| Rb. | Id. | Vlaški | Zapis | |||||
| 1 | [34] | ALA KU URĬEKIĻI MARĬ (ALA SA VELIKIM UŠIMA) | (Tekst u obradi) | [Vidi] | ||||
| 2 | [729] | Arańeșć kîńiļi să-ț manînśe vîńiļi. (Hraniš pseto da ti jede živce.) | [Vidi] | |||||
| 3 | [732] | Bîtu țîńe lumĭa șî pomîntu. (Motka drži svet i zemlju.) | [Vidi] | |||||
| 4 | [182] | Buata țîńe lumĭa şî pomîntu. (Motka drži svet i zemlju. (=Sila vlada svetom).) | [Vidi] | |||||
| 5 | [143] | Bună s-ăț fiĭe ińima, ka pasuĭu vińirĭa! (Neka ti je srce dobro, kao što je pasulj petkom.) | [Vidi] | |||||
| 6 | [145] | ŢARU KU MUARA-N VÎRU ŚUOŚI (CAR I VODENICA NA VRHU BRDA) | ŢARU KU MUARA-N VÎRU ŚUOŚI A fuost vrun ţar măĭ mare pi pomînt, ş-a raşît sî fakă muara-n vîru śuośi. A fakut ĭel muara, da pi kare guod ĭ-a spus kî aĭa nuĭe bun, ĭel a omorît. Vińe la ţaru un sarak, ş-ăl întrabă: - Bun aĭ fakut, ţaruļe, muara-n vîru śuośi, numa spuńem unđe o s-o adăp ĭo buoĭi kînd oĭ veńi ku karu ku grîu sî maśin, kînd akolo nuĭe apă? Atunśa ţaru a vaḑut kî nuĭe bun, şî đ-atunśa a ramas daćina sî sa fakă muorîļi pi vîăĭ ku ape. CAR I VODENICA NA VRHU BRDA Bio neki car najveći na svetu, i rešio da napravi vodenicu na vrhu brda. Napravio je on vodenicu, a svakog, ko bi mu rekao da to nije dobro, ubio bi. Dođe caru jedan siromah, i pita ga: - Dobro si napravio, care, vodenicu na vrhu brda, samo mi reci gde ću ja da napojim volove, kada budem doterao kola sa žitom na meljavu, kada tamo nema vode? Tada je car video da to nije dobro, i otada je ostao običaj da se vodenice prave samo u dolinama u kojima ima vode. | [Vidi] | ||||
| 7 | [150] | ĆAKĂ ĐI TÎRNAKUOP (FUTROLA ZA TRNOKOP) | ĆAKA ĐI TÎRNAKUOP A mĭers un śopîr đi uamin pi drum, ş-în vro morśiă a dat pista o śižmă. S-a uîta iĭ la ğa, ba đi-nkuaśa, ba đi-nkolo, nu śćiu śi ĭe, kă aşa śeva n-a măĭ vaḑut pănă atunśa. Inśep iĭ şî sî sa gîlśavĭaska, da unu đin iĭ spuńe: - Nu va gîlśavirîţ, fraţîĭe, kî ăćel vińe nana Pătru Proumblatu, ĭel o sî ńe spună śi ĭe. Da unu đin ńiĭ sa miră: - Đi unđe puaće să şćiĭe Pătru, kă ĭel n-a măĭ vaḑut asta pănă akuma? - Şćiĭe, şćiĭe! spune aăla. - Nana Pătru ĭe uom proumblat, a fuost đi dîdauorĭ la vaĭală şî odată la muară, şî ĭel şćiĭe tuot. Aźunźe Pătru Proumblatu, ĭa śižma-ĭa, o-nvîrćaşće, o suśaşće, sa ginđaşće, ş-odata iĭ dă-n gînd śe puaće să fiĭe, şî ļi spuńe: - Da vis pruoşć vuoĭ! Kum nu veđieţ kî ĭe asta ćakă đi tîrnakuop? — FUTROLA ZA TRNOKOP Išla grupa ljudi putem i u nekoj bari nađe čizmu. Gledaju je oni odovud, odonud, ne znaju šta je, jer tako nešto do tada nisu videli. Počnu i da se svađaju, pa će jedan od njih: - Nemojte se svađati, braćo, evo dolazi bata Petar Prošosvet, on će nam reći šta je. A jedan od njih se začudi: - Kako Petar može znati, kad ovu stvar do sada video nije? - Zna, zna! veli ovaj. - Bata Petar je prošao svet, bio je dvaput do valjavice i jedanput do vodenice, i on sve zna! Stiže Petar Prošosvet, uzme onu čizmu, obrće je ovamo-onamo, zamisli se i odjednom se seti šta bi moglo biti, pa im veli: - Ala ste vi prosti! Kako ne vidite da je ovo futrola za trnokop? | [Vidi] | ||||
| 8 | [207] | ĆIĆIRIKĂ, ĆAKĂ (ĆIĆIRIKA, ĆAKA) | Dakă vrunu prĭa mult în trabă đi lume ńikunoskută, kare trĭaśe pi drum, kare va fi aăla, kare va fi aăsta, pîkurari zbat žuok aşa. Ĭel înrabă: — A bre, kare va fi aăsta śe trĭaśe pi drum? Vrunu đin pîkurarĭ sa raspunđe: — Ćićirikă, ćikă, Đi kur ći rađikă! Ćićirikă, ćakă, Ći fuće şî pļakă! | [Vidi] | ||||
| 9 | [722] | ĐESKÎNĆIK ĐE МÎRZĂ KU ŚURU (BAJANJE REŠETOM ZA OMRAZU) | ĐESKÎNĆIK ĐE МÎRZĂ KU ŚURU Ku śuru s-a fakut đi urîśuńe. – Ur! Ur! Ku fańină śerńită pin śur, Pitrekută pi la kur, Să tuńe mîrza în kasa lu [kutare]! Sî sa mîrzaskă păn’ la îńekaturĭ! — BAJANJE REŠETOM ZA OMRAZU Sa rešetom se bajalo za omrazu. Kad hoćeš da uđe mržnja u neku kuću, koja - na primer - traži od tebe brašno na zajam, ti proseješ brašno kroz rešeto, ali je u torbu sipaš iza leđa, preko guzova, i u torbu zatvroriš i jednu crnu mačku. Pođeš kod komšije i na nekom skrovitom mestu pustiš mačku, i kažeš: — Ur! Ur! Sa brašnom prosejanim kroz rešeto, Sipanim preko guzova zadnjice, Nek uđe mržnja u kuću [toga i toga], I nek se od mržnje ko psi podave! | [Vidi] | ||||
| 10 | [195] | ĐESKÎNĆIK ĐI MASAUĂ (BAJANJE ZA ZUBOBOLJU) | Kînd pi vrun fîrtat al tĭeu ăl duor đinţî, tu će faś kă şćiĭ tare đeskînćik đi masîaļe, şă-l kĭemĭ sara să vină la vrun luok, unđe puoţ să-ţ zbaţ žuok ku ĭel, ăl mîń sî sa uĭće la stîaļe, da tu staĭ la şîăļiļi luĭ, şî ḑîś: — Stauă, stauă, Pi (Trailă) ăl duare o masauă! Śe m-a duare pi mińe-n pulă, Kă pi (Trailă) ăl duare-n gură? Şî fuź, kă ĭastă kare nu sufîră sî sa zbată žuoku ku ĭel, şî puaće să piśe bataĭa. | [Vidi] | ||||
| 11 | [141] | ĐI LA PAĬE PĂN’ LA PAĬE (1) (OD SENA DO SENA) |
(Vidi: Var. 2) | [Vidi] | ||||
| 12 | [1013] | ĐI ŚE FĬAĆIĻI N-A KUĆEḐAT SĂ KÎNĆE-N FLUIR? (ZAŠTO DEVOJKE NISU SMELE DA SVIRAJU FRULU?) | ĐI ŚE FĬAĆIĻI N-A KUĆEḐAT SĂ KÎNĆE-N FLUIR? Parințî n-a lasat fĭaćiļi să-nvĭață să kînće în fluir, kă nu sa măĭ marită ńiśkînd. Ļ-a spumîntat kă o sî ļi krĭaskă țîțiļi prĭamarĭ, șă n-o sî ļi ĭa ńima đi muĭare. Da adaverĭa a fuost în frikă kă, kînd va-nvața bińe să kînće în fluîr, o să aĭbă katare sî sa dukă đes pi la visaļiĭ să kînće ku taĭfiļi kîntatorilor, o să fiĭe dusă đi la kasă, șă așa muĭerĭ n-o sî fiĭe ńiś muĭarĭe bună đi uom, ńiś stapîńasă la kasă. — ZAŠTO DEVOJKE NISU SMELE DA SVIRAJU FRULU? Roditelji nisu puštali devojke da uče da sviraju frulu, jer se ne bi udale nikad. Plašili su ih da će im toliko porasti sise, da ih niko neće uzeti za ženu. A istina je bila u strahu da će, kad postanu dobre frulašice, imati česte obaveze da idu na razne svirke sa muzičkim družinama, što će ih odvojiti od kuće, i takve žene neće biti nikakve supruge, ni domaćice. | [Vidi] | ||||
| 13 | [690] | Đin şađere nuĭe avere. (Od sedenja nema vajde.) | [Vidi] | |||||
| 14 | [762] | Fata mare, pizda tare. Ku ļinđiku taĭe fĭer, Da puļiļi numa pĭer. (Mlada cura, pička jaka. Sikiljčetom gvožđe seče, A kurčevi samo ginu.) | [Vidi] | |||||
| 15 | [992] | Fi kuminće, kă ći bag ku kapu în buduruoĭu muori. (Budi miran, jer ću ti nabiti glavu u vodenični badanj.) | [Vidi] | |||||
| 16 | [740] | În kukuruḑ ș-în pulă ńiśkînd să nu krĭeḑ, kî puot să kadă kînd nu će nadăĭ. (U kukuruz i u kurac nikad da ne veruješ, jer mogu da padnu kada se ne nadaš.) | [Vidi] | |||||
| 17 | [285] | Kad pintru napastă: ńiś să n-o fak, ńiś să n-o trag! (Molim se za klevetu: nit’ da je činim, nit’ da je primim!) | [Vidi] | |||||
| 18 | [569] | Kare ĭe muort, ḑaśe supt kuort, kare ĭe viu, bĭa rakiu. (Ko je mrtav, pod humkom leži, ko je živ, rakiju pije.) | [Vidi] | |||||
| 19 | [844] | Kare vrĭa să n-aĭbă șobuoļ șî șokîț în kasă, la Kraśun trăbe să ĭa kaśula stapînuluĭ șî să măture puodu kășî ku ĭa înapuoĭ. (Ko hoće da nema pacove i miševe u kući, neka na Božić uzme domaćinovu šubaru i njome pomete kućni pod unazad.) | [Vidi] | |||||
| 20 | [162] | KÎNĆIKU LU ISPAS (SPASOVDANSKA PESMA) |
| [Vidi] | ||||
| 21 | [994] | KÎND S-A ĐIZGROPAT AL MUORT PINTRU MOMUAĆE? (KAD SE OTKOPAVAO POKOJNIK ZBOG MAGIJSKIH ČINI?) | KÎND S-A ĐIZGROPAT AL MUORT PINTRU MOMUAĆE? S-a đizgropat al muort, kînd vrîžîtuarĭa a spus la vro fată ś-a ramas ńimîritată, kî vro varuĭkă a iĭ ĭ-a luvat vrun sîămn, măĭ đies kîta păr đin kikă, or vro trĭamă đin țuală, ș-a pus ku furiș la vrun muort în opinkă, or în ļagîn; atunśa parințî fĭeći, ku șćirĭa kîășî lu al muort, la đizgropat pĭ-al muort, să-ĭ skuată sîămnu đin opinkă, or đin ļagîn, đe sî puată fata-ĭa sî sa mariće. Kasa muortuluĭ a fuost ku iĭ kă s-a krĭeḑut kă așa sîămn kađe tare grĭeu la-l muort pi lumĭa-ĭa, șî ńamu luĭ a fuost datuorĭ măĭ îndată să-ĭ skuată așa mamuće đin kasa-luĭ đi veśiĭe. KAD SE OTKOPAVAO POKOJNIK ZBOG MAGIJSKIH ČINI? Pokojnik se iskopavao kad bi vračara rekla nekoj devojci usedelici, da joj je neka prijateljica uzela „znak”, najčešće pramen kose ili trun iz odeće, i krišom stavila nekom pokojniku u opanak, ili u sanduk; tada su devojčini roditelji, sa znanjem pokojnikovih ukućana, otkopavali pokojnika, i uzeli mu „znak” iz opanka, ili kovčega, da bi ta devojka mogla da se uda. Pokojnikovi ukućani bili su sa njima, jer se verovalo da takav „znak” veoma teško pada pokojniku na onome svetu, i njegova rodbina je bila dužna da takvu mađiju što pre izvadi iz njegove „večne kuće”. | [Vidi] | ||||
| 22 | [1011] | Kînd sa-ntarĭașće ruonțu, iĭ daĭ ku gļuonțu. (Kad očvrsne sikilj, opališ mu metak.) | [Vidi] | |||||
| 23 | [233] | Kîntă pupîḑa-n pătură. (Peva pupavac pod ponjavom.) | [Vidi] | |||||
| 24 | [211] | KUKURIKU, MANDA (KUKURIKU, MANDA) |
| [Vidi] | ||||
| 25 | [144] | KUM ĆI KĬAMĂ? — Kum ći kĭamă? — Sorbiḑamă! — Da śe suorbĭ? — Suorb ḑamă đe kokouş: ĭuo đe supra, tu đe žuos! (KAKO SE ZOVEŠ? — Kako se zoveš? — Čorbosrkalo! — A šta srčeš? — Srčem supu petlovsku: Ja sam gore, a ti dole!) | [Vidi] | |||||
| 26 | [152] | KUM S-A BUŽUKURĬAḐĂ KOPILU KARE S-A MÎŃIĬAT? (KAKO SE ZADIRKUJE DETE KOJE SE NALJUTILO?) | Kare s-a mîńiĭat, Mîţa-n kur a ţukat, Pi la kapu sululuĭ Manînkă maţu kuruluĭ! | [Vidi] | ||||
| 27 | [275] | Kum s-a prins şî s-a țînut său đemult? (Kako se nekada hvatao i čuvao loj?) | Kum s-a prins şî s-a ţînut său đemult? Kînd s-a fript pi frigare vita ku său, a sprimit o strakină şî o braśiruţă skurtă, kît să kuprindă strakina, şî sî ramînă đ-o palmă măĭ lungă. Strakina-ĭa sa puńe supt pripaş unđe pikură său, pista ĭa la fund sa puńe braśiruţa, da un kîpatîń sa lasă să kadă pista strakină afară. Kînd sa umpļe strakina đi său, o dau în lăturĭ sî sa slaĭaskă, şă kînd sa raśiaşće bińe, prind đi kîpatîńo-la lu braśiruţa ś-a ramas afară, ńislait, şă braśiruţa-ĭa înkarkată ku său o pun ăn vrun kuń, sus la grindă. — Kako se nekada hvatao i čuvao loj? Kada se pekla na ražnju životinja koja ima loj, spremala se jedna panica sa kratkom tkanicom, dugom da pokrije panicu, i da ostane preko za jedan dlan širine. Panica se podmetala pod pečenicu, gde okapa loj, preko dna panice stavljala se tkanica, a onaj višak puštao se da pada van posude. Kada se panica napuni, sklone je u stranu i kad se loj dobro ohladi i stvrdne, uhvate onaj slobodni kraj tkanice, i sa stvrdnutim lojem okače je o neki klin na tavanskoj gredi. | [Vidi] | ||||
| 28 | [163] | KUM SVIĆI ARANŹELU A-NVAŢAT LUKRU (KAKO JE SVETI ARANĐEL NAUČIO ZANAT) | KUM SVIĆI ARANŹELU A-NVAŢAT LUKRU Kînd đemult Dumńeḑîu a trîmĭes pi Aranźelu dupa vrun uom, ĭel a mĭers pi drum, ş-a luvat lumĭa đi la kasă, đi la lukru, kare pi unđe ĭ-a gasît ... Numa vińe şă spuńe „Aĭde, pļakă!” Aşa la gasît pi unu pănă sapă la vrun ĭaz đi apă. Iĭ spuńe kă la trîmĭes Dumńeḑîu dupa ĭel, kî ĭ-a veńit vrĭamĭa luĭ sî trĭakă pi lumĭa alaltă. Uomo-la sa ruagă đi ĭel să-l lasă să dogaćaskă ĭazu, sî nu ramînă a luĭ făr đi apă. Aranźelu ăl askultă, sa dă đ-oparće şî uĭtîndu-sa la ĭel kum sapă, aduarme. Uomo-la a fuost ţapîn, iĭ pare rău sî muară, şî kînd priśiape kă Aranźelu a durmit, ĭel iĭ traźe ku sapa-n kap, ş-ăl labdă în ĭazo-la. Dupa kîta vrĭame Aranźelu sa pumeńaşće, ş-aşa tuot frînt sa duśe la Dumńeḑîu. — Śe ĭe ku ćińe, şî unđe uomo-la dupa kare ć-am trîmĭes? — ăl întrabă Dumńeḑîu. Aranźelu iĭ spuńe kum ĭe trĭaba. Atunśa Dumńeḑîu ḑîśe: — Vĭeḑ kî nuĭe ļesńe sî ĭaĭ uomu pănă ĭe ţapîn şî sînatuos! Numa đ-akuma înainće măĭ întîń să ći-nvîrśeşć o vrĭame pi lînga ĭel, să-ĭ daĭ kîći un buold în spaće, în pĭept, în burtă, în kap, sî kadă ĭel în pat, pă pĭe urmă sî vĭeḑ kum o să fiĭe ļesńe să pļaśe ĭel sîngur ku ćińe. — KAKO JE SVETI ARANĐEL NAUČIO ZANAT Kada je nekada Bog slao svetog Aranđela po nekoga čoveka, on je išao putem, i uzimao je ljude od kuće, sa posla, kako je koga gde našao ... Samo dođe i kaže „Hajde, pođi!” Tako je našao jednoga kako kopa jaz za vodu. Kaže mu da ga je Bog poslao po njega, jer je došlo njegovo vreme da pređe u drugi svet. Onaj čovek ga zamoli da ga pusti da dovrši jaz, da njegovi ne ostanu bez vode. Aranđel ga posluša, skloni se u stranu, i gledajući ga kako kopa, zaspi. Onaj čovek je bio jak, žao mu je bilo da umre, pa kad je primetio da je Aranđel zaspao, on ga tresne motikom po glavi, i baci ga u onaj jaz. Posle nekog vremena Arnađel se probudi, i onako sav slomljen ode kod Boga. — Šta je s tobom, i gde onaj čovek po koga sam te poslao? — zapita ga Bog. Aranđel mu kaže šta se desilo. Onda mu Bog kaže: — Vidiš da nije lako da uzmeš čoveka dok je u snazi i dok je zdrav. Nego od sad na dalje prvo da se neko vreme okrećeš oko čoveka, da mu daš po neku ćušku u pleća, u grudi, u stomak, u glavu, da padne on u krevet, pa ćeš posle videti kako će biti lako da on sam pođe s tobom. | [Vidi] | ||||
| 29 | [184] | LA ISPAS (NA SPASOVDAN) |
| [Vidi] | ||||
| 30 | [71] | ĻEŃA KU DORA (LENJKA I ŽELJKA) | A fuost doa surorĭ, una a kĭemato Ļeńa, da una Duora. S-a kulkat amîndua ăn mižluoku drumuluĭ, kî s-ođińaskă. Şî kîn đin kolo vińe uomu ku karu ku buoĭi, şî vińe kîtra ĭaļe. Ş-akuma Ļeńa ḑîśe, śkă: - A, brĭe, śkă, aĭde s-ńe skulăm đin drum, s-ńi dăm la o parće, kă, śkă, aăsta trĭeśe ku karu pista nuoĭ! Da alaltă ḑîśe, śkă: - Da dor nu v-a trĭeśe, śkă, da dor nu v-a veńi, şćiĭ! Ş-đaĭa s-a spuńe kă ļeńa ĭe rîa, ama dora ĭe şî măĭ rîa! | [Vidi] | ||||
| 31 | [129] | ĻЕĻА (LJELJA) |
| [Vidi] | ||||
| 32 | [949] | Manînkă ka lakusta. (Jede kao skakavac.) | [Vidi] | |||||
| 33 | [192] | Manînkă moduva đe pĭe mață. (Jede srž iz creva. Fig. Priča gluposti, tj. jede ono što ne treba.) | [Vidi] | |||||
| 34 | [984] | Marćin, Marćin, Unźe kuru ku zaĭćin, Întuarśe tălpiļi la Suare, Stranută, șî muare! (Martin, Martin, Maže dupe zejtinom, Diže tabane ka Suncu, Kine, i umire!) | [Vidi] | |||||
| 35 | [846] | Măĭ grĭeu blastăm rumîńesk: „Dabuogda să muară fara lumanarĭe!” (Najteža vlaška kletva: „Dabogda umro bez sveće!”) | [Vidi] | |||||
| 36 | [995] | MÎRĻITU POMÎNTULUĬ (MRKANJE ZEMLJE) | MÎRĻITU POMÎNTULUĬ Mîrļitu pomîntuluĭ a fuost ađet kare s-a țînut la Žuoĭ marĭ. S-a kreḑut đin bătrîńață kă pomîntu nu rođiașće dakă nu sa mîrļiașće. Đ-aĭa în ḑîua-ĭa în varsat đi zuorĭ uamińi a ĭeșit la luokurļi luor, într-o vrĭame kînd s-a dus șî muĭeriļi la morminț sî đa fuok đi pomană l-aĭ muorț, kî la Žuoĭ marĭ în varsat đi zuorĭ sa đeșkiđe ușa Raĭuluĭ. În mižluoku luokuluĭ s-a-ntuors kîtra rîsarit, a fakut kruśe șî s-a rugat la dumńeḑîu sî đia s-ažuće mîrļitu pomîntuluĭ să rođaskă luoku, să fiĭe birekĭet mare șî kasa luor să fiĭe sînatuasă. Ș-atunśa a đizlegat pîntaluońi șî s-a kulkat abușļa pi pomînt ... Ș-așa a statut aśiĭa ḑakînd pănă n-a ĭeșît suarļi, să-ĭ prindă zăriļi đin tîń așa-n brațîșaț ku pomîntu. Dupa aĭa s-a skulat șî s-a dus la kasă. Tuoț uamińi đin kasă s-a înparțît șî tot nat s-a dus la kîći un luok: stapînu kîăși s-a dus l-al măĭ mare, da kopiĭî l-al măĭ mik. Dakă n-a rođit baș bińe luokurļi unđe s-a dus kopiĭi, aĭ batrîń ĭ-a bužukurit kă înga sînt miś, șă nu șćiu să »mîrļiaskă« bińe ... S-a puvestît în sat kî măĭ la urmă a mîrļit pomîntu vrun muoșu Stoĭan Avesku. Kînd a murit muoșu, s-a pĭerdut ađetu. A ramas numa bažuokură întra saćiań pănă așćiată ćimpu aratuluĭ; nu ḑîk kî n-a măĭ ažuns vrĭama đi lukru, numa ḑîk: »Nuĭe vrĭamĭa đi arat, kă Stoĭan Avesku n-a măĭ mîrļit pomîntu!« Da fînkă Žuoĭ marĭ fug pi kîļindarĭ, sa ḑîśe șî kă pomîntu s-a mîrļit în vrĭame, or s-a mîrļit amînat. — MRKANJE ZEMLJE Mrkanje zemlje bio je običaj koji se držao na Veliki četvrtak. Verovalo se od starina da zemlja ne rađa ako se ne mrči. Zato su na taj dan u osvit zore muškarci izlazili na svoje njive, u isto vreme kad su i žene odlazile na groblje da pale vatre za pokojnike, jer se na Veliki četvrtak u osvit zore otvaraju vrata Raja. Na sred njive su se okretali ka istoku, prekrstili se i pomolili bogu da učini da mrčenje zemlje pomogne njivi da rodi, da bude velikoga berićeta, i da im ukućani budu zdravi. Potom bi odvezali pantalone i legali potrbuške na zemlju. I stajali su tu ležeći dok sunce ne grane, da ih prvi zraci uhvate tako zagrljene sa zemljom. Posle bi se digli i otišli kući. Svi muškarci iz kuće su se delili, i svaki je odlazio na po jednu njivu: domaćin kuće odlazio je na najveću, a dečaci na najmanju. Ako nisu dobro rodile njive na koje su odlazili dečaci, stariji bi ih zadirkivali da su još mali i da ne znaju dobro da »mrče« ... Pričalo se u selu da je poslednji mrčio zemlju neki čiča Stojan Avesko. Kad je čiča umro, izgubio se običaj. Ostala je samo pošalica među seljacima dok čekaju vreme oranja; ne kažu da još nije došlo vreme za posao, nego vele: »Nije vreme za oranje, jer Stojan Avesko još nije mrčio zemlju!« A pošto se Veliki Četvrtak pomera u kalendaru, kaže se i da se zemlja mrkala rano, ili da se mrkala kasno. | [Vidi] | ||||
| 37 | [116] | Muĭarĭa şî magarĭu sa uĭtă la tuot sluogu sî-ț đia în kurişkapiće, da tu strînźe kapîăstru bińe, şî nu ći da. (Žena i magare gledaju kod svakog brega da te zbace preko glave, a ti dobro pritegni uzde, i ne daj se.) | [Vidi] | |||||
| 38 | [199] | Nu kaska đin gură kît nu trĭaśe pin kur. (Ne otvaraj usta koliko ne (može da) prođe kroz dupe.) | [Vidi] | |||||
| 39 | [733] | Nu ļeź gura la un sak, da sî ļeź la un sat. (Teško svežeš jedan džak, a kamoli usta selu.) | [Vidi] | |||||
| 40 | [882] | Nu vorbi ka kînd gura nuĭe a tĭa. (Ne govori kao da usta nisu tvoja.) | [Vidi] | |||||
| 41 | [806] | Ńam đi pi tuļan. (Rod po klipu.) | [Vidi] | |||||
| 42 | [227] | OĬARIĬA: KÎRDU, STÎNA ŞÎ BAŚIĬA (OVČARSTVO: KRDO, STADO I BAČIJA) | OĬARIĬA: KÎRDU, STÎNA ŞÎ BAŚIĬA Kîrdu đi uoĭ sînt uoiļi kare ļi avĭem în strunga nuastră. Kînd komşîiļi la Sînźuorḑ adună kîrdurļî, să ļi paskă numa pin imańa luor în okuol, adunatura-ĭa sa kĭamă stînă. Lapćiļi la stînă sa masură, sî sa fakă rînd kare kît trĭabe să mulgă. Stîna pazîaşće tot nat kînd iĭ vińe rîndu luĭ, pi moşîĭa lu tuoţ stînaşî, unđe ĭe paşuńa măĭ bună, da la muls şă la kulkuş, ļi mînă la strunga luĭ. Da aşa găžđ, kare avut o sută-doă đi uoĭ, sută đi kapre, 20-30 đi vaś ku buoĭ, kaĭ, aĭa ńiś n-a dat ku sapa-n pomînt, n-a vut đi śe! * Dakă stînă a vrut să fakă komşîĭļi ku krdurĭ măĭ miś, da ku moşîĭe sprînžîtă, iĭ a fakut la vrun luok la munće baśiĭe; baśiĭa n-a putut fara păkurarĭ ku sîmbriĭe, fara śurĭaḑă unđe a durmit ĭel, şî unđe s-a-nkĭegat lapćiļi, ńiś fara strungă unđe s-a muls ş-a durmit uoĭiļi. * La baśiĭe s-a skimbat baśi, kînd ļ-a veńit rîndu, ş-a ramas a kolo pănă n-a muls uoiļi kît ļ-a fuost însamnat pi rabuş. Baśiĭa lu Bļizńeń a fuost în vrĭama đi ku rînd, pănă nu sa do lasat lumĭa đi viće (pintru lukru bun la Rudnik), a fuost aproape đi drumo-l mare, pi la Apa Albă, or pi la Valśauă. * Kînd aĭ nuoştri a trĭekut ku rînd đin Banat înkuaśa pista Dunîrĭe, a purtat şî vićiļi ku iĭ. Moşu Mika askultat povĭeşć đi la-ĭ batrîń kă n-a mînat uoĭ muļće, numa kîće doa-triĭ, or patru-śinś, da pista apă ļ-a trĭekut ku orańiţă, fakută numa đi bîrńe ļegaće, şă ku oţîrîkiţă đi garduļeţ în okuol, kît să ţînă uoiļi să nu kadă-n apă. Aiśa nu s-a uĭtat unđe ĭe luok bun đi iĭ, numa đi viće, să fiĭe izlaz đi paskut, ogaşă ţapińe ku apă apruape, şă aśiĭa măĭ întîń a fakut śurĭaḑă, da dupa kîţîva ań, a sapat şi borđiĭe. Pi tuata kulmĭa la nuoĭ a fuost rariş ku ĭarbă đi paskut, da paşuńiļi a larźit ku pîržuolu tuamna, or primorvara pănă n-a dat ĭarba. Uoiļi a paskut troskaţăl, boboś, tîrfoĭ sîrbaćik, frunḑa đi pi spiń, đi maśiĭas, a mînkat skubikurĭ kînd ažuns, ĭarbă fufuļikă pănă a fost vĭarđe, kă dupa śe s-a uskat n-a fost bună. În Tanda s-a ḑîs: Nuĭe ĭarba dulśe, pănă nu trĭaśe pîržuolu. — STOČARSTVO: KRDO, STADO I BAČIJA | [Vidi] | ||||
| 43 | [137] | Pi la arț nuĭe bun sî će duś pi la-ĭ ’lalț, kî daĭ ku pula-n laț. (U trapave dane ne idi u goste, jer će ti kurac upasti u zamku.) | [Vidi] | |||||
| 44 | [857] | PLUOSKA GOVI ÎN Tanda (MLADINA BUKLIJA U TANDI) | PLUOSKA GOVI ÎN Tanda Pluoska guovi ĭe pluoskă ku rakiu kare o duśe kumnatu đi mînă, șî kînd vin guoșći, kumnatu đi mînă ruagă đin pluoska a guovi sî bĭa, șî kare bĭa rakiu ĭel puńe kîć-un ban. Ș-aĭa n-a fuost nuntă sî naĭbă guovĭa pluoskă, ama n-o duśe guovĭa numa o duśe kumnatu đi mînă. — MLADINA BUKLIJA U TANDI Mladina buklija je buklija sa rakijom koju nosi dever, i kad dođu gosti, dever ih nudi rakijom iz mladine buklije, i ko popije rakiju, on stavi po koju paru. I to nije bilo svadbe da nema mladinu bukliju, samo je ne nosi mlada, nego je nosi dever. | [Vidi] | ||||
| 45 | [993] | POVASTA LU MĂŚIĬAȘ (ŠIPURKOVA PRIČA) | POVASTA LU MĂŚIĬAȘ Măśiĭașu đemult a fuost menźiu, ș-a dat bĭare șî la tot nat kare a katat să bĭa la veresîĭe. Kînd a veńit vrĭama aĭ datuorî să plaćaskă, sa vaĭta kă înga nau bań. Așa đin ḑî în ḑî. La urmă măśiĭașu kađe-n dătoriĭ marĭ, n-a măĭ putut să țînă mĭana, ș-a-nkiso. A ramas sarak žîp. A fomit mult șî đin fomeluko-la ĭ-a dat spińi pîn trup. Đ-atunśa ĭel, saraku, kînd vińe vrun uom la ĭel apruape, ku spińa-ĭa s-atîrnă đi ĭel, ăl țîńe strîns să nu sa rîskobeļeaskă ļesńe, șă-l întrabă kînd întuarśe dătoriĭa ... Ama pănă akuma nu sa măĭ gasît ńima đin a ăĭa kare ĭ-a ramas datuorĭ. Đ-aĭa ńigustuori astîḑ nu dau ńimika la veresîĭe, șă spun lă-ĭ đ-așa: „Nu mis ĭuo măśiĭaș să dau la veresîĭe!” — ŠIPURKOVA PRIČA Šipurak je nekada davno bio mehandžija, i davao je piće i svima onima koji su tražili da piju na veresiju. Kad je došlo vreme dužnici da plate, ovi se žale da još nemaju para. Tako iz dana u dan. Na kraju padne u velike dugove, nije više mogao da drži mehanu, pa ju je zatvorio. Ostao je siromah go ko prut. Mnogo je gladovao i od gladi mu je izniklo trnje po telu. Otada se on, siromah, tim trnjem zakači za svakog ko mu se približi, i držeći ga čvrsto, pita kad će da mu vrati dug ... Ali se do danas nije našao niko od onih koji su njemu ostali dužni. Zato danas prodavci ne daju ništa bez para, i kažu takvima: „Nisam ja šipurak da dam na veresiju!" | [Vidi] | ||||
| 46 | [161] | POVASTA LU MIĬ — Unđe muoşu? — S-a dus la Điĭ dupa buabe đi miĭ, kă nu măĭ avĭem la kopiĭ śe să dăm ! (PRIČA O PROSU — Gde je čiča? — Otišao u Vidin po zrna prosa, jer više nemamo šta deci da damo!) | [Vidi] | |||||
| 47 | [165] | POVASTA LU PIR (PRIČA O PIREVINI) | POVASTA LU PIR Piru la lasat dumńeḑîu sî krĭaskă pin luokurĭ. A trait ĭel aśiĭa, ama kînd guod ĭe aratu or sapatu, lumĭa ăl skobĭaşće ku bruka, ăl ară, ăl sapă, ăl nîkažîaşće. Luĭ odată iĭ kađe grĭeu, sa mîńiĭe, şî raşîaşće sî sa muće la munće, kă akolo o să fiĭe sîngur, đeparće đi lume. Pļakă ĭel, kînd pi drum întîńiaşće o babă, batrînă đi vr-o sută đi ań. — Unđ-aĭ pļekat, piruļe? — ăl întrabă baba. — Am pļekat sî ma mut la munće, — spuńe piru — kă nu măĭ puot să traĭesk în luok đi nakazu lu uom: numa ma skobĭaşće, ma taĭe, şî ma nîkažîaşće! — E, baş iş pruost! — ḑîśe baba. — Pi mińe muoşu mĭeu ma skobĭaşće uobḑăś đî ań, da ma skobit şî alta lume, şă nu-m faļiaşće ńimika! Rađikă baba kreţanu, şă-ĭ spuńe: — Ăće, uĭtîće ku uoki tiĭ: îm faļiaşće śuava? Kînd piru vaḑu pizdoćeo-la, vĭađe kă skobitura nuĭe vrun rău mare, şî sa-ntuarśe înapuoĭ, în luok unđe l-a lasat dumńeḑîu. Şî akolo traĭaşće ş-în ḑî đi astîḑ, kă đi uom nu-ĭ măĭ frikă. PRIČA O PIREVINI Pirevinu je bog ostavio da raste po njivi. Živi ona tu, ali kad god je oranje ili kopanje, ljudi je buše šiljkom, izoravaju, iskopavaju i muče. Njoj to jednom dojadi, naljuti se, i reši da se iseli u planinu, jer će tamo biti sama, daleko od ljudi. Pođe ona, kada na putu sretne jednu babu, staru oko sto godina. — Gde si krenula, pirevino? — zapita je baba. — Selim se u planinu, — kaže pirevina — jer više ne mogu da živim na njivi od čoveka: samo me buši, seče i muči! — E, baš si prosta! — kaže baba. — Mene moj čiča buši osamdeset godina, a bušili me i drugi ljudi, pa mi ne fali ništa! Zadiže baba krecan, i kaže: — Evo, vidi sama svojim očima: jel mi fali nešto? Kad pirevina ugleda onu pizdurinu, vide da bušenje nije neko golemo zlo, pa se vrati nazad, u njivu gde ju je bog ostavio. Ona tamo živi i danas, jer se čoveka više ne boji. | [Vidi] | ||||
| 48 | [178] | POVASTA LU PÎRŚ (JARČEVA PRIČA) | POVASTA LU PÎRŚ Pask kapriļi pi vro kîrşîĭe, ku pîrśu dupa ĭaļe. Trĭeśe vru-n uom pi aśiĭa, ş-întrabă pîrśo-la: — A kuĭ sînt kapriļe-şća, mă pîrśuļe? Pîrśu zbĭară đi pi vîru kļanţuluĭ: — Tuaće-s amĭeļe-e-e! Tuaće-s amĭaļe-e-e! A trĭekut ĭarna, a veńit primovara, şî uomo-la ĭară trĭaśe pĭ-aśiĭa. Kapriļi pask, sîăr đi pi pĭatră pi pĭatră, da pîrśu slab, îĭ sa văd uasîļi, abĭa s-a traźe dupa ĭaļe. — A kuĭ sînt kapriļi-şća, mă fîrtaće? — întrabă uomo-la pi pîrś. Pîrśu ku kapu trînćit, kam đin şopîće, spuńe: — Alu draku-u-u! Tuaće-s alu draku-u-u! Đ-aĭa ş-în ḑî đi astîḑ s-a spuńe kă ĭe kapra žuavina drakuluĭ. JARČEVA PRIČA Pasu koze po kamenjaru, sa jarcem za njima. Prolazi tuda neki čovek, i pita jarca: — Čije su ovo koze, bre jarče? Jarac mekeće sa vrha stene: — Sve su moje-je-je! Sve su moje-je-je! Prošla zima, došlo proleće, i onaj čovek opet prolazi tuda. Koze pasu, skaču s kamena na kamen, a jarac mršav, rebra mu se vide, jedva se vuče za njima. — Čije su ovo koze, brate? — pita onaj čovek jarca. Jarac oborene glave, kao da šapuće, odgovara: — Đavolje-e-e! Sve su đavolje-e-e! Zato se i dan-danas kaže da je koza đavolja žiovotinja! | [Vidi] | ||||
| 49 | [232] | Răsturńika lu Bagan! (Preturnica Ulaznika!) | [Vidi] | |||||
| 50 | [737] | Să-ĭ fiĭe aram șî katran! (Neka mu bude čemer i jad!) | [Vidi] | |||||
| 51 | [100] | Şađerĭa domńaskă, aļergatura lupĭaskă. (Gospodsko sedenje, vučje trčanje.) | [Vidi] | |||||
| 52 | [691] | ŞAP-ŞAP-ŞAP! (ŠAP-ŠAP-ŠAP!) | Şap-şap-şap, Să-ĭ fiĭe la [Ĭanku] la kap! Să-ĭ fiĭe ļaku Kînd va rođi svińaku! Dakă iĭ va fi đe kap, Să-ĭ dau unđe ĭe krapat! Dakă îĭ va fi đe naluka Să-ĭ dau în kur ku bruka! Dakă va fi đe moruoń Să-ĭ dau pi gauruoń! Atunśa să fiĭe uom Kînd sa faśe salka puom! Sî mĭargă pin sat Ka kîn-ļi al turbat! Să fugă ka vaka đi strîake Pană nu-ĭ va da vrunu ku buata dupa urĭake. | [Vidi] | ||||
| 53 | [510] | Śi ĭe la țariță, așa-ș la măgăriță. (Kakva je kod carice, takva i kod magarice.) | [Vidi] | |||||
| 54 | [47] | Tanda aič, Tanda koļa, Tanda treku Duńerĭa. (Tup ovde, tup onde, i tupko preko Dunava ode.) | [Vidi] | |||||
| 55 | [142] | TandaRIKĂ, TandaRĬA (TandaRIKA, TandaRA) |
| [Vidi] | ||||
| 56 | [276] | Traĭaşće ka rarunkiļi-n său. (Živi kao bubreg u loju.) | [Vidi] | |||||
| 57 | [734] | Uaĭa kufurită kufurĭaḑă kîrdu tuot. (Usrana ovca usere celo stado.) | [Vidi] | |||||
| 58 | [972] | Uđirĭa pustîń đi ĭa păru đin kap, sî sa răsuśaskă pi dupa spiń. (Ostala joj pusta kosa sa glave, nek joj se uvrti oko trnja!) | [Vidi] | |||||
| 59 | [971] | Uđirĭa-ĭ pustîńe kîrpa đin kap! (Ostala joj pusta marama sa glave!) | [Vidi] | |||||
| 60 | [149] | Un buou, brĭaz bolobrĭaz, s-a bagat în vaśiļi alu Bolobrezuońi, ş-a bolobrezît vaśiļi la Bolobrezońi! (Jedan vo, šaren volušaren, upao u krave Volušarenovih, i izvolušario krave Volušarenove!) | [Vidi] | |||||