Reč nije obrađena kao osnovna reč!

Reč u karticama drugih reči
Br	Vlaški	Rumunski	Srpski	Gnezdo reči	Reč u umotvorinama	Akcija
384	a	a	а	а1 (predl.) — 1. kao proklitički član označava svršenu glagolsku radnju ◊ a mînkat — jeo je, završio je sa jelom ◊ a gaćit lukru — završio je posao ◊ grîu a rasarit — pšenica je nikla 2. ispred zamenica označava prisvojnost ◊ a mĭeu — moj, koji pripada meni ◊ a tĭeu — tvoj, koji pripada tebi [Por.]		[Vidi]
419	a	a	а	a2 (uzv.) — 1. označava iznenađenje, radost, čuđenje: a! molim! šta? ◊ a?! śe ḑîś?! — a?! šta kažeš? 2. zavisnosti od načina razgovora, naročito kada mlađa osoba razgovara sa starijom, „a” se kao odziv smatra neuljudnim ◊ raspunsu ku „a” nuĭe omeńiesk — odazivanje sa „a” nije uljudno [Por.]		[Vidi]
81	aăla	ăla	онај	aăla (аĭа) (mn. aăĭa, аăļа) [akc. aăla] (zam.) — onaj, ono; taj ◊ aăla uom — onaj čovek ◊ aăla kopil — ono dete ◊ aĭa muĭarĭe — ona žena ◊ aăļa muĭerĭ — one žene [Por.] ♦ dij. var. ăla (aĭa) (mn. ăĭa, ăļa) [Kmp.]		[Vidi]
80	aăsta	ăsta	овај	aăsta (asta) (mn. aășća) [akc. aăsta] (zam.) — ovaj ◊ aăsta uom — ovaj čovek ◊ astanuapće (=asta + nuapće) — ove noći, noćas [Por.] ♦ dij. var. ăsta (mn. ășťa) [Kmp.]		[Vidi]
222	abaćarĭe	abаtere	скретање	abaćarĭe (mn. abaćerĭ) [akc. abaćarĭe] (i. ž.) — skretanje, promena pravca kretanja ◊ dakă nu baź sama unđe ĭe abaćarĭa, aĭ sî rataśeșć — ako ne paziš gde je skretanje, ima da zalutaš ♦ var. abatutu [Crn.] ∞ abaće	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
82	abaće	abate	скретати	abaće (ĭuo abat, ĭel abaće) [akc. abaće] (gl. p. ref.) — 1. skretati sa pravca, sklanjati se u stranu ◊ sa abaće đin drum în lăturĭ — sklanja se s puta u stranu ◊ unđe să va abaća lumĭa-ĭa, kînd sa va puńa pluaĭa? — gde li će se skloniti ti ljudi, kada bude udarila kiša? 2. (izob.) navraćati, svraćati ◊ sa abaće pi la nuoĭ — navraća kod nas [Por.] ♦ dij. var abaťe [Kmp.]		[Vidi]
227	abatut	abătut	скренут	abatut (abatută) (mn. abatuț, abatuće) [akc. abatut] (prid.) — 1. skrenut, koji je promenio pravac kretanja ◊ sîngur ĭe đivină śe ĭe abatut đi pi drum — sam je kriv što je skrenut sa puta 2. (fig.) poremećen u duševnom ili društvenom smislu ◊ lasă-l, vĭeḑ kî ĭe zminćit șî abatut la kap — pusti ga, vidiš da je poremećen i skrenut [Crn.] ◊ abatut đin minće — umno poremećen, blesav, ćaknut [Por.] ∞ abaće		[Vidi]
3602	abatutu	abatere	скретање	abatutu [akc. abatutu] (i. ž.) ● v. abaćarĭe [Crn.] ∞ abaće		[Vidi]
83	abĭa	abia	једва	abĭa [akc. abĭa] (pril.) — jedva, teško, na jedvite jade ◊ abĭa ĭeșîrîm đin morśilarĭ — jedva izađozmo iz blatišta [Por.]		[Vidi]
473	Abraș	Abraș	Абраш	Abraș [akc. Abraș] (i. m.) (antr.) — lično ime rodonačelnika familije Abrašešti u Prahovu ◊ Abraș a fost kińez la Praova doĭspreče ań — Abraš je bio knez u Prahovu dvanaest godina [Kmp.]		[Vidi]
474	Abrașești	Abrașești	Абрашевци	Abrașești [akc. Abrașești] (i. m.) — (antr.) Abraševci, vlaški nadimak roda Abrašević iz Prahova, koji se doselio iz krajinskog sela Bukovče, a čiji je rodonačelnik bio Vlah sa nadimkom Abraš ◊ Vlasťikă,Ťikă lu Abraș — Vlastimir Abrašević [Kmp.] ∞ Abraș		[Vidi]
84	abur	abur	пара	abur (mn. aburĭ) [akc. abur] (i. m.) — 1. para, isparina ◊ apa fĭarbe ku aburĭ — voda ključa sa parom 2. sumaglica ◊ abur đi śĭață — pramen magle 3. povetarac, lahor ◊ frumuos ĭe vara pin zăpușală, kînd vińe đi vrunđiva vrun abur đi vînt — lepo je leti po sparini kad naiđe odnekud zapah vetra [Por.]		[Vidi]
86	aburi	aburi	испаравати	aburi (ĭuo aburĭesk, ĭel aburĭașće) [akc. aburi] (gl. p. ref.) — 1. isparavati se, puštati paru ◊ apa fĭarbe șî aburĭașće — voda ključa i isparava 2. duvati (za vetar), zapahnuti (za miris) ◊ batu un vîntuț, șî ńe aburi un miruos frumuos đi la fluorĭ đin građină — pirnuo je neki vetrić, i zapahnuo nas je pijatan miris cveća iz bašte ♦ up. nîpari [Por.] ∞ abur		[Vidi]
89	aburiĭe	aburire	испарина	aburiĭe (mn. aburiĭ) (i. ž.) — a. isparina, para ◊ dupa pluaĭe kaldă vara, đin pomînt ĭasă multă aburiĭe — posle tople letnje kiše, iz zemlje izlazi mnogo pare b. magla na glatkim i providnim površinama, nastala hvatanjem pare na njima ◊ unđe sa fĭerb uaļiļi, dakă nu sa đeșkid ferĭeșćiļi, sa faśe mare aburirĭe, șî pi stîklă sa prinđe śĭață — gde se kuva jelo, nastaje velika isparina, i na staklo se hvata magla [Por.] ∞ abur		[Vidi]
335	aburire	aburire	испарина	aburire [akc. aburire] (i. ž.) ● v. aburiĭe [Por.] ∞ abur		[Vidi]
88	aburit	aburit	замагљен	aburit (aburită) (mn. aburiț, aburiće) [akc. aburit] (prid.) — a. zamagljen ◊ stîkla la ferĭastă ĭe aburită, nu sa vĭađe pin ĭa ńimika — staklo na prozoru je zamagljeno, ne vidi se kroz njega ništa b. oparen, koji je bio izložen pari; navlažen parom ◊ n-a uskat rufiļi, numa ļ-a lasat aburiće în kutariță — nije osušila rublje, nego ga je ostavila vlažnog u korpi [Por.] ∞ abur		[Vidi]
85	aburĭală	abureală	испарење	aburĭală (mn. aburĭеlurĭ) [akc. aburĭală] (i. ž.) — isparenje ◊ s-a bulnavit la lukru đin vro aburĭală grĭa — razboleo se na poslu od nekog teškog isparenja [Por.] ∞ abur		[Vidi]
90	aburĭel	aburel	поватарац	aburĭel (mn. aburĭeļ, aburĭaļe) [akc. aburĭel] (i. s.) — povetarac, tih vetrić, lahor ◊ a batut pin krĭanźe un aburĭel kald — dunuo je kroz granje topao lahor ♦ var. aburĭeluț ♦ / dem. < abu + -ĭel [Por.] ∞ abur		[Vidi]
3603	aburĭeluț	aburel	поветарчић	aburĭeluț [akc. aburĭeluț] (i. m.) ● v. aburĭel [Por.] ∞ abur		[Vidi]
87	aburuos	aburos	напарен	aburuos (aburuosă) (mn. aburuoș, aburuasă) [akc. aburuos] (prid.) — naparen, pokriven parom; koji isparava; koji u sebi ima paru; isparljiv ◊ dupa pluaĭe, a veńit pista nuoĭ un danf aburuos, kald — posle kiše, zapahnula nas je topla para [Por.] ∞ abur		[Vidi]
97	abușļa	a bușilea	потрбушке	abușļa [akc. abușļa] (pril.) — potrbuške; na trbuhu (ležati ili puziti) ◊ ńiś abușļa nu ĭeșîm đin așa ĭarnă grĭa — nu puzeći nećemo izaći iz ovako teške zime [Por.] ♦ dij. var. abușîļa ◊ kopilu krĭașće, a porńit sî mĭargă abușîļa — dete raste, počelo je da puzi [Crn.]		[Vidi]
281	ață	aţă	конац	ață (mn. ață) [akc. ață] (i. ž.) — konac, nit, vlakno ◊ ață đi kusut — šivaći konac ◊ ka pi ață — kao pod konac (za nešto što je dobro poređano) ◊ ļagă ața, faśe nuod — vezuje konac u čvor ♦ (augm.) ațuoń — končina [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
395	ațîța	aţâţa	потпалити	ațîța (ĭo ațîț, ĭel ațîță) [akc. ațîța] (gl.) — potpaliti, pripaliti, džarati; raspaljivati ◊ nu ațîța foku — ne potpaljuj vatru [Kmp.] ♦ dij. var. ațîțîĭa (ațîîĭe, ațîțîĭ) [akc. ațîțîĭa] ◊ ļamńiļi sînt zîmosăś, nu sa puaće ațîțîĭa fuoku ku ĭaļe — drva su sirova, sa njima se ne može potpaliti vatra [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
490	ațîțîĭat	aţâţat	потпаљен	ațîțîĭat (ațîțîĭată) (mn. ațîțîĭaț, ațîțîĭaće) [akc. ațîțîĭat] (prid.) — 1. potpaljen ◊ fuoku ĭe ațîțîĭat — vatra je potpaljena 2. (fig.) isprovociran, izazvan ◊ a veńit ațîțîĭat đi śeva, șî sa luvă la gîlśavă — došao je izazvan nečim, i započeo svađu [Por.] ♦ dij. var. ațîțat [Kmp.] ∞ ațîța		[Vidi]
288	ațîșuară	aţișoară	кончић	ațîșuară (mn. ațîșuarе) [akc. ațîșuară] (i. ž.) — (demin.) končić, mali konac ◊ ațîșuară supțîrikă — tanušan končić (pleonazam) [Por.] ∞ ață		[Vidi]
457	ațui	aţui ?	обележити концем	ațui (ĭuo ațuĭesk, ĭel ațuĭașće) [akc. ațui] (gl.) — obeležiti obojenim i zategnutim koncem pravu liniju na gredi ◊ ața sa mînžîașće ku karbuńe, sa-nćinźe țapîn pi grîndă, șî sa traźe la mižluok ka la ark, șî sa slubuađe să đa-n grindă — konac se namaže ugljenom, jako se zategne na gredi, povuče se na sredini kao kad se napinje luk, i naglo pusti da udari u gredu ◊ maĭsturu ațuĭașće grinda đi śopļit — majstor „okončava” gredu za tesanje [Crn.] ∞ ață		[Vidi]
456	ațuit	aţuit	окончавање	ațuit (mn. ațuiturĭ) [akc. ațuit] (i. m., prid.) — 1. (i. m.) okončavanje, ravnanje po koncu, postupak u zidarstvu i tesarstvu ◊ kînd sa apukă đi śopļit, maĭsturu ațuĭașće ļiemnu — kad započne tesanje, majstor okončava drvo 2. (prid.) — okončan, obeležen koncem ◊ ļiemnu ĭe ațuit, ńi apukîăm sî śopļim — drvo je okončano, počinjemo sa tesanjem [Crn.] ∞ ață	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
289	ațuoń	aţoni	кончина	ațuoń (mn. ațuańe) [akc. ațuoń] (i. m.) — (augm.) končina, veliki ili debeli konac; končetina ◊ a tuors o ață gruoasă ka źeĭśtu, un ațuoń ku tuot — isprela je konac debljine prsta, jednu pravu končinu ♦ up. ițuoń — kanap, uže [Por.] ∞ ață		[Vidi]
282	ațuos	aţos	жиличаст	ațuos (ațuasă) (mn. ațuoș, ațuasă) [akc. ațuos] (prid.) — žiličast, končast, vlaknast ◊ karńe ațuasă — meso puno žila [Por.] ∞ ață		[Vidi]
1008	aćeĭa	atea	облачити (се)	aćeĭa (ĭuo ma aćeĭ, ĭel sa aćeĭe) [akc. aćeĭa] (gl. p. ref.) — oblačiti (se) ◊ nu aćeĭa kopilu în țoļiță supțîre, kî ĭe afară tare frig — nemoj oblačiti dete u tanko odelce, jer je napolju jako hladno ♦ sin. înbraka [GPek] ♦ dij. var. aćiĭa [Por.]		[Vidi]
3605	aćeĭat	ateiat	обучен	aćeĭat [akc. aćeĭat] (prid.) ● v. aćiĭat [Por.] ∞ aćeĭa		[Vidi]
1588	aćiĭat	ateiat	обучен	aćiĭat (aćiĭată) (mn. aćiĭaț, aćiĭaće) [akc. aćiĭat] (prid.) — obučen, odeven; ogrnut nečim ◊ nu lasa fĭaćiļi afară, kă nus aćiĭaće bińe — ne puštaj devojčice napolje, jer nusu obučene dobro ♦ var. aćeĭat ♦ sin. înbrakat ♦ supr. đeșćiĭat, đișćiĭat [Por.] ∞ aćeĭa		[Vidi]
2601	aćiĭatură	ateiaturi	одело	aćiĭatură (mn. aćiĭaturĭ) [akc. aćiĭatură] (i. ž.) — (zast.) odelo, haljetak ◊ đimult n-a fuost atîta țolamă, akumă labdă aćiĭatura întrĭagă, numa kă nu sa măĭ puartă așa fĭeļ đi aĭnă — nekad nije bilo toliko odeće, sada se baca ceo haljetak, samo zato što se ta vrsta haljine više ne nosi ♦ sin. țuală, înbrîkamînt [Por.] ∞ aćeĭa		[Vidi]
269	aćins	atins	додирнут	aćins (aćinsă) (mn. aćinș, aćinsă) [akc. aćins] (prid.) — dodirnut, taknut ◊ ariśu aćins sî faśe gĭem — dodirnuti jež skupi se u klupko ♦ (emot.) dirnut, ganut ◊ kînćiko-sta ińima mĭ-aćins — ova pesma u srce me dirnula [Crn.] ∞ aćinźa		[Vidi]
268	aćinźa	atinge	додиривати	aćinźa (ĭuo aćing, ĭel aćinźe) [akc. aćinźa] (gl. p.) — dodirivati; dotaći ◊ la prazńik ĭe ađet sî sa aćingă grinda ku lomanarĭa — na slavi je običaj da se svećom dodirne tavanska greda [Crn.]		[Vidi]
1455	Adam	Adam	Адам	Adam [akc. Adam] (i. m.) — (antr.) Adam, često muško ime kod starih Vlaha u istočnoj Srbiji ◊ mĭ-a dat nume Adam dupa numiļi lu paradĭeda — dali su ime ime Adam po imenu pradede ♦ (demin.) Adamuță ♦ var. Adamiță ♦ (augm.) Adamițan ♦ / < heb. adam — čovek, muškarac [Por.]		[Vidi]
3606	Adamiță	Adamiţă ?	Адамић	Adamiță [akc. Adamiță] (i. m.) ● v. Adamuțu [Por.] ∞ Adam		[Vidi]
2344	Adamuțu	Adamuţu	Адамица	Adamuțu (mn. Adamuți) [akc. Adamuțu] (i. m.) — (antr.) (hip.) (rel.) Adamica, ime od milja za pobačenu decu muškog pola ◊ muĭarĭa kare sa starpĭaḑă, iĭ dă la kopil dă pomană pră nume Adamuțu, dupa numiļi alu muoșu Adam dîn raĭ — žena koja pobaci, namenjuje tom detetu na daći nazivajući ga Adamica, prema imenu starca Adama koji je prvi živeo u raju ◊ dakă sa kunuașće lupadatu kî ĭe kopil muĭerĭesk, iĭ să ḑîśe „ĭevuțu”, dupa baba Ĭeva lu muoșu Adam — ako se pobačeno dete prepozna da je žensko, onda se naziva „jevičac”, prema Adamovoj baba Evi [Mlava] ∞ Adam		[Vidi]
430	Adamuońi	Adamoiu	Адамовићи	Adamuońi [akc. Adamuońi] (i. m.) — (antr.) Adamovići, Adamovi potomci, prezime familija u Šarbanovcu, Bačevici i Bogovini čiji je rodonačelnik bio Vlah po imenu Adam ◊ tuoț Adamuońi đin Șarbanuț a lukrat la pomînt șî-n maĭdan — svi Adamovići iz Šarbanovca obrađivali su zemlju i radili u rudniku [Crn.] ◊ poļikră Adamuońi însamnată ĭe șî-n Porĭeśa — vlaško prezime Adamonji zabeleženo je i u Poreču [Por.] ♦ / Adam + suf. (augm. plur.) -uoń „mulț Adamĭ, marimĭe Adamilor” — „mnogo Adama, mnoštvo Adama”; + suf. -uoĭ u krajevima gde je došlo do supstitucije ĭ/ń > Adamuoĭ (exp. Durlić ) ∞ Adam		[Vidi]
3613	adaorat	adăurat	други	adaorat [akc. adaorat] (pril.) ● v. adăurat [Por.] ∞ adauară		[Vidi]
334	adapa	adăpa	појити	adapa (ĭuo adăp, ĭel adapă) [akc. adapa] (gl. p. ref.) — 1. (za stoku) pojiti, davati vodu ◊ trîabe adapa vićiļi la borugă — treba napojiti stoku na potoku 2. (za zemlju) upijati vodu, postati vlažan ◊ pluaĭe, adapă pomîntu — pada kiša, napaja zemlju [Por.]		[Vidi]
129	adapat	adăpat	појење	adapat (mn. adapaturĭ) [akc. adapat] (i. s.) — 1. pojenje vodom, napajanje, naročito pojenje stoke ◊ vrĭamĭa ĭe đi adapat vićiļi — vreme je za pojenje stoke [Crn.] 2. natapanje zemlje ◊ fusă sîaśita mare, șî pluaĭa đi astîḑ điață un adapat bun la pomînto-sta uskat — bila je velika suša, i današnja kiša donela je jedno obilno napajanje ovoj suvoj zemlji [Por.] ∞ adapa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
126	adapatuare	adăpătoare	појило	adapatuare (mn. adapatuorĭ) [akc. adapatuare] (i. ž.) — 1. pojilo, mesto gde se napaja stoka ◊ adapatuarĭa a sakat, unđe am adapa vićiļi, nu șću — pojilo je presušilo, gde li ćemo pojiti stoku, ne znam [Crn.] ♦ dij. sin. baltă, lak ◊ vićiļi, kînd sînt satuasă, sîngure trag la vro baltă or vrun lak unđe puot sî gasaskă adapatuare — stoka, kada je žedna, sama ide na neku baru ili jezerce gde može da nađe pojilo 2. valov za napajanje stoke od izdubljenog stabla, kamena ili betona ◊ adapatuarĭa ĭe pļină đi frunḑă — valov je pun lišća ◊ a fakut adapatuare đin butuarkă — napravio je valov od debla ♦ var. adîpatuare ♦ sin. žgĭab, valîău, albĭe [Por.] ∞ adapa		[Vidi]
472	adauară	adăoară	поново	adauară [akc. adauară] (pril.) — ponovo, po drugi put ◊ grabĭesk, adauară dau la ćińe — žurim, drugi put ću da navratim kod tebe ◊ đ-adauară îț spun kî aĭa nuĭe bun śe lukri — po drugi put ti govorim da ne valja to što radiš ♦ var. adauorļa ♦ / a + duauă + uară [Por.]		[Vidi]
718	adauga	adăuga	додати	adauga (ĭuo adaug, ĭel adaugă) [akc. adauga] (gl.) — dodati, sastaviti, produžiti; nadovezati; sabrati ◊ a adauga fir la fir — nadovezati konac na konac [Hom.]		[Vidi]
3609	adauorļa	adăoară	поново	adauorļa [akc. adauorļa] (pril.) ● v. adauară [Por.] ∞ adauară		[Vidi]
3610	adaverĭe	adevăr	истина	adaverĭe [akc. adaverĭe] (i. ž.) ● v. adavĭeră [Por.] ∞ adavĭeră		[Vidi]
122	adavĭeră	adevăr	истина	adavĭeră (mn. adavĭerurĭ) [akc. adavĭeră] (i. ž.) — (izob.) 1. istina ◊ uom đi adavĭeră — čovek od reči, istinoljubiv, kome se može verovati 2. ugađanje, podilaženje ◊ făĭ đi adavĭeră, să nu sa mîńiĭe — učini mu po volji, da se ne naljuti ♦ var. adaverĭe, daverĭe [Por.]		[Vidi]
3614	adăorat	adăurat	други	adăorat [akc. adăorat] (pril.) ● v. adăurat [Por.] ∞ adauară		[Vidi]
445	adăsta	adăsta	чекати	adăsta (ĭuo adăst, ĭel adăsťe) [akc. adăsta] (gl.) — čekati ◊ adastă o țîră — sačekaj malo ◊ adăst pe čińeva — čekam nekoga ♦ sin. așťaptă [Dun.] ♦ dij. sin. așćeta [Por.]		[Vidi]
471	adăurat	adăurat	други	adăurat [akc. adăurat] (pril.) — drugi po redu ◊ ku uomo-l adăurat am trait bun — sa drugim mužem živela sam dobro ♦ var. adaorat, adăorat ♦ var. skr. dăorat (Tanda) ◊ fraće, sora dăorată — polubrat, polusestra [Por.] ∞ adauară		[Vidi]
124	adăvarat	adevărat	истинит	adăvarat (adăvarată) (mn. adăvaraț) [akc. adăvarat] (prid.) — (izob.) 1. istinit, tačan ◊ ma žuor k-am vorbit adăvarat — kunem se da sam govorio istinito 2. (fig.) iskren, otvoren ◊ aĭde akuma sî povestîm adăvarat, sî nu ńi mințîm — hajde sada da popričamo otvoreno, da se ne lažemo [Crn.] ♦ var. adăvărat, adîvarat 3. okolišan, taktičan; diskretan ◊ vreu să-ț spun śeva adăvărat — želim da ti kažem nešto u poverenju (Tanda) [Por.] ∞ adavĭeră	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3611	adăvărat	adevărat	истинит	adăvărat (prid.) ● v. adăvarat [Por.] ∞ adavĭeră		[Vidi]
167	adîngat	jeguit	жигосан	adîngat (adîngată) (mn. adîngaț, adîngaće) [akc. adîngat] (prid.) — 1. žigosan, kome je udarena danga 2. obeležen, koji ima kakav beleg ili ožiljak 3. (med.) koga su vračare lečile od oteklina lapisom, crtanjem magijskog kruga oko otečenog mesta [Por.] ∞ adînźi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
168	adînk	adânc	дубок	adînk (adînkă) (mn. adînś, adînśе) [akc. adînk] (prid.) — dubok, udubljen ◊ apă adînkă — duboka voda ◊ padurĭe adînkă — gusta i velika šuma ◊ vaļe adînkă — duboka dolina ◊ suomn adînk — dubok san ♦ supr. skund [Por.] ♦ dij. supr. spint (Kobilje) [Stig] ∞ adînśi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
170	adînkat	adâncit	продубљен	adînkat (adînkată) (mn. adînkaț, adînkaće) [akc. adînkat] (prid.) — produbljen, udubljen, dubok ◊ ogașu ĭe adînkat dupa pluaĭa-sta — potok je produbljen posle ove kiše [Por.] ∞ adînśi		[Vidi]
3615	adînkatură	adâncitură	удубљење	adînkatură [akc. adînkatură] (i. ž.) ● v. adînśitură [Por.] ∞ adînśi		[Vidi]
188	adîns	adins	посебан	adîns [akc. adîns] (pril.) — 1. poseban, osobit, specijalan ◊ alat adîns đi un lukru — specijalan alat 2. sa određenom namerom ili namenom, sa posebnim planom, idejom ili potrebom ◊ s-a dus adîns la ĭel — otišao je namerno kod njega [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
169	adînśi	adînci	дубити	adînśi (ĭuo adînk, ĭel adînkă) [akc. adînśi] (gl.) — dubiti, produbljivati ◊ trîabe adînśi ĭaruga-sta — treba produbiti ovaj kanal ◊ m-am pus să adînk ĭaruga, numa n-am sapă bună — počeo sam da produbljujem jarugu, ali nemam dobru motiku ♦ var. (ĭuo) adînkĭeḑ, (ĭel) adînkĭaḑă ◊ pluaĭa adînkĭaḑă boruga — kiša produbljuje vododerinu [Por.]		[Vidi]
363	adînśime	adâncime	дубина	adînśime (mn. adînśimĭ) [akc. adînśime] (i. ž.) — dubina; udubljenje ◊ adînśimĭa rîuluĭ — dubina reke [Por.] ∞ adînk		[Vidi]
171	adînśitură	adâncitură	удубљење	adînśitură (mn. adînśiturĭ) [akc. adînśitură] (i. ž.) — udubljenje, ulegnuće, što je nastalo dubljenjem ili sleganjem ♦ var. adînkatură [Por.] ∞ adînśi		[Vidi]
166	adînźi	jegui	жигосати	adînźi (ĭuo adîngĭеḑ, ĭel adîngĭaḑă) [akc. adînźi] (gl.) — 1. žigosati, udarati dangu, žig (u tursko vreme uisijanim gvožđem) ◊ nu adînźi, pănă nu aźung ĭo — nemoj udarati žig dok ja ne stignem 2. (mag.) lečiti zauške crtanjem magijskog kruga lapisom oko natečenog mesta [Por.] ∞ dangă		[Vidi]
3607	adîpatuare	adăpătoare	појило	adîpatuare [akc. adîpatuare] (i. ž.) ● v. adapatuare [Por.] ∞ adapa		[Vidi]
3612	adîvarat	adevărat	истинит	adîvarat [akc. adîvarat] (prid.) ● v. adăvarat [Por.] ∞ adavĭeră		[Vidi]
125	adîvereḑală	adaverezeală ?	сервилност	adîvereḑală (mn. adîvereḑîaļе, adîvereḑălurĭ) [akc. adîvereḑală] (i. ž.) — (izob.) servilnost, ugađanje, podilaženje; poniznost ◊ l-aĭ marĭ, numa ku adîvereḑală sa trĭaśe — kod vlasti, samo se uz poniznost prolazi ♦ var. adaverĭe, adăverĭe, adîverĭe, adavĭeră [Por.]		[Vidi]
3634	adrakuluĭ	al drac	враголаст	adrakuluĭ [akc. adrakuluĭ] (prid.) ● v. aldrak [Por.] ∞ drak		[Vidi]
184	aduna	aduna	скупљати	aduna (ĭuo adun, ĭel adună) (gl. p. ref.) — 1. skupljati, sakupljati, stavljati na gomilu nešto što je rasuto ◊ trăbe aduna pĭatra đi pi luok, kî sa apruapiĭe vrĭamĭa đi arat — treba sakupiti kamen sa njive, jer se bliži vreme oranja ◊ lumĭa adună bereketu — ljudi sakupljaju letinu ◊ kińezu adună lumĭa în sat — knez sakuplja ljude u selu (saziva zbor) [Crn.] 2. sabirati ◊ a aduna unu ku duoĭ — sabirati jedan i dva ♦ sin. astrînźa [Por.]		[Vidi]
186	adunat	adunat	сакупљен	adunat (adunată) (mn. adunaț, adunaće) [akc. adunat] (prid.) — skupljen, sakupljen, pokupljen, okupljen, sabran (na jedno mesto, u jednu gomilu) ◊ pruńiļi sînt adunaće, măĭ vro stamînă ș-o sî fiĭe rakiĭe — šljive su skupljene, još koja nedelja i biće rakije [Por.] ∞ aduna		[Vidi]
185	adunatuorĭ	adunător	сакупљач	adunatuorĭ (mn. adunatuorĭ) [akc. adunatuorĭ] (i. m.) — sakupljač, sabirač ◊ adunatuorĭ la pruńe — skupljači šljiva (šljive se tresu, i sakupljaju sa tla) ◊ gramadă đ-adunatuorĭ, veńiț đin tuaće părțîļi — gomila sakupljača, pridošlih sa svih strana [Por.] ∞ aduna		[Vidi]
187	adunatură	adunătură	скуп	adunatură, (mn. adunaturĭ) [akc. adunatură] (i. ž.) — skup, gomila; rezultat skupljanja, sakupljanja, okupljanja, zbiranja, sabiranja ◊ drumaind, đață într-o munće pista o adunatură đi inș ńikunoskuț, șî trĭeku pi lînga ĭa takînd — putujući, naiđe u planini na skup nepoznatih ljudi, i prođe pored njega ćuteći ♦ var. adunarĭe [Por.] ∞ aduna		[Vidi]
351	adurmi	adormi	заспати	adurmi (ĭuo aduorm, ĭel aduarme) [akc. adurmi] (gl. p. ref.) — zaspati, uspavati se ◊ uomu aduarmĭe askultînd la ćińe — čovek se uspava slušajući tebe ◊ muma aduarme kopilu — majka uspavljuje dete [Crn.] ◊ nu-m adurmi înbrakat, kă ći pumeńesk ku bataĭe — nemoj mi zaspati odeven, jer ću te probuditi batinama [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
350	adurmit	adormit	успаван	adurmit (adurmită) (mn. adurmiț, adurmiće) [akc. adurmit] (prid.) — 1. uspavan ◊ adurmită, pi mîna luĭ, am visat kum zbuor pi śĭerĭ — uspavana, na njegovoj ruci, sanjala sam da letim po nebu [Crn.] 2. pospan ◊ duarme bińe, să nu viń adurmit la lukru — spavaj dobro, da ne dođeš pospan na posao 3. (i. m.) dremež, pospanost ◊ s-a pus un adurmit pi mińe — uhvatio me neki dremež [Por.] ∞ adurmi		[Vidi]
364	adurmĭală	adormeală ?	поспаност	adurmĭală (mn. adurmĭaļе, adurmĭelurĭ) [akc. adurmĭală] (i. s.) — (zast.) pospanost, dremljivost, sanjivost ◊ ma prins o adurmĭală, numa mi sa duarme — uhvatula me neka pospanost, samo mi se spava ♦ sin. somnoruos [Por.] ∞ adurmi		[Vidi]
267	adus	adus	донет	adus (adusă) (mn. aduș, adusă) [akc. adus] (prid.) — 1. donet, prinet, nanet ◊ apa adusă đi la fîntînă — voda doneta sa kladenca [Crn.] 2. (za poređenje) sličan, nalik ◊ adus ku śeva — slično sa nečim, koje liči na nekog, nešto [Por.] ∞ aduśa		[Vidi]
265	adusatură	adusatură ?	нанос	adusatură (mn. adusaturĭ) (i. ž.) — nanos, ostatak mulja, šljunka i kamenja posle bujičnog izliva potoka ili reke ◊ drumu s-a umplut đi adusatură dupa pluaĭa-sta — put je pun nanosa posle ove kiše [Crn.] ∞ aduśa		[Vidi]
264	aduśa	aduce	доносити	aduśa (ĭuo aduk, ĭel aduśe) (gl.) — 1. donositi, prinositi, nanositi ◊ aduk kĭaĭa đin luok — donosim ključ s mesta ◊ aduśe minća — (fig.) prisećati se; dolaziti k pameti [Crn.] ◊ kopiļe, sî-ț aduś minća la luok, kî n-o sî će petrĭeś bun — dete, prizovi se k pameti, jer nećeš dobro proći 2. ličiti, sličiti (za poređenje); slagati se (za boje) ◊ aduśe unu ku altu — liči jedno na drugo; slaže se jedno s drugim ◊ în kînćik trîabe sî sa adukă vuorbiļi ku vĭarsîku — u pesmi treba da se slažu reči i melodija [Por.] ♦ dij. var. aduča [Kmp.]		[Vidi]
123	aḑîmă	azimă	пресно	aḑîmă (mn. aḑîmе) [akc. aḑîmă] (prid.) — 1. (za hranu) presno, sirovo stanje ◊ varḑă aḑîmă — sladak kupus 2. testo bez kvasca ◊ pîńe aḑîmă — presan hleb ♦ var. azîmă (mn. azîme) (Valakonje, Savinac, Lubnica, Šarbanovac, Zlot) [Crn.] ♦ dij. var. azmă [Kmp.]		[Vidi]
306	ađet	adet	обичај	ađet (mn. ađeturĭ) (i. m.) — običaj, navika, adet ◊ așa ńi ađetu — takav nam je običaj ◊ ș-a fakut ađetu sî mintă — navikao je da laže ◊ n-arĭe așa ađet — nema takvu naviku [Crn.] ◊ ađet rău — loša navika, loš običaj ◊ ađet đi bîtrîńață — starinski običaj, običaj sačuvan od starina ◊ ađet babĭesk — bapski običaj, običaj koji čuvaju i vrše starije žene; naziv za verske običaje koji se razlikuju od crkvenih ♦ sin. daćină, învăț [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
466	ađir	ager	спреман	ađir (ađiră) (mn. ađirĭ, ađirĭe) [akc. ađir] (prid.) — spreman, zapet ◊ arma ađiră — zapeta puška [Zvizd] ♦ up. agîr, aśir		[Vidi]
279	afana	afâna	лабавити	afana (ĭuo afîńeḑ, ĭel afańaḑă) [akc. afana] (gl. p. ref.) — (zast.) labaviti, olabaviti, oslabiti, opustiti nešto što je zategnuto, stegnuto, zgusnuto ◊ sa afańaḑă ața pi mosuor — olabavljuje se konac na kalemu ♦ var. afîńeḑa [Por.]		[Vidi]
280	afanat	afânat	лабав	afanat (afanată) (mn. afanaț, afanaće) [akc. afanat] (prid.) — (zast.) labav, opušten, nezategnut ◊ sfuara mi s-a afanat la sarśină, statuĭ s-o proļeg — konopac mi se olabavio na tovaru, stadoh da ga prevežem ♦ var. afînat ♦ sin. ńistrîns — nezategnut [Por.] ♦ dij. sin. balțuit [Crn.] ∞ afana		[Vidi]
278	afară	afară	напољу	afară [akc. afară] (pril.) — napolju, van, izvan zatvorenog prostora ◊ afară bańi đin pungă — van s novcem, izvadi ih iz novčanika ◊ skuaće uoĭiļi afară — isteraj ovce napolje (iz tora) ◊ ĭeș afară — izađi napolje [Crn.] (uzv.) afară! — van! izađi! ♦ skr. afar’ ♦ supr. înuntru [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3617	afînat	afânat	лабав	afînat [akc. afînat] (prid.) ● v. afanat [Por.] ∞ afana		[Vidi]
3622	afîńeḑa	afâna	лабавити	afîńeḑa [akc. afîńeḑa] (gl. p. ref.) ● v. afana [Por.] ∞ afana		[Vidi]
283	afla	afla	налазити	afla (ĭuo aflu, ĭel află) [akc. afla] (gl.) — 1. nalaziti, otkrivati ◊ sĭ află unđe nu-ĭ luoku — nalazi se gde mu nije mesto [Crn.] 2. pronalaziti, izumljivati, inovirati ◊ dakă asta nuĭe bun, află śuava măĭ bun — ako ovo ne valja, nađi (izmisli) nešto bolje ♦ var. izafla, zafla ♦ sin. gasî [Por.]		[Vidi]
287	aflarĭe	aflare	налаз	aflarĭe (mn. aflîărĭ) [akc. aflarĭe] (i. ž.) — nalaz, rezultat traženja, pretraživanja ili razmišljanja, otkriće ◊ am aflat aĭa śe am katat — našao sam ono što sam tražio [Crn.] ♦ var. aflatură, izaflatură [Por.] ∞ afla		[Vidi]
284	aflat	aflat	нађен	aflat (aflată) (mn. aflaț, aflaće) [akc. aflat] (prid.) — nađen, pronađen, otkriven (kao inovacija), izumljen, zaključen (kao rezultat razmišljanja) ◊ s-a ginđit, șî la urmă aflat kă așa feļ đi lukru nuĭe bun — razmišljao je, i na kraju zaključio da takav način rada nije dobar ◊ adunat doĭ ku doĭ șă aflat kî ĭe patru — sabrao je dva i dva i otrkrio da je (rezultat) četiri ♦ up. izaflat [Por.] ∞ afla		[Vidi]
285	aflatuorĭ	aflător	налазач	aflatuorĭ (aflatuаrĭе) (mn. aflatuorĭ, aflatuаrĭе) [akc. aflatuorĭ] (prid.) — (izob.) nalazač, pronalazač (ret.) izumitelj ◊ învață kopuoĭu să fiĭe bun aflatuorĭ đi žuaviń — dresiraj kera da bude dobar nalazač divljači [Por.] ∞ afla		[Vidi]
915	aftaĭ!	aftai!	шибај!	aftaĭ! [akc. aftaĭ!] (uzv.) — šibaj! kreći! beži! ◊ aftaĭ, kopiļe, śe măĭ așćeț? — šibaj, dečko, šta još čekaš? [Por.]		[Vidi]
276	afuma	afuma	димити	afuma (ĭuo afum, ĭel afumă) [akc. afuma] (gl.) — 1. dimiti, ispuštati dim ◊ afumă ka mașîna đi vuoz — dimi kao lokomotiva 2. štititi (nešto) dimljenjem ◊ afumă karńa sî nu să strîśe — dimi meso da se ne pokvari ◊ afumă puomi đi brumă — zadimljuje voćke da ih zaštiti od slane [Crn.] 3. pušiti, lulu ili cigaru ◊ nu mis tutunźiu, afum numa kînd șî kînd — nisam pušač, palim (cigaru) samo ponekad ♦ var. afumeḑă [Por.] ∞ fum		[Vidi]
277	afumat	afumat	димљен	afumat (afumată) (mn. afumaț, afumaće) [akc. afumat] (prid.) — 1. dimljen, koji je izložen dimu ◊ karńe afumată — dimljeno meso 2. pun dima ◊ suobă ĭe pļină đi fum — soba je puna dima [Crn.] 3. (fig.) aljkavo urađen zanatski posao, u kome se koristi zagrevanje materijala; zamazan, zamaskiran, sklepan; smuvan ◊ nu l-a kîrpit kalumĭa, numa l-a afumat ku kalaĭu — nije ga zakrpio dobro, samo ga je zamazao kalajem [Por.] ∞ afuma		[Vidi]
286	afumatură	afumătură	задимљеност	afumatură (mn. afumaturĭ) [akc. afumatură] (i. ž.) — 1. zadimljenost, stanje onoga što je zadimljeno 2. (fig.) površno i aljkavo urađen zanatski posao [Por.] ∞ afuma		[Vidi]
1502	afurisî	afurisi	проклињати	afurisî (ĭuo afurisîăsk, ĭel afurisîașće) [akc. afurisî] (gl. p.) — (mag.) proklinjati, baciti kletvu na nekog ◊ nu ma afurisî ńiśkotrĭabă, kă nu ț-am fakut ńiś un rău — nemoj me proklinjati bez potrebe, jer ti nisam učinio nikakvo zlo [Por.]		[Vidi]
275	afurisît	afurisit	лукав	afurisît (afurisîtă) (mn. afurisîț, afurisîće) [akc. afurisît] (prid.) — 1. lukav, prepreden ◊ ĭel ĭe uom afurisît — on je lukav čovek 2. pustahija ◊ marĭe afurisît a fuost, traĭu ĭ-a trekut đi la batăĭ pîn la fur — velika je pustahija bio, život mu je protekao od tuča do lopovluka 3. opak, zao, rđav ◊ buală afurisîtă — opaka bolest [Crn.] 4. uklet, proklet ◊ firĭaĭ afurisît — proklet bio [Por.] ∞ afurisî		[Vidi]
295	agarat	agarat ?	вребање	agarat (mn. agaraturĭ) [akc. agarat] (i. m.) — vrebanje, čekanje ◊ luok bun đi agarat puorś-aĭ sîrbaćiś, kare fak șćetă în luok — pogodno mesto za vrebanje divljih svinja, koje prave štetu u njivi [Por.] ∞ agîra		[Vidi]
293	agîra	pândi	вребати	agîra (ĭuo аgîr, ĭel agîră) [akc. agîra] (gl.) — vrebati, osmatrati, paziti, čekati pogodan momenat ◊ agîră sî trĭeś drumu kînd nuĭe ńima — čekaj pogodan momenat da pređeš put kad nema nikoga ◊ nu ma agîra, kî ći văd — nemoj me vrebati, jer te vidim [Por.] ♦ dij. var. agara [Crn.] ♦ sin. aśira [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
119	agĭet	aghet	агет	agĭet [akc. agĭet] (uzv.) — (zast.) turska reč nepoznatog značenja; imitacija turskog govora ◊ śe va fi agĭet, nu șću, așa-m-uḑît đĭ l-aĭ batrîń — šta li je „agjet” ne znam, tako sam čuo od starih [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
120	aguridă	aguridă	дивље грожђе	aguridă [akc. aguridă] (i. ž.) ● v. guridă [Por.] ∞ guridă		[Vidi]
121	agustă	agust	август	agustă [akc. agustă] (i. ž.) — (kal.) (izob.) avgust, mesec u godini ♦ var. gustarĭ ◊ ano-sta, în agustă, a fuost sîăśită mare, a sakat șî rîu în Vaļa mare — ove godine je u avgustu bila velika suša, presušila je i reka u Velikoj dolini [Por.] ∞ lună	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3625	aič	aici	овде	aič [akc. aič] (pril.) ● v. aiś [Kmp.] ∞ aiś		[Vidi]
304	aiś	aici	овде	aiś [akc. aiś] (pril.) — ovde, na ovom mestu [Crn.] ♦ var. aiśa ◊ vinu, șăḑ aiśa, nu sta akolo — dođi, sedi ovde, nemoj stajati tamo [Por.] ♦ var. iś [Buf.] ♦ dij. var. aič [Kmp.]		[Vidi]
3623	aiśa	aici	овде	aiśa [akc. aiśa] (pril.) ● v. aiś [Por.] ∞ aiś		[Vidi]
452	aĭ	ai	ај	aĭ1 (uzv.) — aj! avaj ! ◊ aĭ șî vaĭ — kuku-lele! [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3290	aĭ	ai	бели лук	aĭ2 (mn. aĭ) (i. m.) — (bot.) beli luk ◊ a sămanat aĭ bașća pļină — posadio je punu baštu belog luka ◊ dakă puće, miĭe aĭu mult îm plaśe — ako smrdi, meni se beli luk mnogo sviđa [Stig] ♦ dij. sin. usturuoĭ [Por.] ∞ usturuoĭ		[Vidi]
450	aĭa	aia	та	aĭa [akc. aĭa] (zam.) — 1. ta, ona ◊ aĭa mînkarĭe nuĭe bună — ta hrana nije dobra ◊ aĭa pućină kurĭe — ta kaca curi ◊ aĭa vrĭamĭe a trekut đimult — to vreme je prošlo davno [Crn.] ◊ aĭa fată ĭe tare frumuasă — ta devojka je jako lepa 2. (fig.) označava nešto što bi direktnim imenovanjem bilo nepristojno ◊ nu stau đi „aĭa” akuma — nisam za „ono” sada ♦ up. ăĭa, aļa, ăļa [Por.]		[Vidi]
1082	aĭdană	holdană	шашавко	aĭdană (mn. aĭdań) [akc. aĭdană] (i. s.) — (zast.) šašavko, blesavko; ćaknuta osoba ◊ aĭdană ĭe uom kîta ćokńit la kap — „ajdana” je čovek malo udaren u glavu [Por.]		[Vidi]
1079	aĭdańit	nătărău	шашав	aĭdańit (aĭdańită) (mn. aĭdańiț, aĭdańiće) [akc. aĭdańit] (prid.) — (zast.) šašav, ćaknut, blesav; poremećen ◊ aĭdańit sa ḑîśe đ-aăla kare ĭe kîta ćokńit la kap — „ajdanjit” se kaže za onoga koji je malo udaren u glavu [Por.] ∞ aĭdană		[Vidi]
453	aĭde	haide	хајде	aĭde [akc. aĭde] (uzv.) — hajde 1. za podsticanje ◊ aĭde, pļekaț ku lukru — hajde, krenite sa poslom 2. za dopuštanje ◊ bun, aĭde, lasaț aĭa aiśa — u redu, hajde, ostavite to ovde 3. za nevericu ◊ ma, aĭde, unđe puaće aĭa să fiĭe așa? — ma, hajde, gde to može da bude tako? 4. za pretnju ◊ aĭde, aĭde, śarkă dakă kućeḑ! — hajde, hajde, probaj ako smeš! [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
978	aĭduk	haiduc	хајдук	aĭduk (mn. aĭduś) [akc. aĭduk] (i. m.) — (ret.) hajduk, odmetnik; lopov ◊ aĭduk ĭe uom vićaz kare a fuźit în duos đi rău turśilor, șî đi akolo iĭ baće șî omuară — hajduk je hrabar čovek koji se zbog turskog zuluma odmetnuo u šumu, i odande ih bije i ubija ♦ sin. uoț [Por.]		[Vidi]
979	aĭduśiĭe	haiducie	хајдучија	aĭduśiĭe (mn. aĭduśiĭ) (i. ž.) — hajdučija, hajdukovanje; odmetanje od vlasti; odmetništvo; razbojništvo ◊ n-a putut în alt fĭeļ: turśi fak rîaļe, iĭ - aĭt - în aĭduśiĭe — nije se moglo drugačije: Turci čine zla, oni - hajd - u hajdučiju ♦ sin. oțîĭe [Por.] ∞ aĭduk		[Vidi]
980	aĭduśĭesk	haiducesc	хајдучки	aĭduśĭesk (aĭduśĭaskă) (mn. aĭduśĭeșć) [akc. aĭduśĭesk] (prid.) — hajdučki, koji pripada hajducima ◊ muara aĭduśĭaskă la Strńak, în Arnaglaua, a fakuto Ļikă Golub, kînd a fuźit în duos đi bugarĭ — hajdučku vodenicu na Strnjaku, u Rudnoj Glavi, izradio je Ilija Golub kad se odmetnuo u šumu zbog Bugara (II sv. rat) [Por.] ∞ aĭduk		[Vidi]
2922	aĭevi	aieve	јавно	aĭevi [akc. aĭevi] (pril.) — javno, otvoreno; stvarno ◊ nu sa măĭ pitulă, a-nśepu să fure aĭevi — ne krije se više, počeo je da krade javno (Rudna Glava) ♦ var. aĭevĭa ◊ am visat, ama parke ĭe aĭevĭa — sanjao sam, ali kao da je stvarno (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3626	aĭevĭa	aieve	јавно	aĭevĭa [akc. aĭevĭa] (pril.) ● v. aĭevi [Por.]		[Vidi]
4176	aĭlalt	alalt	друго	aĭlalt (aĭlaltă) (mn. aĭlalț, aĭlalće) [akc. aĭlalt] (prid.) ● v. alalt [Por.] ∞ alt		[Vidi]
389	aĭman	haimana	ајман	aĭman (aĭmană) (mn. aĭmań, aĭmańе) [akc. aĭman] (i. m.) — 1. skitnica, neradnik, gotovan; baraba ◊ un aĭman đi uom, sî n-aĭ trĭabă ku ĭel — baraba od čoveka, da nemaš posla sa njim 2. seiledžija, napasnik, nasilnik ◊ aĭman đi kopil, đi tuoț sa atîrnă șî ku tuoț sa baće — napasnik od deteta, sa svima se kači i sa svima se bije 3. (fig.) priglup, tup, blesav ◊ aĭman ńidoturnat, n-a putut să gaćaskă ńiś șkuala mikă — neotesani glupan, nije mogao da završio ni četiri razreda škole ♦ sin. apaș [Por.]		[Vidi]
3627	aĭmintriļa	altmintrelea	другачије	aĭmintriļa [akc. aĭmintriļa] (pril.) ● v. aĭmintrĭa [Por.]		[Vidi]
388	aĭmintrĭa	altmintrelea	другачије	aĭmintrĭa [akc. aĭmintrĭa] (pril.) — drugačije, na drugi način (da se nešto uradi) ◊ nu samînă ku asta, aĭmintrĭa ĭe fakut — ne liči na ovo, drugačije je napravljen ♦ var. aĭmintriļa, amintrĭa [Por.] ♦ dij. var. imitra (Jasikovo) [GPek] ∞ amintrîļa		[Vidi]
303	aĭnă	haină	хаљетак	aĭnă (mn. aĭńe) [akc. aĭnă] (i. ž.) — a. haljetak, gornji deo ženski odeće, bez rukava, izrađen od sukna ◊ aĭna s-a purtat pistă kamașă șî pistă oprĭeź — haljetak se oblačio preko košulje i preko kecelja ♦ sin. kĭebă [Crn.] b. haljina, deo odeće koji se nosi preko rublja [Por.] c. široka, teška odeća (Leskovo, D. Marković) [GPek] ∞ țuală		[Vidi]
294	aĭtukă	aitucă	скитница	aĭtukă (mn. aĭtuśe) [akc. aĭtukă] (i. ž.) — skitnica, propalica, neradnik, besposličar ◊ o aĭtukă đi uom, tuoț fug đi ĭel — propalica od čoveka, svi beže od njega [Por.]		[Vidi]
1534	aĭurļa	aiurea	глупост	aĭurļa [akc. aĭurļa] (prid.) — glupav ◊ vorbĭașće aĭurļa — govori glupavo [Hom.] ♦ dij. var. naĭurļa [Por.]		[Vidi]
373	aĭuș	aiuș	дивљи лук	aĭuș (mn. aĭușă) (i. m.) — (bot.) divlji luk, samonikla jestiva zeljasta biljka sa ukusom crnog luka (Alium silvestre) ◊ aĭușu krĭașće în viĭ, șî pi luokurĭ uđiluasă — divlji luk raste u vinogradima, i na vlažnim mestima [Crn.] ♦ sin. usturuoĭu śuarilor — vranin luk (nazvan tako zbog kandži između listova) [Por.] ∞ aĭ2		[Vidi]
292	ak	ac	игла	ak (mn. aśе) (i. m.) — igla ◊ ak đi kusut — igla za šivenje ◊ ak đi mașînă — igla za šivaću mašinu ◊ ak đi kusut la saś — igla za zašivanje džakova ◊ ak đi ștroit — štrojačka igla ◊ ak đi înpuns vićiļi kînd sî unflă — veterinarska igla za lečenje goveda od nadutosti, trokar ◊ ak la pușkă — puščana igla ◊ ak đi gĭață — ledena igla, ledenica [Crn.] ◊ ak đi pîăr — ukosnica ♦ up. andrĭeauă [Por.] ◊ ak înkeptorat — zihernadla (Ševica) [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3628	akolo	acolo	тамо	akolo [akc. akolo] (pril.) ● v. akoluo [Por.]		[Vidi]
2773	akoluo	acolo	тамо	akoluo [akc. akoluo] (pril.) — tamo, onamo ◊ ăće, akoluo s-a întîńit, șî s-a luvat la bataĭe — evo, tamo su se sreli, i započeli tuču ◊ (u izr.) đ-akoluo — odande, iz tog pravca, s te strane ◊ đ-akuluo baće vîntu — odande vetar duva ♦ var. akolo ♦ up. akoļa ♦ up. skr. kolo, koluo [Por.]		[Vidi]
2774	akoļa	acolea	онде	аkоļа [akc. аkоļа] (pril.) — onde ◊ акоļа ḑîśem kînd ĭe śeva măĭ apruape đi nuoĭ, đi kît śi ĭe aĭa đi kare ḑîśem kî ĭe akoluo — onde kažemo kad je nešto bliže nama, nego što je ono za što kažemo da je tamo ◊ akoluo ĭe đepartat, șî nu sa vĭađe, da akoļa ĭe măĭ apruape, șî sa vĭađe ku uoki — tamo je udaljeno, i ne vidi se, a onde je bliže, i vidi se očima ♦ up. skr. koļa [Por.] ∞ akoluo		[Vidi]
347	akri	acri	киселити (се)	akri (ĭuo akrĭesk, ĭel akrĭașće) [akc. akri] (gl. p. ref.) — kiseliti (se), zakiseliti (se), ukiseliti (se) ◊ ḑama-sta la kaldură înśape akri — ova čorba na suncu počinje da se kiseli [Por.]		[Vidi]
3629	akriśuńe	acriturură	кисело јело	akriśuńe [akc. akriśuńe] (i. ž.) ● v. akritură [Por.] ∞ akritură		[Vidi]
345	akrit	acrit	прокисао	akrit (akrită) (mn. akriț, akriće) [akc. akrit] (prid.) — prokisao (za jelo), ukiseljen ◊ ḑama s-a akrit, nuĭe đi mînkare — čorba je prokisla, nije za jelo [Por.] ∞ akri		[Vidi]
346	akritură	acritură	кисело јело	akritură (mn. akriturĭ) [akc. akritură] (i. ž.) — 1. kiselo jelo ◊ la kosît măĭ dulśe sînt akriturļi — na kosidbi su najslađa kisela jela 2. supstanca koja ima kiselo svojstvo, sirće ◊ muĭarĭa a pus prĭa multă akritură în ḑamă đi pĭeșć — žena je stavila previše sirćeta u riblju čorbu ♦ var. akriśuńe [Por.] ∞ akri		[Vidi]
344	akrĭală	acreală	киселост	akrĭală (mn. akrĭaļe, akrĭelurĭ) [akc. akrĭală] (i. ž.) — kiselost, kiselo jelo ◊ prĭa multă akrĭală ĭe pusă-n ḑama-sta — ova čorba je previše zakiseljena [Por.] ∞ akri		[Vidi]
343	akru	acru	кисео	akru (akră) (mn. akri, akre) [akc. akru] (prid.) — kiseo, kiselo ◊ lapće akru — kiselo mleko ◊ varḑă akră — kiseli kupus ◊ ḑamă akră — kisela čorba ♦ (demin.) akruț, akrișuor— kiselkast, koji je malo kiseo ♦ supr. sarbîd [Por.] ∞ akri		[Vidi]
4122	akșiță	pregătitoare	спремачица	akșiță (mn. akșiț) [akc. akșiță] (i. ž.) — spremačica ◊ akșiță ĭe muĭarĭa kare ažută sî sa gaćaskă pomana — akšica je žena koja pomaže da se sprema pomana (Dvirište) ◊ akșiu ĭe uom kare ažută la nuntă — akšija je čovek koji pomaže na svadbi (Žitkovica) ♦ sin. kolokoșîță (Topolovnik) [Bran.] ♦ dij. sin. găćituare [Por.]		[Vidi]
308	aku	acu	сада	aku (pril.) — sada, sad, ovog časa; u ovom momentu ◊ aku vińiĭ đe la lukru, numa ś-ažunsăĭ — sad dođoh s posla, samo što stigoh ♦ skr. < akuma [Buf.] ◊ aku tunaĭ în avļiĭe — sada uđoh avliju (Turija) [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
298	akuma	acum	сада	akuma [akc. akuma] (pril.) — sada, ovog časa, u ovom momentu ◊ akuma ažuns, a veńit — sada je stigao, došao ◊ đi akuma înainće — od sada na dalje ◊ đi akuma-n kolo — od sada na tamo ◊ pănă akuma — do sada ◊ akuma ĭe akuma! — sad je sad! ◊ akuma duoĭ ań — pre dve godine [Por.] ♦ dij. var. aku [Buf.][Zvizd]		[Vidi]
646	akupa	ocupa	заокупљати (се)	akupa (ĭuo ma akup, ĭel sa akupe) [akc. akupa] (gl. p. ref.) — zaokupljati (se), zauzimati (se), zanimati (se) ◊ nakazu akupe gîndurļi nuaștre — problem zaokuplja naše misli ◊ puork, akupi luoku mĭeu — svinja, zauze mi mesto [Crn.] ◊ nu l-am vaḑut đemult, ku śe sa va akupa ĭel akuma, nu șću — nisam ga video odavno, čime li se on sada zanima, ne znam [Por.]		[Vidi]
640	akupit	ocupat	заокупљен	akupit (akupită) (mn. akupiț, akupiće) [akc. akupit] (prid.) — zaokupljen (problemom, mislima), zauzet, obuzet, preokupiran ◊ akupit ku lukru — zauzet poslom ◊ n-auđe, kî ĭe akupit ku gîndurĭ grĭaļe — ne čuje, jer je zaokupljen teškim mislima [Crn.] ◊ aș veńi, numa sînt akupit ku mare grižă — došao bih, ali sam preokupiran velikom brigom [Por.] ∞ akupa		[Vidi]
299	akuș	acuși	ускоро	akuș [akc. akuș] (pril.) — uskoro, skoro, u bliskoj budućnosti, ubrzo ◊ nu ći plînźa, akuș vińe mum-ta — ne plači, uskoro će ti doći majka ◊ akuș-akuș! — pretnja, upozorenje osobi u ekspresivnom govoru (obično nestašnoj deci), ako ne prestane da radi to što radi, sledi kazna uobičajena za takvu priliku ♦ var. akușa [Por.] ♦ up. aku [Buf.]		[Vidi]
3630	akușa	acuși	ускоро	akușa [akc. akușa] (pril.) ● v. akuș [Por.] ∞ akuș		[Vidi]
300	al	al	грам. члан	al (mn. aĭ, aļe/aļi) (part.) — 1. stoji ispred imenica ◊ al ńegru — crni, onaj koji je crn 2. stoji ispred zamenica ◊ al mĭeu — moj, moje, koje pripada meni ◊ aĭ nuoștri — naši, koji pripadaju nama 3. stoji ispred rednih brojeva ◊ al triĭļa — treći, onaj koji je treći po redu ♦ var. a - stoji samo ispred zamenica i brojeva ◊ a nuostru — naš, naše ◊ a doĭļa — drugi (po redu) ◊ a triĭļa uorĭ va spun — po treći put vam kažem [Por.]		[Vidi]
469	al zburatuorĭ	zburător	змај	al zburatuorĭ [akc. al zburatuorĭ] (sint.) — (euf.) „onaj koji leti”, letač, zmaj, (astr.) kometa, bolid ◊ am vaḑut ku uoki miĭ: asară, pin kapu murguluĭ, trĭeku pista śerĭ o viđiarĭe lunguĭată, șî-m đață-n gînd kum mama mĭ-a puvestît kî așa zbuară al zburatuorĭ — video sam svojim očima, sinoć, u sumrak, prođe nebom duguljasta svetlost, i setih se kako mi je baba pričala da tako leti zmaj ♦ sin. zmău, zmîău [Por.] ∞ zbura		[Vidi]
2715	alalalt	alălalt	друго	alalalt (alalaltă) (mn. alalalț/aĭlalalț, alalalće/aĭlalalće) [akc. alalalt] (prid.) — drugo, ostalo ◊ s-a đisparțît șî s-a promîritrat, șî ku alalalt uom a trait bińe — razvela se i preudala, i sa drugim čovekom je živela dobro ◊ a omorît lumĭa, șî a fakut mulće đ-alalalće rîaļe — ubijao je ljude, i činio mnogo kojih drugih zala ♦ var. alalt, aĭlalt [Por.] ∞ alt		[Vidi]
5834	alalău	hălălaie	глупост	alalău (mn. alalăĭe) [akc. alalău] (i. s.) — glupost, neistina, izmišljotina ◊ minće kațaua, n-a fuost așa, vorbĭașće alalău — laže kučka, nije bilo tako, priča glupost [Por.]		[Vidi]
2714	alalt	alalt	друго	alalt (alaltă) (mn. alalț, alalće) (prid.) — drugo, ostalo ◊ alaltă vrĭame a fuost atunśa — drugo vreme je bilo tad ◊ đ-alalt lukru nu sa prinđe, numa șîađe șî bĭa — za drugi posao se ne hvata, samo sedi i pije ◊ aĭa mĭ-aĭ spus, spuńem alalt śeva śe ma ĭastă nou pi la vuoĭ? — to si mi rekao, kaži mi drugo šta ima novo kod vas? ♦ / skr. < alalalt ♦ var. aĭlalt [Por.] ∞ alt		[Vidi]
426	alaltăĭerĭ	alaltăieri	прекјуче	alaltăĭerĭ [akc. alaltăĭerĭ] (pril.) — prekjuče, pre dva dana ◊ ĭo alaltăĭerĭ am kosît, ĭerĭ am întuors fînu, da astîḑ l-am adunat — prekjuče sam kosio, juče sam prevrtao seno, a danas sam ga sakupio [Crn.] ♦ dij. var. alaltîĭerĭ [Por.] ∞ alt		[Vidi]
427	alaltăsară	alaltăseară	прексиноћ	alaltăsară [akc. alaltăsară] (pril.) — preksinoć, uoči jučerašnjeg dana ◊ alaltăsară am fuost la uoră — preksinoć sam bio na igranci ♦ / alaltă „drugo”+ sară „veče” [Crn.] ♦ var. alaltîsară [Por.] ∞ alt		[Vidi]
1774	alaltîĭerĭ	alaltăieri	прекјуче	alaltîĭerĭ [akc. alaltîĭerĭ] (pril.) — prekjuče, pre dva dana ◊ alaltîĭerĭ fu vrĭamĭa bună đi kosît — prekjuče beše lepo vreme za kosidbu ♦ var. alalaltîĭerĭ [Por.] ♦ dij. var. alaltăĭerĭ [Crn.] ∞ alt		[Vidi]
1775	alaltîsară	alaltăseară	прексиноћ	alaltîsară [akc. alaltîsară] (pril.) — preksinoć, uoči jučerašnjeg dana ◊ đ-alaltîsară pluaĭa țîńe una într-una — od preksinoć kiša neprestano pada ♦ up. sară [Por.] ♦ dij. var. alaltăsară [Crn.] ∞ alt		[Vidi]
302	alaman	alaman	алаветина	alaman (alamană) (mn. alamań) (i. m.) — (augm.) alavetina, velika ala 1. (pej.) alavac, proždrljivac, koji mnogo i halapljivo jede ◊ alaman, ńiśkînd nu sa măĭ satură — alavac, nikad se ne nasiti 2. (fig.) pustahija, neobuzdan čovek ◊ Mńamțî a fuost uamiń răĭ, ama ku rînd, da Rușî ńișći aļimań bĭețîĭuoș, măĭ mult s-a omorît iĭ đi iĭ — Nemci su bili zli ljudi, ali su imali neki red, a Rusi su bile pijane pustahije, koje su se najviše ubijale međusobno ♦ var. aļiman [Por.] ∞ ală		[Vidi]
301	alat	halat	алат	alat (mn. alaće, alaturĭ) [akc. alat] (i. s.) — 1. (tehn.) alat, pribor, oruđe, sve što se koristi za ručni rad, naročito u zanatstvu ◊ tuata kasa trăbe să aĭbă alaturĭ đi-ndamînă — svaka kuća treba da ima priručne alatke 2. (fig.) muške genitalije ◊ kopiļe, pazîăț „alatu”, kă o sî-ț trăbe kînd krĭeșć — dete, čuvaj „alat” jer će ti trebati kad odrasteš [Por.]		[Vidi]
1368	alaviĭe	alavie ?	алушине	alaviĭe (mn.) [akc. alaviĭe] (i. ž.) — (augm.) (ornit.) alušine; mnoštvo ala, štetočina; navala, najezda štetočina ◊ atîta alaviĭe đi pîăsîrĭ în viĭe pîn akuma n-a mîĭ fuost — tolika najezda ptica na vinograd do sada još nije bila [Crn.] ∞ ală		[Vidi]
266	ală	hală	ала	ală (mn. aļе) [akc. ală] (i. ž.) — (demon.) 1. ala, proždrljivo mitsko biće, neman ◊ lumĭa vrodată tare a krĭeḑut kă pi pomînt traĭesk aļe, ńiska-ĭ insă marĭ, urîće șî rîaļe — ljudi su nekad jako verovali da na zemlji žive ale, neka velika, zla i ružna bića 2. biće velike snage ◊ s-a puvestît k-a veńit vro ală đi uom, atîta đi tare đi ńima n-a putu să-ĭ șća-n drum — pričalo se da je došla neka ala od čoveka, toliko jak da mu niko nije mogao stati na put 3. (fig.) čovek koji je neumeren u jelu, proždrljivac ◊ nu lukră ńimika, da manînkă ka ala — ne radi ništa, a jede ko ala ♦ var. hală [Por.] 4. nemoralna žena [Crn.]		[Vidi]
194	alb	alb	бело	alb (albă) (mn. albĭ, albĭе) (i. s.) (prid.) — (color) belo, beo ◊ farbă albă — bela boja ◊ lumĭa albă — beli svet ◊ s-a dus în lumĭa albă — otišao u beli svet, ne zna se gde je ◊ kimĭașa albă — bela košulja ◊ stamîna albă — bela nedelja, sedmica u narodnom kalendaru, pre početka uskršnjeg posta ◊ pomana albă — bela pomana, daća koja se pokojnicima priređuije tokom bele nedelje, i na kojoj svi prilozi moraju biti beli (sir, jaja, pirinač, bele sveće) ◊ lupi aĭ albĭ — beli vukovi, mitske životinje koje su živele u neko pradavno vreme; u izrazu: „kînd a trait lupi aĭ albĭ” označava vremenski period pre početka računanja vremena [Por.]		[Vidi]
195	albastru	albastru	плав	albastru (albastră) (mn. albastri, albastre) [akc. albastru] (prid.) (i. s.) — (color) plav, plavo, plavičast(o), plave boje; svetlo plav ◊ albastru înkis — tamno plav, teget ♦ var. balastru (Tanda) ♦ up. vînît [Por.] ∞ alb		[Vidi]
3633	albăț	albeţ	бељика	albăț [akc. albăț] (i. m.) ● v. albĭaće [Por.] ∞ alb		[Vidi]
197	albi	albi	белити	albi (ĭuo albĭesk, ĭel albĭașće) [akc. albi] (gl. p. ref.) — 1. (color) beliti, bojiti u belo, izbeljivati, osvetljavati boju dodavanjem bele 2. (za tkaninu) (zast.) prati (odeća je bila od belog materijala) ◊ muĭarĭa albĭașće pînḑa — žena beli platno (tehnikom trljanja i mlaćenja, ili na vljavici) ◊ rufiļi sa albĭesk ĭarna la źer, kînd îngĭață dupa spalat — odeća se zimi beli na mrazu, kada se zaledi posle pranja 3. (za konoplju) beljenje, mlaćenje, da dobije belu boju ◊ kîńipa sa albĭașće ku śanușă — konoplja se beli pomoću pepela 4. (za dan) sviće, razdanjuje se ◊ sa albĭașće ḑîua — dan se beli, sviće 5. (za oči) oslepljuje, gubi vid ◊ albĭesk uoki, viđeriļi — postaje slabovid, slep [Por.] ∞ alb		[Vidi]
205	albinarĭ	albinari	пчелар	albinarĭ (mn. albinarĭ) [akc. albinarĭ] (i. m.) — (zast.) pčelar ◊ tata a fuost mare albinarĭ — otac je bio veliki pčelar ♦ up. stuparĭ [Por.] ∞ albină		[Vidi]
127	albină	albină	пчела	albină (mn. albiń) [akc. albină] (i. ž.) — (ent.) pčela ◊ albina ĭe o guangă mikă kare dă mńare dulśe — pčela je mala buba koja daje sladak med ◊ aĭ batrîń a țînut albińiļi în kuoșńiță, tumu înkuaśa a ĭeșît sanduśiļi — stari su držali pčele u košnicama, tek kasnije ovamo pojavili su se sanduci ◊ uom kare avut albiń mulće, ș-a lukrat ku mńarĭa, s-a kĭemat stuparĭ — čovek koji je imao mnogo pčela, i bavio se medom, zvao se stupar ♦ up. albină ursaskă [Por.]		[Vidi]
3504	albină ursaskă	bondar	бумбар	albină ursaskă [akc. albină ursaskă] (sint.) — (ent.) bumbar (Bombus terrestois) ◊ albină ursaskă ĭe guangă sîrbaćikă, ńagră, flokuasă, șî măĭ mare đi kît albina domńaskă — bumbar je divlja buba, crna, dlakava, i veća od domaće pčele ◊ albină ursaskă faśe kuĭb pi supt pomînt — bumbar pravi gnezdo pod zemljom ◊ albină ursaskă faśe fagurĭ ku mńare dulśe, ka șî albina domńaskă — bumbar pravi saće sa slatkim medom, kao i domaća pčela ◊ mńarĭa lu albina ursaskă a fuost mare dulśață a păkurarilor — med bumbara bio je velika čobanska poslastica ◊ albina ursaskă are ak ku kare muśkă ka vĭaspĭa, đi măĭ mulće uorĭ, da durĭarĭa ĭe măĭ tare đi kît alu albińiļi domńeșć — bumbar ima žaoku kojom ujeda kao osa, više puta, a bol je jači od ujeda domaćih pčela ◊ aku lu albină ursaskă nu ramîńe în muśkatură, șî ĭa dupa śe muśkă nu muare ka albina domńaskă — žaoka bumbara ne ostaje u ujedu, i on posle ujeda ne umire kao domaća pčela ◊ o kĭamă albină ursaskă kă mńarĭa iĭ măĭ đes a mînkat urșî, fînkă kuĭbu ļ-a fuost skund sapat supt pomînt — zove se medveđa pčela jer su njen med najčešće jeli medveti, pošto im je gnezdo bilo plitko ukopano pod zemljom ♦ sin. bumbarĭ [GPek] ◊ albina ursaskă are kuru galbin — bumbar ima žutu zadnjicu (Tanda) [Por.] ∞ albină		[Vidi]
206	albinuță	albinuţă	пчелица	albinuță (mn. albinuț) [akc. albinuță] (i. ž.) — (demin.) pčelica, mala pčela ◊ o albinuță mikućikă zbură pi fluare, laso, faśe șî ĭa mńiarĭe — jedna majušna pčelica sletela na cvet, pusti je, pravi i ona med ♦ var. albińuaĭkă [Por.] ∞ albină		[Vidi]
3632	albińuaĭkă	albinuţă	пчелица	albińuaĭkă [akc. albińuaĭkă] (i. m.) (ret.) ● v. albinuță [Por.] ∞ albină		[Vidi]
200	albiśuos	albicios	беличаст	albiśuos (albiśuаsă) (mn. albiśuoș, albiśuаsă) [akc. albiśuos] (prid.) — (color) beličast ◊ albiśuasă ĭe tuata farba kare mult baće-n alb: vînît albiśuos, vĭarđe albiśuos ... — beličasta je svaka jako svetla boja: svetlo plava, svetlo zelena ... ♦ up. alburiu [Por.] ∞ alb		[Vidi]
202	albit	albit	побелео	albit (albită) (mn. albiț, albiće) [akc. albit] (prid.) — (color) pobeleo, osedeo, izbledeo ◊ rufiļi a albit la suare — rublje je izbledelo na suncu [Por.] ∞ alb		[Vidi]
203	albitură	albitură	белина	albitură (mn. albiturĭ) [akc. albitură] (i. ž.) — (color) 1. belina, beo izgled; 2. mesto obojeno u belo 3. (zast.) beli veš ♦ sin. albĭaļe [Por.] ∞ alb		[Vidi]
210	albîăț	albul ochiului	беоњача	albîăț (mn. albîățî) [akc. albîăț] (i. m) — (anat.) beonjača ◊ țĭ s-a sînźarat albîățu uokĭuluĭ — zakrvavila ti se beonjača [Crn.] ♦ dij. var. albăț [Por.] ∞ uokĭ		[Vidi]
5921	albĭa rîuluĭ	albia râului	корито реке	albĭa rîuluĭ [akc. albĭa rîuluĭ] (sint.) — (hidr.) korito reke ◊ pi luok poļažńik, apa ĭe skundă da albĭa rîuluĭ largă — u ravnici, voda je plitka a korito reke široko [Por.] ∞ albĭe		[Vidi]
198	albĭață	albeaţă	белина	albĭață (mn. albĭețurĭ) [akc. albĭață] (i. ž.) — (color) 1. belina, belilo, svojstvo onoga što je belo 2. bela skrama pred očima ◊ iĭ s-a fakut albĭață în nainća uoki — obnevideo je, zamutio mu se vid 3. bela svetlost ◊ străluśi o albĭață — sevnulo je nešto belo, bljesnulo je 4. bela pena ◊ faku albĭață-n gură — izbila mu je pena na usta, zapenio je 5. sumaglica, izmaglica ◊ în tuota đimińața, pănă-n ĭeșît đi suare, sa traźe o albĭață pi vaļe — svakoga jutra, sve do izlaska sunca, dolinom se vuče neka sumaglica [Por.] ∞ alb	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
209	albĭaće	albeţ	бељика	albĭaće (mn. albĭеț) [akc. albĭaće] (i. m) — beljika, potkorni sloj drveta između kore i srži, koji je sklon brzom truljenju ◊ albĭaće la krastavĭaće — beljika na krastvcu [Crn.] ♦ var. albăț ◊ gorunu are albățu șî roșățu — hrast ima beljiku i jezgro (?) (Tanda) [Por.] ∞ alb		[Vidi]
201	albĭală	albeală	белило	albĭală (mn. albĭeļ) [akc. albĭală] (i. ž.) — belilo, puder za lice (šminka) ◊ muĭarimĭa ńiśkînd nu puńe albĭală pi uokĭ — žena mi nikad ne stavlja puder na lice [Por.]		[Vidi]
196	albĭe	albie	корито	albĭe (mn. albĭe) [akc. albĭe] (i. ž.) — 1. belilo, korito za beljenje rublja ◊ albĭe sa kĭamă o karļiță lungă șî largă, skobită în tutuk đi ļiemn, în kare muĭeriļi spală, or albĭesk rufiļi — belilo se zove jedno dugačko i široko korito, izdubljeno u trupcu drveta, u kome žene peru, ili bele rublje 2. valov za pojenje stoke ◊ albĭe đi adapat vićiļi a fuost fakută ka șî albĭa muĭeriluor, numa măĭ lungă șî prinsă ku parĭ đi pomînt sî nu puată vićiļi s-o rastuarńe; în ĭa nu s-a spalat țuaļiļi — valov za pojenje stoke bio je napravljen isto kao i žensko belilo, samo je bio duži i bio je pričvršćen kočevima za zemlju da ne može stoka da ga prevrne; u njemu se nije prala odeća ◊ ĭ-a ḑîs șî adîpatuare đi viće, da șî valău — zvali su ga i pojilo za stoku, a i valov ♦ var. adîpatuarĭe ♦ sin. valîău, žgĭab [GPek] ♦ dij. sin. žgĭab [Kmp.] ∞ alb		[Vidi]
204	albuț	albuţ	беличасто	albuț (albuță) (mn. albuț, albuće) [akc. albuț] (prid.) — (demin.) (color) beličasto, izbledelo belo ◊ măĭ puńe kîta albuță în kanta-ĭa ku farbă vînîtă, sî sa đeșkidă kîta, kî ĭe vînîta-ĭa prĭa tare — stavi malo beličaste u kantu sa plavom bojom, da se malo prosvetli, jer je ta plava prejaka [Por.] ∞ alb		[Vidi]
432	Albuļeșći	Albulești	Албуљешти	Albuļeșći [akc. Albuļeșći] (i. m.) — (antr.) Albulješti, vlaško prezime familije u Podgorcu, nastalo prema pretku sa nadimkom Albu (l) „Belko, Belja”, posrb. Albuljesković ◊ Albuļeșći au imańe la munće — Albulešti imaju imovinu u planini [Crn.] ∞ alb		[Vidi]
199	alburiu	alburiu	беличаст	alburiu (alburiĭe) (mn. alburiĭ) [akc. alburiu] (prid.) — (color) 1. beličast, ponešto beo, s belom nijansom 2. svetle boje ♦ var. albiśuos [Por.] ∞ alb		[Vidi]
193	albuș	albuș	беланце	albuș (mn. albușurĭ) [akc. albuș] (i. m.) — belance, sastojak jajeta ◊ în uou ĭastă albuș șă galbinuș — u jajeti ima belance i žumance ♦ up. uou [Crn.] ∞ alb	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
401	alčeva	altceva	друго нешто	alčeva [akc. alčeva] (zam.) — drugo nešto [Kmp.] ∞ altśeva		[Vidi]
208	aldamak	haidamac	тојага	aldamak (mn. aldamaśе) [akc. aldamak] (i. m.) — (ret.) tojaga, batina, motka ◊ kînd ći ĭau ku aldamaku-sta pi șîaļe, tu o să staĭ în luok — kad te dohvatim ovom motkom po leđima, ti ćeš se smiriti [Por.]		[Vidi]
207	aldamaș	aldămaș	халвалук	aldamaș (mn. aldamașurĭ) [akc. aldamaș] (i. s.) — halvaluk, čast u piću koje se plaća po svršenoj nagodbi u nekom poslu ◊ ń-am tokmit ĭuta pi vîțăĭ, ș-am baut aldamașu kum ĭe ađetu — pogodili smo se brzo za teliće, i popili smo halvaluk kao što je običaj [Por.]		[Vidi]
307	aldan	aldan	летња конопља	aldan (mn. aldań) [akc. aldan] (i. m.) — (bot.) letnja konoplja, oprašivač; muška biljka konoplje koja nema seme (Cannabis sativa) ◊ aldanu sî kunuașće pi nalțîmĭe, mîĭ nalt ĭe đi kĭt kîńipa — letnja konoplja se poznaje po visini, viša je od jesenje ◊ aldanu ĭe omeńesk, da kîńipa muĭerĭaskă — letnja konoplja je muška, a jesenja ženska ◊ aldańi sî kuļeg dupa śe ļagă kîńipa — muška konoplja se bere posle oprašivanja ◊ vuorba aldan ĭe kunoskută în Osńiśa, Vaļakuańa, Savinîț, Șarbanuț, Podguorț, Izvuoru al mik, Dobropuoļa, ka kîńipa đi vară — reč „aldan” je poznata u selima Osnić, Valakonje, Savinac, Šarbanovac, Podgorac, Mali Izvor, Dobro Polje kao letnja konoplja [Crn.] ♦ dij. var. aldań ◊ aldań ĭe kîńipa ku samînță — aldanj je konoplja sa semenom (Rudna Glava) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
655	aldrak	al drac	враголаст	aldrak (aldrakă) (mn. aldraś, aldraśе) [akc. aldrak] (prid.) — vragolast, đavolast, nestašan, zločest ◊ lukru aldrak — vražji posao ◊ lasî-će đi lukru aldrak — mani se ćorava posla ◊ așa kopil aldrak n-a măĭ vaḑut pănă akuma — tako đavolasto dete do sada nisam video ◊ nu măĭ stă-n luok, đi aldrak śi ĭe — ne drži ga mesto, koliko je nestašan ♦ / < alu drak — đavolje, koje pripada đavolu, koje je kao đavo ♦ var. adrakuluĭ, aldrakuluĭ [Por.] ∞ drak		[Vidi]
114	alîăturĭ	alături	уз	alîăturĭ [akc. alîăturĭ] (pril.) — uz, kraj, pored ◊ stîăĭ alîăturĭ ku mińe — stani uz mene ◊ am fuost alîăturĭ ku ĭel kînd la lovit saźata în pĭept — bio sam uz njega kad ga je metak pogodio u grudi [Crn.] ♦ dij. var. alăturĭ [Kmp.]		[Vidi]
1911	alkauă	halcaua	алка	alkauă (mn. alkăurĭ) [akc. alkauă] (i. ž.) — alka, beočug, karika ◊ ku alkaua đi ļiemn a ļegat la pĭept kîpatîńiļi lu sfuară, kînd în șîaļe s-a dus sarśină mare đi fîn, đi paĭe, đi frunḑă or đi vrĭež — drvenom alkom se na grudima uvezivali krajevi konopca, kada se na leđima nosio veliki naramak sena, slame, lisnika ili vreže ♦ var. skr. alkă [Por.] ∞ alkă		[Vidi]
468	alkă	halcă	алка	alkă (mn. ălś) [akc. alkă] (i. z.) — alka, halka, beočug, karika ◊ alkă đi ļiemn — drvena alka ♦ var. alkauă ♦ dem. alkuță ♦ augm. alkîău [Por.]		[Vidi]
1912	alkuță	hălcuţe	алкица	alkuță (mn. alkuț) [akc. alkuță] (i. ž.) — (demin.) alkica, mala alka ◊ alkuță ĭe alkă mikă — alkica je mala alka ♦ / alkă + -uță [Por.] ∞ alkă		[Vidi]
1032	Almăș	Almăj	Алмаш	Almăș [akc. Almăș] (i. m.) — (top.) Almaš, dolina u gornjem toku reke Nere u rumunskom Banatu, odakle se u severoistočnu Srbiju doselio veliki broj Vlaha, najviše u drugoj i trećoj deceniji XVIII veka kada su severna Srbija, Banat i Oltenija bile pod vlašću Austrije, koja je ove krajeve dobila posle mira u Požarevcu 1718. godine ◊ la nuoĭ aĭ batrîń a puvăstuit k-a veńit dîn Almăș, prîntu viće, k-aiśa a fuost mult luok guol — kod nas su stari pričali da su došli iz Almaša, zbog stoke, jer je ovde bilo dosta praznog mesta [Zvizd]		[Vidi]
528	almiș-balmiș	ţalmeș-balmeș	бућкуриш	almiș-balmiș [akc. almiș-balmiș] (i. m.) — bućkuriš, jelo koje se u oskudici sprema dugim mešanjem, mlaćenjem ili bućkanjem svega i svačega ♦ var. almeș-balmeș, almuș-balmuș ◊ mistakaș, mistakaș șî ńi fakuș almiș-balmiș đi mînkarĭe — mešao si, mešao i napravio si nam bućkuriš za jelo [Por.] ∞ balmuș	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
454	aloat	aluat	тесто	aloat (mn. aloaturĭ) [akc. aloat] (i. s.) — testo ◊ aloatu a kreskut mult— testo je mnogo naraslo [Kmp.] ♦ dij. var. aluvat [Crn.] ∞ aluvat		[Vidi]
649	Alova	Alova	Халово	Alova [akc. Alova] (i. ž.) — (ojk.) Halovo, selo u opštini Zaječar, naseljeno Vlasima Caranima ◊ Alova ĭe sat mare — Halovo je veliko selo ◊ Alova ĭe sat aproape de otar ku Bugariĭa — Halovo je selo u blizini bugarske granice [Tim.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
650	Alovĭan	Alovean	Халовљанин	Alovĭan (Alovĭană) (mn. Aloveń, Aloveńе) [akc. Alovĭan] (i. m.) — Halovljanin, stanovnik sela Halova u opštini Zaječar ◊ Aloveńiļi sînt muĭerĭ frumoasă — Halovljanke su lepe žene ◊ Aloveńi ĭarna fak foku-n ornă — Halovljani zimi lože vatru u furuni [Tim.] ∞ Alova		[Vidi]
324	alt	alt	други	alt (altă) (mn. alț, alće) [akc. alt] (prid.) — drugi ◊ alt uom — drugi čovek, drugačiji, nije isti kao što je bio ranije ◊ (vulg.) alće puļe — druge stvari, druge spletke ◊ una-alta — ovo-ono ◊ șî una șî alta — i jedno i drugo, i ovo i ono [Por.]		[Vidi]
325	altadată	altădată	други пут	altadată [akc. altadată] (pril.) — drugi put, drugom prilikom, u (neko) drugo vreme, koje nije određeno u odnosu na sadašnji trenutak ♦ / alta  + dată  ◊ lasă, gaćim lukru altadată  — pusti, završićemo posao drugi put [Por.] ∞ alt		[Vidi]
501	altar	altar	олтар	altar (mn. altarе) [akc. altar] (i. s.) — oltar [Kmp.]		[Vidi]
331	altauară	altăoară	други пут	altauară [akc. altauară] (pril.) — (po) drugi put, u drugom momentu, u drugo vreme ◊ vińe đi altauară să gaćaskă lukru — doći će drugi put da završi posao ◊ îț spun đi altauară kî nuĭe bun aĭa śe faś — govorim ti po drugi put da nije dobro to što radiš ♦ var. altuorĭ [Por.] ∞ alt		[Vidi]
3604	altfĭaļ	altfel	другачије	altfĭaļ [akc. altfĭaļ] (pril.) ● v. altfĭeļ [Crn.] ∞ alt		[Vidi]
332	altfĭeļ	altfel	другачије	altfĭeļ [akc. altfĭeļ] (pril.) — drugačije, na drugi način, u drugoj formi; različito ♦ / alt — drugo + feļ — fela, vrsta, forma, način ◊ fakut altfĭeļ — drugačiji (po izgledu ili načinu nastanka) ◊ în altfĭeļ — na drugi način, drugačije [Por.] ♦ var. altfĭaļ — druga vrsta ◊ ĭeĭ sînt altfĭaļ đi lume — oni su druga vrsta ljudi ◊ altfĭaļ đi strugurĭ — druga vrsta grožđa [Crn.] ∞ alt		[Vidi]
326	altînkоtruo	alt-încotro	безизлаз	altînkоtruo [akc. altînoktruo] (pril.) — (fig.) bezizlaz, kada se nema kud, kad ne postoji drugi izlaz iz neke situacije ♦ / alt — drugo + înkotro — kuda ◊ naĭ altînoktro sî fuź — nemaš kuda da bežiš [Por.] ∞ kotruo		[Vidi]
327	altkînd	altcândva	другом приликом	altkînd [akc. altkînd] (pril.) — drugom prilikom, drugi put, u (neko) drugo vreme u odnosu na sadašnje ♦ / alt — drugo + kînd — kada ◊ gaćim lukru akuma, kî altkînd nu sa șćiĭe śe o să fiĭe — završimo posao sada, u drugoj prilici ne zna se šta će biti ♦ var. altkîndva [Por.] ∞ alt		[Vidi]
3636	altkîndva	altcândva	другом приликом	altkîndva [akc. altkîndva] (pril.) ● v. altkînd [Por.] ∞ alt		[Vidi]
320	altkum	altkum	другачије	altkum (mn. altkum) [akc. altkum] (pril.) — drugačije, na drugi način ◊ altkum a fuost vrodată — drugačije je nekada bilo [Crn.] ◊ dakă șćiĭ altkum, fă, dakă nu: taś — ako znaš drugačije, uradi, ako ne: ćuti ♦ var. altkumva [Por.] ∞ alt		[Vidi]
2901	altkumva	alcumva	друкчије	altkumva [akc. altkumva] (pril.) — drukčije, drugačije, na drugi način ◊ ĭuo am așćetat să fiĭe trĭaba-sta altkumva rașîtă, da nu așa — ja sam očekivao da će ovaj problem biti drukčije rešen, a ne ovako ♦ var, altkum ♦ sin. altfĭeļ [Por.] ∞ alt		[Vidi]
328	altśeva	altceva	друго нешто	altśeva [akc. altśeva] (zam. neodr.) — drugo nešto, drugo šta ♦ var. altśuava ♦ / alt — drugo + śeva — nešto ◊ a ginđit la altśeva — mislio je na nešto drugo ♦ (skr.) altśe [Por.] ∞ alt		[Vidi]
329	altśińe	altcineva	неко други	altśińe [akc. altśińe] (zam. neodr.) — neko drugi, neka druga osoba ♦ var. altśińeva ♦ / alt — drugi + śińe — neko ◊ vinu tu, să nu vină altśińe — dođi ti, da ne dođe neko drugi [Por.] ∞ alt		[Vidi]
3638	altśińeva	altcineva	неко други	altśińeva [akc. altśińeva] (zam. neodr.) ● v. altśińe [Por.] ∞ alt		[Vidi]
3637	altśuava	altceva	друго нешто	altśuava [akc. altśuava] (pril.) ● v. altśeva [Por.] ∞ alt		[Vidi]
593	altui	altoi	калемити	altui (ĭo altuĭesc, ĭel altuĭeșťe) [akc. altui] (gl. p.) — kalemiti [Kmp.] ♦ dij. var. oltańi (oltańașće) [Por.]		[Vidi]
330	altunđe	altundeva	другде	altunđe [akc. altunđe] (pril.) — drugde, na drugom mestu ♦ var. altunđeva ◊ aiśa nuĭe ka altunđe — ovde nije kao drugde ♦ / alt — drugo + unđe — gde [Por.] ∞ alt		[Vidi]
3196	altunđeva	altundeva	другде	altunđeva [akc. altunđeva] (pril.) — drugde negde, neodređeno gde, na nekom drugom mestu ◊ turśi la katat la koļibă, dar ĭel a fuost pitualat altunđeva, ș-a skapat viu — Turci su ga tražili na pojati, ali on je bio skriven negde drugde, pa se izvukao živ ♦ var. altunđiva ♦ / alt — drugi, -a, -o + unđe — gde + va ♦ skr. var. altunđe [Por.] ∞ unđe		[Vidi]
3635	altuorĭ	altăoară	други пут	altuorĭ [akc. altuorĭ] (pril.) ● v. altauară [Por.] ∞ alt		[Vidi]
319	alun	alun	леска	alun (mn. aluń) [akc. alun] (i. m.) — (bot.) leska (drvo) (Corylus avellana) ◊ alunu ĭe ļiemn ușuor, șî đin ĭel sa fak bîće đi rîḑîmat, koļinḑ đi koļindrĭeț la Aźun, șî bîće đi dat đi pomană l-aĭ muorț — leska je lagano drvo, i od nje se prave štapovi za poštapanje, kolinde za kolindrece na Badnji dan, i štapovi koji se na daćama namenjuju mrtvima [Por.]		[Vidi]
1081	aluna voĭńiśaskă	?	војнички лешник	aluna voĭńiśaskă (mn. aluńе voĭńiśĭeșć) [akc. aluna voĭńiśaskă] — (ver.) vojnički lešnik, lešnik uzbran u ponoć na Preobraženje i pripremljen kroz poseban magijski postupak, koji muškarci nose sa sobom kada polaze u rat, jer se veruje da ima moć da zaštiti ljudsko telo od metka ♦ sin. aluna đeskîntată — prebajani lešnik ♦ var. izg. vuoĭńiśaskă, voĭńiśĭaskă [Por.] ∞ alun	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
8	alună	alună	лешник	alună (mn. aluńe) [akc. alună] (i. ž.) — (bot.) lešnik (plod leske) ◊ aluna ĭe sîmburu lu alun — lešnik je seme leske [Por.] ∞ alun		[Vidi]
318	aluńauă	alunele	ливадска биљка	aluńauă (mn. aluńaļe) [akc. aluńauă] (i. ž.) — (bot.) livadska biljka sa kitastim belim cvetom (Carum bulbocastanum) ◊ ļivađa ku aluńauă nu sa kosîașće, kî ĭe ĭarba rîa — livada sa ovom biljkom se ne kosi, jer je trava loša ◊ đi la aluńauă sa ĭa numa fluarĭa, bună ĭe đi ćaĭ — od nje se bere samo cvet, dobar je za čaj [Por.] ∞ alun	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
398	aluńeka	aluneca	клизати (се)	aluńeka (ĭo aluńek, ĭel aluńekă) [akc. aluńeka] (gl. p.) — klizati (se), okliznuti (se); skliznuti ◊ s-a aluńekat pe gĭață — okliznuo se na ledu [Kmp.] ♦ var. aluńika (ĭuo aluńik, ĭel aluńikă) ◊ đeșkiđe uoki bińe, nu će aluńika kînd vi trĭeśa pi punće — otvori oči dobro, nemoj se okliznuti kada budeš prelazio preko brvna [Por.]		[Vidi]
397	aluńekuș	alunecuș	клизалиште	aluńekuș (mn. aluńekușurĭ) [akc. aluńekuș] (i. s.) — klizalište, klizavo mesto, naročito usled poledice ◊ s-a fakut mare aluńekuș pe gĭață în bătătură — napravilo se veliko klizalište na ledu u dvorištu [Kmp.] ♦ var. aluńikuș [Por.] ∞ aluńeka		[Vidi]
3639	aluńika	aluneca	клизати (се)	aluńika [akc. aluńika] (gl.) ● v. aluńeka [Por.]		[Vidi]
6532	aluńikuos	alunecos	клизав	aluńikuos (aluńikuasă) (mn. aluńikuoș, aluńikuasă) (prid.) — klizav, sklizak ◊ gĭața ĭe aluńikuasă, șă dakă nu baź sama kum pașășć, kaḑ șă-ț frînź mînă or piśuoru — led je klizav, i ako ne paziš kako hodaš, možeš da polomiš ruku ili nogu ♦ var. aluńekuos [Por.] ∞ aluńika		[Vidi]
3640	aluńikuș	alunecuș	клизалиште	aluńikuș [akc. aluńikuș] (i. s.) ● v. aluńekuș [Por.] ∞ aluńeka		[Vidi]
323	aluńiș	aluniș	лескар	aluńiș (mn. aluńișurĭ) [akc. aluńiș] (i. m.) — leskar, leskova šuma, zasad leske ◊ în aluńișu ĭe mîĭ mîndru kînd ĭastă aluńe — u leskaru je najlepše kada ima lešnika [Crn.] ∞ alun	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5666	aluvațăl	drojdie	квасац	aluvațăl [akc. aluvațăl] (i. m.) — kvasac ● v. olațăl [Por.] ∞ olațăl		[Vidi]
154	aluvat	aluat	тесто	aluvat (mn. aluvaturĭ) [akc. aluvat] (i. m.) — testo, mešavina pšeničnog, kukuruznog, raženog ili ječmenog brašna sa vodom i drugim dodacima, od koje se peče hleb ili druge vrste testenina za ljudsku ishranu ◊ aluvat kreskut — naraslo testo ◊ aluvat aḑîm — presno testo ◊ aluvat đi malaĭ — testo za proju ◊ aluvat đi puĭ — testo za pilad [Crn.] ◊ aluvatu sa plumađiașće-n karļiță — testo se meša u naćvama ◊ în aluvat sa puńe olațăl să krĭaskă — u testo se stavlja kvasac, da naraste [Por.] ♦ dij. sin. plomad (Lubnica) [Crn.] ♦ dij. var. aloat [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
314	aļerga	alerga	трчати	aļerga (ĭuo aļеrg, ĭel aļiargă) [akc. aļerga] (gl. p.) — trčati, juriti, hitati ◊ aļargă ka naruodu — trči kao lud ◊ śe, drak, va aļerga lumĭa-sta atîta? — zašto li, dođavola, ovi ljudi toliko trče? [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5682	aļergat	alergat	трчање	aļergat (mn. aļergărĭ) [akc. aļergat] (i. s.) — trčanje ◊ śe aļergat sa pus pi ćińe, vĭeḑ kî țî sufļitu în vîru nasuluĭ? — kakvo te je trčanje spopalo, vidiš da ti je duša u nosu? ♦ var. aļergatură [Por.] ∞ aļerga		[Vidi]
315	aļergatuare	alergătoare	мотовило	aļergatuare (mn. aļergatuorĭ) [akc. aļergatuare] (i. ž.) — motovilo, vitao, naprava za namotavanje prediva ◊ pi aļergatuare sa pun mosuarîļi pļińe đi tuors, șî sa duśe pi lînga gard đi parĭ, or đi tarabă, kînd pi ĭel sa urḑîașće kuardă đi țasut în razbuoĭ — na motovilo se stavljaju kalemovi puni pređe, i nosi se pored ograde od kolja ili tarabe, kada se na nju snuje osnova za tkanje na razboju [Por.] ∞ aļerga		[Vidi]
317	aļergatuorĭ	alergător	тркач	aļergatuorĭ (mn. aļergatuorĭ) [akc. aļergatuorĭ] (i. m.) — trkač, onaj što trči, koji se kreće trčeći ◊ trĭeku pi lînga nuoĭ o gramadă đi aļergatuorĭ, đi śe va aļerga, draku va șći — prođe pored nas gomila trkača, zašto trče, đavo će znati [Por.] ∞ aļerga		[Vidi]
316	aļergatură	alergătură	трчање	aļergatură (mn. aļergaturĭ) [akc. aļergatură] (i. ž.) — 1. trčanje, jurnjava, obavljanje posla u trku 2. (fig.) težački život, koji se odvija u neprestanom pokretu za poslovima ◊ aļergatură în tuaće părțîļi — jurnjava na sve strane ◊ traĭ ku aļergatură — život u trku ♦ var. aļergat [Por.] ∞ aļerga		[Vidi]
189	aļes	ales	изабран	aļes2 (mn. aļeș, aļasă) [akc. aļes] (prid.) — 1. izabran, izdvojen iz grupe izborom ◊ śe aț vrut, aĭa aț aļes — što ste hteli, to ste izabrali [Crn.] ◊ fruntașî śe-s aļeș akuma sî ńi puarće satu, nus đi ńimika — čelnici koji su sada izabrani da nam vode selo, nisu ni za šta [Por.] 2. poseban, vrstan, odabran, istaknut ◊ đi kap marĭe, kaśulă aļasă — za veliku glavu, posebna kapa [Crn.] ◊ uom aļes — poseban, vrstan, istaknut čovek ◊ măĭ aļes đin tuoț — najbolji od svih [Por.] 3. (za govor) jasan, razgovetan; otvoren ◊ spuńe-m aļes śe vrĭeĭ — kaži mi jasno šta hoćeš [Crn.] ◊ nu vorbĭeșć aļes, nu ć-am înțaļes ńimika — ne govoriš razgovetno, nisam te razumeo ništa [Por.] ∞ aļeźa		[Vidi]
422	aļes	alies	избор	aļes1 (mn. aļesurĭ) [akc. aļes] (i. s.) — izbor, biranje ◊ śe gud aļes să fiĭe, tot așa ńi — kakav god izbor da bude, isto nam je ◊ bun dugaĭaș, la ĭel puoț pi aļes să kumpirĭ — dobar prodavac, kod njega možeš po izboru da kupiš [Por.] ∞ aļeźa		[Vidi]
190	aļeźa	alega	бирати	aļeźa (ĭuo aļeg, ĭel aļiaźe) [akc. aļeźa] (gl.) — birati, prebirati, odvajati, izdvajati ◊ nu pućem aļeźa aĭa śe ńi plaśe, numa luvăm aĭa śe ńi dau — ne možemo birati ono što nam se sviđa, već uzimamo ono što nam daju [Crn.] ◊ nu aļeg, numa kuļeg — ne biram, već berem [Por.]		[Vidi]
191	aļeźarĭe	alegere	избор	aļeźarĭe (mn. aļeźеrĭ) [akc. aļeźarĭe] (i. ž) — izbor, biranje, izbiranje, odvajanje ◊ aļeźarĭe multă, brațîļi guaļe — veliko probiranje, prazno naručje [Crn.] ♦ dij. var. aļaźire [Por.] ∞ aļeźa		[Vidi]
470	aļi lunź	alea lungi	оне дуге (змије)	aļi lunź [akc. aļi lunź] (i. ž.) — (euf.) „one duge”, eufemistički naziv za zmije, koji se koristi u martu, kada je izgovaranje imena zmija zabranjeno ◊ în marta ńima nu kućaḑă să ḑîkă „nopîrkă” or „balaur”, kî aļiļi atunśa ĭasă đin pomînt, sînt flomînđe, șî kînd aud numiļi-luor, vin șî ći muśkă, numa ḑîś „aļi-lunź” — u martu niko ne sme da kaže „zmija” ili „smuk”, jer ale tada izlaze iz zemlje, gladne su, i kada čuju njihovo ime, dolaze i ujedaju te, nego kažeš „one duge” [Por.] ∞ lung		[Vidi]
1824	aļiaźire	alegere	избор	aļiaźire (mn. aļiaźirĭ) [akc. aļiaźirĭe] (i. ž.) — 1. izbor, selekcija ◊ nu kapiț ńimika dakă-n traĭ așćeț vro aļaźire mare, aĭa śe-ț dă dumńiḑîu, aĭa țî — ne dobijaš ništa ako u životu očekuješ neki veliki izbor, to što ti da bog, to ti je 2. (polit.) (ret.) izbori ◊ đemult am ĭeșît la glasańe, d-akumă ažuns ńiskaĭ aļiaźirĭ, śkă „demokratija”, aļieź pi kare vrĭeĭ, da kînd kaț, vĭeḑ kî puoț numa pi draku să-l aļeź — nekada smo izlazili na glasanje, a sada su stigli nekakvi izbori, vele „demokrațîĭa”, biraš koga hoćeš, a kod pogledaš, vidiš da možeš samo đavola da izabereš [Por.] ♦ dij. var. aļeźarĭe [Crn.] ∞ aļeźa		[Vidi]
704	Aļifuońi	Alifoni	Алифони	Aļifuońi [akc. Aļifuońi] (i. m.) — (antr.) Alifoni, vlaško prezime familije Jovanović u Valakonju, po pretku koji je imao nadimak Ljifu, od reči „lifură” - brblja, laprda ♦ / < a lu Ļifu — „lifovi, koji pripadaju Lifu” ◊ Aļifuońi au pomînt șî kasă în Bukuva Vaļakuańi — Alifoni imaju zemlju i kuću u valakonjskom Bukovu [Crn.] ∞ ļifuri		[Vidi]
413	aļin	roșu	црвен	aļin2 (aļină) (mn. aļiń, aļińe) [akc. aļin] (prid.) — (color) alev, crven, crvenkast; narandžast ◊ am farbuit kîta tuort đi śiștuorĭ ku aļin — obojila sam malo pređe za tkanice u crvenkasto [Crn.] ◊ piparkă aļină, piparkă roșîĭe, mîśinată — aleva paprika, mlevena crvena paprika ♦ sin. ruoșu [Por.]		[Vidi]
414	aļin	alene	полако	aļin (aļină) (mn. aļiń, aļińe) [akc. aļin] (prid.) — (izob.) polako, sporo, bez žurbe; smireno, mirno; lagano, lenjo ◊ sa-nvîrćașće aļin, numa śe n-a statut — sporo se okreće, samo što nije stao ♦ sin. merĭeu, mirekuț; ļenuos; ļin ♦ / a + ļin [Por.] ♦ sin. kuśińel [Bran.] ∞ aļina		[Vidi]
601	aļina	alina	смирити (се)	aļina1 (ĭo ma aļin, ĭel sa aļină) [akc. aļina] (gl. p. ref.) — smiriti (se), usporavati (se); olakšavati (se) ◊ sa aļină durerĭa — smiruje se bol [Kmp.] ♦ dij. sin. uśuĭa [Por.]		[Vidi]
3838	aļina	anina	качити	aļina2 (ĭuo aļin, ĭel aļină) [akc. aļina] (gl. p. ref.) — kačiti, okačiti, zakačiti ◊ la Sîmḑîĭana kuļeźim florĭ șî buĭeḑ, șî ļe aļinăm la vratńiță — na Ivanjdan beremo cveće i bilje, i kačimo ga na vratnicama [Mlava] ♦ dij. var. ańina ♦ sin. atîrna [Por.]		[Vidi]
875	ama	ama	ама	ama [akc. ama] (vez.) — ama, veznik a. za isticanje suprotnosti; ali ◊ du-će la lukru, ama ogođașći-će frumuos — idi na posao, ali se lepo doteraj ◊ vîăd ĭuo śe aĭ đi gînd, fîă așa, ama nu faśa pakaće niś kuĭ — vidim ja šta si naumio, uradi tako, ali nemoj nauditi nikom [Crn.] b. za pojačanje tvrđenja, pitanja, čuđenja ◊ ama, kînd îț spun ĭuo, așa ĭe — ama kad ti ja kažem, tako je ◊ ma — ma, skraćeni oblik ◊ ma nu puaće așa să fiĭe, șî gata — ma ne može tako da bude, i gotovo [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
787	aman	aman	аман	aman [akc. aman] 1. (uzv.) — aman, uzvik prekljinjanja: pobogu! zaboga! milost! ◊ aman, brĭe, lasî-će đi mińe, nu ma nîkažî — aman, bre, mani me se, nemoj me mučiti 2. (pril.) (fig.) šipak; nikad, nikako ◊ aman îț măĭ întuarśe ĭel bańi — šipak će ti on vratiti pare ◊ ĭa pļekat muĭarĭa, aman măĭ vińe la ĭel — napustila ga je žena, nikad mu se neće vratiti [Por.]		[Vidi]
321	amar	amar	горчина	amar (mn. amarurĭ) [akc. amar] (i. m.) — 1. gorčina, gorak ukus (obično za namirnice) ◊ amaru-n lapće ĭe đin ĭarbă, kare a paskuto uoiļi — gorčina u mleku je iz trave koju su pasle ovce 2. (fig.) gorak i čemeran život ◊ am pļakat ku amaru-n mińe — otišao sam pun gorčine [Crn.] ♦ dij. var. amară ◊ an traĭit numa ku durĭerĭ șî amară — živeo sam samo s bolom i gorčinom [Por.] ∞ amarî	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
322	amarî	amărî	загорчати	amarî (ĭuo amarîăsk, ĭel amarîașće) [akc. amarî] (gl. p. ref.) — 1. zagorčati, učiniti gorkim (za namirnice) ◊ a pus kare a pus în ḑamă ńișći buĭeḑ, șî ĭa sa amarî — neko je stavio u čorbu nekakve travke, i ona je zagorčala 2. (fig.) učiniti život čemernim, gorkim ◊ traĭu mĭ-a amarît ku bĭețîĭa a luĭ — život mi je zagorčao svojim pijanstvom [Por.]		[Vidi]
455	amarît	amărât	горак	amarît (amarîtă) (mn. amarîț, amarîće) [akc. amarît] (prid.) — gorak 1. ukus pića ili hrane ◊ rakiu amarît ku peļin — rakija sa ukusom pelina 2. (fig.) čemeran, tegoban, mučan ◊ viîața mi amarîtă — život mi je mučan [Crn.] ♦ dij. var. amară [Por.] ∞ amarî		[Vidi]
352	amarĭală	amăreală	горчина	amarĭală (mn. amarĭaļe, amarĭelurĭ) [akc. amarĭală] (i. ž.) — gorčina, gorak ukus ◊ traĭu mĭeu ĭe amarĭală guală — moj život je sama gorčina [Por.] ∞ amarî		[Vidi]
467	ambarĭ	hambar	амбар	ambarĭ (mn. ambarĭe) [akc. ambarĭ] (i. s.) — ambar, drvena zgrada za zrnastu hranu ◊ în ambarĭ s-a țînut marunțîș: grîu, ovîăsk, sakară, da kukuruḑu s-a țînut în kuoș — u ambaru se držalo zrnevlje: žito, ovas, ječam, a kukuruz se držao u košu [Por.]		[Vidi]
4943	ambiĭa	îmbia	нуткати	ambiĭa (ĭuo ambiĭ, ĭel ambiĭe) [akc. ambiĭa] (gl. p.) — nutkati, nuditi ◊ ăl ambiĭ pră vrunu kînd ăl roź dă măĭ mulće orĭ să mănînśe, da ĭel sa sviĭașće — nutkaš nekoga kad ga više puta moliš da jede, a on se snebiva ♦ var. ămbiĭa ♦ sin. ruga [Zvizd]		[Vidi]
361	amețală	ameţeală	вртоглавица	amețală (mn. amețîălurĭ) [akc. amețală] (i. ž.) — vrtoglavica, ošamućenost, nesvestica ◊ ma prins amețala kînd am vaḑuto — zavrtelo mi se u glavi kad sam je video [Crn.] ◊ nu-m plaśe mînkarĭa kam lungă vrĭame, șă đi fuame ma prinđe kînd șî kînd amețala — ne prija mi hrana već duže vreme, i od gladi me katkad hvata vrtoglavica [Por.] ∞ amețî		[Vidi]
362	amețî	ameţi	онесвестити (се)	amețî (ĭuo amețîăsk, ĭel amețîașće) [akc. amețî] (gl. p. ref.) — onesvestiti (se), (iz) gubiti svest, dobiti vrtloglavicu ◊ đintr-odată amețîĭ, șî kaḑuĭ pi pomînt — odjednom mi se zavrtelo u glavi, i padoh na zemlju [Por.] ♦ dij. var. amețășťe, amețăsc [Kmp.]		[Vidi]
359	amețît	ameţit	ошамућен	amețît (mn. amețîț) [akc. amețît] (prid.) — ošamućen; opijen; polusvestan ◊ amețît đi lovitură — ošamućen od udarca ◊ amețît đi durĭare — ošamućen od bolova [Crn.] ◊ stă amețît șî puzumeńit — stoji ošamućen i izbezumljen ♦ sin. bĭat, turbat, luvat, dus, kîpiĭat, șukĭat [Por.] ∞ amețî		[Vidi]
499	amin	amin	амин	amin (mn. amińе, aminurĭ) [akc. amin]   — 1. (uzv.) amin! amen! neka tako bude! - uzvik kojim počinju ili se završavaju mnoge religijske molitve ili magijske formul e 2. (pril.) svršeno, gotovo   [Por.]		[Vidi]
387	amintrîļa	altmintrelea	другачије	amintrîļa [akc. amintrîļa] (pril.) — drugačije, na drugi način [Kmp.] ♦ var. aĭmintrĭa [Por.]		[Vidi]
415	amînat	amânat	касно	amînat (amînată) (mn. amînaț, amînaće) [akc. amînat] (pril.) — kasno, pozno, dockan ◊ ažuns amînat — stigao je kasno, odocnio ◊ amînat ĭe đi ĭel, nu-l măĭ skuaće ńimika — kasno je za njega, ne može ništa da ga izvuče (spasi) ◊ vinu măĭ amînat — (komp.) dođi kasnije ♦ up. mîńe [Por.] ∞ amînata		[Vidi]
418	amînata	amânăta	каснити	amînata (ĭuo ma amînaćeḑ, ĭel sa amînaćaḑă) [akc. amînata] (gl. p. ref.) — kasniti, zakašnjavati ◊ nu ći amînata, ma ruog đi ćińe — nemoj kasniti, molim te ◊ grabĭesk, nu kućeḑ să ma amînaćeḑ — žurim, ne smem da zakasnim ◊ uom ļenuos, sa amînaćaḑă in tuota ḑîua la lukru — lenj čovek, svakog dana kasni na posao [Por.]		[Vidi]
416	amînatarĭe	amînare	кашњење	amînatarĭe (mn. amînatărĭ) [akc. amînatarĭe] (i. ž.) — kašnjenje, zakašnjavanje ◊ n-o sî trĭakă bun șkolari nuoștri, ku atîta amînatarĭe đi iĭ — neće dobro proći naši đaci, sa tolikim njihovim zakašnjavanjem ♦ var. amînatat [Por.] ∞ amînata		[Vidi]
3076	amînduoĭ	amândoi	обојица	amînduoĭ (ž.r. amîndoă) [akc. amînduoĭ] (br.) — obojica, oba, obadva; oboje ◊ a veńit amînduoĭ într-o ḑî — došla su obojica istog dana ◊ amîndoă a supt la o țîță — obe su sisale jednu sisu [Por.] ∞ duoĭ		[Vidi]
360	amnari	amnari	оштрити	amnari (ĭuo amnarĭesk, ĭel amnarĭașće) [akc. amnari] (gl. p. ref.) — (zast.) 1. oštriti kosu kamenim brusom ◊ kopilu kosîașće, ama înga nu șćiĭe să amnarĭaskă kuasa bińe — dete kosi, ali još ne zna dobro da brusi kosu 2. kovačkim načinom spajati dva metalna dela ◊ șîna la ruata đi kar ĭe amnarită la duauă luokurĭ — kolska šina spojena je na dva mesta 3. (fig.) podvaljivati nekom, ljuto varati nekog ◊ bagă sama bińe, să nu ći amnarĭaskă vrunu — pazi dobro, da te neko ne prevari ◊ nu amnari lumĭa — nemoj varati ljude [Por.] ∞ amnarĭ		[Vidi]
358	amnarĭ	amnar	оцило	amnarĭ (mn. amnarĭе) [akc. amnarĭ] (i. s.) — 1. ocilo, ognjilo, kresivo; čelični predmet u obliku potkovice kojim se udara o kremen da bi se izazvale varnice; varnicama se palio trud, a ovim se palila vatra; (izob.) obavezni deo pušačkog pribora ◊ fîră amnarĭ nu faś fuoku — bez ocila nema vatre [Crn.] 2. kovački izrađena metalna šipka čiji se jedan kraj zanituje na platnu kose, a drugi, zakrivljeni, uvlači pod grivnu u koju je kosa usađena ♦ (demin.) amnaruț, amnaruș, amnarĭel ◊ am avut un amnaruț, șî l-am pĭerdut — imao sam jedno ocilče, i izgubio ga [Por.] ♦ / a + mînarĭ		[Vidi]
429	amńaḑîț	amiază	подне	amńaḑîț (mn. amńaḑîță) [akc. amńaḑîț] (i. s.) — 1. podne kao doba dana ◊ măĭ un śas pănă la amńaḑîț — još jedan sat do podne ◊ înainće đi amńaḑîț — pre podne ◊ pînă-n amńaḑîț — do podne ◊ dupa amńaḑîț — posle podne 2. ručak, obed u podne ◊ duśe amńaḑîțu la sîpatuorĭ — nosi ručak kopačima ◊ vrĭamĭa đi amńaḑîț — vreme je za ručak 3. a. zenit ◊ suarļi la amńaḑîț — sunce je u zenuitu b. jug, strana sveta ◊ a zburat kîtra amńaḑîț — odleteo ka jugu ♦ supr. mńaḑa nuopțî — sever ♦ skr. var. (ret.) amńaḑ ◊ amńaḑîța nuopțî — (demon.) ponoćnica, šumska majka (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. amńaz [Kmp.] ♦ dij. var. nămļaḑîț (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
1577	amńaḑîța	prînzi	ручати	amńaḑîța (ĭuo amńaḑîț, ĭel amńaḑîță) [akc. amńaḑîța] (gl.) — ručati ◊ nuoĭ vom amńaḑîța fara ćińe — mi ćemo ručati bez tebe ♦ up. amńaḑĭț [Por.]		[Vidi]
402	amńaz	amiază	подне	amńaz [akc. amńaz] (i. m.) — 1. podne, doba dana 2. jug, strana sveta [Kmp.] ♦ dij. var. amńaḑîț [akc. amńaḑîț] [Por.] ♦ dij. var. nămļaḑîț [Mlava] ∞ amńaḑîț		[Vidi]
354	amparațîĭe	împărăţie	царство	amparațîĭe (mn. amparațîĭ) [akc. amparațîĭe] (i. ž.) — carstvo, carevina, careva imovina, kraljevina; imperija ◊ amparatu a pĭerdut amparațîĭa — car je izgubio carevinu ♦ var. împarațîĭe [Por.] ∞ amparat		[Vidi]
353	amparat	împărat	владар	amparat (mn. amparaț) [akc. amparat] (i. m.) — vladar, imperator ◊ pin povĭeșć kopilarĭeșć sa pumeńașće măĭ mult țaru, da pin kînćișe lăutarĭeșć, amparatu — kroz priče za decu više se pominje car, a kroz lautarske pesme, imperator ♦ var. împarat [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2228	amșîță	amșâţă	курва	amșîță (mn. amșîț) [akc. amșîță] (i. ž.) — kurva, žena lakog morala ◊ îmblă ka amșîța prîn sat, ku kuada răđikată — lunja ko kurva kroz selo, s podignutim repom [Mlava]		[Vidi]
437	amuțî	amuţi	занемети	amuțî (ĭuo amuțîăsk, ĭel amuțîașće, ) [akc. amuțî] (gl. p.) — zanemeti, omutaviti, izgubiti glas ili sposobnost govora ◊ kînd s-a-ntîńit ku lupi-n munće, uomu đi frikă amuțît, ș-a ramas înkrîmeńit în luok — kad se sretao s vukovima u planini, čovek je od straha zanemeo, o ostajao skanjemen u mestu [Por.]		[Vidi]
438	amuțîrĭe	amuţire	мутавост	amuțîrĭe (mn. amuțîrĭ) [akc. amuțîrĭe] (i. ž.) — mutavost, onemelost, stanje nastalo gubitkom sposobnošću govora, glasa ili zvuka ♦ var. amuțală [Por.] ∞ amuțî		[Vidi]
436	amuțît	amuţit	омутавио	amuțît (amuțîtă) (mn. amuțîț, amuțîće) [akc. amuțît] (prid.) — omutavio, zanemeo, izgubio glas, ili sposobnost govora ◊ amuțît đi frikă — zanemeo od straha ♦ / a + mut + it [Por.] ∞ amuțî		[Vidi]
355	amunka	amunca	тешко	amunka [akc. amunka] (pril.) — 1. (pril.) — teško, otežano, s mukom, naporno ◊ ku așa lukratuorĭ, amunka gaćeșć sapatu — sa takvim radnicima, teško ćeš završiti kopanje ◊ astîḑ amunka sa gasîașće lukru — danas se teško nalazi posao 2. (i. ž.) — mučnina, muka ◊ a baut prĭa mult, șî akuma iĭ amunka — pio je previše, i sad mu je muka ♦ sin. grĭeu, kin ♦ supr. ļesńe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
411	amurțală	amorţire	утрнуће	amurțală (mn. amurțîălurĭ) [akc. amurțală] (i. ž.) — utrnuće; osećaj slabosti u mišićima, praćeno trnjenjem i drhtavicom, malaksalost; obamrlost ◊ ma prinsă o amurțală — uhvatila me je neka malaksalost ◊ sîmt amurțală în piśuarĭe — osećam trnjenje u nogama [Crn.] ∞ amurțî		[Vidi]
409	amurțî	amorţi	утрнути	amurțî (ĭuo amurt, ĭel amurće) [akc. amurțî] (gl.) — 1. utrnuti, postati neosetljiv na dodir, obamreti ◊ mi amurće mîna stîngă — trne mi leva ruka ◊ amurće gura, kît ĭe đi akru — usta trnu, koliko je kiselo [Crn.] 2. (fig.) skameniti (se) ◊ kînd ĭarna-n munće auḑî lupi kă urlă đi fuame, amurț tuot, șă înkrîmeńeșć đi frikă — kad zimi u planini čuješ vukove kako zavijaju od gladi, utrneš sav, i skameniš se od straha [Por.]		[Vidi]
410	amurțît	amorţit	утрнут	amurțît, amurțîtă (mn. amurțîț, amurțîće) [akc. amurțît] (prid.) — utrnut, ukočen ◊ pișuoru al đirĭept mi amurțît — desna noga mi je utrnuta ◊ am amurțît đi șađarĭe — ukočio sam se od sedenja ♦ (fig.) ne razmišlja ◊ amurțît ĭeș tu în kap đi kînd iș fakut — „ukočen” si ti u glavu od rođenja [Crn.] ∞ amurțî		[Vidi]
356	an	an	година	an (mn. ań) — 1. (i. ž.) — (kal.) godina ◊ ano-sta — ova godina ◊ anu đi ḑîļe — godina dana ◊ anu trĭekut — protekla godina ◊ la anu — na godinu, za godinu (dana) ◊ măĭ are ań — ima godine, poživeće još ◊ s-a înpuțînat ańi — smanjio se preostali broj godina, približila se smrt ◊ an tîrḑîu — godina u kojoj kasni zrenje poljoprivrednih kultura ◊ a trĭekut ań șî ań — protekle su godine i godine, prošlo je mnogo vremena ◊ pomana la anu — godišnji pomen, daća na godišnjici smrti ◊ žumataće đi an — pola godine ◊ a ĭeșît anu — istekla je godina, navršila se ◊ la svîrșîtu anuluĭ — na kraju godine ♦ (la) ań đi bîtrîńață — (u) stara vremena, davnina ◊ anol nou — nova godina 2. (pril.) lane, prošle godine ◊ aĭa a fuost an — to je bilo prošle godine ◊ (u izr.) pănă măĭ đ-a-l an fusă lu tuoț bińe — do pre neku godinu beše svima dobro [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1511	Ana	Ana	Ана	Ana [akc. Ana] (i. ž.) — (antr.) Ana, l.i. biblijskog porekla, ušlo u narod preko hrišćanske crkve ◊ Ana a fost nume đes dat la fĭaće — Ana je bilo ime koje se često davalo devojčicama ◊ đin nume Ana a ĭeșît poļikre Ańița șî Anuța — iz imena Ana nastali su nadimci Anica i Anuca [Por.]		[Vidi]
357	anțărț	anţărţ	преклане	anțărț [akc. anțărț] (pril.) — (kal.) preklane, pretprošle godine, pre dve godine ♦ var. alan [akc. alan] ♦ (augm.) anțarțuoń — pre mnogo godina, pre neodređenog broja godina, ali ne u tako dalekoj prošlosti [Por.] ∞ an	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2607	andarmală	andarmale	андрамоља	andarmală (mn. andarmaļe) [akc. andarmală] (i. ž.) — (tehn.) andramolja, dronjak; starudija ◊ șupa pļină đi andarmaļe, ńimik nuĭe đi vro trĭabă — šupa je puna andramolja, ništa nije za neku upotrebu [Por.] ♦ dij. sin. andîrmuańe [Mlava]		[Vidi]
463	andîra	întărâtă	задиркивати	andîra (ĭuo ma andîr, ĭel sa andîră) [akc. andîra] (gl. p. ref.) — 1. zadirkivati, izazivati, provocirati ◊ kopilo-la sî andîră đi mińe — ono dete me zadirkuje ◊ nu ći andara — ne provociraj ◊ andîră pi draku — izaziva đavola [Crn.] 2. var. andără ◊ nu măĭ ma andăr đi ĭel — neću ga više zadirkitvati ♦ sin. dîra [Por.]		[Vidi]
2606	andîrmuańe	andârmoane	андрамоље	andîrmuańe (mn. andîrmuańe) [akc. andîrmuańe] (i. ž.) — andramolje, dronjci, starudija; delovi neke stare naprave ◊ nu puot să-ț spun ńimik dă razbuoĭ pănă no-l vĭeḑ, kî are mulće andîrmuańe pră ĭeal — ne mogu ništa da ti kažem o razboju dok ga sam ne vidiš, jer ima mnogo andrmolja na njemu [Stig] ♦ dij. var. andarmaļe (Tanda) ♦ sin. ondoroasă [Por.] ∞ andarmală		[Vidi]
964	Andriĭ	Andrea	Андрија	Andriĭ [akc. Andriĭ] (i. m.) — (antr.) Andrija, muško lično ime ♦ var. Andreĭ, (skr.) Andra, (augm.) Anrdiĭan, (demin.) Andriĭuță, Andruță, Andreĭkă ♦ potomci: alu Andriĭ, Andriĭuońi, posrb. prezime: Andrijević, Andrejević [Por.] ♦ / < Andrei — bibl. ime, koje je u rumunsku kulturu ušlo posredstvom slovenskog crkvenog uticaja (Iordan1983, s.v) (exp. Durlić )		[Vidi]
442	Andriĭuońi	Andreianu	Андрејевци	Andriĭuońi [akc. Andriĭuońi] (i. m.) — (antr.) Andrejevci, Andrejevići, vlaško prezime familija u Osniću, Šarbanovcu, Podgorcu i Valakonju, čiji se predak zvao Andrej ili Andrij ◊ Andriĭuońi đin saćiļi nuaștrĭe, nu sînt tot o rudă — Andrejevci iz naših sela nisu jedan rod [Crn.] up. Andrĭeĭ, Andra ∞ Andriĭ		[Vidi]
365	andrĭauă	andrea	децембар	andrĭauă (mn. andrĭaļe) [akc. andrĭauă] (i. s.) — (kal.) (zast.) 1. decembar ◊ andrĭaua ĭe luna đi la urmă în an, ku ĭa s-a-nkĭeptorat anu pi kîļindarĭu ăl babĭesk — „andreja” je poslednji mesec u godini, njime se završavala godina u bapskom kalendaru 2. „andreja”, deo decembra (po sadašnjem kalendaru između 5. i 25.), vreme kada su se parili vukovi ◊ andrĭaua đe mult s-a kĭemat șă doă stamîń pi luna đi la urmă în an kînd s-a vișńit lupi — „andrejom” su se nazivale i dve nedelje u poslednjem mesecu u godini, kada su se parili vukovi [Por.] ∞ lună	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
134	andrĭeauă	andrea	велика игла	andrĭeauă (mn. andrĭeaļе) [akc. andrĭeauă] (i. ž.) — velika drvena igla, duguljastog oblika sa šiljatim krajevima i rupom na sredini, kojom su muškarci pleli debele čarape ili rukavice ◊ andrĭeauă ĭe ak mare ku kare s-a fakut la śarapĭ șî manușă gruasă — „andreja” je velika igla sa kojom su se plele debele čarape i rukavice (Krivelj) [Crn.] ♦ var. andrĭauă [Por.] ◊ ĭuo ku andrĭaua kuos la măturĭ — ja sa velikom iglom opšivam metle (Laznica) [Hom.] ♦ up. ak		[Vidi]
433	Androbĭeșći	Androbești	Андробићи	Androbĭeșći [akc. Androbĭeșći] (i. m.) — (аntr.) Androbići, vlaško prezime jedne familije u Podgorcu, potomstvo Vlaha po imenu ili nadimku Andruaba, nejasnog porekla i značenja ◊ Androbĭeșći sînt vrĭańiś uamiń, șî traĭesk bińe ku tuoț — Androbići su vredni ljudi, i žive u slozi sa svima [Crn.]		[Vidi]
1855	Anđel	Angeliu	Анђел	Anđel [akc. Anđel] (ž.r. Anđeļiĭa) [akc. Anđeļiĭa]— (antr.) l.i. Anđel ◊ moșu Anđel ku baba Anđeļiĭa n-avut kopiĭ — čiča Anđel i baba Anđelija nisu imali dece [Por.] ∞ Angel		[Vidi]
435	Anđeluońi	Angelovici	Анђеловићи	Anđeluońi [akc. Anđeluońi] (i. m.) — (antr.) Anđelovići, vlaško prezime familije u Valakonju, čiji je rodonačelnik bio Vlah po imenu Anđel ◊ Anđeluońi a fuost triĭ fraț, șî tuoț a lukrat în maĭdan — bilo je tri brata Anđelovića, i svi su radili u rudniku [Crn.] ∞ Angel		[Vidi]
2685	anđeļiaće	îndelete	лагано	anđeļiaće [akc. anđeļiaće] (pril.) — (zast.) lagano, bez žurbe, ležerno; pažljivo ◊ mînă anđeļiaće, kî ĭastă gĭață pi drum — vozi lagano, jer ima leda na putu ♦ sin. înśet [Crn.] ♦ dij. var. ănđeļeće (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. pinđeļeće (Debeli Lug) [GPek]		[Vidi]
1856	Anđeļiĭa	Angelia	Анђелија	Anđeļiĭa [akc. Anđeļiĭa] (i. ž.) — (antr.) žensko l.i. Anđelija, pandan muškom imenu Anđel ◊ Anđeļiĭa a fuost muĭare ćinîră kînd a ramas văduvă — Anđelija je bila mlada žena kada je ostala udovica [Por.] ∞ Angel		[Vidi]
1854	Anđeļiĭuońi	Angelioni	Анђелијини	Anđeļiĭuońi [akc. Anđeļiĭuońi] (prid.) — (antr.) Anđelijini, vlaško prezime familije Anđelići u Osniću, doseljene u drugoj polivini XIX veka iz susednog područja u Bugarskoj, nastalo po imenu žene koja se zvala Anđelija (vl. Anđeļiĭa) ◊ kînd a veńit, Anđeļiĭuońi đi la sat a kapatat imańe în utrina Babi-Ĭuańi — kad su se doselili, Anđelijini su od sela dobili zemlju u Baba-Joninoj utrini [Crn.] ∞ Anđeļiĭa		[Vidi]
916	Angel	Anghel	Анђел	Angel [akc. Angel] (i. m.) — (antr.) Anđel, lično ime koje je u narod ušlo pod uticajem hrišćanske crkve ◊ moșu Angel a trait mult — čiča Angel je dugo živeo ♦ / < grč. angelos — „vesnik” ♦ var. Anđel [Por.]		[Vidi]
431	Angeluońi	Angheloiu	Ангеловци	Angeluońi [akc. Angeluońi] (i. m.) — (antr.) Angelovci, Angelovići, Angelovi potomci; vlaško prezime jedne familija u Osniću, čiji je rodonačelnik bio Vlah po imenu Angel koji se, u XIX veku, sa užom porodicom doselio iz vlaškog područja severozapadne Bugarske ◊ Angeluońi au kîăș lîngă drumu Babi-Ĭuańi — Angelovci imaju kuće pored Babajonskog puta [Crn.] ◊ Angeluońi, famiļa lu Angel Țîganu, kovaśu đi vrodată în Arnaglaua — Angeloni, familija Angela Ciganina, nekadašnjeg kovača u Rudnoj Glavi [Por.] ∞ Angel		[Vidi]
3542	Anol nou	Anul Nou	Нова година	Anol nou [akc. Anol nou] (sint.) — (kal.) Nova godina ◊ Anol nou ĭe ḑîua đintîń pi kîļindarĭ ku kare înśape sî sa sokoćiaskă anu — Nova godina je prvi dan u kalendaru kojim počinje da se računa godina ◊ đemult ḑîua kare a sîrbatorito aĭ nuoștri ka anol nou, a kaḑut la Sînvasîĭ — nekada dan koji su naši slavili kao novu godinu, padao je na Svetog Vasilija [Por.] ∞ an		[Vidi]
1509	Anta	Antonie	Анта	Anta [akc. Anta] (i. m.) — (antr.) Anta ◊ Anta ĭe poļikra lu uom kare ĭe la karće skris ka Antoniĭe, dar aăla nume la rumîń a veńit pista bisîarikă — Anta je nadimak čoveka koji je kršten kao Antonije, a to ime je kod Vlaha došlo posredstvom crkve ◊ muĭarĭa lu Anta sa kĭamă Antońasa — Antonova žena zove se Antonica [Por.]		[Vidi]
1504	antaļira	interna	интернирати	antaļira (ĭuo antaļirĭeḑ, ĭel antaļirĭaḑă) [akc. antaļira] (gl. p.) — internirati, odvoditi u logor (za vreme rata); zarobiti; zatvoriti ◊ Ńamțî antaļirat lumĭa far đi vină, numa pintru partizań — Nemci su internirali nevine ljude, samo zbog partizana ♦ var. ăntaļira, întaļira, întăļiri [Por.]		[Vidi]
631	antaļirit	internat	интерниран	antaļirit (antaļirită) (mn. antaļiriț, antaļiriće) [akc. antaļirit] (prid.) — interniran, zarobljen u ratu i odveden u logor ◊ la antaļirit Bugari, ș-a murit în lager — internirali su ga Bugari, i umro je u logoru ♦ var. întaļirit, întîļirit [Por.] ∞ antaļira		[Vidi]
443	Antońeșći	Antonești	Антонијевци	Antońeșći [akc. Antońeșći] (i. m.) — (antr.) Antonijevci, Antonijevići, vlaško prezime familija u Podgorcu i Brestovcu, čiji se predak zvao Anta, hip. od Antonije ◊ alu Anta — Antini [Crn.] ∞ Anta		[Vidi]
1510	Anuță	Anuţă	Ануца	Anuță [akc. Anuță] (i. ž.) — (antr.) Anuca, l.i., demin. od bibl. imena Ana ◊ pi fata kare a fuost bućeḑată Ana, a putut s-o poļikraḑă Ańița or Anuța — devojčici krštenoj imenom Ana, mogli su da tepaju Anica ili Anuca ◊ fir đi firu alu vro Anuță s-a kĭemat Anuțuońi, dupa śe poļikră s-a prizuvit la karće Anucić — potomci Anuce zvali su se Anuconi, od kog nadimka je nastalo posrbljeno prezime Anucić [Por.] ∞ Ana		[Vidi]
818	Anuțoĭ	Anuţei	Ануцој	Anuțoĭ (mn. Anuțoĭi) [akc. Anuțoĭ] (i. m.) — Anucoj, vlaško prezime prahovskih familija Anucojević i Anucojić, koje se u novije vreme proširilo i na porodice Strečanović i Brzulović; prezime je nastalo po l. i. Anuca (demin. od Ana), kako se, po predanju, zvala neka žena koja se iz Vlaške doselila u Prahovo ◊ ĭel ĭestă ńepotu lu Pătru Anuțoĭu — on je unuk Petra Anucoja [Kmp.] ∞ Ana		[Vidi]
504	anunța	anunţa	оглашавати	anunța (ĭuo anunț, ĭel anunță) [akc. anunța] (gl. p.) — (zast.) oglašavati, objavljivati ◊ kînd s-a fakut nunta, s-anunțît pin lume, sî sa șćiĭe śe o să fiĭe — kada se spremala svadba, oglašavala se po narodu, da bi se znalo šta se sprema [Por.]		[Vidi]
2627	ańi	inele anuale	годови	ańi (mn.) (i. ž.) [akc. ańi] — (bot.) godovi; god, znak godišnjeg rasta debla drveta u širinu, godišnji prsten ◊ numarăm ańi lu ļiemn đi pi bușćanu luĭ — brojimo godine drveta sa njegovog panja [Por.] ∞ an		[Vidi]
1512	Ańița	Aniţa	Аница	Ańița [akc. Ańița] (i. ž.) — (antr.) (demin.) Anica ◊ pi paramamî-mĭa a bućeḑato Ana, ma ĭ-a ḑîs đi milă Ańița, ș-așa ĭ-a ramas păn-la muarće — moju prababu su krstili Ana, ali su je od milošte zvali Anica, i tako joj je ostalo do smrti [Por.] ∞ Ana		[Vidi]
366	ańin	anin	јова	ańin (mn. ańiń) [akc. ańin] (i. m.) — (bot.) jova, joha (Alnus incana, Alnus glutinosa) ◊ țîn minće đin kopilariĭe un ańin mare, ĭerĭa sîngur în mižluoku ļivĭeḑî, nalt șî krĭengarat, ku puaļiļi rîđikaće đi la pomînt, supt kare a fuost umbra gruasă — pamtim iz detinjstva jednu veliku jovu, beše usamljena sred livade, visoka i razgranata, sa krošnjom odignutom od zemlje, pod kojom je bila debela hladovina [Por.] ◊ Vaļa ku ańinu — izvorno vlaško ime crnorečkog sela Valakonje: „Dolina jove” [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
368	ańina	anina	окачити	ańina (ĭuo ańin, ĭel ańină) [akc. ańina] (gl. p. ref.) — okačiti (se), kačiti neki predmet na visini ◊ nu ańina trasta-ĭa atîta đi sus, n-o sî puot s-o aźung — nemoj kačiti tu torbu tako visoko, neću moći da je dohvatim ♦ sin. atîrna [Por.] ♦ dij. var. aļina (aļin, aļină) Samarinovac [Kmp.], Ždrelo [Mlava]		[Vidi]
369	ańinat	aninat	окачен	ańinat (ańinată) (mn. ańinaț, ańinaće) [akc. ańinat] (prid.) — okačen, obešen o nešto, visi ♦ sin. atîrnat, spînḑurat [Por.] ∞ ańina		[Vidi]
367	ańińiș	aniniș	јововина	ańińiș (mn. ańińișurĭ) [akc. ańińiș] (i. s.) — (bot.) jovovina, deo šume u kome preteže jova ◊ ańińiș ĭe luok unđe ĭastă mulț ańiń — jovovina je mesto gde ima dosta jove [Por.] ∞ ańin		[Vidi]
2902	Apa albă	Apa albă	Бела вода	Apa albă [akc. Apa albă] (i. ž.) — (hidr.) Bela voda, potok u ataru Majdanpeka ◊ Apa albă a fuost ogaș kare avut izvuor la Kulmeźiĭ, ș-a tunat în Șașka đi đirĭapta, la Stîlp — Bela voda je bio potok, koji je izvirao na Kulma Hadžiji, a ulivao se sa desne strane u Šašku kod Stlpa ◊ unđe a mĭers vrodată Apa albă, akuma ĭe kuopu lu Rudńik, ogașu s-a pĭerdut — gde je nekada tekao potok Bela voda, sada je kop Rudnika, potok se izgubio ◊ nume „apa albă” rumîńi dau la tuot ogașu kare la fund are pĭetre albe — ime „bela voda” Vlasi daju svakom potoku koji na dnu ima belo kamenje ♦ up. apă albă [Por.] ∞ apă		[Vidi]
296	apara	apăra	бранити	apara (ĭuo apîr, ĭel apîră) [akc. apara] (gl.) — braniti, štititi, čuvati ◊ apîră kopiĭi đi kîń — brani decu od pasa ◊ sî apîră đi rîaļe — brani se od zla ◊ ma apîr đi napastă — branim se od nepravde [Crn.] ◊ duamńe apîră — bože sačuvaj ♦ sin. pazîa [Por.] ♦ dij. var. apăra [Kmp.]		[Vidi]
750	apastuol	apostol	апостол	apastuol (mn. apastuoļ) [akc. apastuol] (i. m.) — apostol, Hrostov učenik ◊ doĭsprîaśe apastuoļ — dvanaest apostola [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3701	apaș	apaș	битанга	apaș (mn. apaș) [akc. apaș] (i. m.) — bitanga, varalica ◊ așa apaș n-a măĭ vaḑut lumĭa pănă akuma, minće șă fură ka ńima — takvu bitangu još nije video svet do sada, laže i krade ko niko ♦ sin. aĭman, mangă [Por.]		[Vidi]
754	apatĭekă	apotecă	апотека	apatĭekă (mn. apatĭeś) [akc. apatĭekă] (i. ž.) — apoteka, prodavnica lekova ◊ ma duk în apatĭekă, să kumpîr ļakurĭ — idem u apoteku da kupim lekove [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
192	apatuos	apătos	водњикав	apatuos (apatuasă) (mn. apatuoș, apatuasă) [akc. apatuos] (prid.) — vodnjikav, koji sadrži mnogo vode ◊ pĭapino-sta ĭe apatuos, șî nuĭe dulśe — ova dinja je vodnjikava, i nije slatka [Crn.] ◊ mĭ-a dat tata un luok apatuos, numa puot bruoșćiļi să krĭesk în ĭel — dao mi je otac jednu vodnjikavu njivu, mogu samo žabe da gajim u njoj ♦ var. apuos [Por.] ∞ apă		[Vidi]
3744	apaurî	paurî	опљачкати	apaurî [akc. apaurî] (gl.) ● v. paurî [Por.]		[Vidi]
116	apă	apă	вода	apă (mn. apе) [akc. apă] (i. ž.) — voda ◊ apă adînkă — duboka voda ◊ apă mare — velika (nadošla) voda ◊ apă ļină — tiha, mirna voda ◊ apă skundă — plitka voda, plićak ◊ apă kaldă — topla voda ◊ apă fĭartă — prokuvana voda ◊ apă fĭerbinće — vrela voda ◊ apă molkuță — mlaka voda ◊ apă klośită, klośitură — ustajala, bljutava voda ◊ apă dulśe — slatka, zašećerena voda ◊ apă sarată — slana voda ◊ apă akră — kisela voda ◊ apă ļimpiđe — bistra voda ◊ apă kurată — čista voda ◊ apă tulburĭe — mutna voda ◊ apă albă — bela voda (čest toponim) ◊ apă ńagră — crna voda (zbog crnog kamenja u koritu vodotoka) ◊ apă rîstośită — rastoka, vododelnica ◊ apă înfundată — zajažena, zaustavljena voda; ponornica ◊ apă skumpă — skupa voda, voda iz apoteke ◊ apă întîńită — voda sa sastava dvaju potoka (ima magijsku moć, koristi se u bajanju) ◊ apă ńinśepută — nenačeta voda, voda na izvoru, voda koju pre tog mesta nije zahvatio i nije pio niko (ima magijsku moć, koristi se u bajanju) ◊ apă întuarsă — voda koja se u vodotoku okreće u mestu; pridaje joj se magijsku moć, i koristi se u bajanju za vraćanje čini ◊ apă morțuagă (morțîșuagă) — mrtvačka voda, voda koja se zatekla u sudovima pri prolasku pogrebne povorke pored kuće (obavezno se baca) ◊ apă slubaḑîtă — „oslobođena” voda, voda koja se u posebnom obredu izlivanja (libacije) namenjuje pokojnicima ◊ apa stuarsă — oceđena voda ◊ apa đi pi strĭeș — kišnica ◊ gura api — ušće ◊ pi apă la valje — nizvodno ◊ pi apă la đal — uzvodno ◊ a luvat apa — odnela voda ◊ îńekat în apă — udavljen u vodi ◊ sa dus pi apă — otišlo niz vodu ◊ a veńit apa — nadošla voda ◊ matka api — vodena matica; matica reke ◊ fara apă — bezvodan [Por.] ◊ apă mută — voda koja se uzima sa tri izvora i daje samrtniku koji teško umire ◊ apă boćeḑată — krštena voda, uzima se na Bogojavljenje i čuva za lečenje ◊ apă skumpă — skupa voda, unosi se u domaćinstvo pokojnika tokom petrovdanskog posta [Crn.] ◊ apă spintă — plitka voda (Kobilje) [Stig]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
372	apă înpușkată	apă-înpușcată	упуцана вода	apă înpușkată (sint.) — (mag.) upucana, ubijena voda ◊ apă kurgatuare în kare vrîžîtuorĭu pokńașće ku pușka, s-o „omuară” đi sî fakă ku ĭa đeskînćiśiļi aļi măĭ tarĭ — tekuća voda u koju vrač puca puškom, da je „ubije” da bi njome spremao najjače vradžbine ♦ (skr.) apă-npușkată [Por.] ∞ apă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2904	apă întuarsă	apă întoarsă	повраћена вода	apă întuarsă [akc. apă întuarsă] (i. ž.) — (mag.) povraćena voda, voda koja se okreće u krug ◊ apa întuarsă ĭe apă kare-n matkă sa-nvîrćașće în luok, kare sa-ntuarśe napuoĭ — povraćena voda je voda koja se u matici okreće u mestu, koja se kreće unazad ◊ apa întuarsă sa duśe la vrîžîtuare, șî ĭa ku ĭa faśe đeskînćik kare sa kĭamă „întorsură” — povraćena voda nosi se vračari, koja u njoj izvodi bajalicu koja se zove „vraćanje čini” [Por.] ∞ apă		[Vidi]
2903	apă ńinśepută	apă neincepută	неначета вода	apă ńinśepută [akc. apă ńinśepută] (i. ž.) — (mag.) nenačeta voda ◊ apă ńinśepută ĭe apă kurată, kare n-a bauto ńima, luvată đi la luok đi unđe apa izvorĭaḑă đin pomînt — nenačeta voda je čista voda, koju nije pio niko, zahvaćena sa mesta gde voda izvire iz zemlje ◊ ku apă ńinśepută vražîtuoriļi fak tuaće đeskînćiśe — sa nenačetom vodom vračare rade sva bajanja [Por.] ∞ apă		[Vidi]
5575	apă skumpă	apă scumpă	скупа вода	apă skumpă (sint.) — (rel.) skupa voda ◊ apă skumpă ĭe apa kare sa dă đi pomană întra Žoĭ marĭ șî Moșî đi fraź, kă atunśa ĭe raĭu đeșkis, — skupa voda je voda koja se namenjuje pokojnicima između Velikog četvrtka i zadušnica s jagodama, jer je tada raj otvoren [Por.] ∞ apă		[Vidi]
404	apăra	apăra	бранити	apăra (ĭo apăr, ĭel apără) [akc. apăra] (gl.) — braniti, štititi [Kmp.] ♦ dij. var. apîra (apîră, apîr) ◊ đi źaba sa apîră, đe vină ĭe đi kînd s-a naskut — uzalud se brani, kriv je od kako se rodio [Por.]		[Vidi]
751	apipai	a pipăi	пипати	apipai (ĭuo apipiĭ, ĭel apipiĭe) [akc. apipai] (gl. p. ref.) — pipati, opipavati; nežno ili pažljivo dodirivati rukom; ispitivati dodirom ◊ ńagura bîznă ĭe, șî ĭel apipiĭe în okuol să priśĭapă unđe ĭe — mrkli je mrak, i on pipa okolo da oseti gde je ◊ ĭe apipiĭe aiśa, vĭeḑ śi ĭe — pipni ovde, vidi šta je [Por.]		[Vidi]
753	apipiĭală	pipăială	пипање	apipiĭală (mn. apipiĭaļе) [akc. apipiĭală] (i. ž.) — pipanje, opipavanje, dodirivanje; ispitivanje dodirom ◊ đi źaba atîta apipiĭală pi parĭeț, nu gasîră ńimika — uzalud toliko pipanje po zidovima, nisu našli ništa [Por.] ∞ apipai		[Vidi]
752	apipiĭat	pipăit	опипан	apipiĭat (apipiĭată) (mn. apipiĭaț, apipiĭaće) [akc. apipiĭat] (prid.) — opipan, napipan, dodirnut rukom ◊ a fuost bîksală, șî ĭa, saraka, fusă apipiĭată đin tuaće părțîļi — bila je gužva, i ona, sirota, beše opipana sa svih strana [Por.] ∞ apipai		[Vidi]
148	apļeka	apleca	сагињати (се)	apļeka (ĭuo apļek, ĭel apļiakă) [akc. apļeka] (gl. p. ref.) — 1. (za položaj) saginjati se, kriviti se, savijati se ◊ puartă krețanu skurt, șî kînd sa apļakă, iĭ sa vĭađe kuru guol — nosi kratak krecan i kad se sagne, vidi joj se golo dupe 2. dojiti, davati sisu dedetu ili mladuncu stoke ◊ apļakă kopilu — doji dete ◊ apļakă vițălu — doji tele [Por.]		[Vidi]
149	apļekare	aplecare	сагињање	apļekare (mn. apļekărĭ) [akc. apļekare] (i. ž.) — 1. saginjanje, savijanje 2. dojenje ◊ vrĭamĭa ĭe đi apļekarĭa kopilașuluĭ, da mumî-sa înga nu sa-ntuors đin sat — vreme je za dojenje bebe, a majka mu se još nije vratila iz sela [Por.] ∞ apļeka		[Vidi]
150	apļekat	aplecat	погнут	apļekat (apļekată) (mn. apļekaț, apļekaće) [akc. apļekat] (prid.) — 1. pognut, sagnut, nagnut ◊ đi kînd uaĭa-ĭa stă ku kapu apļekat, puaće-fi đi śieva ĭ-a kaḑut grĭeu — otkad ona ovca stoji pognute glave, možda joj je od nečega pripala muka 2. (fig.) pokoran, poslušan, snishodljiv, servilan [Por.] ∞ apļeka	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
152	apļekatuarĭe	aplecătoare	недоиља	apļekatuarĭe (mn. apļekatuorĭ) [akc. apļekatuarĭe] (i. ž.) — nedoilja, ovca koja odbija da doji svoje jagnje ◊ apļekatuarĭe ĭe uaĭa kare nu lasă mńelu iĭ s-o sugă, numa pîkurari o apļeakă la sîlă — nedoilja je ovca koja je ne pušta svoje jagnje da je siše, već čobani moraju na silu da ga podoje [Por.] ∞ apļeka		[Vidi]
151	apļekatuorĭ	aplecător	сисавче	apļekatuorĭ (apļekatuаrĭе) [akc. apļekatuorĭ] (i. m.) — sisavče (tele ili jagnje) [Por.] ∞ apļeka		[Vidi]
135	aprinđe	aprinde	палити	aprinđe (ĭuo aprind, ĭel aprinđe) [akc. aprinđe] (gl. p. ref.) — 1. (za materijale koji sagorevaju) paliti, zapaljivati, pripaljivati ◊ aprinđe-m bîtu đi mașînă — zapali mi palidrvce ◊ du-će, aprinđe gunuoĭu-la să ardă — idi, zapali ono đubre da izgori 2. (za oružje) opaliti ◊ ăl luvă la uokĭ, șă aprinsă pușkă — uze ga na nišan, i opali iz puške 3. (za čoveka) padati u vatru, postati jarostan; razjariti se ◊ ńiś nu gaćiĭ vuorba da ĭel sa aprinsă, ńi svađirăm ka țîgańi — nisam ni završio reč a on se upalio, svađali smo se kao Cigani [Por.] ♦ dij. var. aprinďe [Kmp.]		[Vidi]
386	aprinďe	aprinde	палити	aprinďe (ĭo aprind, ĭel aprinďe) [akc. aprinďe] (gl. p. ref.) — paliti se, zapaliti se [Kmp.] ♦ dij. var. aprinđe [Por.]		[Vidi]
136	aprins	aprins	упаљен	aprins (mn. aprinș) [akc. aprins] (prid.) — 1. (za materije koje sagorevaju) upaljen, zapaljen 2. (za mašine) uključen, pokrenut, startovan 3. (za čoveka) razjaren   [Por.] ∞ aprinđe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
137	aprinsură	aprinsură	паљевина	aprinsură (mn. aprinsurĭ) [akc. aprinsură] (i. ž.) — (zast.) 1. paljevina; požar ◊ prĭa mare aprinsură a fuost, șă n-a putut ńima s-o stîngă ļesńe — prevelika je pljevina bila, i nije mogao niko da je ugasi lako 2. zgarište ◊ kînd sa-ntuors đin rat, a gasît numa aprinsura kășî — kad se vratio iz rata, našao je samo zgarište kuće [Por.] ∞ aprinđe		[Vidi]
139	apropiĭa	apropia	приближити	apropiĭa (ĭuo ma apruapiĭ, ĭel sa aproapiĭе) [akc. apropiĭa] (gl. p. ref.) — 1. (za odnose u prostoru) približiti se, smanjiti rastojanje 2. (za odnose među ljudima) sprijateljiti se; zbližiti se ◊ sa apruapiĭe đi nuoĭ — prbližava nam se ◊ vreu kumva sî ma apruopiĭ đi ćińe — želim nekako da ti se približim ♦ supr. đeparta [Por.]		[Vidi]
140	apropiĭat	apropiat	близак	apropiĭat (apropiĭată) (mn. apropiĭaț, apropiĭaće) [akc. apropiĭat] (prid.) — 1. (za prostor) blizak, u blizini ◊ karu a fuost apropiĭat đi borugă, ș-aluńikat șî s-a răsturnat — kola su bila ostavljena blizu uvale, pa su skliznula i preturila se 2. (za količinu) približno, otprilike ◊ ăn sak a fuost apropiĭat śinḑăś đi kiļe — u džaku je bilo približno petedest kila [Por.] ∞ apropiĭa		[Vidi]
138	apruape	aproape	близу	apruape [akc. apruape] (pril.) — blizu, u blizini; oko, otprilike, približno ◊ apruape la o sută — blizu sto, oko stotinu ♦ (komp.) ĭel mi ĭe măĭ apruapiĭe fîmeļiĭe — on mi je najbliži rod ◊ șî măĭ apruapiĭe — još bliži; najbliži [Por.] ∞ apropiĭa		[Vidi]
939	apruor	amproor	испаша	apruor (mn. apruourĭе) [akc. apruor] (i. s.) — (zast.) ispaša ovaca uoči đurđevdanske bačije ◊ s-a dus ku uoĭļi la apruor, să ļi paskă bińe đi măsurat lapćiļi la baśiĭe — otišao je sa ovcama na ispašu, da ih dobro napase za merenje mleka na bačiji ♦ var. napruor [Por.]		[Vidi]
141	apsană	pușcărie	апсана	apsană (mn. apsăń) [akc. apsană] (i. ž.) — apsana, robijašnica, zatvor ◊ la înkis o țîră în apsană, să-ĭ vină minća — zatvorili ga malo u apsanu, da dođe pameti [Por.] ∞ apsă		[Vidi]
142	apsanźiu	apsangiu	апсанџија	apsanźiu (mn. apsanźiĭ) [akc. apsanźiu] (i. m.) — 1. apsandžija, čuvar zatvora i zatvorenika ◊ a dat mită la apsanźiu, să-l kaće kîta măĭ bun — podmitio je apsandžiju da ga pazi malo bolje 2. hapsitelj ◊ l-a prins apsanźiu, șî l-a mînat la-nkisuare — uhvatio ga apsandžija, i oterao ga u zatvor [Por.] ∞ apsă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
143	apsă	pușcărie	затвор	apsă [akc. apsă] (i. ž.) — zatvor, robija ◊ a fuost în apsă pintru furaluk — bio je na robiji zbog krađe [Por.]		[Vidi]
1456	apt	apt	насилан	apt (aptă) (mn. apț, аpće) (prid.) — nasilan; jak, snažan; sposoban, spreman; lukav ◊ mĭ-a luvat un darap đi pomînt la aptă — uzeo mi je komad zemlje nasilno (Tanda) [Por.] ∞ apta		[Vidi]
1458	apta	apta	силити	apta (ĭuo apt, ĭel aptîĭe) [akc. apta] (gl.) — siliti, vršiti nasilje; grabiti; otimati na silu; varati ◊ nu apta pi ńima, kî ĭe pakat — ne sili nikog, jer je greh (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1459	aptaș	aptaș ?	насилник	aptaș (mn. aptaș) [akc. aptaș] (i. m.) — nasilnik, koji vrši nasilje, otima, grabi, naročito tuđu imovinu ◊ aptaș ĭe aăla kare ĭa ku aptă — aptaš je onaj koji uzima na silu ◊ komuńișći dupa rat a fuost marĭ aptaș, a luvat moșîĭa đi l-aĭ vrĭańiś, ș-a dato la puturuoșî luor — komunisti su posle rata bili veliki nasilnici, otimali su imanje od vrednih i davali je njihovim lenčugama (Tanda) [Por.] ∞ apta		[Vidi]
1457	aptă	apt	насиље	aptă (mn. îăpț) [akc. aptă] (i. ž.) — nasilje; otimačina, grabež; prevara ◊ uom sprimit numa đi aptă — čovek spreman samo na naseilje ◊ đi vrĭamĭa đi rat, ńamțî a fakut mulće îăpț — za vreme rata, Nemci su činili mnoga nasilja (Tanda) [Por.] ∞ apta		[Vidi]
238	apuka	apuca	почињати	apuka (ĭuo apuk, ĭel apukă) [akc. apuka] (gl. p.) — 1. (za radnju) počinjatu, započinjati ◊ apukă lukru — počinje posao ◊ apukă đin skurt — hvata se (nečega) na prečac 2. (za pravac kretanja) hvata se puta, kreće na put ◊ apukă pi drum în đal — uhvatio se puta uzbrdo, krenuo je uzbrdo ◊ apukă-ț drumu! — hvataj se puta! odlazi odavde! skloni se! (fig.) gledaj svoja polsa, ne mešaj se 3. (psih.) obuzimati, opsedati ◊ ma apukă frika — hvata me strah ◊ ăl apukă śe-l apukă — nešto ga hvata, obuzima, opseda [Por.]		[Vidi]
239	apukat	apucat	започет	apukat (apukată) (mn. apukaț, apukaće) [akc. apukat] (prid.) — 1. počet, započet, načet 2. zahvaćen ◊ mara-sta ĭe apukată đi vĭerm — ova jabuka je načeta od crva [Por.] ∞ apuka		[Vidi]
3645	apukatu	apucătură	грип	apukatu [akc. apukatu] (i. ž.) ● v. apukatură1 [Por.] ∞ apuka		[Vidi]
240	apukatură	apucătură	грип	apukatură1 (mn. apukaturĭ) [akc. apukatură] (i. ž.) — (med.) 1. prehlada, grip (lat. influentia) ◊ am raśit șî ma trĭaśe apa, ka kînd o sî sa pună apukatu pi mińe — prehladio sam se i probija me znoj, kao da će me uhvatiti grip 2. razne bolesti stomaka, glave i sl. ◊ apukatu sa ḑîs la măĭ mulće buaļe, nu numa la buaļe dusă đin raśală — pod gripom su se podrazumevale razne bolesti, ne samo one nastale od prehlada ♦ var. apukatu ◊ l-a prins apukatu, s-a pus apukatura pi ĭel — uhvatio ga je grip (ili neka druga bolest, koja je propraćena drhtavicom i temperaturom) ◊ đeskînćik đi apukatu, đi apukatură — bajalica protiv gripa [Por.] ∞ apuka		[Vidi]
241	apukatură	apucatură	бајалица против грипа	apukatură2 (mn. apukaturĭ) [akc. apukatură] (i. ž.) — (mag.) bajalica protiv gripa ◊ apukatură ĭe đeskînćik đi apukat — apukatura je bajalica protiv gripa [Por.] ∞ apuka		[Vidi]
370	apuos	apos	воден	apuos (apuosă) (mn. apuoș, apuosă) [akc. apuos] (prid.) — voden, vodnjikav, podvodan (za zemljište ◊ am un luok lînga rîu, apuos ku tuot, bun ĭe numa đi vîrḑariĭe — imam njivu pored reke, potpuno je vodnjikav, dobar je samo sa kupusište ♦ var. apatuos [Por.] ∞ apă		[Vidi]
371	apuriĭe	apărie	водурина	apuriĭe (mn. apuriĭ) [akc. apuriĭe] (i. ž.) — 1. (augm.) vodurina, velika količina tekuće vode; poplava ◊ apuriĭe în tuaće părțîļi — vodurina na sve strane 2. veća količina prosute vode ♦ var. apușînă ◊ veńi o apușînă ku tuot, șî ńi luvă kasa — nadošla je neka vodurina, i odnela nam kuću ♦ sin. pouod [Por.] ∞ apă		[Vidi]
493	apus	apus	запад	apus (i. m.) — 1. (zast.) zapad, strana sveta ◊ soarili ĭe la apus — sunce je na zapadu ◊ a veńit un uom ďi la apus — došao je čovek sa zapada [Dun.] 2. (zast.) zalasak sunca; sumrak ◊ am grabit s-ažung la koļibă pănă la apus đe suare — žurio sam da stignem kući do zalaska sunca (Tanda) ♦ dij. sin. zavrńit, zovîrńit [Por.]		[Vidi]
146	apșuară	apșuară	водица	apșuară (mn. apșuоrĭ) [akc. apșuară] (i. ž.) — 1. (demin.) vodica ◊ apșuară ĭe apă mikă, slabă or puțînă — vodica je plitka, slaba ili mala voda 2. (anat.) vodenjak ◊ a ĭeșît apșuara, akuș sa nașće — potekla je vodica (=pukao vodenjak), brzo će se poroditi [Por.] ∞ apă		[Vidi]
3133	ar	ar1	ар	ar1 (mn. arĭ) [akc. ar] (i. m.) — ar, mera za površinu zemljišta ◊ aru nuĭe masură batrînă đi pomînt — ar nije stara mera za površinu zemljišta ◊ đemult pomînt sa mîsurat ku ḑîua đi arat, da ļivađa ku ḑîua đi kosît — nekada se zemlja merila danom oranja, a livada danom košenja [Por.]		[Vidi]
181	ara	ara	орати	ara (ĭuo ar, ĭel ară) [akc. ara] (gl. p.) — orati, izoravati; raditi pomoću pluga ◊ vrodată lumĭa tuată ara ku plugurļi đi ļiemn — nekada su svi ljudi orali drvenim plugom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
147	arag	hărag	рабош	arag (mn. araź) [akc. arag] (i. s.) — raboš ◊ aragu ĭe un bît, śopļit în patru mukĭe, pi kare ku kuțîtu sa skobĭesk sămńiļi kînd sa masură lapćiļi la baśiĭe — raboš je komad drveta, izdeljan četvrtasto, na kome se nožem urezuju znaci kad se meri mleko na bačiji [GPek] ♦ sin. rabuș [Por.]		[Vidi]
242	aram	haram	клетва	aram (mn. aramе) [akc. aram] (i. ž.) — kletva, prokletstvo ◊ aram să fiĭe — proklet bio [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
236	aramaș	rămaș	опклада	aramaș (mn. aramașă) [akc. aramaș] (i. ž.) — opklada ◊ s-a luvat la aramaș, s-a aramașît — opkladili se, sklopili opkladu ◊ a pĭerdut aramașu — igubio opkladu ◊ aĭ, faśem aramaș, dakă kućeḑ — hajde, da se opkladimo, ako smeš [Por.] ♦ dij. var. ramaș [Crn.]		[Vidi]
237	aramașî	rămăși	кладити се	aramașî (ĭuo aramașîăsk, ĭel aramașîașće) [akc. aramașî] (gl. p. ref.) — kladiti se, sklapati opkladu ◊ iĭ drag sî sa aramașîaska ku fiĭe kare — voli da se kladi sa bilo kim ◊ nu ći aramașî dakă n-aĭ bań — nemoj se kladiti, ako nemaš pare [Por.] ♦ dij. var. ramașîașće [Crn.]		[Vidi]
175	aramă	aramă	бакар	aramă (mn. arămurĭ) [akc. aramă] (i. ž.) — (min.) bakar ◊ đi aramă — od bakra, bakarno ◊ kaldarĭe đi aramă — bakrač ◊ rudńik đi aramă — rudnik bakra [Por.]		[Vidi]
243	arambaș	harambașă	харамбаша	arambaș (mn. arambașă) [akc. arambaș] (i. m.) — 1. harambaša, vođa hajdučke družine ◊ arambașa puartă uoțî — harambaša predvodi hajduke 2. (fig.) silnik; drzak i bezobziran čovek ◊ arambaș mare, aramiu, ńima n-are paśe đi ĭel — veliki harambaša, aramija, niko nema mira od njega [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
176	arami	arămi	лемити бакром	arami (ĭuo aramĭesk, ĭel aramĭașće) [akc. arami] (gl.) — 1. lemiti, letovati, spajati dva metalna predmeta pomoću bakra ◊ numa țîgańi aramit bun kaldîărîļi — samo su Cigani dobro lemili bakrače 2. ukrašavati bakrom [Por.] ∞ aramă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
177	aramit	arămit	побакрен	aramit (aramită) (mn. aramiț, aramiće) [akc. aramit] (prid.) — pobakren, pokriven bakrom, zalemljen pomoću bakra, ukrašen bakrom [Por.] ∞ aramă		[Vidi]
178	aramitură	strat de aramă	бакарни лем	aramitură (mn. aramiturĭ) [akc. aramitură] (i. ž.) — 1. bakarni lem 2. mesto na nekom metalnom predmetu pokrpljeno bakrom 3. lem uopšte [Por.] ∞ aramă		[Vidi]
4982	arang	rangă	ћускија	arang [akc. arang] (i. m.) ● v. rang [GPek] ∞ rang		[Vidi]
1296	aranga	aranga	поребарке	aranga [akc. aranga] (pril.) — (za položaj tela) porebarke, na bok, bočno ◊ a ustańit, s-a dat đi aranga la umbră, a pus mîna kîpatîń, śkă, să uđińaskă o țîră — umorio se, legao porebarke u hlad, stavio ruku pod glavu, veli, da malo predahne (Krivelj) [Crn.] ◊ đi aranga nu puoț mult sî ḑaś, kî ći duor uasîļi, da ńiś n-aĭ kînd kî ĭe aranga ođină skurtă — porebarke ne možeš dugo da ležiš, jer te zabole koske, a nemaš ni vremena jer je „aranga” kratak predah (Tanda) ◊ kînd ći daĭ đi aranga, n-aĭ unđe, numa puń mîna supt kap, kî aĭa ĭe ođină în padure, la luok, dupa viće, unđe nuĭe ńiś pat, ńiś kîpatîń — kad se prućiš porebarke, nemaš kud, nego staviš ruku pod glavu, jer je to predah u šumi, na njivi, za stokom, gde nema ni kreveta, ni jastuka (Rudna Glava) [Por.] ◊ đi aranga sa ḑîśe kînd staĭ pi o parće, rîḑîmat în kuot; așa nu puoț sî duormĭ, numa kukîĭ kîćikîta — „aranga” se kaže kad ležiš na jednoj strani, oslonjen na lakat; tako ne možeš da spavaš, nego samo kunjaš pomalo (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
2331	Aranźel	arhanghel	Аранђел	Aranźel (mn. aranźeļ) [akc. Aranźel] (i. m.) — I. (rel.) 1. (demon.) Aranđel, mitološko biće koje ljudima uzima dušu ◊ la uom kare ḑaśe pi muarće, Aranźelu vińe ku triĭ kuțîće, șă-ĭ skuaće sufļitu — čoveku koji leži na samrti, Aranđel dolazi sa tri noža, i vadi mu dušu 2. (kal.) slava, krsno ime ◊ Svići Aranźelu ĭe prazńiku alu mulț rumîń; ĭastă Aranźel đi vară, șî Aranźel đi tuamnă — Sveti Aranđeo je slava mnogih Vlaha; postoji letni i jesenji Aranđel II. (antr.) l.i. Aranđel ◊ ĭastă kopiĭ la rumîń, lu kare nașu la boćeḑ ļ-a dat nume Aranźel, kî sî-ĭ pazaskă Aranźelu, să nu-ĭ ĭa ćińirĭ — ima vlaške dece kojima je kum na krštenju dao ime Aranđel, da ih Aranđel čuva, da ih ne uzme mlade [Por.]		[Vidi]
179	arańi	hrăni	хранити	arańi (ĭuo arańesk, ĭel arańiașće) [akc. arańi] (gl. p. ref.) — 1. hraniti, nahraniti, ishraniti ◊ fuamiće mare, da multă lume trăbe arańi — velika je glad, a mnogo naroda treba nahraniti 2. toviti, goji ti ◊ arańașće puorśi — hrani, tovi svinje ◊ grĭeu ĭe kînd naĭ ku śe să arańeșć kopiĭi — teško je kad nemaš čime da nahraniš decu [Por.]		[Vidi]
180	arańit	hrănit	нахрањен	arańit (arańită) (mn. arańiț, arańiće) [akc. arańit] (prid.) — 1. nahranjen, sit 2. (iron.) gojazan 3. (za goveda i svinje) utovljen [Por.] ∞ arańi		[Vidi]
145	arat	аrаt	изоран	arat2 (arată) (mn. araț, araće) [akc. arat] (prid.) — izoran, pooran ◊ luoku ĭe abĭa arat ku duauă parĭekĭ đi buoĭ — njiva je jedva izorana sa dva para volova [Crn.] ♦ dij. var. aratură ∞ ara	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
232	arata	arăta	показивати	arata (ĭuo arăt, ĭel arată) [akc. arata] (gl. p.) — 1. pokazivati, prikazivati, ukazivati ◊ puvesta, ama nu arata ku mîna kîtra mińe — pričaj, ali nemoj pokazivati rukom na mene 2. otkrivati, obelodanjivati ◊ spuńeț lukru, să nu ći arăt ĭo — priznaj delo, da te ne otkrijem ja 3. dokazivati ◊ tare đi kap, amunka uomu puaće-ĭ arata kă nu vorbĭașće đirĭept — tvrdoglav, teško mu čovek može dokazati da nije u pravu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
233	aratarĭe	arătare	привиђење	aratarĭe (mn. aratărĭ) [akc. aratarĭe] (i. ž.) — 1. priviđenje, prikaza, utvara 2. predskazanje, slutnja; znak ili predznak sudbine 3. (psih.) predosećaj 3. radnja pokazivanja, ukazivanja, prikazivanja ◊ măĭ đes aratarĭa sa faśe-n vis — predskazanje se najčešće javlja u snu ◊ đeskînćik đi aratarĭe — bajalica protiv priviđenja ♦ sin. nalukă [Por.] ∞ arata		[Vidi]
1490	aratat	arătat	приказан	aratat (aratată) (mn. arataț, arataće) [akc. aratat] (prid.) — prikazan, koji je izložen pokazivanju; pokazan ◊ sămnu ăl aratat, nu la înțaļes ńima — pokazani znak nije razumeo niko [Por.] ♦ dij. var. arăta [Kmp.] ∞ arata		[Vidi]
182	aratuorĭ	arător	орач	aratuorĭ (aratuorĭе) (mn. aratuorĭ, aratuorĭе) [akc. aratuorĭ] (i. m.) — orač, osoba koji radi sa plugom ◊ kopiĭi đi miś s-a învațat să mîńe plugu, đi să fiĭe aratuorĭ buń — deca su se od malih nogu učila da teraju plug, da bi bili dobri orači ♦ (prid.) — 1. (za zemlju) oraća zemlja ◊ luok aratuorĭ — oranica 2. (za stoku) grlo koje se koristi pri oranju ◊ buou aratuorĭ — oraći vo [Por.] ∞ ara		[Vidi]
234	aratuos	arătos	угледан	aratuos (aratuasă) (mn. aratuoș, aratuasă) [akc. aratuos] (prid.) — (zast.) 1. ugledan, napredan, srećan, lep 2. (psih.) sa natprirodnim osobinama, vidovit 3. uklet, proklet, lud, ćaknut [Por.] ∞ arata		[Vidi]
144	aratură	arătură	орање	aratură (mn. araturĭ) [akc. aratură] (i. ž.) — 1. oranje ◊ luoku are o ḑî đi aratură, puaće șî măĭ tare — njiva ima dan oranja, možda i jače [Crn.] 2. oranica, izorano zemljište; zemljište dobro za oranje ◊ asta ĭe pomînt bun đi aratură — ovo je zemljište dobro za oranicu [Por.] ♦ dij. var. arătură [Kmp.] ∞ ara	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1003	arazna	arazna	засебно	arazna [akc. arazna] (pril.) — zasebno, odvojeno, po strani ◊ pus đ-arazna, să nu sa pĭardă, șî rîḑîmat đi parĭaće, să nu sa pluaĭe — stavljen na stranu, da se ne izgubi, i naslonjen na zid, da ne kisne [Por.]		[Vidi]
572	arbarĭ	animal hrănit cu biberonul	сисавче без сисе	arbarĭ [akc. arbarĭ] (i. m.) — sisavče koje je ostalo bez sise ◊ arbarĭ ĭe mĭal, purśĭal or vițăal, apļekat la țîță ku lapće dă vakă, kă mumă-sa a-nțarkat, or n-are luok la țîță dă ĭeal — arbar je sisavče: jagnje, prase ili tele, koje se doji na cucli sa kravljim mlekom, jer mu je majka ostala bez mleka, ili nema na sisi mesta za njega [Hom.]		[Vidi]
374	arbiu	arbiu	набијач	arbiu (mn. arbiĭe) [akc. arbiu] (i. m.) — (zast.) nabijač, drvena šipka kojom je vršeno sabijanje krpa prilikom punjenja kubura, drveni klip za sabijanje eksplozivnih punjenja u kamenolomima ◊ arbiu s-a fakut đi-n ļiemn tarĭe — nabijač je pravljen od tvrdog drveta [Crn.]		[Vidi]
412	arț	arţ	мрс	arț (mn. arțurĭ) (i. m.) — (kal.) mrs, mrsni dani, trapava nedelja, period kada sredom i petkom sme da se jede mrsna hrana ◊ kînd ĭe arț, nu sî postîașće — kad je trapava nedelja, ne posti se [Crn.] ◊ arț sa kĭamă ḑîļiļi dupa puosturĭ marĭ, în kare nu sa postîașće mĭerkurĭa șî vińirĭa — „arc” je naziv za dane posle velikih postova, kada se mrsi sredom i petkom [Por.] ◊ arțurĭ măĭ întîń kad dupa Kraśun, șî țîn pănă la Boćaḑă, pĭe urmă ĭastă dupa Pașć, kînd ĭasă puostu parĭasîmiluor — „arci” prvo padaju posle Božića i drže do Bogojavljanja, posle ih ima posle Uskrsa, kad istekne četrdesetodnevni post [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
244	arțag	arţag	зловољност	arțag (mn. arțagurĭ) [akc. arțag] (i. s.) — (zast.) prgavost, zlovoljnost, ljutitost, spremnost na kavgu ◊ așa arțag n-a fuost în lumĭe đi dupa ratu ku mńamțî — takva zlovoljnost u ljudima nije bila još od rata sa Nemcima [Por.]		[Vidi]
245	arțaguos	arţăgos	зловољан	arțaguos (arțaguasă) (mn. arțaguoș, arțaguașă) [akc. arțaguos] (prid.) — zlovoljan, razdražljiv, spreman na svađu i kavgu ◊ uom arțaguos — kavgadžija, napasnik; svađalica [Por.] ♦ dij. var. rțaguos [Crn.] ∞ arțag		[Vidi]
246	arțarĭ	arţar	црни јавор	arțarĭ (mn. arțarĭ) [akc. arțarĭ] (i. m.) — (bot.) crni javor (Acer platanoides, Acer tartaricum) ◊ arțarĭu ĭe bun đi fakut fluĭere șî dĭelurĭ đi laută — crni javor je dobar za izradu frula i delova za violinu ◊ arțarĭ ĭe un fĭeļ đi palćin — arcar je vrsta javora [Por.] ♦ dij. var. îrțarĭ (Ranovac) [Mlava] ∞ palćin		[Vidi]
247	arțuagă	arţăgos	бабускера	arțuagă (mn. arțuaźe) [akc. arțuagă] (i. ž.) — (zast.) (pej.) 1. babuskera, stara žena ◊ ĭastă muĭerĭ batrîńe kare sînt urîće ka muarća, da au șî narau rău, đi ĭaļe sa ḑîśe kă sînt arțuaźe — ima starih žena koje su ružne ko smrt, a imaju i ružnu narav, za njih se kaže da su babuskere 2. prgava osoba, svađalica; prznica ◊ o arțuagă đi uom, la tuot nat îĭ sĭare-n kap — prznica od čoveka, sa svakim se kači 3. (fig.) mrcina ◊ o îrțuagă đi uom, abĭa-ș traźe kuru dupa ĭel — mrcina od čoveka, jedva vuče dupe za sobom ♦ var. îrțuagă ♦ var. mîrțuagă [Por.] ∞ arțag		[Vidi]
161	arćiĭe	hârtie	хартија	arćiĭe (mn. arćiĭ) [akc. arćiĭe] (i. ž.) — hartija, papir ◊ fuaĭe đi arćiĭe — list papira ◊ arćiĭa đi skris — hartija za pisanje ◊ pus pi arćiĭe, să nu sa zauĭće — stavljeno na papir, da se ne zaboravi; zabeleženo, zapisano ◊ supțîrĭe ka arćiĭa — tanko kao hartija [Por.] ♦ dij. var. arťiĭe (mn. arťiĭ) [Kmp.]		[Vidi]
336	ardou	hârdău	ардов	ardou (mn. arduave) [akc. ardou] (i. m.) — ardov, bačva, veliko bure, veliki drveni sud za kominu, sa vratancima sa strane ◊ am kîpatat bataĭe odată kînd am fuost mik, pintru śe m-am bagat în ardou sî ma źuok — dobio sam batine jednom, kad sam bio mali, zatošto sam ušao u ardov da se igram [Por.] ◊ în ardou s-a țînut komina, în vrĭamĭa kînd kazańiļi a fuost rare — u ardovu se čuvala komina, u vreme kada je kazana za pečenje bilo malo ♦ dij. sin. baśivă [Crn.]		[Vidi]
3647	arḑîmĭe	arzime ?	врелина	arḑîmĭe [akc. arḑîmĭe] (i. ž.) ● v. arđimĭe [Por.] ∞ arđe		[Vidi]
382	arğint	argint	сребро	arğint [akc. arğint] (i. s.) ● v. arźint [Kmp.]		[Vidi]
160	Arđal	Ardeal	Ердељ	Arđal (mn. Arđaļе) [akc. Arđal] (i. m.) — Erdelj, pokrajina u Rumuniji; Transilvanija ◊ poļikra ńi Arđelańi, kă aĭnuoștri aĭ batrîń, a veńit đin Arđal — nadimak nam je „Arđelani” jer su naši stari došli iz Arđala (=Erdelja) [Por.]		[Vidi]
223	arđală	ardere	згариште	arđală (mn. arđaļе) [akc. arđală] (i. ž.) — 1. zgarište, sagorelo mesto, sagoretina, izgoretina ◊ ĭastă o arđală în poĭană, sigurat vrunu a fakut fuoku — ima neko zgarište u polju, sigurno je neko ložio vatru 2. vrelina, toplina, toplota ◊ pripĭașće suariļi, șî đi arđală nu puoț să sufļi — pripeklo sunce, i od vreline ne možeš da dišeš ♦ var. arsură ♦ var. (ret.) arđarĭe (mn. arđerurĭ, arđelurĭ) ♦ sin. kaldură [Por.] ∞ arđe		[Vidi]
764	arđauă	argeao ?	камен	arđauă1 (mn. arđiaļe) [akc. arđauă] (i. ž.) — pljosnati kamen koji se grejao na žaru i na njemu pekao hleb ◊ pi arđauă măĭ mult păkurari a kuopt ļipiĭe, da șî lumĭa kînd a trait pin zbăgurĭ — na kamenu su najčešće čobani pekli lepinje, a i ljudi kada su živeli u zbegovima [Por.] ∞ arđe		[Vidi]
112	arđe	arde	горети	arđe (ĭuo ard, ĭel arđe) [akc. arđe] (gl.) — goreti ◊ kînd ińima înśĭape a arđe, nu sa stîmpără ku apă — kad srce počne goreti, ne gasi se vodom ◊ arđeĭ palmă! — ošamari ga! (ošamariti ) ◊ arđe suariļi — sunce peče, žeže ◊ arđe fuoku ku stînsu — vatra gori bez plamena, tinja [Por.] ♦ dij. var. arďe [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
491	arđimĭe	arzime ?	врелина	arđimĭe (mn. arđimĭ) [akc. arđimĭe] (i. ž.) — vrelina, zapara, sparina ◊ arđimĭe mare, sa uskă tuot — velika sparina, sve se suši ♦ var. arḑîmĭe [Por.] ∞ arđe		[Vidi]
492	arďi	ardei	паприка	arďi (mn. arďiĭe) [akc. arďi] (i. m.) — (bot.) paprika ◊ arďiu ĭuťe — ljuta paprika ◊ arďiĭe umpluťe — punjene paprike ◊ arďiu dulče — slatka paprika ◊ pačebuĭa — aleva paprika ♦ var. arďiu [Kmp.] ♦ dij. sin. piparkă [Por.]		[Vidi]
390	arďika	ridica	дизати (се)	arďika (ĭuo аrďik, ĭel arďikă) [akc. arďika] (gl. p. ref.) — dizati (se), podizati (se), izdizati (se) ◊ kînd sa kulkă, greu s-arďikă — kad legne, teško se diže [Kmp.] ♦ var. rađikă [Por.]		[Vidi]
213	arendă	arendă	аренда	arendă (mn. arenḑ) [akc. arendă] (i. ž.) — (zast.) (erg.) arenda, zakup ◊ lukră la arendă — radi pod zakup [Buf.]		[Vidi]
231	argațîĭe	argăţie	аргатлук	argațîĭe (mn. argațîĭ) [akc. argațîĭe] (i. ž.) — (zast.) 1. argatluk, nadničenje; slugarenje 2. (fig.) tegoban život [Por.] ∞ argat		[Vidi]
230	argasală	argăseală	штављење	argasală (mn. argasîaļe) [akc. argasală] (i. ž.) — (zast.) (erg.) štavljenje, obrada kože ◊ lukru grĭeu ĭe argasală la pĭeĭ — štavljenje kože je težak posao ♦ var. argasîĭe [Por.] ∞ argasî		[Vidi]
229	argasî	argăsi	штавити	argasî (ĭuo argasîăsk, ĭel argasîașće) [akc. argasî] (gl. p.) — (zast.) (erg.) štaviti, obrađivati kožu ◊ đemult la nuoĭ în sat nu sa măĭ argasîăsk pĭeiļi — odavno se kod nas u selu više ne štave kože [Por.]		[Vidi]
3648	argasîĭe	argăseală	штављење	argasîĭe [akc. argasîĭe ] (i. ž.) ● v. argasală [Por.] ∞ argasî		[Vidi]
228	argat	argat	надничар	argat (argată) (mn. argaț, argaće) [akc. argat] (i. m.) — (zast.) 1. nadničar, najamnik; sluga ◊ tata ku muma a fuost argaț pin sat, ama ĭară ń-a krĭeskut, să fim uamiń — otac i majka su bili seoskui nadničari, ali su nas podigli, da budemo ljudi na svom mestu 2. (fig.) čovek izmučen teškim poslovima ili tegobnim životom; mučenik ◊ ku lukru tuot argat am fuost — sa poslom sam sve mučenik bio [Por.] ∞ argasî		[Vidi]
423	arič	arici	јеж	arič (mn. arič) [akc. arič] (i. m.) — (zool.) jež ◊ kînd kopii bat ďin palme, ariču sa fače gem — kad deca pljeskaju rukama, jež se skupi u klube [Kmp.] ♦ dij. var. ariś [Por.] ∞ ariś		[Vidi]
164	aripat	aripat	крилат	aripat (aripată) (mn. aripaț, аripaće) [akc. aripat] (prid.) — 1. krilat, koji ima krila 2. (ret.) (fig.) smeo, neoprezan, koji se zanosi nečim što prevazilazi njegovu snagu ♦ var. arpiĭat (Tanda) [Por.] ∞ aripă		[Vidi]
163	aripă	aripă	крило	aripă (mn. ăripĭ, ărpĭ) [akc. aripă] (i. ž.) — krilo ◊ baće đin ărpĭ — mlatara krilima ◊ a kîpatat ărpĭ — dobio krila, (fig.) osmelio se, okuražio ◊ aripa śĭeruluĭ — nebeski svod (Rudna Glava) [Por.] ♦ var. arpĭe ♦ (demin.) arpiuară (Tanda, Crnajka) [Por.] (Slatina, Bor) [Crn.] ♦ var. dem. aripĭuară [Por.]		[Vidi]
128	ariś	aric	јеж	ariś (mn. ariś) [akc. ariș] (i. m.) — (zool.) jež (Erinaceus europaeus) ◊ ariśu ku ariśuaĭka duorm în frunḑă — jež i ježica spavaju u lišću [Por.] ♦ dij. var. arič [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
165	arit	ariet	околина	arit (mn. ariće) [akc. arit] (i. ž.) — 1. okolina, okoliš ◊ aritu kăśî — okućnica ◊ fuź đin aritu mĭeu! — beži mi s očiju! 2. vidik, vidokrug ◊ kît sa vĭađe ku uoki arito-sta, tuot ĭe moșîĭa mĭa — koliko se očima vidi okolo, sve je moje imanje [Por.]		[Vidi]
162	ariuș	coricov	киселица	ariuș (mn. ariușă) [akc. ariuș] (i. s.) — (bot.) (zast.) kiselica, vrsta jako kisele divlje jabuke (Malus sylvestris) ◊ ariuș ĭe puom sîrbaćik ku puama akră — kiselica je divlja voćka sa kiselim plodom ♦ var. ariĭuș, iriuș, iriĭuș ♦ sin. korikivă [Por.] ♦ dij. sin. korikuvă [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
130	arîăț	erete	кобац	arîăț (mn. arîățî) [akc. arîăț] (i. m.) — (ornit.) kobac kokošar (Falco subbuteo) ◊ kluoța apîră pîlgu ĭeĭ đi arîăț — kvočka brani svoje jato od kopca [Crn.] ♦ sin. uļ gainarĭ [Por.] ♦ dij. var. arăț [Kmp.] ♦ dij. sin. irikob (Sige) [Hom.] ∞ uļ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
464	arîng	harang	црквено звоно	arîng (mn. arînźe) [akc. arîng] (i. s.) — crkveno zvono ◊ baće arîngu, a murit vrunu — lupa crkveno zvono, umro je neko ♦ sin. kluopît [Por.] ◊ la Praova kînd baťe arîngu ďe doo ori a murit om, da dakă baťe arîngu ďe tri ori, a murit famiĭe — u Prahovu ako crkveno zvono bije dva puta, umro je muškarac, a ako bije tri puta, umrla je žena [Kmp.] ∞ kluopît		[Vidi]
172	arĭaće	arete	приплодно грло	arĭaće (mn. arĭеț) [akc. arĭaće] (i. m.) — (zool.) priplodno grlo ◊ đin duoĭ omeńeșć, un mńel las đi arĭaće — od dva muška, jedno jagnje ću ostaviti za priplod [Crn.] ◊ arĭaće ĭe berbĭek, ažuns đi mîrļit uoiļi — „arjaće” je ovan, dospeo za mrkanje ovaca [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
111	arĭe	arie	гумно	arĭe (mn. ărĭ) [akc. arĭe] (i. ž.) — gumno, guvno ◊ arĭe ĭe luok unđe sa trăirat șî s-a vînturat grîu ku kalu șî ku vîntu — gumno je mesto gde se pomoću konja i vetra vršilo i vejalo žito ♦ var. are ♦ up. gĭep [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
211	ark	arc	лук	ark (mn. arkurĭ) (i. m.) — 1. luk ◊ ark ku kare sa arunkă saźata — „ark” je luk kojim se izbacuje strela 2. gudalo ◊ ark đi laută — violinsko gudalo ◊ traźe ku arku pi kuarda gruasă — prevlači gudalom preko debele žice (svira dubokim tonom) 3. luk kao graditeljski oblik na stambenim objektima ◊ kasă ku arkurĭ — kuća sa lukovima [Crn.], [Por.] 4. kuhinjski pribor ◊ arku dă taĭat koļiașa — luk za sečenja kačamka (Sige) [Hom.], [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
212	arkaș	arcaș	стрелац	arkaș (mn. arkașî) [akc. arkaș] (i. m.) — (zast.) 1. strelac ◊ arkaș a fuost uom înarmat ku ark șî saźată — strelac je bio čovek naoružan lukom i strelom ◊ bun arkaș ĭe uom kare puaće să putrîvĭaskă ku pușka tuot śe ĭa la nișan — dobar strelac je čovek koji može puškom da pogodi sve što uzme na nišan 2. gudalar, majstor za gudala ◊ rar a fuost arkaș buń pin saćiļi nuaștre, șî lîutari măĭ mult sîngurĭ a ogođit arkurļi kare ļi s-a frînt — retki su bili dobri gudalari po našim selima, pa su violinisti sami popravljali gudala koja su im se lomila [Por.] ∞ ark		[Vidi]
1508	arma	arma	оружати	arma (ĭuo armĭeḑ, ĭel armĭaḑă) [akc. arma] (gl. nesvrš.) — oružati, snabdevati nekoga oružjem; naoružavati ◊ a-nśeput să armĭaḑă ćińerișu, să fiĭe sprimiț đi rat — počeli su da naoružavaju omladinu, da bude spremna za rat ♦ up. înarma [Por.]		[Vidi]
174	armasarĭ	armăsar	пастув	armasarĭ (mn.) (i. m.) — (zool.) pastuv ◊ kal ńiskopit — neuškopljen konj ◊ kal zburatuorĭ, labduruos — poletan, konj za ponos [Crn.] ∞ kal	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
221	armat	armat	наоружан	armat (armată) (mn. armaț, armaće) [akc. armat] (prid.) — naoružan, pod oružjem, sa oružjem ◊ uamiń armaț — naoružani ljudi ♦ var. înarmat [Por.] ∞ arma		[Vidi]
220	armată	armată	армија	armată (mn. armaće) [akc. armată] (i. ž.) — 1. armija, vojska, 2. naoružana sila 3. grupa ljudi pod oružjem ◊ s-a dus în armată — otišao u armiju, regrutovan [Por.]		[Vidi]
219	armă	armă	оружје	armă (mn. arme) [akc. armă] (i. ž.) — (zast.) puška; oružje ◊ armă înćinsă — uperena puška ◊ armă trasă — zapeta puška ◊ ku arma-n mînă — s puškom u ruci ♦ sin. pușkă [Por.] ∞ arma		[Vidi]
812	armurikă	armonică	хармоника	armurikă (mn. armurič) [akc. armurika] (i. ž.) — (muz.) harmonika, muzički insturment ◊ armurikă ďe gură — usna harmonika [Kmp.] ♦ dij. var. armuńikă ◊ a-nvațat la șkuală sî kînće đin armuńikă — učio je u školi da svira harmoniku [Por.]		[Vidi]
485	Arnaglaua	Arnaglaua	Рудна Глава	Arnaglaua [akc. Arnaglaua] (i. ž.) — (ojk.) Rudna Glava, vlaško selo u Gornjem Poreču, naseljeno je Vlasima Munćanima i pripada opštini Majdanpek ◊ pin Arnaglaua trĭaśe rîu Șașka — kroz Rudnu Glavu protiče reka Šaška ◊ Arnaglaua ĭe sat đaluruos, are mulće kulmĭe șî ogașă — Rudna Glava je brdsko selo, ima mnogo kosa i potoka ◊ ogașîļi tună în rîu Șașka, đi parća đirĭaptă: Biļizvuorța, Ostrovița șî Lozovița, da đi parća stîngă Bļizńa, Bistovița Mikă șî Bristovița Mare — potoci se ulivaju u reku Šašku, s desna: Beli Izvor, Ostrovica i Lozovica, a s leve strane Blizna, Mala i Velika Brestovica ◊ Arnaglaua are patru kotunurĭ marĭ, kare sa kĭamă: Bļizńa, Krșĭe, Șopît șî Bugoglaua — Rudna Glava ima četiri velika zaseoka, koji se zovu: Blizna, Krš, Šopot i Bukova Glava ♦ var. Îrnaglaua [Por.]		[Vidi]
486	arnaglavĭan	arnaglăvean ?	Рудноглавац	arnaglavĭan (mn. arnaglavĭeń) [akc. arnaglavĭan] (i. m.) — Rudnoglavac, stanovnik Rudne Glave, vlaškog sela u opštini Majdanpek ◊ arnaglavĭanuĭe uom đi Arnaglaua, sat rumîńesk în Porĭeśa đi Sus — Rudnoglavac je čovek iz Rudne Glave, vlaškog sela u Gornjem Poreču ♦ up. arnaglavĭană ♦ var. îrnaglavĭan, îrnaglavĭeń [Por.] ∞ Arnaglaua		[Vidi]
3470	arnaglavĭană	arnaglăveană ?	Рудноглавка	arnaglavĭană (mn. arnaglavĭańe) [akc. arnaglavĭană] (i. ž.) — Rudnoglavka, stanovnica sela Rudna Glava u opštini Majdanpek ◊ arnaglavĭană ĭe famĭaĭe muĭerĭaskă, kare ĭe naskută or traĭașće în sat rumîńesk Arnaglaua, în Porĭeśa đi Sus — Rudnoglavka je ženska osoba, koja je rođena ili živi u vlaškom selu Rudna Glava, u Gornjem Poreču ♦ var. îrnaglavĭană ♦ up. arnaglavĭan [Por.] ∞ Arnaglaua		[Vidi]
1868	Arnaut	Arnăut	Арнаут	Arnaut (mn. Arnauț) [akc. Arnaut] (i.m.) — (etn.) Arnaut, Arnautin; Albanac ◊ kînd am trekut pistă Albaniĭa, ń-a batut fuamĭa, źeru șî arnauțî — kad smo prelazili preko Albanije, tukli su nas glad, mraz i Arnauti [Crn.] ◊ kînd armata sîrbĭaskă s-a tras pista Albańiĭa, ńima n-a drîzńit sî fure śeva đi mînkare đi la arnauț, kî arnauțî nu ļ-a dat ńimika ńiś pi bań, numa rumîńi aĭ nuoștri a kućeḑat aĭa să fakă — kada se srpska vojska povlačila preko Albanije, niko nije smeo od Arnauta da ukrade nešto za jelo, jer Arnauti nisu davali ništa ni za pare, samo su naši Vlasi to smeli da urade ♦ sin. Șiptarĭ [Por.]		[Vidi]
3992	arnaut	arnaut ?	арнаут	arnaut (mn. arnauț) [akc. arnaut] (i. m.) — (bot.) arnaut, vrsta kukuruza ◊ arnaut a fuost o fuarmă đe kukuruḑ gruos ku doaḑăś șî patru đi rîndurĭ đi buobe pi drugă — arnaut je bila vrsta debelolg kukuruza sa dvadeset i četiri reda zrna na klipu ◊ samînța đi arnaut a dus aĭ nuoștri voĭńiś đin Albaniĭa, kînd a trĭekut pista ĭa în rato-l đin tîń — seme arnauta doneli su naši vojnici iz Albanije, kada su je prešli u prvom svetskom ratu ◊ arnautu nu s-a prins la nuoĭ, șî lumĭa s-a lasat đi ĭel — arnaut se nije primio kod nas, i ljudi su ga napustili [Por.] ∞ Arnaut		[Vidi]
425	Arnauta	Arnăută	Арнаута	Arnauta [akc. Arnauta] (i. ž.) — (hidr.) Arnauta, reka, izvire u ataru sela Dobro Polje, protiče kroz Dobrujevac, Boljevac, Mali Izvor i Valakonje, i uliva se u Crni Timok, i potok koji izvire u Savincu, i koji se takođe uliva u Crni Timok ◊ Arnauta buļuoțuluĭ pimovara ĭe turburĭe, da vară arĭe apă puțînă — boljevačka Arnauta je s proleća mutna, a leti ima malo vode [Crn.] ∞ Arnaut		[Vidi]
1251	arnă	arnă	арна (?)	arnă [akc. arnă] (i. ž.) — (zast.) arna, predmetak nejasnog porekla u složenici arnă-barnă: „haos, nered, ršum, pustoš” ◊ a fakut la uom în kuzńiță arnă-barnă, ș-a skapat ńibatut — napravio je čoveku haos u kovačnici, i utekao bez batina ♦ up. urdu-vurdu, urdu-burdu [Por.]		[Vidi]
1518	arńiğ	arnici	конац	arńiğ (mn. arńiğe) [akc. arńiğ] (i. s.) — konac za vez ◊ a kumpărat la muĭere ață ďe kusut — kupio ženi konac za vez [Kmp.] ♦ dij. var. arńiś [Crn.] ♦ dij. var. arńiź [Por.]		[Vidi]
156	arńik	harnic	вредан	arńik (arńikă) (mn. arńiś, arńiśе) [akc. arńik] (prid.) — vredan, hitar ◊ uom arńik, are spuorĭ la lukru — vredan čovek, ima napredak u poslu ♦ sin. sîrńik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
873	arńiś	arnici	памучни конац	arńiś (mn. arńiśurĭ) [akc. arńiś] (i. m.) — (zast.) konac za izradu veza na ženskim i muškim košuljama dobijen ručnim predenjem pamuka ◊ am tuors bunbak đi arńiś — prela sam pamuk za vez ◊ puĭaĭ kamașă nuauă ku rîurĭ đi arńiś — izvezla sam novu košulju pamučnim koncem ◊ rîuri puĭaț ku arńiś sînt mîĭ marunț șî mîĭ țînatuorĭ — vez rađen pamučnim koncem je sitniji i trajniji [Crn.] ♦ dij. var. arńiğ — konac za vez [Kmp.] ◊ arńiź — sitan vez [Por.]		[Vidi]
1519	arńiź	arnici	вез	arńiź (mn. arńiźe) [akc. arńiź] (i. s.) — vez, naročito sitan vez izveden pamučnim koncem [Por.] ♦ var. arńiś (Tanda) ♦ dij. var. arńiğ [Kmp.] ♦ dij. var. arńiś [Crn.]		[Vidi]
157	arpaźik	arpagic	арпаџик	arpaźik (mn. arpaźik) [akc. arpaźik] (i. m.) — (bot.) arpadžik, sitan crni luk za sađenje (Allium schoenoprasum) ◊ arpaźiku ĭe măĭ bun sĭ sa pună tuamna, kă śĭapa, kînd krĭașće n-o prinđe sîaśita — arpadžik je najbolje da se sadi ujesen, jer luk, kada bude nicao, neće zahvatiti suša ♦ var. rîpaźik [Por.] ♦ dij. var. arbăğik [Kmp.]		[Vidi]
1507	arpiĭa	arpiia	окрилатити	arpiĭa (ĭuo ma ărpiĭ, ĭel sa ărpiĭe) [akc. arpiĭa] (gl.) — (ornit.) okrilatiti, dobiti krila ◊ puĭi în kuĭb înśep arpiĭa ĭuta, dakă-ĭ pasîrĭa arańiașće bun — ptići u gnezdu počinju da krilate brzo, ako ih majka dobro hrani ♦ var. ărpiĭa (Tanda, Crnajka) [Por.]		[Vidi]
1506	arpiĭat	aripat	крилат	arpiĭat (arpiĭată) (mn. arpiĭaț, arpiĭaće) [akc. arpiĭat] (prid.) — (ornit.) krilat, koji ima krila ◊ pasîrĭa ĭe žuavină arpiĭată — ptica je krilata životinja (Tanda, Crnajka) ♦ var. ărpiĭat [Por.] ∞ arpiĭa		[Vidi]
785	arpiuară	aripioară	крилашце	arpiuară (mn. arpiuorĭ) [akc. arpiuară] (i. ž.) — 1. (demin.) krilašce, krilce 2. naziv obrednog hleba, registrovanog na pomani u selu Slatina, opština Bor ♦ / arpĭe — krilo [Crn.] ♦ dij. var. aripĭuară [Por.] ∞ aripă		[Vidi]
1505	arpĭe	aripă	крило	arpĭe (mn. ărpĭ) [akc. arpĭe] (i. ž.) — krilo ◊ pasîrĭe ku arpĭa frîntă — ptica sa polomljenim krilom (Tanda, Crnajka) ♦ var. aripă (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
158	ars	ars	изгорео	ars (arsă) (mn. arș, arsă) [akc. ars] (prid.) — 1. izgoreo pregoreo, ispečen 2. (fig.) (za emocije) doboko pogođen rečima ili postpukom; povređen, ošinut ◊ la ars ku vuorba — ošinuo ga rečima [Por.] ∞ arđe		[Vidi]
441	Arsenuońi	Arsenovici	Арсенијевци	Arsenuońi [akc. Arsenuońi] (i. m.) — (antr.) Arsenijevci, Arsenijevići, vlaški porodični nadimak jedne familije srpskog porekla u Podgorcu ◊ Arsenuońi sînt una đin śinś fameļiĭ sîrbĭeșć, karĭe a trait în Podguorț — Arsenijevići su jedna od pet srpskih familija, koje su živele u Podgorcu [Crn.] ∞ Arseńiĭe		[Vidi]
1513	Arseńiĭe	Arsenie	Арсеније	Arseńiĭe [akc. Arseńiĭe] (i. m.) — (antr.) Arsenije, l.i. kalendarskog porekla ◊ ńepuoțî alu vrun Arseńiĭe a trait în Podguorț — potomci nekoga Arsenija živeli su u Podgorcu [Crn.]		[Vidi]
159	arsură	arsură	изгорелина	arsură (mn. arsurĭ) [akc. arsură] (i. ž.) — 1. izgorelina, ono što je oštećeno delovanjem vatre ili sunca; izgoretina, opekotina ◊ arsura ĭe luok unđe a ars fuoku — izgorelina je mesto gde je gorela vatra 2. pripeka, žega ◊ nu măĭ puot să suflu đi arsura suariluĭ a tare — ne mogu više da dišem od jake sunčeve žege [Por.] ∞ arđe		[Vidi]
4012	arșiță	arșiţă	пекарка	arșiță (mn. arșiț) [akc. arșiță] (i. ž.) — (izob.) pekarka, žena koja je spremala obredne hlebove za pomanu ◊ arșițăļi a fuost babiļi dăn sat kare a șćut să fakă kolaś dă pomană, șî kare ĭ-a plumađit șî ĭ-a kuopt — pekarke su bile babe koje su znale da spremaju obredne hlebove za pomanu, i koje su ih mesile i pekle ◊ prăn povĭeșć sa țîńe minće kă dămult a fuost vrun fĭeļ dă kolaś kare s-a kuopt la suare — kroz priče se pamti da je nekada bila vrsta obrednih hlebova koji su se pekli na suncu [Stig] ∞ arđe		[Vidi]
155	arșîță	arșiță	пржина	arșîță (mn. arșîț) [akc. arșîță] (i. ž.) — pržina, pržolj 1. neplodna zemlja, zemljište sa veoma tankim slojem plodne zemlje prekriveno sitnom travom pogodno za ispašu stoke, neziratno zemljište ◊ în arșîță ńimik nu rođașće — na pržini ništa ne rađa [Crn.] 2. pržina, pržolj, zemlja spaljena od sunca; peskar, kamenjar; neplodno tle na prisojnoj strani brda ◊ arșîță ĭe pomînt ars, ńirođituorĭ, fara ĭarbă șî ļamńe, numa kîć-o tufă koļa-koļa — pržina je sagorelo zemljšte, neplodno, bez trave i drveća, samo po neki žub ovde-onde ♦ / < ars „izgorelo, spaljeno, sprženo” + suf. - iță [Por.] ♦ up. arșiță (Lješnica) [Zvizd] ∞ arđe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3658	arșuou	așău	ашов	arșuou [akc. arșuou] (i. m.) ● v. așuou [Por.]		[Vidi]
235	Artan	Artan	Ртањ	Artan [akc. Artan] (i. m.) — (top.) Rtanj, planina u istočnoj Srbiji ◊ baće un vînt friguruos đi pi Artan — duva neki hladan vetar sa Rtnja ◊ Artanu la fakut žîduvi vrodată kî să puarće vînțî đi pi ĭel — Rtanj su nekada napravili divovi da bi sa njega upravljali vetrovima ◊ (ver.) кînd ĭe vîru Artanuluĭ kutrupit ku nuvirĭ, vrĭamĭa sî strîkă — kad je vrh Rtnja u oblacima, vreme se kvari. ◊ (izr.) Pînă sî vĭađe zapada pi Artan, kožuoku nu să lasă — dok se na Rtnju vidi sneg, kožuh se ne skida [Crn.]		[Vidi]
260	arunka	arunca	избацити	arunka (ĭuo arunk, ĭel arunkă) [akc. arunka] (gl. p.) — 1. izbaciti, dobaciti ili baciti neki predmet sa nešto većom snagom na veću daljinu; hitnuti ◊ arunkă țuaļiļi la Suare — dobacuju odelo Suncu (u vlaškom obredu marturija, v. marturiĭe) ♦ sin. lîpada, lupada; azvîrļi 2. napregnuti se, napeti se ◊ nu țîńa lukru-șală, uomuļe, numa arunkî-će kît guođe puoț să țîń ļiemnu-la, să nu kadă pi nuoĭ — ne šali se, čoveče, nego se napni koliko god možeš da držiš to drvo, da ne padne na nas (Tanda) [Por.] 3. veranje, pentranje; puzanje ◊ sa arunkă pră ļeamn kamguđe șîarpiļi — vere se uz drvo kao zmija (Žitkovica) [Bran.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
261	arunkat	aruncat	бачен	arunkat (arunkată) (mn. arunkaț, arunkaće) [akc. arunkat] (prid.) — bačen, izbačen, hitnut (u vis ili u dalj) [Por.] ∞ arunka		[Vidi]
262	arunkatuorĭ	aruncător	бацач	arunkatuorĭ (arunkatuarĭe) (mn. arunkatuorĭ, arunkatuarĭe) [akc. arunkatuor] (i. m.) — bacač, izbacivač, dobacivač; osoba koja baca, izbacuje ili dobacuje neki predmet, sa nešto većom snagom i na veću daljinu [Por.] ∞ arunka		[Vidi]
263	arunkatură	aruncătură	бацање	arunkatură (mn. arunkaturĭ) [akc. arunkatură] (i. ž.) — bacanje, izbacivanje, dobacivanje nekog predmeta sa većom snagom i na veću daljinu ♦ up. lîpadatură, lupadatură [Por.] ∞ arunka		[Vidi]
1710	arźa	argea	разбој	arźa (mn. arźaļe) [akc. arźa] (i. ž.) — (zast.) razboj za tkanje ◊ arźa ĭe vuorbă zuĭtată, rar sa gasîașće vrunđiva vro babă sî măĭ țînă minće kî așa vrodată s-a kĭemat razbuoĭu đi țasut — „arđa” je zaboravljena reč, retko se nađe neka baba koja još uvek pamti da se tako nekada zvao razboj za tkanje ♦ up. arźauă [Por.] ∞ razbuoĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
115	arźauă	argea	ложиште	arźauă (mn. arźaļе) [akc. arźauă] (i. ž.) — 1. (zast.) ložište ◊ arźauă s-a ḑîs đivrodată la luok unđe s-a fakut fuok — „arđaua” se nekada nazivalo mesto gde se ložila vatra 2. (zast.) žarište ispod razboja za tkanje ◊ arźauă a fuost adînkatură đi žîgaraĭ supt razbuoĭ đi țasut — „arđaua” je bilo udubljenje za žar ispod razboja za tkanje [Por.] 3. (zast.) zemunica u kojoj se tkalo leti ◊ arźaua a fuost borđeĭ fakut adîns đi țasut vara la tuortu đi kîńipă șî đi in, kî atunśa tuortu a prins măĭ multă uđală — „arđaua” je zemunica posebno napravljena da se u njoj leti tka pređa od konoplje i lana, jer je pređa tada primala najviše vlage [Crn.] ∞ arđe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
224	arźint	argint	сребро	arźint (mn. arźinț) [akc. arźint] (i. s.) — srebro ◊ đi arźint — od srebra, srebrn [Por.] ♦ dij. var. arğint [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
225	arźint viu	argint-viu	жива	arźint viu [akc. arźint viu] (i. s.) — živa, hemijski element, metal srebrnastog sjaja, vrlo pokretljiv i tečan (Hg, lat. hydrargyrum ) ◊ ku arźint viu lukră numa vrîžîtuoriļi — sa živom rade samo vračare ◊ vrîžîtuarĭa kare a șćut să „omuare” arźintol viu, s-a țînut kî ĭe tare vrîžîtuare — vračara koja je znala da „ubije” živu, smatrala se jakom vračarom [Por.] ∞ arźint		[Vidi]
765	arźintuaĭkă	arginţică	фресница	arźintuaĭkă (mn. arźintuoĭś) [akc. arźintuaĭkă] (i. ž.) — 1. (bot.) fresnica, poljski cvet (Dryas octopetala) ◊ arźintuaĭka ĭe buĭađe mikă ku fluare albă, krĭașće pin ļivĭeḑ — fresnica je mala biljka sa belim cvetom, raste po livadama 2. (fig.) žena koja ogovaranjem truje odnose među ljudima (od arźint — srebro, koje se smatra otrovnim) ◊ o arźintuaĭkă đi muĭare, ĭa-r trăbuĭa skoća ļimba đin gură — žena otrovnica, trebalo bi joj iščupati jezik [Por.] ∞ arźint		[Vidi]
248	asară	aseară	синоћ	asară [akc. asară] (pril.) — sinoć ◊ đi asară — od sinoć, sinoćnji ♦ up. însarat — okasnio, uhvataio ga mrak ◊ asară ĭe tuout una ku ĭerĭ sara — sinoć je isto što i juče uveče ♦ / a + sară [Por.] ∞ sară	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
254	askuțî	ascuţi	оштрити	askuțî (ĭuo askut, ĭel askuće) [akc. askuțî] (gl. p. ref.) — 1. oštriti, izoštriti, naoštriti; šiljiti, brusiti ◊ trîăbe askuțî kuțîtu-sta, nu taĭe — treba naoštriti ovaj nož, ne seče ◊ s-a dus la kovaśu să askută sakurĭa la tośilă — otišao je kod kovača da naoštri sekiru na tocilu [Por.] ◊ tata askuće pari đi viĭe — otac šilji kočeve za vinograd [Crn.] 2. (fig.) naljuititi se ◊ s-a mîńiĭat, s-a askuțît tuot, vrĭa sî sa bată — naljutio se, sav se naoštrio, hoće da se bije [Por.]		[Vidi]
258	askuțîmĭe	ascuţime	оштрина	askuțîmĭe (mn. askuțîmĭ) [akc. askuțîmĭe] (i. ž.) — oštrina ♦ var. askuțîrĭe [Por.] ∞ askuțî		[Vidi]
256	askuțîș	ascuţiș	оштрица	askuțîș (mn. askuțîșă) [akc. askuțîș] (i. m.) — 1. oštrica sečiva; vrh, šiljak ◊ înbrukă ku askuțîșu — bode vrhom, šiljkom 2. (prid.) šiljatost, zašiljenost ♦ up. taiș — sečivo [Por.] ∞ askuțî		[Vidi]
255	askuțît	ascuţit	оштар	askuțît (askuțîtă) (mn. askuțîț, askuțîće) [akc. askuțît] (prid.) — oštar, naoštren, izoštren, šiljat, zašiljen ◊ kuțîto-sta nuĭe askuțît bun — ovaj nož nije dobro naoštren [Por.] ◊ askuțît ka aku — oštar kao igla [Crn.] ∞ askuțî	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
257	askuțîtuorĭ	ascuţitor	оштрач	askuțîtuorĭ (askuțîtuarĭe) (mn. askuțîtuorĭ, askuțîtuarĭe) [akc. askuțîtuorĭ] (i. m.) — oštrač, osoba koja se bavi oštrenjem sečiva [Por.] ∞ askuțî		[Vidi]
259	askuțîtură	ascuţitură	оштрица	askuțîtură (mn. askuțîturĭ) [akc. askuțîtură] (i. ž.) — 1. oštrica, sečivo ◊ a-ntuors kuțîtu ku askuțîtura kîtra mińe, ama ĭuo-l prinsăĭ đi mînă — okrenuo je nož sa oštricom prema meni, ali ja sam ga uhvatio za ruku 2. (geog.) šiljak, vrh; oštar prevoj ◊ kînd m-am dus la baśiĭe, măĭ grĭeu mĭ-a fuost la Pĭatra galbină să trĭek pista askuțîtura kîrși — kad sam išao na bačiju, najteže mi je bilo da kod Žutog kamena pređem preko oštrice krša [Por.] ∞ askuțî		[Vidi]
249	askulta	asculta	слушати	askulta (ĭuo askult, ĭel askultă) [akc. askulta] (gl.) — 1. slušati, saslušati; čuti ◊ askultă, parke s-auđe kopuoĭu kă mînă ĭepuru — slušaj, kao da se čuje ker da tera zeca 2. (fig.) pomagati, služiti, poslušati ◊ kopilu ńe askultă bińe — dete nas dobro sluša (poslušno je) [Por.]		[Vidi]
253	askultamînt	ascultământ	послушност	askultamînt (mn. askultamînće) [akc. askultamînt] (i. m.) — poslušnost, slušanje, služenje ◊ stapînu a fuost rău, șî đin askultamîntu a mĭeu la urmă n-a fuost ńimika — gazda je bio loš, i na kraju od mog služenje nije bilo ništa ♦ up. askultatură [Por.] ∞ askulta		[Vidi]
251	askultarĭe	ascultare	слушање	askultarĭe (mn. askultărĭ) [akc. askultarĭe] (i. ž.) — 1. slušanje, pažnja 2. (fig.) poslušnost [Por.] ∞ askulta		[Vidi]
250	askultatuorĭ	ascultător	слушалац	askultatuorĭ (mn.) (i. m.) — 1. slušalac ◊ suoba pļină đi askultatuorĭ — soba puna slušalaca ◊ askultatuаrĭе — slušateljka 2. služitelj, poslužitelj; pomagač ◊ askultatuorĭ la nuntă — posluga na svadbi [Por.] ∞ askulta		[Vidi]
252	askultatură	ascultătură	слушање	askultatură (mn. askultaturĭ) [akc. askultatură] (i. ž.) — 1. slušanje 2. služenje, slugarenje 3. poslušnost, odanost ◊ atîta askultatură đi ĭel, șî la urmă ńimika — toliko njegovo služenje (odanost, poslušnost) i na kraju ništa [Por.] ∞ askulta		[Vidi]
271	aspri	aspri	храпавити	aspri (ĭuo asprĭesk, ĭel asprĭașće) [akc. aspri] (gl. p. ref.) — 1. hrapaviti, postati hrapav, dobiti ispupčenja i udubljenja 2. (fig.) oštriti se, narogušiti se; postati strog [Por.]		[Vidi]
273	asprĭală	aspreală	храпавост	asprĭală (mn. asprĭaļе) [akc. asprĭală] (i. ž.) — 1. (za površine materijala) hrapavost, bodljikavost, oštrina; neravnina 2. (za vremenske prilike) hladnoća, mraz 3. (fig.) strogost, ljutitost ♦ var. asprimĭe, aspurimĭe [Por.] ∞ aspri		[Vidi]
270	aspru	aspru	храпав	aspru (aspră) (mn. aspri, aspre) [akc. aspru] (prid.) — 1. hrapav, ima neravnu, oštru površinu ◊ đi kaśulă ĭe bună pĭaļa đi uaĭe ku lîna aspră — za šubaru je dobra ovčja koža sa oštrom vunom 2. (za vreme) oštar vetar, oštra zima ◊ baće un vînt aspru — duva neki oštar vetar ◊ ĭarna-sta ĭe koźa aspră — ova zima je veoma oštra 3. (za emocije) ljut, narogušen ◊ sa-ntuarsă aspru kîtră mińe, kî fu rău mîńiĭuos — okrenuo se oštro prema meni, jer beše jako ljut [Crn.] ♦ dij. var. aspur [Por.] ∞ aspri	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
272	aspur	aspru	храпав	aspur (aspură) (mn. aspurĭ, aspurĭe) (prid.) — 1. hrapav, oštar, bodljikav ◊ ĭerĭa ńișći krîstavĭeț đi bîtrîńață ku kaža aspură, akuma, parke, s-a pĭerdut — behu neki starinski krastavci sa rapavom korom, sada su se, čini mi se, izgubili 2. (fig.) strog, grub, tvrd; ljutitit, spreman na svađu ◊ vorbĭașće rugoșît, ku glas aspur — govori pomuklo, sa rapavim glasom ♦ var. aspru [Por.] ∞ aspri		[Vidi]
274	aspuriu	aspriu	храпавичаст	aspuriu (aspuriĭе) (mn. aspuriĭ, aspuriĭе) [akc. aspuriu] (prid.) — (komp.) hrapavičast, koji je malo hrapav ◊ asta ĭe ńaćid, aĭa aspuriu, da aĭa akolo aspur — ovo je glatko, ono hrapavičasto, a ono tamo hrapavo [Por.] ∞ aspri		[Vidi]
449	asta	asta	овај	asta (mn. așća) [akc. asta] (zam.) — ovaj, ova, ovo a. ova ◊ asta muĭarĭa ĭe vrĭańikă — ova žena je vredna ◊ asta kasă ĭe marĭe — ova kuća je velika [Crn.] b. ovaj ◊ asta uom ĭe ńikunoskut — ovaj čovek je nepoznat [Pom.] ◊ asta daskîl đies ńi baće — ovaj učitelj nas često bije [Por.] c. ovo ◊ asta kopil are tată vitrîg — ovo dete ima očuha [Pom.] ◊ asta-vară — proletos, prošlog leta ◊ asta-ĭarnă — zimus ♦ skr. sta ◊ uomu-sta, fata-sta, lukro-sta — ovaj čovek, ova devojka, ovaj posao ♦ dij. var. ăsta [Por.]		[Vidi]
4532	asta-ĭarnă	astă-iarnă	зимус	asta-ĭarnă [akc. asta-ĭarnă] (pril.) — zimus ◊ mult a pațît munćeńi asta-ĭarnă, kutrupiț ku namĭeț pănă-n brîu, mult ńima n-a putut sî strabată pănă la iĭ — mnogo su se napatili brđani zimus, zatrpani snegom do pojasa, dugo niko nije mogao da se probije do njih [Por.] ∞ asta		[Vidi]
4533	asta-nuapće	astă-noapte	ноћас	asta-nuapće [akc. asta-nuapće] (pril.) — noćas, ove noće ◊ asta-nuapće uoki n-a-nkis đi durĭarĭa đințîlor — noćas oko nije sklopio od zubobolje [Por.] ♦ dij. var. az-noapťe [Kmp.] ∞ asta		[Vidi]
4534	asta-primovară	astă-primovară	пролетос	asta-primovară [akc. asta-primovară] (pril.) — proletos, prošlog proleća ◊ asta-primovară ń-a dat vorbă kă ńi ažută, ama trĭeku anu da đin vroba lor ńimika — proletost su obećali da će nam pomoći, ali prođe godine a od njihovog obećanja ništa [Por.] ∞ asta		[Vidi]
4535	asta-tuamnă	astă-toamnă	јесенас	asta-tuamnă [akc. asta-tuamnă] (pril.) — jesenas ◊ asta-tuamnă fură bîlśur-ļi slabe đi tuot, ńiś nu s-a vindut ńimik, ńiś nu s-a kumparat — jesenas su vašari bili sasvim slabi, niti se išta prodavalo, niti se kupovalo [Por.] ∞ asta		[Vidi]
4531	asta-vară	astă-vară	летос	asta-vară [akc. asta-vară] (pril.) — letos ◊ a mințît lumĭa kă do fak drumu înga asta-vară, vuorbe guaļe, tunarăm în ĭarnă da đin drum ńimik — lagali su narod da će dovršiti pu još letos, prazne priče, uđosmo u zimu a od puta ništa [Por.] ∞ asta		[Vidi]
1011	astaĭarnă	astă-iarnă	зимус	astaĭarnă [akc. astaĭarnă] (pril.) — zimus, prošle zime ◊ astaĭarnă a fuost źer mare — zimus je bio veliki mraz ♦ / < asta — ova (ovo, ove) + ĭarnă — zima [Por.] ♦ dij. var. astă-ĭarnă [akc. astă-ĭarnă] [Kmp.]		[Vidi]
770	astal	astal	астал	astal (mn. astaļe) [akc. astal] (i. m.) — astal, sto ◊ șeḑ la astal să śinăm — sedi za sto da večeramo ◊ puńe koļașa pe astal — stavi kačamak na sto ♦ sin. masă [Crn.] ♦ (demin.) astaluț — stočić ♦ (augm.) astaluoń ◊ mĭ-a fakut tișleru un astaluoń boznakît, în trîabe đi prazńik — napravio mi je stolar jedan ogroman sto, treba mi za slavu ◊ astal đi ļiemn — drveni sto ◊ astal đi kuĭnă — kuhinjski sto ◊ astal đi kopiĭ — dečji sto ◊ astalu đi sufļit — sto koji se kao deo zagrobne opreme, namenjuje pokojnicima [Por.]		[Vidi]
841	astaluoń	astaloni	столац	astaluoń [akc. astaluoń] (augm.) — (augm.) stolac, veliki sto ◊ a tras dupa ĭel, đin kasa batrînă, un astaluoń ku tuot, șî n-a putut să-l baźe-n kasa nuauă numa la lasat supt șupă — vukao je za sobom, iz stare kuće, jedan ogroman sto, i nije mogao da ga unese u novu kuću nego ga je ostavio ispod šupe [Por.] ∞ astal		[Vidi]
3	astanuapće	astă-noapte	ноћас	astanuаpće (pril.) — noćas, ove noći ◊ astanuapće n-am durmit ńiśkum đi durĭarĭa đințîlor — noćas nisam spavao nikako od zubobolje [Por.] ♦ dij. var. aznoapťe [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
428	astară	astară	вечерас	astară [akc. astară] (pril.) — večeras, doveče, veče ovog dana ♦ / asta „ovo” + sară „veče” ◊ astară ńi duśem la șîḑîtuarĭe — večeras idemo na sedeljku [Crn.] ◊ ńi veđem astară, pănă nu ńigurĭaḑă — vidimo se večeras, dok se ne smrkne ♦ up. đisară [Por.] ∞ sară	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1012	astatuamnă	astă-toamnă	јесенас	astatuamnă [akc. astatuamnă] (pril.) — jesenas, prošle jeseni ◊ astatuamnă mi s-a mîritat fata, șî am fakut nuntă mare — jesenas mi se udala kćerka, i napravio sam veliku svadbu ♦ / < asta — ova + tuamnă — jesen [Por.]		[Vidi]
1010	astavară	astă-vară	летос	astavară [akc. astavară] (pril.) — letos, prošlog leta ◊ astavară sa ḑîśe la vara trĭekută — letos se kaže za prošlo leto ♦ / < asta — ovo + vară — leto [Por.]		[Vidi]
383	astăz	astăzi	данас	astăz [akc. astăz] (pril.) — danas [Kmp.] ♦ dij. var. astîḑ ◊ astîḑ ĭe vrĭamĭă bună — danas je lepo vreme [Por.]		[Vidi]
107	astîḑ	astăzi	данас	astîḑ [akc. astîḑ] (pril.) — danas, ovog dana ◊ în ḑîua đi astîḑ — na današnji dan ◊ astîḑ-mîńe — danas-sutra ◊ đi astăḑ pănă mîńe — od danas do sutra [Por.] ♦ dij. var. astăz [Kmp.] ♦ / < asta — „ovaj”, ḑî skr. < ḑîuă — „dan”	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
498	astragană	astrahan	астрагана	astragană (mn. astragańе) [akc. astragană] (i. ž.) — astragana, vrsta momačke šubare od kože tek ojagnjenog jagnjeta ◊ kaśulă đi astragană măĭ mul a purtat baĭețî — šubare od astragana najčešće su nosili momci ♦ var. stragană [Por.] ∞ țuală		[Vidi]
4395	astrîns	astrâns	скупљен	astrîns1 (astrînsă) (mn. astrînș, astrînsă) [akc. astrîns] (prid.) — skupljen, sakupljen ◊ pruńiļi astrînsă đi pi źuos, du-ļe-n kîzańiĭe, șă tuarńi-ļe-n kada mikă — šljive skupljene sa zemlje odnesi u kazanicu i sipaj u malu kacu ◊ muĭarĭa ku samă șăđe pi skamn ku krețanu astrîns pinga piśuare — pažljiva žena sedi na stolici sa krecanom skupljenim oko nogu [Por.] ∞ strînźa		[Vidi]
4397	astrîns	astrâns	сакупљање	astrîns2 (mn. astrînsurĭ) [akc. astrîns] (i. s.) — sakupljanje ◊ avut pruń marĭ, ș-a kĭemat mulț lukratuorĭ la astrîns la pruńe — imali velike šljivare, pa su pozvali mnogo radnika na sakupljanje šljiva [Por.] ∞ strînźa		[Vidi]
4396	astrînźa	astrânge	сакупљати	astrînźa (ĭuo astrîng, ĭel astrînźe) [akc. astrînźa] (gl. p.) — sakupljati, zbirati ◊ dakă nu va puća pănă la tuamnă astrînźa bańi śe sînt daturĭ, n-o să fiĭe bun đi iĭ ńiśkum — ako ne budu mogli do jeseni skupiti pare koje duguju, neće biti dobro za njih nikako ◊ nuoĭ vom astrînźa pruńiļi pănă astară, da o să veđem pi iĭ dar o să aĭbă să ńi đa śeguod đi mînkare — mi ćemo skupiti šljive do večeras, a videćemo njih da li će imati da nam dadnu štogod za večeru [Por.] ∞ strînźa		[Vidi]
375	astruka	astruca	покривати	astruka (ĭuo astruk, ĭel astrukă) [akc. astruka] (gl. p. ref.) — 1. pokrivati, stavljati pokrivač, ogrtati ◊ astrukă kopilu đi frig — pokriva dete zbog hladnoće (da mu ne bude hladno) ◊ astruka samînța ku pomînt marunt — ogrće seme sitnom zemljom (pri okopavanju) ◊ astrukă kasa — pokriva kuću (stavlja krov ili crep na krovu) ◊ astrukă-ț uoki — pokrij oči [Crn.] 2. (fig.) skrivati od javnosti neku nepovoljnu osobinu ili događaj ◊ astrukă rușîńa — skriva sramotu, skandal ◊ taś, astrukî-će, să nu ći măĭ audă ńima — ćuti, pokrij se, da te više niko ne čuje ♦ supr. đestruka [Por.]		[Vidi]
376	astrukamînt	astrucământ	покривач	astrukamînt (mn. astrukamînturĭ) [akc. astrukamînt] (i. m.) — 1. pokrivač, materijal ili predmet koji služi za pokrivanje ◊ astrukamînt đi konaśe — pokrivač za zgrade ◊ astrukamînt đi paĭe — slamni pokrivač ◊ astrukamînt đi lînă — vuneni pokrivač [Crn.] ♦ dij. sin. pîătură, ćebĭe 2. krov; krovni pokrivač (u arhitekturi) ◊ n-avut bań, șî ĭa ramas kasa fara astrukamînt — nije imao para, pa mu je kuća ostala nepokrivena ♦ sin. akuperiș, puod — tavan, krov ♦ up. țrĭep, kîramidă [Por.] ∞ astruka	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
377	astrukat	astrucat	покривен	astrukat (astrukată) (mn. astrukaț, astrukaće) [akc. astrukat] (prid.) — pokriven ◊ puaće sî pluaĭe, kasa ĭe astrukată — kiša može da padne, kuća je pokrivena [Crn.] ◊ kînd iș bun astrukat, nu raśieșć — kad si dobro pokriven, nećeš se prehladiti [Por.] ♦ supr. đistrukat ∞ astruka		[Vidi]
1425	astuora	ăstora	ових	astora [akc. astuora] (zam.) — ovih, što pripada ovima ◊ aĭa ĭe moșîĭa astuora veśiń, lu kare nu ļi ḑîk pi nume, kî ńis în sfadă ku iĭ — to je imanje ovih komšija, koje ne pominjem po imenu, jer smo u svađi sa njima [Por.] ∞ asta		[Vidi]
379	astupa	astupa	зачепити	astupa (ĭuo astup, ĭel astupă) (gl. p. ref.) — 1. začepiti, zatvoriti čepom, zapušiti rupu, otvor ◊ astupă gaora-ĭa, să nu măĭ kure — začepi rtu rupu, da više ne curi [Kmp.] 2. (fig.) zatvoriti usta, prestati sa pričanjem ◊ astupîće, uomuļe, nu măĭ latra, kî kapiț pista fļit — začepi, čoveče, ne laj više, jer ćeš dobiti preko njuške [Por.]		[Vidi]
458	astupat	astupat	зачепљен	astupat (astupată) (mn. astupaț, astupaće) [akc. astupat] (prid.) — 1. začepljen, zatvoren čepom, zapušen nekom materijom ◊ kuoșu astupat đi fuńiźină — dimnjak pun čađi ◊ ogașu astupat đi namuol — potok zatrpan muljem 2. (med.) asmatičan, koga steže u grudima, koji teško diše ◊ astupat ĭn pĭept, grĭeu suflă — steže ga u grudima, teško diše 3. (fig.) nem, bez reči, ućutkan ◊ muĭarĭa astupată, blîndă ka mńelu — ućutkana žena, pitoma ko jagnje ♦ supr. đistupat [Por.] ∞ astupa		[Vidi]
420	astupuș	astupuș	запушач	astupuș (mn. astupușurĭ) [akc. astupuș] (i. s.) — zapušač, čep ♦ sin. dop [Kmp.] ♦ dij. sin. duop ◊ mĭ-a dus numa duauă astupușurĭ — doneo mi je samo dva zapušača ◊ a kaḑut astupușu đi la kilă, șî bĭarĭa s-a varsat — otpao je zapušač sa flaše, i piće se prosulo [Por.] ∞ astupa		[Vidi]
291	așadar	așadar	дакле	așadar [akc. așadar] (pril.) — dakle, daklem [Por.] ∞ așa		[Vidi]
407	așaḑat	așezat	притиснут	așaḑat (mn. așaḑaț, așaḑaće) [akc. așaḑat] (prid.) — 1. pritisnut, koji trpi pritisak ◊ žuok așaḑat — igranje u kolu sa osloncem na celo stopalo ♦ var. așăzat (Valakonje, Savinac, Lubnica, Zlot) [Crn.] 2. sagnit, pognut; nizak ◊ un śas stă așaḑat, muara să-l duara tare la burtă — ceo sat stoji pognut, mora da ga mnogo boli stomak ♦ sin. pisat [Por.] ∞ așaḑa		[Vidi]
3655	așăzarĭe	așezare	притисак	așăzarĭe [akc. așăzarĭe] ● v. așaḑarĭe [Crn.] ∞ așaḑa		[Vidi]
3656	așăzat	așezat	притиснут	așăzat [akc. așăzat] ● v. așaḑat [Crn.] ∞ așaḑa		[Vidi]
349	așćarnut	аșternut	простирка	așćаrnut1 (mn. așćаrnuturĭ) [akc. așćarnut] (i. s.) — prostirka ◊ așćаrnut đi masă — stolnjak ◊ așćarnut đi pat — posteljina ◊ așćarnut đi viće — prostirka za stoku ◊ așćarnut đi opinkă — uložak u opanak [Crn.] ∞ așćarńe		[Vidi]
1826	așćarnut	așternut	темељит	așćarnut2 (așćarnută) (mn. așćarnuț, așćarnuće) [akc. așćarnut] (prid.) — temeljit, vredan, prilježan, sistematičan ◊ uom așćernut — temeljit čovek ◊ lukră așćernut — radi temeljito [Crn.] ∞ așćarńe		[Vidi]
348	așćarńe	așterne	простирати	așćarńe (ĭuo așćern, ĭel așćarńe) [akc. așćarńе] (gl.) — 1. prostirati, nameštati prostirku ◊ ĭa akuma așćarńe pîătura pi pat — ona sada prostire ponjavu na krevet ◊ baba așćarńe țîańiku pi masă — baba prostire čaršav na sto ◊ kopilu s-a dus să așćarnă paĭe la vaś — dete je otišlo da prostre slamu kravama [Crn.] ♦ dij. var. așćearńe, așćiarńe 2. nameštati ležaj za spavanje ◊ du-će, așćearńe patu — idi, namesti (pripremi) krevet (za spavanje) ◊ nu-m așćerńa źuos, kă nu mis puork — nemoj mi prostirati na zemlji, jer nisam svinja [Por.] ♦ dij. var. așťerńe (așťern) ◊ așťerńe patu — sprema (namešta) krevet [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3657	așćepta	aștepta	чекати	așćepta [akc. așćepta] (gl.) ● v. așćeta [Por.]		[Vidi]
1827	așćernut	așternut	лежај	așćernut1 (mn. așćernuturĭ) [akc. așćernut] (i. s.) — (zast.) ležaj, prostirka na kojoj se spavalo na zemlji; krevet ◊ uń-će prinđe nuapća, îț faś așćernut pi pomîntol guol, șî duormĭ fara grižă — gde te zatekne noć, napraviš ležaj na goloj zemlji, i spavaš bez brige ◊ așćernutu nu mi bun, ma baće la șîaļe — ležaj mi nije dobar, bije me u leđa (žulja me) ♦ sin. kulkuș [Por.] ♦ dij. var. așćarnut [Crn.] ∞ așćarńe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1825	așćernut	așternut	прострт	așćernut (așćernută) (mn. așćernuț, așćernuće) [akc. așćernut] (prid.) — prostrt, koji je pokriven prostirkom; namešten ◊ patu nuĭe bun așćernut, nuapća-sta n-o sî durmim frumuos — krevet nije dobro namešten, ove noći nećemo lepo spavati [Por.] ∞ așćarńe		[Vidi]
446	așćeta	aștepta	чекати	așćeta (ĭuo așćet, ĭel așćată) [akc. așćeta] (gl.) — čekati, očekivati, iščekivati, sačekivati, dočekivati ◊ nu ma așćeta, nu vin — ne čekaj me, ne dolazim ♦ var. așćepta [Por.] ♦ dij. var. așťepta [Kmp.]		[Vidi]
406	așeza	așeză	намештати (се)	așeza (ĭo așez, ĭel așază) [akc. așeza] (gl. p. ref.) — nameštati (se), smeštati (se) ◊ sa așază la masă — seda (smešta se) za sto ◊ sa așază în pat — seda na krevet, smešta se u krevet ◊ fata așază țoaļiļi pe pat — devojka namešta odeću na krevet [Kmp.] ♦ dij. var. așaḑa [Por.]		[Vidi]
391	așkie	așchie	ивер	așkie (mn. așkiĭ) [akc. așkie] (i. ž.) — iver, treska ◊ moșu a čoplit, și ĭ-a dat așkia în okĭ — čiča je tesao, i udario ga iver u oko [Kmp.] ♦ dij. var. ĭașkĭe [Por.] ♦ dij. var. ășke [Tim.]		[Vidi]
393	așťepta	aștepta	чекати	așťepta (ĭuo așťept, ĭel așťaptă) [akc. așťepta] (gl.) — čekati, očekivati, sačekivati ◊ nu ma așťepta — nemoj me čekati [Kmp.] ♦ var. așćeta, așćepta [Por.]		[Vidi]
776	așuou	așău	ашов	așuou (mn. așuave) (i. m.) — ašov, vrsta lopate koja služi za riljanje i kopanje ◊ ku așuou sa sapă, ku lopata sa înkarkă — ašovom se kopa, a lopatom se tovari ♦ var. arșuou [Por.] ◊ građina sapată ku arșuou mîĭ bińe rođașće — bašta izriljana ašovom najbolje rađa [Crn.]		[Vidi]
305	aśi	aci	ту	aśi [akc. aśi] (pril.) — tu, na to mesto (za prostor u blizini sagovornika) ◊ lasă aśi — ostavi tu ◊ aśi am fuost — tu sam bio [Crn.] ♦ var. aśiĭa ◊ kînd ḑîk „lasă aśi (aśiĭa)”, tu laș śeva lînga ćińe, da kînd ḑîk „lasă aiś”, laș lînga mińe — kad kažem „aśi”, ostavljaš nešto pored sebe, (u tvojoj blizini), a kada kažem „aiś”, ostavljaš nešto pored mene (u mojoj blizini) [Por.]		[Vidi]
91	aśira	acira	вребати	aśira (ĭuo aśir, ĭel aśiră) [akc. aśira] (gl. n.) — vrebati, čekati u zasedi, pratiti nešto krišom ◊ aśiră ka mîțu șokîćiļi — vreba kao mačka miša [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
92	aśirat	acerat	вребање	aśirat (mn. aśiraće, aśiraturĭ) [akc. aśirat] (i. s.) — vrebanje, čekanje u zasedi ◊ muoșu a fuost maĭstur đi aśirat la puorś sîrbaćiś — čiča je bio majstor za vrebanje divljih svinja ♦ var. aśirĭală ◊ atîta aśirĭală, șî la urmă ńimika — toliko vrebanje, i na kraju ništa [Por.] ∞ aśira		[Vidi]
3659	aśirĭală	acerat	вребање	aśirĭală [akc. aśirĭală] (i. ž.) ● v. aśirat [Por.] ∞ aśira		[Vidi]
310	atîrna	atârna	качити	atîrna (ĭuo atîrn, ĭel atîrnă) [akc. atîrna] (gl. p. ref.) — 1. kačiti, zakačinjati, prikačinjati, priključivatii ◊ atîrnă prikoļița đi traktur — kači prikolicu za traktor 2. okačinjati, besiti, stavljati nešto u viseći položaj ◊ atîrnă trasta-n kuń — okačinje torbu na klin 3. (fig.) dirati, zadirkivati, provocirati ◊ sa atîrnă đ-aĭ măĭ țapiń, șî kapîtă bataĭe întođeuna — kači se sa jačima, i uvek dobija batine ♦ up. ańina ♦ supr. đistîrna [Por.]		[Vidi]
311	atîrnat	atârnat	окачен	atîrnat (atîrnată) (mn. atîrnaț, atîrnaće) [akc. atîrnat] (prid.) — okačen, zakačen, prikačen, obešen o nešto da visi; priključen, pridodat ◊ atîrnat la grindă — okačen o tavansku gredu ◊ plugu atîrnat la traktur — plug priključen na traktor ♦ up. ańinat ♦ supr. đistîrnat [Por.] ∞ atîrna		[Vidi]
313	atîrnatuare	atârnătoare	закачаљка	atîrnatuare (mn. atîrnatuоrĭ) [akc. atîrnatuare] (i. ž.) — zakačaljka, kuka, klin, predmet o koji se nešto kači [Por.] ∞ atîrna		[Vidi]
312	atîrnatură	atârnătoare	качење	atîrnatură (mn. atîrnaturĭ) [akc. atîrnatură] (i. ž.) — 1. kačenje, okačinjanje, zakačinjanje, prikačinjanje, priključivanje 2. (fig.) zadirkivanje, provociranje [Por.] ∞ atîrna		[Vidi]
1401	atît	atât	толик	atît2 (atîta) (mn. atîț, atîća) [akc. atît] (prid.) — tolik, toliki; ovolik, ovoliki 1. u značenju mere ◊ atîta ĭe tuot đi skump, da plățîļi sînt miś — toliko je sve skupo, a plate su male 2. u značenju gradacije ◊ ku atîta măĭ bińe, dakă va fi așa kum tu ḑîś — utoliko bolje, ako će biti tako kako ti kažeš 3. granica u nekom postupku, poslu, odnosu ◊ numa atît ć-aĭ învîrḑît în lukru mĭeu, măĭ mult nu — samo si se toliko upleo u moj posao, više (od toga) ne ♦ (demin.) atîtuśka, atîtușka [Por.]		[Vidi]
381	atîta	atâta	толикo	atîta [akc. atîta] (pril.) — toliko, ovoliko ◊ atîta ĭ-a fuost drag đi ĭa, đi la urmă s-a do luvat — toliko ju je voleo, da su se na kraju uzeli [Por.]		[Vidi]
3660	atîtușka	atâtușca	толицно	atîtușka [akc. atîtușka] (pril.) ● v. atîtuśka [Por.] ∞ atît		[Vidi]
2278	atîtuśka	atâtușca	толицно	atîtuśka [akc. atîtuśka] (pril.) — (demin.) tolicno, ovolicno ◊ nu mĭ-a dat đin moșîĭe ńiś atîtuśka, kît ĭe ńiegru đisupt ungĭe — nije mi dao ni ovolicno od imovine, ni koliko je crno ispod nokta ◊ a ļins uala, ńiś atîtuśka n-a lasat đi nuoĭ — olizao je lonac, ni ovolicno nije ostavio za nas ♦ var. atîtușka (Tanda) [Por.] ∞ atît		[Vidi]
394	atunč	atunci	тада	atunč (var. atunča) [akc. atunč] (pril.) — tada, onda [Kmp.] ♦ dij. var. atunś [Por.]		[Vidi]
297	atunś	atunci	тада	atunś [akc. atunś] (pril.) — tada, onda ♦ var. atunśa ◊ đi atunśa; đ-atunśa — otada, od tog vremena ◊ dakă ĭe așa trĭaba, atunś đin lukru nuostru nuĭe ńimik — ako tako stoje stvari, onda od našeg posla nema ništa [Por.]		[Vidi]
5591	atunśa	atuncia	онда	atunśa [akc. atunśa] (pril.) — onda; tada ◊ dakă așa ginđașće, atunśa n-avĭem śe sî măĭ vorbim — ako tako misli, onda više nemamo o čemu da pričamo ◊ atunśa s-a trait într-un fĭeļ, akum în alt — tada se živelo na jedan način, sada na drugi [Por.]		[Vidi]
2436	au	au	или	au1 (vez.) — ili ◊ așa au așa — ovako ili onako ◊ viń, au nu viń, tot una mi — dolaziš, ili ne dolaziš, svejedno mi je [Buf.] ♦ sin. or ◊ nu șću dar va fi surd, au n-auđe, or ĭe altśeva — ne znam da le je gluv, ili ne čuje, ili je nešto drugo (Tanda) ♦ var. ao [Por.]		[Vidi]
309	au	au2	ау	au2 [akc. au] (uzv.) — (onom.) au! auh! jao! ◊ au, lălă! — joj, lele! [Por.]		[Vidi]
1503	auḑî	auzi	чути	auḑî (ĭuo aud, ĭel auđe) [akc. auḑî] (gl. p.) — čuti, opažati zvukove pomoću čula sluha ◊ auđe bińe la o urĭake, la alalaltă ĭe surd đi tuot — čuje dobro na jedno uvo, na drugo je potpuno gluv ◊ s-auđe śe s-auđe — (dosl.) „čuje se šta se čuje”, čuje se nešto, ali nerazgovetno ♦ var. uḑî [Por.] ♦ dij. var. auzi [Kmp.]		[Vidi]
417	auḑît	auzit	чувен	auḑît (auḑîtă) (mn. auḑîț, auḑîće) [akc. auḑît] (prid.) — (zast.) čuven, poznat, o kome ili o čemu se čulo ◊ ĭel ĭe uom auḑît șî kunoskut — on je čovek čuven i poznat [Por.] ∞ auḑî		[Vidi]
444	auḑîtură	bârfeală	гласина	auḑîtură (mn. auḑîturĭ) [akc. auḑîtură] (i. s.) — (ret.) glasina, trač ◊ nu askulta la auḑîturĭ, katîț trĭaba-tĭa — ne slušaj glasine, gledaj svoja posla [Por.] ∞ auḑî		[Vidi]
380	aur	aur	злато	aur (i. s.) — zlato ◊ ĭ-a dat ińel ďe aur — dao joj je prsten od zlata [Kmp.] ◊ fakut đin aur — načinjen od zlata ◊ mară đi aur — zlatna jabuka [Por.]		[Vidi]
657	aurar	aurar	златар	aurar (mn. aurarĭ) [akc. aurar] (i. m.) — (ret.) zlatar, čovek koji obrađuje zlato ◊ ma duk la aurarĭ s-îm ogođaskă ińelu — idem kod zlatara da mi popravi prsten [Por.] ∞ aur		[Vidi]
656	Aurel	Aurel	Златко	Aurel (i. m.) [akc. Aurel] (antr.) — Zlatko, lično ime kod Bufana, rudarskog stanovništva u Majdanpeku [Buf.]		[Vidi]
1517	auri	auri	позлатити	auri (ĭuo aurĭesk, ĭel aurĭașće) [akc. auri] (gl. p.) — (ret.) pozlatiti ◊ ma duk la aurarĭ sî-m aurĭaskă ińelu — idem kod zlatara da mi pozlati prsten [Por.] ∞ aur		[Vidi]
4089	aurit	aurit	позлаћен	aurit (aurită) (mn. auriț, auriće) [akc. aurit] (prid.) — (tehn.) pozlaćen ◊ sa aurĭașće ku auru topit — pozlaćuje se istopljenim zlatom ◊ śe gud va fi aurit, are măĭ mare vrĭad pi pomînt — što god da je pozlaćeno, ima najveću vrednost na svetu [Por.] ∞ aur		[Vidi]
447	auzi	auzi	чути	auzi (ĭuo aud, ĭel auďе) [akc. auzi] (gl. p.) — čuti, zapažati zvučne signale pomoću čula sluha [Kmp.] ♦ dij. var. auḑî [Por.]		[Vidi]
3943	avere	avere	имовина	avere [akc. avere] (i. ž.) ● v. averĭe [Por.] ∞ avĭa		[Vidi]
101	averĭe	avere	имовина	averĭe (mn. averĭ) [akc. averĭe] (i. ž.) — 1. imovina, svojina 2. imanje, posed 3. (fig.) bogatstvo ♦ var. avĭere, avere [Por.] ♦ var. avĭeare (Krivelj) [Crn.] ♦ dij. sin. moșîĭe [Por.] ∞ avĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2418	aviuon	avion	авион	aviuon (mn. aviuańe) [akc. aviuon] (i. s.) — (tehn.) avion ◊ kînd măĭ întîń am vaḑut nuapća kă śuauă mĭarźe pi śĭerĭ șî ļikură, am ginđit kă ĭe satelitu rusăsk, dar akuma șćiu kă a fuost ńiskar aviuańe — kad sam prvi put video noću da nešto ide preko neba i svetluca, mislio sam da je ruski satelit, ali sada znam da su to bili nekakvi avioni ♦ var. avion ♦ sin. ăroplan, iroplan [Por.]		[Vidi]
102	avĭa	avea	имати	avĭa (ĭuo am, ĭel are) [akc. avĭa] (gl.) — imati, posedovati ◊ avĭa - nu avĭa, tuot una ĭe — imati ili nemati, sve jedno je ◊ n-are (=nu are) ku kare — nema s kim ◊ kîț ań va puća avĭa babuța-ĭa, baș ĭe batrînă — koliko godina može imati ta bakica, baš je stara [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3661	avĭeare	avere	имовина	avĭeare [akc. avĭeare] (i. ž.) ● v. averĭe [Crn.] ∞ avĭa		[Vidi]
108	avļiĭe	avlie	авлија	avļiĭe (mn. avļiĭ) [akc. avļiĭe] (i. ž.) — avlija, dvorište ◊ la loko-l batrîn, unđe ń-a fuost kasa, am avut măĭ mare avļiĭe — na starom mestu, gde nam je bila kuća, imali smo veće dvorište ♦ sin. traușă, pîrvaļiĭe, prîvaļiĭe, obuor ◊ avļiĭa îngrađită s-a kĭemat șî la nuoĭ đemult obuor, ș-a fuost obuoru kășî, oboru puorśilor, obuoru vićilor — ograđeno dvorište se i kod nas nekada zvalo obor, pa je bio kućni obor, obor svinjca, stočni obor [Por.] ♦ dij. sin. bătătură (Samarinovac, Prahovo) [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
439	Avram	Avram	Аврам	Avram [akc. Avram] (i. m.) — (antr.) (zast.) muško lično ime ♦ (demin.) Avramuță, (augm.) Avraman ◊ alu Avram, alu Avramuță, alu Avraman — Avramovi, koji pripadaju Avramu, deca ili potomci Avrama ◊ Avramuońi, Avramĭeșći, Avramițuońi, Avramițańi, Avramĭeluońi — Avramovići, porodični nadimci (poļikre) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1857	Avraman	Avraman	Авраман	Avraman [akc. Avraman] (i. m.) — l.i. (hip.) (augm.) Avraman < Avram ◊ Avraman ĭ-a ḑîs la-l mîĭ batrîń đin duoĭ kopiĭ ku nume Avram, or la uom kare ĭe đin fîmeļiĭa lu Avram, kare ĭe đi Avramuońi — Avraman su zvali starije dete od dvojice sa imenom Avram, ili čoveka koji je bio iz roda Avramovića [Por.] ∞ Avram		[Vidi]
440	Avrameluońi	Avrameloni	Аврамеловци	Avrameluońi [akc. Avrameluońi] (i. m.) — (antr.) Avramići, Avramelovići, vlaško prezime familije u Podgorcu, čiji se predak zvao Avramjel, imenom od milja izvedenog kao deminutiv od l.i. Avram ♦ / Avram + -el — (demin.) mali Avram, Avramić ◊ đin Avrameluoń în Podguorț a ramas numa o kasă — od Avramelovića u Podgorcu ostala je samo jedna kuća [Crn.] ∞ Avram		[Vidi]
109	avramĭasă	avrămeasă	пролевак	avramĭasă [akc. avramĭasă] (i. ž.) — (bot.) prolevak, lekovita biljka iz porodice zevalica (Gratiola officinalis) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1858	Avramuță	Avrămuţu	Аврамић	Avramuță [akc. Avramuță] (i. m.) — (antr.) (hip.) (dem.) Avramić < Avram „mali Avram” ◊ Avramuță ĭe poļikra alu Avram măĭ mik đin duoĭ kopiĭ ku nume Avram, or ĭa ḑîs așa đi drag la kopil pi kare la bućeḑat Avram — „Avramuca” je nadimak mlađeg Avrama od dvojice dečaka koji se zovu Avram, ili su tako od milošte tepali detetu koje je kršteno kao Avram [Por.] ∞ Avram		[Vidi]
434	Avramuońi	Avramoaie	Аврамовци	Avramuońi [akc. Avramuońi] (i. m.) — (antr.) Avramovci, Avramovi potomci; vlaško prezime nekih familija u Osniću i Podgorcu, čiji je rodonačelnik bio Vlah po imenu Avram ◊ Avramuońi s-a mutat đin Kurduman, ș-akuma traĭesk lîngă drumu satuluĭ — Avramovci su se iselili iz Kurdumana, i sada žive pored seoskog puta [Crn.] ∞ Avram		[Vidi]
103	avuțîĭe	avuţie	имовина	avuțîĭe (mn. avuțîĭ) [akc. avuțîĭe] (i. ž.) — imovina, posed; bogatstvo ◊ are avuțîĭe puțînă — ima mali posed [Por.] ∞ avĭa		[Vidi]
118	avut	avut	богат	avut (avută) (mn. avuț, avuće) (prid.) — (izob.) bogat, imućan ◊ avut ĭe uom kare are moșîĭe mare — bogat je čovek koji ima veliko imanje ♦ var. avutuorńik [Por.] ∞ avĭa		[Vidi]
113	avutuorńik	proprietar	сопственик	avutuorńik (mn. avutuorńiś) [akc. avutuorńik] (i. m.) — (zast.) sopstvenik, vlasnik, posednik; zemljovlasnik, bogataš ◊ tatamuoș a fuost tare avutuorńik, a țînut multă moșîĭe, numa dupa ratu ku mńamțî gata tuot ĭ-a luvat partizańi — pradeda je bio jak zemljovlasnik, držao je veliko manje, ali su mu posle rata sa Nemcima gotovo sve oduzeli partizani [Por.] ∞ avĭa		[Vidi]
3616	azîmă	azimă	пресно	azîmă [akc. azîmă] (prid.) ● v. aḑîmă [Crn.]		[Vidi]
385	azmă	azimă	бесквасни хлеб	azmă (mn. azme) [akc. azmă] (i. ž.) — beskvasni hleb [Kmp.] ♦ up. aḑîmă [Por.]		[Vidi]
7	aznoapťe	as-noapte	ноћас	aznoapťe (=astă-noapťe) [akc. aznoápťe] (pril.) — noćas, ove noći ◊ aznoapťe n-a durmit ďe duerea kauluĭ— noćas nije spavao od glavobolje [Kmp.] ♦ dij. var. astanuapće [Por.]		[Vidi]
635	azvîrļeća	de-a azvârlitul	фрљански	azvîrļeća [akc. azvîrļeća] (pril.) — bacati nešto frljanjem, na „frljanski” način ◊ lapîdă đ-azvîrļeća — baca „frljanski” ◊ nu lupada đ-azvîrļeća, numa dăm frumuos în mînă! — ne bacaj to „frljanski”,nego mi lepo daj u ruku! ♦ var. azvîrļiuluĭ [Por.] ♦ dij. var. azvrļića [Crn.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
104	azvîrļi	azvârli	заврљати	azvîrļi (azvîrļiașće, azvîrl) [akc. azvîrļi] (gl.) — zavrljačiti, naglo baciti; zavitlati ◊ azvîrļașće aĭa în borugă — zavrljači to u potok ◊ ĭuo puot đeparće să azvîrļesk pĭatra — ja mogu daleko da zavrljam kamen ♦ sin. lupada, arunka [Por.]		[Vidi]
633	azvîrļit	azvârlit	зафрљан	azvîrļit (azvîrļită) (mn. azvîrļiț, azvîrļiće) [akc. azvîrļit] (prid.) — zafrljan, zafrljen, zavrljačen, bačen frljanjem, zamahom ruke ◊ kare a fi azvîrļit asta tumu aiśa? — ko li je zavrljačio ovo čak ovde ? [Por.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
106	azvîrļituorĭ	azvârlitor	заврљач	azvîrļituorĭ (azvîrļituare) [akc. azvîrļituorĭ] (prid.) — zavrljač, lice koje baca zavrljačenjem ◊ đin tuoț pîkurarĭ ĭuo am fuost măĭ bun azvîrļituorĭ ku șlaĭdîru — od svih čobana, ja sam bio najbolji zavrljač sa praćkom [Por.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
105	azvîrļitură	azvârlitură	заврљотина	azvîrļitură1 (mn. azvîrļiturĭ) [akc. azvîrļitură] (i. ž.) — zavrljotina, ono što je bačeno zavrljanjem ◊ lupadat ku azvîrļitu, lupadat đ-azvrļeća — zavrljačeno [Por.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
634	azvîrļitură	azvârlitură	фрљање	azvîrļitură2 (mn. azvîrļiturĭ) [akc. azvîrļitură] (prid.) — frljanje, bacanje zamahom ruke ◊ la pîkurarĭ s-a katat să fiĭe buń la azvîrļitură — od čobana se tražilo da budu dobri u frljanju [Por.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
3662	azvîrļiuluĭ	de-a azvârlitul	фрљански	azvîrļiuluĭ [akc. azvîrļiuluĭ] (pril.) ● v. azvrļeća [Por.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
3663	azvrļića	de-a azvârlitul	фрљански	azvrļića [akc. azvrļića] (pril.) ● v. azvîrļeća [Crn.] ∞ azvîrļi		[Vidi]
3664	ažun	ajun	пост	ažun [akc. ažun] (i. m.) ● v. aźun [Por.] ∞ aźuna		[Vidi]
3665	Ažun	ajun	Бадњи дан	Ažun [akc. Ažun] (i. m.) ● v. Aźun [Por.] ∞ aźuna		[Vidi]
3670	ažunğa	ajunge	стићи	ažunğa [akc. ažunğa] (gl.) ● v. aźunźa [Kmp.]		[Vidi]
3668	ažuns	ajuns	досегнут	ažuns [akc. ažuns] (prid.) ● v. aźuns [Por.] ∞ aźunźa		[Vidi]
3669	ažunźa	ajunge	стићи	ažunźa [akc. ažunźa] (gl.) ● v. aźunźa [Por.]		[Vidi]
214	ažuta	ajuta	помагати	ažuta (ĭuo ažut, ĭel ažută) [akc. ažuta] (gl.) — pomagati, podržavati, pružati podršku ◊ ažută la uom kînd ĭe sîngur — pomogni čoveku kad je sam [Crn.] ♦ dij. var. aźuta [Por]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
216	ažutuorĭ	ajutor	помоћник	ažutuorĭ (mn. ažutuorĭ) [akc. ažutuorĭ] (i. m.) — pomoćnik, pomagač, onaj koji pomaže drugome u nekom poslu ◊ ĭer am avut numa un ažutuorĭ, da akuma duoĭ — juče sam imao samo jednog pomoćnika, a sada dva [Crn.] ♦ dij. var. aźutuorĭ [Por.] ∞ ažuta	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
217	ažuturat	ajutora	испомагање	ažuturat (mn. ažuturaturĭ) [akc. ažuturat] (i. m.) — ispomoć, ispomaganje, uzajamno pomaganje, povremeno udruživanje ljudi radi lakšeg i bržeg obavljanju nekog posla ◊ ažuturatu nuĭe lukru ĭnprumut — ispomaganje nije pozajmica u poslu [Crn.] ∞ ažuta	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
215	ažutură	ajutora	помоћ	ažutură (mn. ažuturĭ) [akc. ažutură] (i. ž) — pomoć ◊ ažutura ușurĭaḑă lukru — pomoć olakšava rad [Crn.] ∞ ažuta		[Vidi]
338	aźun	ajun	пост	aźun (mn. aźunurĭ) [akc. aźun] (i. s.) — (rel.) post, gladovanje, uzdržavanje od hrane iz verskih razloga ◊ aźun ĭe ađet să nu sa manînśe înainća lu vro ḑî mare — „ažun” je običaj da se ne jede dan u oči nekog velikog verskog praznika ◊ đi uom kare țîńe aźun sa ḑîśe kă aźuńaḑă — za čoveka koji gladuje, kaže se da posti ♦ var. inov. ažun [Por.] ∞ aźuna		[Vidi]
339	Aźun	ajun	Бадњи дан	Aźun [akc. Aźun] (sint.) — (kal.) Badnji dan, dan uoči Božića ◊ Aźun ĭe ḑîua înainća lu Kraśun — Badnji dan je dan u oči Božića ◊ sara la Aźun kopiĭ sa duk în koļindrĭeț — uveče na Badnji dan deca idu u koljindrece ♦ var. inov. Ažun [Por.] ∞ aźuna		[Vidi]
337	aźuna	ajuna	постити	aźuna (ĭuo aźuńеḑ, ĭel aźună) [akc. aźuna] (gl. p.) — postiti, gladovati, uzdržavati se od hrane iz verskih razloga ♦ var. inov. ažuna ◊ trîabe aźuna la Aźun — treba postiti na Badnji dan [Por.]		[Vidi]
340	aźunat	ajunat	пост	aźunat (mn. aźunaturĭ, aźunaće) [akc. aźunat] (i. s.) — post, uzdržavanje od hrane iz verskih razloga ♦ var. inov. ažunat ◊ dakă vrĭeĭ sî ći skuoț đi la aăla pakat grĭeu, îț trîabe un aźunat țapîn — ako hoćeš da se iskupiš od tog teškog greha, treba di jedan jak post [Por.] ∞ aźuna		[Vidi]
342	aźuns	ajuns	достигнут	aźuns (aźunsă) (mn. aźunș, aźunsă) [akc. aźuns] (prid.) — 1. dostignut, sustignut, postignut ◊ ĭa aźuns uoțî pi drum, șî ĭa omorît — sustigli su ih razbojnici na putu, i ubili ◊ a fuost vrĭańik, șî aźuns să fiĭe la luok mare — bio je vredan, i dostigao je da bude na visokom položaju 2. dovoljno, u dovoljnoj količini ◊ am bań đi aźuns să kumpîr aĭa — imam dovoljno para da to kupim 3. dospeo (za, do), odrastao, dozreo, sazreo ◊ fata aźuns đi mîritat — devojka je zrela za udaju ◊ kukuruḑu aźuns đi kuļes — kukuruz je zreo za berbu ◊ aluvatu aźuns đi plumađit — testo je stiglo za mešenje 4. došao, stigao ◊ aźuns kopilu đi la șkuală — dete je stiglo iz škole 5. (psih.) zahvaćen duševnom bolešću, opsednut nekim demonom, nekom tajanstvenom silom ◊ la aźuns buala rîa — oboleo je od padavice ◊ la aźuns śe l-aźuns — nešto ga je spopalo ♦ var. inov. ažuns [Por.] ∞ aźunźa		[Vidi]
341	aźunźa	ajunge	стићи	aźunźa (ĭuo aźung, ĭel aźunźe) [akc. aźunźe] (gl.) — 1. stići, sustići, dostići, dohvatati ◊ mĭergînd ĭuta, iĭ đi mulće uorĭ ń-aźunźa pi drum — idući brzo, oni su nas često sustizali na putu ◊ nu sa puaće aźunźa în tuaće părțîļi — ne može se stići na sve strane 2. (psih.) biti opsednut nekom bolešću ili stanjem ◊ o aźunźe ś-o aźunźe — stiže je neka (nepoznata) bolest, obizima je neka (tajanstvena) sila ♦ var. inov. ažunźa [Por.] ♦ dij. var. ažunğa (ažung, ažunğe) [Kmp.]		[Vidi]
1770	aźuta	ajuta	помагати	aźuta (ĭuo aźut, ĭel aźută) [akc. aźuta] (gl.) — pomagati, pružati pomoć ◊ lasî-ma, nu-m aźuta atîta — pusti me, nemoj mi pomagati toliko ◊ duamńe aźută — pomozi bože ◊ nu aźută la ńima — ne pomaže nikome ◊ aźutaț, uamiń — pomagajte, ljudi; upomoć ◊ nu-ĭ aźută ńimika, gata ĭe — nema mu pomoći, gotov je ♦ var. (inov.) ažuta (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. ažuta [Crn.]		[Vidi]
1772	aźutarĭe	ajutare	помоћ	aźutarĭe (mn. aźutîărĭ) [akc. aźutarĭe] (i. ž.) — pomoć, pomaganje ◊ îm trîabe un uom tare să-m fiĭe đi aźutarĭe — treba mi jedan jak čovek, da mi bude od pomoći ♦ var. ažutare (Tanda) [Por.] ∞ aźuta		[Vidi]
1773	aźutat	ajutat	потпомогнут	aźutat (aźutată) (mn. aźutaț, aźutaće) [akc. aźutat] (prid.) — potpomognut, podržan ◊ a fuost aźutat đin tuaće părțîļi, șî ĭară ńimika — bio je podržan sa svih strana, i opet ništa ♦ var. ažutat [Por.] ∞ aźuta		[Vidi]
1771	aźutuorĭ	ajutor	помагач	aźutuorĭ (mn. aźutuorĭ) [akc. aźutuorĭ] (i. m.) — pomagač, pomoćnik; podstrekač ◊ ĭ-a fuost aźutuorĭ în furaluk — bio mu je pomagač u krađi [Por.] ♦ dij. var. ažutuorĭ [Crn.] ∞ aźuta		[Vidi]
5151	aș	aș	бих	aș (gl. pom.) — bih, bi ◊ aș veńi, ama nu ma lasă parințî — došao bih, ali me ne puštaju roditelji ◊ aș kînta, kînd aĭ vrĭa tu, or ar vrĭa ĭa să kîntaț ku mińe — pevao bih, kad bi hteo ti, ili bi htela ona da pevate sa mnom [Por.] ♦ dij. var. raș (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
290	așa	așa	тако	așa [akc. așa] (prid.) — tako, takvo, takva ◊ așa śeva/śuava — tako nešto, tako nekako ◊ în așa fĭeļ — na takav/taj način ◊ așa muĭarĭe nu ma-ĭastă-n lume — takve žene više nema na svetu ♦ (pril.) — tako, onako, (na) prosto, možda; sigurno, da, svakako ◊ ș-așa, š-așa — i ovako i onako ◊ fi-va așa, or nu va fi, dumńeḑîu va șći — da li je tako, ili nije tako, bog će znati ◊ (u izr.) tot așa — samo tako! (uzvik u kolu) [Por.]		[Vidi]
405	așaḑa	așeza	притискати	așaḑa (ĭuo аșîăḑ, ĭel așaḑă) [akc. așaḑa] (gl. p. ref.) — 1. pritiskati, vršiti pritisak ◊ așaḑă kîta mîĭ bińe — pritisni malo bolje ◊ n-am pućarĭe sî așîăḑ mîĭ tare — nemam snage da pritisnem jače ♦ var. așaza (Valakonje, Savinac, Lubnica, Zlot) [Crn.] 2. sagibati (se), saginjati (se), savijati (se) ◊ sa așaḑă — saginje se, naginje se ◊ așaḑă krĭanga să ažungă kopiĭi la śerĭașă — savija granu da mogu deca da dohvate trešnje ◊ nu așaḑă kapu ńiś lu kare — ne saginje glavu ni pred kim 3. (fig.) zapinje, radi sa većom snagom ◊ kînd a vaḑut kă o să-ĭ prindă murgu, sa așaḑat pi lukru ku tuota pućerĭa — kad su videli da će ih uhvatiti mrak, nalegli su na posao svom snagom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
408	așaḑarĭe	așezare	притисак	așaḑarĭe (mn. așaḑîărĭ) [akc. așaḑarĭe] (i. ž.) — 1. pritisak ◊ așaḑarĭe pistă lume — pritisak na narod ◊ đin kotruo atîta așaḑarĭe? — odakle ovoliki pritisak? ◊ kuńo-sta rabdă prĭa marĭe așaḑarĭe — ovaj klin trpi preveliki pritisak ♦ var. așăzarĭe (Valakonje, Savinac, Lubnica, Zlot) [Crn.] 2. saginjanje, savijanje na dole ◊ așaḑă krĭanga, să kuļeg śerĭașă — savij granu, da oberem trešnju ◊ așaḑî-će, să nu ći vadă vrunu — sagni se, da te neko ne vidi 3. (fig.) navaljivanje, naleganje, zapinjanje ◊ aĭde, să ńi așaḑăm pi lukru — hajde, da legnemo posao ♦ dij. var. așîḑatură ◊ đi źaba atîta așîḑatură, strîviț pućarĭa ńiś k-o trĭabă — uzalud toliki pritisak, trošite snagu bez potrebe [Por.] ∞ așaḑa		[Vidi]
2042	așćamîta	așteamăt	узастопце	așćamîta [akc. așćamîta] (pril.) — uzastopce, kriomice, postrance, obaška (za način kretanja) a. uzastopce ◊ sa ḑîśe mĭerź đ-așćamîta kînd mĭerź dupa śińeva, kînd mĭerź pi urma luĭ — kaže se ideš „ašćamata” kad pratiš nekoga u stopu (Osnić) [Crn.] ◊ tuoț mĭerg ku vrun rînd, la gramadă, da ĭel sa traźe pi urma luor, ńiś nu sa lasă đi iĭ, ńiś nu sa-npreună ku iĭ — svi idu po nekom redu u grupi, a on se vucara za njima, niti ih ostavlja, niti im se priključuje (Rudna Glava) b. kriomice, u potaji ◊ nu mĭerź bîrabar ku uomu, numa furiș în urma luĭ — ne ideš naporedo s čovekom, nego kriomice iza njega (Tanda) [Por.] c. obaška, izdvojeno ◊ mĭarźe sîngur ka pļesńitu, nu mĭarźe ku lumĭa-n rînd — ide sam obaška, kao blesav, ne ide s ljudima zajedno (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
654	ă	ă	ено	ă (uzv.) (demin.) — 1. evo (eno, eto) ◊ ă, kolo — evo (eno, eto) tamo ♦ / skraćeni oblik < ăće — evo (eno, eto) 2. izraz čuđenja, iznenađenja ◊ ăăă, kît ĭe đi marĭe!? — ooo, koliko je veliki!? [Por.]		[Vidi]
56	ăće	iată	ево	ăće [akc. ăće] (part.) — evo, eno, eto ◊ ăće-ma, vin — evo me, dolazim ◊ ăće, aĭa kolo trăbe mutat în alt luok — eno, ono tamo treba pomeriti na drugo mesto ♦ var. ăći, îće, ĭeće ◊ ăći, vaḑuș akuma ku uoki tiĭ — eto, video si sada svojim oćima [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1163	ăĭs	hăis	ојс	ăĭs (var. îăĭs, akc. îăĭs) (uzv.) — ojs, uzvik kojim se zaprega u kojoj vuku krave ili volovi, skreće na levo ◊ ku „ăĭs” întuorś buoĭi-n źug la stînga, da ku „ća” la đirĭapta — sa „ojs” okrećeš volove u jarmu na levo, a sa „ća” na desno [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
653	ăl	ăl	ено га	ăl (uzv.) (demin.) — eno (evo, eto) ga ◊ ăl kolo, stă pitulat — eno ga tamo, krije se ◊ ăl, zbură! — eno ga, odlete! ♦ / skraćeni oblik < ăćel [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1452	ăla	ăla	онај	ăla (mn. ăĭa) [akc. ăla] (zam.) — onaj ◊ ăće, ăla uom vrĭa să vină la nuoĭ — eno, onaj čovek hoće da dođe kod nas [GPek] ∞ aăla		[Vidi]
1334	ăma	ăma	ево ме	ăma [akc. ăma] (uzv.) — evo (eto/eno) me ◊ ăma, veńiĭ — evo me, stigoh ♦ var. ĭakîma [Por.]		[Vidi]
2420	ăn	în	у	ăn (predl.) — u, na ◊ „în” șî „ăn” ĭe tuot una, ama ĭastă lume pin saće kare măĭ đies vorbĭașće ku „ăn” đikît ku „în” — „în” i „ăn” je isto, ali ima ljudi po selima koji češće govore „ăn” umesto „în” ◊ uńi ḑîk „înkauśa”, alțî „ănkuaśa”, uńi ḑîk „s-a dus înđial”, alțî: „s-a dus ănđial” — jedni kažu „înkauśa” („ovamo”), drugi „ănkuaśa”, jednu kažu „s-a dus înđial” („otišao na gore”), drugi „s-a dus ănđial” ♦ var. ăm ◊ întrîabe / îmtrîabe : ăntrîabe / ămtrîabe — treba mi [Por.] ∞ în	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1665	ănćins	întins	прострт	ănćins (ănćinsă) (mn. ănćinș, ănćinsă) [akc. ănćins] (prid.) — prostrt, dug ◊ La kapu pomîntuluĭi, / Ierĭa ńeșća astaļe ănćinsă. — Na kraju sveta / Behu sofre rasprostrte. (Stih iz pesme „Đeđu”) [Crn.] ♦ dij. var. înćins [Por.]		[Vidi]
3720	ăntrăuna	întruna	једнако	ăntrăuna [akc. ăntrăuna] (pril.) ● v. întruuna [Por.] ∞ una		[Vidi]
2611	ăntulćișat	curmeziș ?	унакрст	ăntulćișat (ăntulćișată) (mn. ăntulćișaț, ăntulćișaće) [akc. ăntulćișat] (prid.) — unakrst, poprečno ◊ a dîrîmat frunḑă, șă nu faśe brațu botur la botur, numa krĭanźiļi brățuĭe ăntulćișat — kresao je lisnik i ne slaže naramak peteljku na peteljku, nego granje slaže unakrst [Stig] ♦ dij. var. ăntolćișat (Tanda), întulćișat (Rudna Glava) ♦ dij. sin. ănkruśișat [Por.]		[Vidi]
652	ăńi	iată-ne	ево смо	ăńi1 [akc. ăńi] (uzv.) — evo smo, evo nas, eto nas ◊ ăńi, doveńirăm kumva — evo smo, stugosmo nekako ◊ ăńi, pă faśeț ku nuoĭ śe vi vuoĭa — evo smo, pa činite sa nama šta vam je volja [Por.]		[Vidi]
1542	ăńi	unu	један	ăńi2 [akc. ăńi] (br.) — jedan (u dečjoj brojalici) ◊ ăńi, unu în o žukariĭe kopilarĭaskă — jedan, u jednoj dečjoj igri ♦ var. uńi < unu — jedan [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2417	ăroplan	aeroplan	аероплан	ăroplan (mn. ăroplańe) [akc. ăroplan] (i. s.) — (zast.) (tehn.) aeroplan, avion ◊ đi vrĭamĭa đi mńamț, odată a trekut atîća ăroplańe, đi śĭerĭu nu s-a vaḑut đi iĭ — za vreme Nemaca jednom je prošlo toliko aeroplana, da se nebo nije videlo od njih ◊ am putut sî ma kar ku ăroplanu, numa đi frikă n-am kućeḑat — mogao sam da se vozim aeroplanom, ali od straha nisam smeo ♦ var. iroplan, aroplan ♦ sin. aviuon [Por.]		[Vidi]
3653	ărpiĭa	arpiia	окрилатити	ărpiĭa [akc. ărpiĭa] (gl.) ● v. arpiĭa [Por.] ∞ arpiĭa		[Vidi]
1451	ăsta	ăsta	овај	ăsta (mn. ășća) [akc. ăsta] (zam.) — ovaj, ova, ovo ◊ ăsta lukru nuĭe grĭeu — ovaj posao nije težak ♦ / skr. < aăsta [GPek] ♦ dij. var. asta [Por.] ∞ aăsta		[Vidi]
3343	ășke	așchie	ивер	ășke (mn. ășki) [akc. ășke] (i. ž.) — iver, treska ◊ kînd s-a ćopļit la muort stingiĭi đe s-a pus la groapă, atunća a dat fok la ășki și ļ-a dat đe pomană — kad su se tesale grede koje su se stavljale u raku, tada se iverje palilo i namenjivalo pokojniku [Tim.] ♦ dij. var. așkie [Kmp.] ♦ dij. var. ĭașkĭe [Por.]		[Vidi]
3003	ătă	iată	ево	ătă [akc. ătă] (part.) — evo, eno ◊ ătă-l uomu, vińe la ușă — evo ga čovek, dolazi na vrata ♦ sin. ăće [Mlava] ∞ ăće		[Vidi]
459	ba	ba	не	ba (part.) — ba, ne, jok; đa 1. označava negaciju ◊ Aĭ fuost la lukru? - Ba! — Da li si bio na poslu? - Ne! ◊ (u izr.) ba, ĭuo — jok, ja (ne ja, nisam ja) 2. označava neodlučnost, ili dilemu ◊ ba vrĭeĭ, ba nu vrĭeĭ — čas hoćeš, čas nećeš ◊ ba-n kuaś, ba-n koluo — čas ovamo, čas onamo; đa tamo, đa vamo [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
514	Baba-Ĭuana	Baba-Iona	Баба-Јона	Baba-Ĭuana [akc. Baba-Ĭuana] (sint.) — (top.) Baba-Jona, šumovit potes na tromeđi sela Osnića, Šarbanovca i Gamzigrada ◊ în Baba-Ĭuana izvuară Ogașu Babi-Ĭuańi — u Baba-Joni izvire Baba-Joninin potok [Crn.] ∞ babă		[Vidi]
518	baba-uarbă	baba-oarba	ћорава бака	baba-uarbă [akc. baba-uarbă] (i. ž.) — ćorava baka, dečja igra ◊ ļagăm uoki ku propuada, șî sî žukîăm baba-uarba — veži mi oči maramom, i da igramo ćorave bake [Crn.] ◊ baba-uarbă ń-a fuost žuok plakuț, kopilarĭesk — ćorava baka nam je bila omiljena dečja igra (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
829	babaluk	băbăluc	бабалук	babaluk (mn. babaluś) [akc. babaluk] (i. m.) — babaluk 1. starina, davnina, prošlost ◊ mama mĭ-a puvestît kî sînćem nuoĭ, Trifuļeșći, aiśa đin babaluk — baba mi je pričala da smo mi, Trifunovići, ovde od starine ◊ aĭa așa a ramas la nuoĭ đin babaluk — to je tako ostalo kod nas od davnina 2. (ret.) imovina, posed, (fig.) dedovina ◊ nu dau să sa strîvĭaskă babaluku mĭeu — ne dam da se upropasti moja dedovina [Por.]		[Vidi]
515	babă	babă	баба	babă (mn. babĭe) [akc. babă] (i. ž.) — 1. a. baba, baka, stara žena, starica ◊ mulće kare-śe aĭ s-auḑ đi la o babă — mnogo toga ima da čuješ od jedne babe [Crn.] b. (srod.) majčina ili očeva majka ◊ kînd kapiț ńepuoț, đin muĭare ći faś babă — kad dobiješ unuke, od žene postaješ baba ♦ sin. mamă [Por.] 2. deo kopče u koji ulazi kuka, tj. muški deo kopče na kaišu ◊ la kataramă ĭastă muoș șî babă — kopča kaiša ima „babu” i „dedu” (muški i ženski deo) [Crn.] ◊ babă batrînă — stara baba, starica [Por.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
218	babiță	babiţă ?	бабица	babiță (mn. babiț) [akc. babiță] (i. ž.) — (srb.) babica, obredni hleb na pomanama koji nema nikakav simbol ◊ pi pomană sa pun atîća babiță, kîț guoșć sînt kemaț — na daću se stavlja onoliko babica, koliko je gostiju pozvano [Buf.]		[Vidi]
517	Babiļi	babele	Бабе	Babiļi [akc. Babiļi] (i. ž.) — (kal.) Babe, Bapski dani ◊ Babiļi sînt aļi doasprăśe ḑîļe întra Dragobĭaće șî Sîmț, kînd tota ḑîua însamnă kîć-o lună pi an — Babe su dvanaest dana između Dragobana i Mladenaca, kada svaki dan označava po jedan mesec u godini ◊ Dragoban ĭe baba đintîń, ș-a-nsamnat pi marta, în vrĭamĭa kînd anu a-nśeput ku aĭa lună — Dragoban je prva baba, i označavao je mart, u vreme kada je godina počinjala sa tim mesecom ◊ (ver.) pi lînga „babe”, kare sînt ḑîļe rîaļe, pi anu đi ḑîļe ĭastă șî „muoș”, kare sînt ḑîļe buńe — pored „baba”, koje predstavljaju loše dane, u toku godine ima i „staraca”, koji predstavljaju dobre dane [Por.] ∞ babă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
519	babĭașće	băbește	бапски	babĭașće [akc. babĭașće] (pril.) — bapski, na bapski način, onako kako se ponaša ili postupa stara žena ◊ mĭarźe babĭașće — ide kao baba ♦ dij. var. babiuluĭ [Por.] ∞ babă		[Vidi]
975	Babĭeĭ	Babei	Бабејић	Babĭeĭ [akc. Babĭeĭ] (i. m.) — Babejić Ivan, popularni odmetnik od zakona, u periodu između dva rata, poreklom iz Laznica, opevan u mnogim vlaškim pesmama ◊ kînćiku lu Babĭeĭ a skuos lăutari pi porînka aluĭ; ala ĭe kînćik numa vĭarsîk, fara vuorbe — Babejićeva pesma, spevali su je lautari na njegov zahtev; to je samo arija, bez reči [Por.] ♦ dij. var. Babau [Hom.]		[Vidi]
3306	babĭesk	babesc	бапски	babĭesk (babĭaskă) (mn. babĭeșć) [akc. babĭesk] (prid.) — bapski, starinski, drevni ◊ babĭesk s-a ḑîs vrodată la tuot aĭa ś-a șćut numa babiļi batrîńe vikļańe, kî șćirĭa luor a țînut șî śĭerĭu șî pomîntu — bapski se nazivalo nekad sve ono što su znale samo mudre starice, jer je njihovo znanje držalo i nebo i zemlju ◊ kîļindarĭ babĭesk — bapski kalendar, starinski način računanja vremena, posebno u odnosu na sistem praznika koji se razlikuje od onog u kalendaru srpske pravoslavne crkve ◊ pi al babĭesk, akuma ar fi priru — po baskom (kalendaru), sada bi bio april [Por.] ∞ babă		[Vidi]
768	Babuońi	Băbeni	Бабини	Babuońi [akc. Babuońi] (antr.) — Babini, vlaški nadimak familije Marković iz Malog Izvora kod Boljevca, koje nastaje u prilikama kada maloletna deca odrastaju samo sa babom; posrbljeni oblik nadimka je Babić ◊ Gițe ăl Babi — Gice Babin [Crn.] ∞ babă		[Vidi]
761	babușńiță	babușniţă	бабушница	babușńiță (mn. babușńiț) [akc. babușńiță] — (mag.) magijska reč iz bajalice za lečenje krajnika ◊ vuorba dăn dăskînćik, ku însamnatu ńekunoskut, dăn dăskînćik dă lăturuoń — reč iz bajalice, nepoznatog značenja, za lečenje krajnika [Zvizd] ∞ babă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
552	baća	bate	бити (се)	baća (ĭuo bat, ĭel baće) [akc. baća] (gl. p. ref.) — 1. a. biti (se), tući (se), mlatiti (se); zabijati, sabijati; gađati; kovati; udarati ◊ baće kopilu luĭ — tuče svoje dete ◊ baće vaka — bije kravu ◊ baće pîăsîrĭ ku prașća — gađa ptice praćkom ◊ baće țapă đi klańe — zabija stožer za plast ◊ baće pruńiļi — mlati šljive ◊ baće pasuĭu s-îl skuată đin postaĭka — mlati pasulj da ga odvoji od mahune ◊ baće fĭeru înśintat — kuje vrelo gvožđe b. aplaudirati ◊ baće đin palmĭe — pljeska rukama, aplaudira 2. igra ◊ baće puarka — igra svinjicu ◊ baće luopta — igra fudbal ◊ baće ruopîta — igra ropotu (vrsta orske igre) 3. duvati, padati (za prirodne pojave) ◊ baće vîntu — duva vetar ◊ baće bruma — pada slana ◊ baće pĭatra — pada grad 4. (fig.) ◊ baće drumu đi źaba — (dosl.) „bije” put za badava: uzalud putuje; putuje samo da mu dupe vidi put ◊ baće ļimba đi đinț, da ńima nu askultă — mlati zube jezikom, a niko ga ne sluša ◊ baće žuok — zbija šale, ismejava [Crn.] ◊ bată-l śĭerĭu — (klet.) ubilo ga nebo ◊ bată-l dumńeḑîu — (klet.) ubio ga gospod bog [Por.] ♦ dij. var. baťa [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
555	baćală	băteală	потка	baćală (mn. baćelurĭ) [akc. baćală] (i. ž.) — potka, konac koji se pomoću snoveljke umeće u zev osnove tokom tkanja ◊ baćala sî puńe pi țauă đi suok karĭe sî bagă în suvĭaĭkă — potka se namotava na cev od zove koja se umeće u snoveljku [Crn.] ♦ dij. var. baćială ◊ baćiala la razbuoĭ sa țîasă pin urḑală — potka na razboju protkiva se kroz osnovu ♦ / baća + suf. -ală [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
3756	badîĭ	budăi	бућка	badîĭ [akc. badîĭ] (i. m.) ● v. badîń [Por.]		[Vidi]
461	badîń	budăi	бућка	badîń (mn. badîńе) [akc. badîń] (i. m.) — bućka, drveni sud koji za bućkanje mleka; badanj ◊ badîńu ĭe vas strîmt șî lung, fakut numa đi skuos untu — bućka je uzan i dugačak sud, napravljen samo za vađenje maslaca ♦ var. badîĭ (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad, Mali Izvor) [Crn.] ◊ în badîń s-a batut untu — u badnju se vadio maslac ♦ dij. var. badîĭ (Crnajka) [Por.] ♦ dij. sin. pućińiu (Šipikovo) [Tim.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1514	Badîrkă	Bădîrcea	Бадрка	Badîrkă [akc. Badîrkă] (i. s.) — (antr.) Badrka, nadimak iz koga se razvilo prezime Badrkić, zabeleženo u Rudnoj Glavi i Mosni, [Por.] i u Gamzigradu [Crn.] ◊ Marćin Badîrkă a fuost gazdă mare, avut uoĭ mulće — Martin Badrka je bio veliki gazda, imao je mnogo ovaca [Por.]		[Vidi]
483	Badîrkuońi	Badircea	Бадркићи	Badîrkuońi [akc. Badîrkuońi] (i. m.) — (antr.) Badrkići, vlaško prezime familije u Gamzigradu, sada Paunović, čiji je predak bio Vlah sa nadimkom Badrka ◊ numa Badîrkuońi a avut mașînă đi traĭrat — samo su Badrkići imali vršalicu [Crn.] ∞ Badîrkă		[Vidi]
796	bađe	bade	бата	bađe [akc. bađe] (i. m.) — (zast.) (hip.) a. bata, baća, me od milja za ljubavnika, dragan, dragi; b. u narodnoj književnosti: ime kojim devojka oslovljava svoga momka u ljubavnim pesmama ♦ (demin.) bađiță, bađișor [Por.]		[Vidi]
702	Bađikuońi	Bădiceanu	Баџикони	Bađikuońi [akc. Bađikuońi] (i. m.) — (antr.) Badžikoni, vlaško prezime familije Bađikić u Valakonju, koje je nastalo prema pretku po nadimku Bađikă, demin. od Bađe ◊ Bađikuońi đin Vaļakuańa s-a mutat în Buļuoț — Bađikići iz Valakonja su se preselili u Boljevac [Crn.] ♦ dij. var. Bađuońi [Por.] ∞ bađe		[Vidi]
475	baga	băga	увлачити	baga (ĭuo bag, ĭel bagă) [akc. baga] (gl. p. ref.) — 1. uvlačiti, navlačiti, zavlačiti, stavljati; umetati ◊ bagă ața-n ak — uvlači konac u iglu ◊ bagă kîlțanu-n śuariś — uvlači košulju u pantalone ◊ bagă kolaś în trastă — stavlja kolače u torbu ◊ bagă mîna-n sîn — stavlja ruku u njedra ◊ bagă bań în pozanarĭ — stavlja novac u džep (krade) 2. (fig.) a. obraćati pažnju, primećivati, zapažati ◊ bagă sama — pazi dobro, obrati pažnju ◊ bagă sama sî nu luńiś — pazi da se ne oklizneš b. okrivljivati, prebacivati, kritikovati, zamerati ◊ îm bagă vina śe n-am ažuns la vrĭamĭe — zamera mi što nisam stigao na vreme ◊ bagă kapu în ńivuoĭe — navlači sebi nevolju na glavu [Crn.] 3. a. ulaziti ◊ uomu sa bagă-n kasă — čovek ulazi u kuću ◊ apa sa bagă-n pomînt — voda ulazi u zemlju b. zalaziti ◊ suarļi sa bagă dupa nuvirĭ — sunce zalazi za oblake c. uterivati ◊ bagă uoĭļi-n strungă — uteruje ovce u tor 4. (fig.) kusati, jesti, uzimati hranu ◊ đi đesńață n-am bagat ńimik în gură — od jutros nisam ništa okusio ◊ vrĭamĭa ĭe să bagăm śuava-n gură — vreme je da nešto prezalogajimo [Por.]		[Vidi]
1895	bagabuont	bagabont	протува	bagabuont (mn. bagabuonḑ) [akc. bagabuont] (i. m.) — protuva, skitnica, vagabund ◊ bagabuont ĭe ka o mară strîkată-n podrum, kare strîkă mĭarîļi tuaće — protuva je kao pokvarena jabuka u podrumu, koja ukvari sve ostale jabuke (Tanda) ◊ bagabuont ĭe o bișćală, o uļimișńiță, uom fara rînd — vagabund je protuva, skitnica, čovek bez reda (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
479	Bagaĭuovîț	Bagaiovâţ	Багајовац	Bagaĭuovîț [akc. Bagaĭuovîț] (i. m.) — (top.) Bagajovac, potes u ataru sela Savinac, opština Boljevac ◊ Bagaĭuovîțu ĭe pi puaļiļi lu Tîlva Ruoșîĭe — Bagajovac se nalazi u podnožju Crvenog brda [Crn.]		[Vidi]
476	bagat	băgat	увучен	bagat (bagată) (mn. bagaț, bagaće) [akc. bagat] (prid.) — 1. uvučen, stavljen, metnut ◊ kuțîtu, bagat în ćakă, stă sprimit dupa kurauă — nož, stavljen u korice, stoji spreman iza pasa ◊ putraḑîașće, bagat în apsă — truli, zatvoren na robiji 2. (fig.) zabrinut; zadužen: opevan ◊ bagat în grižă — zabrinut ◊ bagat în ńivuoĭe — uvučen u nevolju ◊ bagat în povastă — stavljen u priču [Crn.] ◊ bagat în kînćik — opevan [Por.] ∞ baga	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
477	bagatuorĭ	băgător	хранилац	bagatuorĭ (mn. bagatuori) [akc.bagatuorĭ] (i. m.) — hranilac, onaj koji umeće razvezane snopove žita u tulumbu vršalice ◊ la traĭrat, bagatuorĭu stîă pi mașînă, șî bagă snuopi în ĭa — na vršidbi, hranilac stoji na vršalici, i umeće snopove u nju [Crn.] ♦ up. drĭeș [Por.] ∞ baga		[Vidi]
478	baglamă	balama	шарка	baglamă (mn. baglamĭe) [akc. baglamă] (i. ž.) — (zast.) šarka na vratima i prozorima ◊ baglamă đi ușă — šarka za vrata ◊ baglamĭe đi vrakńiță — šarke za kapiju ◊ baglamĭe la uoknă — šarke na prozoru [Crn.] ♦ dij. sin. țîțînă [Por.]		[Vidi]
926	bagram	salcâm	багрем	bagram (mn. bagramĭ) [akc. bagram] (i. m.) — (bot.) bagrem (Rabinia pseudacacia) ◊ bagramu ĭe ļiemn tarĭe, bun đi mulće trabuĭaļe — bagrem je tvrdo drvo, dobro za razne potrebe ◊ fluarĭa đi bagram ĭe bună đi albiń — bagremov cvet je dobar za pčela (medonosan) ♦ var. floran (Lubnica, Gamziograd) [Crn.] ♦ dij. var. salkim [akc. salkim] ♦ var. bagrĭem [Por.] ♦ dij. var. salkîm (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. sin. druog (Velika Kamenica, Grabovica) [Dun.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
927	bagramĭarĭ	?	багремар	bagramĭarĭ (mn. bagramĭarĭe) [akc. bagramĭarĭ] (i. m.) — bagremar, bagremova šuma ◊ ńi duśem dupa ļamńe în bagramĭarĭ — idemo za drva u bagremar ♦ var. bagremĭerĭ [Crn.] ♦dij. var. bîgremarĭ [Por.] ∞ bagram		[Vidi]
462	Baińeșći	Bainești	Баиновци	Baińeșći [akc. Baińeșći] (i. m.) — (antr.) Bainovci, vlaško prezime familija Bainović u Šarbanovcu i Golubović u Osniću, čiji je predak bio Vlah po imenu ili nadimku Bain ◊ Baińeșći đin Șarbanuț au kîăș apruapĭe đi Ćimuok — Bainovci iz Šarbanovca imaju kuće blizu Timoka [Crn.]		[Vidi]
506	baĭațîăl	băițel	момчић	baĭațîăl (mn. baĭațîăĭ) [akc. baĭațîăl] (i. m.) — (demin.) momčić ◊ ńiś kopil, ńiś baĭat — ni dete, ni momak [Crn.] ◊ are șî ĭa un baĭațîăl, đi la munće — ima i ona jednog momčića, sa planine ♦ var. baĭețîăl [Por.] ♦ dij. var. băĭețăl [Kmp.] ∞ baĭat		[Vidi]
973	baĭațîăsk	băieţăsc	момачки	baĭațîăsk (baĭațîaskă) (mn. baĭațîășć) [akc. baĭațîăsk] (prid.) — momački, mladalački, vreme muškarčeve mladosti pre ženidbe ◊ nu puot să-l zauĭt ńiśkînd traĭu mĭeu, baĭațîăsk — ne mogu nikad da zaboravim svoj momački život ◊ baĭațîașće (pril.) — po momački, na momački način [Por.] ∞ baĭat		[Vidi]
972	baĭațîĭe	băieţie	момаштво	baĭațîĭe (mn. baĭațîĭ) [akc. baĭațîĭe] (i. s.) — momaštvo, momački život, mladićko doba ◊ am avut mîndră baĭațîĭe, am aļergat dupa fĭaće kît m-a tras ińima — imao sam lepo momaštvo, jurio sam za devojkama koliko me je vuklo srce ♦ var. bîĭațîĭe [Por.] ∞ baĭat		[Vidi]
505	baĭat	băiat	момак	baĭat (mn. baĭeț) [akc. baĭat] (i. m.) — momak ◊ baĭat ĭe voĭńik ažuns đi însurat — momak je muškarac dospeo za ženidbu ◊ la źuok a veńit o gramadă đi baĭeț, ama fĭaće a fuost puțîńe — na igranku je došla gomila momaka, ali je devojaka bilo malo ◊ baĭat batrîn — stari momak, neženja ♦ sin. danak ♦ supr. fată [Por.] ♦ dij. var. băĭat [Kmp.] ♦ dij. var. (mn. baĭaț) [Crn.]		[Vidi]
614	baĭbuok	?	бајбок	baĭbuok (mn. baĭbuokurĭ) [akc. baĭbuok] (i. m.) — 1. bajbok, ćumez, tesna prostorija ◊ în baĭbuoko-sta nuĭe luok mîĭ mult đi tri inș — u ovom ćumezu nema mesta ni za tri osobe 2. zatvor, buvara ◊ l-a bagat în baĭbuok — nabili ga u zatvor [Crn.]		[Vidi]
994	baĭe	baie	бања	baĭe1 (mn. bîăĭ) [akc. baĭe] (i. ž.) — banja, mineralno kupalište i lečilište ◊ ma duk în baĭe sî ma ļekuĭ đi durĭerĭ în înkeĭaturĭ — idem u banju da se lečim od bolova u zglobovima ♦ var. bańe (mn. bîăń) [Crn.] ◊ kum să nu fiĭe ruoșîĭe la firĭe, kînd tota vara petrĭaśe pin bîăĭ — kako da ne bude rumena u licu, kada celo leto provodi po banjama [Por.] ◊ Bańiĭa sńigoćinuluĭ, la Golumbăț — (top.) Snegotinska banja kod Golupca [Bran.]		[Vidi]
6261	baĭe	baie	рудник	baĭe2(mn. băĭ) [akc. baĭe] (i. ž.) — (izob.) rudnik ◊ pănă n- vińit în Măĭdan, aĭ miĭ ar fost munćitorĭ la baĭe, au făkut la karbińi — dok nisu došli u Majdanpek, moji su bili radnici u rudniku, pravili su ćumur [Buf.]		[Vidi]
974	baĭețîme	bâieţime	момчадија	baĭețîme (mn. baĭețîmĭ) [akc. baĭețîme] (i. ž.) — momčadija, grupa momaka, generacija momaka ◊ pļină uara đi baĭețîme, fĭaće nus pusta — puno kolo momčadija, devojaka nema nigde [Por.] ∞ baĭat		[Vidi]
482	baĭer	baieră	ручица	baĭer (mn. bairĭe) [akc. baĭer] (i. m.) — 1. ručica, pokretni dodatak na sudovima koji služi za prenošenje, hvataljka ◊ baĭer la kaldarĭe — ručica na bakraču ◊ baĭer la vadră — ručica na vedru [Crn.] ♦ dij. var. bair ◊ s-a rupt bairu la kuafă, șî barbatî-mĭu a pus o žîță kare ma taĭe la mînă kînd duk apa — pokidala se ručica na kofi, i moj muž je stavio jednu žicu koja mi seče ruku kad nosim vodu [Por.] 2. uprtača ◊ baĭer đi kĭes — uprtača za torbicu (Osnić) ◊ trasta ku baĭer — torba sa uprtačem (Topla) [Crn.] ♦ dij. sin. obrańe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5492	baĭir	bair	ручка	baĭir (mn. baĭire) [akc. baĭir] (i. s.) — (tehn.) ručka ◊ baĭiru la kuafă — ručka na kofi ♦ sin. toartă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
4467	baĭkuoń	băicon	каменчина	baĭkuoń (mn. baĭkuańe) [akc. baĭkuoń] (i. m.) — (augm.) kamenčina, kamenčuga ◊ ĭ-a batut kare ĭ-a fi batut ku baĭkuańe nuapća, numa să-ĭ dudîĭe đi la moșîĭe — tukli su ih noću neki nepoznati kamenčugama, samo da ih proteraju sa imanja ♦ var. bikuoń ♦ sin. borțuoń, bolovan, petruoń [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
2726	baĭluog	bailag	бајлак	baĭluog (mn. baĭluaźe) [akc. baĭluog] (i. s.) — (tehn.) bajlak, zakrpa za gumu na točku bicikla ◊ baĭluogu ĭe un pĭaćik đi gumă kare sa puńe la ruată kînd iĭ sa rupe guma đin afară — bajlak je parče gume koje se stavlja na točak bicikla, kada mu se pocepa spoljašnja guma ◊ baĭluogu sa faśe đin gumă batrînă alu ruată — bajlak se pravi od stare gume za bicikl [Por.]		[Vidi]
3309	bak	bac	скела	bak (mn. bakurĭ) (i. s.) — (tehn.) skela ◊ dăn Ram baku kară prăsta Dunăre dă mulće uorĭ prăsta ḑî — iz Rama skela preko Dunava vozi više puta na dan [Bran.]		[Vidi]
1566	baklă	găleată	канта	baklă (mn. bakļe) [akc. baklă] (i. ž.) — kanta, limena posuda za tečnost ◊ dăm o baklă đi olaĭ — daj mi kantu ulja [Por.]		[Vidi]
959	bakșîș	bacșiș	бакшиш	bakșîș (mn. bakșîșă) [akc. bakșîș] (i. s.) — bakšiš, napojnica, poklon; mito ◊ a fuost krśumarĭ, ama bakșîșu a fuost puțîn, kă lumĭa n-avut bań — bio je krčmar, ali je bakšiš bio slab, jer ljudi nisu imali para [Por.]		[Vidi]
378	bakuĭ	băcui	Бакуј	Bakuĭ (Bakuaĭkă) (i. s.) — (etn.) (pej.) Bakuj, naziv za stanovnike Pemske ulice u Majdanpeku ◊ Bakuĭ ar fost poļikră đe bažokură la Bufań đen Pemska — Bakuj je bio pogrdni nadimak za Bufane iz Pemske ◊ Bakuĭ ĭ-ar ḑîs kă ĭ-a țînut kă-s omiń proșć — nazivali su ih Bakui jer su ih držali za proste ljude [Buf.]		[Vidi]
1883	Bala	Bala	Балић	Bala (mn. Baluoń) [akc. Bala] (i. m.) — (antr.) Bala, Balić, por. nadimak u Rudnoj Glavi ◊ am pazît uoĭļ ku Milan Bala pi śuaka Îrnaglîăvi — čuvao sam ovce sa Milanom Balom na Rudnoglavskom brdu [Por.] ∞ bîăl		[Vidi]
3759	balamžîtură	bălmăjală	баљезгање	balamžîtură [akc. balamžîtură] (i. ž.) ● v. balmažală [Crn.] ∞ balmažî		[Vidi]
696	Balańeșći	Bălănești	Баланешти	Balańeșći [akc. Balańeșći] (i. m.) — (antr.) Balanešti, vlaško prezime familija u Šarbanovcu i Osniću, potomci Vlaha po imanu Balan [Crn.] ♦ var. (mn. Bîlańeșći), (jed.) Bîlańesku, poļikra alu o fîmeļiĭe mare în Arnaglaua — mn. Balanešti - Balanovići, jed. Balanesko - Balanović, prezime jedne velike familije u Rudnoj Glavi ◊ Truță Balan, a fuost birou satuluĭ — Petar Balan (ović) je bio seoski birov (pozivar, kurir) ◊ poļikră „balan” ĭ-a pus la uom kare a fuost bîăl la fire — nadimak „balan” dobijao je čovek koji je bio plavokos [Por.] ∞ bîăl		[Vidi]
573	balaur	balaur	смук	balaur (mn. balaurĭ) [akc. balaur] (i. m.) — smuk, neotrovna zmija (Zamenis longissima); blavor ◊ am vaḑut un balaur đi duauă mĭetîrĭe — video sam smuka od dva metra [Crn.] ♦ dij. sin. șîarpe [Por.] ♦ dij. var. palaur ♦ (demin.) palaurel — (demon.) zmaj, blavor (Prahovo) [Kmp.]		[Vidi]
674	balbańală	?	батргање	balbańală (mn. balbańelurĭ) [akc. balbańală] (i. ž.) — batrganje ◊ balbańală pin namĭeț — batrganje po smetovima [Crn.] ♦ dij. var. bîlbańală, bîlbańitu ♦ sin. zbaćală [Por.] ∞ balbańi		[Vidi]
675	balbańi	vâlvâi	батргати се	balbańi (ĭuo balbańesk, ĭel balbańașće) [akc. balbańi] (gl.) — batrgati se, boriti se, koprcati se, otimati se, rvati se (sa nekim problemom, nekom nedaćom, mukom) ◊ sî balbańașće ku lukru, sî skîape đi la bĭață — batrga se, radeći, da se spasi bede ◊ sî balbańeașće buou, nu sa dîă s-îl înžug — otima se vo, ne da da ga upregnem ◊ sî balbańașće ku buala — bori se sa bolešću [Crn.] ♦ var. bîlbańi ◊ ăl trasă, sa bîlbańi kîta, șî sa dusă la fund — povuče ga voda, on se batrgao malo, i ode na dno [Por.]		[Vidi]
522	balbataĭe	bâlbătaie	пламен	balbataĭe (mn. balbatîăĭ) [akc. balbataĭe] (i. ž.) — 1. plamen ◊ arđe fuoku fîră balbataĭe — gori vatra bez plamena ◊ balbataĭe mikă, balbataĭe marĭe — mali plamen, veliki plamen [Crn.] ♦ var. bîlbataĭe, bîlbaĭală — veliki, jak, lelujavi plamen vatre ♦ sin. vapaĭț, pară ◊ para fuokuluĭ — plamen vatre ♦ up. pară [Por.] ♦ dij. var. bălbătaĭe [Kmp.] ♦ / ? < bîlb (pîlp) + bataĭe (exp. Durlić ) ∞ bîlbîi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
574	balțuit	bălţat	лабав	balțuit (balțuită) (mn. balțuiț, balțuiće) [akc. balțuit] (prid.) — opušten, labav ◊ žîțîļi đi struĭe pin bandĭerĭ sînt balțuiće đi kaldură — žice na dalekovodu su opuštene zbog toplote ◊ sfuara đi rufe ĭe balțuită — kanap za veš je labav ♦ sin. mațuit (Valakonje) [Crn.] ♦ dij. var. bălțuit (Tanda) ◊ bălțuit ĭe aĭa śe nuĭe ļegat strîns — labavo je ono što nije vezano čvrsto ♦ dij. sin. afanat [Por.] ∞ bălțui		[Vidi]
3694	balćiță	băltuţă	барица	balćiță [akc. balćiță] (i. ž.) ● v. baltuță [Por.] ∞ baltă		[Vidi]
536	balćină	băltină	мочвара	balćină (mn. balćiń) [akc. balćină] (i. ž.) — močvara, zemljište nepogodno za obradu i ispašu stoke zbog površinske vode ◊ pi lîngă Ćimuok ĭastă mulće balćiń karĭe nu sî puot lukra — pored Timoka ima mnogo močvara koje se ne mogu obrađivati [Crn.]		[Vidi]
960	balkău	balcău	мочвара	balkău (mn. balkuaĭe) [akc. balkău] (i. s.) — (zast.) (augm.) močvara, močvarište ◊ vuorba balkău astîḑ s-a pastrat numa pin kînćiśe batrîńe, kare sînt șî ĭaļe gata tuaće zuĭtaće — reč „balkeu” je danas sačuvana samo u starim pesmama, koje su i one gotovo sve zaboravljene ♦ ? var. baltău (augm.) baltă — „bara, močvara” [Por.] ∞ baltă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
810	balmažală	bălmăjală	баљезгање	balmažală (mn. balmažîălurĭ) [akc. balmažală] (i. ž.) — (vulg.) baljezganje, lupetanje koještarija, trabunjanje ◊ đin balmažala luĭ, ńimik n-am înțaļes — iz njegovog trabunjanja ništa nisam razumeo ◊ nu askult balmažîălurļi politikanțîlor — ne slušam trabunjanja političara ♦ var. balamžîtură [Crn.] ♦ dij. var. bîlmažală [Por.] ∞ balmažî		[Vidi]
811	balmažî	bălmăji	баљезгати	balmažî (ĭuo balmažîăsk, ĭel balmažîașće) [akc. balmažî] (gl. p.) — (vulg.) baljezgati, trabunjati, govoriti besmislice, koještarije ◊ kît ĭe ḑîua numa balmažîașće — po vazdan govori koještarije ◊ nu balmažî, aĭ grižă śe vorbĭeșć — ne baljezgaj, pazi šta govoriš [Crn.] ♦ dij. var. bîlmažî [Por.]		[Vidi]
521	balmiș	balmoș	белмуж	balmiș (mn. balmișurĭ) [akc. balmiș] (i. m.) — belmuž, jelo koje se priprema od oceđene kaše, prženjem u tiganju, uz dodavanje kukuruznog brašna i soli ◊ balmișu sî manînkă pîn ĭe ferbinće — belmuž se jede dok je vruć [Crn.] ♦ dij. var. balmuș [Por.] ∞ balmuș		[Vidi]
1971	balmuș	balmuș	белмуж	balmuș (mn. balmușurĭ) [akc. balmuș] (i. s.) — (nutr.) belmuž, jelo od prženog mladog sira ◊ balmușu a fuost măĭ mare dulśață pîkurarĭaskă — belmuž je bila najveća pastirska poslastica [Por.] dij. var. balmiș [Crn.]		[Vidi]
3695	balśuară	băltuţă	барица	balśuară [akc. balśuară] (i. ž.) ● v. baltuță [Por.] ∞ baltă		[Vidi]
534	baltă	baltă	бара	baltă (mn. bĭelț) [akc. baltă] (i. ž.) — a. bara, plitka stajaća voda sa specifičnim biljnim i životinjskim svetom ◊ baltă vĭarđe — zelena bara ◊ în baltă traĭașće draku — u bari živi đavo b. voda koja se zadržava u udubljenjima posle kiše ◊ baltă đin pluaĭe — kišna bara [Crn.] ♦ (demin.) baltuță — barica ♦ (augm.) baltuoń — baretina [Por.]		[Vidi]
843	baltuță	băltuţă	барица	baltuță (mn. baltuț) [akc. baltuță] (i. ž.) — barica ♦ / (demin.) < baltă ♦ var. balćiță, balśuară ◊ dupa pluaĭe a ramas mulće baltuță pi luokurĭ poļiažńiśe — posle kiše ostale su mnoge barice po njivama u ravnici [Por.] ∞ baltă		[Vidi]
842	baltuoń	băltoi	баретина	baltuoń (mn. baltuańe) [akc. baltuoń] (i. s.) — (augm.) baretina, baruština ◊ după sat esťe un baltuoń, bun numa ďe broșťi — iza sela ima jedna baruština, dobra je samo za žabe [Por.] ∞ baltă		[Vidi]
535	baltuos	băltos	мочваран	baltuos (baltuasă) (mn. baltuoș, baltuasă) [akc. baltuos] (prid.) — močvaran; podvodan ◊ luok baltuos — močvarno mesto ◊ pomînt baltuos — močvarna zemlja [Crn.] ◊ baltuos luok, bun numa đi bruoșć — močvarno mesto, dobro samo za žabe [Por.] ∞ baltă		[Vidi]
645	Baluță	Băluţă	Белкица	Baluță [akc. Baluță] (i. ž.) — Belkica, često ime za ovcu bele boje ◊ Baluță, uaĭe blîndă ku lapće dulśe — Belkica, umiljata ovca sa slatkim mlekom [Hom.] ♦ var. Balură ◊ Uoiță Balură, ku korńițu-n gură — Ovčica Belkica s rokcem u zubima, (vlaška varijanta rumunske pesme „Miorița”) [Zvizd] ∞ uaĭe		[Vidi]
691	Baluțuońi	Băluţeanu	Балуцани	Baluțuońi [akc. Baluțuońi] (i. m.) — (antr.) Balucani, vlaško prezime familije u Podgorcu, čiji je predak bio Vlah po nadimku Baluca ♦ / Baluță < (demin.) Bîălu < bîăl — plave kose, plavušan ◊ Baluțuońi au kîrd marĭe đi uoĭ la baśiĭe — Balucani imaju veliko stado ovaca na bačiji [Crn.] ∞ bîăl		[Vidi]
577	baluos	bălos	балав	baluos, baluasă (mn. baluoș, baluasă) [akc. baluos] (prid.) — 1. balav, kome idu bale iz usta ◊ baluos ka kîńiļi al turbat — balav kao besan pas 2. odvratno ◊ baluos ka slańina viĭe — odvratno kao živa slanina [Crn.] ♦ dij. var. bălos [Kmp.] ∞ înbaloșa		[Vidi]
4161	balușăl	păstrăv de fag	буковача	balușăl (mn. balușăĭ) [akc. balușăl] (i. m.) — (mik.) bukovača (Pleuritis serotinus) ◊ balușăl ĭe burĭaće kare krĭașće pi fag — bukovača je gljiva koja niče na bukvi ◊ ĭastă balușăl đi primovară șî balușăl đi tuamnă — ima prolećna bukovača i jesenja bukovača [Por.] ♦ dij. sin. burĭeț da-ĭ ńegri (Osanica) [Hom.] ∞ burĭaće		[Vidi]
538	baļaguos	băligos	убалеган	baļaguos (baļaguasă) (mn. baļaguoș, baļaguasă) [akc. baļaguos] (prid.) — 1. ubalegan, umazan balegom 2. (fig.) pokvarenjak ◊ uom baļaguos — čovek bez morala [Crn.] ♦ var. baļeguos (baļeguasă) (mn. baļeguoș) [Por.] ∞ bîļega		[Vidi]
1884	Baļan	Balian	Баљан	Baļan (mn. Baļań) [akc. Baļan] (i. m.) — (antr.) Baljan, prezime u Majdanpeku ◊ Baļańi a vińit în Măĭdan đin Banatul rumîńesk, da în Banat s-ar mutat đin Kraĭova — Baljani su u Majdanpek došli iz rumunskog Banata, a u Banat su se preselili iz Krajove [Buf.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
575	baļe	bale	бале	baļe [akc. baļe] (i. ž.) — 1. bale, sline koje izlaze iz usta, gubice ◊ la uaĭe pļakară baļe đin gură, o să muară — ovci krenule bale iz gubice, uginuće ◊ baļe đi kulkumĭek — puževe bale [Crn.] 2. sluzava i lepljiva materija ◊ vinu kînd sa strîkă, or prazu kînd putraḑîșaće în pomînt, fak baļe — vino kad se ukvari, ili praziluk kada istruli u zemlji, prave bale [Por.] ∞ înbaloșa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3760	baļeguos	băligos	убалеган	baļeguos [akc. baļeguos] (prid.) ● v. baļaguos [Por.] ∞ bîļega		[Vidi]
2121	baļigarĭ	băligar	балегар	baļigarĭ (mn. baļigarĭ) [akc. baļigarĭ] (i. m.) — (ent.) balegar, insekt (Geotrupes stercorarius) ◊ baļagarĭu ĭe guangă mikă, ńagră, kunoskută kă adună skrume đi baļigă, șî mĭergînd înapuoĭ, ļi faśe buboloș ka kikirĭaḑa đi ĭepur — balegar je mala, crna buba, poznata po tome što skuplja mrvice balege, i idući unazad, pravi od njih grudvice veličine zečjeg brabonka ♦ var. băļigarĭ, bîļegarĭ [Por.] ∞ baļigă		[Vidi]
537	baļigă	baligă	балега	baļigă (mn. bîăļiź) [akc. baļigă] (i. ž.) — 1. balega, izmet krupnih životinja ◊ baļigă đi vakă — goveđa balega ◊ baļigă đi kal — konjska balega 2. (fig.) a. za lice bez morala ◊ baļigă đi uom — govno od čoveka b. za popustljivog ◊ muaļe ka baļiga — mekan kao balega [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
460	ban	ban	новац	ban (mn. bań) (i. m.) — 1. (mon.) novac, metalna ili papirna moneta u opticaju, ekvivalent za robu ◊ zdrîănkîńe đi bań — zvecka, pun novaca ◊ a gasît bań — našao je (zakopano) blago 2. (fig.) poređenje za blagostanje, tvrdičluk, rasipništvo i sl. ◊ pazîăsk muošu ka pi ban — čuvaju starca kao paru ◊ traĭașće ka banu-n pungă — živi kao novac u kesi ◊ banu luĭ ĭe grĭeu ka Artanu — njegov dinar je težak kao Rtanj ◊ strîvĭașće banu pi fiĭe śe — rasipa novac na bilo šta ◊ arĭe źaĭśće rarĭ — ima retke prste (rasipnik je) ◊ askultă ka bańișuoru — vredan je kao novčić (za poslušno dete) ◊ faśe ban bun — dobro zarađuje ◊ nu vrĭeduĭe ńiś kît un ban îngaurit — ne vredi ni koliko probušeni novčić 3. čest ukras na nošnji ◊ salbă đi bań — đerdan [Crn.] ♦ dem. banuț (akc. banuț), banușăl (akc. banușăl) ♦ augm. bańamă (akc. bańamă) ◊ unđ-a fi strîvit atîta bańamă? — gde li je potrošio tolike novce ? [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
579	bandaș	trompetist	трубач	bandaș1 (mn. bandașî) [akc. bandaș] (i. m.) — 1. trubač, svirač na trubi ◊ fraćiļi mĭeu ĭe bandaș — moj brat je trubač [Crn.] 2. bandaž, obruč na točku bicikla ◊ mĭ-a pikat guma đi pi bandaș — smakla mi se guma sa bandaža ◊ s-a rupt guma, ș-a mînat ruata pi bandaș — pukla je guma, pa je vozio bicikl na bandažu [Por.] ∞ bandă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3465	bandaș	bandaj	бандаж	bandaș2 (mn. bandașă) [akc. bandaș] (i. s.) — (tehn.) bandaž, obruč na točku bicikla ili mopeda ◊ mi s-a rupt guma la ruata đi-nainće, ș-a-m fuost muara să mîn ruata pi bandaș pănă la kasă — pocepala mi se guma na prednjem točku, pa sam morao da teram bicikl na bandažu sve do kuće [Por.]		[Vidi]
578	bandă	bandă	труба	bandă (mn. bîănḑ) [akc. bandă] (i. ž.) — truba, limeni duvački instrument ◊ ḑîśe în bandă mikă — svira na maloj trubi ◊ bandă mîĭ marĭe — veća truba [Crn.] ♦ dij. var. (mn. bĭenḑ) ◊ bandaś, kîntă-n bandă — trubač, svira trubu ◊ s-a-nvațat đi mik să kînće-n bandă — naučio je da svira trubu kao mali (u detinjstvu) [Por.]		[Vidi]
2236	bandierĭ	bandier	бандера	bandierĭ (mn. bandierĭ) [akc. bandierĭ] (i. m.) — bandera, električni ili telefonski stub ◊ kînd a trîbuit să duśem struĭa pănă la koļibĭ pi śuakă, tuot nat a dat đin padurĭa luĭ bandierĭe kîće a trîbuit — kada je trebalo da dovedemo struju do koliba na brdu, svako je iz svoje šume davao bandere koliko je trebalo [Por.]		[Vidi]
1178	banḑari	banzari ?	басирати	banḑari (ĭuo banḑarĭesk, ĭel banḑarĭașće) [akc. banḑari] (gl.) — (muz.) basirati, svirati na pratećem instrumentu ◊ kînd ĭastă duoĭ lautarĭ, unu ḑîśe đi žuok, da al alalt banḑarĭașće — kad sviraju dvojica violinista, jedan svira kolo, a drugi basira [Crn.] ♦ dij. var. băsări (ĭuo băsărĭesk, ĭel băsărĭașće) [akc. băsări] ◊ Ĭanku ku Dinu a fuost lăutarĭ kunoskuț, parĭake bună: Ĭanku ĭe primaș, da Dinu băsărĭașće dupa ĭel — Janko i Dinu su bili lautari, dobar par: Janko je bio primaš, a Dinu je basirao za njim (Leskovo) [GPek] ♦ dij. var. băsui (ĭuo băsuĭesk, ĭel băsuĭașće) [akc. băsui] ◊ ń-am spart taĭfa, kî ĭel n-a putut să băsuĭaskă kum trîabe — rasturili smo grupu, jer on nije mogao dobro da basira (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1179	banḑarit	?	басирање	banḑarit (banḑariturĭ) [akc. banḑarit] (i. m.) — (muz.) 1. basiranje, ritmovanje ◊ ku banḑarit, mîĭ bińe žuoś — uz basiranje, bolje igraš 2. (fig.) mlaćenje, pričanje gluposti ◊ lasîće đi banḑarit, vĭeḑ kî sî rîd đi ćińe — nemoj da mlatiš, vidiš da ti se smeju [Crn.] ∞ banḑari	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3468	bankă	bancă	банка (монета)	bankă (mn. bănś) [akc. bankă] (i. ž.) — (zast.) (mon.) banka, metalna moneta ◊ bankă ĭ-a ḑîs aĭ batrîń la un fĭeļ đi bań kare avut vrĭad ḑîaśe, doaḑăś șî triḑăś đi dinarĭ — bankom su stari zvali jednu vrstu novca koji je imao vrednost deset, dvadeset i trideset dinara ◊ la banu đi ḑaśe dinarĭ ĭ-a ḑîs o bankă, la-l đi doaḑăś ĭ-a ḑîs doă bănś, da la-l đi triḑăś ĭ-a ḑîs triĭ bănś — novčić od deset dinara zvali se jednom bankom, od dvadeset su zvali dve banke, a onog od trideset dinara, tri banke [GPek] ◊ o bankă a fuost ban tare, kî ĭa avut ḑăśe dinarĭ, da ḑîua đi sapat a fuost triĭ dinarĭ — jedna banka je bila jak novac, jer je vredela deset dinara, a dan kopanja bio je tri dinara (Rudna Glava) [Por.] ∞ ban		[Vidi]
1443	bankĭet	?	камара	bankĭet (mn. bankĭeț) [akc. bankĭet] (i. m.) — kamara složene cigle ◊ am un bankĭet đi țîglă, măĭ întrîabe triĭ đi kasă — imam jedan „banket” cigala, treba mi još tri za kuću (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
481	banu mîțî	mică	мачји новчић, лискун	banu mîțî [akc. banu mîțî] (i. m.) — (min.) mačji novčić, žućkasti kamen koji se presijava; liskun ◊ kînd am fuost pîkurarĭ, am gin] i kî ĭe banu mîțî aur — kad sam bio čobanin, mislio sam da je liskun zlato ♦ sin. șîfîr ♦ up. ban, mîț [Por.]		[Vidi]
3455	banuț	bănuţ	новчић	banuț (mn. banuș) [akc. banuț] (i. m.) — (mon.) novčić ◊ avut num un banuț atîrnat la gît, kă a fuost fată sarakă — imala je samo jedan novčić okačen oko vrata, jer je bila siromašna devojka ◊ a gasît o gramadă đi banuș, kare a pitulat vrunu đa-ĭ luĭ đa-ĭ batrîń, ama s-a aratat kă nau ńiś un vrĭad — našao je gomilu novčića, koju je sakrio neko od njegovih predaka, ali se pokazalo da nemaju nikakvu vrednost ♦ var. banușăl [Por.] ∞ ban		[Vidi]
1135	bańeće	bănet	парајлија	bańeće [akc. bańeće] (i. m.) — parajlija, bogataš ◊ bańeće ĭe uom pļin dă bań — parajlija je čovek pun para [Zvizd] ∞ ban	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
576	bańiuluĭ	pe bani	готовински	bańiuluĭ [akc. bańiuluĭ] (pril.) — gotovinski, vid trgovine dobrima ◊ pi marfă, ore bańiuluĭ — za robu, ili gotovinsk i ◊ bańiuluĭ, ore-n skimb — gotovinski, ili u razmenu (razmenom, trampom) [Crn.]		[Vidi]
3697	barabar	bărăbar	барабар	barabar [akc. barabar] (pril.) ● v. bîrabar [Crn.] ∞ bîrbari		[Vidi]
830	barabă	?	бараба	barabă (mn. barăbĭ) [akc. barabă] (i. s.) — baraba 1. ološ, propalica, skitnica, besposličar ◊ o barabă đi uom, a dat tuot pi bĭare, ș-akuma a ramas pi drumo-l mare — baraba od čoveka, sve je propio i sada je ostao na ulici 2. došljak, neznanac; čovek bez imovine ◊ s-a mîritat dupa o barabă la Măĭdan, a veńit đin lumĭa albă, fara moșîĭe, fara ńimika — udala se za neku barabu u Majdanpeku, koji je došao iz belog sveta, bez imovine, bez ičega [Por.]		[Vidi]
512	barbațîașće	bărbătește	мушкарачки	barbațîașće [akc. barbațîașće] (pril.) — muškarački, na muški način; muški; snažno ◊ puńe umîru barbațîașće — podmetni rame muški [Crn.] ∞ barbat	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
516	barbațîăsk	bărbătesc	мушки	barbațîăsk (mn. barbațîăsć) [akc. barbațîăsk] (prid.) — 1. muški, na način svjostven muškarcu ◊ lukru barbațîăsk — muški posao ◊ trĭabă barbațaskă — muška posla ◊ țuaļe barbațîășć — muško odelo ◊ mîń barbațîășć — muške ruke [Crn.] 2. supružnički, na način svojstven muškarcu kao suprugu [Por.] ∞ barbat		[Vidi]
513	barbațîĭe	bărbăţie	мушкост	barbațîĭe (mn. barbațîĭ) [akc. barbațîĭe] (i. ž.)   — 1. muškost, muževnost, odvažnost na muževan način ◊ akuma aratăț barbațîĭa — sad pokaži muškost [Crn.] 2. brak, bračnost, supružništvo ◊ barbațîĭa-mĭa ku ĭel a fuost bună, ĭel a fuost bun barbat — moj brak sa njim je bio dobar, on je bio dobar muž  [Por.] ∞ barbat		[Vidi]
3698	barbari	bărăbari	изједначавати	barbari [akc. barbari] (gl. p. ref.) ● v. bîrbari [Crn.]		[Vidi]
524	barbarĭ	bărbie	подбрадак	barbarĭ (mn. barbarĭe) [akc. barbarĭ] (i. m.) — (fig.) podbradak, dodatak na violini koji služi da se instrument drži na ramenu pomoću brade ◊ kînd lauta arĭe barbarĭ, mîĭ bińe șîađe pi umîru lu lautarĭ — kad violina ima podbradak, bolje leži na ramenu violiniste [Crn.] ∞ barbă		[Vidi]
511	barbat	bărbat	муж	barbat (mn. barbaț) [akc. barbat] (i. m.) — muž, suprug ◊ ĭuo-s barbatu ĭeĭ — ja sam njen muž ◊ am avut duoĭ barbaț — imala sam dva muža [Crn.] ◊ fi kuminće, kă vińe barbatî-mĭu, șî će frînźe — budi pristojan, jer će mi doći muž, pa će te polomiti ♦ sin. uom [Por.] ♦ dij. var. bărbat [Kmp.] ∞ barbă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
523	barbă	barbă	брада	barbă (mn. barbĭe) [akc. barbă] (i. ž.) — 1. a. (anat.) brada, deo lica ispod usta ◊ barbă askuțîtă — šiljata brada ◊ barba ku kroviț — brada sa rupicom ♦ (demin.) barbuță — bradica b. dlaka koja odraslim muškarcima raste na licu ◊ barbă rasă — obrijana brada ◊ barbă lungă — duga brada ◊ barbă rară — retka brada ◊ barbă albă — seda brada ◊ barbă rasuśită — uvijena brada 2. (tehn.) delovi nekih alata ◊ barba la sakurĭe — brada sekire, zadnji deo sečiva sekire [Crn.] ♦ var. barbura la sakurĭe [Por.] ◊ barba la firiz — brada testere, deo testere sa ramom koji je bliži ruci 3. (iron.) barbă pîrśaskă — jareća brada [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
526	barbiĭe	bărbie	подвољак	barbiĭe (mn. barbiĭ) [akc. barbiĭe] (i. ž.) — a. podvoljak, debeli, često dvostruko ispupčeni kožni nabor ispod podbratka kod gojaznih osoba ◊ uom gras, barbiĭa marĭe — gojazan čovek, velika guša b. spuštena i nabrana koža ispod vrata kod nekih životinja [Crn.] ◊ barbiĭe ĭe grasîmĭa supt barbă, la uom, or la vro vită — barbija je debelina pod gušom, kod čoveka, ili neke životinje [Por.] ∞ barbă		[Vidi]
845	barbuță	bărbuţa	брадица	barbuță (mn. barbuț) [akc. barbuță] (i. ž.) — 1. bradica, mala brada ♦ / (demin.) < barbă 2. (antr.) Barbuță — „bradić”, nadimak čoveka sa malom bradom ♦ Barbuțan, Barbuțańi, Barbuțuońi — porodični nadimak potomaka čoveka sa nadimkom „barbuță”, posrbljeno: Barbucić, Barbucović, Barbucanović [Por.] ∞ barbă		[Vidi]
693	Barbuļeșći	Bărbulești	Барбулешти	Barbuļeșći [akc. Barbuļeșći] (i. m.) — (antr.) Barbulešti, Barbulovići, vlaško prezime familija u Malom Izvoru i Osniću, čiji se predak rodonačelnik zvao Barbu ◊ Barbuļeșći đin Izvuoru al mik sînt uamiń đi vuorbă — Barbulešti iz Malog Izvora su ljudi od reči [Crn.] ♦ dij. var. Bîrbuļeșći, Bărbuļeșći [Por.] ∞ barbă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
525	barbuos	bărbos	брадат	barbuos (mn. barbuoș) [akc. barbuos] (prid.) — bradat ◊ barbuos kî žaļașće — bradat jer žali ◊ barbuos k-așa vrĭa — bradat jer to želi [Crn.] ♦ dij. var. bărbos [Kmp.] ∞ barbă		[Vidi]
741	Barbură	Barbură	Варвара	Barbură [akc. Barbură] (i. ž.) — (kal.) Varvara, kokošiji praznik; neradan dan, posvećen živini; Barbura ◊ Barbură ĭe prazńiku alu gaiń — Varvara je kokošinji praznik [Hom.] ◊ Barbura ĭe muĭare sfînțîtă, kare dă birekĭetu pomîntuluĭ — Barbura je sveta žena koja zemlji daje berićet ◊ Barbura are doă suruorĭ, kare sa kĭamă Vîrvare; ĭastă doă Vîrvare: a đin tîń ĭe k-o ḑî nainća Barburi, a Vîrvarĭa a doĭļa ĭe k-o ḑî dupa ĭa — Barbura ima dve sestre, koje se zovu Varvare; prva pada dan pre Barbure, a druga je dan posle nje (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. Barbora (Malajnica) [Pad.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
867	bardak	bardac	бардак	bardak (mn. bardaśе) [akc. bardak] (i. s.) — bardak, zemljani sud za piće; krčag; vrč ◊ đin bardak măĭ đes s-a baut rakiĭe pi la prazńiśe, pi la nunț, or pi la pomeń — iz bardaka se najčešće pila rakija na slavama, svadbama ili daćama ◊ bardaku a mĭers đin mînă-n mînă, pi lînga masă, șî tot nat a tras đin ĭel kît ĭ-a plakut, kă pară n-a fuost, or n-a fuost đi ažuns — bardak je išao iz ruke u ruku oko stola, i svako je pio koliko je hteo, jer čaša nije bilo, ili ih nije bilo dovoljno ♦ var. bîrdak (Tanda) [Por.] ∞ vas	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
527	bardă	bardă	брадва	bardă (mn. bărḑ) [akc. bardă] (i. ž.) — bradva, tesarska sekira sa kratkom i krivom drškom ◊ barda ĭe sakurĭe đ-o mînă, adîns fakută đi śopļit la ļiamńe — bradva je jednoručna sekira, posebno izrađena za tesanje drveta ♦ up. sakurĭe [Por.] ◊ ku barda sa fača daoge la butoĭ — sa bradvom su se izrađivale doge za bure (Korbovo) [Dun.]		[Vidi]
585	barḑă	barză	рода	barḑă (mn. bĭerḑ) [akc. barḑă] (i. ž.) — (ornit.) roda, ptica selica (Ciconia Ciconia) ◊ kînd ažunźe barḑa, ažunźe șî primovara — kad stigne roda, i proleće stiže ♦ var. barză (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ♦ sin. stîrk (Rudna Glava) [Por.] ♦ sin. stîlk (Sige) [Hom.] ♦ dij. var. barză [Kmp.] ♦ / ? barḑă / barză < barz < brĭaz „pistriț” — šaren (exp. Durlić) ∞ brĭaz	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
792	barkă	barcă	чамац	barkă (mn. bărți) [akc. barkă] (i. ž.) — ribarski čamac ◊ peșkari merğe ku barka pe Duńere ĭn peșkarit, vrodată a mînato ku vislă, da astez ku motoru — plovilo sa kojim profesionalni ribari na Dunavu love ribu, nekada su ga terali na vesla, a danas sa motorom [Kmp.] ♦ sin. orańiță [Por.]		[Vidi]
1250	barnă	barnă ?	неред	barnă (mn. bîărń) [akc. barnă] (i. ž.) — nered, haos, pustoš; ršum ◊ l-am lasat în kasă ka pi uom, da ĭel mĭ-a fakut arnă-barnă pin suobă, șî sa dus drakuluĭ — ostavio sam ga u kući kao čoveka, a on mi je napravio ršum po sobi, i otišao do đavola [Por.]		[Vidi]
602	basama	basama	ваљда	basama [akc. basama] (pril.) — valjda, možda, verovatno ◊ basama ĭe așa lasat đi la Dumńeḑîu — valjda je tako dato od Boga ◊ basama nu vińe kî ĭe kuprins ku śuava — verovatno ne dolazi jer je nečim zauzet ♦ var. basanka, basamka [Por.]		[Vidi]
4212	basanka	basama	ваљда	basanka [akc. basanka] (pril.) ● v. basama [Por.] ∞ basama		[Vidi]
697	Basarabuońi	Basarabeanu	Басарабони	Basarabuońi [akc. Basarabuońi] (i. m.) — (antr.) Basaraboni, vlaško prezime familije Basarabić iz Podgorca, potomaka Vlaha sa nadimkom Basarab [Crn.] ♦ var. Bîsarabańi, Bîsîrabuońi (jed. Bîsaraban, Bîsîraban) — vlaško prezime („poļikra”) familije Jovanović iz Gornjana u Gornjem Poreču, koje su dobili po pretku, doseljenom iz Besarabije polovinom XVIII veka ◊ Vană Bîsarab (var. Bîsaraban), un uom đin famiļiĭa lu Bîsîrabuońi — Jovan, čovek iz familije Basarab (ović) [Por.]		[Vidi]
582	baskiĭe	ulucă	баскија	baskiĭe (mn. baskiĭ) [akc. baskiĭe] (i. ž.) — baskija, žioka 1. pojanta, horizontalna prečka u vidu tesane letve koja se zakucava na vertikalnu konstrukciju tokom gradnje objekata od slabog materijala ◊ kasă đi baskiĭ — kuća od pojanti ◊ baskiĭ đi svińak — pojante od crnog graba ◊ baskiĭ đi śaruoń — pojante od cerovine [Crn.] 2. horizontalna greda o koju se prikivaju tarabe ◊ đi gard ăț trîabe kîći duauă baskiĭ întra șćiumpĭ; sa pun poļiažńik, șî đi șćiump sa prind ku klanfe — za ogradu ti trebaju po dve baskije između stubova; postavljaju se vodoravno, i za stub se vezuju klanfama ♦ dij. sin. kuardă (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
887	bastră	peronosporă	пламењача	bastră [akc. bastră] (i. ž.) — plamenjača, bolest koju izazivaju paraziti na mnogim biljkama (puccinia graminis) ◊ bastra a ars piparka — plamenjača je izgorela papriku [Hom.] ♦ dij. sin. mană, taśuńe [Por.] [Crn.]		[Vidi]
854	Bastuońi	Basta	Бастони	Bastuońi [akc. Bastuońi] (antr.) — vlaško prezime porodice u Gamzigradu, čiji je predak imao nadimak Baston, verovatno od l.i. Basta ◊ Brańe Bastuon ĭe rîău bolnau — Brane Baston je jako bolestan [Crn.]		[Vidi]
797	baș	baș	баш	baș (part.) — rečca 1. za isticanje neke reči ili izraza ◊ a trĭekut baș pi lînga nuoĭ — prošao je baš pored nas 2. za pokazivanje istovremenosti: upravo, taman ◊ kînd ĭel baș să skîape pi ușă, uoțî tună, șă-l prind — baš kad on da utekne na vrata, lopovi upadnu, i uhvate ga 3. za ublažavanje ◊ n-a fuost baș așa — nije bilo baš tako [Por.]		[Vidi]
3671	bașćauă	grădină	башта	bașćauă (mn. bașćiaļe) [akc. bașćauă] (i. ž.) — bašta ◊ a fakut bașćauă lînga rîu, ku mare drag kă n-o să fiĭe nakaz ku udatu, ama a veńit pouodu ș-a luvat tuot — napravio je baštu pored reke, uz veliku radost da neće biti muke sa zalivanjem, ali je izbila poplava i odnela sve ♦ [Por.] ♦ dij. var. baśauă [Crn.] ♦ dij. var. bașťa [Kmp.]		[Vidi]
3672	bașťa	grădină	башта	bașťa (mn. bașťeļe) [akc. bașťa] (i. ž.) — bašta ◊ ma duk în bașťa să skot ťapă — idem u baštu da izvadim luk [Kmp.] ♦ dij. var. baśauă [Crn.] ♦ dij. var. bașćauă [Por.]		[Vidi]
963	baś	baci	бач	baś (mn. baś) (i. m.) — bač, učesnik bačije, bačijar ◊ baś ĭe oĭarĭ kare a-npreunat uoĭļi luĭ ku uoĭļi alu veśiń într-o stînă, kare petrĭaśe o vrĭame pista an la baśiĭe — bač je ovčar koji je sastavio svoje ovce sa ovcama suseda i napravio jedno stado, koje provede jedno vreme tokom godine na bačiji ◊ șî muoșu Pau Blîgoĭan ĭe baś ku stîna-luĭ, în baśiĭa nuastră la Rîmnarĭeka — i čiča Pavle Blagojev je bač sa svojim stadom u našoj bačiji na Ravnoj reci ♦ v. baśol mare [Por.] ∞ baśiĭe		[Vidi]
569	baśauă	grădină	башта	baśauă (mn. baśaļе) [akc. baśauă] (i. ž.) — bašta ◊ în baśauă am pus varḑă, piparkă, kîta praz, busuĭuok șî fluorĭ đi tuamnă — u bašti sam posadila kupus, papriku, malo praziluka, bosiljak i hrizanteme [Crn.] ♦ dij. var. bașćauă ♦ sin. građină [Por.] ♦ dij. var. bașťa [Kmp.]		[Vidi]
570	baśelarĭ	grădinar	баштован	baśelarĭ (mn. baśelarĭ) [akc. baśelarĭ] (i. m.) — baštovan, lice koje se bavi uzgojem i prodajom povrća ◊ kumparaĭ rasad đi la baśelarĭ — kupih rasad od baštovana ◊ la baśelarĭ sînt bukaćili mîĭ skumpĭe — kod baštovana je povrće skuplje [Crn.] ♦ dij. var. bîșćelarĭ [Por.] ∞ bașćauă		[Vidi]
484	Baśevița	Baceviţa	Бачевица	Baśevița [akc. Baśevița] (i. ž.) — (ojk.) Bačevica, vlaško selo u opštini Boljevac ◊ Baśevița ĭe sat kare vrodată a fuost bun luok đi baśiĭe — Bačevica je selo koje je nekada bilo dobro mesto za bačije ♦ / < baś — „bač, bačijar” [Crn.] ∞ baśiĭe		[Vidi]
487	Baśevĭan	Bacevean	Бачевичанин	Baśevĭan (Baśevĭană) (mn. Baśevĭeń, Baśevĭeńе) [akc. Baśevĭan] (i. m.) — Bačevičanin, stanovnik vlaškog sela Bačevica u opštini Boljevac ◊ ĭuo mis Baśevĭan, uom dîn Baśevița — ja sam Bačevičanin, čovek iz Bačevice [Crn.] ∞ Baśevița		[Vidi]
644	baśiĭe	băcie	бачија	baśiĭe (mn. baśiĭ) [akc. baśĭie] (i. ž.) — 1. bačija, sezonsko udruživanje stoke radi zajedničke ispaše i muže ◊ vara-sta s-a fakut numa o baśiĭe, șî aĭa dîn triĭ kîăș — ovog leta sastavljena je samo jedna bačija, i to od tri kuće 2. mesto u planini gde je organizovana bačija, sa objektima za čuvanje stoke, mužu i obradu mleka ◊ baśiĭa-mĭa în Sîga ĭe la śuaka lu Truĭkă — moja bačija u Sigama nalazi se na Trujkinom brdu [Hom.] ◊ kînd am fuost mik, m-a dat tata să fiu slugă la baśiĭe — kada sam bio mali, otac me je dao da budem sluga na bačiji ◊ la baśiĭe sa masură lapćiļi — na bačiji se meri mleko ♦ sin. stînă ♦ up. kîrd [Por.] ∞ baś		[Vidi]
962	Baśilă	Băcilo	Бачило	Baśilă (mn. Baśiluoń, Bîśiluoń) [akc. Baśilă] (i. m.) — (antr.) Bačilo, porodični nadimak jedne familije u Rudnoj Glavi, čije je posrb. prezime Bačilović ◊ Baśilă ĭe poļikra đi bîtrîńață alu vrun Arnaglavĭan, kare a trait tot la baśiĭe, dupa ĭel ruda аluĭ s-a poļikrit Bîśiluońi — Bačilo je nadimak nekog starog Rudnoglavca, koji je stalno živeo na bačiji; po njemu su njegovi potomci nazvani Bačiloni (Bačilovići) [Por.] ∞ baśiĭe		[Vidi]
636	baśivă	butoi	бачва	baśivă (mn. bîăśivĭ) [akc. baśivă] (i. ž.) — bačva, sud velike zapremine za prihvat muljanog grožđa, napravljen od duga ◊ baśivă mîĭ marĭe, kuprinđe pistă duauăḑîăś đi kazańe, da aĭa ĭe pistă duauă miĭ đi kiļ — veća bačva zaprema preko dvadeset kazana, a to je preko dve hiljade litara [Crn.] ♦ dij. sin. ardou [Por.]		[Vidi]
4209	bat	beat	пијан	bat (bată) (mn. bĭeț, bĭaće) (prid.) — pijan ◊ a baut tuata nuapća, ș-a veńit la kasă bat — pio je celu noć, i došao kući pijan ◊ bat muort — mrtav pijan ◊ bat ka kurka — pijan kao ćurka ♦ var. bĭat [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
549	bataĭe	bătaie	туча	bataĭe (mn. batîăĭ) [akc. bataĭe] (i. ž.) — 1. tuča, tučnjava, batinanje ◊ s-a glśavit șî s-a luvat la bataĭe — posvađali se i započeli tuču ◊ bataĭe la muarće — tuča na smrt 2. bitka, borba, boj, oružani sukob ◊ bataĭa la Kumanuva — Kumanovska bitka ◊ bataĭa la Kîmpu Ĭedrĭenuluĭ — bitka na Jedrenskom polju ◊ bataĭa ku ńamțî la Drina — borba sa Nemcima na Drini [Crn.] ♦ dij. var. bătaĭe [Kmp.] 3. (izr.) (fig.) bataĭe đi žuok — sprdnja, šega, izvrgavanje ruglu nekoga ili nečega ◊ nu mînarăț ku ĭel bataĭe đi žuok, kî va omuară — ne terajte sprdnju sa njim, jer će vas ubiti [Por.] ∞ baća	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
553	bataĭuos	bătăios	насилан	bataĭuos, bataĭuasă (mn. bataĭuoș, bataĭuasă) [akc. bataĭuos] (prid.) — nasilan, sklon tuči; tabadžija; siledžija ◊ are narau bataĭuos, sa baće ku tuoț, ama șî pi ĭel ăl bat alțî — ima preku narav, bije se sa svima, ali i njega biju drugi [Crn.] ♦ var. bîtaĭuos (bîtaĭuasă) (mn. bîtaĭuoș, bîtaĭuasă) [akc. bîtaĭuos] ◊ mîritată dupa un uom, tare ĭe bîtaĭuos: o baće đi fiĭe śe — udata je za nekog čoveka, jako je nasilan: bije je za svaku sitnicu [Por.] ∞ baća		[Vidi]
554	batatarńik	abătător	вредан	batatarńik, batatarńikă (mn. batatarńiś, batatarńiśe) [akc. batatarńik] (prid.) — 1. vredan, radan, marljiv ◊ uomu al batatarńik ńiśkînd n-arĭe ođină — vredan čovek nikad nema odmora ♦ sin. vrĭańik [Crn.] 2. bistar, snalažljiv ◊ al batatarńik sa skuaće dă tuot luoku, fi ĭe kum dă grĭe să fiĭe — batatarnik će se snaći u svakoj situaciji, ma koliko teške da budu (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
743	bată	bată	трака	bată (mn. biaće) [akc. bată] (i. ž.) — uska vodoravna traka drugačije boje u odnosu na boju tkanine ◊ ćurk ku biaće — prsluk sa vodoravnim šarama ◊ kimĭașă ku biaće — košulja sa vodoravnim šarama ◊ krețan ku bĭaće — krecan sa vodoravnim šarama [Hom.]		[Vidi]
54	batrîn	bătrân	стар	batrîn (batrînă) (mn. batrîń, batrîńe) [akc. batrîn] (prid.) — star, mator, koji ima mnogo godina ◊ uomu al batrîn nuĭe batrîn dakă puaće sî lukrĭe — star čovek nije star ako može da radi [Crn.] ◊ ńiś dumńeḑîu nu șćiĭe kît ĭe pomîntu đi batrîn — ni bog ne zna koliko je zemlja stara ◊ s-a înbrakat în țuaļe batrîńe, șî sa dus la lukru — obukao je staro odelo, i otišao na posao ◊ kînćiśiļi alu lîuatari aĭ batrîń, sînt măĭ batrîńe đi kît așća, śe ļi skuot armuńikașî — pesme starih violinista, starije su od ovih koje izvode harmonikaši ◊ kînd a veńit đin vuoĭskă, s-a întuors la lukru-luĭ, al batrîn — kad je došao iz vojske, vratio se svom starom poslu ◊ kal batrîn, nuĭe ńiś đi kîrnaț — mator konj, nije ni za kobasice [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1255	batrîna	bătrâna ?	батрна	batrîna (mn. batrîna) [akc. batrîna] (i. ž.) — batrna, staro vlaškо kolo ◊ tuot învațatu la žuok, porńașće ku batrîna — svako učenje orskih igara, počinje sa kolom „batrna ” [Crn.] ∞ batrîn	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
551	batut	bătut	истучен	batut (batută) (mn. batuț, batuće) [akc. batut] (prid.) — 1. istučen, izbijen ◊ nu șću pănă kînd să sufîr să-m vină kopiĭi batuț đi la șkuală — ne znam dokle da podnesem da mi deca dolaze tučena iz škole 2. (i. m.) nabijen, sabijen ◊ parĭ la viĭe sînt batuț bińe — kočevi u vinogradu su dobro nabijeni [Crn.] 3. a. stucan, usitnjen tucanjem ◊ sarĭa batută-n pivă — so stucana u avanu b. (za tkanje) tvrd, gust, krut ◊ țasuto-sta ĭe prĭa batut — ovo tkanje je prekruto [Por.] ♦ dij. var. bătut [Kmp.] ∞ baća		[Vidi]
1256	batuta	bătută	батута	batuta (mn. batuće) [akc. batuta] (i. ž.) — batuta, staro vlaško kolo, poznato pod ovim nazivom u selima između Timoka i bugarske granice ◊ kînd sî žuakă batuta, sa baće țapîn în pomînt ku tîalpiļi întrĭeź — kad se igra „batuta”, udara se snažno celim stopalima o tle [Tim.] ♦ dij. sin. ruopîta [Crn.] ♦ / < batut — udaren ∞ baća		[Vidi]
2571	bau	bau	бау	bau [akc. bau] (uzv.) — (onom.) bau, uzvik kojim se plaše mala deca ◊ nu ći uĭta la babă supt krețan, kă akolo ĭe bau — nemoj da viriš babi pod krecan, tamo je bau ♦ var. bau-bau ◊ dakă n-adurmiț điluok, vińe bau-bau la ferĭastă, șî va manînkă — ako ne zaspite odmah, doći će bau-bau na prozor da vas pojede [Por.]		[Vidi]
584	bauțarĭ	teren stâncos	камењар	bauțarĭ (mn. bauțarĭе) [akc. bauțarĭ] (i. m.) — kamenjar, neplodan teren pretežno pokriven belucima ◊ bauțarĭu nuĭe ńiś akuĭ, kî pi ĭel nu rođașće ńimika — kamenjar nije ničiji, jer na njemu ništa ne rađa [Crn.] ∞ bauță	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4277	Bauță	Bauţă	Бауца	Bauță [akc. Bauță] (i. ž.) — (top.) Bauca, područje planine Malinika koje pripada Podgorcu ◊ Bauța ĭe o pĭatra marĭe la Maļińik pi karĭe nu krĭașće ńimika — Bauca je veliki kamenjar na Maliniku po kome ne raste ništa [Crn.] ∞ bauță		[Vidi]
4953	baut	băut	пијење	baut1 (mn. bauturĭ) [akc. baut] (i. s.) — pijenje; pijanka ◊ tare slab ĭe la baut, ăl prinđe bĭarĭa ĭuta — jako je slab na pijenju, piće ga brzo hvata ♦ up. ńibaut [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
4955	baut	băut	попијен	baut (baută) (mn. bauț, bauće) [akc. baut] (prid.) — (o tečnosti) popijen, ispijen ◊ rakiĭa fĭartă a fuost baută ĭuta, k-a fuoust frig, da s-adunat șă lumĭe multă — kuvana rakija je bila brzo popijena, jer je bilo hladno, a i mnogo ljudi se skupilo ♦ supr. ńibaut [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
563	bautuorĭ	băutor	пијанац	bautuorĭ (bautuarĭe) (mn. bautuorĭ, bautuarĭe) [akc. bautuorĭ] (prid.) — 1. pijanac, osoba koja pije alkohol ◊ bautuorĭ, da nu faśe rîaļe — pijanac, ali ne pravi nered [Crn.] 2. pijandura, ispičutura, alkoholičar ◊ bautuorĭ đi kînd l-a turnat mumî-sa — pijandura od kad ga majka rodila ◊ fuź đi ĭel, kî ĭe un bautuorĭ grĭeu — beži od njega, jer je jedna teška pijanica [Por.] ∞ bautură		[Vidi]
562	bautură	băutură	пиће	bautură (mn. bauturĭ) [akc. bautură] (i. ž.) — piće, sve vrste koje se koriste iz zadovoljstva ◊ đi nuntă trîabĭe bautură multă — za svadbu je potrebno mnogo pića [Crn.] ♦ dij. var. bĭeotură, beotură, bĭare ◊ s-a dus la o bĭeotură în kafană, da a ramas ḑîua tuată — otišli su na jedno piće u kafanu, a ostali su ceo dan [Por.] ♦ dij. var. biutură [Buf.] ∞ bĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
583	bauță	beuţă	белутак	bauță (mn. bauț) [akc. bauță] (i. ž.) — (geol.) 1. belutak, jajoliki kamen bele boje; oblutak ◊ apa a sakat, da-n ogaș a ramas numa bauț — voda je presušila, a u potoku su ostali samo obluci [Crn.] 2. kvarc ◊ pĭatră bauțî kovaśi a batut marunt șă prașo-la la prăsarat pi fĭer înśintat kînd a trăbuit să-l aduńe ku oțălu — kvarc su kovači tucali sitno i tu prašinu posipali po usijanom gvožđu kad ga je trebalo spojiti sa čelikom (Tanda) [Por.]		[Vidi]
392	bazakuană	prostie ?	бесмислица	bazakuană (mn. bazakuańe) ) [akc. bazakuană] (i. ž.) — besmislica, glupost ◊ mult m-am mirat kînd am auḑît bazakuana-ĭa — mnogo sam se začudio kad sam čuo tu besmislicu ◊ đi la ĭel am auḑît mulće bazakuańe — od njega sam čuo mnoge gluposti ◊ umblă pin lume, șî faśe bazakuańe — luta po svetu, i pravi gluposti [Crn.]		[Vidi]
1526	bažukuri	batjocori	исмејавати	bažukuri (ĭuo bažukurĭesk, ĭel bažukurĭașće) [akc. bažukuri] (gl.) — ismejavati nešto ili nekoga, zbijati šalu sa nekim ili nečim ◊ kopiĭi îl bažukurĭesk la șkuală kî arĭe padukĭ — deca ga ismejavaju u školi, jer ima vaške [Crn.] ♦ dij. var. bîžîkuri (Rudna Glava), băžîkuri (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. baźikuri (Duboka) [Zvizd] (Medveđica) [Hom.] ♦ dij. var. batžokuri [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
561	bažukuruos	batjocoros	шаљив	bažukuruos, (bažukuruasă) (mn. bažukuruoș, bažukuruasă) [akc. bažukuruos] (prid.) — šaljiv, koji pravi šale; duhovit ◊ ĭel ĭe uom mult bažukuruos — on je mnogo šaljiv čovek [Crn.] ♦ dij. var. bîžîkuros, băžîkuruos [Por.] ∞ bažukuri		[Vidi]
564	bažuokură	batjocură	шала	bažuokură (mn. bažuokurĭ) [akc. bažuokură] (i. ž.) — 1. šala, zadirkivanje ◊ nu ći mîńiĭa, aĭa ĭe numa o bažuokură — ne ljuti se, to je samo jedna šala ◊ bažuokură kopilarĭaskă — dečja šala 2. ismevanje, zbijanje šale na nečiji račun ◊ prĭa mulće bažuokurĭ sa puvestîăsk đi mińe pin sat — previše me ismejavaju po selu ♦ / < baće — zbija + žuok — igra, šala [Por.] ∞ bažukuri		[Vidi]
1565	bă	bă	бре	bă (uzv.) — bre ◊ pă unđe să trĭek az, bă? — kuda da prođem danas, bre? [Rom.]		[Vidi]
507	băĭat	băiat	момак	băĭat (mn. băĭeț) [akc. băĭat] (i. m.) — momak ◊ băĭat ďe-nsurat — momak za ženidbu [Kmp.] ♦ dij. var. baĭat [Por.]		[Vidi]
508	băĭețăl	băieţel	момчић	băĭețăl (mn. băĭețăĭ) [akc. băĭețăl] (i. m.) — momčić ◊ băĭețăl, kopilandru kare aļeargă dupa feťe, ama înga nuĭe kopt ďe însurat — momčić, dečarac koji juri za devojkama, ali koji još nije dozreo za ženidbu [Kmp.]		[Vidi]
769	Băĭkon	băicon	Бајкон	Băĭkon (mn. Băĭkońi) [akc. Băĭkon] — 1. (antr.) Bajkon, vlaški nadimak familije Čukić u Prahovu (ranije Čuk), koji se u novije vreme proširio i na familiju Isaković ◊ Băĭkońi sîn o fămeļiĭe în Praova — Bajkoni su jedan rod u Prahovu 2. (geol.) (augm.) kamenčina ◊ băĭkon ĭe pĭatră mare — bajkon je veliki kamen ◊ (u izr.) greu ka băĭkonu — težak kao kamen [Kmp.] ♦ dij. var. bikuoń [Por.]		[Vidi]
2059	bălțui	balţui	лабавити	bălțui (ĭuo ma bălțuĭ, ĭel sa bălțuĭe) [akc. bălțui] (gl. p. ref.) — (ret.) labaviti, olabaviti (se), razvezati (se) ◊ s-a bălțuit sfuara la tovar, ș-akușa saśi pikă đi pi kar — olabavio se konopac na tovaru, i sad će džakovi pasti sa kola ♦ sin. lăbavi [Por.]		[Vidi]
4885	băļegarĭ	bălegar	ђубриво	băļegarĭ (mn. băļegar) [akc. băļegarĭ] (i. m.) — stajsko đubrivo ◊ a tras să fiĭe stîna la ĭeĭ, în tîrla lor, đin kauza băļegarĭuluĭ — nastojali su da stado bude kod njih, u njihovoj staji, zbog stajskog đubriva [Dun.] ∞ baļigă		[Vidi]
520	bărbat	bărbat	муж	bărbat (mn. bărbaț) [akc. bărbat] (i. m.) — 1. muž, suprug 2. muškarac [Kmp.]		[Vidi]
848	Băsatuońi	Basa	Басатоњи	Băsatuońi [akc. Băsatuońi] (antr.) — vlaški nadimak familije Pajkić iz Malog Izvora kod Boljevca, koje je nastalo od l.i. Băsa ◊ Paĭkuońi sînt đe Băsatuońi — Pajkići su nastali od Bastinih ♦ / Băsa < rum. Basa < bug. Baso < grč. Basas < Basiliu < Vasalios (exp. Durlić ) [Crn.]		[Vidi]
849	Băstă	Basta	Баста	Băstă [akc. Băstă] (antr.) — Basta, vlaško prezime familije Pajkić iz Malog Izvora u Crnoj Reci ◊ Ĭovan Băstă și Milan Băstă sint fraț buń — Jovan Basta i Milan Basta su braća rođena [Crn.]		[Vidi]
955	băstrui	?	изгорети (од пламењач	băstrui (ĭuo ma bastruĭesk, ĭel sa bastruĭașće) [akc. băstrui] (gl.) — izgoreti od plamenjače (za biljke) ◊ frunḑa pră firĭ de potlaźĭań s-a bastruit — lišće na stabljikama paradajza izgorelo je od plamenjače [Hom.] up. bastră		[Vidi]
954	băstruit	?	изгорен (од пламењаче)	băstruit (băstruită) (mn. băstruiț, băstruiće) [akc. băstruit] (prid.) — izgoren od plamenjače ◊ varḑă băstruită — kupus izgoren od plamenjače [Hom.] ∞ băstrui		[Vidi]
874	bășka	bașca	обашка	bășka [akc. bășka] (pril.) — obaška, posebno, odvojeno ◊ dîăĭ la vaś sî manîśe, da la vițîăl puńe bășka — nahrani krave, a teletu daj obaška ◊ tuoț sî va-nskimbaț, ama kopiĭi bășka, fĭaćiļi bășka — svi da se presvučete, ali dečaci posebno, devojčice posebno ♦ var. bîășka [Crn.] ◊ śe șađeț bășka, veńiț înkuaśa, să fim tuoț la un luok — što sedite odvojeno, dođite ovamo da budemo svi na jednom mestu [Por.] ∞ bășkașî		[Vidi]
878	bășkașală	despărţire	одвајање	bășkașală (mn. bășkașîălurĭ) [akc. bășkașală] (i. m.) — odvajanje, odeljivanje; podvajanje ◊ nu-nțaļeg pintru śe sînt atîća bășkașălurĭ întra uamiń la nuoĭ în sat — ne razumem zbog čega su tolika podvajanja među ljudima kod nas u selu ◊ lasațî-vă đi bășkașîărurĭ — batalite podvajanja [Crn.] ◊ pănă am fuost baĭeț am trait ku frațî într-o kasă, kînd m-am însurat, șî kînd a veńit vrĭamĭa đi bășkașală, nuoĭ frumuos am înparțît imańa, șî ĭuo ku muĭarĭa m-am dat bîășka — dok smo bili momci, živeo sam sa braćom u jednoj kući, kad sam se ožeinio i kad je došlo vreme odeljivanja, mi smo lepo podelili imanje, i ja sam se sa ženom odelio ♦ sin. đisparțîre, đisparțîtu [Por.] ∞ bășkașî		[Vidi]
877	bășkașî	despărţi	одвојити	bășkașî (ĭuo ma bășkașîăsk, ĭel sa bășkașîașće) [akc. bășkașî] (gl. p. ref.) — odvojiti, odvajati, podvajati, odeljivati ◊ bașkașîașće mńeĭi đin kîrd sî ļi đa uruĭală — odvaja jagnjad iz stada da ih mahrani jarmom ◊ bășkașîăsk saśi aĭ rupț đ-aĭ întrĭeź — odvajam iscepane džakove od celih [Crn.] ◊ nu vrĭeu sî ma bășkașîăsk đ-aĭ miĭ parinț — neću da se odeljujem od svojih roditelja ♦ dij. sin. đisparțî [Por.] ♦ dij. var. bășkui (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
880	bășkașît	despărţit	одељен	bășkașît (bășkașîtă) (mn. bășkașîț, bășkașîće) [akc. bășkașît] (prid.) — odeljen, otuđen; odvojen ◊ kopilu al mîĭ marĭe ĭe bășkașît đimult — stariji sin je odeljen odavno ◊ ĭe bășkașît đin kasă kî n-a poșćińit parințî — otuđen je iz porodice, jer nije poštovao roditelje [Crn.] ♦ dij. var. bîășkașît ♦ dij. sin. đisparțît [Por.] ∞ bășkașî		[Vidi]
789	Bătăĭoși	bătăĭos	батинаши	Bătăĭoși [akc. Bătăĭoși] (antr.) — stari porodični nadimak familije Dragušinović iz Prahova, koja je, prema predanju, doseljena iz sela Balta Verde u susednoj Rumuniji [Kmp.] ∞ baća	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
17	bătîrn	bătrân	стар	bătîrn (bătîrnă) [akc. bătîrn] (prid.) — 1. (za čoveka) star, ostario ◊ uom bătîrn — star čovek ◊ muoș bătîrn — starac 2. (za vreme) staro, zastarelo; davno prošlo ♦ var. bătrîn [Kmp.] ♦ dij. var. batrîn [Por.] ∞ bîtrîńi		[Vidi]
566	bețîĭuos	beţiv	пијаница	bețîĭuos (mn. bețîĭuoș) [akc. bețîĭuos] (i. m.) — pijanica, pijandura; alkoholičar ◊ bețîĭuos ĭe ka șî tatî-su — pijanica je kao i otac [Crn.] ♦ dij. var. bĭețîvan (mn. bĭețîvań) [Kmp.] ∞ bĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
815	bećag	beteag	болестан	bećag (bećagă) (mn. bećaź, bećaźe) [akc. bećag] (prid.) — bolestan, fizički slab, nesposoban za rad ◊ mĭarźe în bît kî ĭe bećag đi un piśuor — poštapa se jer ga boli noga ◊ uomu mi bećag, nu puaće sî lukrĭe — muž mi je bolestan, ne može da radi [Crn.] ♦ sin. bolnau [Por.] ∞ bećažî		[Vidi]
823	bećažî	beteji	разболети се	bećažî (ĭuo bećažîăsk, ĭel bećažîașće) [akc. bećažî] (gl. p. ref.) — 1. razboleti se, oboleti ◊ bećažîașće, da nu sî ļekuĭe — oboljeva, a ne leči se ◊ să bećažîașće kî nu lukră ńimika — poboljeva, jer ništa ne radi 2. povrediti (se), ozlediti (se) ◊ bećažîașće kopilu ku bataĭa — povređuje dete batinama 3. oštetiti (se) ◊ bećažîașće puomu, kî nuĭe stropit la vrĭamĭe — oboljeva voćka, jer nije prskana na vreme ◊ mana bećažîașće viĭa — plamenjača oštećuje vinograd [Crn.] ♦ dij. var. bićažî, bićežî 3. (fig.) osećati bol u duši, patiti, tugovati ◊ ma bićažîașće duoru tĭeu — patim do tvoje ljubavi / tvoja ljubav mi nanosi bol ♦ sin. îmbolnavi [Por.]		[Vidi]
817	bećažîĭe	betegie	болест	bećažîĭe (mn. bećažîĭ) [akc. bećažîĭe] (i. ž.) — (zast.) bolest, fizička slabost, nesposobnost ◊ sîmće bećažîĭe în piśuarĭe — oseća bolest u nogama ◊ bećažîĭe đi la lukru în maĭdan — bolest sa posla u rudniku [Crn.] ♦ sin. buală ♦ dij. var bićežîĭe, bićeșug, bićeșag [Por.] ∞ bećažî	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
934	Begluk	Begluc	Беглук	Begluk (mn. begluś) [akc. Begluk] (i. m.) — (top.) Begluk, ravničarsko zemljište u dolini Šaške, u blizini Miloševe Kule, na međi Rudne Glave i Crnajke ◊ đi vrĭamĭ đi turś, moșîĭa la Begluk a fuost alu vrun turk Budimalaĭ — za vreme Turaka, Begluk je bio imovina nekoga Turčina, Budimalaja ♦ / < tur. beylik (bey-lik) — „begov posed” (Škaljić1979) [Por.]		[Vidi]
933	bekĭar	becher	бећар	bekĭar (mn. bekĭerĭ) [akc. bekĭar] (i. m.) — 1. bećar, neoženjen čovek, stari momak ◊ a fuost bulnaviśuos, șî n-a putut sî sa însuare, a ramas, saraku, bekĭar, baĭat batrîn, ș-așa șî a do murit, ńinsurat — bio je bolešljiv, i nije mogao da se oženi, ostao je, siroma, bećar, stari momak, i tako je i umro, neoženjen 2. bekrija, veseljak ◊ n-a lukrat ńimika, a traĭit ka bekĭarĭu — nije radio ništa, živeo je kao bekrija [Por.]		[Vidi]
937	Bekĭeră	becher	Бекера	Bekĭeră [akc. Bekĭeră] (i. m.) — (antr.) Bekera, porodični nadimak u Rudnoj Glavi, posrb. prezime Bekerević ◊ măĭ batrîn Bekĭerĭ đi kare sa șćiĭe ĭe vrunu Pătru Bekĭerĭu; uńi spun k-a veńit đi pi la țînțarĭ, alțî kî ĭe đi pi la Kosova, atriĭļa, ĭară, kî ĭe fugarĭ đi pin Rumîńiĭe, draku va șći, șă ĭel n-a putut la vrĭame sî sa însuare, s-a nsurat amînat, a fuost mult bekĭar, baĭat batrîn — najstariji Bekera za koga se zna je neki Petar Bekera; jedni kažu da je došao od Cincara, drugi da je sa Kosova, a treći da je izbeglica odnekud iz Rumunije, đavo će ga znati, on nije mogao na vreme da se oženi, oženio se kasno, ostao je dugo bećar, star momak (terenski zapis, Durlić ) [Por.] ∞ bekĭar		[Vidi]
651	belśim	poate	ваљда	belśim [akc. belśim] (pril.) — valjda, možda, verovatno; belćim ◊ s-a mîritat dupa un sarak, belśim așa ĭ-a fuost ursat — udala se za siromaha, valjda joj je tako bilo suđeno ♦ up. sanćim [Por.] ♦ dij. var. bîlćim ◊ ma duk la luok, bîlćim nu va ploĭa — idem na njivu, valjda neće padati kiša (Sige) [Hom.]		[Vidi]
658	belśug	belciug	алка	belśug (mn. belśuźe) [akc. belśug] (i. m.) — alka, beočug, brnjica ◊ belśug đi fĭer — gvozdena alka ◊ sanźiru mĭeu al đi kar, n-arĭe belśug la kapatîń — moj lanac za kola nema alku na kraju ◊ ĭerĭ am pus belśug la puorś în nas, sî nu rîmuĭe — juče sam svinjama stavio brnjicu, da ne riju ◊ belśug đi purtat biśi — alka za vođenje bikova [Crn.] ◊ puorko-la a-nvîrat buotu-n gard, șî a rupt belśugu — ona svinja je nabila njušku u ogradu, i pokidala brnjicu [Por.]		[Vidi]
726	Beluońi	Bălu	Белани	Beluońi [akc. Beluońi] (i. m.) — (antr.) Belani, Belići, vlaško prezime familije iz Maliog Izvora kod Boljevca, nastalo prema imenu ili nadimku Belan, augm. < Bălu — „Beli, Belja, Belko” [Crn.] ∞ bîăl		[Vidi]
1327	beļa	belea	белај	beļa [akc. beļa] (i. ž.) — belaj, muka, beda, nevolja ◊ greu o sî ńe skoaťem ďe la beļa — teško ćemo se izvući iz bede [Kmp.] ♦ dij. var. beļauă [Por.] ∞ beļauă		[Vidi]
659	beļauă	belea	белај	beļauă (mn. beļeurĭ) (i. ž.) — 1. belaj, nevolja, muka, beda ◊ am dat đi beļauă, mĭ-am frĭnt mîna — zadesila me nevolja, polomio sam ruku ◊ mulće beļeurĭ am petrĭakut pistă kap — mnogo sam nevolja preturio preko glave [Crn.] ◊ a spus aĭ batrîń kă o să ńe ažungă beļauă — govorili su stari da će nas stići belaj ♦ (izr.) beļauă puļi — (dosl.) zaguljen kurac, (fig.) a. zaguljetina (za čoveka) b. neugodna situacija, (vulg.) zajebano, zaguljeno ◊ nu ći duśa akolo, kî ĭe beļauă puļi — ne idi tamo, jer je zajebano 2. (med.) menstruacija ◊ n-a fuost ńimika astanuapće ku mîndra, kă sa pus beļauă pi ĭa, điźaba ma-m dus — nije bilo ništa sinoć sa draganom, dobila je menstruaciju, badava sam otišao [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
828	beļet	bilet	билет	beļet (mn. beļeturĭ) [akc. beļet] (i. m.) — bilet, stočni pasoš, dokument koji se dobija u mesnoj kancelariji sela, radi slobodne prodaje stoke na pijaci ◊ ma duk să skuot beļetu la kînțalare, kă mîńe mîn vaka la pĭaț — idem u mesnu kancelariju da izvadim pasoš za kravu, jer je sutra teram na pijacu ◊ dăkă n-aĭ beļeturĭ, nu puoț sî-ț vinḑ vićiļi — ako nemaš stočni pasoš, ne možeš da prodaš stoku [Hom.] ♦ dij. var. biļet [Por.]		[Vidi]
664	beļi	beli	белити	beļi (ĭuo beļiesk, ĭel beļiașće) [akc. beļi] (gl. p.) — 1. beliti, činiti belim; bojiti u belo ◊ ĭa ĭe la rîu đi đesńață, beļiașće pînḑa — ona je na reci od jutros, beli platno 2. guliti, drati, skidati koru ili kožu; čistiti od kore ◊ beļiașće bîtu đi alun, să-l đa đi pomană la-l muort — guli leskov štap (čisti ga od kore), da bi ga na daći nemenio pokojniku ◊ beļiașće ćiĭu, să fakă buśin — guli lipu da napravi rikalo 3. označavati, obeležavati ◊ beļiașće ļiamńiļi-n padure, însamnă otaru — obeljuje stabla u šumi, označava među 4. (fig.) stradati, doživljavati neprijatnost, nadrljati; ◊ beļiașće pula — „guli” kurac 5. (fig.) buljiti, napadno gledati ◊ đi źaba atîta beļieșć uoki-n muĭarĭa-ĭa, nuĭe ĭa đi ćińe — džaba buljiš u tu ženu, nije ona za tebe 5. (fig.) slepiti, gubiti vid ◊ numa beļieșć uoki ku atîta śećit la viđiarĭe slabă — samo slabiš vid sa tolikim čitanjem uz slabo svetlo [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
661	beļit	belit	огуљен	beļit (beļită) (mn. beļiț, beļiće) [akc. beļit] (prid.) — 1. oguljen ◊ a kaḑut, ș-akuma mĭarźe ku nasu beļit — pao je, i sada ide sa oguljenim nosom ◊ ļemno-sta la beļit trîasńitu pi o parće — ovo drvo ogulio je grom sa jedne strane [Crn.] 2. obeljen, označen ◊ a beļit lubari ku sakurĭa, ĭ-a însamnat đi taĭat — obeleo je stabla sekirom, označio ih je za seču 3. oslepljen, sa slabim vidom ◊ ĭa beļit uoki, đi śećit la lumanarĭe — „obelele” mu oči od čitanja uz sveću 4. buljav ◊ uom ku uoki beļit — buljavko 5. (fig.) nadrljao, doživeo neku neprijatnost, nastradao ◊ a beļit pula — (vulg.) „zagulio” kurac, nastradao, nadrljao; umro ◊ a beļit pĭaļa — „obeleo” kožu (odrali ga) [Por.] ∞ beļi		[Vidi]
660	beļitură	belitură	огуљетина	beļitură (mn. beļiturĭ) [akc. beļitură] (i. ž.) — 1. oguljetina, brazgotina; ogrebotina; oderotina ◊ kaḑuĭ, șî fakuĭ beļitură mare în źanunkĭe — padoh, i napravih veliku oguljetinu na kolenu 2. (fig.) beļitură đi uom — nezgodan čovek, zaguljenko [Crn.] 3. (dosl.) „obeljenost, belina”, obeljeno, odnosno oguljeno ili odrano mesto, sa koga je skinuta kora ili koža, pa se vidi donji sloj, koji je svetliji ◊ păkurari n-avut alt lukru, numa a fakut beļiturĭ pi faź, nu șćiu kă așa ļiamńe puot sî sa ușće đin piśuare — čobani nisu imali druga posla, nego su pravili oguljetine na bukvama, ne znaju da se takvo drveće može osušiti iz korena [Por.] ∞ beļi		[Vidi]
546	berbek	berbec	ован	berbek (mn. berbeč) [akc. berbek] (i. m.) — 1. ovan (Aries) ◊ am doĭ berbeč în kîrd — imam dva ovna u stadu [Kmp.] ♦ dij. var. berbĭek (mn. berbĭeś) ◊ berbĭeku tîău ĭe kornut — tvoj ovan je rogat ◊ berbĭeku ĭe ćinîr, sîarĭe pi uoĭ — ovan je mlad, zaskače ovce ◊ aĭ grižă, berbĭeku nuostru înpunźe — vodi računa, naš ovan bode ◊ berbĭek rînkaś — ovan bez testisa 2. (fig.) rogonja, muškarac koga žena vara ◊ ĭa ku altu, da berbĭeku ĭeĭ nu vĭađe ńimika — ona sa drugim, a njen ovan ništa ne primećuje [Crn.] 3. (fig.) tupavko, glupson ◊ tare đi kap ka berbĭeku, ńiś șkuala mikă n-a gaćit — tupav kao ovan, ni osnovnu školu nije završio [Por.]		[Vidi]
619	berbeśiuluĭ	berbecește	овновски	berbeśiuluĭ [akc. berbeśiuluĭ] (pril.) — ovnovski, kao ovan ◊ îl loviĭ odată berbeśiuluĭ — udario sam ga jednom ovnovski ◊ mĭarźe berbeśiuluĭ, ku kapu pin parĭaće — ide kao ovan, glavom kroz zid [Crn.] ∞ berbek		[Vidi]
3762	beregĭată	beregată	гркљан	beregĭată [akc. beregĭată] (i. ž.) ● v. birigĭată [Mlava]		[Vidi]
618	berekĭet	berechet	берићет	berekĭet (mn. berekĭeturĭ) [akc. berekĭet] (i. m.) — berićet, godišnji rod useva u domaćinstvu ◊ ćimpo-sta a fuost berekĭetu bun — ove godine je rod bio dobar ◊ nu ńi ćamĭem đi fuamiće, berekĭet ĭastă — ne plašimo se gladi, berićeta ima [Crn.] ♦ dij. var. birekĭet [Por.] ♦ dij. sin. ponou (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
925	beskĭakeră	beschecheră ?	скаламерија	beskĭakeră (mn. beskĭakerе) [akc. beskĭakeră] (i. ž.) — skalamerija, sokoćalo, naziv za napravu nepoznate namene ◊ śe beskĭakeră va fi asta? — kakva li je ova skalamerija? ◊ kum va lukra beskĭakera-sta? — kako li radi ova naprava? [Crn.] ♦ dij. var. beskĭekĭeră ? < bîskikarat — „raskoračen; raskrečen” ◊ beskĭekĭeră — (iron.) visokonaponski dalekovodni električni stub, ogromne metalne konstrukcije [Por.] ∞ bîskîkara		[Vidi]
637	bežînarĭ	băjenar	пребег	bežînarĭ (mn. bežînari) [akc. bežînarĭ] (i. m.) — 1. prebeg, begunac, izbeglica, lice koje je napustilo dom ili državu zbog ekonomske eksploatacije ili torture ◊ đi vrĭamĭa ratuluĭ satu nuostru a fuost pļin đi bežînarĭ — za vreme rata naše slo je bilo puno izbeglica [Crn.] 2. (antr.) Bežînarĭ — čest porodični nadimak grupe ljudi koji su se kao izbeglice nastanile u nekom vlaškom selu, i od koga u pojedinim slučajevima nastaje posrbljeno prezime Bežinarević ♦ sin. fugarĭ [Por.]		[Vidi]
628	bežuĭkă	sulă	шило	bežuĭkă (mn. bežuĭś) [akc. bežuĭkă] (i. ž.) — (zast.) šilo, polomljena šivaća igla ◊ am avut o bežuĭkă đi fakut opinś — imao sam jedno šilo za rad na opancima [Crn.] ◊ ak făr đi urĭekĭ — igla bez ušica (Crnajka) [Por.]		[Vidi]
871	beșikuță	bășicuţă	џенарика	beșikuță (i. ž.) — dženarika, vrsta šljive od koje se peče rakija (Prunus cerasifera) ◊ beșikuță ĭe prună kare puăće să fiĭe galbină, ruoșiĭe, vînătă — dženarika je šljiva koja može biti žuta, crvena, plava ◊ đe beșikuță să kuaśe bun rakiu — od dženarike se peče dobra rakija ♦ / (demin.) < beșîkă [Crn.] ♦ dij. var. bĭeșîkuță, bișîkuță [Por.] ∞ prun		[Vidi]
3764	bibarak	baibarac	прслук	bibarak [akc. bibarak] (i. s.) ● v. bîĭbarak [Por.] ∞ țuală		[Vidi]
1235	bibăi	dârdâi	бибати се	bibăi (ĭuo bibăĭ, ĭel bibăĭe) [akc. bibăi] (gl. p. ref.) — bibati se, gibati se, tresti (se) ; drhturati, podrhtavati ◊ kată kum iĭ bibăĭe slańină pră burtă — pogledaj kako mu se trese salo na stomaku [Hom.] ♦ dij. var. bibîĭe ◊ pipćiĭļi sînt buńe kînd sa bibîĭe în ćipsîĭe — pihtije su dobre kada drhture u tepsiji [Por.]		[Vidi]
707	biț	biţ	прамен	biț (mn. biță, bițurĭ) (i. s.) — 1. pramen ◊ biț đi pîăr, or đi lînă — pramen kose, ili vune ◊ sî pĭapćină la bițurĭ — češlja kosu na pramenove [Crn.] 2. kita, kitka, kitica, izrađena od obojene vune, kojom se ukrašava šljiva u pogrebnom običaju ◊ prunu-lu al muort ĭe kićit ku bițurĭ đi lînă, fîrbuită în ruoșu — pokojnikova šljiva okićena je kiticama vune, obojene u crveno ♦ sin. strîmatură 3. ♦ dij. var. viț, (viță) (mn. vițurĭ) — nit, konac, dlaka; pramen ◊ o viță đi pîăr đi pi kap, a kaḑut în strakina ku ļegumĭe — dlaka s glave upala je u tanjir sa jelom ♦ sin. zmuaćik [Por.] ∞ bițui		[Vidi]
721	bițuos	biţos	чупав	bițuos (bițuasă) (mn. bițuoș, bițuosă) [akc. bițuos] (prid.) — č upav, dlakav, resav; kudrav; vunast ◊ uaĭa bițuosă are lînă multă — dlakava ovca ima dosta vune ♦ sin. flokuos [Por.] ∞ bițui		[Vidi]
3251	bićeșug	beteșug	болештина	bićeșug (mn. bićeșugurĭ) [akc. bićeșug] (i. s.) — (med.) (augm.) boleština, raširena bolest; epidemija ◊ đi vrĭamĭa đi rat, pi lînga alće nakazurĭ, đes s-a pus pi lumĭe șî mulće bićeșugurĭ grĭaļe — za vreme rata, pored drugih muka, često su narod zahvatale i mnoge teške boleštine ◊ đin bićeșug în bićeșug — iz bolesti u bolest ♦ var. bićeșag ♦ sin. bićežîĭe [Por.] ∞ bećažî		[Vidi]
669	Bigăr	Bigăr	Бигар	Bigăr [akc. Bigăr] (i. m.) — 1. (top.) Bigar, brdo u selu Sige, opština Žagubica ◊ ma duk la Bigăr dupa apă — idem na Bigar po vodu [Hom.] la Arnaglaua Bigăru ĭe un izvuor țapîn în kotunu lu Kîrșîĭanțî; đ-akolo satu kapîtă apă — u Rudnoj Glavi Bigar je jak izvor u zaseoku Kršijanaca; odande selo dobija vodu [Por.] 2. (mn. bigără) — izvor, izvorište, kladanac ◊ în Izvor-lu Mik ĭastă tri bigără: bigăr-lu Borđan, bigăr-lu Mrļiś, bigăr-lu Dragoĭ — u Malom Izvoru ima tri izvorišta: Borđanov izvor, Mrljišev izvor, Dragojev izvor ◊ tuaće tri bigără izvuară đen kļanț, șî au maĭ bună, șî maĭ rîaśe apă în sat — sva tri izvora izbijaju iz stene, i imaju najbolju i najhladniju vodu u selu [Crn.]		[Vidi]
3407	biglă	baltă ?	локва	biglă (mn. bigļe) [akc. biglă] (i. ž.) — lokva, barica ◊ akoluo unđe s-a luvat la kuțîće uńi ku alțî, a ramas numa biglă đi sînźe uskat — tamo gde su potegli noževe jedni na druge, ostala je samo lokva sasirene krvi [GPek]		[Vidi]
2148	bik	bic	бик	bik (mn. biś) [akc. bik] (i. m.) — (zool.) bik, neuškopljen vo (Taurus) ◊ biku ĭe vită lasată đi pripluod, să gońaskă vaśiļi, da buou ĭe skopit șî lasat đi tras în žug — bik je grlo ostavljeno za priplod, a vo je uštrojen i ostavljen za vuču ♦ up. buou ◊ (orn.) biku bĭelțî — vodeni bik, bukavac [Por.] ∞ vită		[Vidi]
2149	biku-bĭelțî	bou-de-baltă	букавац	biku-bĭelțî [akc. biku-bĭelțî] (i. m.) — (ornit.) (ret.) bukavac, vodeni bik (Botaurus stellaris) ◊ biku-bĭelțî a fuost o ală, kare a trait în Balta ńigoćinuluĭ, ș-aĭ nuoștri tare s-a ćemut đi ĭa, kî ĭa rău urît a zbĭerat în ćikarișu bĭelțî — bukavac je bila neka ala koja je živela u Negotinskoj bari, i naši su se jako bojal, jer je ona veoma ružno rikala u barskom čestaru ◊ biku-bĭelțî s-a pĭerdut kînd ńigoćințî a uskat balta — bukavac je nestao kada su Negotinci osušili baru [Por.] ∞ bik		[Vidi]
4468	bikuoń	băicon	каменчуга	bikuoń [akc. bikuoń] (i. s.) ● v. baĭkuoń [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
2470	bilă	bilă	пламен	bilă (mn. biļe) [akc. bilă] (i. ž.) — (ret.) plamen vatre, jezgro plamena ◊ fuoku are bilă; bila ĭe para śe sa rađikă în sus kînd fuoku arđe — vatra ima „bilo”; „bilo” je plamen koji suklja uvis kad vatra gori ♦ sin. bîlbataĭe [Por.] ∞ fuok	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3761	bilovin	bilovinc	ружичаст	bilovin [akc. bilovin] (prid.) ● v. bilovink [Por.]		[Vidi]
2110	bilovink	bilovinc	ружичаст	bilovink (bilovinkă) (mn. bilovinś, bilovinśe) [akc. bilovink] (prid.) — (color) ružičast, roze ◊ dakă vrĭeĭ sî faś farbă bilovinkă, mĭastîś ruoșu ku vînît, șă-ĭ dodaĭ koźa albă sî sa đeškidă mistakatura-ĭa — ako hoćeš da dobiješ ružičastu boju, mešaš crvenu i plavu, i dodaješ dosta bele, da se ta mešavina prosvetli [Por.] ◊ bilovinkă ĭe fluarĭa đi bužuor, đi śerĭeș, đi pĭarsîkă ... — ružičasti su cvetovi božura, trešnje, breskve ... [Pad.] ♦ var. bilovin, bilovină (Tanda) [Por.] ◊ n-am uḑît đi bilovink, nu șću śi ĭe, da đi fluarĭa lu bužuor ḑîśem kî ĭe rozăvă — nisam čuo za „bilovink”, ne znam šta je, a za božurev cvet kažemo da je rozav ♦ dij. sin. rozăvă (Debeli Lug), rîgobană (Leskovo) ♦ dij. var. belovink (Jasikovo) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5795	biļeuz	beleuz	простак	biļeuz (biļeuză) (mn. biļeuž, biļeuză) [akc. biļeuz] (prid.) — prostak, tupavko ◊ uom biļeuz stă đ-oparće ku gura kaskată șî nu vorbĭașće ńimika, numa sa uĭtă șî taśe — tupav čovek stoji postrani otvorenih usta i ne govori ništa, samo gleda i ćuti ♦ sin. prostovan [Por.]		[Vidi]
13	Biļigrad	Belgrad	Београд	Biļigrad [akc. Biļigrad] (i. m.) — (ojk.) Beograd, glavni grad Republike Srbije ◊ am fuost în Biļigrad numă odată — bio sam u Beogradu samo jednom ◊ Biļigradu ĭe oraș mare — Beograd je velika varoš [Por.]		[Vidi]
424	Biļizvuorța	Bilizvorţa	Билизворца	Biļizvuorța [akc. Biļizvuorța] (i. ž.) — (top.) Bilizvorca, zvano mesto u Blizni, na putu Majdanpek - Rudna Glava, prema istoimenom potoku koji je desna pritoka reke Šaške ◊ la Biļizvuorța traĭesk Durluońi, Kraśuńeșći șî Krișańi — u Bilizvorci žive Durlići, Kračunovići i Krišanovići ◊ în Biļizvuorța ĭastă raś — u Bilizvorci ima rakova ♦ / biļizvuorța < (srb.) „beli izvor” (exp. Durlić) [Por.]		[Vidi]
1885	Binđesku	Bingescu	Бинђеско	Binđesku (mn. Binđeșći) [akc. Binđesku] (i. m.) — (antr.) Binđesko, bufanska familija u Majdanpeku, čiji su se preci u drugoj polovini XIX veka doselili iz Bošnjaka u rumunskom Banatu (danas Moldova Noua) ◊ al măĭ batrîn Binđesku đi kare sa șćiĭe kî ar vińit đin Bușńag, ĭe Kosta Binđesku — najstariji Binđesko o kome se zna da je došao iz Bošnjaka, je Kosta Binđesko [Buf.]		[Vidi]
557	bińe	bine	добро	bińe [akc. bińe] (prid.) (i. n.) — dobro, dobrota, dobročinstvo ◊ bińe ĭaĭ spus, ama n-aĭ avut la kare — dobro si mu rekao, ali nisi imao kome ◊ a fakut mare bińe — učinio je veliku stvar (dobro delo) ◊ pazîa bińe fećinźiĭa — čuvaj dobro nevinost ◊ bagă sama bińe — dobro obrati pažnju ♦ sin. bunataće [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3303	bińeveńit	binevenit	добродошао	bińeveńit (bińeveńită) (mn. bińeveńiț, bińeveńiće) [akc. bińeveńit] (prid.) — (ret.) dobrodošao ◊ ț-a kriśit tatî-mĭu kă nu iș măĭ bińeveńit în kasa nuastră — poručio ti je moj otac da više nisi dobrodošao u našu kuću [Por.] ∞ bińe		[Vidi]
547	bińișor	binișor	пажљиво	bińișor [akc. bińișor] (pril.) — (demin.) 1. pažljivo, polako ♦ sin. mirior [Kmp.] 2. ♦ dij. var. bińișuor ◊ bińișuor, nu va grabirîț, kă ĭastă vrĭamĭe — polako, nemojte žuriti, ima vremena ♦ (komp.) lakše, sporije, pažljivije ◊ lukraț kîta măĭ bińișuor — radite malo sporije [Por.] ∞ bińe		[Vidi]
3854	birekĭet	berechet	берићет	birekĭet [akc. birekĭet] (i. s.) ● v. berekĭet [Por.]		[Vidi]
591	birigĭată	beregată	душник	birigĭată (mn. birigĭеț) [akc. birigĭată] (i. ž.) — dušnik; grkljan ◊ ĭ-a skuos birigĭata — iščupao mu grkljan ◊ ĭ-a skapat skruma pi birigĭată, đin kît sî sa îńaśe — upala mu mrvica u dušnik, zamalo da se zadavi ♦ up. gîrkaļuod, gîrkaluod, îngițîtuare [Por.] ♦ var. beregĭată (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
814	Biriș	biriș	бирош	Biriș (mn. Birișuoń) [akc. Biriș] (i. m.) — (antr.) vlaško prezime familije Birišić u Rudnoj Glavi ◊ alu Biriș — Birišov ◊ Kuola lu Biriș — Nikola Birišov ♦ / biriș — (mađ.) „biroš, poljoprivredni najamni radnik” (Речник МС) ♦ var. Bireș > Birešić [Por.]		[Vidi]
951	birou	birău	биров	birou (mn. biruoi) (i. m.) [akc. birou] — (zast.) birov, opštinski pozivar, vikač, kurir ◊ pănă dupa oslobođeńe, a fuost birou satuluĭ, kînd a trăbuit pintru śuava lumĭa sî sî aduńe-n sat, ĭel a ĭeșît în vîru śuośi, șî đ-akolo a zberat ka buou în tuaće patru părțîļi — sve do posle oslobođenja (II sv. rat), postojao je seoski birov, kad je trebalo zbog nečega da se ljudi okupe u selu, on se penjao na vrh brda, i odande rikao kao bik na sve četiri strane ◊ pi birou la-nțaļes numa aăĭa kare a fuost apruape, da-ĭ-lalalț aĭa ś-a mĭers đi la gură la gură, đin śuakă-n śuakă — birova su razumeli samo oni najbliži, a ostali ono što je išlo od usta do usta, s brda na brdo [Por.]		[Vidi]
952	bisag	bisagă	бисага	bisag (mn. bisaź) [akc. bisag] (i. m.) — bisaga, bisage, dvostruka torba koja se nosi prebačena preko konjskog sedla ili samara ◊ ku bisaźi a dus fiĭekare marfă, đi la înbrîkamînt, pănă la mînkare; ĭaļe avut kapak, ku kare s-a-nkis đisupra, sî nu sa vĭarsă tovaru — u bisagama su nosili svakakvu robu, od odeće do hrane; one su imale preklopac, kojim su se zatvarale, da se tovar ne bi prosuo ◊ bisaźiļi a fuost fakuće đi pîăr đi kapră — bisage su bile izrađene od kozje dlake ♦ var. (češća u upotrebi) đisak (mn. đisaź) [Por.] ♦ var. đisag (mn. đisaź) ◊ pakurari a dus în đisaź krușîțîļi đi sarĭe kînd s-a dus ku ouĭiļi la munće — čobani su u bisagama nosili krupice soli kada su ovce napasali u planini [Crn.] ∞ sak		[Vidi]
448	bisăriśiesk	bisericesc	црквено	bisăriśiesk (bisăriśiaskă) (mn. bisăriśieșć) [akc. bisăriśiesk] (prid.) — crkveno, u duhu ili svojini crkve ◊ lukru bisăriśiesk — crkveni posao ◊ daćină bisăriśiaskă — crkveni običaj ♦ sin. popĭesk — popovski [Por.] up. bisărikă, bisîarikă		[Vidi]
502	bisîarikă	biserică	црква	bisîarikă (mn. bisăriś) [akc. bisîărikă] (i. ž.) — crkva, hram ◊ satu are bisîarikă, ama n-are puopă — selo ima crkvu, ali nema popa ♦ dij. var. bisărikă [Kmp.] ♦ dij. var. bisîarigă (Starčevo) [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
936	bișćală	căţea	кучка (пеј.)	bișćală (mn. bișćaļe) [akc. bișćală] (i. ž.) — (pej.) kučka, kurva, osoba lakog morala; uličarka; protuva: promiskuitetna osoba uopšte; pokvarenština ◊ s-a-nsurat ku o bișćală, kurveșćină kare nare parĭake — oženio je jednu kučku, kurveštinu bez premca ◊ o bișćală đi uom, ńiś ĭeļ nu șćiĭe ku kîće muĭerĭ a traĭit — pokvarenština od čoveka, ni sam ne zna sa koliko je žena živeo ♦ / < vișńală — polni nagon kučke, teranje, parenje [Por.] ♦ dij. var. vișćală (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
3767	bișîkat	bășicat	мехурав	bișîkat [akc. bișîkat] (prid.) ● v. bĭeșîkat [Por.] ∞ bĭeșîka		[Vidi]
851	biś	bici	бич	biś (mn. biśurĭ) (i. m.) — bič ◊ ļagaĭ kuralușa đi bĭt șî fakuĭ biś — vezah kaišić za štap, i napravih bič [Crn.] ◊ biś đi kuažă — kožni bič ◊ biś đi fuok — plameni bič (u bajalicama) ♦ var. izbiś  [akc. izbiś] [Por.]		[Vidi]
710	biul	bivol	биво	biul (mn. biuļ) [akc. biul] (i. m.) — 1. bivo, vrsta govečeta (Bos bubalus) ◊ biulu puțîn manînkă, ama ĭe muaļe la tras — bivo malo jede, ali je slab za vuču 2. (anat.) (iron.) za nekoga ko ima kratak vrat ◊ arĭe gît ka biulu — ima vrat kao bivo 3. (fig.) za tvrdoglavost i nepopustljivost ◊ unđe traź ka biulu — gde si zapeo kao bivo [Crn.]		[Vidi]
2001	bizărĭ	bizer	крпара	bizărĭ (mn. bizăre) [akc. bizărĭ] (i. s.) — krpara, prljava krpa ◊ bizărĭu a fuost o rîză imuasă, atîrnată-n kuń la stalpĭaće, ku kare s-a dubarît feruaĭka đi pi ḑalarĭ, ku kare s-a șćers uaļiļi đi śanușă, or alta imală đi pi vasurĭ — „bizer” je bila jedna prljava i pocepana krpa, okačena o stubac kamina, kojom se skidao kotao sa veriga, kojom se brisao pepeo sa lonaca, i druga prljavština sa sudova [Por.]		[Vidi]
722	bițui	?	рашчупати	bițui (ĭuo bițuĭ, ĭel bițuĭe) [akc. bițui] (gl. p. ref.) — raščupaiti (se), raščešljati (se), napraviti pramenove ili rese ◊ lîna-sta tuată mi s-a bițuit — ova mi se vuna sva raščešljala ◊ uoĭļi a trĭekut pin spiń, șî tuaće s-a bițuit — ovce su prošle kroz trnje, i sve su se raščupale [Por.]		[Vidi]
699	bîăl	băl	бео	bîăl (bîălă) (mn. bîăļ, bîăļе) [akc. bîăl] (prid.) — 1. (color) svetlina boje, valer; svetloplav, svetlosmeđ ◊ vînît bîăl — svetlo plav ◊ galbin bîăl — svetlo žut ♦ sin. alburiu, albaćik, albastru 2. (za čoveka) plav, plavog tena, plave ili bele kose, uopšte: svetle puti; po toj osobini davali su se nadimci koji su često, vremenom, postajali porodična prezimena ◊ Baba Bîăla a fuost vrîžîtuare kunoskută — Baba Bela je bila poznata vračara ◊ Boža Beļa a țînut kafană în Arnaglaua — Boža Beli držao je kafanu u Rudnoj Glavi ♦ sin. (pej.) biļeuz — belko, belja 3. var. bala, nadimak Bala, (mn. Baluońi — Balići ), familija u Rudnoj Glavi ◊ Truță Bala — Petar Balić 4. (augm.) (m. r.) balan, (ž. r.) balană (mn. balańi, baluońi), (antr.) Balan, Balańi, Balańeșći — Balan, Balani, Balanešti (Balanovići) 5. (za životinje, ovce i goveda) belog runa, bele njuške, bele kože ♦ var. bîălă, baluță, balușă, balură [Por.] ∞ beļi		[Vidi]
571	bîțai	bâţâi	махати	bîțai (ĭuo bîțîĭ, ĭel bîțîĭe) [akc. bîțai] (gl. p. ref.) — 1. mahati ◊ kîńiļi bîțîĭe đin kuadă kînd sî bukură — pas maše repom kad se raduje ◊ bîțîĭe ku mîńiļi amîndoă — maše obema rukama 2. tresti se, drhtati ◊ bîțîĭe ku kapu, nu-ĭ śuva pi vuoĭe — trese glavom, nije mu nešto po volji ◊ îĭ bîțîĭe mîna — trese mu se ruka [Crn.]		[Vidi]
627	bîćikuos	aspru	крут	bîćikuos (bîćikuasă) (mn. bîćikuoș, bîćikuasă) [akc. bîćikuos] (prid.) — krut, drvenast; žiličast; štapičast ◊ śuariku-sta ĭe koźa bîćikuos — ovo sukno je prilično kruto ◊ pînḑa tîa ĭe bîćikuasă, șî amunkă sa kuasă kamașă đin ĭa — tvoje platno je kruto, i teško se od njega može sašiti košulja [Crn.] ∞ bît		[Vidi]
1737	bîĭbarak	baibarac	прслук	bîĭbarak (mn. bîĭbaraśe) [akc. bîĭbarak] (i. s.) — prsluk, gornju deo odeće bez okovratnika i rukava; jelek ◊ bîĭbaraku puartă șî muĭeriļi, șî uamińi — prsluk nose i žene i muškarci ◊ bîĭbaraku măĭ đies sa faśe đi śuarik, da șî sa împļećiașće đi lină — prsluk se najčešće izrađuje od sukna, ali se i plete od vune ♦ var. bibarak (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. bibarak (Krivelj) [Crn.] ∞ țuală		[Vidi]
898	Bîkă	bîcă	Бкић	Bîkă (mn. Bîkuoń) [akc. Bîkă] (i. m.) — (antr.) Bkić, vlaško prezime jedne familije u Rudnoj Glavi ◊ Bîkuońi sînt fir đin vrun Marku Suruoń, alu kare ńepuot, śkă, ĭa ḑîs „bîkă” la mumî-sa kînd a fuost mik — Bkići su potomci nekog Marka Suronja, čiji je unuk, priča se, majci tepao \"bka\" kad je bio mali ◊ ĭară alțî puvestîăsk kî vrunu đin Bîkuońi aĭ batrîń a kîpatat așa poļikră kî a zbĭerat „brk! brk!” pănă a muls uoĭļi, da kum a fi fuost adaverĭe, draku va șći — opet drugi pričaju da je neki od starih Bkića vikao \"brk! brk!\" dok je muzeo ovce, a kako je stvarno bilo, đavo bi ga znao ♦ Bîkuońi — (antr.) Bkići ◊ Ĭanku Bîkă a fuost însurat ku baba Visaļina Bîkuańe, kare a fuost tare vrîžîtuare — Janko Bkić je bio oženjen sa Veselenkom Bkić, koja je bila jaka vračara [Por.]		[Vidi]
625	bîksală	îmbîcseală	гужва	bîksală (mn. bîksălurĭ) [akc. bîksală] (i. ž.) — 1. gužva, teskoba ◊ la panađur a fuost marĭe bîksală — na vašaru je bila velika gužva ◊ bîksală đi nu puoț sî sufļi — teskoba da ne možeš da dišeš [Crn.] 2. tiska, stiska ♦ var. bîksîtură (mn. bîksîturĭ) [akc. bîksîtură] ◊ nu măĭ ma duk la źuok, mis satul đi bîksîturĭ — neću više da idem na igranke, sit sam gužvi [Por.] ∞ bîksî		[Vidi]
626	bîksî	bâcsi	збијати (се)	bîksî (ĭuo bîksîăsk, ĭel bîksîașće) [akc. bîksî] (gl. p. ref.) — zbijati (se), stiskati (se) ◊ bîksîțî-vă mîĭ kîta, sî-nkĭapĭe tuoț — zbijte se još malo, da stanu svi [Crn.] ◊ đi śe sa va bîksî atîta, kînd ĭastă luok đi tuoț — zašto li se toliko zbijaju, kada ima mesto za sve [Por.]		[Vidi]
624	bîksît	bâcsit	збијен	bîksît (bîksîtă) (mn. bîksîț, bîksîće) [akc. bîksît] (prid.) — zbijen, nabijen, sabijen, zgusnut, stisnut ◊ fînu nu s-a strîkat, k-a fuost bîksît bińe — seno se nije pokvarilo jer je bilo dobro sabijeno [Crn.] ◊ a fuost tare bîksîț în kar, șî luĭ ĭ-a kaḑut grĭeu — bili su jako stisnuti kolima, i njemu je palo teško ∞ bîksî		[Vidi]
824	Bîlaban	balaban	Балабан	Bîlaban (mn. Bîlabań) [akc. Bîlaban] (i. m.) — (antr.) Balaban, vlaško prezime mngobrojne i stare famiije u Rudnoj Glavi, čiji se predak, Balaban alu Adam, doselio iz Bošnjaka u rumunskom Banatu (danas Nova Moldova), u prvoj polovini XVIII veka ◊ đin Bîlaban alu Adam, astîḑ în sat sînt Bîlabańi, Popĭeșći, Katuońi, Trifuļeșći, Bugarĭeșći, Dobrițańi, șî alțî — od Balabana Adamovog danas su u selu Balabanovići, Popovići, Katići, Trifunovići, Bugarinovići, Dobricanovići i drugi ◊ a ramas povasta kă poļikra „bîlaban” a kîpatat kă a fuost uom mare, țapîn șî nu s-a dat la ńima — ostala je priča da je nadimak „balaban” dobio po tome što je bio krupan i jak, i što nije popuštao nikom [Por.]		[Vidi]
3757	bîlbańi	vâlvâi	батргати се	bîlbańi [akc. bîlbańi] (gl.) ● v. balbańi [Por.]		[Vidi]
672	bîlbîi	bâlbâi	буктети	bîlbîi (ĭuo bîlbîĭ, ĭel bîlbîĭe) [akc. bîlbîi] (gl. n.) — bukteti, plamteti (za vatru) ◊ arđe fuoku șî bîlbîĭe — vatra gori i bukti ◊ bîlbîĭe kîmpu, bîlbîĭe padurĭa, șî ńima n-o sî puată sî stîngă atîta fuok — plamti polje, plamti šuma, i niko neće moći da ugasi toliki požar ♦ var. bîlbai [Crn.] ◊ bîlbîĭe în tuaće părțîļi — bukti na sve strane [Por.] ♦ up. pîlpîi		[Vidi]
2225	bîlgui	bâigui	трабуњати	bîlgui (ĭuo bîlguĭ, ĭel bîlguĭe) [akc. bîlgui] (gl.) — 1. trabunjati, buncati ◊ bîlguĭe, șî vĭađe pră mam-sa konđika — bunca, i vidi majku konđiku (=đavole) ◊ bîlguĭașće, nu-l înțaļieź ńimika — trabunja, ne razumeš ga ništa [Mlava] 2. radovati se ◊ ma bîlgui kă aĭ veńit — radujem se što si došao (Dupljana) ◊ kopilu să bîlguĭe kă i điđeĭ un kolak dulče — dete se raduje što sam mu dao sladak kolač (Prahovo) [Kmp.]		[Vidi]
3696	bîlguitură	bâiguială	трабуњање	bîlguitură [akc. bîlguitură] (i. ž.) ● v. bîlguĭală [Mlava] ∞ bîlgui		[Vidi]
2226	bîlguĭală	bâiguială	трабуњање	bîlguĭală (mn. bîlguĭaļe) [akc. bîlguĭală] (i. ž.) — trabunjanje, buncanje ◊ kînd sa-nbată, bîlguĭala-l țîńe una-ntruuna — kad se napije, trabunjanje ga drži neprekidno ♦ var. bîlguitură [Mlava] ∞ bîlgui		[Vidi]
3758	bîlmažală	bălmăjală	баљезгање	bîlmažală [akc. bîlmažală] (i. ž.) ● v. balmažală [Por.] ∞ balmažî		[Vidi]
1532	bîlś	bâlci	вашар	bîlś (mn. bîlśurĭ) [akc. bîlś] (i. m.) — 1. vašar, panađur ◊ bîlśo-sta a fuost slab đi tuot, ńigustuorĭ n-a fuost șî n-am putut să vind vițălu kum am ginđit; nu șću kum o sî vin la bań să plaćesk porĭezu — ovaj vašar je bio sasvim slab, trgovaca nije bilo i nisam mogao da prodam tele kako sam mislio; ne znam kako ću doći do para da platim porez 2. (fig.) veći skup ljudi; gužva, gungula ◊ sa luvară la sfadă în mižluoku satuluĭ, da pi lînga iĭ lumĭa s-a adunat ka la bîlśi — počeše da se svađaju na sred sela, a oko njih ljudi se skupili kao na vašaru ◊ bîlś đi primovară — prolećni vašar ◊ bîlś đi vară — letnji vašar ◊ bîlś đi tuamnă — jesenji vašar ♦ sin. pănađur [Por.]		[Vidi]
938	bîļega	băliga	балегати	bîļega (ĭuo bîļegĭеḑ, ĭel bîļegĭаḑă) [akc. bîļega] (gl.) — balegati a. (fiz.) izbaciti balegu (za stoku) ◊ la are, a mĭers dupa kal ku lopata, șî kum kalu înśeapĭe a bîļega, iĭ ĭuta sprižuon baļiga ku lopata — na gumnu, išli su za konjem sa lopatom, i čim konj počne balegati, oni brzo prihvate balegu lopatom (v. arĭe) b. (fig.) baljezgati, pričati gluposti ◊ kopiļe, nu-m bîļega la lauază aśi — dete, nemoj mi tu baljezgati gluposti [Por.] ∞ baļigă		[Vidi]
930	bîļegarĭ	băligar	балегариште	bîļegarĭ (mn. bîļegarĭe) [akc. bîļegarĭ] (i. s.) — balegarište, gomila balege ◊ nu bagaĭ sama, kalkaĭ într-un bîļegarĭ, șî tuot ma imaĭ — nisam pazio, i nagazio sam u neko balegarište, i sav sam se umazao [Por.] ∞ bîļega		[Vidi]
997	bîr	bîr	бр!	bîr (uzv.) — br!, uzvik kojim čobani prizivaju ovce ◊ bîr-brr! na baluța, na! — br-br! dođi, belka, dođi! [Por.]		[Vidi]
620	bîrabar	bărăbar	барабар	bîrabar [akc. bîrabar] (pril.) — barabar, uporedo, naporedo, zajedno, izjednačeno, na ravnoj nozi ◊ bîrabar una ku alta — izjednačeno, jednako (po raznim osnovama) ◊ a krĭeskut bîrabar unu ku altu — odrasli su zajedno ◊ a mĭers bîrabar pi drum — išli su putem zajedno, naporedo ◊ nu lukrăm tot una, numa sînćem bîrabar ku plata — ne radimo isto, samo smo jednaki sa platom [Por.] ♦ var. barabar [Crn.] ∞ bîrbari		[Vidi]
621	bîrbari	bărăbari	изједначавати	bîrbari (ĭuo bîrbarĭesk, ĭel bîrbarĭașće) (gl. p. ref.) — izjednačavati, ravnati, poravnavati ◊ bîrbarĭașće drumu — poravnava put ◊ a veńit rîu, șî apa s-a bîrbarit ku marźina — nadošla je reka, i voda se poravnala sa obalom [Por.] ♦ dij. var. barbari [Crn.]		[Vidi]
623	bîrbarit	nivelat	изједначен	bîrbarit (bîrbarită) (mn. bîrbariț, bîrbariće) [akc. bîrbarit] (prid.) — izjednačen, ujednačen, poravnat, izravnat ◊ în tuot fĭeļu ĭe bîrbarit ku mińe — na svaki način je izjednačen sa mnom ◊ a bîrbarit drumu pi kulmĭe — poravnali su put na kosi [Por.] ♦ dij. var. barbarit [Crn.] ∞ bîrbari		[Vidi]
622	bîrbarĭală	nivelare	изједначавање	bîrbarĭală (mn. bîrbarĭaļе) [akc. bîrbarĭală] (i. ž.) — izjednačavanje, ujednačavanje, ravnanje, poravnavanje ◊ drumo-sta ĭe pļin đi găurĭ, iĭ trîabe o bîrbarĭală țapînă — ovaj put je pun rupa, treba mu jedno jako poravnavanje [Por.] ∞ bîrbari		[Vidi]
608	bîrbatuș	bărbătuș	мужјак	bîrbatuș [akc. bîrbatuș] (i. m.) — mužjak ◊ am duoi golîmbĭ, un bîrbatuș șî o muĭerușkă — imam dva goluba, mužjaka i ženku (Sige) [Hom.] ∞ barbat		[Vidi]
3677	bîrbĭaće	vrabie	врабац	bîrbĭaće [akc. bîrbĭaće] (i. m.) ● v. bribĭaće [Por.]		[Vidi]
1013	bîrbori	chinui (a)	мучити се	bîrbori (ĭuo ma bîrborĭesk, ĭel sî bîrborĭașće) [akc. bîrbori] (gl. p. ref.) — mučiti se, boriti se, opirati se ◊ ći vi bîrbori ku nakazurĭ numa pănă iș ćinîr, kînd înbătrîńeșć, pĭerḑ pućarĭa șî vuoĭa đ-așa trĭabă — boriti se možeš sa nevoljama samo dok si mlad, kad ostariš, gubiš snagu i volju za to ◊ ĭa prins ĭarna la munće, șî trîabe sî să bîrborĭaskă ku namĭeț marĭ đi sî skîape đi rîău — zatekla ih je zima u planini, i treba da se izbore sa velikim smetovima da bi se spasili zla [Crn.] ♦ dij. sin. kinui, nîkažî [Por.]		[Vidi]
1016	bîrborĭală	chin	мука	bîrborĭală (mn. bîrborĭelurĭ) [akc. bîrborĭală] (i. ž.) — muka, napor prilikom rešavanja nekog problema ◊ ku grĭa bîrborĭală m-am lasat đi tutun — sa teškom mukom sam se manuo duvana [Crn.] ♦ dij. sin. kin, nakaz [Por.] ∞ bîrbori		[Vidi]
1572	bîrță	bercă	плетеница	bîrță (mn. bîrț) [akc. bîrță] (i. ž.) — pletenica, kika ◊ la fată mikă frumuos iĭ șîađe ku bîrță — maloj devojčici lepo stoje kike ♦ sin. kikă [Por.] ♦ dij. sin. bĭerkă [Crn.] ♦ dij. sin. berkă (Plavna) [Pad.] ♦ dij. var. birkă (Sige) [Hom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
716	Bîrțuońi	Bărţan	Брцани	Brțuońi [akc. Brțuońi] (i. m.) — (antr.) Brcani, vlaško prezime porodice u Šarbanovcu, po pretku čiji je nadimak bio Brca ◊ Ĭuon, a lu Trailă Bîrță fiśuor — Jon, Traila Brcana sin [Crn.] ∞ bîrță		[Vidi]
4967	bîrdak	bardac	бардак	bîrdak [akc. bîrdak] (i. m.) ● v. bardak [Por.] ∞ bardak		[Vidi]
786	bîrḑak	puiet	рибље младунче	bîrḑak (mn. bîrḑaś) [akc. bîrḑak] (i. m.) — (iht.) riblje mladunče, mala ribica ◊ în rîu nuostru puoț sî prinḑ numa bîrḑaś — u našoj reci možeš da loviš samo riblju mlađ [GPek]		[Vidi]
117	bîrḑauș	bârzeuș	убрзање	bîrḑauș (mn. bîrḑaușă) [akc. bîrḑauș] (i. m.) — ubrzanje neke radnje, najčešće u vezi sa vatrom ◊ aprinđe fuoku ku bîrḑaușu — potpaljuje vatru na brzinu [GPek] ♦ var. bîrzauș ◊ ațîțĭe fuoku să fĭarbă uala ku bîrzaușu — džara vatru da ubrza kuvanje lonca ♦ / < ? srb. brzo, „na brzaka” [Por.]		[Vidi]
819	bîrkai	bârcâi	бркати	bîrkai (ĭuo bîrkîĭ, ĭel bîrkîĭe) [akc. bîrkai] (gl.) — (srb.) brkati, čeprkati, preturati, prevrtati ◊ kare tuot îm bîrkîĭe miĭe pin trastă? — ko mi to sve brka po torbi ? [Por.]		[Vidi]
820	bîrkaĭală	bârcâială	бркање	bîrkaĭală (mn. bîrkaĭaļe) [akc. bîrkaĭală] (i. ž.) — brkanje, čeprkanje, pevrtanje po stvarima, preturanje po gomili radi nalaženja nečega ◊ gaćiră bîrkaĭala pin puod — završili su preturanje po tavanu [Por.] ∞ bîrkai		[Vidi]
1882	Bîrlan	Bîrleanu	Брлан	Bîrlan (mn. Bîrlań) [akc. Bîrlan] (i. m.) — (antr.) porodični nadimak u Debelom Lugu i Rudnoj Glavi ◊ Blagoĭe Bîrlan a veńit źińirĭe în kasă đin Dîbiļug în Îrnaglaua — Blagoje Brlan je došao iz Debelog Luga za zeta u kuću u Rudnoj Glavi ◊ Bîrlań a kîpatat poļikra kă avut uoĭ mulće, șă mînînd turmiļi pin Dîbiļug, a zberat đin tuată gura „brr! brr!”, sî vadă lumĭa kît sînt iĭ đi gazdă — Brlani su dobili nadimak jer su imali mnogo ovaca, i terajući krdo kroz Debeli Lug, vikali su „br! br!” iz sveg glasa, da bi ljudi videli kolike su oni gazde [GPek]		[Vidi]
757	Bîrloaga	Bârloaga	Брлога	Bîrloaga [akc. Bîrloaga] (i. ž.) — (ojk.) Brloga, staro ime vlaškog sela blizu Dunava u Ključu, opština Kladovo, danas Milutinovac ♦ Bîrloağan (mn. Bîrloağeń) — Brložani, vlaški naziv za stanovnike sela Brloga ◊ Bîrloğeńi nu sînt ungureń, nu vorbesk ka și rumâńi ďi la munťe — Brložani nisu Ungurjani, ne govore kao Vlasi sa planine ◊ a vindut moșiĭa la un Bîrloağan — prodao je imanje jednom Brložaninu [Kmp.] ∞ bîrluog		[Vidi]
451	bîrluog	bârlog	брлог	bîrluog (mn. bîrluaźe, bîrluogurĭ) [akc. brluog] (i. m.) — 1. brlog, leglo, ležaj za životinje ◊ puorśi adună bîrluog, vińe vramĭe rîa — svine pripremaju ležaj, ide loše vreme ◊ am dat pistă bîrluog đi vulpiĭe — naišao sam na lisičji brlog 2. nered, prljavština ◊ kasa tuată ļi-n bîrluog — cela kuća im je u neredu ◊ nu puoț sî ći baź đi brluog — ne može se ući od prljavštine [Crn.]		[Vidi]
587	bîrnarĭață	bârnăreaţă	брвнара	bîrnarĭață (mn. bîrnarĭațurĭ) [akc. bîrnarĭață] (i. ž.) — brvnara, stambeni ili ekonomski objekat, izgrađen od tesanih drvenih greda ◊ kasă bîrnarĭață ku ćindă — kuća brvnara sa tremom ◊ brnarĭață ku podrum — brvnara sa podrumom [Crn.] ◊ într-o vrĭame aĭ nuoștri a traĭit în borđiĭe, pi urmă a-nśeput să fakă kîć-o bîrnarĭață, đi triĭ-patru dîržaļe în lung șî-n lat — naši stari su prvo živeli u zemunicama, a kasnije su počelu da prave po neku brvnaru, od po tri-četiri držalje u dužini i širini ◊ bîrnarĭață s-a kĭemat șî koļiba fakută đi bîrńe, da șî aĭa kare a fuost înpļećită ku nuĭaļe, șî ļipită ku morśilă — brvnarom se zvala i koliba napravljena od brvana, a i ona koja je bila ispletena od pruća, i oblepljena blatom (Gornjane) ♦ sin. koļibă ♦ up. kasă [Por.] ∞ bîrnă		[Vidi]
607	bîrnaș	bârnaș	гајтан	bîrnaș (mn. bîrnașă) [akc. bîrnaș] (i. s.) — gajtan ◊ bîrnaș ĭe frîmbĭe inpļećită dă ļegat śuariśi — brnaš je pleteni gajtan za vezivanje čakšira [Hom.] ◊ bîrnașu ĭe o împļećitură đi ață, supțîrĭe șî lungă, ku kare s-a fakut rîurĭ pi la țuaļe omeńieșć șî muĭerĭeșć — brnaš je uska i duga pletenica od konca, kojom su se pravile šare na muškoj i ženskoj odeći [Por.]		[Vidi]
586	bîrnă	bârnă	греда	bîrnă (mn. bîrńe) [akc. bîrnă] (i. ž.) — greda, brvno, stablo istesano prema određenim merama, koje se koristi za podizanje građevinskih objekata ◊ śopļiĭ o bîrnă đi punće — istesao sam jednu gredu za ćupriju ♦ sin. grindă [Crn.] ◊ kasă đi bîrńe, bîrnarĭață — kuća od brvana, brvnara [Por.]		[Vidi]
1004	Bîrńița	Bârniţa	Брњица	Bîrńița (i. ž.) — (ojk.) Brnjica, selo na obali Dunava u opštini Golubac ◊ Bîrńița ĭe sat rumîńesk, a fuost la marźina Dunări, da kînd a zătońit Dunărĭa, s-a mutat pră vaļa rîuluĭ kare-l kĭamă ĭară Bîrńița. — Brnjica je vlaško selo, bilo je na obali Dunava, ali kada je Dunav pregrađen, preselilo se u dolinu reke koja se isto zove Brnjica. [Bran.]		[Vidi]
1249	Bîrńidău	?	Барнидео	Bîrńidău [akc. Bîrńidău] (i. m.) — (top.) Barnideo, kosa u Tandi, na zapadnoj strani Deli Jovana ♦ var. Bărńidău ◊ ĭuo sînt Bîrńiđan, traĭesk la Bîrńidău — ja sam Barnidelac, živim na Barnom delu ◊ a kolo nuĭe ńimik, tuot barnă — tamo nema ničeg, svuda pustoš [Por.] ∞ barnă		[Vidi]
1847	bîrśag	briceag	бритва	bîrșag (mn. bîrșaźe) [akc. bîrșag] (i. s.) — britva, nožić na sklapanje ◊ bîrśagu ĭe kuțît kare are plasîaļe, șî sa înkĭaĭe — britva je nož koji ima korice, i koji se sklapa ♦ var. brîśag [Por.] ♦ dij. sin. briptă [Hom.]		[Vidi]
918	bîsamak	basamac	степеница	bîsamak (mn. bîsamaśе) [akc. bîsamak] (i. s.) — stepenica na stepeništu; stepenište ◊ bîsamaśe đi pĭatră — kameno stepenište ◊ a kaḑut đi pi bîsamaku al đi sus, ș-a frînt kraśi — pao sa gornjeg stepenika, i polomio noge ♦ var. skară, trĭaptă [Por.] ∞ skară		[Vidi]
690	bîsîĭuok	busuioc	босиљак	bîsîĭuok (mn. bîsîĭuaśe) [akc. bîsîĭuok] (i. m.) — (bot.) bosiljak (Ocimum basilicum) ◊ muma kuļaźe bîsîĭuok — majka bere bosiljak [Hom.] ♦ dij. var. busuĭuok [Crn.][Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
928	bîskîkara	băscăcăra	раскречити	bîskîkara (ĭuo bîskîkarĭeḑ, ĭel bîskîkarĭаșće) [akc. bîskîkara] (gl. p. ref.) — raskrečiti, razdvojiti, razmaknuti (obično za noge) ◊ fată, nu ći bîskîkara așa pănă șîăḑ, kî ĭe rușîńe — devojko, nemoj se tako raskrečiti dok sediš, jer je sramota [Por.]		[Vidi]
929	bîskîkarat	băscăcărat	раскречен	bîskîkarat (bîskîkarată) (mn. bîskîkaraț, bîskîkaraće) [akc. bîskîkarat] (prid.) — raskrečen, raširenih nogu, koji sedi ili hoda raskrečenih nogu ◊ ăl vaḑuĭ, stă kolo bîskîkarat dupa gard, șî varsă, kî ĭară s-a-mbatat — video sam ga, stoji tamo raskrečen iza ograde, i povraća, jer se opet napio ♦ var. krakanat [Por.] ∞ bîskîkara		[Vidi]
900	bîșńală	bușeală	шикљање	bîșńală (mn. bîșńaļe, bîșńelurĭ) [akc. bîșńală] (i. ž.) — šikljanje, kuljanje, naglo i iznenadno izbijanje veće količine nečega ◊ abĭa am oprit bîșńala api la un izvuor đin đal đi koļibă — jedva sam zaustavio kuljanje vode iz jednog izvora iznad kuće [Por.] ∞ bîșńi		[Vidi]
899	bîșńi	bușni	шикнути	bîșńi (ĭuo bîșńesk, ĭel bîșńiașće) [akc. bîșńi] (gl.) — šiknuti, kuljnuti, izbiti, izleteti, izaći odnekud naglo i neočekivano ◊ kînd vaḑură kă apă puaće bîșńi, fuźiră în tuaće părțîļi, să nu sa uđe — kad su videli da voda može šiknuti, pobegoše na sve strane, da se ne ukvase [Por.]		[Vidi]
588	bît	băţ	штап	bît (mn. bîće) (i. m.) — štap, prut; šiba ◊ gasîĭ un bît đi kuorn đi raḑîmat — našao sam jedan drenov štap za poštapanje [Crn.] ◊ bît đi kuorn — drenov šrap ◊ bît đi alun — leskov štap ◊ bît đi pomană — obredni štap, koji se na daćama namenjuje pokojniku ◊ bît înkunđiĭat — obredni štap, išaran kondeljom ◊ bît đi kuastă — (anat.) rebro; kost [Por.]		[Vidi]
712	bîtatură	bătătură	набој	bîtatură (mn. bîtaturĭ) [akc. bîtatură] (i. ž.) — 1. naboj, nabijena ili utabana zemlja ◊ vaka ļegată a fakut o bîtatură prîngă ĭa — vezana krava napravila je naboj oko sebe [Hom.] 2. dvorište ♦ dij. var. bătătură (mn. bătaturĭ) [akc. bătătură] — dvorište ◊ kopiĭi să žoakă afară pe bătătură — deca se igraju napolju po dvorištu ♦ sin. obor, prăvăļie [Kmp.] ∞ avļiĭe		[Vidi]
700	bîtrîńață	bătrîneţe	старост	bîtrîńață [akc. bîtrîńață] (i. ž.) — 1. (za čoveka) starost ◊ l-ažuns bîtrîńața — stigla ga je starost 2. (za vreme) starina, drevnost, davno prošlo vreme ◊ kînćiśe đi bîtrîńață — starinske pesme, tzv. izvorne ◊ ađet đi bîtrîńață — stari (nski) običaj ◊ uom đi bîtrîńață — starinski čovek, čovek sa starim, prevaziđenim shvatanjima ♦ var. bătrîńață ♦ supr. ćińerĭață — mladost [Por.] ∞ batrîn	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1491	bîtrîńi	bătrîni	старити	bîtrîńi (ĭuo bîtrîńiesk, ĭel bîtrîńiașće) [akc. bîtrîńi] (gl. nesvrš.) — (ret.) stariti ◊ muĭeriļi la sat bîtrîńiesk măĭ ĭuta đi kît uamińi — žene na selu brže stare od muškaraca ◊ țînće naĭkuță, nu bîtrîńi — drž’ se, draganče, nemoj stariti ♦ var. bătrîńi ♦ up. înbîtrîńi, îmbîtrîńi [Por.] ∞ batrîn		[Vidi]
666	bîz!	bâz	бзз	bîz! (uzv.) — (onom.) bzz!, onomatopeja zujanja ◊ albina „bîz” koļa, „bîz” koļa, zbuară đi la fluarĭe la fluarĭe — pčela „bz” ovamo, „bz” onamo, leti od cveta do cveta ♦ sin. zbîrn [Por.]		[Vidi]
663	bîzai	bâzâi	зујати	bîzai (ĭuo bîzîĭ, ĭel bîzîĭe) [akc. bîzai] (gl.) — (onom.) 1. zujati ◊ bîzîĭe bîza, albina, gargauńiļi, muska șî țînțarĭu — zuji muva, pčela, stršljen i komarac 2. (fig.) gluvarаti, gubiti vreme, besplosličiti ◊ n-are alt lukru, numa bîzîĭe pin sat — nema druga posla, nego zuji (gluvara) po selu ♦ (augm.) bîzuańe [Crn.] ◊ kopiļe, nu-m bîzîi pĭ-aśiĭa, ka muska — dete, nemoj mi tu zujati kao muva [Por.] ∞ bîz!		[Vidi]
894	bîzaĭkă	bâzaică	зунзара	bîzaĭkă (mn. bîzăĭś) [akc. bîzaĭkă] (i. ž.) — (ent.) zunzara, insekt koji leti i zuji ◊ tună pi ferĭastă o bîzaĭkă, o guangă vĭarđe, șî mi sa spumîntară kopiĭi, a ginđit kî ĭe vrun strîguoń — ulete kroz prozor neka zunzara, neka zelena buba, i uplašiše mi se deca, mislila su da je neki vampir [Por.] ∞ bîzai		[Vidi]
662	bîză	bâză	мува	bîză (mn. bîză) [akc. bîză] (i. ž.) — 1. (ent.) muva, mušica ◊ bîză kaĭaskă — konjska muva ◊ bîză akră — vinska mušica 2. „bîză” — „zuce”, dečja igra [Crn.] 3. buba, insekt ♦ / < bîz! — (onom.) zujanje ♦ dij. sin. muskă, guangă 4. (muz.) dečji muzički instrument ◊ bîză am fakut đin țauă đi spin alb, șî am suflat î-ńa pănă am pazît vićiļi — „bizu” smo pravili od cevčice belog trna, i duvali smo u nju dok smo čuvali stoku (Blizna) [Por.] ∞ bîzai	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
948	bîzdîk	bâzdâc	укрућеност ?	bîzdîk (mn. bîzdîśe, bîzdîkurĭ) [akc. bîzdîk] (i. s.) — 1. ukrućenost, krutost; ukrućeno stajanje; ukrućeno kretanje; landaranje ◊ a rîđikat źeĭśtu bîzdîk, șî numa ma bruśașće în uokĭ ku ĭel — ukrutio prst, i samo mi ga gura u oko 2. (fig.) penis, naročito dečji ◊ iĭ s-a skulat bîzdîku — ukrutio mu se kurčić 3. (psih.) ljut, naoštren, napet, naduren ◊ s-a mîńiĭat, șî stîă bîzdîk în kuot — naljutio se, i sav ukrućen stoji u ćošku ♦ (augm.) bîzdîkan [Por.] ∞ bîzdîkai		[Vidi]
949	bîzdîkai	bâzdâcâi ?	укрутити се ?	bîzdîkai (ĭuo bîzdîkîĭ, ĭel bîzdîkîĭе) [akc. bîzdîkai] (gl. p. ref.) — ukrutiti se, klatiti se, naduriti se, mlatiti, landarati ◊ am un kațăl, șî kînd ma vĭađe, înśape a bîzdîkai đin kuadă, đi mi sa-m pare k-o să-ĭ piśe — imam jedno kučence, kad me vidi, počne toliko mlatiti repom da mi se čini da će mu otpasti [Por.]		[Vidi]
968	bîzgoĭa	bîzgoia	кезити се	bîzgoĭa (ĭuo ma bîzguoĭ, ĭel sa bîzguaĭe) (gl. p. ref.) — 1. keziti se, kreveljiti se ◊ nu ći bîzgoĭa, kopiļe, kă ĭe urît — nemoj se kreveljiti, dete, jer je ružno 2. (fig.) mazno govoriti, izvoljevati; zanovetati, zakerati, prenemagati se ◊ s-a saturat bińe đi bobuanță, șî đ-aĭa akuma sa bîzguaĭe kă nu-ĭ plaśe ḑama — dobro se najeo bombona, i zato se sada prenemaže da mu čorba nije ukusna ♦ sin. zgîĭa [Por.]		[Vidi]
969	bîzgoĭală	bâzgoială	кревељење	bîzgoĭală (mn. bîzgoĭaļe, bîzgoĭelurĭ) [akc. bîzgoĭală] (i. ž.) — kreveljenje, bečenje, krivljenje pri govoru, prenemaganje ◊ am șćut ĭuo kă o sî-ț ĭasă pi nas atîta bîzgoĭală — znao sam ja da će ti izaći na nos toliko kreveljenje ♦ sin. zgîĭală, zgaĭală [Por.] ∞ bîzgoĭa		[Vidi]
970	bîzgoĭat	bâzgoiat	искежен	bîzgoĭat (bîzgoĭată) (mn. bîzgoĭaț, bîzgoĭaće) [akc. bîzgoĭat] (prid.) — 1. iskežen, izbečen; za govor ili ponašanje propraćeno grimasama ◊ kînd aĭ șći kît iș đi urît, așa bîzgoĭat la ogļindă, tu ć-aĭ lasa đi komĭenḑ — kada bi znao koliko si ružan, tako izbečen pred ogledalom, ti bi se manuo komedija 2. (fig.) koji se prenemaže, koji se razmaženo ponaša ◊ a krĭeskut în kasă domńaskă, ș-akuma puaće sî sa bîzguaĭe kît vrĭa — odrasla je u gospodskoj kući, i sada može da se prenemaže koliko hoće ♦ sin. zgîit, zgait [Por.] ∞ bîzgoĭa		[Vidi]
895	bîzîĭtură	bârfă ?	трач	bîzîĭtură (mn. bîzîĭturĭ) [akc. bîzîĭtură] (i. ž.) — trač, glasina, ogovaranje ◊ nu askulta la bîzîĭtur-ļi a iĭ, kă ĭa nu lukră alta ńimika, numa mĭarźe đi la ușă la ușă, șî latră uamińi — ne slušaj njene tračeve, jer ona ne radi ništa drugo, nego ide od vrata do vrata i ogovara ljude [Por.] ∞ bîzai		[Vidi]
838	bîznă	beznă	помрчина	bîznă (mn. bîzńе) [akc. bîznă] (i. ž.) — pomrčina, mrkli mrak ◊ ńagura bîznă, nu sa vĭađe ńimika înainća uokĭuluĭ — mrkli mrak, ne vidi se ništa pred okom [Por.]		[Vidi]
665	bîzońală	bâzâială	зујање	bîzońală (mn. bîzońaļе) [akc. bîzońală] (i. ž.) (onom.) — 1. zujanje ◊ s-a spumîntat đi bîzońala lu gîrgauń — uplašio se od zujanja stršljena ◊ s-auđe bîzońala karăbilor — čuje se zujanje gajdi 2. (fig.) nepovezan ili nerazgovetan govor, brbljanje, brbljarija ◊ kopiļe, đestul ku bîzońală, vorbĭa înțaļes, or taś — dete, dosta s brbljanjem, ili govori razumno, ili ćuti [Por.] ∞ bîzai		[Vidi]
565	bĭa	bea	пити	bĭa (ĭuo bĭeu, ĭel bĭa) [akc. bĭa] (gl.) — 1. piti ◊ bĭa apă — pije vodu ◊ bĭa đi sîaće — pije zbog žeđi ◊ bĭa kî-ĭ plaśe — pije jer voli ◊ bĭa đi nakaz — pije od muke ◊ bĭa pistă masură — pije preko mere ◊ bĭa đi uskă (paru) — pije pa suši (čašu) [Crn.] ◊ nu bĭa rakiĭe kum sa bĭa, numa înduapă — ne pije rakiju kako se pije, nego je halapljivo guta ◊ veńasă pi la nuoĭ žîndari, șî mînkasîm bińe, șî bĭasîm tuota nuapća — dolazahu kod nas žandari, i jeđasmo dobro, i pismo po celu noć 2. pušiti ◊ bĭa tutun — puši duvan [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
713	bĭaĭkă	beică	куна златица	bĭaĭkă1 (mn. bĭeĭś) [akc. bĭaĭkă] (i. ž.) — kuna zlatica (Martes foina) ◊ bĭaĭka a mînkat puĭi — kuna je pojela piliće [Hom.] ♦ dij. sin. žđer [Por.] ♦ dij. var. beĭkă — kuna zlatica (Martes martes) ♦ up. žđior — kuna belica (Martes foina) (s. Plavna) [Pad.]		[Vidi]
4722	bĭaĭkă	beucă	усек	bĭaĭkă2 (mn. bĭeĭś) [akc. bĭaĭkă] (i. ž.) — (geog.) usek, tesnac ◊ pră drumu dă Rkovăț, ĭastă o bĭaĭkă îngustă, prăn kare nu sa puaće treśa ku kar mare — na putu za Rakovac, ima jedan uzani usek, kroz koji se ne može proći velikim kolima [Bran.]		[Vidi]
568	bĭare	bere	пиће	bĭare (mn. bĭerĭ) [akc. bĭare] (i. m.) — piće, prvenstveno alkoholno ◊ asta ĭe prĭa multă bĭare đi nuoĭ duoĭ — ovo je previše pića za nas dvojicu ◊ bĭare dulśe — slatko piće ◊ la prins bĭarĭa — uhvatilo ga piće, opio se ◊ grĭeu ĭe la bĭare — teško podnosi piće, postaje „težak” kad se opije ◊ dăĭ pi la mińe la o bĭare — navrati kod mene na po piće ◊ am adunat pruńe, kuok kazanu șă fak rakiu să am bĭare đi prazńik — skupio sam šljive, ložim kazan da ispečem rakiju, da imam piće za slavu ♦ up. bautură [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
5713	bĭat	beat	пијан	bĭat [akc. bĭat] (prid.) — pijan ● v. bat [Por.] ∞ bat		[Vidi]
581	bĭețîĭe	beţie	пијанство	bĭețîĭe (mn. bĭețîĭ) [akc. bĭețîĭe] (i. ž.) — pijanstvo, alkoholizam ◊ bĭețîĭa ĭe grĭa buală — pijanstvo je teška bolest ◊ s-a dat la bĭețîĭe — odao se piću [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
1571	bĭek	bec	бренер	bĭek (mn. bĭekurĭ) [akc. bĭek] (i. s.) — brener ◊ mi s-a astupat bĭeku la lampă đi kîrabit — začepio mi se brener na karabitnoj lampi (Tanda) ♦ sin. brener (Rudna Glava) ♦ sin. bren (Crnajka) [Por.]		[Vidi]
708	bĭerkă	bercă	плетеница	bĭerkă (mn. bĭerś) [akc. bĭerkă] (i. ž.) — pletenica, kika ◊ a-npļećit pîăru în bĭerkă — isplela je kosu u pletenicu ◊ înpļećașće-m pîăru ku duauă bĭerś — ispleti mi kosu u dve pletenice [Crn.] ♦ dij. var. berkă ◊ fata are berkă lungă — devojka ima dugu kiku (Plavna) [Pad.] ♦ dij. var. bîrță [Por.] ∞ bîrță		[Vidi]
2242	bĭestrîga	bestrâga	бестрага	bĭestrîga [akc. bĭestrîga] (pril.) — (srb.) bestraga ◊ s-a dus bĭestrîga, i-s-a pĭerdut đin urmă — otišao je bestraga, izgubio mu se trag ◊ unđe sa fi dus, bĭestrîga, đi nuĭe tuta ḑîua? — gde li je, bestraga, otišao, te ga nema celog dana? ◊ śe lukru ĭe aăla, bĭestrîga? — kakav je to, bestraga, posao? [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
846	bĭeșî	băși	прдити	bĭeșî (ĭuo bĭes, ĭel bĭasă) [akc. bĭeșî] (gl.) — prditi, puvati, ispuštati gasove ◊ ĭel bĭasă, nuoĭ bĭeșîm, șî sa umplu kasa đi putuare — on prdi, mi prdimo, i napuni se kuća smrada [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
893	bĭeșîka	bășica	мехурати се	bĭeșîka (ĭuo ma bĭeșîkîĭ, ĭel sa bĭeșîkîĭе) [akc. bĭeșîka] (gl. p. ref.) — mehurati se, oplikaviti, dobijati mehure ili plikove ◊ ma baća, ma baća, pănă nu mi sa bĭeșîka tuata pĭaļa pi șîaļe — tukao bi me, tukao, dok mi sva koža na leđima ne bi oplikavila ♦ var. beșîka [Por.]		[Vidi]
892	bĭeșîkat	bășicat	мехурав	bĭeșîkat (bĭeșîkată) (mn. bĭeșîkaț, bĭeșîkaće) [akc. bĭeșîkat] (prid.) — mehurav, pun plikova ◊ palmiļi mi sînt bĭeșîkaće đi la sapat, nu puot înga sî ma duk la kosît — dlanovi su mi plikavi od kopanja, ne mogu još uvek da idem na kosidbu ♦ var. beșîkat, bișîkat [Por.] ∞ bĭeșîka		[Vidi]
840	bĭeșînă	beșină	прдеж	bĭeșînă (mn. bĭeșîń) [akc. bĭeșînă] (i. s.) — prdež; gasovi ◊ ĭa skapat o bĭeșînă — ispustio je prdež ◊ bĭeșînă puće — prdež smrdi ◊ bĭeșînă puorkuluĭ — svinjski prdež, (fig.) poslednji prdež [Por.] ∞ bĭeșî		[Vidi]
673	bĭet	biet	бедан	bĭet (bĭată) (mn. bĭețî, bĭaće) [akc. bĭet] (prid.) — jadan, bedan, nesrećan ◊ bĭetu uom, a murit fîră lomanarĭe — jadan čovek, umro je bez sveće ◊ la bĭețî uamiń lupi a mînkat triĭ uoĭ — jadnim ljudima vukovi su pojeli tri ovce [Crn.]		[Vidi]
876	bĭeșîkă	bășică	бешика	bĭeșîkă (mn. bĭeșîś) [akc. bĭeșîkă] (i. ž.) — 1. (anat.) mokraćni mehur ◊ avut pĭatră-n bĭeșîkă — imao je kamen u bešici ◊ bĭeșîkă đi puork uskată a fuost luoptă ku kare s-a źukat kopiĭi vrodată — sasušena svinjska bešika bila je lopta kojom su se deca nekada igrala 2. mehur, plik; žulj ◊ ma batut papuku, șî mi s-a fakut bĭeșîś pi talpă — žuljala me je cipela, i napravili su mi se plikovi na tabanu ♦ (demin.) bĭeșîkuță, bișîkuță ♦ (augm.) bĭeșîkuoń, bișîkuoń [Por.]		[Vidi]
1926	blagă	blagă	благо	blagă (mn. blîăź) [akc. blagă] (i. ž.) — blago, bogatstvo, imućnost ◊ vićiļi sînt mare blagă đi saćień — stoka je veliko blago za seljaka [Por.]		[Vidi]
1927	blagu	blagă	благо	blagu [akc. blagu] (uzv.) — blago (meni, tebi, njemu), uzvik za izražavanje zadovoljstva, radosti, sreće ◊ blagu đi ćińe, ku atîța kopiĭ — blago tebi, sa toliko dece [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
932	Blaguĭuońi	Blagoi	Благојеви	Blaguĭuońi [akc. Blaguĭuońi] [akc. Blaguĭuońi] (i. m.) — (antr.) Blagojevi, vlaško prezime familije u Lubnici, dobijeno po pretku koji se zvao Blagoje ◊ Vanuță, Zdrauku șî Milan a fuost kopiĭi lu Blagu, șî đi aĭa îĭ kĭamă Blaguĭuońi — Vanuca, Zdravko i Milan su bili Blagojevi sinovi, pa ih zato zovu Blagojevi [Crn.] ♦ dij. var. Blagoĭuońi, Blîgoĭuońi, posrb. Blagojević, fam. u Rudnoj Glavi ♦ / Blagoĭe, var. Blagu, (demin.) Blaguțu < bug. (l.i.) Blagoj (Iordan1983) [Por.]		[Vidi]
897	blanat	blănit	раван	blanat (blanată) (blanaț, blanaće) [akc. blanat] (prid.) — ravan (kao daska), poravnat tesanjem, struganjem; pljosnat; daskast [Crn.] ♦ sin. ńiaćid [Por.] up. înblanat [Por.] ∞ înblana		[Vidi]
687	blană	blană	даска	blană (mn. blăń) [akc. blană] (i. ž.) — daska ◊ blăń dă gorun — hrastove daske [Hom.] ◊ ńaćid ka blana — ravan kao daska ◊ s-a dus la firizană să taĭe la blăń — otišli su na strugaru da režu daske ◊ śopļașće blana ku sakurĭa — teše dasku sekirom [Por.]		[Vidi]
5712	blanuță	blănuță	дашчица	blanuță (mn. blanuț) [akc. blanuță] (i. ž.) — (demin.) daščica ◊ s-a spart lada în kare a țînut ńișći lomańe aluĭ, a ramas numa blanuțîļi đi-ńa — razbila se lada u kojoj je držao neke svoje stvarčice, ostale su samo daščice od nje [Por.] ∞ blană		[Vidi]
1576	blańiu	pleoștit	пљоснат	blańiu (blańiĭe) (mn. blańiĭ, blaniće) [akc. blańiu] (prid.) — pljosnat; ravan kao daska ◊ fakut blańiu, fara ńiś un nuod — ravan kao daska, bez ijednog čvora ◊ bat muort, ḑaśe blańiuluĭ în morśilă— mrtav pijan leži pljoštimice u blatu ◊ pus blańiuluĭ — položen pljoštimice, sa širom stranom ka osloncu (Tanda) ◊ fusu muori are vîr đi fĭer, askuțît blańiuluĭ đi sî tuńe-n pîrporiță, kare are gaură în patru mukĭe — vodenično vreteno ima metanli vrh, ploštimice istanjen da bi ušao u papricu, koja ima četvrtastu rupu [Por.] ∞ blană		[Vidi]
616	blastîma	blestema	проклињати	blastîma (ĭuo blastîm, ĭel blastîmă) [akc. blastîma] (gl. p. ref.) — 1. proklinjati, kleti; bacati kletvu, huliti; psovati ◊ blastîmă pi Dumńeḑîu kî ĭ-a dat suđină urîtă — kune Boga što mu je predodredio zlu sudbinu ◊ nu blîstama pi ńimă, kă nu sa șćiĭe kare ĭe đivină, kare nu — ne kuni nikog, jer se ne zna ko je kriv, a ko nije 2. zaklinjati se, zaricati se ◊ sa blastîmă să nu măĭ spună la ńima ńimika — zaklinje se da više nikome neće reći ništa [Por.]		[Vidi]
831	blažîn	blajin	блажен	blažîn (blažînă) (mn. blažîń, blažîńe) [akc. blažîn] (prid.) — blažen, blag, nežan ◊ blažînă ka fluarĭa — nežna kao cvet ◊ fata ĭe blažînă la katatură, șî narau blažîn arĭe — devojka ima nežan pogled, i blagu narav ima ♦ (pril.) nežno ◊ sî uĭtă blažîn kîtră mińe — gleda nažno prema meni [Crn.] ◊ ano-sta am fakut rakiĭe blažînă, ńiś prĭa tarĭe, ńiś prĭa muaļe — ove godine sam ispekao blagu rakiju, nit prejaku, nit preslabu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
545	blăstăm	blestem	клетва	blăstăm (mn. blăstămĭе) [akc. blăstăm] (i. s.) — kletva, prokletstvo ◊ o fi kăzut ńiskaĭ blăstămĭe pe ĭa — možda su neke kletve pale na nju [Kmp.] ♦ dij. var. blastăm [Por.] ∞ blastîma		[Vidi]
919	blîgoslovi	blagoslovi	благословити	blîgoslovi (ĭuo blîgoslovĭesk, ĭel blîgoslovĭașće) [akc. blîgoslovi] (gl. p.) — blagosloviti, dati blagoslov 1. dati dozvolu za izvršenje neke radnje ◊ ma blîgoslovi sî pļek la drum — blagoslovio me je da krenem na put 2. zahvaliti se za neko delo; pohvaliti nekoga za nešto ◊ ma blîgoslovi boznakît pintru lukru śe l-am gaćit așa ĭuta — blagosiljao me je bogzna koliko, zbog posla koji sam svršio tako brzo [Por.]		[Vidi]
920	blîgoslovit	blagoslovit	благословен	blîgoslovit (blîgoslovită) (mn. blîgosloviț, blîgosloviće) [akc. blîgoslovit] (prid.) — blagosloven, koji je primio blagoslov ◊ sî fiĭe ļaku blîgoslovit, đi la mińe, șî đi la Maĭka Prĭastîśe — da bude lek blagosloven, od mene, i od Majke Prečiste (u basmi) [Por.] ∞ blîgoslovi		[Vidi]
935	Blîgoveșćana	Blagoveștenie	Благовести	Blîgoveșćana [akc. Blîgoveșćana] (i. ž.) — (kal.) Blagovesti, nepokretan praznik u narodnom kalendaru koji pada uvek 7. aprila ◊ pi kîļindarĭu popĭesk, în ḑîua-ĭa Maĭka Duomnuluĭ auḑît kî ĭe-nkarkată — prema popovskom kalendaru, tog dana je Božja Mati doznala da je trudna ♦ var. Blogoveșćana [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
110	blînd	blând	питом	blînd (blîndă) (mn. blînḑ, blînđe) [akc. blînd] (prid.) — 1. (za životinje) pitom, krotak, umiljat, koji dopišta da se miluje, i da se hrani iz ruke ◊ purśelu al blînd điluok sî kulkă, kum puń mîna pi ĭel — umiljato prase odmah legne, čim staviš ruku na njega 2. (za čoveka) miran, staložen, blage naravi ◊ kopilu ĭe blînd, kî ĭ-am aratat žuarda — dete je mirno, jer sam mu pokazao prut ♦ var. mn. blînz, blînž (Valakonje, Savinac, Lubnica, Šarbanovac, Zlot) ♦ supr. spariĭuos [Crn.] ♦ dij. var. supr. sîrbaćik ♦ (demin.) blînduț (blînduță), ♦ var. (ž. r.) blîndușîkă ◊ puĭkiță blîndușîkă — umiljato pilence [Por.] ∞ înblînḑî		[Vidi]
832	blîndă	blândă	копривњача	blîndă (mn. blînđe) [akc. blîndă] (i. ž.) — (med.) alergijska pojava na koži, koprivnjača (Urticaria) ◊ mĭa ĭeșît blînđe pi pĭaļe, parkĭe am trĭekut pin urḑîś — izbila mi je koprovnjača na koži, kao da sam prošao kroz koprive [Por.] ∞ blînd		[Vidi]
825	blînḑîĭe	blândeţă	питомост	blînḑîĭe (mn. blînḑîĭ) [akc. blînḑîĭe] (i. ž.) — 1. (za životinje) pitomost, krotkost, umiljatost ◊ kîńiļi arată blînḑîĭa, kînd baće đin kuadă — pas pokazuje umiljatost, kada maše repom 2. (za čoveka) izrazita mirnoća, staloženost, blagost ◊ multă blînḑîĭe a fuost în vuorba muoșuluĭ mĭeu — mnogo je blagosti bilo u govoru moga dede ♦ var. blînḑîmĭe [Crn.] ♦ dij. var. blînđață [Por.] ∞ înblînḑî		[Vidi]
1527	blînđață	blândeţă	милина	blînđață (mn. blînđețurĭ) [akc. blînđață] (i. ž.) — (psih.) (ret.) milina; blaženstvo; srsi ◊ askultaĭ kînćiku, șî ma prinsă o blînđață — slušao sam pesmu, i obuze me neka milina ◊ kînd guod ma uĭt vara đi pi śuaka-mĭa kum zavrńe suariļi, întuotđeuna trĭaśe pin mińe o blînđață kaldă — kad god leti sa svoga brda gledam kako zalazi sunce, uvek me probije neka topla milina [Por.] ♦ dij. var. blînḑîĭe [Crn.] ♦ dij. var. blînďață [Kmp.] ∞ înblînḑî		[Vidi]
615	blîstamat	blestemat	проклет	blîstamat (blîstamată) (mn. blîstamaț, blîstamaće) [akc. blîstamat] (prid.) — 1. proklet, uklet, čovek na koga je bačena kletva ◊ a fakut rîaļe, șî lumĭa l-a blîstamat — činio je zla, i ljudi su ga prokleli 2. usudom (ili od neke više sile) predodređena tragična sudbina, ili neki tragičan događaj u ljudskom životu ◊ așa ĭe blîstamat đi la Dumńeḑîu — tako je suđeno od Boga [Por.] ∞ blastîma		[Vidi]
617	blîstamatură	blestemătură	проклињање	blîstamatură (mn. blîstamaturĭ) [akc. blîstamatură] (i. ž.) — a. proklinjanje, čin izricanja kletve ◊ s-a dus la vro babă să-ĭ fakă blîstamatură pintru furaluk — otišao je kod neke vračare da mu načini prokletstvo protiv krađe b. prokletstvo kao rezultat čina proklinjanja ◊ uom pîkatuos, mulće blîstamaturĭ sînt pi kapu luĭ — grešan čovek, mnogo je kletvi na njegovoj glavi [Por.] ∞ blastîma		[Vidi]
4690	blokuk	bocluc	неред	blokuk [akc. blokuk] (i. zb.) — nered, đubre ◊ adună blokuku-la dupa ťińe — sredi taj nered za sobom [Kmp.] ∞ bukļuk		[Vidi]
1881	blontirit	cangrenat	гангренозан	blontirit (blontirită) (mn. blontiriț, blontiriće) [akc. blontirit] (prid.) — (med.) gangrenozan, koji je oboleo od gangrene, bronta ◊ muoșu a noroḑît: lukră, da piśuoru iĭ blontirit — čiča je poludeo: radi, a noga mu je gangrenozna [Crn.] ◊ mama a ramas șkĭuapă, kă avut un piśuor blontirit, da nu s-a dus la duoktur la vrĭame — baba je ostala ćopava, jer je imala gangrenoznu nogu, a nije otišla lekaru na vreme (Tanda) ∞ bruont		[Vidi]
1880	bluont	cangrenă	гангрена	bluont (mn. bluonturĭ) [akc. bluont] (i. s.) — (med.) gangrena, bront ◊ s-a bulnavit đe bluont — oboleo od gangrene [Por.] ◊ bluontu ĭe buala kînd îț putraḑîașće karńa — gangrena je bolest kada ti truli meso (Krivelj) [Crn.] ∞ bruont		[Vidi]
767	bluož	purpură	осип	bluož (mn. bluožurĭ) [akc. bluož] (i. s.) — (med.) osip, koprivnjača (Urticaria) ◊ bluož ĭe buala pĭeļi, în fĭeļ đi bube roșkaćiśe miś, ku mînkarime — osip je kožna bolest, u vidu malih crvenkastih plikova, sa svrabom ◊ tuot ĭe, saraku, pļin đi bluož — sav je, siroma, pun osipa ♦ sin. pîrpur [Por.]		[Vidi]
1568	bļau	bleau	левча	bļau1 (mn. bļeĭś) [akc. bļau] (i. s.) — (tehn.) levča, kriva ugnuta poluga sa osloncem na osovini sa spoljne strane kolskog sanduka (РечникМС3) (Leskovo) ♦ var. bļaukă ◊ bļauka ļagă karu đi la osîĭe pănă la stupăț la kotur, înțîpeńașće karu kînd duś vrun tovar mare șî grĭeu — levča spaja osovinu kola i stubac na sanduku, ojačava kola kada se prevozi velik i težak teret (Jasikovo) [GPek] ◊ bļau s-a kĭemat un parśel la plugol dă ļeamn kare a mĭers prăn pomînt — bljau se zvao deo drvenog pluga koji je išao kroz zemlju (Ranovac) [Mlava] ♦ dij. sin. ļeukă (Tanda), ļoĭkă (Blizna) [Por.]		[Vidi]
1569	bļau	bleau	тупав	bļau2 (bļaură) (mn. bļaurĭ, bļaure) [akc. bļau] (prid.) (pril.) — 1. (tehn.) tupav, neoštar; loš, neupotrebljiv ◊ sakurĭa bļaură: fakută ka sakurĭa, da nuĭe sakurĭe, nuĭe đi ńimika — tupasta sekira: liči na sekiru, ali nije sekira, nije ni za šta 2. (za ljude) tupav, glupav, priprost ◊ uom batrîn da bļau, fara minće — star čovek a glupav, bez razuma (Tanda) 3. (za narav) lajav, praznorek ◊ vuorba luĭ ĭe bļau în vînt — njegova priča je pišanje uz vetar (Rudna Glava) 4. (u izr.) nimalo, malo, povremeno; retko, slabo ◊ ĭuo vorbĭesk, da ĭel bļau n-a ḑîs — ja govorim, a on nije ni beknuo (Rudna Glava) ◊ kîń-ļi bļeuĭe, ka kînd ĭe bolnau, latră numa kînd șî kînd — pas slabo laje, kao da je bolestan, kevče samo kat-kad (Tanda) [Por.] 5. (onom.) bļau! — vau! onomatopeja lajanja (D. Marković, Leskovo) [GPek]		[Vidi]
946	bļezńi	bleojdi	бленути	bļezńi (ĭuo bļezńesk, ĭel bļezńașće) [akc. bļezńi] (gl.) — blenuti, buljiti, gledati u nekog ili nešto tupo i nesvesno, ili dugo i neprijatno ◊ nu bļezńi atîta în muĭarĭa uomuluĭ, kă-ț frînźe uasîļi — ne bulji toliki u čovekovu ženu, jer će ti slomiti kosti ♦ sin. boldăńi [Por.]		[Vidi]
947	bļezńit	bleojdit	забленут	bļezńit (bļezńită) (mn. bļezńiț, bļezńiće) [akc. bļezńit] (prid.) — zablenut, zabuljen, tupo zagledan u nešto ili nekog ◊ stă-n mižluoku koļibi, ku uoki bļezńiț în vatra fuokuluĭ, da fuoku-n vatră s-a stîns đemult — stoji na sred kolibe, zablenut u ognjište, a vatra na ognjištu ugasila se davno [Por.] ∞ bļezńi		[Vidi]
680	bļid	blid	бљуда	bļid (mn. bļiđe) [akc. bļid] (i. m.) — (izob.) bljuda, plitka drvena činija ◊ mĭ-a ļins tuaće bļiduriļi — olizao mi je sve bljude [Hom.] ◊ bļid ĭe măĭ batrîn vas la rumîń — bljuda je najstariji sud kod Vlaha ◊ țîgańi a fakut la bļiđe, ļ-a ras la traksă đin ļiemn đi fag — Cigani su izrađivali bljude, rezali su ih na strugu od bukovog drveta ◊ a fuost olarĭ kare a fakut bļidurĭ đi pomînt — bilo je grnčara koji su pravili bljude od zemlje [Por.] ∞ vas		[Vidi]
896	Bļizńa	Bliznă ?	Близна	Bļizńa [akc. Bļizńa] (i. ž.) — (ojk.) Blizna, zaselak Rudne Glave u opštini Majdanpek ◊ Blizńan, uom đi la Bļizńe — Bliznak, čovek iz Blizne ◊ Bļizńa ĭe un nume șî alu un rîu skurt, kare-l fak Bļizńa mikă ku Bļizńa mare — Blizna je i ime jedne kratke reke, koju čine Velika i Mala Blizna [Por.] ∞ Arnaglaua		[Vidi]
3471	bļizńan	bliznean	Близнанац	bļizńan (mn. bļizńeń) [akc. bļizńan] (i. ž.) — Bliznananc, stanovnik rudnoglavskog zaseoka Blizna ◊ bļizńan ĭe uom kare traĭașće în Bļizńe, al măĭ mare kotun a satuluĭ Arnaglaua — Bliznanac je čovek koji živi u Blizni, najvećem zaseoku sela Rudna Glava [Por.] ∞ Bļizńa		[Vidi]
3472	bļizńană	blizneană	Близњанка	bļizńană (mn. bļizńeańe) [akc. bļizńană] (i. ž.) — Bliznjanka, ženska osoba iz rudnoglavskog zaseoka Blizna ◊ bļizńană ĭe famĭaĭe muĭerĭaskă đi la Bļizńe, đin kotunu al măĭ mare a satuluĭ rumîńesk Arnaglaua — Bliznjanka je ženska osoba iz Blizne, najvećeg zaseoka vlaškog sela Rudna Glava ♦ up. bļizńan [Por.] ∞ Bļizńa		[Vidi]
1002	bobat	bobat ?	зрнат	bobat (bobată) (mn. bobaț, bobaće) [akc. bobat] (prid.) — zrnat, koji ima krupno zrno ◊ ćimpo-sta grîu a fuost mîndru șî bobat — pšenica je ove godine bila lepa i zrnata [Crn.] ♦ dij. var. bobonat [Kmp.] ∞ buob		[Vidi]
1570	bobik	limba clopotului	клатно	bobik (mn. bobiś) [akc. bobik] (i. m.) — a. klatno na zvonu ◊ a pikat bobiku đi la kluopît, șî s-a pĭerdut vrunđiva pi munće — otpalo je klatno sa zvona, i izgubilo se negde u planini (Rudna Glava) b. teg na kantaru ◊ tuaće kîntariļi aļi batrîńe avut bobik — svi stari kantari imali su teg (Tanda) [Por.]		[Vidi]
903	boboćală	umflatură ?	набрекнутост	boboćală (mn. boboćaļe) [akc. boboćală] (i. ž.) — (vet.) 1. nabreknutost polnog organa krmače, kao znak potrebe za parenjem ◊ ma duk ku puarka la vĭer, kî s-a pus boboćala pi ĭa, iĭ s-a înflat pļuodu — teram krmaču kod vepra, jer je nabrekla, natekla joj je vagina (Rudna Glava) ◊ kînd iĭ đi verît, nuoĭ ḑîśem kî la skruafă sa înflă trupu — kada svinja traži vepra, mi kažemo da joj je nabrekao „trup” (Crnajka) 2. nadutost, naduvanost ovce usled vrućine ◊ mînă uoĭļi la umbră, kî sa puńe boboćală pi ĭaļe đi zapușala-sta — teraj ovce u hlad, jer će ih spopasti nadutost od ove vrućine ♦ up. buob, bobuok, bubmurĭață [Por.] ∞ boboći		[Vidi]
1492	boboći	boboti	бубрити	boboći (ĭuo ma boboćiesk, ĭel sa boboćiașće) [akc. boboći] (gl. p. ref.) — bubriti, povećavati obim; rasti, naduvati se ◊ țîn uoĭļi la suare, ma nadăĭ kă nu sa va boboći — držim ovce na sunci, nadam se da se neđe naduvati [Por.]		[Vidi]
1529	boboloșa	boboloșa ?	заоблити се	boboloșa (ĭuo ma boboloșîăḑ, ĭel sa boboloșîaḑă) [akc. boboloșa] (gl. p. ref.) — zaobliti se, dobijati obao oblik; naticati, narastati; gojiti se; debljati ◊ đemult vînatuori a taĭat ku fuarfiśiļi žuorḑ đi plumb, șî a boboloșat drîmiĭiļi pi țîăst — nekada su lovci sekli makazama olovo na trake, i pravili dramlije tako što su ih zaobljavali valjanjem po vršniku ♦ var. ĭuo ma boboloșîăsk, ĭel sa boboloșîașće (Gornjane) [Por.]		[Vidi]
984	boboluașă	?	џанарика	boboluașă [akc. boboluașă] (i. ž.) — (bot.) dženarika, vrsta šljive od koje se peče rakija (Prunus serasifiera) [Bran.] ♦ dij. var. bĭeșîkuță [Por.] [Crn.] ∞ buob		[Vidi]
671	boboluoș	boboloș	куглица	boboluoș (mn. boboluașă) [akc. boboluoș] (i. m.) — 1. kuglica, okrugli kolačić ◊ boboluașă îs kolaśĭiei kare sî fak dîn untură șî aluvat — kuglice su kolači koji se prave od masti i testa ◊ lu kopiĭ ļi plak boboluașă dulś — deca vole slatke kuglice ◊ kopilu ĭe frumuos ka boboluoșu — dete je slatko kao kolačić [Hom.] 2. loptica, predmet loptastog oblika; grudva; kugla; klupko 3. (fig.) epitet za lepo i punačko dete, ili za jedru devojku ♦ sin. kokoluoș [Por.] ∞ boboloșa		[Vidi]
4071	bobonat	bobonat	испупчен	bobonat (bobonată) (mn. bobonaț, bobonaće) [akc. bobonat] (prid.) — ispupčen, sferičan ◊ śovańa bruoșći ĭe bobonată — kornjačin oklop je ispupčen ♦ sin. bobat [Por.] ∞ buob		[Vidi]
734	Bobońeșći	Bobonești	Бобонешти	Bobońeșći [akc. Bobońeșći] (i. m.) — (antr.) Bobonešti, vlaško prezime familije u Lubnici, čiji je predak veorvatno imao nadimak Boban ◊ Bobońeșći au kasă lîngă Drumu muskaļesk — Bobonešti imaju kuću pored Moskovskog puta ♦ ? / (augm.) bobuoń < buob + suf. -oń — „veliko zrno” [Crn.] ∞ buob		[Vidi]
1009	boboruonț	boboronţ ?	грудвица	boboruonț (mn. boboruanță) [akc. boboruonț] (i. m.) — 1. grudvica, kuglica ◊ fańina în saś s-a fakut boboruanță — brašno u džakovima se pretvorilo u grudvice ◊ boboruanțîļ-așća sî kĭamă dramiĭ — ove kuglice se zovu dramlije 2. čvor, izraslina, guka ◊ la kopil a ĭeșît în kuot un boboruonț kît aluna — detetu je je na laktu iskočila guka kao lešnik [Crn.]		[Vidi]
1528	boboșa	boboșa	пупити	boboșa (ĭuo ma boboșîăḑ, ĭel sa boboșaḑă) [akc. boboșa] (gl. p. ref.) — 1. (za biljke) pupiti, propupiti, bokoriti; razviti list ili cvet ◊ a boboșat salka, ažuns primovara — propupila je vrba, stglo je proleće ♦ sin. muguri 2. (za životinje) gojiti se, debljati, zaobljavati se ◊ a fuost uskat ka bîtu, da đi kînd ĭe pi mînkarĭa-mĭa, sa boboșaḑă frumuos — bio je suv kao prut, a od kada je na mojoj hrani, lepo se goji ♦ up. înboboșa [Crn.] ♦ dij. var. boboloșa [Por.]		[Vidi]
1007	boboșat	boboșat	заобљен	boboșat (boboșată) (mn. boboșaț, boboșaće) [akc. boboșat] (prid.) — zaobljen, loptast; ispupčen; bucmast ◊ kată, kopilu ĭe koźa boboșat — vidi, dete je dosta bucmasto ◊ aĭ grižă, koluo ĭe parĭaćiļi boboșat — pazi, tamo je zid ispupčen [Crn.] ∞ boboșa		[Vidi]
902	bobośi	boboti	букарити се	bobośi (ĭuo bobośesk, ĭel bobośiаșće) [akc. bobośi] (gl. p. ref.) — (vet.) bukariti se; dobiti nagon za bukarenjem, za parenjem (za svinje) ◊ skruafa sa bobośiașće kînd kată maskur — svinja se bukari kada traži vepra ♦ sin. a vĭerî, a kata vĭer ♦ up. boboći [Por.]		[Vidi]
731	Bobośuońi	Boboș	Бобошани	Bobośuońi [akc. Bobośuońi] (i. m.) — (antr.) Bobošani, Bobošilovi, pripadnici vlaške familije iz Malоg Izvora, čije je prezime nastalo prema pretku sa nadimkom Boboš ♦ ? 1. / < bobuok (mn. bobuoś) — „pupoljak, cvet” 2. ? / < bobuoș < buobu < buob — „zrno” [Crn.] ∞ boboći		[Vidi]
544	Boboťază	Bobotează	Богојављење	Boboťază [akc. Boboťază] (i. ž.) — (kal.) Bogojavljanje [Kmp.] ♦ dij. var. Boćaḑă [Por.] ∞ boťeza		[Vidi]
912	Bobuoĭ	Boboia	Бобој	Bobuoĭ [akc. Bobuoĭ] (i. m.) — (antr.) Boboj, nadimak u Crnajki, nastao kao augm. od buob „zrno”+ suf. -oĭ, s obzirom na to da je ovo selo na području gde nije sačuvano intervokalno n, u kom slučaju bi augm. bio bobuoń ◊ Boboĭuoń ĭe poļikra-lu ńepuoțî alu vrun Bobuoĭ — Bobojević je prezime potomaka nekoga Boboja ◊ bobuoĭ îĭ ḑîśem șî la o fluarĭe, kare sa kĭamă șî bobośĭel — „ boboj” kažemo i za cvet koji se zove bobočel (ter. zapis u Crnajki) ♦ / bobośĭel (demin.) < bobuok — „pupoljak” ◊ astîḑ ĭastă Bobuoĭ șî-n Arnaglaua, a veńit înainća đi rat unu Marćin Șkĭopu đin ńamo-la, đin Țrnaĭka la otar ku Gorńana, a skimbat imańa ku vrunu đi la Muskidău în Bļizńe — ima Bobojevića i u Rudnoj Glavi, došao je neki Martin Ćopavi iz te familije, sa međe Crnajke i Gornjana, trampio je imanje sa nekim sa Muskideua u Blizni (iz rodoslovne građe, terenski rad, Durlić) [Por.]		[Vidi]
901	bobuok	boboc	пупољак	bobuok (mn. bobuoś) [akc. bobuok] (i. m.) — 1. (bot.) pupoljak, zametak na stabljici iz koga će se razviti list, cvet, izdanak ili mladica (Rečnik MS); cvet ◊ Naĭka-l mĭeu săśiră grîu / Ku bobuoku mĭeu la brîu — Dragi žanje tu na kosi / I moj cvet o pojas nosi (stih iz ljubavne pesme) 2. (fig.) izraz od milja za mladunčad a. za lepu i jedru devojčicu na pragu puberteta ◊ Ankuța ĭe un bobuok đi fată — Ankuca je pupoljak od devojke b. za pilad, naročito malu guščad i plovčad ◊ traușa mĭ-a-nflurit đi bobuośiĭ đi rață,șî đi gîșć — dvorište mi se rascvetalo od guščje i plovčije piladi 3. (fig.) klube, klupko, u izrazima „motaju me / udaraju me kao klube” ◊ Tuata vara ća-bobuok / Tuamna nuĭe ńiś un gluod. — Celog leta u jurnjavi / A u jesen zrnca nema (ća — izraz kojim se tera stoka) [Por.] ∞ buob		[Vidi]
729	boțuakă	babete	пеш	boțuakă (mn. boțuоś) [akc. boțuakă] (i. s.) — 1. (iht.) peš, vrsta rečne ribe; popin pampur, glavoč, kapič (Cottus gobio) ◊ ma duk sî prind boțuoś ku furkița — idem da lovim peševe viljuškicom ◊ đi prins boțuoś trîabĭe bun skartaș — za lov na peševe treba dobra mreža [Crn.] 2. a. (pej.) glavonja b. (antr.) nadimak za tvrdoglavog i priglupog čoveka; kao porodični nadimak takvih ljudi: Boțuoś [Por.]		[Vidi]
924	Boćaḑă	bobotează	Богојављање	Boćaḑă [akc. Boćaḑă] (i. ž.) — (kal.) Bogojavljanje, dan u običajnom kalendaru, nepokretni praznik (19. I) ◊ la Boćaḑă dupa śe ći skuoļ, măĭ întîń duś apă đi la fîntînă — na Bogoljavljenje posle buđenja, prvo doneseš vodu sa izvora [Por.] ♦ dij. var. Boboćeaḑă [Crn.] ∞ bućeḑa		[Vidi]
993	boćeḑ	botez	крштење	boćeḑ (mn. boćeḑurĭ) [akc. boćeḑ] (i. m.) — (rel.) krštenje a. nadavanje imena ◊ la boćeḑ našu puńe numiļi la kopil — na krštenju kum daje detetu ime b. crkveni obred koji se vrši nad osobom pri stupanju u hrišćansku veru ◊ đemult boćeḑ în bisîarikă, ku puopa, a fakut numa aĭ gîzdoćiń — nekada, krštenje u crkvi, sa popom, obavljalui su samo bogataši [Por.] ∞ bućeḑa		[Vidi]
1243	boći	boci (a se)	мрктети	boći (ĭuo ma boćiesk, ĭel sa boćiașće) [akc. boći] (gl. p. ref.) — (za ovce) mrkteti, njuškati (se), grupisati se i okretati se njuškom prema njušci u vreme velikih vrućina ◊ uoĭļi sa boćesk numa kînd ĭe zapuk, vara la amńaḑîț, kînd ĭe suariļi tare, da ĭaļe n-au umbră; sa adună buot la buot — ovce se mrkte samo kada je vrućina, leti u podne, kada je sunce jako, a one nemaju hlad; skupljaju se njuška na njušku (Paun Ilić, ovčar iz Tande) ♦ / < buot (la buot) [Por.]		[Vidi]
945	Boćuon	Bocion	Боћон	Boćuon (mn. Boćuoń) [akc. Boćuon] (i. m.) — (antr.) Boćon, stari nadimak jedne bufanske familije u Majdanpeku ◊ ĭ-ar ḑîs Boćuoń kă ar fost fakuț pi bot — nazvani su Boćonji jer su imali zatupasto lice ◊ Boćuon ku Boćuanka, s-ar dus dupa kļisă la Dăbiļug — Boćon i Boćonka su otišli u Debeli Lug po slaninu ♦ / < buot — „njuška ” + suf. -ĭuon [Buf.] ∞ buot		[Vidi]
3768	bođaprost	bogdaproste	богдапрост	bođaprost [akc. bođaprost] (uzv.) ● v. bogdapruost [Tim.]		[Vidi]
1573	bođikai	bodicăi	чепркати	bođikai (ĭuo bođikîĭ, ĭel bođikîĭe) [akc. bođikai] (gl.) — čeprkati, tražiti što guranjem ruke u gomilu predmeta, u unutrašnjost nekog prostora; čačkati; preturati; prevrtati ◊ nu bođikai pin gunuoĭ ku mîna guală, ĭa vrun bît — nemoj čeprkati po đubrištu golim rukama, uzmi neki štap ◊ bođikaiĭ pin tuot kuotu sî gasîăsk amnarĭu, șî nu-l gasîĭ — preturio sam svako ćoše da nađem ognjilo, i nisam ga našao [Por.]		[Vidi]
6395	bogat	bogat	богат	bogat (bogată) (mn. bogaţ, bogaće) (prid.) — (ret.) bogat ◊ tatî-su a fuost uom tare bogat, ama fiu-su ĭ-a strîvit tota bogațîĭa pi bĭare — otac je bio jako bogat, ali je sin celo bogatstvo dao na piće ♦ sin. gîzdoćin [Por.]		[Vidi]
1556	bogdapruost	bogdaproste	богдапрост	bogdapruost [akc. bogdapruost] (uzv.) — (rel.) bogdaprost: bog da oprosti, ključna reč u posmrtnim obredima namenjivanja pokojnicima ◊ fara bogdapruost al muort pi lumĭa-ĭa nu primĭașće ńimika đin aĭa śe-ĭ dau aĭ viĭ đi pomană — bez „bogdaprosta” pokojnik na onome svetu ne prima ništa od onoga što mu živi namenjuju na daći ♦ var. bobdapruost [Por.] ♦ dij. var. bođaprost [Tim.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
488	Bogovina	Bogovina	Боговина	Bogovina [akc. Bogovina] (i. ž.) — (ojk.) Bogovina, selo i rudnik mrkog uglja u opštini Boljevac, naseljeno Vlasima Munćanima ◊ maĭdanu în Bogovina a înśaput sî lukrĭe în anu 1903. — rudnik u Bogovini počeo je sa radom 1903. godine [Crn.]		[Vidi]
489	Bogovĭan	Bogovean	Боговинац	Bogovĭan (Bogovĭană) (mn. Bogovĭań, Bogovĭańe) [akc. Bogovĭan] (i. m.) — Bogovinac, stanovnik sela Bogovina u opštini Boljevac ◊ ĭerĭ a fuost un Bogovĭan la nuoĭ, a kumparat vin đi prazńik — juče je bio jedan Bogovinac kod nas, kupio je vino za slavu [Crn.] ∞ Bogovina		[Vidi]
6432	Boĭan	Boian	Бојан	Boĭan (i. m.) — Bojan ◊ Boĭan a fuost đes nume kare Rumîńi a dat la buoĭ luor — Bojan je bilo često ime koje su Vasi davali svojim volovima [Por.] ∞ vită	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
909	boĭarĭ	boier	бољар	boĭarĭ (mn. boĭari) [akc. boĭarĭ] (i. m.) — bojar, spahija u Vlaškoj ◊ mulț rumîń a fuźit đin Rumîńiĭe, đi rău boĭerilor — mnogi su Vlasi pobegli iz Vlaške zbog bojarskog zla [Por.]		[Vidi]
910	boĭarĭesk	boieresc	бољарски	boĭarĭesk (boĭarĭaskă) (mn. boĭarĭeșć) [akc. boĭarĭesk] (prid.) — boljarski, pripada boljaru, zemljoposednički ◊ s-a puvestît kă aĭ nuoștri în Rumîńiĭe a trait în borđiĭe, da kîășîļi boĭarĭeșć a fuost fakuće đin pĭatră — pričalo se da su naši u Vlaškoj živeli u zeminicama, a da su boljarske kuće bile sagrađene od kamena [Crn.]		[Vidi]
921	boĭerĭașće	boierește	бојарски	boĭerĭașće [akc. boĭerĭașće] (pril.) — bojarski, bogataški; koji živi na visokoj nozi ◊ baĭațî s-a-nbrakat boĭerĭașće — momci su se obukli po bogataški [Crn.] ♦ dij. var. buĭarĭașće [Por.] up. boĭerĭ, boĭarĭ		[Vidi]
695	Boĭuońi	Boioni	Бојони	Boĭuońi [akc. Boĭuońi] (i. m.) — (antr.) Bojoni, vlaško prezime familije Bojić u Podgorcu, i Mirić u Osniću, kojima je predak bio Vlah sa nadimkom Boja ◊ Boĭuońi đin Podguorț ku aĭ đin Osńiśa, nu sînt rudă — Bojoni iz Podgorca sa onima iz Osnića, nisu u srodstvu [Crn.] ∞ Buoĭa		[Vidi]
2035	boksaĭ	bocsai ?	коминар	boksaĭ (mn. boksaĭe) [akc. boksaĭ] (i. s.) — kominar, kominište, mesto na zemlji gde truli opalo voće ◊ n-am ažuns să adun pruńiļi, șî ĭaļe s-a spurđișît, șî s-a fakut numa boksaĭ pin pruń — nisam stigao da pokupim šljive, i one su istrulele, pa se napravio kominar po šljivaru ♦ / ? < buaskă [Por.] ∞ buaskă		[Vidi]
2029	bokșă	bocșă	ћумурана	bokșă (mn. bokșe) [akc. bokșă] (i. s.) — (zast.) ćumurana ◊ bokșa đi bîtrîńață a fuost astrukată ku pomînt — ćumurana je nekada bila pokrivena zemljom ♦ var. buokșă ♦ sin. (zast.) kărbunarĭe ♦ sin. (inov.) ćumurană [Por.] ◊ kînd a vrut să fakă karbuń măĭ mulț, aĭ nuoștri adunat ļiamńe, ļ-astrukat ku pomînt, șî ļ-a dat fuok — kada su hteli da prave više ćumura, naši su sakupljali drva, pokrivali ih zemljom, i palili (Jasikovo) [GPek] ∞ karbuńe		[Vidi]
981	bolboćină	bolbotină	болботина	bolboćină (mn. bolboćiń) [akc. bolboćină] (i. ž.) — (bot.) bolbotina a. vrsta trave, ne pamti se više tačno koja ◊ ka pin vis țîn minće kî vorbĭa aĭ batrîń đi vro ĭarbă bolboćină, ama n-am luvat la kap baš kare ĭe — kao kroz san pamtim da su stari pominjali nekakvu travku „bolbotinu”, ali nisam upamtio tačno koja je b. zajednički naziv za trave; (pej.) travuljine ◊ a pus în ļegume numa ńișći bolboćiń — stavila je u jelo samo neke travuljine [Por.]		[Vidi]
2994	bolboĭa	bolboia	разрогачити	bolboĭa (ĭuo bolboĭeḑ, ĭel bolboĭaḑă) [akc. bolboĭa] (gl. p.) — razrogačiti oči, raširiti; buljiti ◊ kînd o vaḑu în pĭaļa guală, iĭ sa bolboĭară uoki ka la buou — kad ju je video golu, razrogačile mu se oči kao u vola [Por.]		[Vidi]
774	bolboĭat	bolboĭát	буљав	bolboĭat (bolboĭată) (mn. bolboĭaț, bolboĭaťе) [akc. bolboĭat] (prid.) — buljav, izbečenih očiju; razrogačen ◊ muĭerĭe bolboĭată — buljavica [Dun.] ∞ bolboĭa		[Vidi]
836	bolborosî	bolborosi	клокотати	bolborosî (ĭuo bolborosîăsk, ĭel bolborosîașće) [akc. bolborosî] (gl. p. ref.) — (onom.) klokotati 1. (za tečnost) klokotati, ključati ◊ mare bobît, s-auđe đin đeparće kum bolborosîașće apa — jak vodopad, čuje se izdaleka kako klokoće voda ♦ sin. ćurîĭe, burîĭe 2. (za čoveka) brbljati, mrmljati, govoriti sebi u bradu; govoriti nerazgovetno, gunđati ◊ śe-ĭ, drak, la baba-ĭa, numa bolborosîașće pi-n traușă? — koji je đavo onoj babi, samo trtlja po dvorištu? [Por.] ♦ dij. var. bolborosășťe [Kmp.]		[Vidi]
813	Bolboroș	Bolboroș	Болборош	Bolboroș [akc. Bolboroș] ) (i. m.) — (top.) Bolboroš, izvor u ataru sela Dušanovac, opština Negotin ◊ Bolboroș ĭe izvor tare, în kare bolborosășťe apa ka kînd fĭerbe în uoală — Bolboroš je jak izvor u kome voda ključa kao kad se kuva u loncu [Kmp.] ∞ bolborosî	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3769	bolboruos	boldoros ?	бодљаст	bolboruos [akc. bolboruos] (prid.) ● v. boldoruos [Por.] ∞ bolđi		[Vidi]
1005	boldăńi	boldânea	буљити	boldăńi (ĭuo boldańesk, ĭel boldаńеаșće) [akc. boldăńi] (gl. p.) — buljiti, blenuti, razrogačiti oči, neprijatno gledati ◊ atîta boldăńi uoki kînd ma vaḑu, đi ma spumîntaĭ kî o sî-ĭ ĭasă đin kap — toliko je razrogačio oči kada me je video, da mi se učinilo da će mu iskočiti iz glave ♦ var. buldańi ♦ sin. bļezńi [Por.]		[Vidi]
809	boldorĭel	boldorel ?	бодљаст (дем.)	boldorĭel (boldorĭală) (mn. boldorĭeĭ, boldorĭaļe) [akc. boldorĭel] (prid.) — (demin.) < boldoruos — blago ispupčen, ne mnogo neravan, malo šiljat ◊ țîțîșuare boldorĭaļe — jedre dojke (metafora za devojačke grudi) [Por.] ∞ bolđi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
808	boldoruos	boldoros ?	бодљаст	boldoruos (boldoruasă) (mn. boldoruoș, boldoruasă) [akc. boldoruos] (prid.) — bodljast, sa bodljama, sa izbočinama, šiljast, zašiljen; neravan, grudvast ◊ arat boldoruos, a ramas gļiĭ marĭ dupa plug — neravno oranje, ostale su krupne grudve iza pluga ♦ var. bolboruos (bolboruasă) [Por.] ∞ bolđi		[Vidi]
806	bolđi	boldi	подбадати	bolđi (ĭuo bolđesk,ĭel bolđașće, ) [akc. bolđi] (gl. p. ref.) — 1. podbadati, podsticati; ćuškati ◊ skamnu nuĭe ńaćid, ma bolđașće un nuod ăn kur — tronožac nije ravan, neki čvor me bode u zadnjicu ◊ bolđal, sî sa muće măĭ înkolo — ćušni ga, da se pomeri malo na tamo ♦ var. bulđi ♦ sin . înpunźa 2. (psih) gledati oštro, ispod oka; probosti nekoga pogledom ◊ kînd ma bolđiașće ku uoki-ĭa kĭortavĭ, frika ma taĭe — kad me pogleda onim zrikavim očima, strah me preseče [Por.] ∞ buold	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1244	bolđiș	boldiș	шиљаст	bolđiș (bolđișă) (mn. bolđișă) [akc. bolđiș] (prid.) — 1. (za predmete) šiljast, štrkljast, kome štrči vrh, šiljak ◊ a tîrsît pi lînga luok, ș-a lasat ńișći spińamă în mižluoku drumuluĭ, sî șća ku spińi bolđiș în sus, da pi aśiĭa trĭek kopiĭi đeskulț kînd sa duk la rîu sî sa skalđe — kresao je lisnik i ostavio je nekavo trnje na sred puta, da stoji sa bodljama štrkjljasto u vis, a tuda prolaze bosonoga deca kada idu na reku da se kupaju 2. (psih.) oštar pogled, pogled ispod oka; buljav, ispitivački ili podmukao pogled ◊ dukî-sa drakuluĭ, are o uĭtatură bolđișă, frika ma taĭe kînd guod îm skapă uoki sî ma uĭt la ĭel — đavo ga odneo, ima neki podmukao pogled, strah me preseče kad god mi se omakne da ga pogledam ♦ var. bolđiuluĭ ♦ sin. kĭorđiș [Por.] ∞ bolđi		[Vidi]
804	bolđiu	boldei	кученце	bolđiu (mn. bolđiĭ) [akc. bolđiu] (i. m.) — (zool.) 1. kučence, mali pas ◊ bolđiu ĭe kîńe mik, ăl țîń đi drag, să ći žuoś ku ĭel, șă să-ț latre pi lînga kasă — bolđej je mali pas, koga držiš iz ljubavi, da se igraš s njim, i da ti laje oko kuće ◊ sa kĭamă bolđiu kă bolđașće đarîndu ku buotu — zove se boldžiu zato što svuda zabada njušku ♦ var. bolđeĭ (mn. bolđeĭe) ♦ up. kopuoĭ, kĭer [Por.] 2. lovački pas kratkih nogu, jamar, rupar; jazavičar ◊ bolđiu ĭe kîńe fara kuadă, dakă arĭe kuadă, kuada iĭ sa taĭe — jamar je kuče bez repa, ako ima rep, rep mu se seče ◊ ku bolđiu s-a dus vînațî dupa vulpĭ, or dupa vĭeḑurĭ — sa jamarom su lovci išli u lov na lisice, ili jazavce [GPek] ∞ bolđi		[Vidi]
595	bolnau	bolnav	болестан	bolnau (bolnauă) (mn. bolnauvĭ, bolnavĭe) [akc. bolnau] (prid.) — (med.) bolestan ◊ bolnau rîău — mnogo je bolestan ◊ bolnau, da lukră — bolestan, a radi ◊ bolnauă đi an — bolesna od prošle godine ◊ bolnau đi uskatură — bolestan od sušice [Crn.] ◊ minće kî ĭe bolnau, numa să nu lukrĭe — laže da je bolestan, samo da ne radi [Por.] ♦ dij. var. bolnav [akc. bolnav] [Kmp.] ♦ dij. var. bolnăv [akc. bolnav] ◊ nu poś să vin, kă mis bolnăv — ne mogu da dođem, jer sam bolestan (Mustapić) [Zvizd] ∞ boļi		[Vidi]
597	bolnaviśuos	bolnăvicios	болешљив	bolnaviśuos (bolnaviśuasă) (mn. bolnaviśuoș, bolnaviśuasă) [akc. bolnaviśuos] (prid.) — bolešljiv, koji lako ili često oboljeva ◊ bolnaviśuos đin kopilariĭe — bolešljiv od rođenja ◊ bolnaviśuos, da nu sî ļekuĭe — bolešljiv, a ne leči se [Crn.] ♦ dij. var. bulnaviśuos ◊ nu ći-nsura ku ĭa, kî ĭe o mrțuagă bulnaviśuasă — nemoj se ženiti njome, jer je jedna bolešljiva mrcina [Por.] ♦ dij. var. bolnăvičos [Kmp.] ∞ boļi		[Vidi]
639	bolobuok	inspid ?	бљутав	bolobuok (bolobuokă) (mn. bolobuoś, bolobuaśe) [akc. bolobuok] (prid.) — bljutav, ustajao, bez ukusa ◊ apă bolobuokă — bljutava voda [Hom.] ♦ dij. var. śolobuok, śilobuok [Por.]		[Vidi]
679	bolovan	bolovan	каменчуга	bolovan (mn. bolovań) [akc. bolovan] (i. m.) — kamenčuga, krupan kamen, krupan komad kamena, kamenčina ◊ n-a putut să trĭakă ku karu ku făn, dă bolovań pră drum — kola sa senom nisu mogla da prođu, od kamenčuga na putu [Hom.] ♦ dij. sin. borțuoń, bikuoń, baĭkuoń, petruoń [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
596	boļeșńiță	boleșniţă	болештина	boļeșńiță (mn. boļeșńiț) [akc. boļeșńiță] (i. ž.) — boleština, epidemija ◊ s-a pus o boļeșńiță pi tuată lumĭa în sat — zahvatila je neka boleština sve ljude u selu ◊ s-a pus o boļeșńiță pi nuoĭ, tuoț tușîm — uhvatila nas je neka boleština, svi kašljemo [Crn.] ∞ boļi		[Vidi]
497	Boļeviśan	Bolevicean ?	Бољевчанин	Boļeviśan, Boļeviśană (mn. Boļeviśań, Boļeviśańe) [akc. Boļeviśan] (i. m.) — Boljevčanin, stanovnik Boljevca ◊ Buļuoțu ĭe oraș mik, k-în ĭel traĭesk puțîń Boļeviśań — Boljevac je mala varoš, jer u njemu živi malo Boljevčana [Crn.]		[Vidi]
594	boļi	boli	боловати	boļi (ĭuo boļesk, ĭel boļașće) [akc. boļi] (gl. n.) — bolovati ◊ boļașće đi buală grĭa — boluje od teške bolesti ◊ boļașće đi buala rîa — boluje od padavice, epilepsije ◊ boļașće đi frigurĭ — boluje od groznice ◊ boļașće în pat — boluje u krevetu ◊ boļașće đi ļańe — boluje od lenjosti [Crn.] ◊ ĭel a-nśeput a boļi, đi kînd la podmorît să lukrĭe în apă — on je počeo bolovati od kada su ga primorali da radi u vodi [Por.]		[Vidi]
966	bombońală	bombăneală	гунђање	bombońală (mn. bombońalăurĭ) [akc. bombońală] (i. ž.) — gunđanje, zvocanje; mrmljanje ◊ mare bombońală-n lume, đi nakaz șî greotaće — veliko gunđanje u narodu, zbog muke i teškoća [Crn.] ∞ bombońi		[Vidi]
965	bombońi	bombani	гунђати	bombońi (bombońașće, bombońesk) [akc. bombońi] (gl. p. ref.) — (onom.) gunđati, zvocati; mrmljati ◊ bombońașće, kî ĭe mîńiĭuos pi tuoț — gunđa, jer je ljut na svakoga [Crn.] ◊ nu lukră ńimika, numa boambîńe tuota ḑîua — ne radi ništa, samo gunđa po ceo dan (Rduna Glava) [Por.]		[Vidi]
967	bombońind	bombonind	гунђајући	bombońind [akc. bombońind] (pril.) — gunđajući, mrmljajući ◊ treku pi lîngă nuoĭ bombońind — prođe pored nas gunđajući [Crn.] ∞ bombońi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
907	Bonduok	bondoc	Бондок	Bonduok (mn. bonduaśe) [akc. Bonduok] (i. m.) — (top.) Bondok, zvano mesto u ataru sela Crnajke, zatupasto brdo na ograncima Deli Jovana ◊ am moșîĭe la Bonduok, luok ĭe bun șî poļažńik — imam imanje na Bondoku, mesto je dobro i ravno ♦ up. bunduk [Por.]		[Vidi]
744	bonkonuos	boancă	гломазан	bonkonuos (bonkonuasă) (mn. bonkonuoș, bonkonuosă) [akc. bonkonuos] (prid.) — 1. (za predmete) glomazan, grub, težak ◊ śižme bonkonuasă — glomazne, teške čizme 2. (za psihičko stanje) neraspoložen, natmuren, naduren, osoran ◊ l-a lasat fata, șă triĭ ḑîļe stă bonkonuos — ostavila ga je devojka i tri dana je neraspoložen 3. (za ponašanje) neljubazan, negostoljubiv — ◊ veńira dăn dăparće, ku gîndu să doarmă la ĭeal, a ĭeal fu tare bonkonuos, șă-ĭ dudăi dă pră pragu kășî — došli su iz daleka, sa namerom da spavaju kod njega, ali on beše jako neljubazan, i otera ih sa kućnog praga [Hom.] ∞ buankańi		[Vidi]
798	borțuoń	borţoi	каменчина	borțuoń (mn. borțuańe) [akc. borțuoń] (i. s.) — kamen, oveći komad ◊ pănă iĭ a mĭers pi drum, ńiskaĭ kopiĭ đin tufă s-a pus ku borțuańe pi iĭ — dok su oni išli putem, neka deca su ih iz šume napala kamenjem ♦ / (augm.) < borț ♦ sin. petruoń, bolovan, bikuoń, baĭkuoń [Por.] ∞ pĭatră	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
728	borđeĭ	bordei	земуница	borđeĭ (mn. borđaĭe) [akc. borđeĭ] (i. s.) — zemunica, vrsta primitivnog objekta za stanovanje koji je jednim delom ukopan u zemlju, burdelj ◊ borđeĭu n-avut ńiś o ferĭastă — zemunica nije imala nijedan prozor [Crn.] ♦ dij. var. borđiĭ, borđeĭkă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
727	Borđuońi	Bordeni	Борђани	Borđuońi [akc. Borđuońi] (i. m.) — (antr.) Borđani, vlaškо prezime porodice Jovanović iz Malog Izvora, po nadimku pretka koji se zvao Borđa ♦ / ? < Borđa — „onaj koji živi u borđeju, zemunici” ◊ Pau Borđan — Pavle Borđan [Crn.] ∞ borđeĭ		[Vidi]
736	borfańală	borfăială	преметачина	borfańală (mn. borfańelurĭ) [akc. borfańală] (i. ž.) — 1. premetačina, preturanje po stvarima; pretraživanje nečega da se nađe što skriveno ili nedopušteno ◊ źindari a fakut borfańală pin kasă — žandari su izvršili premetačinu po kući 2. nered, kao posledica premetačine ◊ borfańală pin kasă — nered u kući ◊ borfańală în tuaće pîărțîļi — nered na sve strane (opšti nered) [Crn.] ♦ dij. var. borfaĭală [Por.] ∞ borfańi		[Vidi]
737	borfańi	borfăi	преметати	borfańi (ĭuo borfańesk, ĭel bоrfańașće) [akc. borfańi] (gl. p.) — premetati, preturati po stvarima, ostavljajući nered za sobom ◊ bоrfańașće, katînd śaua — pretura stvari, tražeći nešto ◊ prĭa mult bоrfańașće pîntru un lukru mik — previše pretura po stvarima, tražeći sitnicu [Crn.] ♦ dij. var. borfai ♦ dij. sin. borîndai [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
630	borî	borî	ејакулирати	borî (ĭuo borîăsk, ĭel borîașće) [akc. borî] (gl.) — (zast.) 1. ejakulirati, izbaciti seme, svršiti ◊ n-a pazît ș-a borît î-ńa, șî ĭa, saraka, a pļekat greuańe — nije pazio i svršio je u nju, i ona je, sirota, ostala trudna 2. (vulg.) psovati, pretiti da će se nad sagovornikom obaviti koitalni čin sa ejakulacijom ◊ borîlaș să-l borăsk — bem li ga, da ga jebem ◊ fi bun, borîćaș — budi dobar, jebote ◊ borîmĭar în ćińe — jebo te! jebem te! ◊ nu ma borî, ma ruog đi ćińe, kă nu mis đivină — nemoj me psovati, molim te, jer nisam kriv [Por.]		[Vidi]
1136	borîndai	cotrobăi	претурати	borîndai (ĭuo borîndĭĭ, ĭel borîndîĭe) [akc. borîndai] (gl. p. ref.) — preturati, premetati, praviti nered prilikom premetačine ◊ lasî-će, mă, nu măĭ borîndai pin lada-ĭa, nuĭe-n ĭa ńimika đi ćińe — mani se, bre, nemoj više preturati po toj škrinji, nema u njoj ničega za tebe [Por.] up. borfańi		[Vidi]
1137	borîndaĭală	cotrobăială	преметачина	borîndaĭală (mn. borîndaĭaļe) [akc. borîndaĭală] (i. ž.) — premetačina, preturanje po stvarima ◊ veńiră uoțî, fakură o borîndaĭală pin kasă, șî kînd nu gasîră ńimika, sa dusîră drakuluĭ — dođoše hajduci, napraviše premetačinu po kući, i kada ne nađoše ništa, odoše k vragu [Por.] ∞ borîndai		[Vidi]
610	borîndău	borândău	бориндеу	borîndău (mn. borîndăĭe) [akc. borîndîău] (i. s.) — (nutr.) borindeu, specifično vlaško jelo od raskuvanog svinjskog mesa, svinjske krvi i kukuruznog brašna ◊ prînḑu kraśunuluĭ nu sî faśe fîră borîndău — nema božićnog ručka bez borindeua [Crn.] ♦ var. burîndău, burundău ◊ burîndău faśe kuru rău — borindeu je zlo za dupe (ako se pretera) [Por.] ∞ borîndai		[Vidi]
1014	borîșkai	borâscăi	претурати	borîșkai (ĭuo borîșkîĭ, ĭel borîșkîĭe) [akc. borîșkai] (gl.) — 1. preturati, premetati, tražiti nešto ostavljajući nered za sobom ◊ are urît învăț s-îm borîșkîĭe pin puzanarĭe — ima ružnu naviku da mi pretura po džepovima 2. češati rogove, grebati rogovima (za goveda) ◊ buou sa borîșkîĭe, șî buankîĭe, ka kînd draku s-a bagat în ĭel — vo češe rogove i muče, kao da je đavo ušao u njega [Por.]		[Vidi]
3814	borîtură	borâtură	сперма	borîtură [akc. borîtură](i. ž.) ● v. buratură [Crn.] ∞ borî		[Vidi]
788	borkan	borcan	ћуп	borkan (mn. borkań) [akc. borkan] — ćup ◊ borkan ĭe vas ĭn kare s-a pastrat grĭu or faĭna — borkan je posuda u kojoj se čuvala pšenica ili brašno [Kmp.]		[Vidi]
2667	borkanat	borcănat	носат	borkanat (borkanată) (mn. borkanaț, borkanaće) [akc. borkanat] (prid.) — (anat.) nosat, koji ima veliki nos ◊ s-a puvestît kă muoșî aĭ nuștri aĭ batrîń, a fuost gata tuoț borkanaț, avut ńișći nasurĭ dumńeḑîu sî ći pazîaskă kiće đi marĭ — pričalo se da su naši stari gotovo svi bili nosati, imali su neke noseve bog da te sačuva koliko velike ◊ Buarkă ĭe poļikra lu ăla kare are nas marĭe — „Boarko” je nadimak onoga koji ima veiki nos ♦ sin. borkanuos [Por.] ∞ borkan		[Vidi]
850	borkonat	borcănat	бокаст	borkonat (borkonată) (mn. borkonaț, borkonaće) [akc. borkonat] (prid.) — 1. (za predmete) bokast, izbočen, ispupčen, bokat, trbušast, zadebljan ◊ mațu đi udat ĭe borkonat la un luok — crevo za zalivanje je zadebljano na jednom mestu ◊ ļiemnu borkonat nuĭe bun đi blîăń — zadebljano drvo nije za daske 2. (za čoveka) ugojen, udebljao ◊ furtatu mĭeu koźa s-a borkonat — moj prijatelj se prilično udebljao ♦ var. unflat [Crn.] ∞ borkan		[Vidi]
6482	borovină	borovină	четинар	borovină (mn. boroviń) (i. ž.) — (bot.) *četinar*		[Vidi]
791	borugă	borugă	вододерина	borugă (mn. boruź) [akc. borugă] (i. ž.) — 1. (oron.) a. vododerina, manji ili veći usek u zemlištu koji je napravila tekuća voda; dolja; jarak ◊ a ploĭat ka kînd aĭ turnat ku gaļata, șî ļivĭeḑîļi pi pođiń sînt pļińe đi boruź — kiša je lila kao iz kabla, i livade na padinama pune su vododerina b. korito potoka ◊ borugă mikă — mala dolja ◊ borugă adănkă — dubodolina ♦ sin. dîră 2. potok ◊ dupa śe ļi pașće, pîkurarĭu mînă uoiļi la borugă să ļi adîape — posle paše, čobanin tera ovce na potok, da ih napoji ◊ boruga pi kare kure apa, sa kĭamă ogaș — vododerina kojom teče vode, zove se potok [Por.]		[Vidi]
793	boruos	baros	маљ	boruos (mn. boruasă) [akc. boruos] (i. s.) — 1. malj, veliki i težak gvozdeni čekić ◊ ku boruosu sa sparg tutuśi aĭ tarĭ — maljem se cepaju tvrdi panjevi 2. (fig.) tupav i priglup čovek ◊ (antr.) Boruos — „Tupavko", pogrdan nadimak za tvrdoglave i priglupe ljude [Por.] ∞ buată		[Vidi]
735	Bosańi	Bosă	Босани	Bosańi [akc. Bosańi] (i. m.) — (antr.) Bosani, Bosini, koji pripadaju Bosi, vlaško prezime familije u Lubnici, verovatno po ženi koja se zvala Bosa ◊ Dragu Bosan a fuost lautarĭ — Dragi Bosan je bio violinista [Crn.]		[Vidi]
3305	Bosîlka	Bosâlca	Босиљка	Bosîlka [akc. Bosîlka] (i. ž.) — (antr.) (zast.) povlašeni izgovor srpskog imena Bosiljka ◊ în luok đi Busuĭaka, rumîńi sîrbizaț ĭ-a pus la fĭaće nume „Bosiljka”, da a strîgato „Bosîlka” — umesto „Busujuake”, posrbljeni Vlasi su devojčicama davali imena „Bosiljka”, ali su je zvali „Boslka” [Por.] ∞ busuĭuok		[Vidi]
2243	bosîndak	bosândac	јатаган	bosîndak (mn. bosîndakurĭ) [akc. bosîndak] (i. s.) — (tehn.) jatagan, sablja ◊ o’ sî taś dîn gură, or sî gușć dîn bosîndak — ili ćeš da ućutiš, ili ćeš da „gucneš” jatagan [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3779	boskomĭeļńiță	boscomelniţǎ	бускомелница	boskomĭeļńiță [akc. boskomĭeļńiță] (i. ž.) ● v. buskomĭeļńiță [Por.]		[Vidi]
2227	boskorođi	boscorodi	богорадити	boskorođi (ĭuo boskorodîăsk, ĭel boskorodîașće) [akc. boskorođi] (gl.) — bogoraditi, pričati nerazgovetno sam sa sobom; mrmljati ◊ puopa-l sîrbăsk boskorođiașće dă trĭaba luĭ, lumńa nuastră no-l înțaļiaźe ńimika, șî abĭa așćiată sî gaćiaskă služba șî sî sa dukă a kasă — srpski pop bogoradi za svoj račun, naši ljudi ga ne razumeju ništa, i jedva čekaju da se svrši služba, da odu kući [Mlava] ♦ dij. var. buskorođi ♦ dij. sin. bombońi [Por.]		[Vidi]
835	boșćinar	boștinar	воштинар	boșćinar (mn. boșćinarĭ) [akc. boșćinar] (i. m.) — voštinar, otkupljivač boštine ◊ a veńit boșćinari s-aduńe boșćina — došli su voštinari da sakupe voštinu [Crn.] ∞ boșćină	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
834	boșćină	boștină	воштина	boșćină (mn. boșćiń) [akc. boșćină] (i. ž.) — voština, ostatak prilikom topljenja i ceđenja voska ◊ śară puțînă, da boșćină multă — voska malo, a voštine mnogo [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2060	botgruos	botgros	батокљун	botgruos (mn. botgruoș) (i. m.) — (ornit.) batokljun, ptica stanarica (Coccothraustes coccothraustes) ◊ botgruos ĭe o pasîrĭe mikă, ku ćiku skurt șă gruos — batokljun je mala ptica, sa kratkim i debelim kljunom (Tanda) ♦ / < buot + gruos ♦ var. podgruos (Rudna Glava) [Por.] ∞ buot		[Vidi]
1015	botoruog	botorog	тупав	botoruog (botoruagă) (mn. botoruoź, botoruaźe) [akc. botoruog] (prid.) — tupav, bez vrha ◊ botoruog ĭe fiĭe śe lunguĭat, fara vîr frumuos, tîmpit la vîr — botorog je bilo šta duguljasto što nema lep vrh, što je tupo na vrhu [Por.] ∞ botur		[Vidi]
1961	botoșa	toci (a)	тупити	botoșa (ĭuo botoșîăḑ, ĭel botoșaḑă) [akc. botoșa] (gl. p.) — tupiti, zatupiti, zaobliti šiljati vrh duguljastog predmeta ◊ dakă vrĭeĭ sî baț puarka, muara sî botoșîăḑ bîtu la kapatîń, sî nu fiĭe askuțît — ako hoćeš da igraš svinjicu, treba da zatupiš jedan kraj štapa, da ne bude oštar [Crn.] ∞ buot		[Vidi]
1017	botoșat	bont	туп	botoșat (botoșată) (mn. botoșaț, botoșaće) [akc. botoșat] (prid.) — tup; zatupast; zadebljan na vrhu; bez vrha ◊ arĭe źaźiće gruasă șî botoșaće — ima debele i zatupaste prste ◊ đi batut puarka sa aļaźe bît botoșat la kapatîń — za igranje svinjice bira se štap sa tupim krajem [Crn.] ∞ buot		[Vidi]
678	botrak	brotac	жаба	botrak (mn. botraś) [akc. botrak] (i. m.) — žaba; mala žaba (Rana esculenta) ◊ nuată ka un botrak — pliva kao mala žaba (Sige, Magudica) ♦ var. brotak (Laznica, Medveđica) [Hom.] ♦ dij. var. brotak [akc. brotak] — 1. vodena žaba ◊ brotak ĭe bruaskă đi apă — brotak je vodena žaba 2. žabac, mužjak (prepoznaje se po tome što „skače” na žabu) ◊ brotaku ĭe bruaskă voĭńiśaskă — brotak je žaba mužjak [Por.] 3. žaba koja skače ◊ brotaku ĭe bruaskă sărituare — brotak je skakutava žaba [GPek]		[Vidi]
990	botuos	botos	њушкаст	botuos (botuasă) (mn. botuoș, botuasă) [akc. botuos] (prid.) — 1. njuškast, koji je nalik na njušku; koji ima veliku njušku 2. čvornovat, naročito na krajevima (za debla) 3. (pej. za čoveka) a. koji ima veliki nos b. koji diže nos, koji je arogantan [Por.] ∞ botur		[Vidi]
847	botur	butur	дебљи крај	botur (mn. botururĭ) [akc. botur] (i. m.) — deblji kraj stabla, štapa ili motke ◊ skurtă ļiemnu la botur đi vro duauă palmĭe — skrati drvo na debljem kraju za jedno dve šake ◊ bîćiļi nuaștre la botur sînt gata tot una — naši štapovi su na debljem kraju gotovo jednaki [Crn.] ◊ ļiemnu, bîtu, krĭangă șî așa śeva śi ĭe lunguĭat, are duauă kîpatîńe: unu ĭe măĭ supțîrĭe, or măĭ askuțît, șî ĭel sa kĭamă vîr, da alalalt ĭe măĭ gruos, or măĭ tîmpit, șî la aăla sa ḑîśe botur — drvo, štap, grana ili tako nešto duguljasto, ima dva kraja: jedan je tanji ili oštriji, i taj se zove „vrh”, a drugi je deblji ili tuplji, i taj se deo zove „botur” ♦ supr. vîr [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
548	boťez	botez	крштење	boťez (mn. boťezurĭ) [akc. boťez] (i. s.) — (rel.) krštenje ◊ vin ďi la boťez — dolazim sa krštenja [Kmp.] ♦ dij. var. boćeḑ (mn. boćeḑurĭ) [Por.] ♦ dij. var. boćez (Valakonje, Savinac, Gamzigrad, Lubnica) [Crn.] ∞ bućeḑa		[Vidi]
1501	boťeza	boteza	крстити (се)	boťeza (ĭo boťez, ĭel boťază) [akc. boťeza] (gl. p. ref.) — (rel.) krstiti (se), nadenuti nekom ime ◊ am boťezat kopilu kînd avut un an — krstili smo dete kada je imalo godinu dana [Kmp.] ♦ dij. var. bućeḑa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
839	boznakît	boznacât ?	богзнаколки	boznakît (boznakîtă) (mn. boznakîț, boznakîće) [akc. boznakît] (prid.) — (dosl.) „bog zna koliko”, izraz za nešto što ima neodređeno veliku meru ◊ a veńit un uom, boznakît đi mare — došao je jedan ogroman čovek ◊ a luvat o palugă boznakîtă, ș-a-nśeput sî bată — dohvatio je jednu veliku motku, i počeo da bije ◊ boznakît đi kînd ăl așćet — dugo ga čekam (sam bog zna koliko) ♦ / bozna < srb. „bog zna ” + kît — vl. „koliko” ♦ var. buoznakît, buznakît [Por.]		[Vidi]
530	braț	braţ	наручје	braț (mn. brață) [akc. brață] (i. ž.) — 1. naručje ◊ kopilu a plîns, șă mumî-sa l-a luvat în brață — dete je plakalo i majka ga je uzela u naručje ◊ a luvat numa kît duśe în brață — poneo je samo koliko nosi u naručju [Crn.] 2. naramak, breme, količina nečega koja se može poneti u naručju ◊ un braț đi ļamńe — naramak drva 3. snop ◊ braț đi tuļeń dupa kuļies s-adună șî sa faśe stup đi kukuruḑ — snop tuluske sakuplja se posle berbe i pravi se kopa kukuruza (Rudna Glava) 4. (fig.) zagrljaj ◊ s-a luvat în brață, șî s-a țukat — zagrlili su se, i poljubili [Por.]		[Vidi]
531	brațarĭe	brăţare	гривна	brațarĭe (mn. brațîărĭ) [akc. brațarĭe] (i. ž.) — 1. grivna, obujmica ◊ brațarĭa țîńe kuasa-n držală — metalna grivna drži kosu na držalji ◊ a pikat brațarĭa la kapatîńu lu skamnu karuluĭ — ispala je obujmica na stolici drvenih kola [Crn.] ◊ brațarĭa ĭe o buśauă đi fĭer ku kare sa ļagă doă parśaļe alu śeva — grivna je gvozdena čaura kojom se vezuju dva dela nečega [Por.] 2. prsni ukras na odevnim predmetima od sukna ◊ arĭe brațărĭ mîndrĭe la zabun — ima lepe ukrase na zubunu [Crn.] ∞ braț		[Vidi]
775	brad	brad	јела	brad (mn. braḑ) (i. m.) — (bot.) jela, vrsta zimzelenog drveta (Albies alba) ◊ blăń dă brad — jelove daske ◊ bradu ĭe viarđe șî ĭarna șî vara — jela je zelena i leti i zimi [Hom.] ◊ blana đi brad frumuos mirusă — jelova daska lepo miriše ◊ în Porĭeśa padure ku ļemn brad n-a fuost, kînd pi la Guol a dat vrun brad sîngur, aĭ batrîń a spus kă samînța ĭ-a dus pasîrĭa-n ćik đi la Munț-aĭ Albĭ — u Porečju šume sa jelovim drvetom nije bilo, kad bi se na Deli Jovanu našla po neka usamljena jela, starci su govorili da je njeno seme donela sa Karpata ptica u kljunu ◊ (rel.) dakă în Porĭeśa n-a fuost brad, da mulće muĭerĭ ńiś n-a șćut śe fĭeļ đi ļemn ĭe, babîļi kînd a kićit prunu la îngropamînt, ĭ-a kîntat „Brađe, brađe, fim fraće!” — iako u Poreču nije bilo jele, a mnoge žene nisu ni znale koje je to drvo, babe su šljivi koju su kitile u pogrebnom obredu, pevale „Brade, brade, brat nam budi!” [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4016	bradoaĭe	brădoaie	качица	bradoaĭe (mn. bradoaĭe) [akc. bradoaĭe] (i. ž.) — kačica ◊ bradoaĭa ĭe un feļ đe putină mikă, đe ļemn ku kapak, în kare sa păzește pastrama — kačica je vrsta male kace od drveta, sa poklopcem, u kojoj se čuva pastrma [Tim.]		[Vidi]
1567	braḑ	broderie	вез	braḑ (mn. braḑurĭ) [akc. braḑ] (i. m.) — vez, ukras na haljetku ◊ braḑ îs puĭ or floriśĭaļe kusuće pră kimĭașă dă fuĭuor — vez je ukrasna šara ili cvet na lanenoj košulji (Sige) [Hom.] ◊ braḑ ĭe aĭa kînd muĭarĭa kuasă muskiță pi pînḑă — vez je ono kad žena ušiva pokrstice po platnu ◊ braḑ ĭe șîru kare sa kuasă la mîńiś, or la guļir, or la pĭept — „bradz”je trakast ukras koji se veze na rukavima, na okovratniku, ili na grudima (Blizna) ♦ sin. rîu, puĭ [Por.]		[Vidi]
971	brađet	brădet	борик	brađet (mn. brađeturĭ) [akc. brađet] (i. m.) — borik, borova šuma ◊ am fuost în brađet dupa mrtaś đi kasă — išli smo u borovu šumu po merteke za kuću ♦ var. brađiš (mn. brađišurĭ) [Crn.] ∞ brad		[Vidi]
1515	Branku	Brancu	Бранко	Branku [akc. Branku] (i. m.) — (antr.) Branko, l.i. slovenskog porekla ◊ nume Branku dă poļikră Brankuońi — ime Branko daje prezime Branković ◊ pi paradĭeda la kĭemat Ĭuoža lu Branku — pradeda mi se zvao Joža Brankov [Por.]		[Vidi]
709	Brankuońi	Brancovici	Бранкови	Brankuońi [akc. Brankuońi] (i. m.) — (antr.) Brankovi, Brankojevi (ići), vlaško prezime porodica Trailović i Radivojević u Osniću, po ličnom imenu pretka koji se zvao Branku ◊ Giță lu Branku a fuost fluĭeraș bun, șî frumuos a ḑîs ruopîta — Đorđe Brankov je bio dobar frulaš, i lepu je svirao „ropotu” [Crn.] ∞ Branku		[Vidi]
4961	brańi	brăni	бранити	brańi (ĭuo brańesk, ĭel brańĭașće) [akc. brańi] (gl. p. ref.) — braniti, zabraniti ◊ kînd vrunu pośașće ļivađa, arată kă brańașće sî sa paskă uoiļi în moșîĭa luĭ — kad neko zapotka livadu, pokazuje da zabranjuje da se stoka napasa na njegovom imanju ◊ la kopil nu ĭ-a brańit ńimika — detetu nisu branili ništa ♦ sin. opri [Por.]		[Vidi]
872	brańișće	braniște	забран	brańișće (mn. brăńișć) [akc. brańișće] (i. ž.) — zabran, šuma koja se ne seče ◊ l-am dat la sud, kî mĭ-a fakut mare șćetă-n brańișće — tužio sam ga, jer mi je napravio veliku štetu u zabranu [Por.] ∞ brańi		[Vidi]
1367	brașuаvă	brașoavă	смицалица	brașuаvă (mn. brașuаvе) [akc. brașuаvă] (i. ž.) — 1. smicalica, podvala, lukavstvo ◊ aîăsta uom mĭ-a ogođit o brașuavă, đi am s-o țîn minće kît sînt viu — ovaj čovek mi je namestio jednu smicalicu, da ću je pamtiti dok sam živ [Crn.] 2. grimasa, kreveljenje ♦ dij. var. brșuavă, broșoavă (mn. brșuave, broșuave) ◊ sa strîmbă kîtra kopil, faśe broșuave da kopilu muare đe rîs — krevelji se na dete, pravi smeške a dete umire od smeha (Tanda) ♦ var. bîrșuavă (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
719	braśiră	brăcire	чипка	braśiră (mn. braśirĭ) [akc. braśiră] (i. s.) — 1. čipka ◊ zavĭelkă ku braśirĭ — kecelja sa čipkama [Hom.] 2. tkanica, pojas ◊ đi mult sa-nśins ku braśirĭ, n-a fuost kurauă — nekada su se opasivali tkanicama, nije bilo kaiša ♦ sin. śiștuare 3. traka, bordura [Por.]		[Vidi]
3679	brăbeťe	vrabie	врабац	brăbeťe [akc. brăbeťe] (i. m.) ● v. bribĭaće [Kmp.]		[Vidi]
532	brățîșuară	brăţișoare	загрљајче	brățîșuară (mn. brățîșuarĭе) [akc. brățîșuară] (i. ž.) — (demin.) (folk.) „zagrljajče”, nežan izraz za naručje ◊ vinu la naĭka-n brățîșuară — (dosl.) dođi dragom u „naručence”, (fig.) dođi da te nežno zagrlim [Por.] ∞ braț	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1575	brățui	brăţui	паковати грање	brățui (ĭuo brîățui, akc. brîățui ĭel brîățuĭe, akc. brîățuĭe) [akc. brățui] (gl.) — pakovati nasečene lisnate grane na gomilu, pogodnu za nošenje do mesta gde se dene lisnik; u timočkom dijalektu: izdipliti ◊ tata darîmă la frunḑă, da ĭuo brîățuĭ, șî trag brațurļi pi žuardă dupa mińe, pănă la luok unđe muma grîmađiașće frunḑarĭu — otac kreše grane sa lišćem, ja ih pakujem u naramke, i te naramke prevlačim na štapu do mesta gde majka dene lisnik [Por.] ∞ braț		[Vidi]
720	brăśinar	brăcinar	учкур	brăśinar (mn. brăśinarĭ) [akc. brăśinar] (i. m.) — 1. učkur, uzica, svitnjak, gaćnik, pojas ◊ brăśinarĭu ĭe un ițuoń ku kare s-a ļegat śuariśi — „bračinar” je kanap kojim su se vezivale pantalone ♦ sin. înśingatuare [Por.] 2. ♦ dij. var. braśinarĭ (mn. brăśinarĭe) — a. prečaga, prečka ◊ ușă ku triĭ braśinarĭe — vrata sa tri prečke ◊ blană đi masă fakută ĭe ku braśinarĭe — daska sofre spojena je prečagama b. spojnica ◊ braśinarĭ la kuarńiļi pluguluĭ ĭe laćiță, ore verźauă, karĭe ļi-nțîpeńașće șî ļi țîńe la masură — spojnica na drvenim ručicama pluga je poprečna daščica, ili šipka, koja vezuje i učvršćuje ručice [Crn.] ∞ braśiră	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
988	brăzdui	brăzdui	браздати	brăzdui (ĭuo brăzduĭesk, ĭel brăzduĭașće) [akc. brăzdui] (gl. p.) — brazdati, povlačiti brazdu, orati ◊ pomîntu ĭe tare ka pĭatra, no sî sa puată brăzdui ļesńe — zemlja je tvrda kao kamen, neće moći lako da se izbrazda [Por.]		[Vidi]
717	brțarĭ	bârsă	спона	brțarĭ (mn. brțarĭe) [akc. brțarĭ] (i. ž.) — spоna, spojka, letvica ili šina koja spaja i učvršćuje delove pluga za ogrtanje ◊ kînd să mută brțarĭu la plugu đi mușuruoń, sa ogođașće larźimĭa kormańilor — pomeranjem spone na plugu za ogrtanje, reguliše se širina zahvata, i količina zemlje koja se nanosi na strukova kukuruza [Crn.] ♦ dij. var. brațarĭ [Por.]		[Vidi]
6197	brebeńel	brebenel	млађа	brebeńel (mn. brebeńeĭ) [akc. brebeńel] (i. m.) — (bot.) mlađa, mlađik, klokoćica (Corydalis-cava) ◊ brebeńel ĭe fluare kare măĭ întîĭ dă primovara, o vîrstă ku fluare balastră, da alta ku fluare albă — mlađa je prvo prolećno cveće, jedna vrsta ima ljubičast, a druga beli cvet ◊ brebeńeĭ kuļeg muĭeriļi șă-ĭ duk la morminț, unđe-ĭ tamîĭe șă-ĭ dau đe pomană la-ĭ muorț — mlađu beru žene i nose na groblje, gde je kade i namenjuju pokojnicima ♦ var. bribeńel (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
3678	brebĭaće	vrabie	врабац	brebĭaće [akc. brebĭaće] (i. m.) ● v. bribĭaće [Crn.]		[Vidi]
1574	bren	brener	бренер	bren (mn. brenurĭ) [akc. bren] (i. s.) — brener a. na karabitnoj lampi ◊ kînd sa astupă brenu la lampă, sa kurîțâ ku o žîțîșuară đi oțăl, supțîrĭe ka păru đin kap — kad se zapuši brener na lempi, čisti se jednom žičicom od čelika, tankom kao dlaka s glave b. na autogenom aparatu za zavarivanje ◊ brenu la aparat đi șfăĭsuit sa aprins ku mașîna — brener na aparatu za zavarivanje palio se šibicom (Crnajka) ♦ var. brener, brĭenîr (Rudna Glava) [Por.] ◊ n-am uḑît ńiś đi bren ńiś đi brĭenîr, kî nuoĭ în Plamna n-am avut lîămpĭ đe kîrabit — nisam čuo ni za bren ni za brener, jer mi u Plavni nismo imali karabitne lampe (Plavna) [Pad.]		[Vidi]
647	Brestouț	Brestovăţ	Брестовац	Brestouț [akc. Brestouț] (i. m.) — (ojk.) Brestovac, vlaško selo u neposrednoj blizini Bora [Crn.] ◊ am suoră mîritată în Brestouț, dupa un bristovĭan — imam sestru udatu u Brestovcu, za jednog Brestovljanina [Por.]		[Vidi]
648	Brestovĭan	Brestovean	Брестовљанин	Brestovĭan, Brestovĭană (mn. Brestovĭań, Bresovĭańe) [akc. Brestovĭan] (i. m.) — Brestovljanin, stanovnik sela Brestovca ◊ Brestuouțu ĭe lîngă Buor, șî tuoț Brestovĭańi lukră în maĭdanu Buoruluĭ — Brestovac je pored Bora, pa svi Brestovljani rade u Borskom rudniku [Crn.]		[Vidi]
714	bribĭaće	vrabie	врабац	bribĭaće (mn. bribĭeț) [akc. bribĭaće] (i. m.) — (ornit.) vrabac (Passer domesticus) ◊ puĭ dă bribĭaće — vrapčevo pile [Hom.] ♦ dij. var. bîrbĭaće, brîbĭaće (mn. bîrbĭeț) ◊ baće bîrbĭețî ku șlaĭdîru — gađa vrapce iz praćke [Por.] ♦ var. brebĭaće [Crn.] ♦ dij. var. brăbeťe (mn. brăbeț) ◊ kînd veďeț brăbețî kă să tăvăļe pin țărină, să șťiț kă să puńe ploaĭa — kada vidite vrapce da se valjaju po prašini, znajte da će pasti kiša ♦ sin. păsărel [Kmp.]		[Vidi]
986	briĭ	brei	просинац	briĭ (mn. briĭе) [akc. briĭ] (i. m.) — (bot.) prosinac (Mercurialis perennis) ◊ briĭu ku buobe ruoșîĭe ĭe ļak, da aăla ku boboļi ńagre ĭe otrauă, puoț numa să ći mînžășć ku ĭel — prosinac sa crvenim bobicama je lekovit, a sa crnim je otrovan, možeš samo da se mažeš njime ◊ (kal.) briĭu sa kuļaźe-n ḑîua lu Dumińika mare — prosinac se bere samo u Veliku nedelju (nedelja na Duhove) [Por.]		[Vidi]
746	briptă	briptă	бритва	briptă (mn. bripće) [akc. briptă] (i. ž.) — britva, vrsta noža na sklapanje ◊ dăm bripta să taĭ kîta pîńe — dodaj mi britvu da isečem malo hleba [Hom.] ♦ dij. var. bîrśag, brîśag [Por.]		[Vidi]
613	briś	brici	бријач	briś (mn. briśurĭ) [akc. briś] (i. m.) — (tehn.) brijač, nož za brijanje ◊ m-am taĭat ku briśu — posekao sam se brijačem [Crn.] ◊ tata înga sa rađe ku briśu, kă are barbă tare, șî nu puaće ku trăśiļ-eșća kare a ĭeșît akuma — otac se još brije briječem, jer ima oštru bradu, i ne može ovim trakama, koje su se pojavile danas [Por.] ♦ dij. var. brič [Kmp.]		[Vidi]
742	brîbeńel	brebenel	млађак	brîbeńel (mn. brîbeńiĭ) [akc. brîbeńel] (i. m.) — (bot.) mlađak (Corydalis) ◊ brîbeńel ĭe un fĭeļ đi fluarĭe padurĭaļńikă, kare-n fluare măĭ întîń primovara — mlađak je šumski cvet koji prvi procveta u proleće ◊ fluoriļi alu brîbeńel sînt măĭ mult albe șî vînît đeșkis — cvetovi mlađaka su najčešće beli i svetloplavi ◊ brîbeńelu ĭe buĭađe tare veńinuasă — mlađak je jako otrovna biljka ♦ var. brîbeńiel, bîrbeńiel, brebeńiel, bribeńiel [Por.] ♦ dij. var. brebeńiĭal (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
763	brîglarĭ	brîglar	обрамичица	brîglarĭ (mn. brîglarĭe) [akc. brîglarĭ] (i. m.) — obramičica, nosač brdila na razboju za tkanje ◊ brîglarĭ ĭe bîtu đi kare sînt ļegaće brîgļiļi la razbuoĭu đi țasut — nosač brdila je motka o koju su na razboju za tkanju okačena brdila [Por.] ◊ brîglarĭu sî mută kînd brîgļiļi n-au luok sî bată — nosač se pomera kada brdilo nema mesta za zamah ♦ up. brîglă [Crn.] ∞ razbuoĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
760	brîglă	brâglă	брдило	brîglă (mn. brîgļe) [akc. brîglă] (i. ž.) — brdilo, pokretni deo razboja na kome je učvršćeno brdo ◊ în brîgļe alu razbuoĭ ĭe pusă spata, pin kare trĭaśe urḑala — u brdilo razboja umetnuto je brdo, kroz koje prolazi osnova [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
683	brîndușauă	brândușă	шафран	brîndușauă (mn. brîndușîaļe) [akc. brîndușauă] (i. ž.) — (bot.) vrsta poljskog cveća, šafran, mrazovac, brnduša, brnduška ◊ brîndușauă đi primovara — prolećni šafran (Crocus heuffelianus) ◊ brîndușauă đi tuamnă — jesenji šafran (Crocus moesiacus) [Crn.] ♦ dij. var. brîndușă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
703	Brîndușuońi	Brîndușanu	Брндушани	Brîndușuońi [akc. Brîndușuońi] (i. m.) — (antr.) Brndušani, vlaško prezime familija u Valakonju, Savincu i Lubnici, po ženskom pretku Brnduši ◊ Firu Brîndușan đin Vaļakuańa, a avut mulț stupĭ kînd a fuost ćinîr — Filip Brndušan iz Valakonja, imao je mnogo pčela kad je bio mlad [Crn.] ∞ brîndușă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1769	brîndușă	brândușă	шафран	brîndușă (mn. brîndușă) [akc. brîndușă] (i. ž.) — (bot.) šafran, mrazovac, brnuduša ◊ ĭastă brîndușă đi primovară șî đi taumnă — postoji prolećni i jesenji šafran (Crocus heuffelianus, Crocus moesiacus) ◊ dupa floriļe-șća frumuasă, s-a dat nume la fĭaće: Brndușa — prema ovom lepom poljskom cveću davalo se i ime devojčicama: Brdnuša [Por.] ♦ dij. var. ♦ brîndușauă [Crn.]		[Vidi]
756	brînḑă	brânză	сир	brînḑă [akc. brînḑă] (i. ž.) — sir, životna namirnica koja se dobija sirenjem i preradom mleka ◊ brînḑă đin lapće đi uaĭe — sir od ovčjeg mleka ◊ brînḑă đin lapće đi vakă — sir od kravljeg mleka ◊ la nuoĭ nu să faśe brînḑă muaļe — kod nas se ne pravi neceđen sir ◊ brînḑă stuarsă — ceđen i presovan sir ◊ brînḑa sa întarit — sir je prevreo ◊ faļiĭ đi brînḑă — kriške sira, velije ♦ var. brînză (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad, Zlot) [Crn.] ◊ brînḑă đi uaĭe — ovčji sir ◊ brînḑă đi vakă — kravlji sir ◊ brînḑă đi kapră — kozji sir ◊ brînḑă tare — tvrdi sir ◊ brînḑă muaļe — meki sir ◊ brînḑă ku koļașă — sir i kačamak [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
755	Brînḑîĭuońi	Brînzan	Брнзани	Brînḑîĭuońi [akc. Brînḑîĭuońi] (i. m.) — (antr.) Brnzani, vlaško prezime familije u Metovnici, potomstvo Vlaha sa nadimkom Brnza, „Sirko” < brînḑă — sir ◊ kîășîļi Brînḑîĭuońilor sînt în konvĭeĭu Ćimuokuluĭ, la otar ku Gînzîgradu — kuće Brnzijona nalazi se u krivini Timoka, na međi sa Gamzigradom [Crn.] ∞ brînḑă		[Vidi]
32	brînḑuĭkă	brînzică	сирко	brînḑuĭkă (mn. brînḑuĭś) [akc. brînḑuĭkă] (i. ž.) (hip.) (pej.) — sirko, čovek koji preteruje u jedenju sira ◊ miĭe mĭ-a ḑîs brînḑuĭkă kînd am fuost mik, kă n-am mînkat alta ńimika, numa brînḑă ku koļașă — mene su zvali „sirko” kad sam bio mali, jer nisam jeo ništa durgo, sem sira sa kačamkom [Por.] ∞ brînḑă		[Vidi]
977	brînkă	brâncă	црвени ветар	brînkă1 (mn. brînś) [akc. brînkă] (i. ž.) — (med.) crveni vetar, bolni otoci na koži crvene boje (Erysipelas) ◊ s-a bulnavit đi brînkă, șî s-a dus la vrîžîtuare să-ĭ đeskînće — oboleo je od crvenog vetra, i otišao je kod vračare da mu prebaje [Por.]		[Vidi]
1557	brînkă	brâncă	рука	brînkă2 (mn. brînś) [akc. brînkă] — 1. (i. ž.) (zast.) (anat.) ruka ◊ s-a prins đi brînś kînd a žukat — hvatali su se za ruke kada su igrali (Blizna) ◊ vuorba brînkă s-a pĭerdut, akuma șćim numa și ĭe mîna — reč „brnka” se izgubila, sada znamo samo šta je „m’na” (ruka) 2. (pril.) klečeći, ležeći oslonjen na kolenima i laktovima ◊ a kaḑut în brînś, a kaḑut în patru — pao na sve četiri, tj. na ruke i noge (Rudna Glava, Tanda) [Por.] ◊ stîă-n brînś — stoji na sve četiri, tj. leži oslonjen na laktove i kolena (Jasikovo) [GPek] 3. (fig) (u izr.) uz veliki napor, s velikim mukom; golim rukama, bez ičije pomoći ◊ am ramas văduvă, ș-am skuos kopiĭi pi brînś — ostala sam udovica, i decu sam izvela (na put) golim rukama (Tanda) [Por.] ♦ up. mînă, abușļa		[Vidi]
1886	Brînkovĭanu	Brîncoveanu	Бранкован	Brînkovĭanu (mn. Brînkovĭeń) [akc. Brînkovĭanu] — (antr.) Brankovan, prezime rudarske porodice u Majdanpeku čiji je predak Nikola ovde došao u drugoj polovini XIX veka iz mesta Potok, južno od Oravice u rumunskom delu Banata. [Buf.] ∞ Branku		[Vidi]
3765	brîśag	briceag	бритва	brîśag [akc. brîśag] (i. s.) ● v. bîrśag [Por.]		[Vidi]
529	brîu	brâu	појас	brîu (mn. brîurĭ) [akc. brîu] (i. m.) — 1. (anat.) pojas, pas, mesto iznad kukova na kom se vezuju pantalone ili suknja ◊ l-a prins tare đi brîu, șî l-a trînćit la pomînt — uhvatio ga je čvrsto oko pojasa, i oborio na zemlju 2. pojas, predmet za opasivanje ◊ brîu đi śiștuarĭe — pojas od tkanice ◊ brîu ku kurauă — pojas sa kaišem ◊ žuok đi brîu — vrsta igre u kolu, u kome igrači jedni druge drže rukama za pojas 3. (fig.) koleno, generacija srodnika; pokoljenje ◊ brîurĭ șî brîurĭ đi rumîń a trait aiśa — pokoljenja i pokoljenja Vlaha su živela ovde ◊ ĭuo sînt a triĭļa brîu lu tatamuoș — ja sam treće koleno mom pradedi ◊ ńipuotu mi a duoĭļa brîu — unuk mi je drugo koleno [Crn.] ◊ pănă la śinś brîńe în ńam nu s-a luvat uńi ku alțî — do petog kolena u rodu nisu se uzimali međusobno [Por.]		[Vidi]
904	brĭană	breană	мрена	brĭană (mn. brĭeń) [akc. brĭană] (i. ž.) — (iht.) mrena, vrsta rečne ribe (Barbus fluviatilis) ◊ ĭuo nu șću dar fi-va la nuoĭ în rîu brĭeń, kă nu mis pĭeșkarĭ — ja ne znam da li u našoj reci ima mrena, jer nisam pecaroš ♦ up. kîrkușă [Por.]		[Vidi]
911	brĭaz	breaz	шарен	brĭaz (brĭază) (mn. brĭež, brĭază) [akc. brĭaz] (prid.) — šaren po licu, „šarko” ◊ măĭ đes brĭază pi buot ĭe vaka, șî la-șa vită îĭ ḑîśem „brĭeza”, pi sîrbĭașće ar veńi „šara”, kum ĭastă kare baș așa-ș boćaḑă vaka, pi sîrbĭașće — najčešće je šarena po njušci krava, i takvo goveče mi zovemo „breza”, na srpskom bi bilo „šara”, ima ljudi koji baš toku zovu svoju kravu, po srpskom ◊ Brĭaz ĭe poļikra lu uom kare ĭe pistriț pi față, kare are pĭaće albe pi fire, da aĭ luĭ ńepuoț kapîtă poļikră Brezuońi — Brjaz je nadimak čoveka koji je šaren u licu, koji ima bele pege na obrazu, a njegovi potomci dobiju nadimak Brezoni („Brjazovići”) ♦ sin. pistriț [Por.]		[Vidi]
917	brĭazdă	brazdă	бразда	brĭazdă (mn. brîăžđ) [akc. brĭazdă] (i. ž.) — 1. brazda, udubljenje koje plug ostavlja na površini zemlje pri oranju ◊ kînd arĭ ku vićiļi, șî kînd plugu-ț sîare đin brĭazdă, kî ĭe pomîntu tare, loko-la ńiarat în fundu brîažđi, sa kĭamă pîrś — kad oreš stokom, i kad ti plug iskoči iz brazde zbog tvrde zemlje, onaj nepoorani deo na dnu brazde zove se jarac 2. dugačak i uzan trag iza nekog predmeta koji se kretao ili koji je vučen ◊ a trĭekut kare a fi trĭekt ku saĭna pin namĭeț, ș-a ramas brîăžđ adînś dupa ĭel — neko je prošao sankama kroz smetove, i ostavio duboke brazde za sobom ♦ (demin.) brĭazduță, brĭezduļeț ♦ (augm.) brĭazduoń ♦ sin. șîrag [Por.] ∞ brăzdui		[Vidi]
942	Brĭeză	Breza	Бреза	Brĭeză [akc. Brĭeză] (i. ž.) — (top.) Breza, zvano mesto u ataru sela Debeli Lug, u Gornjem Peku, na međi sa Laznicom ◊ iĭ ḑîśem la loko-la Brĭeză, kî ĭe o golaĭe, unđe dau numa ļamńe kare sîrbi kĭamă breză, da nuoĭ rumîńi iĭ ḑîśem mastak — zovemo to mesto Breza, jer je golet po kome raste samo drveće koje Srbi zovu breza, a mi Vlasi mastak (terenski zapis, Durlić) [GPek] ♦ / brĭeză < srb. (bot.) breza (Betula pendula) ∞ brĭeză		[Vidi]
2016	brĭeză	breza	бреза	brĭeză (mn. brĭez) [akc. brĭeză] (i. ž.) — (bot.) breza (Betula pendula) ◊ brĭeză ĭe ļiemn supțîrĭe, are skuarță albă ku pĭaće ńagre — breza je tanko drvo, ima belu koru sa crnim pegama ◊ rumîńi aĭ batrîń aăla ļiemn a kĭemat mastak — stari Vlasi su ovo drvo zvali „mastak” ♦ sin. mastak [Por.]		[Vidi]
989	brĭezdat	brăzdat	браздаст	brĭezdat (brĭezdată) (mn. brĭezdaț, brĭezdaće) [akc. brĭezdat] (prid.) — brazdast, koji ima brazde, koji ima oblik brazde; izbrazdan; udubljen ♦ sin. înkrĭețat, zbîrśit ◊ drumu đi kar pi kulme ĭe tuot înbrĭezdat đi apă, kare a kurs dupa pluaĭe, parke ĭe arat ku plugu — kolski put na kulmi je sav brazdast od vode koja je tekla posle kiše, kao da je izoran plugom ♦ var. brăzduit [Por.] ∞ brăzdui		[Vidi]
642	Brĭezńița	Brezniţa	Брезница	Brĭezńița [akc. Brĭezńița] (i. ž.) — (ojk.) Breznica, vlaško selo u opštini Žagubica ◊ Brĭezńița ĭe sat rumîńesk, apruape dă Žgobița — Breznica je vlaško selo, u blizini Žagubice [Hom.] ∞ brĭeză		[Vidi]
643	Brĭezńiśĭan	Breznicean	Брезничанин	Brĭezńiśĭan (Brĭezniśĭană) (mn. Brĭezńiśĭań, Brĭezńiśĭańe) [akc. Brĭezńiśĭan] (i. m.) — Brezničanin, stanovnik sela Breznice ◊ Brĭezńiśĭan ĭe uom kare traĭașće-n Brĭezńița, sat rumîńesk în Omuoļ — Brezničanin je čovek koji živi u Breznici, vlaškom selu u Homolju [Hom.] ∞ brĭeză		[Vidi]
996	brođală	brodeală	погађање	brođală (mn. brođaļе) [akc. bruđală] (i. ž.) — pogađanje, otkrivanje nečega posle više pokušaja ◊ ma mir, atîta brođala-luor sî gasiaskă bańa-ĭ pitulaț, șî la urmă ńimika, đin triĭ pĭ-a măĭ lungă — čudim se, toliko njihovo pokušavanje da nađu sakriveno blago, i na kraju šipak ♦ var. bruđală [Por.] ∞ brođi		[Vidi]
995	brođi	brodi	погодити	brođi (ĭuo brođiesk, ĭel brođiașće) [akc. brođi] (gl.) — pogoditi, potrefiti, pronaći ◊ śerkă, sa kinui, la urmă brođi gaura-n gard, șî sa pĭerdu — probao je, mučio se, na kraju pronađe rupu u ogradi, i izgubi se ◊ dakă nu kunuoșć luoku, amunka brođeșć drumu — ako ne poznaješ mesto, teško ćeš pronaći put ♦ sin. putrîvi [Por.]		[Vidi]
998	brođit	brodit	нађен	brođit (brođită) (mn. brođiț, brođiće) [akc. brođit] (prid.) — nađen, otkriven traganjem, pogođen ◊ la urmă vaḑură kă poćaka nuĭe brođită, șî sa întuarsîră — na kraju videše da staza nije pogođena, i vratiše se ♦ var. bruđit ♦ sin. gasît, putrîvit [Por.] ∞ brođi		[Vidi]
870	bronkai	broncai ?	басирати	bronkai (ĭuo bruankîĭ, ĭel bruankîĭe) [akc. bronkai] (gl.) — 1. basirati, svirati kontrabas 2. (iron.) imitirati sviranje kontrabasa 3. (pej.) (onom.) brundati, proizvoditi dubok zvuk, sličan zvuku kontrabasa 4. (fig.) terati inat, gunđati ◊ la moșo-sta śeva nu-ĭ pi vuoĭe, numa bruankîĭe pin kasă — ovom čiči nešto nije po volji, samo gunđa po kući [Por.]		[Vidi]
869	bronkaș	broncaș	контрабасиста	bronkaș (mn. bronkaș) [akc. bronkaș] (i. m.) — kontrabasista, muzičar koji svira kontrabas, drveni žičani instrument ◊ în banda nuastră am avut șî bronkaș, șî tubașîărĭ — u našem okestru imali smo i kontrabasistu, i bubnjara [Por.] ∞ bronkai		[Vidi]
1879	brontavit	cangrenat	гангренозан	brontavit (brontavită) (mn. brontaviț, brontaviće) [akc. brontavit] (prid.) — gangrenozan, zahvaćen gangrenom, oboleo od gangrene ◊ mi s-a brontavit piśuoru, șî duolturi mi la taĭat đi la źanunkĭe-n vaļe — noga mi je bila gangrenozna, i doktori su mi je isekli od kolena na dole ♦ var. bruntavit [Por.] ♦ dij. var. blontirit (Krivelj) [Crn.] ∞ bruont		[Vidi]
2117	broskan	broscan	жабац	broskan (mn. broskań) [akc. broskan] (i. m.) — (zool.) žabac, mužjak žabe ◊ kînd ĭastă bruaskă, muara să fiĭe șî broskan, da pi śe sa va kunoșća, draku đin baltă va șći — kada ima žabe mora da bude i žabac, a po čemu se prepoznaju, đavo iz bare će znati ♦ (demin.) broskanuț, broskańel ♦ (augm.) broskoćeu ♦ var. broskuoĭ [Por.] ∞ bruaskă		[Vidi]
4115	broșoavă	brașoavă	кревељење	broșoavă [akc. broșoavă] (i. ž.) ● v. brașuavă [Por.]		[Vidi]
611	brśag	briceag	бритва	brśag (mn. brśaźe) [akc. brśag] (i. m.) — britva, vrsta džepnog noža čije se sečivo sklapa u korice izrađene od roga ◊ brśag ku plasîaļe đi kuorn — britva sa rožnatim koricama ◊ brśag marĭe — velika britva ◊ brśag mik, kopilarĭesk — mala, dečja britva [Crn.] ♦ dij. var. bričag [Kmp.]		[Vidi]
612	brśegarĭ	cuţitar	бритвар	brśegarĭ (mn. brśegari) [akc. brśegarĭ] (i. m.) — britvar, majstor koji izrađuje i prodaje britve ◊ la panađur am vaḑut brśegarĭ đin Lasuva, đin Grbuouț șî unu đin Ļenuouț — na vašaru sam video britvare iz Lasova, Vrbovca i jednog iz Lenovca [Crn.] ∞ brśag		[Vidi]
868	bruankă	broancă	контрабас	bruankă (mn. bruonś) [akc. bruankă] (i. ž.) — 1. (muz.) kontrabas, veliki drveni instrument sa četiri žice, sličan violini ◊ în bruankă aĭ nuoștri n-a kîntat đi bîtrîńață, mi-ntîń s-a vaḑut în taĭfiļi țîgańeșć dupa ratu ku mńamț — na kontrabasu naši nisu svirali od starine, on je prvi put viđen u ciganskim orkestrima posle rata sa Nemcima 2. (antr.) Bruankă — obavezan nadimak kontrabasista ◊ Ĭanku Bruankă n-a kîntat în bruankă, numa a fuost fakut ka bruanka, pă lumĭa la poļikrit așa đin glumă — Janko Bronka nije svirao kontrabas, ali je bio nalik na njega, pa su ga ljudi tako nazvali u šali ◊ Vană, kopilu-lu Ĭanku Bronkașu — Jovan, sin Janka Bronke, „Kontrabasiste” [Por.] ∞ bronkai		[Vidi]
677	bruaskă	broască	жаба	bruaskă (mn. bruoșći) [akc. bruaskă] (i. ž.) — 1. (zool.) žaba (Rana) ◊ ĭ-a ĭeșît uoki ka la bruaskă — iskočile mu oči kao žabi ◊ bruaskă ku śuvań — kornjača (Testudine) [Hom.] ♦ dij. var. bruaskă ku śovan — kornjača [Crn.] ♦ var. bruaskă ku śovańe — kornjača ◊ broskan — žabac ◊ bruaska đi pi padure — šumska žaba, žaba koja ne živi u vodi ◊ bruaska rîpată — krastava žaba ◊ rîkańel — kreketuša [Por.] ♦ dij. var. bruaskă ku śovań — kornjača [GPek] 2. (za odeću) (zast.) klin između nogavica na muškim pantalonama ◊ śuariśi sî n-a fi avut bruaskă întra kraś, n-a fi putut uomu sî pașiaskă ku iĭ — da pantalone nisu imale klin između nogavica, čovek ne bi mogao da hoda u njima (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. broskă [Buf.] ♦ dij. var. broaskă [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4976	bruaskă ku śovańe	broască țestoasă	корњача	bruaskă ku śovańe (mn. bruoșć ku śovań) [akc. bruaskă ku śovańe] (sint.) — (bot.) kornjača (Testudo graeca) ◊ bruaskă ku śovańe are śovańe đi uos tare, kare grĭeu sa sparźe — kornjača ima čvrst koštani oklop koji se teško razbija ◊ bruaskă ku śovańe sapă kuĭb în pomînt, șî-n ĭel faśe uauă — kornjača kopa gnezdo u zemlji, i u njega polaže jaja ♦ var. bruaskă ku śovată (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. broaskă țăstoasă (Malajnica) [Pad.], (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. var. broaskă ku śovanu (Melnica) [Mlava] ♦ dij. var. broskă ćistosă (Majdanpek) [Buf.] ♦ dij. var. bruaska ku śokan (Sena) [Zvizd] ∞ bruaskă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
400	brukă	brucă	шиљак	brukă (mn. bruś) [akc. brukă] (i. ž.) — (tehn.) 1. šiljak, zašiljen drveni ili metalni predmet, koji se koristi za bušenje rupa; probojac ◊ în trîabe o brukă sî strapung gaura la kurauă — treba mi šilo da izbušim rupu na kaišu ◊ ku brukă đi ļiemn să fak gîăurļi la opinś — drvenim šilom buše se rupe na opancima 2. sadiljka, zašiljen štap koji se koristi za sađenje povrća ◊ muĭarĭa đemult a pus piparka șî varḑa ku bruka, da an ku sapaļiga — žena je ranije sadila papriku i kupus sadiljkom, a prošle godine motičicom ◊ đi vrodată șî kukuruḑu s-a pus ku bruka — nekada je i kukuruz sejan sadiljkom 3. šilo, majstorska alatka koja se koristi u opančarskom i saračkom zanatu ◊ maĭsturi au mulće suarće đi bruś — majstori imaju razne vrste šila 3. drveni šiljak ili veterinarski pribor, trokar, za probadanje trbuha kod preživara ◊ kînd să unfla vaka đi deteļină, trîăbe ku bruka sî-ĭ să înpungă burta đi parća stîngă — kad se krava prejede deteline, treba da joj se šiljkom probode trbuh sa leve strane [Crn.] 3. (antr.) Brukă, poļikra-n Arnaglaua — Bruka, nadimak u Rudnoj Glavi ◊ la Ĭanku Brukă ĭ-a dat așa poļikră, k-avut narau să „bruśaskă”, să-nvîre nasu șî unđe trîabe, șî unđe nu trîabe — Janko „Bruka” je dobio ovaj nadimak jer je voleo da „buška”, da zabada nos i gde treba i gde ne treba ♦ (demin.) brukiță ♦ (augm.) brukuoń 6. stožer ◊ în Tanda klaĭa să grîmađașće pi brukă — u Tandi plast se dene oko stožera [Por.]		[Vidi]
958	bruma	bruma	опалити (сланом)	bruma (ĭuo brumĭeḑ, ĭel brumĭaḑă) [akc. bruma] (gl.) — opaliti slanom, izgoreti od slane (za biljke) ◊ a veńit tuamna, a strîns źeru, o să ńi sa brumĭaḑă fluoriļi în građină — došla je jesen, stegao je mraz, slana će nam opaliti cveće u bašti [Por.]		[Vidi]
956	brumarĭ	brumarel	октобар	brumarĭ [akc. brumarĭ] (i. m.) — (kal.) (zast.) oktobar ◊ pi brumarĭ lumĭa a arat ș-a pus grĭu — u oktobru su ljudi orali i sejali žito ◊ pi brumarĭ s-a slobaḑît kîmpu — u oktobru se dozvoljavala slobodna ispaša ♦ / < brumă — slana [Crn.] ∞ lună	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
961	brumarĭu-al-marĭe	brumar	новембар	brumarĭu al marĭe [akc. brumarĭu al marĭe] (i. m.) — (kal.) (zast.) novembar ◊ mîĭ marĭ sarbatuorĭ pi brumarĭu al marĭe sînt Sîmĭedru șî Aranźilu đi ĭarnă — najznačajniji praznici u novembru su Mitrovdan i Aranđelovdan ♦ / < brumă — slana [Crn.] ♦ dij. var. marćiń, rîpśuń ♦ up. brumarĭ [Por.] ∞ lună		[Vidi]
957	brumat	brumat	опаљен сланом	brumat (brumată) (mn. brumaț, brumaće) [akc. brumat] (prid.) — opaljen slanom, izgoren slanom ♦ var. brumait [akc. brumait] ◊ tuaće fluoriļi în građină a ars đi brumă — sve cveće u bašti je izgorelo od slane [Por.] ∞ bruma	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
542	brumă	brumă	слана	brumă (mn. brumе) [akc. brumă] (i. ž.) — slana [Kmp.] ◊ a kaḑut bruma — pala je slana ◊ zapada ńinźe, da bruma baće — sneg „sneži”, a slana „bije” [Por.] ◊ la nuapće arĭe sî bată bruma — noćas će biti slane [Crn.] ∞ bruma	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
773	bruobdă	cartof	кромпир	bruobdă (mn. bruobđe) [akc. bruobdă] (i. ž.) — (bot.) krompir (Solanum tuberosum) ◊ anu n-a fuost bun đi bruobđe, n-a rođit ńiśkît — godina nije bila dobra za krompir, nije rodio nimalo [Por.] ∞ krumpĭel		[Vidi]
941	Bruođița	Brodina	Бродица	Bruođița [akc. Bruođița] (i. ž.) — (ojk.) Brodica, romsko selu u opštini Kučevo ◊ az am fost în Bruođița, sat pă Pĭek — danas sam bio u Brodici, selo na Peku [Rom.] ♦ / (dem.) < srb. brod — „prelaz preko reke” (exp. Durlić)		[Vidi]
1878	bruont	cangrenă	гангрена	bruont (mn. bruonturĭ) [akc. bruont] (i. s.) — (med.) gangrena; bront ◊ s-a-nbrukat în piruoń ruźińit, șî piśuoru ĭ-a luvat bruont — ubo se na zarđali ekser, i nogu mu je zahvatila gangrena ♦ var. bluont (Tanda) [Por.] ◊ bruont ĭe karńe viĭe — bront je živa rana (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
985	bruoskariĭe	broscărie	жабљак	bruoskariĭe (mn. bruoskariĭ) [akc. bruoskariĭe] (i. ž.) — žabljak, mesto sa mnogo žaba; baruština ◊ s-a fakut în luok un baltuoń ku tuot, o să-m fiĭe luoku numa o bruoskariĭe ku bruoșć đ-aļi vĭerḑ, în luok đi kukuruḑ — napravila se u njivi ogromna baruština, biće mi njiva samo jedan žabljak sa zelenim žabama umesto kukuruza [Por.] ∞ bruaskă		[Vidi]
1966	brus	brus	брус	brus (mn. bruș) [akc. brus] (i. m.) — 1. brus, kamen za oštrenje sečiva ◊ brus đi kuasă — brus za kosu ◊ ku brusu sa askuće tuot śe are taiș — brusom se oštri sve što ima sečivo ♦ sin. kuće, glađe 2. (vulg.) izmet, govno ◊ kare s-a fi kakat aiśa în mižluoku poćeśi, ș-a lasat bruso-la așa đi sî đa uomu în ĭel, dabugoda đi pomană sî-ĭ fiĭe — ko se posrao ovde nasred staze, i ostavio ovo govno tako da čovek ugazi u njega, daboga mu za podušje bilo 3. (psih.) durenje, nadurenost ◊ kopilașu s-a mîńiĭat șî stă brus lînga masă, nu vrĭa sî manînśe ku nuoĭ — dečko se naljutio i naduren stoji kraj sofre, neće da jede s nama ♦ / (skr.) < brusnat [Por.]		[Vidi]
1967	brusnat	brusnat	надурен	brusnat (brusnată) (mn. brusnaț, brusnaće) [akc. brusnat] (prid.) — naduren, napućenih usana, ljutit ◊ am duauă fĭaće đizmerdaće, dakă nu ļi laș la źuok, în stare sînt sî fiĭe tuota ḑîua înbrusnaće — ima dve razmažene ćerke, ako ih ne pustiš na igranku, u stanju su da ceo dan budu nadurene ♦ skr. brus ♦ var. înbrusnat ♦ sin. bufnat, înbifnat, buzumfat [Por.] ∞ brus		[Vidi]
886	bruśi	bruci	пробадати	bruśi (ĭuo brușesk, ĭel bruśașće) [akc. bruśi] (gl. p.) — 1. (izob.) probadati, probušiti, probiti ◊ ku bruka brukaĭ, ku kuțîtu taĭaĭ — šilom probuših, nožem posekoh 2. podbadati, podstrekavati, nagovarati na loš postupak ◊ bruśașće la glśauă — podstrekava na svađu ◊ bruśașće vrîsńiśi sî nu askulće đi parinț — nagovara vršnjake da ne slušaju roditelje [Crn.] 3. čeprkati, brknuti, tražiti nešto sa šiljkom ◊ bruśi ku un bît pin orman, bruśi pi supt pat, șî nu gasî ńimika — brknuo jednim štapom pod krevet, brknuo pod sto, i nije našao ništa [Por.]		[Vidi]
4088	buala rîa	boală-rea	падавица	buala rîa (mn. buaļe rîaļe) [akc. buala rîa] (i. ž.) — (med.) padavica, epilepsija ◊ boala rîa ĭe batrînă șî grĭa buala kare uomu o pațîașće pintru pakaće alu stramoșî luĭ — padavica je stara i teška boljka, koju čovek pati zbog grehova njegovih predaka ◊ kînd ăl prinđe buala rîa, uomu kađe, sa pĭarđe, sa zbaće tuot șî faśe spumă la gură — kad čoveka spopadne padavica, on pada, izgubi se, trese se sav i na ustima mu izbija pena ◊ ḑĭļiļi în kare nu sa kućaḑă lukra pintru buala rîa, sînt marța șî žuoĭa đintîń dupa Kraśun, Zîpostîtol mik, Pașć șî Rusaļe — dani kada se ne sme raditi zbog padavice, jesu prvi utorak i četvrtak posle Božića, Malih poklada, Uskrsa i Rusalja [Por.] ∞ boļi		[Vidi]
592	buală	boală	болест	buală (mn. buaļe) [akc. buală] (i. m.) — (med.) bolest ◊ buala rîa — padavica, epilepsija ◊ buala în înkeĭaturĭ — oboljenje zglobova, reuma ◊ buală în piśuarĭe — bolest u nogama ◊ buală la țîță — bolest na dojci [Crn.] ◊ buală đin uală — „bolest iz lonca”, bolest koja potiče od loših navika u ishrani ◊ buală grĭa — teška, neizlečiva bolest ♦ sin. durĭare [Por.] ∞ boļi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
641	bualkă	?	млако	bualkă [akc. bualkă] (prid.) — mlako, mlaka ◊ apă bualkă — mlaka voda [Kmp.]		[Vidi]
853	Buambă	boambă	Бобови	Buambă [akc. Buambă] (antr.) — Bobovi, vlaški nadimak jedne izumrle familije u crnorečkom selu Mali Izvor, po čoveku čiji je nadimak bio „boamba” ◊ Ĭovana lu Buambă a murit đemult — Jovana Bobova umrla je odavno ◊ đin aĭ-lu Buambă nu ma-ĭastă ńima-n Izvuoro-l Mik — od Bobovih više nema nikog u Malom Izvoru ♦ / boambă — (zast.) bob, zrno [Crn.]		[Vidi]
4723	buankańi	boncai	букати	buankańi (ĭuo buankańesk, ĭel buankańașće) [akc. buankîńi] (gl. ref.) — (o volovima) bukati ◊ buoĭi sa buankîńe kînd sa bat în kuarńe șî rîșkîĭe pomîntu — volovi buču kad se bodu rogovima i razrivaju zemlju papcima [Por.]		[Vidi]
738	buarfă	boarfă	дроњак	buarfă (mn. buarfе) [akc. buarfă] (i. ž.) — 1. dronjak, iznošen komad odeće ◊ nu înbrak buarfa-sta đi klțan — neću da obučem ovaj dronjak od košulje [Crn.] ♦ dij. sin. zdrĭanță, trĭanță, druanță, truanță [Por.] 2. nejestivi deo voća ili povrća, otpadak, lika ◊ pasuĭu al vĭarđe ĭe pļin đi buarfe — boranija je puna otpadaka (like) ♦ sin. loluață [Crn.] 3. iznutrica tikve ◊ buarfe la nuoĭ sa kĭamă samînțîĭa-ĭa ș-alalalt, śe ĭastă în dovļeće — borfa je kod nas naziv za seme i ostalo, što se nalazi u tikvama, bundevama, dulecima (Tanda) [Por.] ∞ borfańi		[Vidi]
794	buaskă	boască	комина	buaskă [akc. buaskă] (i. ž.) — komina, ono što ostane kada se iscedi sok iz voća (šljive, grožđa i dr.) tokom obrade; kom, drop, džibra ◊ buaska sa dîă la puorś — komina se daje svinjama [Por.]		[Vidi]
589	buată	botă	мочуга	buată (mn. buoț) [akc. buată] (i. ž.) — (tehn.) 1. močuga, drvena batina sa zadebljanim vrhom, primitivna alatka za mlaćenje, mlat, bat, tučak ◊ buata ĭe un bît skurt șî țapîn, ku buot gruos șî tare — „buata” je jedan kratak i čvrst štap, sa zadebljanim i jakim vrhom ◊ buată đi batut parĭ — mlat za nabijanje kočeva ◊ buată đi batut în pivă — malj za tucanje u avanu [Por.] 2. malj, veliki drveni čekić ◊ tutuk ku kuadă, đi batut pari — trupac sa drškom, za nabijanje kočeva ◊ ku buata am batut pĭańe, kînd am spart la ļamńe — maljem sam zabijao klinove, kad sam cepao drva [Crn.] ∞ buot	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3775	bubat	bubos	бубуљичав	bubat [akc. bubat] (prid.) ● v. bubuos [Por.] ∞ bubă		[Vidi]
795	bubă	bubă	бубуљица	bubă (mn. bube) [akc. bubă] (i. ž.) — 1. (med.) bubuljica, plik, krasta, boginja; rana; ožiljak ◊ fećița ĭe pļină dă bube — devojčica je puna bubuljica ◊ bubă kuaptă — zrela bubuljica, puna gnoja i veoma osetljiva, (fig.) (za dete) razmaženko, plačljivko, koji plače za svaku sitnicu, naročito ako ga neko, makar i ovlaš, dodirne ◊ kopilu are bube — dete ima boginje ◊ bubă dulśe ĭe o bubă kare kriașće la kopiĭ pră kap, șî kînd sa kuaśe, ĭa kure — plih je bubuljica koja izbija deci na glavi, i kada sazri, ona procuri [Hom.] ◊ (med.) bubă ńagră — crni prišt ◊ (mag.) bubă albă — (dosl.) „bela boginja”, vrsta boginja koje se pominju u bajalicama 2. (biol.) insekt (opšti naziv) ◊ kîće fĭelurĭ đi bube a dat Dumńeḑîu pi pomînt, ńima nu șćiĭe, da puaće-fi ńiś ĭel — koliko je buba Bog stvorio na zemlji, to niko ne zna, a može biti ni on ♦ sin. guangă [Por.]		[Vidi]
802	bubuoń	buboi	чир	bubuoń (mn. bubuańe) [akc. bubuoń] (i. ž.) — (med.) čir, gnojno ispupčenje na koži izazvano upalom, prišt (Ulcus) ◊ are bubuoń la talpă — ima čir na tabanu ◊ ĭa pokńit bubuońu — pukao mu je čir [Hom.] ◊ la dĭeda-l mĭeu s-a fakut un bubuoń la mînă, șî ĭel a țînut lukru-șală kă nuĭe ńimika, s-a dus numa pi la ńișći vrîžîtuorĭ, la urmă đin kît duolturi să-ĭ taĭe mîna, kî đin bubuoń s-a fakut karńe viĭe — mom dedi je izbio čir na ruci, on je terao šalu sa tim, pa je bio samo kod nekih vračara, na kraju zamalo da mu lekari odseku ruku jer se čir pretvrio u živu ranu ♦ / (augm.) < bubă ♦ sin. dalak [Por.] ∞ bubă		[Vidi]
983	bubuos	bubos	бубуљичав	bubuos (bubuasă) (mn. bubuoș, bubuasă) [akc. bubuos] (prid.) — 1. (med.) bubuljičav, pun bubuljica, koji ima bubuljice ◊ fată frumuasă, ma ĭe tuată bubuasă la firĭe — lepa devojka, ali je sva bubuljičava po licu 2. (za predmete) neravni, puni čvorova i kvrga ◊ țapańița-sta ĭe tuată bubuasă, nuĭe đi ńimika, bună ĭe numa đi fuok — ova cepanica je sva kvrgava, nije ni za šta, dobra je samo za vatru ♦ var. bubat [Por.] ∞ bubă		[Vidi]
698	Buțuļeșći	Buţulică	Буцулешти	Buțuļeșći [akc. Buțuļeșći] (i. m.) — (antr.) Buculešti, vlaško prezime familije u Podgorcu, po pretku čiji je nadimak bio Bucu ♦ ? / < (hip.) Buțu < (demin.) Barbuțu < (antr.) Barbu ◊ Buțuļeșći fak zavĭećină la Ńiđiĭa Ispasuluĭ — Buculešti slave zavetinu „Spasovdanska nedelja” [Crn.] ∞ barbă		[Vidi]
991	bućeḑa	boteza	крстити (се)	bućeḑa (ĭuo boćeḑ, ĭel boćaḑă) [akc. bućeḑa] (gl. p. ref.) — krstiti (se), kumovati, nadenuti ime ◊ n-am bań, nu șću kom vuoĭ bućeḑa kopilo-sta, kă puopa ĭe prĭa skump — ne znam kako ću krstiti ovo dete, jer je pop preskup [Por.] ♦ dij. var. boťeza [Kmp.]		[Vidi]
992	bućeḑat	botezat	крштен	bućeḑat (bućeḑată) (mn. bućeḑaț, bućeḑaće) [akc. bućeḑat] (prid.) — kršten, nad kojim je izvršen crkveni obred krštenja ♦ supr. ńibućeḑat ◊ śe drak lukri aśiĭa, iș tu bućeḑat? — šta kog vraga tu radiš, je si li ti kršten ? ♦ supr. ńibućeḑat [Por.] ∞ bućeḑa		[Vidi]
913	budală	budală	будала	budală (mn. budaļе) [akc. budală] (i. ž.) — budala, prostak, čovek čije je ponašanje nesmotreno i neumesno; glupavko ◊ așa budală kum ĭe ĭel, n-a măĭ vaḑut ĭuo ku uokĭi miĭ — takvu budalu kao što je on, još nisam video svojim očima ♦ sin. pļesńit — čaknut, udaren [Por.]		[Vidi]
914	budaluos	budalos	будаласт	budaluos (budaluasă) (mn. budaluoș, budaluasă) [akc. budaluos] (prid.) — budalast, naivan, priprost ◊ atîta ĭe đi budaluos kînd sa-nbată, đi n-aĭ altśe, numa să fuź đi ĭel — toliko je budalast kad se napije, da nemaš šta drugo, nego da bežiš od njega [Por.] ∞ budală		[Vidi]
4701	budonuasă	lucruri vechi	старудија	budonuasă (mn.) [akc. budonuasă] (i. zb.) — starudija, drangulije ◊ budonuasă sa ḑîśe la gramadă đi lomańe batrîńe, mutaće în vrun kuot, or în podrum, kă înga nus đi lupadat đi tuot în gunuoĭ — starudija je gomila starih stvari, sklonjenih u neko ćoše, ili u podrum, jer još nisu za potpuno bacanje na đubrište ♦ var. bodonoasă (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. skulă [Mor.][Mlava]		[Vidi]
2214	buduruoĭ	buduroĭ	бадањ	buduruoĭ (mn. buduruaĭe) [akc. buduruoĭ] (i. s.) — (tehn.) badanj, veliki šuplji trupac kroz koji voda pada na vodenički točak (РечникМС1) ◊ buduruoĭu la muară a fuost fakut đin butuarkă đi gorun, kare morarĭu adîns a katato ș-a gasîto pi padurĭe — vodenični badanj bio je napravljen od gorunove šupljike, koju je vodeničar posebno tražio i nalazio u šumi (Tanda) [Por.] ◊ buduruoĭu a fuost tare grĭeu đi gasît în padurĭe — badanj je bilo jako teško naći u šumi (Topla) [Crn.] ♦ sin. butuoń (Rudna Glava), butuoĭ (Crnajka) [Por.] ∞ muară		[Vidi]
681	buduruoń	buduroi	посуда	buduruoń (mn. buduruańe) [akc. buduruoń] (i. m.) — (augm.) posuda od žute tikve, koja je prokuvana i očišćena od iznutrice ◊ buduruoń đi sarĭe — posuda za so, slanik ◊ buduroń đi ļingurĭ — posuda za držanje kašika ◊ buduruoń đi fusă — posuda za čuvanje vretena [Crn.]		[Vidi]
865	Buduruońi	Buduroi	Будурони	Buduruońi [akc. Buduruońi] (antr.) — Buduroni, Budurojevi, „Budurojevići”, vlaški nadimak familije Srmanović iz Malog izvora kod Boljevca, koji je nastao od reči buduruonj, „tikva” ◊ tată Dușanki Buduruańe a fost đen Vaļakuańa — otac Dušanke Budurojke bio je iz Valakonja ◊ Dușanka Buduruońe a fost maritată dupa Ļikă lu Buĭa — Dušanka Budurojeva bila je udata za Iliju Bujića [Crn.] ∞ buduruoń		[Vidi]
799	buḑat	buzat	уснат	buḑat (buḑată) (mn. buḑaț, buḑaće) [akc. buḑat] (prid.) — 1. usnat, koji ima velike, mesnate ili napućene usne 2. (antr.) nadimak ljudi koji imaju takav izgled, i koji vremenom može da postane porodično prezime ◊ Buḑatu, alu Buḑatu, Buḑatuońi, Buḑońi, Buzeĭa, Buzeuońi ... — Buzat, Buzatov, Buzatovići, Buzovići, Buzeja, Buzejići .. [Por.] ♦ Prezime Buzatović registrovano u Crnoj reci, a Buzejić u Homolju, Mlavi, Zviždu [Crn.] [Hom.] [Mlava] [Zvizd] ∞ buḑă		[Vidi]
539	buḑă	buză	усна	buḑă (mn. buḑ) [akc. buḑă] (i. ž.) — usna, deo lica ◊ mîndra are duauă buḑ, supțîriśe, nuroḑăsk dupa ĭaļe — draga ima dve tanušne usne, ludim za njima ◊ buḑîļi a iĭ sînt dulśe ka mńarĭa — njene usne su slatke ko med [Por.] ♦ dij. var. buză [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1887	Buđelan	Budileanu	Буђелан	Buđelan (mn. Buđelań) (i. m.) — (antr.) Buđelan, prezime rudarske familije u Majdanpeku, čiji je predak Todor starinom „sa Karpata”, a u Majdanpek se doselio u drugoj polovini XIX veka iz „Austrije”, tj. iz nekog rudarskog mesta u rumunskom Banatu. [Buf.]		[Vidi]
1405	buf!	buf	буф	buf! (uzv.) — (onom.) buf! uzvik koji oponaša naglo ispuštanje vazduh a ◊ kînd ĭe śeva tare înflat, șî kînd rasuflă đintr-odată, s-auđe „buf” — kad je nešto jako naduvano, i kad naglo ispusti vazduh, čuje se „buf” [Por.]		[Vidi]
100	Bufan	Bufen	Буфан	Bufan (mn. Bufań, ž. r. Bufańiță) [akc. Bufan] (i. m.) — rudarsko stanovništvo Majdanpeka, doseljeno u XIX veku iz rudnika u rumunskom delu Banata, a u Banat je doseljeno u više talasa tokom XVII i XVIII veka iz rudnika u severozapadnoj Olteniji. ◊ Bufańi au vińit đen Banato-l rumîńesk, măĭ mulț đin Bușńag, în prĭežba Golîmbățuluĭ — Bufani su došli iz rumunskog Banata, najveći broj iz Bošnjaka, preko puta Golupca ◊ Bufańi la saćań đin saće đi pi lînga Măĭdan, iĭ ḑîk Guźi or Gogolań — Bufani meštane iz okolnih sela zovu Guge ili Gogolani [Buf.]		[Vidi]
3902	bufana	îmbufna	дурити се	bufana (gl.) ● v. înbufna [Por.] ∞ înbufna		[Vidi]
3904	bufanat	îmbufnat	надурен	bufanat [akc. bufanat] (prid.) ● v. înbufnat [Por.] ∞ înbufna		[Vidi]
944	bufńală	bufneală	хуктање	bufńală (mn. bufńelurĭ) [akc. bufńală] (i. ž.) — (onom.) huktanje, šum naglog i snažnog izdisanja vazduha; duvanje ◊ (vet.) bufńala vaśilor pi nas arată kă vićiļi sînt spomîntaće, șî trăbe să puorț grižă kum lukri ku ĭaļe — duvanje goveda kroz nos pokazuje da su životinje uplašene, i treba da vodiš računa kako radiš sa njima [Crn.] ◊ pazîaće bińe đi bufńala buoilor — čuvaj se dobro od duvanja volova ♦ dij. var. bufńitură [Por.] ∞ bufńi		[Vidi]
943	bufńi	bufni	хуктати	bufńi (ĭuo bufńesk, ĭel bufńаșće) [akc. bufńi] (gl.) — (onom.) 1. huktati ◊ buou bufńașće la ćińe, dăće-n lîăturĭ — vo hukće na tebe, skloni se u stranu [Crn.] ◊ atîta mi đi grĭeu, đi-m vińe sî bufńesk ka vita turbată — toliko mi je teško, da mi dođe da huknem ko besna životinja ♦ sin. pufńi [Por.] 2. prasnuti u smeh ◊ nu putu sî țînă, șî bufńi în rîs — nije mogao da se suzdrži, i prasnu u smeh [Crn.] ∞ buf!		[Vidi]
1968	bufńit	bufnet	хукање	bufńit (mn. bufńiće) [akc. bufńit] (i. s.) — hukanje, huk, težak i dubok izdisaj vazduha ◊ s-auđe un bufńit grĭeu đin koșîărĭe, ka kînd ĭară sa-npung buoi-ĭa — čuje se neko teško hukanje u štali, kao da se opet bodu oni volovi [Por.] ∞ bufńi		[Vidi]
1969	bufńitură	bufnitură	хука	bufńitură (mn. bufńiturĭ) [akc. bufńitură] (i. ž.) — huka, snažan a dubok zvuk koji nastaje naglim izdisajem vazduha ◊ parke sa taĭe șî sa mînă ńiskar žuaviń marĭ în padure, kî ĭastă koźa vrĭame đi kînd s-aud bufńiturĭ grĭaļe đ-akolo — kao da se teraju i kolju neke krupne zveri u šumi, jer ima dosta vremena otkad se čuje teška huka odande ♦ up. bufńală [Por.] ∞ bufńi		[Vidi]
396	bugaraș	bulgăraș	Бугарче	bugaraș [akc. bugaraș] (i. m.) — Bugarče, naziv u Crnorečju za vlaško ili srpsko stanovništvo koje živi u pograničnom delu Srbije prema Bugarskoj ◊ Alovĭańi, Șpikovĭańi, Grațkovĭańi șî Izvorîańi sînt bugaraș — Halovljani, Šipikovljani, Gradskovljani i Velikoizvorci su Bugaraši [Crn.] ◊ bugaraș ĭe uom đin Bugariĭe — Bugaraš je čovek iz Bugarske [Por.] ∞ bugarĭ		[Vidi]
884	Bugariĭa	Bulgaria	Бугарска	Bugariĭa [akc. Bugariĭa] (i. ž.) — Bugarska ◊ Bugariĭa ĭe la rasarit đispră nuoĭ — Bugarska je istočno od nas ◊ în Bugariĭe traĭesk mulț țînțarĭ șî rumîń — u Bugarskoj živi mnogo Cincara i Rumuna [Crn.] ∞ bugarĭ		[Vidi]
885	bugarĭ	bulgar	Бугарин	bugarĭ (bugarkă) (mn. bugari, bugîărś) [akc. bugarĭ] (etn.) — Bugarin, državljanin Bugarske ili etnički pripadnik bugarskog naroda ◊ bugari traĭesk în Bugariĭe, ama bugarĭ ĭastă șî-n Srbiĭe — Bugari žive u Bugarskoj, ali Bugara ima i u Srbiji [Crn.] ◊ sîrbi a rătuit ku bugari đi măĭ mulće uorĭ — Srbi su ratovali sa Bugarima više puta [Por.]		[Vidi]
399	bugarĭașće	bulgărește	бугарски	bugarĭașće [akc. bugarĭașće] (pril.) — bugarski ◊ puțîn înțaļeg kînd vorbĭesk bugarĭașće — slabo razumem kad govore bugarski ◊ bugarĭașće șćiu kîta, da ńamțîașće niśkît — bugarski znam malo, a nemački nimalo [Crn.] ◊ vorbĭașće bugarĭașće ka pi ață — tečno govori bugarski [Por.] ∞ bugarĭ		[Vidi]
632	bugarĭesk	bulgăresc	бугарски	bugarĭesk (bugarĭaskă) (mn. bugarĭeșć) [akc. bugarĭesk] (prid.) — bugarski, koji pripada Bugarskoj ili Bugarima ◊ koluo sî vîăd munțî bugarĭeșć, da koluo un sat bugraĭesk — tamo se vide bugarske planine, a onamo jedno bugarsko selo [Crn.] ◊ bugarĭaska, un fĭeļ đi uară, tare frumuasă, la rumîń în Porĭeśa — bugarsko (kolo), jedna vrsta jako lepog kola kod Vlaha u Poreču [Por.] ∞ bugarĭ		[Vidi]
905	Bugoglauă	Bugoglaua	Букова глава	Bugoglauă (mn. bugoglăvĭ) [akc. Bugoglauă] (i. ž.) — (top.) Bukova glava, zvano mesto u ataru Rudne Glave, planinski vrh ◊ la Bugoglaua traĭesk bugoglavĭeńi — na Bukovoj glavi žive Bukovoglavci ♦ / < srb. bukova glava < srb. buk — vodopad, slap, glava — (reljef) zašiljeni vrh brda : „brdo iznad vodopada” (exp. Durlić ) [Por.]		[Vidi]
1521	Buĭa	Buia	Буја	Buĭa [akc. Buĭa] (i. m.) — (antr.) Buja, l.i. nejasnog porekla i značenja ◊ đin Buĭa sînt Buĭeșći or Buĭuońi, da pi srbĭașće Buĭić — od Buje su Buješti ili Bujoni, na srpskom Bujić [Crn.]		[Vidi]
6468	buĭađa naruadă	datură	буника	buĭađa naruadă (sint.) — (bot.) bunika (Datura stramonium) ◊ sa kĭamă buĭađa naruadă kă ĭe tare veńinuasă — zove se luda biljka jer jako otrovna ◊ krĭașće pi lînga kuośina puorśilor, șă parințî învață kopiĭi să n-o dîraskă, kă puot sî sa otravĭaskă șî sî noroḑaskă, da puot șî sî muară dakă o manînkă — bunika raste oko svinjca i roditelji uče decu da je ne diraju jer mogu da se otruju i da polude, ili da umru ako je jedu ◊ tutunźiĭi a frîmîntat frunḑiļi lu ĭarba naruadă ș-a mistakat ku frunḑăļi tutunuluĭ kare l-a krĭeskut pin građiń, ș-așa a tutuńit — pušači su mleli list bunike i mešali ga sa listovima duvana iz bašte i tako pušili [Por.] ♦ dij. sin. kornaśe [Mlava] ∞ buĭađe		[Vidi]
856	buĭađe	buiede	биљка	buĭađe (buĭeḑ) [akc. buĭađe] (i. ž.) — 1. (bot.) biljka, pojedini organizam rastinja; travka ◊ la nuoĭ lumĭa adună la buĭeḑ, ļi uskă șă ļi vind la zadrugă — kod nas ljudi sakupljaju bilje, suše ga i prodaju zadruzi ◊ o buĭađe ku fluorĭ ruoșĭe mĭ-a dat supt ferĭastă — jedna biljka sa crvenim cvetom, iznikla mi je pod prozorom ◊ somina ĭe buĭađe kare krĭașće numa pi kîrșe, șî nu sa kuļaźe ku mîna, numa sa baće đin pușka — somina je biljka koja raste samo na kršu, i ne bere se rukom, već se skida pucnjem iz puške ◊ (kal.) Vińirĭa buĭeḑîlor — Biljani petak, dan kada se sakuplja lekovito bilje ♦ (augm.) buĭeḑarĭ — mesto koje su zakrčile buljke; korovište; bujad [Por.] 2. naziv za sve zeljaste biljke čiji pojedinačni naziv nije poznat ◊ am gasît o buĭađe, ama nu șćiu kum o kĭamă — našao sam jednu biljku, ali ne znam kako se zove ◊ buĭeḑîļa-șća sînt buńe đi pus în mînkarĭe — ove biljke su dobre da se stave u jelo (kao začin) ◊ buĭađa-sta ĭe bună đi vinđakat — ova biljka je dobra za lečenje ♦ var. buĭeđe (Valakonja, Savinac) ♦ (augm.) buĭeźak — zemljišni prostor zarastao u korov, zakorovljeno zemljiše [Crn.]		[Vidi]
3993	buĭba	îmbuiba	кркати	buĭba [akc. buĭba] (gl.) ● v. înbuĭba [GPek] ∞ înbuĭba		[Vidi]
694	Buĭeșći	Buia	Бујешти	Buĭeșći [akc. Buĭeșći] (i. m.) — (antr.) Buješti, vlaško prezime familije Bujić iz Malog Izvora, potomstvo Vlaha po nadimku Buja ♦ var. Buĭuońi ◊ tuoț Buĭeșći đi la koļibĭ s-a mutat în sat — svi Bujići su se sa pojata preselili u selo [Crn.] ∞ Buĭa		[Vidi]
688	bukalaĭe	bucalaie	цигаја	bukalaĭe [akc. bukalaĭe] (i. ž.) — bukalaja, naziv za belu ovca sa crnom njuškom; cigaja ◊ bukalaĭa ĭe numiļi kare sa dă la uaĭe albă ku buotu ńegru — bukalaja je bela ovca sa crnom njuškom [Hom.] ♦ / < (zast.) bukă — njuška, usta + (zast.) laĭe — crno [Por.] ∞ laĭe		[Vidi]
805	bukată	bucată	плод	bukată (mn. bukaće) [akc. bukată] (i. ž.) — 1. plod, usev; hrana ◊ umplură masa ku bukaće — napuniše trpezu plodovima ◊ a rođit bukaće đi tuotă suarta: krastavĭeț, piparkă, śapă, potloźań, varḑă, da șî karńe o sî fiĭe đi ĭarnă — rodilo je plodova svih vrsta: krastavac, paprika, luk, paradajs, kupus, a i mesa će biti za zimu [Crn.] 2. zalogaj, komad ◊ anu a fuost rău, n-a fuost o bukată sî ĭaĭ în gură — godina je bila loša, nije bilo ploda jednog da staviš u usta 3. (zast.) predmet, stvar ◊ astalu la pomană pļin ĭe đi bukaće în tuaće fĭelurĭ — sto na pomani pun je stvari svih vrsta ♦ up. bukatură [Por.] ∞ bukă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
723	bukatură	bucătură	парче	bukatură (mn. bukaturĭ) [akc. bukatură] (i. ž.) — parče, komad, zalogaj ◊ a veńit țîgańi pră pragu kășî șî kată o bukatură dă karńe, a nuoĭ măĭ saraś dă kît ĭeĭ — došli Cigani na kućni prag i traže parče mesa, a mi siromašniji od njih [Hom.] ◊ bukatură ĭe un parśel đi śeva śe sa înbukă kînd sa manînkă, măĭ đes sa ḑîśe așa la un parśel đi karńe — „bukatura” je zalogaj nečega što se proguta kad se jede, najčešće se tako kaže za jedno parče mesa [Por.] ∞ bukă		[Vidi]
1560	bukă	bucă	гуз	bukă (mn. buś) [akc. bukă] (i. ž.) — 1. (anat.) guz, jedna polovina stražnjice ◊ a kaḑut ș-a vîtamat buka kuruluĭ — pala je i povredila guzu ◊ manînkăm buka kuruluĭ — izje’š mi guzicu ◊ kît ĭe fata đi frumuasă, ăț vińe s-o țuś în buka kuruluĭ — koliko je devojka lepa, dođe ti da je poljubiš u guzu ◊ (u izr.) buśu kuruluĭ — guza stražnjice 2. (zast.) griz, zalogaj ◊ vuorba bukă, ļegată đi mînkare, s-a pĭerdut, a ramas numa rîdaśina iĭ în vuorbă bukatură — reč „buka”, u vezi sa hranom, se izgubila, ostao je jedino njen koren u reči „bukatură” [Por.]		[Vidi]
766	bukĭartă	buchiartă	униформисано лице	bukĭartă (mn. bukĭarță) [akc. bukĭartă] (i. ž.) — (zast.) uniformisano ili službeno lice ◊ a veńit duauă bukĭarță, șă ļ-a spus să sa muće đ-aśiĭa ku vićiļi în alt luok — došla su dva uniformisana (službena) lica, i kazali im da se presele sa stokom odande na drugo mesto ♦ var. bukĭarță [Por.]		[Vidi]
1734	bukļuk	bucluc	боклук	bukļuk (mn. bukļukurĭ) [akc. bukļuk] (i. s.) — bokluk, gomila prljavštine, nečistoće, smeća ◊ đistupară țaua, șî đin ĭa bîșńi un bukļuk đi imală — otčepili cu cev, i iz nje je kuljnula gomila prljavštine [Por.]		[Vidi]
560	bukura	bucura	радовати се	bukura (ĭuo ma bukur, ĭel sa bukură) [akc. bukura] (gl. p. ref.) — radovati se, obradovati se ◊ sî bukură đi însuramînt — raduje se ženidbi ◊ sî bukură la vrĭamĭa bună — raduje se lepom vremenu ◊ kînd sî bukură, kațîălu baće ku kuada — kad se raduje, kuče maše repom [Crn.] ◊ nu ći bukura, nu vin îndată — nemoj se radovati, ne dolazim skoro [Por.]		[Vidi]
558	bukuriĭe	bucurie	радост	bukuriĭe (mn. bukuriĭ) [akc. bukuriĭe] (i. ž.) — radost, sreća, zadovoljstvo ◊ mare bukuriĭe mĭ-a adus vĭasta kî tata đin rat sa întuors viu șî sînatuos — veliku radost mi je donela vest da se otac iz rata vratio živ i zdrav [Por.] ∞ bukura		[Vidi]
559	bukuruos	bucuros	радостан	bukuruos (bukuruasă) (mn. bukuruoș, bukuruasă) [akc. bukuruos] (prid.) — radostan, srećan, zadovoljan ◊ am fuost bukuruos kînd veńa mama pi la nuoĭ — bio sam radostan kad nas baba posećivala [Crn.] ◊ fusăĭ tare bukuruos, numa kînd vaḑuĭ ku uoki miĭ śe sa lukră, ma întristaĭ — bejah vrlo radostan, ali kad videh svojim očima šta se radi, ja se rastužih [Por.] ∞ bukura		[Vidi]
922	Bukuva	Bucuva	Буково	Bukuva [akc. Bukuva] (i. ž.) — (top.) Bukovo, greben između sela Osnić i Valakonje prekriven bukovom šumom, na čijim se stranama prostiru zaseoci Osnićko i Valakonjsko Bukovo ◊ Bukuva Osńiśi altfĭaļ sî kĭamă șî Satu al nuou — Osnićko Bukovo se drugačije zove i Novo selo ◊ în șkuolă đin Bukuva Vaļakuańi ĭastă duoĭsprĭaśe kopiĭ — u Valakonjskom Bukovu ima škola sa dvanaest učenika [Crn.]		[Vidi]
783	Bulakuońi	Bulacu	Булаковци	Bulakuońi [akc. Bulakuońi] (antr.) — vlaško prezime familije u Šarbanovcu ◊ Bulakuońi au kîăș șî imańe pi lîngă Ćimuok — Bulakoni imaju kuće i imovinu pored Tmoka [Crn.]		[Vidi]
4220	buldańi	boldânea	буљити	buldańi [akc. buldańi] (gl.) ● v. boldăńi [Por.] ∞ boldăńi		[Vidi]
725	Bulfuońi	Bolfă ?	Булфани	Bulfuońi [akc. Bulfuońi] (i. m.) (antr.) — vlaško prezime familije Janković iz Malog Izvora, po pretku sa nadimkom Bulfa, čije je pravo značenje danas nepoznato [Crn.]		[Vidi]
1001	bulobrĭaće	amfipode	ракушац	bulobrĭaće (mn. bulobrĭeț) [akc. bulobrĭaće] (i. m.) — (zool.) rakušac, vrsta malih rakova, bez oklopa (Amphipoda) ◊ bulobrĭețî la nuoĭ sa gasăsk pi la izvuarîļi alu ogașă, traĭesk pi supt frunḑă kare a kaḑut în apă — rakušci se nalaze u izvorištima potoka, žive ispod lišća koje je palo u vodu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
609	bulumak	bulamac	чулама	bulumak (mn. bulumakurĭ) (i. m.) — čulama, vrsta jela od usitnjenog belog kokošjeg mesa i kukuruznog brašna; čulama ◊ bulumaku ĭe bun kînd ĭe ferbinće — čulama je dobra dok je vruća ♦ var. bulumaś [Crn.] ♦ up. bulumanźe (Ranovac) [Mlava] ◊ bulumak, bulumaśe în Porĭeśa s-a kĭemat karńa đi ĭepur fara uasă, kare s-a uskat, da đi mînkare s-a fĭert — bulumak se u Porečju zvalo zečje meso, bez kostiju, koje se sušilo, a za jelo se spremalo kuvanjem [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3396	bulumanźe	bulumac	булуманџа	bulumanźe (mn. bulumănź) [akc. bulumanźe] (i. ž.) — (nutr.) bulumandža, vrsta salate ◊ bulumanźe ĭe salată dă patlaźeańe, krastavĭeț, piparkă, usturuoĭ, śapă, praz șî brînḑă zdrumikată — bulumandža je salata od paradajza, krastavaca, paprike, velog i crnog luka, praziluka i zdrobljenog sira [Mlava] ♦ up. bulumak [Crn.]		[Vidi]
931	Bulutuońi	Bulutoni	Булутани	Bulutuońi [akc. Bulutuońi] (antr.) — Bulutani, vlaško prezime familija u Valakonju i Osniću, čiji se predak zvao Buluta [Crn.] ◊ Bulutuońi, fîmeļiĭe mare în Eresnița, veńită dîn Almăș în Banatu rumîńesk — Bulutani, Bulutić, velika familija u Neresnici, doseljena iz Almaša u rumunskom Banatu ♦ / < bulut < tur. bulat — vrsta pinterskog noža [Zvizd]		[Vidi]
724	buļandră	buleandră	крпа	buļandră (mn. buļendre) [akc. buļandră] (i. ž.) — krpa, stara stvar koja više nema nikakvu vrednost ◊ buļendre ďe oamiń — (fig.) ljudi koji ništa ne vrede ◊ buļendre ďe țoaļe — stara, pocepana ili iznošena odeća ♦ sin. burfă, zdreanță [Kmp.]		[Vidi]
953	Buļećin	Bulecin	Бољетин	Buļećin [akc. Buļećin] (i. m.) — (ojk.) Boljetin, ime sela na Dunavu kod Donjeg Milanovca, u opštini Majdanpek ◊ in Buļećin traĭesk duauă fuarme dă rumîń, uńi vorbĭesk la „pră”, da uńi la „pi” — u Boljetinu žive dve vrste Vlaha, jedni govore na „pră”, a drugi na „pi” ◊ ĭastă șî o fîmeļiĭe sîrbĭaskă, a veńit dă la Kosova; saćańi a batut žuok ku iĭ kî sînt „turś dă la Kosova” — ima i jedna srpska familija, doseljena sa Kosova; seljani su zbijali šale sa njima da su „Turci sa Kosova” ◊ voĭńiś saćańi sa kĭamă Buļećinț, da muĭerļi Buļećință — muškarci meštani zovu se Boljetinci, a žene Boljetinke ◊ satu ĭe mik, învîrat într-o vaļe adînkă, îngustă șî lungă — selo je malo, sabijeno je u jednu duboku, usku i dugu dolinu ◊ lumĭa s-a tras aiśa dîn mulće pîărț, kî ĭe bun dă viće — ljudi su se povukli ovde sa raznih strana, jer je pogodno za stoku ◊ la Buļećin șî akuma la Sînźuorḑ sa fak kîći șapće-uopt baśiĭ, ka đi bătrîńață — u Bljetinu se i sada na Đurđevdan pravi po sedam-osam bačija, kao u stara vremena (izvor: Durlić, terenski zapisi) [Por.]		[Vidi]
745	buļubașă	bulibașă	буљубаша	buļubașă (mn. buļubașurĭ ?) [akc. buļubașă] (i. m.) — 1. starešina ili vođa grupe vojnika, odmetnika, hajduka ili razbojnika 2. (zast.) nadimak, koji je u pojedinim slučajevima postao prezime potomaka, i sačuvan ili u izvornom obliku (Majdanpek, V. Gradište), ili u nekoj posrbljenoj formi: Buljubašić (Halovo), Buljubašević (Zaječar), i to ne samo u vlaškim, nego i u srpskim porodicama [Por.]		[Vidi]
730	Buļubașuоńi	Bulubașu	Буљубашани	Buļubașuоńi [akc. Buļubașuоńi] (i. m.) — (antr.) Buljubašani, Buljubašini, vlaško prezime familije u Podgorcu, po pretku koji je imao nadimak Buljubaša [Crn.] ∞ buļubașă		[Vidi]
496	Buļuoț	Bulioţ	Бољевац	Buļuoț [akc. Buļuoț] (i. m.) — (ojk.) Boljevac, grad u Crnorečju, sedište istoimene opštine, nastanjen srpskim i vlaškim stanovništvom ◊ Buļuoțu arĭe vro patru miĭ đi inș — Boljevac ima oko četiri hiljade stanovnika [Crn.]		[Vidi]
667	bumb	bumb	дугме	bumb (mn. bumbi) [akc. bumb] (i. m.) — dugme ◊ dîșkĭaptură bumbu la kamașă, kă-ĭ zapuk — otkopčava dugme na košulji, jer mu je vrućina [Hom.] ◊ aĭ nuoștri ĭa batrîń n-a șćut đi bumb, s-a-nkiptorat ku kiptuorĭ — naši stari nisu znali za dugme, zakopčavali su se kopčama ◊ bumb galbin — žuto dugme [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
541	bumbak	bumbac	памук	bumbak (mn. bumbakurĭ) [akc. bumbak] (i. m.) — pamuk ◊ s-a puvestît kî bumbaku a fuost pus pi la Kraĭna, a fuost, śikă, vro buĭađe kare a dat bumbak, ama la nuoĭ aĭa buĭađe nu sa prins — pričalo se da je pamuk bio sađen u Krajini, bila je, vele, neka biljka koja je davala pamuk, ali se ona kod nas nije primila ◊ đin bumbak s-a fakut kamașă đe uamiń, măĭ mult đe baĭețî a kuĭ parințî a fuost gîzdoćiń — od pamuka su se izrađivale muške košulje, uglavnom za momke čiji su roditelji bogati ◊ pînḑă đi bumbak — pamučna tkanina ◊ ață đi bumbak — pamučni konac [Por.]		[Vidi]
3502	bumbarĭ	bondar	бумбар	bumbarĭ (mn. bumbarĭ) [akc. bumbarĭ] (i. m.) — (ent.) bumbar (Bombus terrestois) ◊ bumbarĭ ĭe o guangă flokuasă, ńagră, pistriță ku galbin — bumbar je dlakav insekt, crn, išaran žutim [GPek] ♦ dij. sin. albună ursaskă [Por.]		[Vidi]
4129	bumburĭață	bumbăreaţă	вулва	bumburĭață (mn. bumburĭeț) [akc. bumburĭață] (i. ž.) — (zast.) (anat.) (vet.) vulva kod krmače ◊ într-o povastă, porkarĭu așa a mînat skruafa în porkarĭață: „Țukuće-n bumburĭață, bagî-će în kośińață!” — u jednoj priči, svinjar je ovako terao krmaču u svinjac: „Poljubim te u vaginu, uđi mi u kočinu!” [Por.] ∞ puork		[Vidi]
758	bumńiță	bufniţă	буљина	bumńiță (mn. bumńiț) [akc. bumńiță] (i. ž.) — (ornit.) buljina, najveća noćna ptica grabljivica iz familije sova (Bubo bubo) ◊ nuapća vĭađe ka bumńița — noću vidi kao buljina ◊ arĭe uokĭ totrlaț ka bumńița — ima okrugle oči kao buljina [Crn.] ◊ bumńița faśe kuĭb în butuarkă — buljina se gnezdi u duplji drveta ♦ up. ćuș, śurĭeḑ [Por.] ♦ dij. var. bufńiță (mn. bufńiț) [Kmp.] ∞ bufńi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
715	bun	bun	добар	bun (bună) (mn. buń, buńe) 1. (prid.) — dobar ◊ buna ḑîua — dobar dan ◊ buna sara — dobro veče ◊ bun pomînt — plodna zemlja ◊ uom bun — dobar čovek, dobričina ◊ bun lukru, să fĭ sînatos — srećan rad, da si živ i zdrav [Hom.] ◊ (izr.) bun ku al naruod sînt fraț — dobar i lud su braća ◊ puoptă bună — prijatno (izr. za stolom, pre početka obeda) ◊ fraće bun — rođeni brat ◊ suoră bună — rođena sestra ◊ ăl gasîĭ în vuoĭa bună — našao sam ga dobro raspoloženog [Por.] 2. (pril.) dobro, razume se, da, tako je, u redu je ◊ bun, atunśa ń-am vorbit — dobro, onda smo se dogovorili ◊ pă, bun, kînd ḑîś tu, aĭ să fiĭe așa — pa, dobro, kad ti kažeš, neka bude tako ◊ bun, bun, nu trăbe să-m spuń đi dîdauorĭ — dobro, dobro, ne treba dvaput da mi kažeš [Por.]		[Vidi]
333	bunarĭ	bunar	бунар	bunar (mn. bunarĭe) [akc. bunarĭ] (i. m.) — 1. bunar, iskopana rupa u zemlji iz koje se vadi voda ◊ maĭsturi a sapat ș-a zîđit bunarĭ adînk uopt mĭetîrĭe — majstori su iskopali i ozidali bunar dubine osam metara [Crn.] 2. prirodne rupe u zemljištu oblika bunara ◊ la Vrtîăś în Bļizńe ĭastă așa bunarĭ în pĭatră, parke ĭa sapat uomu — na Vrteču u Blizni ima takvih bunara u kršu, kao da ih je iskopao čovek [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
891	bunataće	bunătate	добро	bunataće (mn. bunatățurĭ) [akc. bunataće] (i. ž.) — I. 1. dobro, dobrota, dobrodušnost ◊ bunataće đi uom — dobričina 2. imovina ◊ a vrut să-ĭ vind ĭuo bunataća a mĭa pi duauă parîaļe — hteo je da mu prodam moju imovinu za dve pare II. var. bunu ◊ Nu întuork bunu la stuaka mĭa — Ne vraćam (=odbacujem) dobro moje stoke (iz bajalice) ♦ (demin.) buńeț ◊ uom buńeț — dobrica ♦ (mn. buńețurĭ) ◊ Nu întuork buńețurļi la kasa mĭa — Ne vraćam (=odbacujem) dobra moje kuće (iz iste bajalice) III. (rel.) dobročinstvo, dobro delo ◊ a trait ka sfîntu, a kreḑut în dumńeḑîu, șă traĭu luĭ a fuost pļin đi bunatățurĭ — živeo je kao svetac, verovao je u boga, i njegov je život bio pun dobročinstava [Por.] ∞ bun		[Vidi]
2267	bunăsama	bunăseamă	обазриво	bunăsamа [akc. bunăsama] (pril.) — (zast.) obazrivo, pažljivo ◊ lukră ku bunăsama, să nu ći farîmĭ — radi obazrivo, da se ne povrediš ♦ / bună — dobra + sama — pažnja [Por.] ∞ bun	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
982	bundă	bundă	бунда	bundă (mn. bunḑ) [akc. bundă] (i. ž.) — bunda, zimski kaput postavljen krznom ◊ aĭ batrîń n-a șćut đi bundă, ĭa a ĭeșît înkuaśa, a kîpatato lukratuori pi la rudńik, ka înbrîkamînt đi ĭarnă — stari nisu znali za bundu, ona se pojavila skoro, prvi su je dobili radnici u rudniku, kao deo zimske odeće [Por.]		[Vidi]
908	bunduk	bunduc	стуб	bunduk (mn. bunduśe) [akc. bunduk] (i. m.) — stub u ogradi od taraba ◊ la nuoĭ în Tanda sa ḑîśe bunduk, la Arnaglaua șćump, ĭar pin alće saće sa ḑîśe șćenap, da am auḑît đi la un prĭaćin đin Valuĭa kă-ĭ ḑîśe palasat, or așa kumva, da ĭa kam vińe ka palisadă — kod nas u Tandi kaže se „bunduk”, u Rudnoj Glavi „šćump”, opet u drugim selima „šćenap”, a čuo sam od jednog prijatelja iz Voluje da ga zove „palasat”, ili tako nekako, a to mu dođe kao palisada ◊ kînd sa faśe gardu, bunduśi sa îngruapă în pomînt, kîći triĭ pașurĭ sa lasă întra iĭ, da đi iĭ sa prind doă kuorḑ, pi kare sa bat tarăbiļi — kad se pravi ograda, stubovi se ukopavaju u zemlju, po tri koraka se ostavi između njih, a na njih se okače baskije, o koje se prikivaju tarabe ♦ sin. șćĭump [Por.]		[Vidi]
858	bundușală	bundușeală ?	подбуњивање	bundușală (mn. bundușîălurĭ) [akc. bundușală] (i. ž.) — podbunjivanje, podstrekivanje, huškanje ◊ kînd la înkis, s-a lasat đi bundušală — kad su ga zatvorili, prestao je sa podbunjivanjem ◊ đin bundușală s-a fakut raskuol — iz huškanja se izrodila buna [Crn.] ∞ bundușî		[Vidi]
859	bundușî	bunduși ?	подбунити	bundușî (ĭuo bundușîăsk, ĭel bundușîașće) [akc. bundușî] (gl. p.) — podbuniti, huškati, izazivati nezadovoljstvo ◊ bundușîașće lumĭa pin sat sî-nskimbĭe kińezu — podbunjuje ljude po selu da smene kneza ◊ ibuomńika la bundușît sî lasă muĭarĭa — ljubavnica ga je nahuškala da napusti ženu [Crn.]		[Vidi]
861	bungur	bulbuc	мехур	bungur (mn. bungurĭ) [akc. bungur] (i. m.) — 1. mehur, plik ◊ kînd pluaĭe, đin pikurĭ în baltă sî fak bungurĭ — kad pada kiša, od kapi se u bari stvaraju mehuri ♦ (dem.) bungurĭel — mehurić, plikčić 2. (med.) osip ◊ la kopil ĭasă bungurĭeĭ pi pĭaļe — detetu se na koži javljaju plikčići [Crn.] ◊ șî pi pĭeļe đi uom ĭasă bungurĭ — i na koži čoveka izbijaju plikovi (Tanda) ◊ tuot s-a umplut đi bunguri ruoșĭe — sav se osuo crvenim osipom (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
2266	buńață	buneaţă	доброта	buńață (mn. buńețurĭ) [akc. buńață] (i. ž.) — (zast.) dobrota; dobročinstvo; dobrobit ◊ s-a strîkat lumĭa, uamińi a pĭerdut buńața — svet se iskvario, ljudi su izgubili dobrotu ◊ uomu trăbe să lukre đi buńețu kășî luĭ — čovek treba da radi za dobrobit svoje kuće ◊ đi tuata buńață dumńeḑîu îț mulțamĭașće — za svako dobročinstvo bog ti se zahvaljuje ♦ var. (mn. buńiețurĭ) [Por.] ∞ bun		[Vidi]
670	buob	bob	зрно	buob (mn. buabe) [akc. buob] (i. m.) — zrno, zrnce ◊ buob dă grîu — zrno žita [Hom.] ◊ baba mĭa șćiĭe să đa ku buabiļi — moja baba zna da gleda u zrna ♦ sin. samînță [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
790	buobabi	boul-babei	јеленак	buobabi [akc. buobabi] (i. m.) — (ent.) jelenak (Lucanus servus) ♦ var. boubabi, buoubabi — „babin vo” ◊ buobabi ĭe o guangă ku kuarńe — jelenak je buba sa rogovima ♦ sin. śerb — „jelen” ♦ sin. gongău (Tanda)♦ up. buou, bou [Por.]		[Vidi]
906	buobît	bobot	водопад	buobît (mn. buobîće) [akc. buobît] (i. s.) — vodopad, slap, buk ◊ la nuoĭ ĭastă pi Șașka duauă luokurĭ ku așa nume: Buobîto-l mik, șî Buobîto-l mare — kod nas na Šašci ima dva mesta sa takvim nazivom: Veliki buk, i Mali buk ♦ var. bobît [Por.]		[Vidi]
883	buobu turbuluĭ	ricin	рицинус	buobu turbuluĭ (mn. buabĭe turbuluĭ) [akc. buobu turbuluĭ] (i. m.) — (bot.) ricinus (Ricinus communis) ◊ buobu turbuluĭ ĭe buruĭană karĭe sî samîna în građină, ore în luok — ricinus je lekovita biljka koja se gaji u bašti ili na njivi ♦ / buobu turbuluĭ — (dosl.) „besnilovo zrno” [Crn.] ∞ buob		[Vidi]
1236	buoișće	boiște	бојиште	buoișće (mn. buoișć) [akc. buoișće] (i. ž.) — 1. bojište а. mesto gde matica reke udara u granu drveta koja se nadnela nad vodu ◊ kînd lukri ku aĭ rîăĭ, șî trîabe să skuoț draśi đin apă đi să-ĭ trîmĭeț vrunđeva, tu će duś la rîu șî kaț krĭanga kare baće buoișća, șă la ĭa đeskînț ku kuțît ńegru — kada se baviš crnom magijom, i treba da izvučeš đavole iz vode da bi ih negde poslao, ti odeš na reku i tražiš granu koja bije po vodi, i kod nje baješ sa crnim nožem (Crnajka) b. mesto u brzacima reke gde, naročito u večernjim satima, ribe iskaču iz vode u lovu na mušice 2. igralište ◊ fiekare luok unđe kopiĭi a batut puarka, or k-a žukat kļisu, s-a kemat buoișće — bilo koje mesto gde su deca igrala „svinjicu” ili klis, zvalo se bojište (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1520	Buoĭa	Boia	Боја	Buoĭa [akc. Buoĭa] (i. m.) — (antr.) Boja, skraćeni oblik l.i. bugarskog, odnosno slovenskog porekla ◊ ńepuoțî lu Buoĭa sa kĭamă Boĭuońi or Boĭeșći, da pi srbĭașće Boĭić — Bojini potomci zovu se Bojoni ili Boješti, a na srpskom Bojići [Crn.]		[Vidi]
837	buolbură	bolbură / volbură	слак	buolbură (mn. buolburĭ) [akc. buolbură] (i. ž.) — (bot.) slak, poponac (Convolvulus arvensis) ◊ buolbura ĭe bună numa đi dat la puorś, đi iĭ aĭa ĭe mare dulśață — slak je dobar samo da se daje svinjama, za njih je to velika poslastica ♦ var. bolbură [Por.]		[Vidi]
803	buold	bold	бодља	buold (mn. buolduri, buolđe) [akc. buold] (i. m.) — bodlja, šiljak, zašiljeni vrh ◊ buoldu fusuluĭ đi tuors — vrh vretena za predenje ◊ buoldu lu kalkîńu muori ĭe askuțîț, da kalkîńu ĭe îń patru muke, fakut đin oțăl đi rang — bad ostanca vodeničnog vretena je oštar, a ostanac je četvorostrano iskovan od čelične ćuskije [Por.]		[Vidi]
807	Buolđa	Bolda	Болџа	Buolđa [akc. Buolđa] (i. m.) — Boldža, često ime za psa, naročito za male pse, kućne ljubimce, čija se vrsta zove bolđiu [Por.] ∞ buold		[Vidi]
1896	buonț	bulz	шароње	buonț (mn. buonțurĭ) [akc. buonț] (i. s.) — 1. (nutr.) šaronje,1) šaruljća,2) parče toplog kačamka, sa uvaljanim sirom ◊ buonțu ĭe măĭ dulśe kînd un parśiel đi brînḑă tare șî sarată baź într-un vîžmîk đi koļașă kaldă, fakută đin kukuruḑ alb, șî laș kîta sî șćia pănă brînḑa-ĭa nu sa muaĭe — „bonc” je najslađi kada krišku slanog i tvrdog sira uvaljaš u parče toplog kačamka, naopravljenog od belog kukuruza, i pustiš malo da stoji dok se sir ne smekša ♦ sin. popuțoĭ (Tanda), pupuțuoĭ (Topolnica) [Por.] ♦ dij. sin. kukoluoș (Leskovo) ♦ dij. sin. puțuoĭ (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. guguluoĭ (Slatina, Bor) ♦ sin. pupuoĭ (Topla) [Crn.] ♦ dij. sin. gîskă (Šipikovo) [Tim.] 2. (psih.) ljutito dete, koje se duri ◊ la kopilo-sta śeva nuĭe pi vuoĭe, prĭa mult stă buonț în kuot, șî nu vorbĭașće ku ńima — ovom detetu nešto nije po volji, dugo stoji u ćošku nadureno i ne govori ni sa kim [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
890	buordă	bordo	бордо	buordă [akc. buordă] (prid.) — (color) bordo, tamnocrveno ◊ am farbuit tuortu în buordă — obojila sam pređu u tamnocrveno ◊ mi drag sî puort kamașă în buordă — volim da nosim bordo košulju [Crn.] ◊ buordă, ruoșu ka bužuoru, așa ḑîśa mama đi farba-ĭa — bordo, crveno kao božur, tako je govorila baba za tu boju [Por.]		[Vidi]
2604	buorś	borș	боршч	buorś (mn. buorśurĭ) [akc. buorś] (i. s.) — (nutr.) (izob.) boršč, čorba od komine ◊ buorśu a fuost ḑamă đi pruńe đi tuamnă: kînd fĭerb pruńiļi în śubăr, sa ĭa komina-ĭa sa mĭastîkă ku uasă ku tuot, sa sarĭaḑă, șî sa manînkă ku koļașa — boršč je bila čorba od šljiva: kad šljive provru u kaci, uzme se ona komina i promeša se zajedno sa koščicama i sa svim, posoli se i jede sa kačamakom ◊ đin buorś s-a fakut șă oțăt ku kare s-a akrit krîstavĭețî, piparka or varḑa đi ĭarnă — iz boršča se pravilo i sirće, kojim su se kiselili krastavci, paprika ili kupus za zimu [Por.]		[Vidi]
689	buot	bot	њушка	buot (mn. buoturĭ) [akc. buot] (i. m.) — 1. (anat.) njuška, rilo, nos (kod životinja) ◊ s-a lovit la buot — povredio je njušku [Hom.] ◊ sa ļinźe pi buot — (fig.) oblizuje se (=omastio brk, pa se oblizuje) ♦ sin. fļit [Por.] 2. vrsta reljefa a. zaobljeni svršetak kose b. izdignuti deo terena, vrh ◊ Buotu Krakuluĭ — (top.) (dosl.) „kraj kose”, brdašce u Sigama; čest toponim u planinskim selima [Hom.] ◊ śuaka are vîr, da kraku are buot — čuka ima vrh, a kosa kraj 3. (ret.) zatupast vrh motke, močuge ◊ buata-sta đi pasuĭ n-are buot kum trîabe — ova motka za mlaćenje pasulja nema vrh kako treba ♦ sin. botur [Por.] ♦ dij. var. bot [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
543	buou	bou	во	buou (mn. buoĭ) [akc. buou] (i. m.) — (zool.) vo (Bos taurus) ◊ buou ĭe biku lu kare sînt batuće kuaĭļi, să nu sară pi vaś, numa să fiĭe bun đi lukru — vo je bik kome su stucana jaja, da ne bi mogao da skače na krave, već da bude dobar za rad ◊ tare ka buou — jak kao vo ♦ var. bou ♦ up. bik [Por.] ♦ dij. var. bu (mn. buоĭ) [Kmp.] ∞ vită	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
771	buož	boz	бурјан	buož (mn. buožî) [akc. buož] (i. m.) — (bot.) burjan (Sambucus ebulus), samonikla zeljasta biljka neprijatnog mirisa, sa belim cvetovima i sitnim crnim plodovima ◊ sa înkis poćaka đi buož — burjan je zakrčio stazu ◊ în Osńiśa buož uskaț sî kuļeg đi fokorĭaļe la Žuoĭ marĭ — u Osniću suvi burjan se sakuplja za vatre na Veliki četvrtak [Crn.] ◊ đin buož bufańi fak pekmĭez — od burjana Bufani spremaju pekmez [Buf.]		[Vidi]
882	bura	bura	кишити	bura (ĭuo burîĭ, ĭel burîĭe) [akc. bura] (gl.) — kišiti, sitni sipiti ◊ afară burîĭe, ĭa umbrĭelu — napolju pada sitna kiša, ponesi kišobran [Crn.] ◊ nu sa puńe pluaĭa, numa o să bure ka đin śață udă — neće udariti kiša, samo će sitno sipiti kao iz vlažne magle [Por.] ∞ bură		[Vidi]
629	buratură	borâtură	сперма	buratură (mn. buraturĭ) [akc. buratură] (i. ž.) — sperma, muško seme ◊ ĭ-a dat đin mînă, ș-a umplut pătura đi buratură — onanisao je, i napunio ćebe spermom [Por.] ♦ dij. var. borîtură [Crn.] ∞ borî		[Vidi]
881	bură	bură	измаглица	bură (mn. burĭe) [akc. bură] (i. ž.) — izmaglica, sitna kiša koja pada iz magle ◊ pluaĭe marunțîkă — sitna kišica ◊ pin bura-sta nuĭeș ńiś ud ńiś uskat — po ovoj izmaglici nisi ni mokar ni suv [Crn.] ◊ bură ĭe un fĭeļ đi śĭață ku ploiță — bura je jedna vrsta magle sa kišicom [Por.] ∞ bura	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
604	burća	burcea	трбоња	burća (mn. burćeń) [akc. burća] (i. m.) (hip.) (pej.) — trbonja ◊ burća sa ḑîśe đi uom ku burta mare — burća se kaže za čoveka koji ima veliki stomak [Por.] ♦ dij. var. burćilă [GPek] ∞ burtă		[Vidi]
605	Burćeńi	Burtea	Трбуховићи	Burćeńi [akc. Burćeńi] (i. m.) (por.) (pej.) — „Trbonje”, stari porodični nadimak u Gornjani, opština Bor Ranije je u selu bio veoma mali broj gojaznih ljudi, pa su oni retki dobijali nadimak "Burćeńi", koji se potom prenosio i na potomke. ◊ Ĭanku Burtan / Ĭanku Burćanu — Janko, iz familije Burćenja ♦ var. Burćuońi [Por.] Burćuońi [akc. Burćuońi] (antr.) — vlaško prezime familije u Šarbanovcu po pretku koji je imao nadimak Burća [Crn.] / < burća — (pej.) trbonja ∞ burtă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
598	burćikanuos	burduhănos	трбушаст	burćikanuos (burćikanuasă) (mn. burćikanuoș, burćikanuasă) [akc. burćikanuos] (prid.) — trbušast, koji ima veliki trbuh ◊ dukenźiu nuostru ĭe koźa burćikanuos — naš dućandžija je prilično trbušast ♦ sin. trbanuos [Crn.] ♦ dij. var. burtanuos [akc. burtanuos] ◊ uom burtanuos, are burtan boznakît — trbast čovek, ima ogroman stomak [Por.] ∞ burtă		[Vidi]
2806	burćilă	burtilă	трбоња	burćilă (mn. burćiļe) [akc. burćilă] (i. ž.) — (anat.) (pej.) trbonja ◊ burćilă ĭe aăla kare ĭe ku burta mare, kare ĭe burtanuos — burčilo je onaj koji ima veliki stomak, koji je trbušast [GPek] ∞ burtă		[Vidi]
3776	Burćuońi	Burtea	Трбуховићи	Burćuońi [akc. Burćuońi] (i. m.) ● v. Burćeńi [Por.] ∞ burtă		[Vidi]
3778	burduf	burduf	мех	burduf [akc. burduf] (i. s.) ● v. burduș [Buf.]		[Vidi]
976	burdukală	burducală ?	прња	burdukală (mn. burdukaļе) [akc. burdukală] (i. ž.) — prnja, dronjak, lična stvar ◊ adună-ț burdukaļiļi, șî ĭeș afară — pokupi svoje prnje, i izađi napolje [Crn.]		[Vidi]
599	burduș	burduf	мех	burduș (mn. burdușurĭ) [akc. burduș] (i. m.) — meh, mešina od neštavljene jareće ili jagnjeće kože, koju kovači koriste za raspirivanje vatre ◊ țĭgańi ku burdușu a suflat în fuok, ș-a fakut svrĭađiļe — Romi su mešinom raspirivali vatru i kovali svrdla [Crn.] ♦ dij. var. burduf [Buf.] ♦ var. fuaļe [Por.]		[Vidi]
748	burfarĭ	?	трбоња	burfarĭ (mn. burfarĭe) [akc. burfarĭ] (i. s.) — trbonja, čovek sa velikim trbuhom [Por.] ∞ burfă		[Vidi]
747	burfă	burfă	изнутрица ?	burfă (mn. burfe) [akc. burfă] (i. ž.) — 1. (anat.) iznutrica kod životnja (creva, želudac i dr.) 2. (nutr.) hrana koja sadrži iznutrice [Por.]		[Vidi]
711	burgiĭe	burghiu	бургија	burgiĭe (mn. burgiĭ) [akc. burgiĭe] (i. ž.) — (tehn.) burgija, alatka za bušenje ◊ dăm burgiĭa să fak o gaură în parĭaće — daj mi burgiju da izbušim jednu rupu u zidu [Hom.] ♦ dij. sin. sfrĭađir [Por.]		[Vidi]
540	burik	buric	пупак	burik (mn. burikurĭ) [akc. burik] (i. s.) — 1. (anat.) pupak, deo stomaka; pupčana vrpca ◊ kopilu kînd să fače i-să taĭe buriku, și să ļagă — kad se dete rodi, pupak mu se odseče, i uveže ◊ la noĭ buriku să păstrează, așa ĭe običaĭu — kod nas se pupčana vrpca čuva, takav je običaj [Kmp.] ◊ đemult, aĭ batrîń în Porĭeśa, a taĭat buriku pi rastău — nekada, stari Porečai su sekli pupak na palici jarma [Por.] 2. (anat.) vrh čovekovog prsta, jagodica ◊ buriku ďeșťuluĭ — jagodica prsta [Kmp.] ◊ atîta źier a fuist, đi mi s-a îngĭețat buriku źeĭśtuluĭ — toliki mraz je bio da su mi se zaledila jagodica prsta [Por.] 3. (pedološki) kvalitetna zemlja ◊ akolo ĭe buriku pomîntuluĭ — tamo je najplodnija zemlja [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
739	buriu	buriu	бурило	buriu (mn. buriе) [akc. buriu] (i. s.) — burilo, omanji drveni sud od doga, za čuvanje rakije ◊ în buriu kure rakiĭa la kazan — u burilo teče rakija sa kazana [GPek] ♦ dij. sin. źuban (Rudna Glava), źiban (Tanda) [Por.]		[Vidi]
852	burĭaće	burete	гљива	burĭaće (mn. burĭeț) [akc. burĭaće] (i. m.) — (mik.) gljiva, pečurka ◊ la nuoĭ pră duos ĭastă mulț burĭeț — kod nas u šumi ima mnogo pečuraka ◊ burĭețî aĭ ĭuț îs buń dăkă să frig în ćigańe ku uavă — bele mlečne pečurke su ukusne, ako se prže sa jajima u tuganju ◊ burĭețî aĭ ńegri krĭesk pră fag — bukovača raste na bukvi [Hom.] ◊ burĭaćiļi dă pi ļemn, da śuparka pi kîmp — pečurka niče na drvetu, a gljiva na zemlji ♦ sin. śuparkă [Por.]		[Vidi]
4160	burĭaće galbin	burete galbin	лисичарка	burĭaće galbin (mn. burĭeț galbiń) [akc. burĭaće galbin] (i. m.) — (mik.) lisičarka (Cantharellus cibarius) ◊ burĭeț đ-aĭ galbiń sînt śupĭerś galbińe ka śara — lisičarke su pečurke žute kao vosak ◊ burĭeț đ-aĭ galbiń sa măĭ kĭamă șî burĭeț đi pin sfińak — lisičarke se još zovu i pečurke iz crnog grabišta [Por.] ∞ burĭaće		[Vidi]
4159	burĭaće ĭuće	iuţar	млечњача	burĭaće ĭuće (mn. burĭeț ĭuț) [akc. burĭaće ĭuće] (i. m.) — (mik.) mlečnjača, bela gljiva (Lactarius piperatus) ◊ burĭaće ĭuće ĭe śuparkă albă, pļină đi lapće, kare dă pin padure — mlečnjača je bela pečurka, puna mleka, koja raste po šumi [Por.] ∞ burĭaće		[Vidi]
864	burkă	burcă	капут	burkă (mn. burś) [akc. burkă] (i. ž.) — 1. kaput, gornji deo muškog odela; sako ◊ kînd ĭe frig, uamińi înbrakă burka — kad je hladno, muškarci oblače kaput ♦ (demin.) burkiță ◊ a măĭ ramas kîta đin śuarik, șî s-a rugat đi kroĭtuorĭ să-ĭ fakă șî o burkiță đi fiu-su — ostalo je malo od sukna, pa je zamolio krojača da mu sašije i kaputić za sina ♦ (augm.) burkuoń [Por.] 2. džemper ◊ muma mĭ-a înpļećit burkă đe lînă — majka mi je isplela džemper od vune ◊ babă Ĭana fărbuĭe burka — baba Jana farba džemper ◊ burka đe lînă ĭe kalduruăsă — džemper od vune je topao [Crn.] ∞ țuală		[Vidi]
866	Burkeșuońi	Burcaș	Буркешони	Burkeșuońi [akc. Burkeșuońi] (i. m.) — (antr.) Burkešoni, Burkešići, (dosl.) „Kapitić”, staro vlaško prezime u Tandi, koje je nastalo od reči burka- kaput”, zbog toga što je rodonačelnik ove familije jedini u selu imao kaput, deo nošnje koji su nosili samo bogatiji ljudi ◊ Burkeșo-l batrîn a veńit în Tanda đin Kļuś, ș-a fakut borđiĭ la Kraku uokńi, supt Guol — najstariji Burkeš je došao u Tandu iz Ključa, i napravio zemunicu na Kraku okni, pod Deli-Jovanom ◊ Burkeșuońi au mulće krĭenź, kare s-a poļikrit dupa kopiĭi, or dupa ńepuoțî-luĭ: alu Stoĭan Burkeș, alu Ńițu Burkeș, alu Dumitru Burkeș, alu Žîuku Burkeș ... — Burkešoni imaju mnogo grana, koje se prezivaju prema njegovim sinovima ili unucima: od Stojana Burkeša su Stojanovići, od Nice Burkeša - Niculovići, od Živka Burkeša - Živkovići .. ♦ var. burkaș, burkiș [Por.] ∞ burkă		[Vidi]
701	burtan	burtan	желудац	burtan (mn. burtań) [akc. burtan] (i. m.) — 1. (anat.) želudac, trbuh, stomak 2. (fig.) debeljko, osoba sa velikim stomakom 3. (antr.) Burtan — „Trbonja”, nadimak za osobu sa velikim stomakom ◊ ĭel ĭe fiu lu Ĭanku Burtan — on je sin Janka Trbonje ♦ / (augm.) < burtă ♦ sin. tîrban [Por.]		[Vidi]
603	burtanuos	burtos	трбушаст	burtanuos (burtanuasă) (mn. burtanuoș, burtanuosă) [akc. burtanuos] (prid.) — 1. trbušast, sa velikim trbuhom ◊ burtanuos ĭe uom ku burta mare — trbušast je čovek sa velikim stomakom ◊ uamiń burtanuoș đemult n-a fuost mulț, kî tuoț a fomit, ș-a fuost uskaț — trbušastih ljudi je nekada bilo malo, jer su svi gladovali, i bili mršavi 2. obao, zaobljen, izbočen ◊ baluonu đi apă ĭe burtanuos, da kila nu — balon za vodu je trbušast, a flaša nije ♦ sin. tîrbanuos [Por.] ∞ burtă		[Vidi]
503	burtă	burtă	трбух	burtă (mn. burț) [akc. burtă] (i. ž.) — trbuh, stomak ◊ are durĭerĭ la burtă — ima bolove u stomaku ◊ ma duare burta — boli me stomak ◊ burta muaļe — (anat.) donji deo stomaka, meki trbuh ◊ burta mikă, burta „pi žuos” — „mali stomak”, „donji stomak”: (euf.) deo tela sa genitalijama, u (izr.) „one stvari”, naročito „ženske stvari” [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3777	burtuoń	burtă	трбушина	burtuoń (mn. burtuańe) [akc. burtuoń] (i. s.) — (augm.) (anat.) trbušina, stomačina ◊ arĭe burtuoń, ka kînd la arańit ku laturĭ — ima stomačinu kao da su ga hranili pomijama [Crn.] ∞ burtă		[Vidi]
879	buruĭană	buruiană	лековита биљка	buruĭană (mn. buruĭańe) [akc. buruĭană] (i. ž.) — opšti naziv za lekovitu biljku ◊ ku śe buruĭană aĭ vinđakat taĭatura la mînă? — kojom si biljkom izlečio posekotinu na ruci ? ◊ akuma ĭe vrĭamĭa đi kuļes buruĭańe — sad je vreme za berbu lekovitog bilja ◊ romańița șî kuada mîțuluĭ sînt buruĭańe đi durĭarĭe la burtă — kamilica i hajdučka trava su lekovite biljke protiv bolova u stomaku [Crn.]		[Vidi]
3770	burundău	borândău	бориндеу	burundău [akc. burundău] (i. m.) ● v. borîndău [Por.] ∞ borîndai		[Vidi]
821	buskofi	boscofi ?	мрљати	buskofi (ĭuo buskofĭesk, ĭel buskofĭașće) [akc. buskofi] (gl. p. ref.) — mrljati, mazati, razmazati, proizvoljno i bez ukusa mešati razne tečne sastojke boje ili hrane ◊ nu șćiĭe sî văruĭe, numa buskofĭașće parĭețî — ne zna da kreči, samo razmazuje zidove ♦ sin. spoi [Por.] ∞ buaskă		[Vidi]
822	buskofĭală	boscofeală ?	мрља	buskofĭală (mn. buskofĭaļе) [akc. buskofĭală] (i. ž.) — 1. mrlja, brljotina ◊ kopilo-sta a fakut numa o buskofĭală în svĭeskă đi șkuală — ovo dete je napravilo samo neku mrlju u školskoj svesci 2. smeša različitih tečnih sastojaka, bućkuriš ◊ a fakut o buskofĭală đi ḑamă, pućem numa s-o lupadăm la puorś — napravila je bućkuriš od čorbe, možemo samo da je bacimo svinjama [Por.] ∞ buaskă		[Vidi]
772	buskomĭeļńiță	boscomelniţǎ	бускомелница	buskomĭeļńiță (mn. buskomĭeļńiśe) [akc. buskomĭeļńiță] (i. ž.) — 1. boskomelnica, obredni kolač koji se jedini ljubi na pomanama, prilikom obreda namenjivanja pokojniku (Rudna Glava) 2. sveća kojom se kadi pomana (Gornjane) ◊ buskomĭeļńiță ie lumanarĭe numarată ku ungiĭa, kă la pomană trîabe să fiĭe tuot la număr — boskomelnica je sveća, na kojoj je noktom urezan određen broj recki, jer na pomani treba sve da bude na broju ♦ var. boskomĭeļńiță ♦ up. țuka [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
692	Busuĭokuońi	Busuioceanu	Босијокани	Busuĭokuońi [akc. Busuĭokuońi] (i. m.) — (antr.) Bosijokani, vlaško prezime familija Bosijoković i Lazarević u Osniću, potomaka Vlaha po imenu Busujuok („Bosiljak”) ◊ Busuĭokuońi đin Bukuva sînt proboćeḑaț pi srbĭașće „Lazarević\" — Bosijokani iz Bukova su prekršteni na srpskom \"Lazarević\" [Crn.] ∞ busuĭuok		[Vidi]
3304	Busuĭuaka	Busuioaca	Босиљка	Busuĭuaka [akc. Busuĭuaka] (i. ž.) — (antr.) (zast.) Bosiljka, žensko lično ime ◊ dupa buĭađe busuĭuok, đemult la mulće fĭaće nașî a dat nume Busuĭaka — prema biljci bosiljka, nekada su mnogim devojčicama kumovi davali imena Bosiljka ♦ up. Bosîlka [Por.] ∞ busuĭuok		[Vidi]
1853	busuĭuok	busuioc	босиљак	busuĭuok (mn. busuĭuaśe) [akc. busuĭuok] (i. s.) — (bot.) bosiljak (Ocimum basilicum) ◊ fir đi busuĭuok — struk bosiljka ◊ busuĭuok ĭe buĭađe sfîntă — bosiljak je sveta biljka ◊ niś un đeskînćik nu puaće fara busuĭuok — ni jedna bajalica ne može bez bosiljka ◊ busuĭuoku ćimpuluĭ — vrsta bosiljka [Por.] ♦ dij. sin. bîsîĭuok (Sige) [Hom.] ◊ busuĭuoku kaluluĭ — divlji, „konjski” bosiljak (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
1546	buș	floricele	кокице	buș1 (mn. bușî) (i. m.) — kokice, pečena i raspukla zrna kukuruza ◊ bușî la nuoĭ să fak dîntr-o suartă dă kukuruḑ da-l galbin ku buobu mik — kokice se kod nas prave od jedne vrste žutog kukuruza sa sitnim zrnom [Hom.] [Bran.] ♦ dij. sin. kokuoș (Rudna Glava) ♦ var. kokuașă (Topolnica) [Por.] ♦ dij. sin. śubenśi (Malajnica) [Pad.] ♦ dij. sin. kokodań (Velika Kamenica) [Dun.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
3378	buș	cocoloș	грудва	buș2 (mn. bușă) [akc. buș] (i. s.) — 1. grudva valjanog snega ◊ bușu ĭe kokoluoș mare đe zapadă muaļe, kare sa faśe kînd sa ĭa kokoluoș mik șă sa tîvaļeașće đin vîru śuośi-n vaļe, șî ĭel krĭașće boznakît, adunînd pi drum zapadă ļipiśuasă — buš je velika grudva mekog snega, koja nastaje kada se uzme mala grudva i valja se s vrha brda na dole, i naraste bogzna koliko, skupljajući usput lepljivi sneg ◊ fînkă dupa buș ramîńe luoku đizgoļit, đemult așa s-a kurațat ļivĭeḑîļi đe zapadă, đi sî puată uoĭļi să ažungă la ĭarbă, înga pănă nu sa topĭașće zapada — pošto iza „buša” ostaje ogoljen teren, nekada su se tako čistile livade od snega, da bi ovce mogle da dođu do trave još dok se sneg ne otopi 2. komad, odlomak neke materije ◊ a dus la muoș koźa mare buș đi ĭaskă — doneo je dedi poveći komad truda ♦ up. kokoluoș [Por.]		[Vidi]
777	bușćan	buștean	пањ	bușćan (mn. bușćeń) [akc. bușćan] (i. m.) — 1. panj, deo drveta koji ostaje na korenu kad se stablo iseče, sruši ili prelomi, bilo da je u zemlji, ili da je izvađen iz nje ◊ am tîrsît pođina, șî mĭ-a măĭ ramas numa ńișći bușćeń đi skuos — istrsio sam padinu, i ostali su mi samo još neki panjevi za vađenje ♦ (demin.) bușćańel, bușćanuț ♦ (augm.) bușćanuoń ♦ sin. truș, śulpan 2. čokot vinove loze ◊ am ḑîaśe bușćeń đi viĭe — imam deset čokota vinove loze [Por.] 3. korenje sasušenog korova i drugog nekorisnog bilja ◊ aĭa śi ĭe în Poreśĭa bușćan, la nuoĭ sa kĭamă buśim, da bușćeńi la nuoĭ sînt rîdaśińiļi kare ramîn șî putraḑăsk dupa buĭeḑ, kînd buĭađa sa uskă — ono što je u Poreču „buščan”, kod nas je „bučim”, a mi „buščan” zovemo korenje biljaka koje je ostalo da truli u zemlji, kad se biljka osuši (Jasikovo) [GPek] ∞ buśim	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1562	bușćoruagă	boșorog	страћара	bușćoruagă (mn. bușćoruaźe) [akc. bușćoruagă] (i. ž.) — straćara, oronula kuća ◊ bușćoruagă ĭe koļibă batrînă, urńită — straćala je stara oronula kuća (Tanda) [Por.] ♦ up. bușćuruog [Crn.] ◊ bușćoruog, koļibă batrînă, spartă, în kare traźe în toaće părțîļi — stara oronula koliba, u kojoj duva na sve strane (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
987	bușćuruog	bușciorog ?	вир	bușćuruog (mn. bușćuruogurĭ) [akc. bușćuruog] (i. m.) — vir, duboko mesto u potoku ili reci ◊ la Ćimuok ĭastă mulće bușćuruogurĭ marĭ, buńe đi skaldat — na Timoku ima mnogo velikih virova, dobrih za kupanje [Crn.] ♦ up. bușćoruagă [Por.]		[Vidi]
860	bușńak	bușneac	прашина	bușńak (mn. bușńakurĭ) [akc. bușńak] (i. ž.) — prašina ◊ s-a fakut bușńak ka la mașîna đi traĭrat — digla se prašina kao na vršidbi ◊ kum nu ći îńakă atîta bușńak? — kako te ne guši tolika prašina? ♦ sin. pulbîr [Crn.] ♦ dij. var. bușînariĭe [Hom.] ♦ dij. var. bușnariĭe ◊ batu vîntu, șî rîđikă bușnariĭe boznakîtă — dunu vetar, i podiže ogromnu prašinu [Por.]		[Vidi]
1558	Buśa	Bucea	Бучје	Buśa [akc. Buśa] (i. ž.) — (ojk.) Bučje, vlaško selu u opštini Bor ◊ Buśa ĭe sat rumîńesk, supt puaļiļi lu Kîrșĭa mare — Bučje je vlaško selo, u podnožju Velikog krša [Crn.]		[Vidi]
1559	Buśan	Bucean	Бучанин	Buśan (mn. Buśeń) [akc. Buśan] (i. m.) — (antr.) Bučanin, stanovnik sela Bučje, u opštini Bor ◊ Buśeńi sînt uamiń vrĭańiś — Bučani su vredni ljudi ◊ muĭarĭa đin Buśa ĭe Buśană — žena iz Bučja je Bučanka [Crn.] ◊ Buśeń ĭe poļikră lu famiļiĭ kare sînt pin saćiļi nuaștre veńiț đin Buśa; la karće sînt skriș ku prezimiļi Bučanović — Bučani je nadimak familija u našim selima, koje su doseljene iz Bučja; u knjige su upisani sa prezimenom Bučanović [Por.] ∞ Buśa		[Vidi]
780	buśauă	bucea	наглавак	buśauă (mn. buśĭaļe) [akc. buśauă] (i. ž.) — (tehn.) naglavak, mufna, čaura, obruč, cev a. metalni obruč na drvenoj glavčini kolskog točka ◊ buśaua ĭe fakută đi kovaś, ka un ińel đi fĭer — „bučava” je nalik na gvozdeni prsten, koji su izrađivali kovači b. drveni pisak na rikalu ◊ buśaua la buśin sa faśe đin suok, kî ĭel ĭe îngăurit gata — pisak za rikalo pravi se od zove, jer ona već ima gotovu rupu [Por.]		[Vidi]
778	buśim	bucium	главчина	buśim (mn. buśimĭе) [akc. buśim] (i. m.) — 1. (tehn.) glavčina kolskog točka ◊ buśim ĭe kăpățîna la rotă đi kar, or la rota đi moră — glavčina je deo kolskog točka, ili vodeničnog kola [Buf.] ♦ sin. kîpațînă [Por.] 2. panj ◊ buśimu ĭe bușćanu kare ramîńe în pomînt kînd taĭ ļemnu đen piśuare — bučim je deo drveta koji ostaje uz koren kada se stablo poseče (Jasikovo) [GPek] ♦ sin. bușćan [Por.]		[Vidi]
580	buśin	bucium	рикало	buśin (mn. buśińe) [akc. buśin] (i. m.) — rikalo, pastirska truba, dugačak duvački instrument od lipove kore ◊ buśinu sî faśe primovara, kînd ĭe ćeĭu-n mîzgă — rikalo se pravi u proleće, kad je lipa u sokovima [Crn.] ◊ buśinu a fakut pîkurari, pănă a pazît uoĭiļi — rikalo su pravili pastiri, dok su čuvali ovce [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
784	buśińiș	buciniș	кукута	buśińiș (mn. buśińișă) [akc. buśińiș] (i. s.) — (bot.) kukuta, angelika (Anchangelica officinalis) ◊ buśińișu are dudă marĭ, krĭașće înalt — kukuta ima dugačke cevi, raste visoko [Por.] ♦ dij. sin. fifă (Jasikovo) [GPek] (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
684	butavi	umfla	надути	butavi (ĭuo butavĭesk, ĭel butavĭașće) [akc. butavi] (gl. p. ref.) — (med.) naduti (se), nateći, dobiti otok, dobiti vodeni podliv usled neke bolest i ◊ baba a-nśeput a butavi la firĭe, n-o să traĭaskă mult — babi je počelo da natiče lice, neće dugo da živi ◊ mare zîpușală, sa butavĭesk vićiļi la pulpĭe — velika je sparina, stoci će da nateknu vimena [Por.]		[Vidi]
686	butavit	umflat	отечен	butavit (butavită) (mn. butaviț, butaviće) [akc. butavit] (prid.) — (med.) otečen, natečen, naduvan ◊ tuot ĭe butavit đi bĭare — sav je natečen od pića [Por.] ∞ butavi		[Vidi]
940	butavitură	umflătură	отеклина	butavitură (mn. butaviturĭ, butavĭelurĭ) [akc. butavitură] (i. ž.) — oteklina, otečeno mesto ◊ am kaḑut pi gĭață, șă am pi șuold o butavitură mare — pao sam na ledu, i imam na butuni veliku oteklinu ♦ sin. umflatură, vîtamatură [Por.] ∞ butavi		[Vidi]
685	butavĭelă	umflare ?	отеклина	butavĭelă (mn. butavĭaļе) [akc. butavĭelă] (i. ž.) — 1. (med.) otok, oteklina, naduto mesto na telu čoveka ili životinje, nastalo sakupljanjem tečnosti usled bolesti, ili starosti ◊ la bîtrîńață, ĭasă butavĭaļe măĭ mult pi supt uokĭ — u starosti, izbijaju otoci najviše ispod očiju 2 (fig.) naduvenko ◊ o butavĭelă đi uom, să n-aĭ trĭabă ku ĭel — neki naduvenko, da nemaš posla s njim ♦ var. butavĭală [Por.] ∞ butavi		[Vidi]
3784	butoĭ	butoi	буре	butoĭ [akc. butoĭ] (i. s.) ● v. butuoń [Kmp.]		[Vidi]
682	butorkuos	buturos	шупљикав	butorkuos (butorkuasă) (mn. butorkuoș, butorkuasă) [akc. butorkuos] (prid.) — 1. (bot.) šupljikav; šupalj, koji ima duplju ◊ ļiemno-sta ĭe butorkuos, nuĭe bun đi trabuĭală — ovo drvo je šupljikavo, nije za upotrebu [Crn.] ◊ gruoso-sta ĭe butorkuos, bun ĭe đi stupină — ovo deblo je šuplje, dobro je za košnicu [Por.] 2. (iron.) butorkuos în kap — šupljoglav, praznoglav [Crn.] ∞ butuarkă		[Vidi]
668	butuarkă	butoarcă	дупља	butuarkă (mn. butuorś) [akc. butuarkă] (i. ž.) — duplja, šuplje stablo; stablo sa dupljom koja je nastala truljenjem drveta ◊ a pitulat bańi în butuarkă — sakrio je pare u šupljem stablu [Hom.] ◊ (ver.) în butuarkă traĭașće zmău ku zmauaĭka-luĭ — u duplji stabla živi zmaj sa svojom zmajevicom ◊ đemult s-a pĭerdut golîmbi ś-a trait pin butuorś — odavno su nestali golubovi koji su živeli po dupljama [Por.]		[Vidi]
567	butuoń	butoi	буре	butuoń (mn. butuańe) [akc. butuoń] (i. m.) — 1. bure, sud napravljen od drvenih duga, koji služi za čuvanje pića ◊ butuoń đi vin — bure za vino ◊ butuoń đi rakiu — bure za rakiju 2. cilindar koji vodu iz jaza usmerava na vodenično kolo ◊ butuońu muori — badanj, vodenično bure ♦ var. butuoĭ (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad, Zlot) [Crn.] ◊ butuońu muori rumîńi đemult a fakut đin butuarkă, lungă pista șasă-șapće pașurĭ, șă îngustă la vîr — badanj su Vlasi nekada izrađivali od šupljeg debla, dužine preko šest-sedam koraka, i suženog pri vrhu ◊ butuarka taĭată đi butuoń s-a ars bińe pi đinuntru, ku fuok đi tîrș uskaț — šuplje drvo isečeno za badanj, paljeno je s unutrašnje strane vatrom od suvaraka ◊ în vîru butuońuluĭ a-nțapat un fĭeļ đi gaļiată kare sa kĭame śutură — na uži kraj badnja nabijala se vrsta cipuna koja se zove kablina ◊ śutura avut gaură la masură, da în ĭa sa bagat gaļeț măĭ strîmće or măĭ larź, pi kum a fuost apa đi tare — kablina je imala otvor po meri, a u nju se nabijali cipuni različitih otvora, prema tome koliko je voda bila jaka [Por.] ♦ dij. var. butoĭ [Kmp.]		[Vidi]
1412	butura	butura	мутити	butura (ĭuo butur, ĭel butură) [akc. butura] (gl. p. ref.) — (zast.) (za tečnost u buretu) mutiti (se), kvariti (se) ◊ kînd țî sa va butura vinu în butuoĭ, o să vĭeḑ sîngur kă butuoĭu nu țî bun — kad ti se bude pokvarilo vino u buretu, sam ćeš videti da ti bure ne valja ♦ sin. strîka, tulbura [Por.]		[Vidi]
888	buturi	buturi ?	набасати	buturi (ĭuo buturĭesk, ĭel buturiĭașće, ) [akc. buturi] (gl.) — nabasati, naleteti, iznenada i neočekivano naići na nešto ili nekoga ◊ buturiĭ pistă uom pi kare nu l-am vaḑut đin kopilariĭe — nabasao sam na čoveka koga nisam video još od detinjstva ◊ buturiĭ pistă aĭa baș śe-m trîabĭe — neočekivano sam naleteo baš na ono što mi treba [Crn.]		[Vidi]
1413	buturit	buturit	мутан	buturit (buturită) (mn. buturiț, buturiće) [akc. buturit] (prid.) — (zast.) (za tečnost u buretu) mutan, zamućen, pokvaren; ustajao; ukiseo ◊ labdă butuoĭu, ĭară-n ĭel s-a buturit tuot — baci bure, opet se u njemu sve zamutilo (Tanda) ♦ sin. tulburat [Por.] ∞ butura		[Vidi]
676	buturuagă	buturugă	пањ	buturuagă (mn. buturuoğ) [akc. buturuagă] (i. ž.) — panj; glavčina [Kmp.] ◊ s-a dus să skuată vro buturuagă đin drum, să nu-ĭ rastuarńe karu ku fîn — otišao je da iskopa neki panj sa puta, da mu ne preturi kola sa senom ♦ dij. sin. bușćan [Por.]		[Vidi]
950	Buzduakă	bâzduacă	Буздока	Buzduakă [akc. Buzduakă] (i. m.) — (antr.) Buzdoka, nadimak čoveka u Rudnoj Glavi, (pej.) buzdovan, tupan [Por.] ∞ buzdugan		[Vidi]
1497	buzduakă	bâzdoacă	тупан	buzduakă (mn. buzduoś) [akc. buzduakă] (i. s.) — tupan, glupan, blenta; buzdovan ◊ a trait la nuoĭ un uom pi kare la poļikrit Ĭuakă Buzduakă, kă a fuost, saraku, uom prostovan — živeo kod nas neki čovek koga su zvali Joka Buzdoka, jer je, siroma, bio čovek priprost [Por.] ∞ buzdugan		[Vidi]
923	buzdugan	buzdugan	буздован	buzdugan (mn. buzdugańe) [akc. buzdugan] (i. s.) — buzdovan 1. srednjevekovno oružje, gvozdena kugla sa drškom ◊ șî traźe Miluș buzduganu, șî ăĭ sparźe kapu la turk — i potegne Miloš buzdovan, i razbije Turčinu glavu (iz nar. prip.) 2. (zast.) močuga, drveni predmet sa drškom i čvornovatim zadebljanjem na vrhu ◊ ma rugaĭ đi ĭel s-îm fakă un maĭ, să bat la parĭ în gard, da ĭel mĭ-a fakut un buzdugan, ma duk să dau pi kap ku ĭel — molio sam ga da mi napravi malj, da nabijem kočeve u ogradi, a on mi je napravio neki buzdovan; idem da ga njime mlatnem po glavi 3. (fig.) tup i glup čovek ◊ veśińi aĭ miĭ sînt ńișći buzdugań, nu măĭ puoț ć-a tăĭnuĭa ku iĭ — moje komšije su neki buzdovani, ne može (š) (se) razgovarati sa njima 3. (fig.) muški polni organ (u nadgovaranju sa ženama) ◊ fuź, soro, înkolo, kă mi sa skuală pîrdańiku đi buzdugan, șî o sî fiĭe beļauă! — beži tamo, sele, jer će mi se dići prokleti buzdovan, pa će biti belaja! ♦ sin. maśukă, buată [Por.]		[Vidi]
833	buzmeńit	buzumienit	збуњен	buzmeńit (buzmeńită) (mn. buzmeńiț, buzmeńiće) [akc. buzmeńit] (prid.) — zbunjen, ošamućen, mamuran ◊ a baut prîamult, ș-akuma ĭe buzmeńit — pio je previše, pa je sada mamuran ◊ śe ć-aĭ buzmeńit? — zašto si se zbunio? ◊ m-am buzmeńit kînd ĭ-am vaḑut — zbunio sam se kada sam ih video [Hom.] ♦ dij. var. buzumeńit, puzumeńit [Por.] ∞ buzmeńi		[Vidi]
1963	buzumfla	bosumfla	дурити се	buzumfla (ĭuo ma buzumflu, ĭel sa buzumflă) [akc. buzumfla] (gl. p. ref.) — duriti se, naduriti se, napućiti usne u znak ljutnje ◊ kînd ĭeram mik, am șćut ma buzumfla đi fiĭe śe — kad bejah mali, znao sam se duriti za bilo šta ♦ / buḑă — usne + umfla — naduvati, pućiti ♦ sin. brusńi, înbrusńi, înbufna [Por.]		[Vidi]
800	buzumflat	bosumflat	надурен	buzumflat (buzumflată) (mn. buzumflaț, buzumflaće) [akc. buzumflat] (prid.) — naduren, napućenih usana, ljutit ◊ śe stă kopilo-sta buzumflat? — što li je ovo dete nadureno? ♦ / < buḑă — usna + umflat — naduvan, natečen [Por.] ♦ dij. var. bodgruos (Sige) [Hom.] ∞ buzumfla		[Vidi]
1229	bužuoń	ţâșnitură	млаз	bužuoń (mn. bužuańe) [akc. bužuoń] (i. m.) — mlaz ◊ s-a rupt mațu, ș-a bîșńit un bužuoń dă apă — puklo je crevo, i kuljnuo je mlaz vode ♦ sin. ćućur [Hom.] ♦ dij. sin. vîžuoĭ [Crn.][Por.]		[Vidi]
533	bužuor	bujor	божур	bužuor (mn. bužuorĭ) [akc. bužuor] (i. m.) — (bot.) božur (Peonia officinalis) ◊ a-nflurit bužuoru đi pi kîmp — procvetao je poljski božur ◊ ruoșu ka bužuoru — crven kao božur ◊ bužuor đin građină — božur iz bašte [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
855	buźak	bugeac	буџак	buźak (mn. buźakurĭ) [akc. buźak] (i. ž.) — budžak, ćumez, zabačen, neuređen i prljav prostor (Речник МС) ◊ kopiļe, nu ći baga-n buźako-la akolo — dete, nemoj da ulaziš u taj budžak tamo ◊ pi lînga kasa luĭ numa ńișće buźakurĭ — oko njegove kuće samo neki budžaci [Por.]		[Vidi]
857	bușînariĭe	bușneác	прашина	bușînariĭe [akc. bușînariĭe] (i. ž.) — prašina ◊ nu rîđika atîta bușînariĭe — ne diži toliku prašinu ◊ mi s-a înplut nasu dă bușînariĭe — napunio mi se nos prašine [Hom.] ♦ dij. var. bușnariĭe (augm.) (zb. i. ž.) — prašinčina; veliki oblak prašine ◊ a trĭekut un kîmiuon ka sfulđiru, șî s-a rîđikat o bușnariĭe ku tuot dupa ĭel — projurio je jedan kamion kao munja, i podigao se čitav oblak prašinčine za njim ♦ sin. fumariĭe, pulbur [Por.] ∞ bușńak		[Vidi]
1089	țak!	ţac!	цак!	țak! (uzv.) — (onom.) cak! caktanje, zvuk koji se čuje kada se nešto preseče (makazama), prelomi ili pukne ◊ veńi ku fuarfiśiļi-n mînă, și - țak! - taĭe ața — došao je sa makazama u rukama, i - cak! - preseče konac  [GPek]		[Vidi]
1091	țakaĭală	ţăcăială	цактање	țakaĭală (mn. țakaĭaļe) [akc. țakaĭală] (i. ž.) — (onom.) caktanje, čukanje; kuckanje; zveckanje ◊ am un śas batrîn, ăl țîn pi parĭaće în suobă, da țakaĭala iĭ s-auđe tumu obuor — imam jedan stari sat, držim ga na zidu u sobi, a kucanje mu se čuje čak u dvorištu [GPek] ♦ dij. var. țîkaĭală [Por.] ∞ țîkai		[Vidi]
1057	țaklă	sticlă	стакло	țaklă (mn. țîăkļi) [akc. țaklă] (i. ž.) — staklo, prozorsko ◊ mi s-a spart țakla la pĭenđeră — razbilo mi se staklo na prozoru [Res.] ♦ dij. var. stîklă [Por.] [Crn.] ∞ stîklă		[Vidi]
2729	țambalău	tămbălău	гужва	țambalău (mn. țambalăĭ) [akc. țambalău] (i. s.) — gužva, haos ◊ ńișći bĭețîuoș la bîlś s-a luvat la bataĭe, uńi a sarit să-ĭ đispartă, alțî sî sa bată, șî s-a fakut un țambalău ku tuot đi žîndari abĭa la spart — neke pijanice su se potukle na vašaru, jedni su skočili da ih razdvoje, drugi da se biju, pa se stvorila opšta gužva koju su žandari jedva rasturili (Tanda) ♦ var. țîmbalău (Rudna Glava) ♦ var. tămbalău ◊ asară la uoră s-a luvat la gîlśao ńișće baĭaț, a fakut tămbalău ș-a strîkat visaļiĭa — sinoć su se na igranci posvađali neki momci, napravili su gužvu i pokvarili veselje (Topolnica) [Por.]		[Vidi]
1299	țamtaļe	ţămtale	поздрав	țamtaļe (uzv.) — pozdrav, skr. oblik od mulțamtaļe, (dosl.) „mnogo hvala”, koji je opet nastao skraćivanjem složene fraze titulacije u odnosima sa sagovornikom kome je nužno izraziti poštovanje: „mulț ań la duamńa-tĭaļe” — u smislu: „da mi dugo poživite, vaše gospodstvo!” ◊ kînd sa-ntîńiesk duoĭ kunoskuț în drum, unu ḑîśe „Bună kaļa!”, da alalalt iĭ mulțamĭașće ku „Țamtaļe!” — kad se sretnu dva poznanika na putu, jedan kaže „Buna kalja!” (=Sretan put!), a drugi mu se zahvaljuje sa „Camtalje!” [Por.] up. dumitaļe		[Vidi]
5756	țandîră	țandără	треска	țandîră (mn. țăndîrĭ) [akc. țandîră] (i. ž.) — treska, iverica ◊ kînd a spart la ļamńe, a sarit o țandîră șî ĭ-a dat în uokĭ — kad je cepao drva, iskočila je jedna treska i udarila ga u oko ♦ sin. ĭașkĭe [Por.]		[Vidi]
1105	țangiu	ţanțoș	кицош	țangiu (mn. țangiĭ) [akc. țangiu] (i. m.) — kicoš, lepo obučen čovek ◊ țangiu, marĭeț, kare ka ĭel — kicoš, doteran, ko je kao on [Por.]		[Vidi]
1020	țankuș	ţăncușă	клин	țankuș (mn. țankușurĭ) [akc. țankuș] (i. m.) — klin, zaglavak, podložak, drveni ili metalni umetak kojim se učvršćuju spojevi ◊ a batut un țankuș sî înțapeńaskă sakurĭa în držală — nabio je jedan klin da pričvrsti sekiru za držalje [Crn.]		[Vidi]
1041	țap	ţep	бодља	țap1 (mn. țăpe) (i. s.) — (bot.) bodlja, šiljak; trn ◊ am mĭers đeskulț pista kîmp, șî m-am înbrukat într-un țap — išao sam bos preko polja, i nagazio sam na jedan šiljak [Buf.] ♦ dij. var. țapă (mn. țăpe) [Kmp.] ♦ dij. var. țapuș, țapușă [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
1042	țap	ţap	јарац	țap2 (mn. țapĭ) (i. m.) — (zool.) jarac ◊ asta vuorbă s-auđe la nuoĭ pin kînćiśe, nuĭe a nuastră, kî nuoĭ la țap iĭ ḑîśem pîrś; puaće fi kă ń-a veńit đi la Kraĭna, țarańi așa kĭamă pîrśu — ova reč se kod nas čuje u pesmama, nije naša jer mi jarca zovemo „prč”; možda nam je došla iz Krajine, jer Carani tako zovu jarca (kaz. iz Tande u Gornjem Poreču) ♦ sin. pîrś [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1093	țapańiță	așchie	цепаница	țapańiță (mn. țapîăńiț) [akc. țapańiță] (i. ž.) — cepanica, deo drveta koji se odvaja cepanjem, prirodno, ili uz pomoć sekire ◊ a spart la ļamńe-n padurĭe, ș-a fakut țapîăńiț đi vinḑare — cepao je drva u šumi, i pravio je cepanice za prodaju ♦ sin. țapļigă [Por.]		[Vidi]
1106	țapare	ţepar ?	ам	țapare (mn. țapărĭ) [akc. țapare] (i. s.) — am koji se stavlja preko ramena da bi se olakšalo guranje kolica ◊ țaparĭa ĭe ma kare mult ușurĭaḑă kînd sa înpinźe vrun tovar grĭeu — capare je am koji mnogo olakšava kada se gura neki težak teret [Bran.]		[Vidi]
1021	țapă	ţeapă	стожер	țapă (mn. țîаpĭe) [akc. țapă] (i. ž.) — 1. stožer ◊ țapa ĭe par lung karĭe sî baće în pomînt, șî pi lînga kare sa gramađiașće klańa — stožer je dugačak kolac koji se nabije u zemlju, i oko koga se dene stog ♦ sin. brukă (Tanda) 2. os, osje, bodljika na klasu žitarica ◊ spiku đi grîu arĭe țîapĭe lunź, da uorḑu șî mîĭ lunź — klas pšenice ima dugačke osti, a ječam još duže [Crn.] ◊ s-a rîsturnat klańa ku fîn, k-a grîmađito la o pođină, da țapa a fuost supțîrĭe, șî đin ļiemn putrîd, șî s-a kurmat pista mižluok — preturio se plast sena, jer je bio sadenut na padini, a stožer je bio tanak, od trulog drveta, i prelomio se po sredini ♦ (augm.) țapuoń [Por.]		[Vidi]
1023	țapeńiĭe	ţepenie	снага	țapeńiĭe (mn. țapeńiĭ) [akc. țapeńiĭe] (i. ž.) — 1. snaga ◊ marĭe țapeńiĭe ĭe în buoĭ karĭe puot sî tragă tovar grĭeu — velika je snaga u volovima koji mogu da povuku težak teret ◊ țapeńiĭa ĭepuruluĭ ĭe-n pișuarĭe — snaga zeca je u nogama [Crn.] ♦ dij. var. țîpeńiĭe ◊ kînd îș flomînd, or bolnau, n-aĭ ńiś o țîpeńiĭe — kad si gladan, ili bolestan, nemaš nikakvu snagu [Por.] 2. jačina, izdržljivost ◊ sfuara gruasă arĭe mîĭ marĭe țapeńiĭe đi kît a supțîrĭe — debeo konopac ima veću jačinu od tankog [Crn.] ◊ măĭ mare țîpeńiĭe avut lumĭa đemilt, đi kît nuoĭ akuma — veću izdržljivost su imali ljudi nekada, nego mi sada [Por.] ∞ înțîpeńi		[Vidi]
1100	țapin	ţapină	цепин	țapin (mn. țapińe) [akc. țapin] (i. s.) — (tehn.) cepin, alatka koju drvoseče koriste za cepanje oblica, naročito pri izrade šindri kojima su se ranije pokrivale kuće ◊ țapinuĭe fakut đi fĭer, are kuadă lungă, șî taiș întuors în źuos — cepin je napravljen od gvožđa, ima dugačku dršku, i sečivo okrenuto na dole [GPek]		[Vidi]
1119	țapiș	ţăpiș	усправан	țapiș (țapișă) (mn. țapiș) [akc. țapiș] (prid.) — uspravan, krut; štrkljast ◊ ḑîśem đi śeva kî ĭe țapiș kînd ĭe țapîn, șî stă đirĭept în sus — kažemo za nešto da je „capiš” kada je čvrsto i stoji uspravno [Por.] ∞ înțîpeńi		[Vidi]
1022	țapļigă	ţăpligă	цепаница	țapļigă (mn. țapļiź) [akc. țapļigă] (i. ž.) — 1. cepanica ◊ am spart ļamńiļi, am fakut țapļiź șî ļ-am vindut — iscepao sam drva, napravio sam cepanice, i prodao [Crn.] ◊ în tuota ḑîu vińe fiu-mĭu, șî-n skurtă țapļiźiļi sî ļi puot baga-n șporĭet — svaki dan mi dolazi sin, i krati mi cepanice da ih mogi ubaciti u šporet [Por.] 2. cepljika ◊ mi s-a înțapat o țapļigă supt ungiĭe — zabola mi se cepljika pod nokat [Crn.] ♦ dij. var. țapańiță [Por.]		[Vidi]
1025	țapuos	ţepos	бодљикав	țapuos (țapuasă) (mn. țapuoș, țapuasă) [akc. țapuos] (prid.) — bodljikav ◊ am samînță đi grîu, ama nu l-aș samana kî ĭe prĭa țapuos ș-amunkă sî ļagă snuopi — imam seme pšenice, ali ga ne bih sejao jer ima duge osti, pa se teško vezuje u snopove [Crn.]		[Vidi]
5732	țapuș	țepușă	бодљика	țapuș (mn. țapușă) [akc. țapuș] (i. s.) — bodljika ◊ țapuș ĭe un loman ku vîru askuțît — bodljika je neki predmet sa šiljatim vrhom ♦ sin. țaruș [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
2899	țaran	ţăran	Царан	țaran (mn. țarań) [akc. țaran] (i. m.) — (etn.) Caran, Vlah iz Negotinske Krajine ◊ țaranuĭe rumîn đi la Kraĭna — Caran je Vlah iz Krajine ◊ țarań sînt pomînćeń, da aĭ đi pi lînga Dunîrĭe sînt șî peșkarĭ — Carani su zemljoradnici, a oni pored Dunava su i ribari ♦ (ž. r.) țarankă [Por.] ∞ țară		[Vidi]
2900	țarankă	ţărancă	Царанка	țarankă (mn. țaranś) [akc. țarankă] (i. ž.) — (antr.) Caranka, Vlahinja iz Negotinske Krajine ◊ țaranśiļi puțîn lukră ku viće, ĭaļe sînt măĭ mult pomînćiańe — Caranke malo rade sa stokom, one su većinom zemljoradnice ◊ mulț baĭeț đi la nuoĭ sînt însuraț ku țarănś — mnogi naši momci oženjeni su Carankama ♦ (m. r.) țaran [Por.] ∞ țară		[Vidi]
1045	țară	ţară	држава	țară1 (mn. țîărĭ) [akc. țară] (i. ž.) — država, zemlja ◊ đi șasă ań am trekut triĭ raturĭ, pistă triĭ țîărĭ, ș-am ažuns đi unđe am pļakat — za šest godina prošao sam kroz tri rata, preko tri države, i vratio se odakle sam krenuo [Crn.] ◊ țară strină — tuđa zemlja, druga država; inostranstvo ◊ Țara rumîńaskă — Vlaška [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1561	țară	ţeară ?	даћа	țară2 (mn. țîărĭ) [akc. țară] (i. ž.) — (rel.) daća koja se priređuje u kući pokojnika posle povratka sa njegove sahrane ◊ țara ĭe pomană kare sa dîă la-l muort în ḑîua-ĭa kînd ăl îngruapă — „cara” je daća koja se namenjuje pokojniku na dan kada ga ukopaju [Por.]		[Vidi]
1046	țarină	ţarină	царина	Țarină (mn. țariń) [akc. țarină] (i. ž.) — (top.) Carina je zvano mesto u selu Sige, opština Žagubica, koje označava granicu između naselja i površina sa obradivim zemljištem i salašima ◊ la Țarină nu ma-ĭastă kăș, d-aśĭa pļiakă luokuriļi — na Carini više nema kuća, odande počinju njive ◊ la Țarină în tuotdăuna ĭarna ĭastă naĭmĭeț, da vara luokuriļi îs pļińe dă apă — na Carini su svake zime veliki smetovi, a leti su njive pune vode [Hom.] ♦ dij. var. țarînă ◊ țarînă s-a kĭemat ușa lu gard đi stobuorĭ, ku kare đi vrodată a fuost îngrađit tuot satu — carina je naziv za vrata kroz koja se ulazilo u ogradu od kolja, kojom je nekada bilo ograđeno celo selo [Por.]		[Vidi]
1044	țarînă	ţărână	земља	țarînă (mn. țarîń) [akc. țarînă] (i. ž.) — zemlja, sitna zemlja ◊ kînd faś mușuruoń la kukuruḑ, gramađașće țarînă la radaśină — kad zagrćeš kukuruz, nagomilaj zemlju oko korena [Crn.] ◊ kînd sa-ngruapă al muort, sa lapîdă kîta pomînt pi ļagînu luĭ, șî sa ḑîśe să-ĭ fiĭe țarîna ușuară — kada se pokojnik spušta u grob, baca se malo zemlje na njegov sanduk, i kaže se neka mu bude laka zemlja ♦ sin. pomînt [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1060	țark	ţarc	сеник	țark (mn. țarkurĭ) [akc. țark] (i. m.) — 1. senik, ograda oko plastova sa stočnom hranom; senjak; senarnik; kotar ◊ am îngrađit klańa ku țarku, sî nu manînśe vićiļi fînu — ogradio sam plast senikom, da stoka ne pojede seno [Crn.] 2. ograda, obor u koju se zatvaraju jagnjići ◊ bagă mńiĭi-n țark, să nu sugă uoiļi pănă nu ļi mulźem — zatvori jagnjiće u obor, da ne sišu ovce dok ih ne pomuzemo [Por.]		[Vidi]
1019	țaruș	ţăruș	шиљак	țaruș (mn. țarușurĭ) [akc. țaruș] (i. m.) — 1. šiljak, trn, bodlja ◊ am mĭers điskulț, șî ma-nbrukat într-un țaruș đi spińe — išao sam bos, i naboo sam se na jedan šiljak od trna 2. patrljak, ostatak posečene ili slomljene grane, ili kukuruzovine ◊ đin kîta s-îm skuată uoki un țaruș đin krĭangă frîntă — umalo da mi izbije oči patrljak jedne slomljene grane [Crn.] ♦ dij. sin. spińe, brukă ◊ krĭanga alu spińe pļină ĭe đi țarușă — trnova grana puna je bodlji [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
1030	țasa	ţese	ткати	țasa (ĭuo țîăs, ĭel țîasă) [akc. țasa] (gl. p.) — 1. tkati, raditi na razboju ◊ muma ĭe akas, numa śe n-anśeput țasa — majka je kod kuće, samo što nije počela tkati ◊ șćiu sî țîăs kî ma-nvațat muma — znam da tkam jer me naučila majka 2. (psih.) biti nemiran, ispoljiti nervozu ◊ nu stîă pi luok, numa țîasă-n tuaće părțîļi — ne drži ga mesto, samo se frćka na sve strane [Crn.] ♦ dij. var. țăsa [Por.] ∞ țăsa		[Vidi]
1031	țasîtură	ţesătură	тканина	țasîtură (mn. țasîturĭ) [akc. țasîtură] (i. ž.) — tkanina, proizvod tkanja ◊ țasîtură đin kîńipă ĭe koźa aspră — tkanina od konoplje je prilično oštra ◊ țasîtură đi śuarik muara sî fiĭe batută bińe — tkanina za sukno mora da bude dobro sabijena [Crn.] dij. var. țîsatură (Rudna Glava), țăsătură (Tanda) [Por.] ∞ țăsa		[Vidi]
1029	țasut	ţesut	ткање	țasut1 (mn. țasuturĭ) [akc. țasut] (i. m.) — tkanje ◊ la nuoĭ muĭeriļi s-apukă đi țasut dupa Sveći Ńikuola đi ĭarnă, orĭe dupa Sveći Ĭovan — kod nas žene počinju da tkaju posle Svetog Nikole, ili posle Svetog Jovana ◊ țasutu puaće sî fiĭe în duauă, ore-n patru iță — tkanje može biti u dve ili u četiri niti [Crn.] ∞ țăsa		[Vidi]
2460	țasut	ţesut2	ткан	țasut (țasută) (mn. țasuț, țasuće) [akc. țasut] (prid.) — tkan, otkan, izatkan ◊ nu măĭ kată ńima păturĭ țasuće — ne traži više niko tkane ponjave [Por.] ∞ țăsa		[Vidi]
1075	țauă	ţeavă	цев	țauă (mn. țîăvĭ) [akc. țauă] (i. ž.) — (tehn.) cev ◊ ĭerĭ mi s-a frînt o țauă la pĭađika đi traktur — juče mi se polomila jedna cev na kočnici traktora ◊ fakuĭ kîća țîăvĭ đi suok, k-o sî-ĭ trîabĭe mumi sî pună baćala kînd va țasa — napravio sam nekoliko cevi od zove, jer će trebati majci da namotava potku kada bude tkala ♦ (augm.) țavuańe ♦ (demin.) țavuță [Crn.] ◊ țaua s-a fakut đin bît đi suok, da modua a skuos ku razbiku đi kuor uskat — cev se pravila od zove, a srž se vadila arbijom od suve drenovine ◊ țauă đi ļiemn — drvena cev ◊ țauă đi fĭer — metalna cev ◊ țauă đi sovĭaĭkă đi razbuoĭ — cevka za tkački čunak ♦ up. razbuoĭ ♦ (demin.) țauļikă ♦ var. țîuļikă — cevčica ♦ sin. dudă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1039	țaurikă	tub	чаура	țaurikă (mn. țauriś) [akc. țaurikă] (i. ž.) — čaura, deo metka ◊ gasîĭ o țaurikă đi plumb đi pușkă — našao sam čauru od puščanog metka ◊ da kît va fi țaurika đi tun? — kolika li je topovska čaura? ♦ / (demin.) < țauă — cev [Crn.]		[Vidi]
1092	țălui	?	лајати	țălui (ĭuo țăluĭesk, ĭel țăluĭașće) [akc. țălui] (gl.) — lajati, kevtati ◊ đestul, nu măĭ țălui la lume — dosta, nemoj više lajati na ljude (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
1114	Ţăļigrad	Ţăligrad	Цариград	Țăļigrad [akc. Țăļigrad] (i. m.) — (ojk.) Carigrad, staro ime Istambula ◊ Țăļigradu a fuost oraș turśiesk — Carigrad je bio turska varoš ♦ var. Țărigrad [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1096	țăļină	ţelină	крчевина	țăļină (mn. țăļiń) [akc. țăļină] (i. s.) — (geogr.) 1. krčevina, zemljište koje se krčenjem čisti i pretvara u obradivu površinu ◊ am un lukratuorĭ, îm tîrsîașće țăļina — imam jednog radnika, trsi mi krčevinu [Por.] 2. ledina, zemljište koje se prvi put obrađuje ◊ țăļină ĭe kînd sa ară ļivađa măĭ întîń; arĭ la țăļină — „celina” je kada oreš livadu prvi put; oreš „celinu” (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
1099	țăļinuos	ţelinos	лединаст	țăļinuos (țăļinuasă) (mn. țăļinuoș, țăļinuosă) [akc. țăļinuos] — ledinast, koji je kao ledina, neobrađen ◊ în moșîĭa-mĭa, pomîntu ĭe țăļinuos — na mom posedu, zemljište je ledinasto [Por.] ∞ țăļină		[Vidi]
1098	țăļińiș	ţeliniș	лединиште	țăļińiș (mn. țăļińișă, țăļińișurĭ) [akc. țăļińiș] (i. s.) — (ped.) ledinište, područje sa zemljištem koje je zapušteno, koje se dugo ne obrađuje ◊ s-a pirasît saćiļi, a ramas țăļińiș guol în tuaće părțîļi — sela su opustela, ostale su gole ledine na sve strane [Por.] ∞ țăļină		[Vidi]
6296	țăńik	țănic	цедиљка	țăńik (mn. țăńiś) [akc. țăńik] (i. m.) — cediljka ◊ țăńik a fuost un parśel đi kîrpă pin kare sa străkurat śanușa — cediljka je bila parče platna kroz koje se cedila ceđ ♦ sin. strîkatuare [Por.]		[Vidi]
1033	țărmur	ţărmure	узвишење	țărmur (mn. țărmurĭ) [akc. țărmur] (i. m.) — (geog.) uzvišenje, brežuljak; uspon ◊ pi drumu kîtra munće, ĭastă un țărmur ku pripur mare, no-l trĭeś ku karu fara doa parĭekĭ đi buoĭ — na putu prema planini, ima jedno uzvišenje sa velikim usponom, ne možeš da ga pređeš kolima bez dva para volova ♦ var. țîrmur [akc. țîrmur] (s. Tanda, Crnajka) [Por.] ∞ țărmuri		[Vidi]
1530	țărmuri	ţărmuri	уздизати (се)	țărmuri (ĭuo țărmurĭesk, ĭel țărmurĭașće) [akc. țărmuri] (gl. p. ref.) — (za zemljište) uzdizati se, narastati, pretvarati se u brežuljak (obično usled nanosa vode) ◊ dupa pouod sa țărmurĭașće pomîntu unđe a dus apa namuol — posle poplave stvore se brežuljci tamo gde je voda nanela mulj ♦ var. țîrmuri (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1125	Ţărovana	Ţerovana	Царована	Țărovana [akc. Țărovana] (i. ž.) — (top.) Carovana, mesto u ataru Crnajke, na levoj obali Porečke reke, na potesu između Miloševe Kule i reke Radovice ◊ sa puvestîașće kî la Țărovana în vrĭamĭa lu rimļeń a fuost rudnik, or kă kuzńiță — priča se da je na Carovani u vreme Rimljana bio rudnik, ili kovačnica (Crnajka) [Por.]		[Vidi]
6344	Țărovana	Țărovana	Царована	Țărovana (i. ž) — (top.) Carovana, zvano mesto u ataru Crnajke ◊ Țărovana în Țîrnaĭka ĭe luok la marźina stînga alu Rîu porĭeśi, ku mulće sîamńe kare arată kă aśiĭa đimult s-a sapat șî s-a topit ruda — Carovana je mesto na području Crnajke, na levoj obali Porečke reke, sa mnogo tragova koji ukazuje na staro kopanje i topljenje rude [Por.]		[Vidi]
2522	țăsa	ţese	ткати	țăsa (ĭuo țîăs, ĭel țîăsă) [akc. țăsa] (gl. p.) — tkati I. (tehn.) 1. izrađivati tkaninu na razboju ◊ ar fi bun kînd muĭerļi nuaștre ar puća țăsa ka babiļi nuaștre vrodată — bilo bi dobro kad bi naše žene mogle tkati kao naše bake nekad II. (fig.) 2. šetkati nervozno ◊ stîăĭ în luok, nu-m țăsa înkuaś-înkoluo — smiri se, nemoj mi šetkati tamo-amo 3. udariti, tući, lupiti (kao brdilom) ◊ kopiļe, fi mĭarńik, să nu-ț țîăs una dupa kap — dete, budi mirno, da ti ne lupim jednu zavrat [Por.] ♦ dij. var. țasa [Crn.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
5755	țăsatuare	țesătoare	ткаља	țăsatuare (mn. țăsatuorĭ) [akc. țăsatuare] (i. ž.) — tkalja ◊ țăsatuarĭa ĭe muĭare kare țîasă în razbuoĭ — tkalja je žena koja tka na razboju [Por.] ∞ țăsa		[Vidi]
3523	țăuok	căval ?	кавал	țăuok (mn. țăuoś) [akc. țăuok] (i. m.) — (muz.) kaval ◊ țăuok ĭe fluĭer fara duop — kaval je frula bez čepa ◊ țăuoku are uopt găurĭ, șasă dă parća dă sus, ka la fluĭer, a șapćiļa ĭe dă źuos la đeađito-l mare, a dă uopt ĭară dă źuos, la urmă, dă đeađito-l mik — kaval ima osam rupa, šest sa gornje strane, kao kod frule, sedma je s donje strane za palac, a osma je opet sa donje strane, ali na kraju, za mali prst [Mlava] ∞ țauă		[Vidi]
2178	țăvuakă	ţeavoacă	цевчина	țăvuakă (mn. țăvuaśe) [akc. țăvuaśe] (i. ž.) — (augm.) 1. (tehn.) cevčina, velika cev ◊ a skobit o țăvuakă în ļiemn, ĭuo iĭ spun kî ĭe țaua prĭamare, ĭel nu ma krĭađe — izbušio je jednu cevčinu u drvetu, ja mu kažem da je cev prevelika, on mi ne veruje 2. (anat.) (mn.) velike stidne dlake kod žene ◊ am avut trĭabă ku una, frumuasă muĭarĭe, ama n-avut fluaśe numa țăvuaśe — imao sam odnos sa jednom, lepa žena, ali nije imala dlake neko cevčine [Por.] ∞ țauă		[Vidi]
4231	țițăĭkă	ţiţeică	љуљашка	țițăĭkă (mn. țițăĭč) [akc. țițăĭkă] (i. ž.) — ljuljaška, njihalica ◊ sora a mami kînd s-a dat îm țițăĭkă, a dato prĭa tare și a kazut dupa ĭa și ș-a frînt grumazi, ș-a murit — majčina sestra kad se popela na ljuljašku, prejako se zanjihala i pala je iza nje, polomila vrat i umrla ♦ sin. dădăuș [Tim.] ♦ dij. sin. kukiță [Por.] ♦ dij. sin. kukă [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6387	țirkuz	țircus	скандал	țirkuz (mn. țirkuzurĭ) (i. s.) — (pej.) skandal, bruka ◊ śe uamiń sînt iĭ, numa fak la țirkuzurĭ, sa rîđe tuot satu đi iĭ — kakvi su to ljudi, samo prave skandale, smeje im se celo selo ◊ fi uom đi trĭabă, nu faśa țirkuz đin tuot lukru — budi čovek na svom mestu, nemoj da se brukaš kod svakog posla ♦ var. țirfuz ♦ sin. răzîl, rușîńe [Por.]		[Vidi]
1026	țîańik	ţănic	столњак	țîańik (mn. țîańikurĭ) [akc. țîańik] (i. m.) — 1. stolnjak ◊ înćinźe țîańiku, șî puńe prînḑu — prostri stolnjak, i postavi ručak [Crn.] ♦ dij. var. țîăńik 2. cediljka ◊ pin țîăńik a strîkurat ļeșîĭa kînd a spalat skimburļi la albe — kroz „cenik” su cedili ceđ, kada su prali veš na valovu (Tanda) [Por.] ♦ / < ță [dîl] ńik < țedilnik < srb. cedilnik (exp. Durlić)	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1080	țîăst	ţest	вршник	țîăst (mn. țîăsturĭ) [akc. țîăst] (i. m.) — vršnik, sač, predmet od pečene gline kojim se pokriva crepulja ◊ țîăstu đi bîtrîńață s-a fakut đi pomînt — vršnik se nekada izrađivao od zemlje ◊ țîăstu sa astrukă ku spuḑă — vršnik se pokriva žeravicom [Por.] ♦ dij. sin. vîrșńik [akc. vîrșńik] (Jasikovo), tînaćauă [akc. tînaćauă] (Leskovo, zapis: J. Trifunović, 2012) ◊ puńe tînaćaua pi śirińe — stavi vršnik na crepulju [GPek] ♦ up. śirińe, čirińe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1043	țîțai	țîțîí	скакутати	țîțai (ĭuo țĭțîĭ, ĭel țîțîĭe) [akc. țîțai] (gl.) — 1. skakutati, poskakivati ◊ kopiļe, nu țîțai atîta, sî nu sparź śaua — dete, ne skakući toliko, da nešto ne razbiješ ◊ kînd auḑî kî baba o sî vină pi la nuoĭ, țîțai đi drag — kad je čuo da će baka da nas poseti, poskočio je od radosti 2. drhtati, tresti se (od emocija) ◊ kînd vaḑu kî-ĭ s-a bagat uoĭiļi mĭaļe în viĭe, porńi sî țîțîĭe đi śudă — kad je video da su mu moje ovce ušle u vinograd, počeo je da se trese od besa [Crn.] ♦ dij. sin. dîrdîĭe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1047	țîță	ţâţă	сиса	țîță (mn. țîță) (i. ž.) — 1. sisa, dojka ◊ ku așa țîță ar puća sî krĭaskă źemanarĭ — sa takvim sisama mogla bi da doji blizance ◊ îĭ mĭarźe lapćiļi đin țîță ka apa đin urśuor, đi aĭa ĭe kopilu marĭe șî kreskut — teče joj mleko iz dojki kao voda iz testije, zato je dete zdravo i napredno 2. usnik na testiji ◊ đin urśuor apă bĭeĭ pi țîță — iz testije vodu piješ na usniku [Crn.] ◊ dă țîță — doji ◊ dă țîță la kopil — doji dete ◊ dă țîță la sapă — „doji motiku”: zabušava na poslu, ne kopa, već stoji grudima naslonjen na držalje motike ♦ (demin.) țîțîșuară (mn. țîțîșuare) [akc. țîțîșuară] ◊ țîțîșuare boldorĭaļe — jedre, nabrekle, oštre, istaknute sise [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
480	țîțînă	ţâţână	шарка	țîțînă (mn. țîțîń) [akc. țîțînă] (i. ž.) — šarka na vratima ◊ đață ku kraku, șî skuasă ușa đin țîțînă — udario je nogom i izbio je vrata iz šarki ◊ (rel.) đemult, kînd s-a-nkinat lumĭa la prazńik, s-a-nkinat în kuot, dupa ușă, întuorș kîtra țîțînă — nekada, kada su ljudi metanisali na slavi, metanisali su u ćošku, iza vrata, okrenuti ka šarkama [Por.] ∞ baglamă		[Vidi]
5731	țîțîșuară	țîțișoară	сисица	țîțîșuară (mn. țîțîșuare) [akc. țîțîșuară] (i. ž.) — (demin.) sisica, siska, dojkica ◊ măĭ dulśe ĭe țîțîșuara kînd krĭașće numa kît s-o kuprinḑ ku mîna — najslađa je sisica kad poraste samo koliko da je poklopiš rukom ◊ țîțîșuară ćinîră, boldorĭauă, ažuns fećița đi țukat — mlada i tvrda sisica, dorasla devojčica za ljubljenje ♦ var. țîțuĭkă [Por.] ∞ țîță		[Vidi]
1120	țîțuos	ţâţos	сисат	țîțuos (țîțuasă) (mn. țîțuoș, țîțuasă) [akc. țîțuos] (prid.) — 1. sisat, koji ima velike sise ◊ țîțuasă ka vaka — sisata kao krava 2. koji je u obliku sise; šiljat ◊ fakut ĭe prĭa țîțuos, șî ma ćĭem kî atîrnă vrunđiva — napravljen je previše šiljasto, i bojim se da će negde da zakači [Por.] ∞ țîță		[Vidi]
1027	țîfnă	ţâfnă	избочина	țîfnă (mn. țîfńe) [akc. țîfnă] (i. ž.) — 1. (geog.) a. izbočina, uzvišica na terenu, brežuljak ◊ dupa țîfna-ĭa ĭe kasa mĭa — iz one uzvišice je moja kuća [Crn.] b. uzvišeni šiljak na sastavu dva potoka ◊ țîfnă sa ḑîśe la țărmur askuțît unđe sa-npreună doă ogașurĭ — „cifna” se kaže za šiljak brežuljka koji se javlja na sastavu dva potoka ◊ kînd vĭeḑ o pĭatră mare sîngură pi kîmp, ḑîś: „Ăće o țîfnă-n mižluoku kîmpuluĭ!" — kada vidiš veliki usamljeni kamen na poljani, kažeš: „Evo jedne ’cifne’ na sred poljane!” (Jasikovo) [GPek] c. velika strmina, uspon ◊ ći prinḑ ku nasu đi pomînt pănă ĭeș pi țîfnă-n sus — hvataš se nosom za zemlju dok izađeš uz striminu na gore (Tanda, Rudna Glava) [Por.] 2. (psih.) prznica, prgavac, osoba koja se lako i brzo ljuti i duri bez nekog posebnog razloga ◊ țîfnă ĭe uom kare sa mîńiĭe đi fiĭe-śe — „cifna” je čovek koji se ljuti za bilo šta [GPek][Por.]		[Vidi]
1028	țîfnuos	ţâfnos	пргав	țîfnuos (țîfnuasă) (mn. țîfnuoș, țîfnuasă) [akc. țîfnuos] (prid.) — 1. (psih.) prgav, koji se lako i brzo ljuti; przničav ◊ numa m-am glumit ku ĭa, n-am șćut kî ĭe atîta đi țîfnuasă — samo sam se našalio sa njom, nisam znao da je toliko prgava [Crn.] ◊ nu kućeḑ s-îĭ ḑîś ńimika, ĭuta sa mîńiĭe, atîta ĭe đi țîfnuos — ne smeš ništa da mu kažeš, brzo se naljuti, toliko je przničav [Por.][GPek] 2. (geog.) neravan teren, teren sa izbočinama, šiljcima ili velikim usponom ◊ luok țîfnuos, nuĭe đi ńimika — mesto puno izbočina, nije ni za šta [Por.][GPek] ∞ țîfnă		[Vidi]
2002	țîfńală	ţâfneală	прзничавост	țîfńală (mn. țîfńaļe) [akc. țîfńală] (i. ž.) — (psih.) przničavost, osobina nekoga ko se bez razloga lako i brzo ljuti; prgavost; drčnost ◊ s-a pus o țîfńală pi fata-sta, numa frkuańe ka mîța naruoadă, sigurat a lasat-o baĭatu — ova devojka je postala przničava, samo frkće kao luda mačka, sigurno ju je ostavio momak [Por.] ∞ țîfnă		[Vidi]
2003	țîfńitură	ţâfnutire	прзница	țîfńitură (mn. țîfńiturĭ) [akc. țîfńitură] (i. s.) — (psih.) prznica, prgavko, osoba koja se bez razloga lako i brzo ljuti ◊ đi kînd s-a goļit butońu în podrum, moșu s-a fakut o țîfńitură đi uom, numa fîrfuańe, sa zbĭară pi tuoț đi fiĭe śe, da slab șî manînkă — otkad se ispraznilo bure u podrumu, čiča je postao prava prznica, samo frkće, viče na sve za bilo šta, a slabo i jede [Por.][GPek] ∞ țîfnă		[Vidi]
5737	Țîgan laĭaće	țigan laiece	црни Циганин	Țîgan laĭaće (mn. Țîgań laĭеț) [akc. Țîgan laĭaće] (sint.) — crni Ciganin ◊ Țîgań laĭeț a fuost ferarĭ, a lukrat la ńikovală șî la fuaļe, a șćut să vorbĭaskă țîgańiașće — crni Cigani su bili kovači, radili su sa nakovnjem i mehom, znali su da govore ciganski ◊ parințî a spumîntat kopiĭi ku Țîgań laĭeț, k-o să-ĭ fure dakă nu va fi kuminț — roditelji su plašili decu sa crnim Ciganima, da će ih uzeti ako ne budu bila dobra ◊ Țîgań laĭeț a trait supt kuort, șî s-a mutat đin sat în sat, katînd đi lukru — crni Cigani su živeli pod čergom, i selili se iz sela u selo, tražeći posao ◊ muĭeriļi alu Țîgań laĭeț a fuost kuprinsă ku đeskînćiśe, ku minśuń șă ku furaluku — žene crnih Cigana bavile su se vražbinama, prevarama i krađom [Por.] ∞ laĭe		[Vidi]
1050	țîgańașće	ţigănește	цигански	țîgańașće [akc. țîgańașće] (pril.) — ciganski, romski, kao Romi ◊ țîgańi đin Lukuva nu șćiu țîgańașće — Romi iz Lukova neznaju romski [Crn.] ◊ dakă vrĭeĭ sî faś kimîtă kî vorbĭeșć țîgańașće, ḑîś ku gîtu strîns: „Kar nou, par nou; sok avĭem, sok arđem!” — ako hoćeš da imitiraš ciganski govor, kažeš stegnutog grla: „Kola nova, kolac nov; zovu imamo, zovu ložimo!” ♦ var. țîgańiuluĭ [Por.] ∞ țîgan		[Vidi]
1117	Ţîgańiĭe	ţigănie	Циганија	Țîgańiĭe (mn. țîgańiĭ) [akc. Țîgańiĭe] (i. ž.) — 1. (top.) Ciganija, mahala u Rudnoj Glavi koja je bila naseljena Romima u vreme dok je u ovom selu bio aktivan rudnik magnetita ◊ akuma în Țîgańiĭe nus măĭ Țîgań, sa mutat tuoț la Ńigoćin, da uńi la Măĭdan — danas u Ciganiji nema više Roma, svi su se iselili u Negotin, a neki u Majdanpek 2. (fig.) nemoralnost i bezobrazluk u ponašanju, naročito sklonost ka svađi i psovanju na javnom mestu; ciganština, ciganluk ◊ o țîgańiĭe mare a tunat întra iĭ, n-o sî ĭasă la bińe — neki veliki ciganluk je ušao među njih, neće izaći na dobro [Por.] ∞ țîgan		[Vidi]
5201	țîgare	țigară	цигара	țîgare (mn. țîgărĭ) [akc. țîgare] (i. ž.) — cigara ◊ rumîń-aĭ batrîń n-a șćut đi țîgărĭ, tuoț tutunźiĭi a fuost lulaș — stari Vlasi nisu znali za cigare, svi pušači su bili lulaši [Por.]		[Vidi]
1078	țîĭe	ţie	теби	țîĭe [akc. țîĭe] (zam.) — 1. tebi ◊ ĭuoće țîĭe o pară, da șî țîĭe una, sî nu ći mîńiĭ — evo tebi jedna kruška, a i tebi jedna, da se ne ljutiš [Crn.] 2. ti ◊ țîĭe țî śudă pi mińe, ama n-aĭ đi śe, kă nu mis đevină — ti si ljut na mene, ale nemaš zašto, jer nisam kriv ♦ up. îț [Por.]		[Vidi]
3427	țîkai	tăcăi	чукати	țîkai (ĭuo țăkîĭ, ĭel țăkîĭe) [akc. țîkai] (gl.) — (onom.) čukati, kucati ◊ uĭće la śaso-la în parĭaće, n-a fi statut, kă nu-l măĭ aud să țăkîĭe — pogledaj onaj zidni sat, da nije stao, jer ga više ne čujem da kuca ♦ sin. baća [Por.]		[Vidi]
1088	țîkă	ţâcă	сорта	țîkă (mn. țîś) [akc. țîkă] (i. ž.) — 1. sorta, vrsta (za ljude) ◊ așa țîkă đi lume rîa, n-a măĭ vaḑut ńima — takvu sortu loših ljudi, još nije video niko 2. poreklo; loza; rod, svojta; familija ◊ draku va șći đi unđe sa traźe țîka luor — đavo će ga znati odakle se vuče njihova loza ◊ nu sînt iĭ đin țîka nuastră — nisu oni iz naše loze 3. (psih) narav (obično se odnosi na decu) ◊ kopiļe, trasńirĭa-n țîka-tĭa, draśaskă — dete, grom ti spalio đavolsku narav [Por.]		[Vidi]
1037	țîkļiaće	ţiclete	бргљез	țîkļiaće (mn. țîkļieț) [akc. țîkļiaće] (i. m.) — (ornit.) brgljez (Sitta europaea) ◊ țîkļiaće ĭe pasîrĭe mikă, ku ćiku lung șî ku pĭańe vînîće, faśe gaură în ļiemn șî-n gaura-ĭa faśe kuĭb — brgljez je mala ptica sa dugim kljunom i plavim perjem, pravi rupu u drvetu i u toj rupi pravi gnezdo [Por.]		[Vidi]
1095	țîļiļiu	ţâliliu	цмиздрење	țîļiļiu [akc. țîļiļiu] (uzv.) — (onom.) cmizdrenje, izaz kojim se oponaša dete koje cmizdri, s ciljem da se odobrovolji ◊ śe drak ĭe, mă, la kopilo-la, đi țîńe „țîļiļiu” una-ntruuna? — šta je, kog vraga, onom detetu, da jednako cmizdri? ♦ var. tîļiļiu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6436	țîmboĭa	îmbufna	дурити се	țîmboĭa (ĭuo ma țîmbuoĭ, ĭel sa țîmbuaĭe) (gl. ref.) — duriti se ◊ urît narau are kopilu kare sa țîmbuaĭe đî fiĭe śe śe nu-ĭ pi vuoĭe — ružnu narav ima dete koje se duri za bilo ta što mu nije po volji ♦ sin. înbufna [Por.]		[Vidi]
1038	țîmboĭat	îmbufnat	љутит	țîmboĭat (țîmboĭată) (mn. țîmboĭaț, țîmboĭaće) (prid.) — a. ljutit, naduren, natmuren, namrgođen ◊ śе ć-aĭ înțîmboĭat atîta? — što si se toliko nadurio? (Topolnica) b. iskrivljen, koji se krevelji, beči (Rudna Glava) ◊ kum ĭe kopilo-sta đi țîmboĭat, parke ĭe fiu drakuluĭ — kakvo je ovo dete izbečeno, kao da je đavolov sin c. ♦ var. înțîmboĭat ◊ uom înțîmboĭat — nadmen, naduvan, prepotentan (Tanda) [Por.] ∞ țîmboĭa		[Vidi]
1103	țîmĭentă	ţiment	цимента	țîmĭentă (mn. țîmĭenće) [akc. țîmĭentă] (i. ž.) — (ret.) cimenta, čaša, šolja, posuda kojom se zahvata voda za piće ◊ lînga fîntînă am lasat o țîmĭentă, atîrnată într-o krĭangă, să aĭbă drumașî ku śe să bĭa apă — pokraj izvora sam ostavio cimentu, okačenu o jednu granu, da putnici imaju čime da piju vodu (Rudna Glava) [Por.] / < lat. cimenta — a. limeni sud za piće b. veći limeni sud, kofa, Sursa: РечникМС6. (exp. Durlić)		[Vidi]
1040	țîmpur	ţâmpor	шибица	țîmpur (mn. țîmpurĭe) [akc. țîmpur] (i. s.) — 1. a. šibica, kutija ◊ adu kućiĭa đi țîmpur — daj mi kutiju šibice b. palidrvce od šibice ◊ dăm un bît đi țîmpur — daj mi jedno palidrvce [Buf.] 2. sumpor ◊ am kumparat țîmpur đi țîmpurit butuańiļi đi vin — kupio sam sumpor za sumporisanje buradi za vino ◊ în Buor nu sî puaće sufla đi fum đi țîmpur — u Boru se ne može disati o sumprnog dima [Crn.]		[Vidi]
1058	țîmpuri	ţămpori	сумпорисати	țîmpuri (ĭuo țîmpurĭesk, ĭel țîmpurĭașće) [akc. țîmpuri] (gl.) — sumporisati, dimiti burad sumpornim dimom ◊ mîńe oĭ țîmpuri butuańiļi đi vin — sutra ću sumporisati burad za vino [Crn.] ♦ dij. var. (ĭuo țîmpurĭeḑ, ĭel țîmpurĭaḑă) [Por.]		[Vidi]
1053	țînatuorĭ	ţânator ?	држећи	țînatuorĭ (țînatuarĭe) (mn. țînatuorĭ, țînatuarĭe) [akc. țînatuorĭ] (prid.) — držeći, koji je još u snazi, koji se dobro drži uprkos godinama ◊ înkă ĭe ĭel țînatuorĭ, dakă arĭe mulț ań — još je on držeći, iako ima mnogo godina [Crn.] ∞ țîńa		[Vidi]
1034	țînțarĭ	ţânţar	комарац	țînțarĭ1 (mn. țînțarĭ) [akc. țînțarĭ] (i. m.) — (ent.) komarac (Culex pipiens) ◊ țînțarĭu suźe sînźiļi, șî fuźe — komarac siše krv, i beži [Por.]		[Vidi]
1035	țînțarĭ	ţânţar	Цинцарин	țînțarĭ (mn. țînțarĭ) [akc. țînțarĭ] (i. m.) — Cincarin, nadimak za ljude armanskog porekla ◊ la nuoĭ đemult a veńit în sat triĭ fraț, țînțarĭ, a fuost marĭ ńigustuorĭ; ĭastă đin țîka-luor ș-akuma vro duauă-triĭ kăș — kod nas u selo davno su došla tri brata, Cincarina, bili su veliki trgovci; ima i danas od njihove loze dve-tri kuće [Por.]		[Vidi]
1018	țîndîră	ţandără	ивер	țîndîră (mn. țîndîrĭе) [akc. țîndîră] (i. ž.) — 1. iver, treska koja se odlomi kada se drvo teše ili obrađuje nekim alatom ◊ pănă am śopļit kuadă đi sakurĭe, sari o țîndîră, șî ma lovi în frunće, đin kîta s-îm skuată uokĭu — dok sam deljao dršku za sekiru, odbio se jedan iver i udario me u čelo, umalo da mi izbije oko 2. (fig.) kad se neko ljuti ◊ îĭ sari o țîndîră, șî să dusă — otkači mu se jedan iver, i ode 3. poreklo, deo rodoslova ◊ Marinkuońi au o țandîră đin Voĭńeșći — Marinkovići vode poreklo od Vojnješći ♦ dij. var. țandîră [Crn.] ♦ dij. var. țandră (mn. țîăndre) [akc. țandră] ◊ adun țîăndre sî fak fuoku — skupljam treske da naložim vatru [Por.]		[Vidi]
1054	țîntă	cent	цент	țîntă (mn. țînturĭ) [akc. țîntă] (i. ž.) — 1. (zast.) cent, stoti deo stranog novca ili neke celine ◊ o țîntă a fuost kît o parauă — cent je bio koliko jedna para 2. sasvim malo, neznatno ◊ đ-o țîntă mĭ-a skapat vuozu — za malo mi je voz pobegao [Crn.] ♦ dij. var. țintă ◊ o țintă ďe om — mali čovek ♦ (vulg.) ĭa ramas o țintă-n kur — (fig.) nije se dobro „olakšao” (Prahovo) [Kmp.]		[Vidi]
3849	țînut	ţinut	област	țînut (mn. țînuturĭ) (i. s.) — (izob.) oblast, područje, teritorija ◊ țînutu alu Rîu porĭeśi kuprinđe marźina Dunîri ku Đerdapu, Miruośu, Guolu, Șașka ku Arnaglaua șî Gorńana ku Kîrșĭa mare — oblast Porečke Reke zahvata obalu Dunava sa Đerdapom, Miroč, Deli Jovan, Šašku sa Rudnom Glavom i Gornjane sa Velikim kršom ◊ țînutu kîsîtorit ku Rumîń țîńe đila Muraua la zovîrńit, pănă la Ćimuok la rîsarit — oblast naseljena Vlasima zahvata od Morave na zapadu do Timoka na istoku [Por.] ∞ țîńa		[Vidi]
1052	țîńa	ţinea	држати	țîńa (ĭuo țîn, ĭel țîńe) (gl.) — 1. držati, pridržavati ◊ muĭarĭa a țînut frîu, da uomu ku umîru supus a țînut karu sî nu să rastuarńe — žena je držala uzde, a muž je podmetnutim ramenom pridržavao kola da se ne preture 2. posedovati, imati ◊ Vuoĭna Duman țîńe muĭarĭe đin Vaļakuańa — Vojin Duman ima ženu iz Valakonja 3. zadržavati ◊ ma țînu la vuorbă pînă-n zavrńitu suariluĭ — zadržao me u razgovoru do zalaska sunca 3. pratiti, ići za nekim ◊ sî țînură kîńi đi mińe pîn nu trekuĭ konvĭeĭu — psi su me pratili dok ne pređoh krivinu 3. pamtiti ◊ tata-muoș a țînut minće mulće povĭeșć — moj pradeda je pamtio mnogo priča 6. držati nekome stranu, braniti ga ◊ muma mi-a țînut parće kînd a vrut tata sî ma bată — majka me branila kad je otac hteo da me bije 7. pratiti nekoga ili nešto pogledom ◊ țîńe uoki la ĭa pînă trăśe pi drum — prati je pogledom dok prolazila putem 8. čuvati ◊ țîńe dăćinļi aļi batrîńe — čuva stare običaje [Crn.] 9. biti u vanbračnoj ljubavnoj vezi ◊ aldrakuluĭ uom a fuost, s-a țînut ku mulće muĭerĭ — vragolast čovek je bio, imao je mnogo ljubavnica 10. (o vrednosti) smatrati, držati, ceniti ◊ lumĭa țîńe kî mulće ađeturĭ sa pĭerdut kă kređința a batrînă a slabit — ljudi smatraju da su se mnogi običaji izgubili jer je stara vera oslabila [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1056	țîońa	ţiui	цијукати	țîońa (ĭuo țîuon, ĭel țîuańe) [akc. țîońa] (gl. n.) — (onom.) cijukati, pištati, šištati; ispuštati tanak zvuk ◊ o pasarikă țîuańe în salkă — neka ptičica cijuče na vrbi [Crn.] ◊ îm țîuańe urĭakĭa, sigurat ma vorbĭașće vrunu đi rîău — pišti mi uvo, sigurno me neko ogovara [Por.] ∞ țîu!	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1084	țîońală	?	цијукање	țîońală (mn. țîońaļе) [akc. țîońală] (i. ž.) — (onom.) cijukanje, cika ◊ ļesńe surḑășć, đ-atîta țîońală — lako ogluviš, od tolikog cijukanja ♦ sin. piońală — pijukanje [Por.] ∞ țîu!		[Vidi]
1101	țîpa	ţipa	цичати	țîpa (ĭuo țîp, ĭel țîpă) [akc. țîpa] (gl. p. ref.) — (onom.) cičati, skičati, vrištati; jaukati; ispuštati visok piskav glas ◊ śe va țîpa puorśi atîta, kî ļ-am dat đi mînkare? — zašto li svinje toliko skiče, kad sam ih nahranio? ◊ nu țîpa kopiļe, kă vińe mum-ta sî-ț đa țîță — ne vrišti, dete, jer dolazi majka da te podoji ♦ sin. kirai [Por.]		[Vidi]
1102	țîpăt	ţipăt	цика	țîpăt (mn. țîpăće) [akc. țîpăt] (i. s.) — cika, vrisak, jauk; krik; graja, vika ◊ în țara surdă, ńima n-auđe țîpîtu-n lume, ma kît đi tare sî fiĭe — u gluvoj državi niko ne čuje jauk u narodu, ma koliko jak da bude [Por.] ∞ țîpa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2007	țîpeńiĭe	ţepenie	јачина	țîpeńiĭe (mn. țîpeńiĭ) [akc. țîpeńiĭe] (i. ž.) — 1. jačina, snaga, moć ◊ muĭarĭa n-are țîpeńiĭe în mîń ka uomu, șî nu puaće să bată la parĭ în gard ku boruosu; aăla ĭe lukru voĭńiśiesk — žena nema snagu u rukama kao muškarac, i ne može maljem da nabija kočeve u ogradi; to je muški posao 2. čvrstina; krutost ◊ țapa nuĭe batută bińe, șî nare ńiś o țîpeńiĭe, are klańa ĭuta sî kadă — stožer nije dobro nabijen i nema nikakvu čvrstinu; plast ima brzo da padne [Por.] ♦ dij. var. țapeńiĭe [Crn.] ∞ înțîpeńi		[Vidi]
2008	Ţîpeńor	Ţepenior	Цепењор	Țîpeńor (mn. Țîpeńori) [akc. Țîpeńor] (i. m.) — (antr.) Cepenjor, porodični nadimak i prezime bufanske familije u Majdanpeku ◊ đin Boșńak în Banatu rumîńesk, în prĭežba Golumbățuluĭ la Dunăre, ar vińit în Măĭdan doĭ fraț: Trailă ku Ńikolaĭe Đura; Ńikolaĭe ar fost om țapîn, tare la pućare, șî în Măĭdan a kautat poļikră „țîpeńor”, șî đin ĭel sînt toț Țîpeńori, da alu Trailă Đura ar rămas Đurońi — iz Bošnjaka u rumunskom Banatu, u pravcu Golupca na Dunavu, došla su u Majdanpek dva brata: Trailo i Nikola Đura; Nikola je bio čovek jak i snažan, i u Majdanpeku je dobio nadimak „cepenjor” (= srb. „jakić”), i od njega su svi Cepenjori, a od Traila Đure ostali su Đuronji (= srb. Đurići) ♦ / < țapîn — jak, snažan [Buf.] ∞ înțîpeńi		[Vidi]
1055	țîperig	nișadăr	нишадор	țîperig [akc. țîperig] (i. m.) — nišador (amonijakov hlorid) ◊ ku țîperig a ļekuit gîlśiļi la kopiĭ kînd s-a obrinćit — nišadorom je lečena upala krajnika kod dece [Crn.]		[Vidi]
3674	țîpîrlan	ţopârlan	момчић	țîpîrlan [akc. țîpîrlan] (i. m.) ● v. țopîrlan [Por.] ∞ țoapă		[Vidi]
1107	țîpĭel	papuc	ципела	țîpĭel (mn. țîpĭeļ) [akc. țîpĭel] (i. s.) — cipela, vrsta obuće  ◊ am kumparat la muĭere țîpĭeļ nuoĭ — kupio sam ženi nove cipele [Bran.] ♦ dij. sin. papuk  [Por.]		[Vidi]
1074	țîporaz	?	бодљика	țîporaz (mn. țîporază) [akc. țîporaz] (i. m.) — 1. bodljika, kočanj, deo stabljike žita, kukuruza ili krupnije travke koji ostaje da viri iz zemlje posle žetve ili kosidbe ◊ sîśararîm grîu, ramasîră numa țîporază — požnjeli smo žito, ostadoše samo bodljike [Crn.] 2. dlačice zaostale u koži svinje posle šurenja ♦ dij. var. mn. țîporaḑă (s. Leskovo, zapis: D. Marković ) [GPek] ♦ dij. var. țîporag (mn. țîporaź) [akc. țîporag] ◊ ma-nbrukaĭ în tr-un țîporag — nagazio sam na jednu bodljiku [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
1085	țîr	ţâr	црр!	țîr (uzv.) — (onom.) crr! onomatopeja za zveckanje, zrikanje ◊ nu puoț sî duorm đi griĭirĭ: tuota nuapća numa „țîr-țîr” supt ferĭasta-mĭa — ne mogu da spavam od zrikavaca, celu noć samo „zri-zri!” pod mojim prozorom ♦ up. ćur! [Por.]		[Vidi]
1086	țîrai	ţârâi	звецкати	țîrai (ĭuo țîrîi, ĭel țîrîĭe) [akc. țîrai] (gl. p.) — (onom.) zveckati, škripati ◊ sî baź sama: kînd va țîrai śuava pin kuoș, să șćiĭ kă s-a varsat saku ku buobiļi — da paziš dobro: kada bude nešto zveckalo u košu, da znaš da se odvezao džak sa zrnevljem ◊ baće pĭatra đi rupĭe, numa țîrîĭe pi puod — bije grad pa cepa, samo zvecka po krovu [Por.] ∞ țîr		[Vidi]
1087	țîraĭală	ţârâială	звецкање	țîraĭală (mn. țîraĭaļe) [akc. țîraĭală] (i. ž.) — (onom.) zveckanje, škripanje ◊ țîraĭală s-auđe kînd kad țîrțari, kînd baće pĭatra, or kînd sa varsă buobiļi đin sak — zveckanje se čuje kada pada krupa, kada bije grad, ili kada se prospu zrna iz džaka ♦ var. țîraitu [akc. țîraitu] [Por.] ∞ țîr		[Vidi]
2898	țîră	ţâră	мало	țîră [akc. țîră] (pril.) — (ret.) malo, u vrlo maloj količini ◊ (u izr.) o țîră — nešto malo ◊ a lukrat o țîră la rudńik, șî s-a lasat — radio je nešto malo u rudniku, pa je napustio ◊ nu puot să fak koļașa, kî mĭ-a ramas numa o țîră đi fańină — ne mogu da napravim kačamak, jer mi je ostalo vrlo malo brašna ◊ śarkă o țîră — probaj malo, pokušaj ♦ (demin.) o țîrikiță — malecno, majušno [Por.]		[Vidi]
1036	țîrțarĭ	ţârţari ?	крупа	țîrțarĭ1 (mn. țîrțari) [akc. țîrțarĭ] (i. m.) — krupa, vrsta atmosferske padavine u obliku sitnog igličastog leda ◊ kînd kad țîrțari, zapada sa korožîașće, șî kopiĭi puot să mĭargă pi ĭa, șă sî nu sa skufundă — kada pada krupa, na snegu se stvara kora, po kojoj deca mogu da idu a da ne propadnu ◊ sa kĭamă țîrțarĭ, kî sînt marunț, șî țîrîĭe kînd kad — z ovu se „circari” jer su sitni, i zveckaju kad padaju ♦ var. țînțarĭ [Por.] ♦ (demin.) țîrțarikă (țîrțariś) [akc. țîrțarikă] (i. ž.) — „cigančići”, sitan grad ◊ ku pluaĭa a batut șî țîrțarikă — uz kišu padali su i „cigančići” [Crn.] ∞ țîrai		[Vidi]
1070	țîrțarĭ	ţârţar	грах	țîrțarĭ2 (mn. țîrțarĭe) [akc. țîrțarĭ] (i. m.) — (bot.) grah, vrsta mahunarke čija zrna služe za ishranu ◊ o uală đi țîrțarĭ, prînḑ đi tuoț — grne graha, ručak za sve [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6251	țîrikiță	țirichiță [Olt.]	мајушно	țîrikiță [akc. țîrikiță] (pril.) — (demin.) (o količini) majušno, malecno ◊ a mînkat tuot, a lasat numa o țîrikiță đi pîńe — pojeo je sve, ostavio je samo majušni komad hleba [Por.] ∞ țîră		[Vidi]
3870	țîrk	ţârc	црк	țîrk [akc. țîrk] (uzv.) ● v. țîr [Por.] ∞ țîr		[Vidi]
3247	țîrkońa	ţârcâi	измусти	țîrkońa (ĭuo țîrkuon, ĭel țîrkuańe) [akc. țîrkońa] (gl. p. ref.) — izmusti, malo musti, muznuti, domusti ◊ vaka, uaĭa or kapra sa țîrkuańe kînd ĭe bolnauă, șî nu sa puaće mulźa kalumĭa, numa kîćikîta — krava, ovca ili koza se izmuzuje kad je bolesna, i ne može dobro da se muze, nego samo pomalo ◊ s-a dus baba să țîrkuańe vaka, kî kopilașu kată lapćișuor — otišla baka da muzne kravu, jer detence traži mlekce [Por.] ∞ țîrk		[Vidi]
3785	țîrmuri	ţărmuri	уздизати се	țîrmuri [akc. țîrmuri] (gl. p. ref.) ● v. țărmuri [Por.]		[Vidi]
1059	țîrmuruos	ţărmuros	стрмо	țîrmuruos (țîrmuruasă) (mn. țîrmuruoș, țîrmuruasă) [akc. țîrmuruos] (prid.) — 1. strmo, vrletno zemljište ◊ akoluo ĭe așa đi țîrmuruos đi ńiś kapra nu puaće sî paskă — tamo je toliko strmo da ni koza ne može da pase [Crn.] ♦ dij. var. țărmuruos 2. uzdignuto, neravno, brežuljkasto zemljište [Por.] ∞ țărmuri		[Vidi]
1111	Ţîrna	Ţârna	Црна	Țîrna [akc. Țîrna] (i. ž.) — (hidr.) Crna, ime planinske rečice u Gornjem Peku ◊ Țîrna izvorĭaḑă supt Brĭeza, primĭașće la đirĭaptă ogașîaļe Bigru șî Ogașul mare, da đi la stînga pi Fiļișana, șî sa împreună ku Pĭeku la Dîbiļug — Crna izvire ispod Breze, sa desne strane prima potoke Bigar i Veliki potok, a s leve Filišanu, i uliva se u Pek kod Debelog Luga [GPek]		[Vidi]
1112	Țîrnaĭka	Ţârnaica	Црнајка	Țîrnaĭka (mn. Țîrnăĭś) [akc. Țîrnaĭka] (i. ž.) — (ojk.) Crnajka, selo u Gornjem Poreču u opštini Majdanpek ◊ Țîrnaĭka ĭe sat rumîńesk, supt puala lu Guol — Crnajka je vlaško selo u podnožju Deli Jovana ◊ Țîrnaĭka sa otarîașće ku Arnaglaua, Gorńana, Tanda, Klokośuouțu șî Plamna — Crnajka se graniči sa Rudnom Glavom, Gornjanom, Tandom, Klokočevcem i Plavnom [Por.]		[Vidi]
1113	țîrnaśan	ţârnăcean ?	Црнајчанин	țîrnaśan (mn. țîrnaśeń) [akc. țîrnaśan] (i. m.) — Crnajčanin, žitelj sela Crnajke u Gornjem Poreču ◊ am un prĭaćin, țîrnaśan — imam prijatelja, Crnajčanina ♦ var. țîrnaśĭan, țîrnaśĭeń ♦ up. țîrnaśană [Por.] ∞ Țîrnaĭka		[Vidi]
3469	țîrnaśană	ţârnăceană	Црнајчанка	țîrnaśană (mn. țîrnaśeńe) [akc. țîrnaśană] (i. ž.) — Crnajčanka, stanovnica Crnajke, sela u Gornjem Poreču ◊ țîrnaśană ĭe însă muĭerĭaskă kare traĭașće în sat Țîrnaĭka, supt Guol, în Rîu Porĭeśi đi Sus — Crnajčanka je ženska osoba koja živi u selu Crnajka, ispod Deli-Jovana, u Gornjem Poreču ♦ up. țîrnaśan [Por.] ∞ Țîrnaĭka		[Vidi]
2461	țîsatuor	ţesător	ткалац	țîsatuor (mn. țîsatuorĭ) [akc. țîsatuor] (i. m.) — tkalac, tkač ◊ ĭuo nu șćiu ńiś un uom s-a fi fuost țîsatuorĭ, aăla ĭe numa lukru muĭerĭesk — ja ne znam ni jednog muškarca da je bio tkač, to je samo ženski posao ◊ țîsatuarĭa ĭe muĭarĭe kare țîasă în razbuoĭ — tkalja je žena koja tka na razboju ◊ mama a fuost tare bună țîsatuare — baka je bila jako tobra tkalja [Por.] ∞ țăsa		[Vidi]
2523	țîsatură	ţesătură	тканина	țîsatură (mn. țîsaturĭ) [akc. țîsatură] (i. ž.) — tkanina, tkanje, tkivo, ono što je izatkano na razboju ◊ a ramas đi la mama o gramadă đi țîsaturĭ, am đi gînd să ļi vind, să nu ļi manînśe muoļi — ostala je od bake gomila tkanja, imam nameru da ih prodam, da ih ne izjedu moljci ♦ var. țăsătură (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. țasatură [Crn.] ∞ țăsa		[Vidi]
1064	țîș!	ţâș ?	шик!	țîș! (uzv.) — (onom.) šik! onomatopeja za snažno izbijanje tečnosti, za šikljanje, mlaz; štrk ◊ nuoĭ șađem la umbră, da drako-la đi kopil veńi ku un maț, șî - țîș! - ńi udă șî fuźi — mi sedimo u hladu, a ono đavolje dete dođe sa nekim crevom, i - šik! - poprska nas i pobeže ♦ sin. fîș! [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1063	țîșńi	ţâșni	шикљати	țîșńi (ĭuo țîșńesk, ĭel țîșńașće) [akc. țîșńi] (gl.) — šikljati, izbijati u mlazu ◊ sari śĭepu, șî đin butuoń țîșńi vinu — izbi čep, i iz bureta šiknu vino [Crn.] ◊ lukraĭ pi-n zapușală mare, pănă nu-m țîșńi sînźiļi pi nas — radio sam po elikoj vrućini, dok mi krv nije šiknula iz nosa ◊ kopiļe, dakă ći măĭ prind kă furĭ, o să ći bat pănă kakățî nu va țîșńi đin ćińe — dete, uhvatim li te još jednom u krađi, ima da te bijem dok govna ne budu šiknula iz tebe ♦ sin. bîșńi [Por.] ∞ țîș!	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1062	țîșńituarĭe	ţâșnitoare	прскалица	țîșńituarĭe (mn. țîșńituorĭ) [akc. țîșńituarĭe] (i. ž.) — prskalica, dečja igračka ◊ đi fakut țîșńituarĭe îm trîabĭe brîśag, bît đi suok, bîćiśel đi razbik, șî kîlț — za izradu prskilice treba mi britva, zovin štap, štapić za klip, i kučina [Crn.] ♦ dij. var. țîșńituare (Rudna GLava) [Por.] ∞ țîșńi		[Vidi]
1065	țîșńitură	ţâșnitură	млаз	țîșńitură (mn. țîșńiturĭ) [akc. țîșńitură] (i. ž.) — 1. mlaz ◊ la nađitura lu mațîļi đi apă, a bîșńit o țîșńitură marĭe — na sastavku creva za vodu, izbio je veliki mlaz 2. (fig.) prznica, naprasit, nadmen ili neobuzdan čovek ◊ țîșńitura-ĭa nu mîĭ askultă pi ńima — taj nadmenko ne sluša više nikog [Crn.] 3. (med.) proliv, sraćkavica ◊ la lovit țîșńitură — dobio je proliv (Tanda) [Por.] ∞ țîșńi		[Vidi]
1083	țîu!	ţiu	циу!	țîu! (uzv.) — (onom.) ciu! zvuk ciukanja ◊ kopiî, sî taśeț, țîu sî n-aud!  — deco, ućutite, „ciu” da ne čujem! [Por.]		[Vidi]
2770	țoapă	ţoapă	глупан	țoapă (mn. țoape) [akc. țoapă] (i. ž.) — (zast.) glupan, tupan ◊ țoapă grĭa, đin ĭel ĭasă num prostîĭ șî gruzaviĭ — težak glupan, iz njega izlaze samo prostote i bljuvotine [Por.]		[Vidi]
3367	țoță	ţoţă	копа	țoță (mn. țoțe) [akc. țoță] (i. ž.) — kopa, kupasta gomila kukuruzne šaše ◊ au kuļes porumbu șî astădz au đe gînd să taie tuļeńi șî să fakă țoță — obrali su kukuruz i danas planiraju da poseku šašu i naprave kope ♦ var. țuță (Plavna) [Pad.] ♦ up. glugă [Mlava], [Crn.], stup [Por.]		[Vidi]
1068	țof!	ţof ?	шљап!	țof! (uzv.) — (onom.) šljap! zvuk udaranja o vodenu površinu; kretanje kroz vodu ◊ sa đisparțî đi nuoĭ, șî - țof! țof! - trĭeku pin apă, da nuoĭ rîmasîărîm la marźină — odvoji se od nas, i - šljap! šljap! - prođe kroz vodu, a mi ostadosmo na obali [Por.]		[Vidi]
1069	țofai	tofăi	шљапати	țofai (ĭuo țuofîĭ, ĭel țuofîĭe) [akc. țofai] (gl.) — (onom.) šljapati, hodati po vodi ili blatu, gacati ◊ gîșćiļi s-a dus la baltă, șî kînd înśepură a țofaĭa pin apă, sa spumîntară kîńi, șî-n śepură a latra, parke lupi tună pista iĭ — guske su otišle na baru, i kada su počele šljapati po vodi, psi se uplašiše, i počeše lajati kao da kurjaci kidišu na njih ♦ var. ĭel țuafîĭe ◊ țuafîĭe pin morśilă — gaca po blatu [Por.] ∞ țof!		[Vidi]
1066	țofaĭală	lăpoviţă	лапавица	țofaĭală (mn. țofaĭelurĭ) [akc. țofaîală] (i. ž.) — lapavica, sitna kiša sa snegom ◊ kînd înprauna ńinźe șî pluaĭe, sî faśe țofaĭală — kada zajedno padaju sneg i kiša, nastaje lapavica [Crn.] ♦ dij. sin lapoviță [Kmp.] ♦ sin. fļeșkău [Por.] ∞ țofai		[Vidi]
70	țoļiță	ţoliţă	оделце	țoļiță (mn. țoļiță) [akc. țoļiță] (i. ž.) — odelce (dem. od țuală) ◊ a fakut țoļiță đi kopilaș kare a pļekat la șkuală — izradio je odelce za mališana koji je pošao u školu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1094	țopîrlan	ţopârlan	момчић	țopîrlan (mn. țopîrlań) [akc. țopîrlan] (i. m.) — (demin.) momčić, dečarac; pubertetlija ◊ țopîrlan ĭe kopilandru, ńiś kopil, ńiś baĭat, numa śuaua pintra ĭaļe — „coprlan” je dečarac, ni dete, ni momak, nego nešto između ♦ var. țîpîrlan, śopîrlan, śokîrlan, śukîrlan ♦ sin. kopilandru [Por.] ∞ țoapă		[Vidi]
1108	țrepană	?	црепана	țrepană (mn. țrepăń) [akc. țrepană] (i. ž.) — crepana, crepara, mesto gde se peče crep ◊ într-o vrĭamĭe am lukrat la țrepană — jedno vreme sam radio na crepani ♦ var. țrĭepană [Por.] ∞ țrĭep		[Vidi]
1109	țreparĭ	?	црепар	țreparĭ (mn. țreparĭ) [akc. țreparĭ] (i. m.) — crepar, radnik na crepani ◊ veńi un țreparĭ, șî ńi-n trabă dar ńi trîabe țrĭep — došao je jedan crepar, i pitao nas je da li nam treba crep [Por.] ∞ țrĭep		[Vidi]
1076	țrĭep	ţâglă	цреп	țrĭep (mn. țrĭepĭ) [akc. țrĭep] (i. m.) — nedostaje mi oko dve stotine crepova, da pokrijem celu kuću ◊ vîntu mĭ-a luvat țrĭepu đi pi ștală — vetar mi je odneo crep sa štale [Crn.] ♦ dij. var. (mn. țrĭepurĭ) [akc. țrĭepurĭ] ◊ a dus o gramadă đi țrĭepurĭ, șî ĭa lasat l-înga gard — doneo je gomilu crepova, i ostavio ih je pored ograde ◊ țrĭepu ĭe astrukamînt nuou, a ĭeșît înkuaśa, pi dupa ratu-sta ku ńamțî — crep je nova vrsta pokrivača, pojavio se ovamo, posle rata sa Nemcima [Por.] up. astrukamînt, kîramidă, kiramiḑîĭe		[Vidi]
69	țuală	ţoală	одело	țuală (mn. țuaļе) [akc. țuală] (i. ž.) — odelo ◊ țuala sa-nbrakă șî sa puartă — odeća se oblači i nosi ♦ (demin.) țoļiță ♦ sin. îmbrîkamînt, skimbură, țurfură [Por.]		[Vidi]
1051	țuțur	ţuţur	точур	țuțur (mn. țuțurĭe) [akc. țuțur] (i. s.) (prid.) — I. (i. s.) 1. točur; česma, slavina ◊ la țuțur kurĭe apa, moara sî kumparăm nuou — na slavini curi voda, moramo da kupimo novu (s. Topolnica) 2. visuljak; ledenica ◊ s-a fakut țuțurĭe supt strĭeșîna kășî — napravile su se ledenice ispod nadstrešnice II. (prid.) (nepr.) 1. šiljat, oštar predmet; šiljast ◊ bagă sama, să nu ći-nbruś în țuțuro-la — pazi, da se ne nabodeš na taj šiljak 2. (za položaj) uspravan, čvrst; štrkljast ◊ stă țuțur — štrči; stoji uspravno ♦ (augm.) țuțuruoĭ [akc. țuțuruoĭ] ♦ (demin.) țuțurĭel [akc. țuțurĭel] ♦ up. śuśur (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
5733	țuțuruoĭ	țuțuroi	млаз	țuțuruoĭ (mn. țuțuruaĭe) [akc. țuțuruoĭ] (i. s.) — mlaz ◊ s-a taĭat la piśuor ș-a sînźiļi la tośit ku țuțuruoĭu — posekao se na nozi, i krv je šiknula u mlazu [Por.] ∞ țuțur		[Vidi]
1124	țug	ţug	промаја	țug1 (mn. țugurĭ) (i. s.) — 1. promaja, cug ◊ a fakut borđiu la luok înkis, n-a fuost țug đestul să tragă fumu, șî ma mir kum nu ĭa kĭorît gluaćiļi đ-atîta fumaćeu — napravio je zemunicu na zaklonjenom mestu, nije bilo dovoljno promaje da povuče dim, i čudim se kako mu glota nije oslepela kod tolike dimčine? 2. deo šporeta kojim se podešava strujanje vazduha ◊ kuoșu nu mi bun, pî muara kînd kuok la șporĭet să țîn țugu đeșkis — dimnjak mi nije dobar, pa moram kad pečem na šporetu da cug držim otvorenim ♦ sin. raśială [Por.]		[Vidi]
6128	țug	țug ?	спојница	țug2 (mn. țugurĭ) (i. s.) — (tehn.) spojnica, naprava od zakrivljene šipke u obliku slova „U” ili „П” ◊ la kar đi buoĭ a fuost măĭ puțîn patru țugurĭ, la tuata uosîĭa kî ći duauă; a țînut uosîĭa ļegată đi drik — na volovskim kolima bilo je najmanje četiri cuga, na svakoj osovini po dva; držali su osovinu vezanu za trap [Por.]		[Vidi]
1061	Ţugińeșći	?	Цугињешћи	Țugińeșći [akc. Țugińeșći] (i. m.) — (antr.) (top.) Cuginješći, nadimak porodica Simeonović, Petrović, Pavlović, Nikolić, Jovanović, Mladenović i Trailović (Žurkić) u Osniću, nastao od imena zajedničkog pretka, Cugina; zbog njihove brojnosti, i deo sela na kome ove porodice žive, nazvan je Cuginješći ◊ alu Țugină — Cuginovi [Crn.]		[Vidi]
1077	țuĭkă	ţuică	ракија	țuĭkă (mn. țuĭś) [akc. țuĭkă] (i. ž.) — (ret.) rakija ◊ kopsăĭ kuomina, șî fakuĭ țuĭkă numa kît đi kasa nuastră — ispekao sam kominu, i napravio sam rakije tek koliko za našu kuću [Crn.] ◊ nuoĭ la rakiĭe iĭ ḑîśem țuĭka numa kînd ńis kîta-n voĭa bună — mi rakiju zovemo cujkom, samo kada smo malo pod gasom [Por.] ∞ rakiu		[Vidi]
1072	țuka	ţuca	љубити	țuka (ĭuo țuk, ĭel țukă) [akc. țuka] (gl. p. ref.) — ljubiti ◊ asară s-a țukat ku furiș đi parinț — sinoć su se ljubili krišom od roditelja [Crn.] ◊ đimult kopiĭi a țukat mîna l-aĭ batrîń — nekada su deca ljubila ruku starijima ♦ sin. săruta [Por.] ♦ dij. sin. pupa [Tim.][Buf.]		[Vidi]
1073	țukat	ţucat	љубљење	țukat (mn. țukaturĭ) [akc. țukat] (i. s.) — ljubljenje ◊ a krĭeskut fećița, bună ĭe đi țukat — odraslo je devojče, dobro je za ljubljenje ♦ sin. (ret.) sărutat, sîrutat [Por.] ♦ sin. pupat [Buf.] ∞ țuka	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1110	Ţuośa	Țoca	Цока	Țuośa (mn. Țośuońi) [akc. Țouśa] (i. m.) — Coka, Cokići rod u Gornjani, opšt. Bor ◊ Țośuońi traĭesk în Saļișće, la luok kare-l kĭamă Mînastîrĭe — Cokići žive u Selištu, na mestu zvanom Manastirište ◊ muĭarĭa đin ńamu-luor sa kĭamă Țośuańe — žena iz njihove familije zove se Cokićka ◊ măĭ batrîn, đi kare s-a puvestît, a fuost vrunu Stan Țuośa, kare avut pi Fluorĭa Țuośu șî pi Marćin Țuośa — najstariji o kome se pričalo, bio je neki Stan Cokić, koji je imao Floru Cokića i Martina Cokića ◊ Țośuońi a fuźit în Gorńana đin munțîļi orașuluĭ — Cokići su izbegli u Gornjane iz porečkih planina [Por.]		[Vidi]
2772	țup	ţup	цуп	țup (uzv.) — cup, hop ◊ țup-țup, op-op! — cup-cup, hop-hop! ◊ kopuoĭi răđikară ĭepuru, da ĭel, saraku, țup koļa, țup koļa, șî skapă — kerovi podigoše zeca, a on, siroma, cup onde, cup onde, i uteče [Por.]		[Vidi]
2771	țupai	ţupăi	цупкати	țupai (ĭuo țupîĭ, ĭel țupîĭe) [akc. țupai] (gl. p. ref.) — cupkati, skakutati ◊ kopilu a pļekat în piśuare, șî numa țupîĭe đi drag — dete je prohodalo, i samo skakuće od radosti ◊ țupîĭe în luok sî sa îngalḑîaskă — skakuće u mestu da se zagreje [Por.] ∞ țup		[Vidi]
1449	țupaĭală	ţopăială	цупкање	țupaĭală (mn. țupaĭelurĭ) [akc. țupaĭală] (i. ž.) — cupkanje, skakutanje; trupkanje ◊ am kopiĭ tare ńimĭarńiś, șî đi mulće uorĭ îm vińe sî noroḑîăsk đi țupaĭala-luor pin kasă — imam jako nestašnu decu, i ponekad mi dođe da poludim od njihovog cupkanja po kući [Por.] ∞ țup		[Vidi]
1115	țurfură	zdreanţă	дроњак	țurfură (mn. țurfurĭ) [akc. țurfură] (i. ž.) — dronjak; pocepana ili pohabana odeća ◊ će uĭtă, în śe țurfurĭ sa îmbrakat, kum nu-ĭ rușîńe? — gledaj, u kakve se dronjke obukla, kako je nije stid? ◊ atîta đi sarak am fuost, đ-a-nmĭers numa-n ńișći țurfurĭe, adunaće đi pin gunuaĭe — toliko sam bio siromašan, da sam iašao samo u nekim dronjcima, sakupljenim sa đubrišta ♦ sin. zdrĭanță ♦ up. țuală [Por.]		[Vidi]
1116	țurfuruos	zdrenţăros	дроњав	țurfuruos (țurfuruasă) (mn. țurfuruoș, țurfuruasă) [akc. țurfuruos] (prid.) — dronjav, pocepan ◊ ș-akuma ĭasă-n lume tuot țurfuruos, dakă lukră, ș-are đin śe s-îș fakă țuaļe uomeńeșć — i sada ide sav dronjav, iako radi, i ima odakle da sebi napravi ljudsku odeću ♦ var. zdrĭențuruos [Por.] ∞ țurfură		[Vidi]
1118	țurik!	ţuruc!	цурик!	țurik! [akc. țurik!] (uzv.) — curik! uzvik kojim se konj tera da ide unazad ◊ kînd vrĭeĭ kalu să mĭargă înapuoĭ, zbĭerĭ „țurik-napuoĭ!”, da pi vaś zbĭerĭ „stu-napuoĭ!” — kada hoćeš konja da teraš unazad, vičeš „curik-nazad!”, a na krave vičeš "stu-nazad!" [Por.] ∞ kal		[Vidi]
1257	čată	ceată	чета	čată (mn. čeťe) [akc. čată] (i. ž.) — (zast.) četa ◊ vorba „čată” la noĭ a-nbătîrńit și s-a pĭerdut, akușa număĭ să spuńe „čată” — reč „čată” kod nas je zastarela i nestala, sada se više ne kaže „čată” [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5746	čedîr	umbrelă	кишобран	čedîr (mn. čedîre) [akc. čedîr] (i. s.) — kišobran ◊ a porńit ploaĭa, da ĭeu am uĭtat čedîru, și toată m-am udat — počela je kiša, a ja sam zaboravila kišobran pa sam sva pokisla [Tim.] ♦ dij. sin. umbrĭel [Por.] ♦ dij. sin. parazol [Buf.]		[Vidi]
9	čină	cină	вече	čină (mn. čiń) [akc. čină] (i. ž.) — 1. veče (doba dana) ◊ čina ĭe după če să duče soarele la skapît — veče je posle zalaska sunca 2. večera (obed uveče) ◊ muĭerĭa mîńioasă, n-a sprimit ńimik ďе čină — ljuta žena, nije spremila ništa za večeru 3. naveče slave ◊ čina prazńikuluĭ ĭe seara în oki prazńikuluĭ — naveče je večera u oči slave [Kmp.] ♦ dij. var. śină [Por.]		[Vidi]
1170	ća	cea	ћа	ća (uzv.) — ća, uzvik kojim se zaprega skreće u desno ◊ vaka karĭe arĭe-nvățu sî tragă la „ća”, sî-nžugă đi đirĭapta, șî kînd trîabĭe abatut karu la đirĭapta, numa sî strîgă „ća” — krava koja ima naviku da vuče na „ća” (udesno), preže se sa desne strane, i kad kola treba da se skrenu u desno, samo se vikne „ća” ♦ supr. ăĭs [Crn.]		[Vidi]
1169	ćaĭ	ceai	чај	ćaĭ (mn. ćaĭurĭ) (i. m.) — čaj, topli napitak od osušenih delova biljaka ◊ lumĭa nuastră a kuļes ĭarbă ńagră, șî ĭarna a fĭert ćaĭ đi tușît șî durut la burtă — naši ljudi su brali nanu, i zimi kuvali čaj protiv kašlja i bolova u stomaku [Crn.] ◊ măĭ bun ćaĭ ĭe đi fluarĭa đi ćiĭ — najbolji čaj je od lipovog cveta [Por.] ♦ up. ćeĭ [Crn.] ćiĭ [Por.]		[Vidi]
1090	ćakă	teakă	ножница	ćakă (mn. ćake) [akc. ćakă] (i. ž.) — 1. nožnica, korice za nož; kanija ◊ nuĭe bun sî puorț kuțîtu fîră ćakă, kî puoț sî ći taĭ — ne valja da nosiš nož bez kanija, jer možeš da se posečeš [Crn.] 2. futrola za duguljaste predmete uopšte ◊ ćakă đi dus kuća, đi askuțît kuasa — futrola za nošenje brusa, kojim se oštri kosa (Plavna) [Pad.] 3. (fig.) (vulg.) vagina i anus ♦ var. ćuok [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1097	ćakmă	jgheab	жљеб	ćakmă (mn. ćakme) [akc. ćakmă] (i. z.) — 1. (zast.) a. žljeb, uzdužni kanal izdubljen u direku kuće „čatmare” ◊ ćakma-n puop s-a skobit ku alat karĭe s-a kĭemat „pruosîk” — žljeb u direku dubio se alatom zvanim „prosek” ◊ kasă în ćakme — čatmara [Crn.] 2. (zast.) ćakmă ĭe kasă đi nuĭaļe, ļipită ku imală — ćakma je koliba od pruća, oblepljena blatom (Jasikovo) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1131	ćamă	teamă	страх	ćamă (mn. ćamă) [akc. ćamă] (i. ž.) — strah, strepnja, zebnja ◊ în lume s-a bagat o ćamă đi fuamiće — u narod se uvukao nekakav strah od gladovanja ◊ kopiĭi đi ćamă s-a ļekuĭit ku điskînćik — deca su od straha lečena bajalicama ♦ sin. frikă [Crn.] ∞ ćemĭa		[Vidi]
5555	ćame	scâfârlie	теме	ćame (mn. ćemurĭ) [akc. ćame] (i. ž.) — (anat.) teme, vrh glave ◊ kînd daĭ ku ćamĭa-n grindă, vĭeḑ stîaļe vĭreḑ — kad temenom glave udariš u gredu, vidiš zelene zvezde ◊ întra ćamĭe șî gîtu ĭe parśelu kapuluĭ kare sa kĭamă śafă — između temena i vrata nalaz se deo glave koji se zove potiljak [Por.] ∞ kap		[Vidi]
3596	ćask	teasc	притискивач	ćask (mn. ćaskurĭ) [akc. ćask] (i. s.) — pritiskivač kupusa u kaci ili sira u čabru ◊ ćask ĭe fakut đin patru blanuț înkruśișaće, kare sa pun pi varḑă în pućină, da pi ĭaļe sa puńe o pĭatră, să pisaḑă varḑa în apă, să nu fiĭe-n săk — pritiskivač je napravljen od četiri ukrštene daščice, koje se stavljaju na kupus u kaci, a na njih se stavlja jedan kamen, da pritisne kupus u rasol, da ne ostane na suvom (Tanda) ◊ ćasku ĭe o ļaspiđe ńaćidă, skuasă đi la fundu rîuluĭ, ku kare sa pisaḑă varḑa akră în kadă — pritiskivač je jedan gladak pločast kamen, izvađen sa dna reke, kojim se pritiska kiseli kupus u kaci (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1130	ćașkă	ceașcă	шоља	ćașkă (mn. ćașke) [akc. ćașkă] (i. ž.) — (zast.) šolja ◊ ćaĭu sî bĭa đin ćașkă marĭe — čaj se pije iz velike šolje [Crn.]		[Vidi]
3160	ćeća	cecia	тетка	ćeća (mn. ćeće) [akc. ćeća] (i. ž.) — tetka, očeva sestra ◊ ćeća la nuoĭ sa ḑîśe numa la suora lu tata — ćeća se kod nas kaže samo za očevu sestru ◊ uomu lu ćeća ĭe matușuoń — ćećin muž je teča ◊ ćećo, vinu pănă la nuoĭ — ćeća, dođi do nas ◊ la suora lu muma ḑîśem ćeĭkă — majčinoj sestri kažemo tekta [Stig] ◊ ćeće ĭe suora lu tata ș-alu muma — ćeća je majčina i očeva sestra (Zlot, zapadna polovina) ∞ ńam		[Vidi]
2630	ćeir	ceair	чаир	ćeir (mn. ćeire) [akc. ćeir] (i. s.) — čair, ograđeni pašnjak ◊ ćeiru ĭe pașuńe đi viće, îngrađită, pi kare vićiļi pask fara pîkurarĭ — čair je ograđeni pašnjak, na kome stoka pase bez čobanina ♦ sin. gard, săś [Por.] ♦ dij. var. ćair [GPek]		[Vidi]
1132	ćeĭ	tei	липа	ćeĭ (mn. ćeĭi) [akc. ćeĭ] (i. m.) — 1. (bot.) lipa (tilia platyphyllos) ◊ đin ļiemnu đi ćeĭ sa fakut blîăń đi loitre đi kar, da fluarĭa đi ćeĭ sî kuļaźe đi ļekuit durĭarĭarĭ la burtă — od lipovog drveta rezale su se daske za kanate na kolima, a lipov cvet se bere za lečenje bolova u stomaku 2. lika, potkorni sloj lipovog drveta ◊ ku kuaža supțîrĭe a đi ćeĭ lumĭa đimult a ļagat viĭa — lipovom likom su ljudi nekada vezivali vinovu lozu [Crn.] ♦ dij. var. ćiĭ [Por.]		[Vidi]
3147	ćeĭkă	ceică	тетка	ćeĭkă (mn. ćeĭke) [akc. ćeĭkă] (i. ž.) — tetka ◊ ćeĭkă ĭe suora lu tata ș-alu muma — tetka je očeva i majčina sestra ◊ uomu lu ćeĭka ĭe mutușuoń — tetkin muž je tetak (teča) [GPek] ◊ am ramas sarak đi mik, pî m-a krĭeskut ćeĭkă ku mutușuońu ka pi kopilu luor — ostao sam od malena siroče, pa su me podigli tetka i teča kao svoje dete [Por.] ♦ dij. var. ćeće ◊ ćeće, unđe mutușuońu? — tetka, gde je teča? (Zlot, zapadna polovina) [Crn.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1423	ćekĭar	cicar	шикара	ćekĭar (mn. ćekĭarurĭ) [akc. ćekĭar] (i. m.) — šikara, gusta, teško prohodna mlada šuma ◊ în tîlvă a krskut ćekĭar đi nu puoț sî strabaț — na brdu je izrastao čestar, de ne možeš da se probiješ ♦ (augm.) ćekĭariș [Crn.] ♦ dij. var. ćikar ◊ ćikar ĭe o padure maruntă đi nu puoț sî mĭerź pin ĭa — šikara je sitna i gusta šuma da ne možeš da ideš kroz nju [Por.]		[Vidi]
1129	ćemĭa	teme	страховати	ćemĭa (ĭuo ma ćem, ĭel sî ćamĭe) [akc. ćemĭa] (gl. p. ref.) — 1. strahovati, plašiti se, bojati se, strepeti ◊ đi śe ć-aĭ ćemĭa đi moruoń, daka moruoń nu ĭastă? — zašto bi se plašio vampira, ako vampira nema? ◊ saćanu mîĭ mult sî ćamĭe đi sîaśită șî đi pĭatră — seljak najviše strepi od suše i od grada 2. biti ljubomoran; prebacivati nekom zbog ljubomore; sumnjičiti nekoga da čini preljubu [Crn.] ◊ đi kînd m-am mîritat, barbatu ma ćamĭe ku Pîătru, kî mĭ-a fuost vrodată baĭat, da ĭuo ku uomu akuma n-am ńimika — od kad sam se udala, muž me sumnjiči zbog Petra, jer mi je nekada bio momak, a ja sa čovekom sada nemam ništa ♦ up. spomînta [Por.]		[Vidi]
1173	Ćerkez	cerchez	Ћеркез	Ćerkez [akc. Ćerkez] (i. m.) — (antr.) Ćerkez, vlaško prezime porodice u Šarbanovcu, koje nastalo prema pretku sa nadimkom Ćerkez ◊ Ļikă Ćerkez a fuost bažukuruos uom șî glumeț — Ilija Ćerkez je bio čovek šeret i šaljivdžija [Crn.]		[Vidi]
2807	ćerlam	amăreală	чемер	ćerlam (mn. ćerlame) [akc. ćerlam] (i. s.) — (ret.) (psih.) čemer, gorčina ◊ traĭu mĭ-a fuost pļin dă ćerlam — život mi je bio pun čemera [Pom.] ♦ dij. sin. amar [Por.]		[Vidi]
1127	ćesala	cesala	тимарити	ćesala (ĭuo ćesîăl, ĭel ćasîlă) [akc. ćesala] (gl. p.) — timariti, češljati stoku upotrebom češagije ◊ o vakă arĭe, șî ńiś pi ĭa nu o puaće ćesala kum trîabe — jednu kravu ima, pa ni nju ne može timariti kako valja [Crn.] ♦ dij. var. ĭuo ćesaļeḑ, ĭel ćesaļaḑă [Por.]		[Vidi]
1128	ćesalat	ţesălat	истимарен	ćesalat (ćesalată) (mn. ćesalaț, ćesalaće) [akc. ćesalat] (prid.) — istimaren, iščetkan i očišćen češagijom ◊ kalu ĭe ćesalat, puoț sî-l înkaļiś șî să pļeś la drum — konj je istimaren, možeš da ga uzjašeš i kreneš na put [Crn.] ∞ ćesala		[Vidi]
1126	ćesală	cesală	чешагија	ćesală (mn. ćesîăļ) [akc. ćesală] (i. ž.) — (tehn.) češagija, metalni češalj sa drškom kojim se timari krupna stoka ◊ la panađur muara sî kumpîr ćesală nuauă, kî la asta îĭ sa mînkat đințî — na vašaru moram da kupim novu češagiju, jer su se na ovoj izjeli zupci [Crn.] ◊ ku ćesala sa ćesaļaḑă măĭ mult vaśiļi, da s-a ćesalat șî kaĭi, kare ĭ-avut — češagijom su se najviše timarile krave, a timareni su i konji, ko ih je imao [Por.] ∞ ćesala		[Vidi]
1133	ćeșî	teși	искосити	ćeșî (ĭuo ćeșîăsk, ĭel ćeșîașće) [akc. ćeșî] (gl. p.) — iskositi, iseći ukoso, napraviti kosi rez ◊ bîtu đi piskuańe đi salkă sî puaće raćeḑa, ore ćeșî — štap za pištaljku od vrbe može se iseći ravno, ili iskositi [Crn.]		[Vidi]
1398	ćeșîlă	teșilă	торбица	ćeșîlă (mn. ćeșîļ) [akc. ćeșîlă] (i. ž.) — torbica ◊ în ćeșîlă lukratuori a dus mînkarĭe la lukru — u torbici su radnici nosili hranu na posao [Por.]		[Vidi]
1134	ćeșît	teșit	искошен	ćeșît (ćeșîtă) (mn. ćeșîț, ćeșîće) [akc. ćeșît] (prid.) — iskošen, isečen ukoso ◊ kînd oltańeșć, raćeḑu la pĭelț trîabĭe sî fiĭe ćešît — kad kalemiš, rez na pelceru treba da bude iskošen [Crn.] ◊ kînd muĭerļi fak fifă, taĭe țaua la un kîpatîń ćeșît, da alalt ăl lasă astupat — kada žene prave „fifu”, seku otvoreni kraj cevčice ukoso, a drugi ostave da bude zatvoren (Jasikovo) [GPek] ∞ ćeșî		[Vidi]
1138	ćeșîtură	teșitură	косина	ćeșîtură (mn. ćeșîturĭ) [akc. ćeșîtură] (i. ž.) — kosina, ukoso isečena površina ◊ în luok sî taĭe bîrna đirĭept, ĭel ĭa fakut ćeșîtură — umesto da iseče gredu pravo, on ju je isekao ukoso [Crn.] ∞ ćeșî		[Vidi]
1397	ćeză	șaretă	чезе	ćeză (mn. ćeză) [akc. ćeză] (i. ž.) — čeze, laka kola na dva točka ◊ ćeză n-avut tuot nat, numă găzdoćińļi — čeze nije imao svako, samo bogataši ♦ sin. karuță, kośiĭe ♦ up. kar [Por.]		[Vidi]
5121	ćibi	marș	чибе	ćibi [akc. ćibi] (uzv.) — čibe! uzvik kojim se teraju psi ◊ ku „ćibi” sa dudîĭe kîń đ-aĭ măĭ miś șă blînḑ, pi aĭ marĭ ći zbĭerĭ „mîrș” — sa „čibe” se teraju manji i pitomiji psi, a na velike vičeš „marš” [Por.]		[Vidi]
5031	Ćićuoț	Cicuoț	Тићевац	Ćićuoț [akc. Ćićuoț] (i. m.) — (ojk.) Tićevac ◊ Ćićuoțu ĭe sat rumîńesk întra Mlaua șî Muraua — Tićevac je vlaško selo između Mlave i Morave ◊ în Ćićuoț trăĭesk Ćiviśańi — u Tičevcu žive Tičevjani ◊ muĭarĭa dăn Ćićuoț ĭe Ćiviśană, da doă sînt Ćiviśańe — žena iz Tičevca je Tičevjanka, a dve su Tičevjanke [Pom.]		[Vidi]
1153	ćigańe	tigaie	тигањ	ćigańe (mn. ćigîăń) [akc. ćigańe] (i. ž.) — tiganj, plitak metalni sud sa drškom koji se upotrebljava za prženje ◊ tuată kasa a avut ćigańe adînkă ku piśuarĭe, karĭe sî puńe pi fuok, ćigańe ku kuada lungă, șî ćigańe mikă ku kuada skurtă — svaka kuća je imala dubok tiganj sa nožicama, koji se stavlja na vatru, tiganj sa dugačkom drškom, i mali tiganj sa kratkom drškom ♦ dij. var. ćigaĭe (Lubnica, Valakonje) [Crn.] ◊ ĭastă duauă fĭelurĭ đi ćigăń: skunđe, fara piśuare, kare s-a pus pi firastău, șî ku triĭ piśuare șî ku kuadă, kare s-a pus pi vatra fuokuluĭ — ima dve vrste tiganja: plitki, bez nogu, koji se stavljao na sadžak, i sa tri noge i drškom, koji se stavaljao na ognjište [Por.] ♦ dij. sin. șarpĭel (Brestovac) [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1498	ćigori	tigori	оскудевати	ćigori (ĭuo ćigorĭesk, ĭel ćigorĭașće) [akc. ćigori] (gl.) — 1. oskudevati, živeti u nemaštini ◊ am fuost sarak, ș-am ćigorit đi tuaće — bio sam siromah, i uskudevao sam u svemu 2. žudeti, želeti ono za čim se oskudeva u nemaštini ◊ nu vor kopiĭi miĭ sî ćigorĭaskă đi ńimika — ne želim da moja deca žude ni za čim [Por.]		[Vidi]
1218	ćigoriĭe	tigorie	немаштина	ćigoriĭe (mn. ćigoriĭ) [akc. ćigoriĭe] (i. ž.) — nemaština, oskudacija; tegoba ◊ traĭu-ntrĭeg mĭ-a fuost numa o ćigoriĭe mare, am tras kin șî nakaz ka ńima pi lume — ceo mi je život bio samo jedna velika nemaština, trpeo sam muku u tegobu kao niko na svetu ♦ var. ćigoriĭală [Por.] ∞ ćigori		[Vidi]
1499	ćigorit	tigorit	оскудан	ćigorit (ćigorită) (mn. ćigoriț, ćigoriće) [akc. ćigorit] (prid.) — oskudan, siromašan život ◊ am krĭeskut fara parinț, șî kopilariĭa-mĭa a fuost ćigorită șî amarîtă — odrastao sam bez roditelja, i moje detinjstvo je bilo oskudno i gorko ◊ mis ćigorit đi tuaće — oskudan sam u svemu [Por.] ∞ ćigori		[Vidi]
1525	ćiĭ	tei	липа	ćiĭ1 (mn.) (i. m.) — (bot.) lipa, (tilia platyphyllos) ◊ ćiĭu mirusă frumuos — lipa lepo miriše ◊ đin lubarĭ đi ćiĭ pîkurari fak buśin — od lipovog debla pastiri prave rikalo [Por.] ♦ dij. var. ćeĭ [Crn.] ♦ dij. var. ťiĭ [Kmp.]		[Vidi]
5540	ćiĭ	tei	лика	ćiĭ2 (mn. ćiĭe, ćiĭurĭ) (i. s.) — (tehn.) lika ◊ ćiĭu sa skuaće đin skuarca lu lubarĭ đi ćiĭ — lika se vadi iz kore lipovog drveta ◊ ku ćiĭu sa ļagă snuopi đi grîu — likom se vezuju snopovi žita ♦ up. kurpin [Por.]		[Vidi]
6539	ćiĭ pîśuos	tei picios	црна липа	ćiĭ pîśuos (sint.) — (bot.) crna lipa (Tilia cordata) ◊ ćiĭ pîśuos ĭe tare ļemn — crna lipa je jako drvo [Por.] ∞ ćiĭ		[Vidi]
1143	ćik	tic	шиљак	ćik (mn. ćikurĭ) (i. s.) — 1. (tehn.) šiljak, oštar završetak na alatkama ◊ am dus piuku la maĭstur kî-ĭ s-a frînt ćiku — odneo sam pijuk majstoru jer mu se polomio šiljak [Crn.] 2. (anat.) kljun kod piladi, i malih ptica opšte ◊ puĭi-n kuĭb așćată pi mumî-sa ku ćiku kaskat — ptići u gnezdu čekaju majku sa otvorenim kljunom ◊ puĭu đi gaină are ćik, da gaina șî kokuoșu au ćuok — kokošje pile ima kljunić, a kokoška i petao imaju kljun 3. (fig.) ime od milja za ud muške bebe; pužić ◊ o, mînka-ț-ar mama ćiku! — o, poješće ti baba „pužić”! ♦ up. ćuok [Por.]		[Vidi]
1147	ćikai	ciuguli	кљуцати	ćikai (ĭuo ćikîĭ, ĭel ćikîĭe) [akc. ćikai] (gl. p.) — kljucati, kljuckati ◊ tata a-nćins pĭaļa đi puork în ļiemn, va ćikai pîăsîrļi unsura đi pi ĭa — otac je razapeo svinjsku kožu na drvetu, da ptice iskljucaju masnoću sa nje [Crn.] ♦ dij. sin. ćuokăi, ćokai [Por.]		[Vidi]
1148	ćikait	ciugulit	искљуцан	ćikait, ćikaită (mn. ćikaiț, ćikaiće) [akc. ćikait] (prid.) — (ornit.) iskljucan, pokljucan ◊ pĭaļa đi puork, ś-a-nćinso tata pi gard, tuată ĭe ćikaită đi pîăsîrĭ — svinjska koža, koju je otac razapeo na ogradi, sva je iskljucana od ptica ◊ nuku ĭe pîn le vîr ćikait đi vîrdîărĭ — orah je do vrha iskljucan od detlića [Crn.] ♦ dij. var. ćokait [Por.] ∞ ćikai		[Vidi]
1395	ćikarĭ	cicar	шикара	ćikarĭ (mn. ćikarĭe) (i. m.) — šikara, šiprag, zemljište obraslo grmljem ◊ đarîndu pi lînga luok a krĭeskut ćikarĭ đes, đi nu măĭ puoț treśa — svuda oko njive izrasla je gusta šikara, da ne možeš proći [Por.]		[Vidi]
3885	ćiknă	ticnă	мир	ćiknă [akc. ćiknă] (i. ž.) — (izob.) mir, spokoj; odmor; prijatnost ◊ kopiĭ mulț, kasa pļină, n-aĭ o țîră đi ćiknă pista ḑî đi iĭ — dece mnogo, puna kuća, nemaš ni malo mira preko dana od njih ◊ n-are ćiknă la ođină — nema mira za vreme odmora ◊ (u izr.) fara ćiknă — bez mira, spokoja; neprijatan ♦ / skr. < ćikńală [Por.] ∞ ćikńi		[Vidi]
1155	ćikńală	tihneală	пријатност	ćikńală (mn. ćikńeļ, var. ćikńaļe, ćikńeļe) [akc. ćikńală] (i. ž.) — prijatnost, mir, zadovoljstvo ◊ nu măĭ am ćikńală đi kopilama-sta — nemam mira od ove dečurlije ♦ var. (skr.) ćiknă [Por.] ∞ ćikńi		[Vidi]
1154	ćikńi	tihni	пријати	ćikńi (ĭuo ćikńesk, ĭel ćikńașće ) [akc. ćikńi] (gl. p.) (nesvrš.) — prijati, biti po volji, izazivati zadovoljstvo, ugodnost, mir, smirenos t ◊ kînd ăl vîăd kî șîađe la masă, nu-m ćikńașće prînḑu — kad ga vidim da seda za sofru, ne prija mi ručak [Por.]		[Vidi]
1156	ćimp	timp	време	ćimp (mn. ćimpi) [akc. ćimp] (i. m.) — 1. vreme, atmosferske prilike tokom godine, naročito u odnosu na vegetabilni ciklus ◊ ćimpu ĭe bun, kî nuĭe prĭa ploĭuos — vreme je dobro, jer nije previše kišovito ◊ dakă va fi șî ćimpo-sta uskaśiu ka al đi an, arĭe sî fiĭe marĭe fuamiće — ako će i ova godina biti sušna kao predhodna, biće velika glad [Crn.] 2. godina a. kao deo vremenskog ciklusa ◊ la ćimp, în vrĭamĭa-sta, să ńi gasîm ĭară — dogodine, u ovo vreme, da se nađemo ponovo ◊ ćimp rîău, ńirođituorĭ — loša godina, nerodna b. kao sinonim za leto ◊ a trĭekut ćimpurĭ șî ćimpurĭ đ-atunśa — prošla su leta i leta otada ◊ ćimpol trĭekut — prošlo leto (prošlog leta) ♦ sin. vrĭamĭe, an [Por.]		[Vidi]
1157	ćimpuriu	timpuriu	ран	ćimpuriu (ćimpuriĭe) (mn. ćimpuriĭ, ćimuriĭe) [akc. ćimpuriu] (prid.) — ran, prevremen, koji u vegatibilnom ciklusu dozreva pre uobičajenog vremena a. za letinu ◊ grîu ĭe akuma ćimpuriu, pi la Vidum o să ažungă đi sîśerat — pšenica je sada ranije dozrela, oko Vidovdana će stići za žetvu b. za stoku ◊ karĭe a avut mńeĭ ćimpuriĭ, puaće sokoći la vro dobîndă — ko je rano dobio jagnjad, može računati na neku zaradu [Crn.] c. za vegetaciju ◊ mi sa-m pare kă śuaua s-a skimbat pi pomînt: parke akuma padurĭa înverḑîașće măĭ ćimpuriu đi kît kînd am fuost ĭuo kopil mik — čini mi se da se nešto promenilo u svetu: kao da sada šuma ranije ozeleni nego kada sam ja bio malo dete d. a godinu kao vegetabilni ciklus ◊ an ćimpuriu — godina kada letina ranije dozreva ♦ supr. tîrḑîu [Por.] ∞ ćimp		[Vidi]
1394	ćindă	tindă	трем	ćindă (mn. ćinḑ) [akc. ćindă] (i. ž.) — 1. trem na kući ◊ koļibiļi đi bîtrîńață n-avut ćindă, đikît numa oźak ș-o suobă or doa — starinske kolibe nisu imale trem, samo odžak i jednu ili dve sobe 2. štitnik na kapi ◊ kașketu đinainće are ćindă, șî đi ĭa prinḑ ku mîna kînd dubuorĭ kașkĭetu, or kînd ăl puń în kap — kačket spreda ima štitinik, koji hvataš rukom kad skidaš kačket, ili kad ga stavljaš na glavu ♦ sin. konk [Por.] ♦ dij. var. ťindă [Kmp.] ∞ kasă		[Vidi]
1150	ćinîr	tânăr	млад	ćinîr (ćinîră) (mn. ćinîrĭ, ćińirĭe) [akc. ćinîr] (prid.) — mlad a. za čoveka: na uzrastu između detinjstva i zrelosti ◊ uomu al ćinîr tuot puaće — mlad čovek sve može b. za životinje: na uzrastu između mladunčeta i odrasle životinje ◊ buou sî-nvață la žug pîn ĭe ćinîr — vo se uči da vuče jaram dok je mlad ♦ sin. mik c. a biljni svet (obično za visoko rastinje) : stanje između mladice i zrele biljke ◊ puomu sî oltańašće pîn ĭe ćinîr — voćka se kalemi dok je mlada ◊ padurĭa ćinîră nu să taĭe — mlada gora se ne seče [Crn.] ◊ puoț sî ḑîś kî ĭe mîăru, ka puomu, ćinîr, da đi mară, ka puamă, nu: đi mară atunśa ḑîś kî ĭe krudă — možeš da kažeš za jabuku kao voćku da je mlada, ali za jabuku kao plod, ne: za jabuku tada kažeš da je nezrela ♦ dij. var. ćinăr ◊ a murit uom ćinăr — umro je kao mlad čovek [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1151	ćińeriș	tineret	омладина	ćińeriș (mn. ćińerișurĭ) [akc. ćińeriș] (i. m.) — omladina, mladež, mladi naraštaj ◊ tuot ćińerișu s-a dus în sat la uoră — sva mladež je otišla u selo na igranku ◊ akuma ćińerișu puartă pîăru lung — sada omladina nosi dugu kosu [Crn.]		[Vidi]
1149	ćińerĭață	tinerete	младост	ćińerĭață (mn. ćińerĭețurĭ) [akc. ćińerĭață] (i. ž.) — mladost, doba života između detinjstva i pune zrelosti ◊ ćińerĭața ĭe mîndră dakă n-aĭ ńiś o grižă — mladost je lepa ako nemaš nijednu brigu [Crn.] ◊ ćińerĭață ĭuta trĭaśe — mladost brzo prolazi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1165	ćipsă	alaun	стипса	ćipsă (mn. ćipsurĭ) [akc. ćipsă] (i. ž.) — (hem.) stipsa ◊ kožokari a mestakat varu ku ćipsă kînd a ștavait fuoĭi đi kožuaśe — ćurčije su mešali kreč i stipsu kad su štavili kože za kožuhe [Crn.] ◊ muĭarĭa kare avut ibomńik, dupa śe s-a đisparțît đi ĭel, ku furiș a dat pi đi źuos ku ćipsa, să nu priśĭapă barbatu k-a fuost đi kurînd ku ibomńiku; ćipsa-ĭa atîta o „strînźe”, đi barbatu ginđașće kă ĭe ĭa înźir đi muĭarĭe — žena koja je imala ljubavnika, kada se rastane s njim, krišom se dole protrlja stipsom, da muž ne primeti kako je skoro bila s ljubavnikom; stipsa je tako „stegne”, da muž pomisli da je ona anđeo od žene [Por.]		[Vidi]
1152	ćipsîĭe	tipsie	тепсија	ćipsîĭe (mn. ćipsîĭ) [akc. ćipsîĭe] (i. ž.) — tepsija, plići bakreni ili emajlirani sud, okruglog ili četvrtastog oblika, za pečenje helba, mesa i dr. ◊ în ćipsîĭa marĭe am kuopt pîńa, da-n a mikă karńe — u velikoj tepsiji ispekla sam hleb, a u manjoj meso [Crn.] ◊ ćipsîĭa nuĭe vas batrîn, kî aĭ nuoștri aĭ batrîń a șćĭut numa đi vas đi pomînt, șî đi ļiemn: đi uaļă, śirińe, strakină, bļid ... — tepsija nije starinsko posuđe, jer su naši stari znali samo za glineni i dreveni sud: grne, crepulju, kalenicu, bljudu ... [Por.]		[Vidi]
1164	ćipșînă	cipcină	типац	ćipșînă (mn. ćipșîń) [akc. ćipșînă] (i. ž.) — (bot.) tipac, vijuk, plava trava (Festuca glauca) ◊ ćipșîna nuĭe ńiś đi pașuńe, ńiś đi kuasă — tipac nije ni za pašu, ni za kosu ♦ sin. fufuļiśe (Osnić), stankuță (Šarbanovac)[Crn.], Osanica [Hom.], gilberĭa (Lubnica) [Crn.] ♦ up. tîrsaĭkă, fufuļikă [Por.]		[Vidi]
1161	ćirik!	cirip	чирик	ćirik! [akc. ćirik] (uzv.) — (onom.) čirik, cvrkut, zvuk kojim se imitira oglašavanje malih ptica ◊ veńi o pasîrikă la ferĭastă, șă „ćirik-ćirik”, parke vrĭa să-m spună śe s-îm spună — dođe jedna ptičica na prozor, pa „čirik-čirik”, kao da hoće nešto da mi kaže ♦ var. ćićirik!, ćirip! [Por.]		[Vidi]
1159	ćirikai	ciricăi	цвркутати	ćirikai (ĭuo ćirikîĭ, ĭel ćirikîĭe) [akc. ćirikai] (gl.) — (onom.) (ornit.) 1. cvrkutati ◊ pîăsîrļi ćirikîĭe, a veńit primovara — ptice cvrkuću, došlo je proloće 2. (fig.) čavrljati, džakati, ćaskati, brbljati ◊ nu ćirikai ka koțofana pi gard — nemoj džakati kao svraka na plotu [Crn.] ♦ dij. var. ćićirikai [Por.] ∞ ćirik		[Vidi]
1160	ćirikaĭală	ciricăială	цвркутање	ćirikaĭală (mn. ćirikaĭelurĭ) [akc. ćirikaĭală] (i. ž.) — (onom.) (ornit.) 1. cvrkutanje, čijukanje ◊ đin padurĭe s-auđe ćirikaĭală tarĭe — iz šume se čuje glasno cvrkutanje 2. (fig.) a. čavrljanje, ćaskanje, brbljanje ◊ s-auđe ćirikaĭală ka la tuors — čuje se čavrljanje kao na prelu [Crn.] b. očijukanje, tepanje, domunđavanje ◊ lasîće đi ćirikaĭală, numa dakă țî drag đi mińe, spuńe đeșkis — mani se „čijukanja”, nego ako me voliš, kaži otvoreno ◊ o sî va ĭasă ćirikaĭala-ĭa pi nas — ima da vam izađe to domunđavanje na nos ♦ dij. var. ćirikaitu [Por.] ∞ ćirik!		[Vidi]
1162	Ćirikuave	Dragobete	Драгобан	Ćirikuavĭe [akc. Ćirikuavĭe] (i. ž.) — (kal.) (ornit.) ptičji praznik, pada u martu, tačno datiranje u Zviždu je nesigurno ◊ Ćirikuavĭa ĭe o ḑîvă în marta, atunśa ĭe nunta păsîrilor — Ćirikova je jedan dan u martu, tada je ptičja svadba ◊ atunśa gaińiļi nu strîź la buobe, numa ļe laș sî sa aduńe sîngure — tada živinu ne vabiš na zrna, nego je puštaš da se skuplja sama ♦ var. Ćirik, Ćirikă, Ćiriku (Neresnica) [Zvizd] ♦ dij. sin. Dragobĭaće, Dragoban [Por.] ♦ dij. sin. Ćirikuva [Crn.]♦ up. Babiļi ∞ ćirik		[Vidi]
4082	Ćirikuva	Dragobete	Драгобан	Ćirikuva [akc. Ćirikuva] (i. ž.) — (kal.) (ornit.) Dragoban, pričji praznik ◊ Ćirikuva ĭe ḑîua śuarîlor aļi marĭ, șî sî kađe mńerkurĭ pi Saptamîna pistriță, karĭe ĭe înainća saptamîńi ku Muoșî đi pipćeĭ — Ćirikuva je praznik velikih ptica, i pada u sredu Šarene nedelje, koja je pre sedmice sa Pihtijnim zadušnicama ◊ đin tuaće saćiļi pi Vaļa Ćimuokuluĭ, Ćirikuva sî sarbĭaḑă numa în Osńiśa — od svih sela u Crnoj Reci, Ćirikuva se praznuje samo u Osniću [Crn.] ♦ dij. var. Ćirikuave [Zvizd] ♦ dij. sin. Dragobĭaće, Dragoban [Por.] ∞ ćirik	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2480	ćistî	cisti	чистити	ćistî (ĭuo ćistîăsk, ĭel ćistîașće) [akc. ćistî] (gl. p. ref.) — (srb.) čistiti ◊ uom vrĭańik șî sîrńik ćistîașće tuot dupa ĭel, nu lasă ńiś o imală — čovek vredan i uredan čisti sve za sobom, ne ostavlja nikakvu prljavštinu ♦ supr. ima [Por.]		[Vidi]
2483	ćistît	cistât	чишћење	ćistît1 (mn. ćistîturĭ) [akc. ćistît] (i. s.) — (srb.) čišćenje ◊ feĭmĭa ĭe ćistuoćiță la șkuală, șî tuot ćistîtu akoluo kađe pi ĭa — ćerka mi je čistačica u školi, i celo čišćenje tamo pada na nju [Por.] ∞ ćistî		[Vidi]
2482	ćistît	cistât	чист	ćistît2 (ćistîtă) (mn. ćistîț, ćistîće) [akc. ćistît] (prid.) — (srb.) čist, očišćen ◊ am ćistît kalumĭa, ș-akuma nu mi rușîńe, kă așćet guoșći ku kasa ćistîtă — čistila sam dobro, i sada me nije stid, jer čekam goste sa čistom kućom ♦ supr. imuos [Por.] ∞ ćistî		[Vidi]
2481	ćistuoćiță	cistociţă	чистачица	ćistuoćiță (mn. ćistuoćiț) [akc. ćistuoćiță] (i. ž.) — (srb.) (inov.) čistačica ◊ așćetaĭ tuota ḑîua într-un kuodńik să vină duolturu, la urmă nu veńi duolturu numa veńi o ćistuoćiță șî sa luvă dupa mińe đ-akolo — čekao sam čitav dan u jednome hodniku da dođe doktor, na kraju ne dođe doktor nego dođe jedna čistačica, i otera me odande [Por.] ∞ ćistî		[Vidi]
1396	ćișnă	tihnă	тишак	ćișnă (mn. ćișńe) [akc. ćișnă] (i. ž.) — tišak, mesto u reci gde voda miruje i gde je pogodno za kupanje ◊ kopiĭi s-a învațat sî nuaće, șî sluobîd sa skaldă într-o ćișnă adînkă — deca su naučila da plivaju, i slobodno se kupaju u jednom dubokom tišaku ♦ (demin.) ćișnuță ♦ (augm.) ćișnoćeu ♦ up. gîltînă [Por.]		[Vidi]
1142	ćivală	tiveală	поруб	ćivală (mn. ćivĭaļe) [akc. ćivală] (i. ž.) — porub, uska traka koja se zašivala na rukavima, obodima suknji, kecelja i okovratnika kaputa ◊ pi dungă sî kuoș o ćivală ruoșîĭe, sî-m fiĭe krețanu mîĭ mîndru — po obodu da ušiješ crveni porub, da mi suknja bude što lepša [Crn.] ◊ uomo-l žîăļńik ļagă o ćivală ńagră pi lînga gît — čovek u žalosti, vezuje jednu crnu traku oko vrata [Por.] ∞ ćivi		[Vidi]
1139	ćivi	tivi	порубити	ćivi (ĭuo ćivĭesk, ĭel ćivĭașće) [akc. ćivi] (gl. p.) — porubiti, opšivati rub na nekoj tkanini ◊ oĭ ćivi țîańiku sî nu să đistrîamĭe — porubiću čaršav da se ne opara ◊ kînd vi ćivi mîńika la kîlțan, puot sî-l înbrak — kad budeš porubila rukav na košulji, mogu da je obučem [Crn.]		[Vidi]
1158	ćivigare	civig	пречаница	ćivigare (mn. ćivigîărĭ) [akc. ćivigare] (i. ž.) — prečanica, verižnjača, motka o koju su okačene verige ◊ ćivigarĭa țîńe lanțu la kamin — prečanica drži verige na kaminu (Osnić) [Crn.] ♦ dij. var. ćivigarĭ (i. m.) — motka o koju se kače verige (D. Marković) ♦ var. ćirigarĭ (Leskovo) [GPek] ◊ ćivigarĭa la kamin țîńe ḑalarĭu — prečanica na kaminu drži verige (Manastirica, Mlava) [Mlava] ♦ dij. sin. ḑalarĭ (Rudna Glava, Crnajka, Tanda) [Por.] ∞ ḑalarĭ		[Vidi]
1167	ćivik	luminiș	пропланак	ćivik (mn. ćivikurĭ) [akc. ćivik] (i. m.) — (oron.) proplanak, livadski prostor okružen šumom ◊ pazîașće uoĭļi pi ćivik, koluo în duoso-la — čuva ovce na proplanku, tamo u onoj šumi [Crn.] ♦ dij. sin. (ret.) rariș [Por.] ♦ dij. sin. spartură ◊ spartură ĭe poĭana-n mižluoku duosuluĭ — „spartura” je livada usred šume (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
1140	ćivit	tivit	порубљен	ćivit1 (ćivită) (mn. ćiviț, ćiviće) [akc. ćivit] (prid.) — porubljen, opšiven ◊ kamașa țî ćivită, puoț s-o-nbraś — košulja ti јe porubljena, možeš da je obučeš [Crn.] ∞ ćivi		[Vidi]
3802	ćivit	civit	тамноплав	ćivit2 (ćivită) (mn. ćiviț, ćiviće) [akc. ćivit] (prid.) — (color) tamnoplav, modar; plav ◊ vînît ka ćivitu, vînît înkis — plav kao čivit, tamnoplav [Por.]		[Vidi]
1141	ćivitură	tivitură	шав	ćivitură (mn. ćiviturĭ) [akc. ćivitură] (i. ž.) — šav, spoj; porub; obrub ◊ kroituorĭu a ćivit ku ață slabă, șî burka mi s-a rupt pi ćiviturĭ — krojač je šio slabim koncem, i kaput mi se pocepao po šavovima [Por.] ♦ dij. var. ćiv ◊ saku ku grîu kurĭe kĭ ĭe rupt pi ćiv — džak sa pšenicom curi jer je iscepan po šavu [Crn.] ∞ ćivi		[Vidi]
1166	ćiz	tiz	имењак	ćiz (mn. ćiž) (i. m.) — imenjak ◊ ćizu a mĭeu a kapatat poziu đi sud — moj imenjak je dobio poziv za sud [Crn.] ◊ a brĭe ćuzuļe, așa tu vorbĭeșć đi mińe? — a bre imenjače, tako ti govoriš o meni? [Por.]		[Vidi]
6400	ćizap	apă tare	ћезап	ćizap (i. m.) — ćezap, tuš ◊ uauļi la Pașć sa konđeĭe ku ćizap — jaja se na Uskrs farbaju ćezapom [Mlava] ∞ konđeĭ		[Vidi]
1171	ćokîrlan	ciocârlan	трнокоп	ćokîrlan (mn. ćokîrlan) [akc. ćokîrlan] (i. m.) — (tehn.) trnokop, alatka sa dva reza od kojih jedan služi za iskopavanje, a drugi za sečenje korenja pri tršenju ◊ askuțîĭ ćokîrlanu đ-amîndoă pîărț, șî akuma ma duk la tîrsît — naoštrio sam obe strane trnokopa, i sada idem na tršenje ♦ dij. var. śokîrlan, krlan [Crn.] ♦ up. śukîrlan [Por.]		[Vidi]
1402	ćokńală	ciocneală	чукање	ćokńală (mn. ćokńaļe) [akc. ćokńală] (i. ž.) — čukanje, kucanje, lupanje ◊ Śe ćokńală sa va auḑa pi doso-la-n đal? — Kakvo se to čukanje čuje gore u šumi? ◊ kară mirekuț, paza vasurļi đi ćokńală — vozi polako, čuvaj sudove od čukanja ♦ var. ćuakńit [akc. ćuakńit] [Por.] ∞ ćokńi		[Vidi]
1145	ćokńi	ciokni	чукнути	ćokńi (ĭuo ćokńesk, ĭel ćokńașće) [akc. ćokńi] (gl. p. ref.) (svrš.) — 1. čuknuti; kucnuti; lupnuti ◊ aud bińe, ćokńașće śe ćokńașće la ușă toblarĭuluĭ, da kîńi nu latră — čujem dobro, nešto čuka u vrata tora, a psi ne laju 2. udarcem, dodirom ili nepažljivim pomeranjem neke stvari ulubiti je, oštetiti, ili odlomiti deo sa nje ◊ a kumparat un krśag đi la olarĭ, șî s-a-nbatat vrunđeva ka kurka; pi drum a kaḑut, șî krśagu s-a ćokńit la un luok, nuĭe măĭ đi trĭabă — kupio je testiju od lončara, pa se negde napio ko ćurka; pao je na putu i testija se očukala na jednom mestu, nije više za upotrebu [Por.] ♦ dij. var. śokńi [Crn.]		[Vidi]
1146	ćokńit	ciocnit	учукан	ćokńit (ćokńită) (mn. ćokńiț, ćokńiće) [akc. ćokńit] (prid.) — 1. učukan, čuknut, udaren, oštećen; ulubljen ◊ n-am vasurĭ buńe, tuaće uaļiļi mi sînt ćokńiće — nemam dobre sudove, svi lonci su mi čuknuti 2. (fig.) ćaknut, koji nije baš pri sebi ◊ nu măĭ vorbĭașće kum trîabe, parke ĭe ćoknit — ne govori više razumno, kao da je ćaknut ♦ sin. lovit, pļesńit [Por.] ♦ dij. var. śokńit [Crn.] ∞ ćokńi		[Vidi]
1403	ćokńitură	ciocnitură	оштећење	ćokńitură (mn. ćokńiturĭ) [akc. ćokńitură] (i. ž.) — oštećenje na nekom predmetu nastalo čukanjem ◊ uala are ćokńitură, șî đ-aĭa nu vor s-o kumpîr — lonac ima oštećenje, i zato neću da ga kupim [Por.] ♦ dij. var. śokńitură [Crn.] ∞ ćokńi		[Vidi]
4203	ćoksoĭ	pungă ?	кеса	ćoksoĭ (mn. ćoksoaĭe) [akc. ćoksoĭ] (i. s.) — kesa ◊ a pus oo în ćoksoĭ, și s-a dus — stavio jaja u kesu, i otišao ♦ sin. kesoĭ (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. sin. kĭes (Rudna Glava) [Por.] ∞ kĭes		[Vidi]
1444	ćoraļiĭa	cioralia ?	маштарија	ćoraļiĭa (mn. ćoraļiĭ) [akc. ćoraļiĭa] (i. ž.) — maštarija, izmišljotna (dečja ili detinjasta) ◊ lasî-ćie đi ćoraļiĭ, kă nuĭeș măĭ kopil mik — mani se maštarija, jer više nisi malo dete [GPek]		[Vidi]
1445	ću!	ciu! ?	ту!	ću! (uzv.) — tu! uzvik, izraz čuđenja i iznenađenja ◊ ću! ardîće fuoku! — tu! vatra te spalila! [GPek] ◊ ću, brĭe! kum puaće sî fakă așa nîroḑîĭ?! — tu, bre, kako može da pravi takve ludosti?! [Por.]		[Vidi]
1404	ćuakă	coacă	штап	ćuakă (mn. ćuoś) [akc. ćuakă] (i. ž.) — štap sa kukom kojim se poštapaju stariji ljudi ◊ mĭarźe-n ćuakă — poštapa se ♦ sin. kîržîĭe ◊ ćuaka ĭe fakută đin bît pruost ku kîrļig, da kîržîĭa ĭe bît đi rîḑîmat, fakut frumus, đi maĭsturĭ kîržań — „ćuaka” je napravljena od običnog štapa sa kukom, a „krža” je štap za poštapanje, lepo izrađen od strane majstora „kržana” [Por.] ♦ dij. var. ćuankă (Leskovo) [GPek] (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
1778	ćuakńit	ciocnet	чукањ	ćuakńit (mn. ćuakńiće) [akc. ćuakńit] (i. s.) — (akust.) čukanj, zvuk koji nastaje prilikom čukanja ◊ śe va lukra-n kuzńiță, nu șću, numa șćiu kă đin ćuakńitu-luĭ nu pućem sî durmim — šta li radi u kovačnici, ne znam, samo znam da od njegovih čuknjeva ne možemo da spavamo [Por.] ∞ ćokńi		[Vidi]
4265	ćuankă	coacă	штап	ćuankă [akc. ćuankă] (i. ž.) ● v. ćuakă [Por.] ∞ ćuakă		[Vidi]
6393	ćući	ciuci	чучати	ćući (ĭuo ćućiesk, ĭel ćućiașće)		[Vidi]
1168	ćumur	cărbune	угаљ	ćumur [akc. ćumur] (i. m.) — ugalj koji se iskopava u rudnicima ◊ đi la maĭdan la Lugńița, am karat ḑîaśe kară đi ćumur đi ars tugla — iz rudnika u Lubnici, dovezli smo desetoro kola uglja za pečenje cigle ♦ var. kimur (Lubnica) [Crn.]		[Vidi]
1393	ćunk	tub	чунак	ćunk (mn. ćunkurĭ) [akc. ćunk] (i. s.) — čunak, limena cev za peć kroz koju prolazi dim, sulundar ◊ ćunku s-a umplut đi fuńiźină, șî furuna slab îngalḑîașće — čunak je pun gareži, i furuna slabo greje [Por.]		[Vidi]
1144	ćuok	cioc	кљун	ćuok1 (mn. ćuokurĭ) [akc. ćuok] (i. m.) — (orn.) kljun ◊ tuaće pîăsîrļi au ćuok, șî pi aĭa sî aļeg đin žuavińiļi aļilalće — sve ptice imaju kljun, i po tome se razlikuju od ostalih životinja [Crn.] ♦ dij. sin. ćik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1776	ćuok	cioc	куц	ćuok2 [akc. ćuok] (uzv.) — (onom.) kuc! kljuc! reč kojom se oponaša zvuk čukanja (udaranja čukom) ili kljucanja (udaranja kljunom) ◊ čuok-puok! — kuc-puc! ♦ sin. truonk [Por.]		[Vidi]
1777	ćuok	cioc	футрола	ćuok3 (mn. ćuokurĭ) [akc. ćuok] (i. s.) — 1. futrola, kutija, korice; navlaka ◊ ćuok đi kuće, o kućiĭe lunguĭată, skobită-n ļiemn, pi kare kosîtuori a duso la brîu; în ĭel a țînut kuća đi askuțît kuasa — futrola za brus (vodijer), duguljasta kutija od izdubljenog drveta, koju su kosci nosili na pojasu; u njoj su držali brus za oštrenje kose ♦ var. ćakă 2. vrsta šiljate brade koju su puštali stariji ljudi ◊ muoșu Pîătru ku barba ćuok — čiča Pera sa šiljatom bradom [Por.]		[Vidi]
5345	ćuok đi pulă	tecșilă ?	накурњак	ćuok đi pulă [akc. ćuok đi pulă] (sint.) — (izob.) nakurnjak ◊ vrodată, kînd n-a dus uamińi izmĭańe supt śuariś, đi ĭarnă a fakut un kĭes, în kare „a-nbrakat” pula, să nu-ngĭață đi frig; ĭ-a ḑîs „ćuok đi pulă” — nekada, kada muškarci nisu nosili gaće ispod pantalona, za zimu su izrađivali jednu kesu, u koju su „oblačili” ud, da se ne smrzne od hladnoće; zvali su ga nakurnjak [Por.] ∞ ćuok	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3078	ćuok	ciuc	копица ?	ćuok4 (mn. ćuokurĭ) [akc. ćuok] (i. m.) — (tehn.) kopica ? ◊ ćuok ĭe sapă mikă, ku kuarńe or fara ĭaļe, đi sapat în bașćauă — kopica je mala motika, sa rogovima ili bez njih, za kopanje u bašti [Por.]		[Vidi]
3874	ćur	ciur	цурк	ćur! (uzv.) — (onom.) curk! štrc! ◊ „ćur! ćur!” faśe vîžuoĭu đi lapće în gaļiată kînd sa mulg uoiļi — „curk! curk!” pravi mlaz mleka u vedru, kad se muzu ovce [Por.]		[Vidi]
3873	ćurai	ciurui	штрцати	ćurai (ĭuo ćurîĭ, ĭel ćurîĭe) [akc. ćurai] (gl. p.) — (onom.) (ze tečnost) štrcati, izbijati u mlazu; žuboriti; teći ◊ tuamna lapćiļi gruos, numa ćurîĭe đin țîță în gaļiată — ujesen mleko gusto, samo štrca iz vimena u vedro [Por.] ∞ ćur		[Vidi]
6264	ćurk	chiurc	прслук	ćurk (mn. ćurkurĭ) (i. m.) — prsluk, ćurak ◊ ćurku ĭe un fĭeļ dă țoală kare samînă la burkă fara mîńiś — ćurk je deo odeće koji liči na sako bez rukava ◊ ćurku sa puaće faśa dîn pĭaļe dă uaĭe, atunśa samînă la kožuok — ćurk se može praviti od ovčje kože, tada liči na kožuh ◊ ćurku ĭe țuală omeńaskă șă muĭerĭaskă — ćurk je i muško i žensko odelo [Hom.] ♦ dij. sin. bîĭbarak [Por.]		[Vidi]
1172	ćuș	ciuf	ћук	ćuș1 (mn. ćușî) (i. m.) — 1. (ornit.) ćuk, noćna ptica iz porodice sova (Athene noctua) ◊ ćușu sî kuĭbarĭașće în butuarkă — ćuk se gnezdi u duplji [Crn.] ◊ ćușu ḑîua nu vĭađe ńimika — ćuk danju ne vidi ništa (s. Plavna) [Pad.] ♦ sin. șćuoĭ (Tanda) 2. (fig.) (pej.) a. rogonja, čovek koga žena vara ◊ ćušuļe, đeșkiđeț uoki odată, da nu vĭeḑ śe-ț lukră muĭarĭa pin sat? — rogonjo, otvori oči već jednom, zar ne vidiš šta ti žena radi po selu? b. tupavko, priprost, naivan čovek; glupan ◊ bagă sama śe vorbĭeșć, nu fi ćuș — pazi šta pričaš, ne budi glup ♦ (augm.) ćușumau, ćușuman [Por.] 3. (muz.) naziv jedne od vlaških erotskih pesama, koju su pevali stari lautari [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1174	ćuș	clătită	палачинка	ćuș2 (mn. ćușurĭ, akc. ćușurĭ) (i. s.) — (nutr.) a. palačinka, tanka pržena lepinja od pšeničnog brašna, mleka i jaja ◊ aĭa śe ĭe la sîrbĭ „palačinka”, la nuoĭ sa kĭamă „ćuș”, da aĭa śe nuoĭ kemăm „plaśintă”, sîrbi n-au, șî đ-aĭa plaśinta ńiś n-are nume sîrbĭesk — ono što je kod Srba „palačinka”, mi zovemo „ćuš”, a ono što mi zovemo „plačinta”, Srbi nemaju, pa „plačinta” i nema srpski naziv (zas. Blizna, s. Rudna Glava) b. vrsta duguljaste mekike (istočni deo Rudne Glave) ♦ var. ćușka (Crnajka, Tanda) ◊ ćușka sa faśe đin plamad kare ramîńe dupa śe plumađeșć pîńa — ćuška se pravi od testa koji ostaje posle mešenja hleba [Por.] ◊ ćușu faśem dîn fańină, ku kîta brînḑă: mĭastîś, puń în ćipsîĭe șî kuoś în șporĭet — palačinku pravimo od brašna sa malo sira: mesiš, staviš u tepsiju i pečeš u šporetu ◊ alta fuarmă dî ćuș sa faśe dîn fańină mistakată ku kîta apă măĭ multă, puń brînḑă, șî ĭaĭ ku ļingura șî puń în untura kaldă-n ćigańe — druga vrsta palačinke pravi se od brašna pomešanog sa malo više vode, staviš sir, i uzmeš kašikom i staviš u tiganj sa vrelom mašću (s. Medveđica) [Hom.] ♦ dij. sin. gugońaće ◊ la nuoĭ ćuș s-a fakut așa: sparź uou, puń fańină, brînḑă, șî mĭastîś, mĭastîś, șă-l kuoś în ćigańe — kod nas su se palačinke pravile ovako: razbiješ jaje, staviš brašno, sir, i mešaš, mešaš, i pečeš ih u tiganju ◊ asta śe sîrbi kĭamă „palačinke”, n-a fuost đi bîtrîńață, a ĭeșît dupa ratu-sta ku ńamțî; ļi kĭemăm șă pi rumîńașće „palaćinkĭe” — ovo što Srbi zovu „palačinke”, nije bilo kod nas odavnina, pojavile su se posle ovoga rata sa Nemcima; zovemo ih i na vlaškom „palačinke” (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. skovĭardă (Majdanpek) [Buf.]		[Vidi]
6080	ćușći	ciuci	чучати	ćușći (ĭuo ćușćesk, ĭel ćușćașće) [akc. ćușći] (gl. ref.) — čučati, šćućuriti se ◊ pļakă odată, pănă kînd vi ćușći akoluo, dupa gardo-la — kreni već jednom, dokle ćeš čučati tamo, iza te ograde ◊ (folk.) uomu kînd îmbătrîńașće, sa ćușćașće la parĭaće, șî la ḑîļe sokoćașće — čovek kad omatori, pored zida se šćućuri i dane prebrojava ♦ sin. pići, stîrśi ♦ v. ćući [Por.]		[Vidi]
1364	da	da	да	da1 (pril.) — da, rečca kojom se potvrđuje, odobrava; afirmacija ◊ da, așa ĭe kum tu ḑîś — da, tako je kako ti kažeš ◊ da or ba — da ili ne [Por.]		[Vidi]
1365	da	da	дати	da2 (ĭuo dau, ĭel dîă) (gl.) — dati, davati; pružiti; predložiti; dodeliti; pokloniti; ići; udariti ◊ nu-ĭ da bań, k-îĭ dîă pi bĭare — ne daj mu novac, jer će ga dati na piće ◊ ĭ-a dat în gînd — setio se (palo mu je na pamet) ◊ s-a mîńiĭat, nu măĭ dîă pi la mińe — naljutio, više ne svraća kod mene ◊ vaka nu sa dîă la źug — krava ne prihvata jaram ◊ ĭuo am dat pi đin đal, da ĭel pi đin vaļe — ja sam išao gornjom stranom, a on donjom ◊ țîńće bińe, nu ći da — drž’ se dobro, ne daj se ◊ tare đi kap, nu sa dîă la ńima — tvrdoglav, ne sluša nikog ◊ kînd îț dau o palmă, vĭeḑ stîaļe vĭerḑ — kad ti udarim šamar, videćeš zelene zvezde [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1191	dațîĭe	dare	дација	dațîĭe (mn. dîățîĭ) [akc. dațîĭe] (i. ž.) — dacija, dažbina, namet ◊ am vindut vaśiļi sî plaćesk dațîĭa la držauă — prodao sam krave da platim dažbine državi [Crn.] ♦ dij. sin. dîtoriĭe [Por.]		[Vidi]
1201	daćină	datină	обичај	daćină (mn. dăćiń) [akc. daćină] (i. ž.) — 1. običaj ◊ la nuoĭ ĭe daćina sî puńem pomĭeń la-l muort pĭn la șapće ań dupa muarće — kod nas je običaj da se umrlom stavljaju pomane sve do sedme godine posle smrti [Crn.] 2. navika ◊ așa-ĭ daćina, grĭeu sa đizvață — takva mu je navika, teško će se odučiti ♦ sin. ađet, învăț 3. sudbina ◊ basanka așa ĭ-a fuost daćina, să nu traĭaskă mult — valjda mu je takva bila sudbina, da ne živi dugo ♦ sin. ursă, skrisă, soartă [Por.]		[Vidi]
1326	dadauorĭ	?	дадаори	dadauorĭ [akc. dadauorĭ] (i. m.) — dadaori, tradicionalna narodna igra Vlaha Crnorečja ◊ ura-sta s-a žukat în tuaće saćiļi, ama sî kĭamă șî tramuriśa — ovo kolo se igra u svim selima, ali se zove i „tramuriša” ♦ / < de doa ori — „po dva puta” ♦ sin. tramuriśa — „drhtava, treperava” [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1186	dadă	dadă	дада	dadă (mn. dađe) [akc. dadă] (i. ž.) — (srod.) (hip.) dada, naziv za stariju sestru ◊ fiva kopil, fiva fată, la suora măĭ batrînă trîabe sî ḑîkă „dadă” — bio dečak, bila devojčica, stariju sestru treba da oslovljava sa „dada” ◊ dada Mariĭa ĭe suora-mĭa măĭ mare — dada Marija je moja starija sestra ♦ (skr.) da ◊ da-Ļena a fuos’ ku doĭ ań măĭ mare đi kît mińe — da(da) Lena je bila dve godine starija od mene ♦ up. nană [Por.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1183	daĭkă	daică	сека	daĭkă (mn. daĭke) [akc. daĭkă] (i. ž.) — (hip.) 1. (folk.) seka; draga, dragana; simpatija; ljubavnica ◊ daĭka mĭa, ku uoki ńegri — moja draga, crnooka [Crn.] ◊ daĭkă iĭ ḑîś la ibomńikă, kînd će dragaļeșć ku ĭa — „dajka” kažeš ljubavnici, kad joj tepaš [Buf.] ◊ daĭkă ĭe nume đizmerdat; kînd la vruna-ĭ ḑîś „daĭko, daĭkuțo”, ĭa înțaļiaźe śi ĭe ku ćińe, șî śe tu aĭ đi gînd — „dajka” je mazno ime; kada nekoj kažeš „dajko, dajkice”, ona razume šta je s tobom, i koja ti je namera (Jasikovo) [GPek] 2. (srod.) a. starija sestra [Crn.] b. (hip.) oslovajljanje među sestrama: tako, od milja, mlađa sestra zove stariju 3. (hip.) oslovljavanje među ženama: tako mlađa žena, iz poštovanja, oslovljava svoju stariju prijateljicu, ili rođaku [Por.] [Buf.] [GPek] ♦ (demin.) daĭkuță [Crn.] [GPek] [Por.] [Buf.] ♦ (demin.) / < dadă ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1370	daĭnai	dăinai	љуљати	daĭnai (ĭuo dîăĭnîĭ, ĭel dîăĭnîĭe) [akc. daĭnai] (gl. p. ref.) — ljuljati (se), klatiti (se) ◊ kopilu șîađe pi punće șî dîăĭnîĭe piśuariļi — dete sedi na brvnu i klati noge [Crn.] ♦ dij. var. dăĭnai (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
1371	daĭnaĭuș	dăinăuș	љуљашка	daĭnaĭuș (mn. daĭnaĭușurĭ) [akc. daĭnaĭuș ] (i. m.) — ljuljaška ◊ am lapîdat sfuara pistă krĭangă, șî la kopiĭ am fakut daĭnaĭuș — prebacio sam konopac preko grane, i deci sam napravio ljuljašku [Crn.] ♦ dij. sin. kukiță [Por.] ♦ dij. sin. țițaĭkă [Tim.] ∞ daĭnai		[Vidi]
3420	dakă	dacă	ако	dakă [akc. dakă] (vez.) — ako ◊ dakă nu va fi așa kum ḑîś tu, o să fiĭ pîkatuos pănă la muarće — ako ne bude tako kako ti kažeš, bićeš grešan do smrti ◊ dakă tatî-su nu va lasao sî sa mariće dupa baĭato-la, pî șî mumî-sa dakă va țîńa parća ku tatî-su, ĭa la urmă tot o să fugă, șî ĭar’ o să fiĭe pi plaku iĭ — ako je otac ne bude pustio da se uda za tog momka, i ako i majka bude na očevoj strani, ona će na kraju sigurno pobeći, i opet će biti po njenoj volji [Por.]		[Vidi]
1363	dakum	dacum	дакако	dakum [akc. dakum] (pril.) — dakako, svakako, naravno ◊ dakum đi nu — kako da ne ◊ Ći duś mîńe la lukru? - Ma duk, dakum. — Ideš sutra na posao? - Idem, naravno. ♦ / da — „da” + kum — „kako” ♦ sin. dapăĭ [Por.] ∞ kum		[Vidi]
1182	dalak	dalac	чир	dalak (mn. dalakurĭ) [akc. dalak] (i. m.) — (med.) čir; dalak a. čir ◊ sî vaĭtă k-îl duarĭe rîău la burtă, muara sî fiĭe dalaku — žali se da ga mnogo boli stomak, verovatno ima čir [Crn.] b. gnojna rana na koži, prišt (Furunculus) ♦ sin. bubuoń ◊ dalaku ĭe bubuoń, sa kuaśe șî învînațîașće — dalak je čir; nagnoji i pomodri ♦ (mn. dalaś) ◊ mi s-a fakut duoĭ dalaś, l-amîndoă tîălpĭ kîći unu — izbila su mi dva prišta, na svakom tabanu po jedan ◊ dalaku au șî vićiļi — „dalak” ima i stoka [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1180	dalap	dulap	долап	dalap (mn. dalapurĭ) [akc. dalap] (i. m.) — 1. drveni orman, skovan od dasaka ◊ în dalap s-a pus strîăkinļi, ļingurļi, zastruźiļi șî mînkarĭa śe a ramas — u dolapu su držane panice, kašike, zastruzi i hrana koja nije potrošena [Crn.] ♦ dij. var. dolap [Por.] 2. a. dolap, točak sa pričvršćenim posudama koji služi za navodnjavanje ◊ pi marźina Ćimuokuluĭ a fuost dalapurĭ kîće șî baśaļe — na obali Timoka je bilo onoliko dolapa, koliko i bašti [Crn.] b. točak sa lopatica, koji okreće voda ◊ dolap, ruată la apă, kare pista kurauă a mînat stružńița, or muara — dolap, točak na vodeni pogon, koji je preko kaiša pokretao strugaru ili vodenicu [Por.]		[Vidi]
1181	daltă	daltă	длето	daltă (mn. dîălț) [akc. daltă] (i. ž.) — (tehn.) dleto, oruđe za izradu žljebova u drvetu ◊ ku dalta sa faśe skobitură în blană — dletom se dubi rupa u dasci [Crn.] ◊ dalta mi s-a-ntîmpit, trîabe s-o askut — dleto mi se otupelo, treba da ga naoštrim ◊ daltă đi ļiemn — drveno dleto ◊ daltă đi fĭer — gvozdeno dleto [Por.]		[Vidi]
1184	damă	damă	мица	damă (mn. damĭe) [akc. damă] (i. ž.) — mica, igra za dva igrača sa zrnima kukuruza i pasulja koja se pomiču po pravougaonoj slici ◊ astară ńi duśem la șîḑîtuarĭe sî žukîăm damă — doveče idemo na sedeljku da igramo micu [Crn.]		[Vidi]
5728	damf	damf	задах	damf (mn. damfurĭ) [akc. damf] (i. s.) — zadah, zapah ◊ đin podrum vińe un damf puturuos, sigurat śuava sa-npuțît — iz podruma dolazi smrdljivi zadah, mora da se nešto usmrdelo ♦ var. danf [Por.]		[Vidi]
1175	danak	dănac	момак	danak (mn. danaś) [akc. danak] (i. m.) — momak, neoženjen muškarac ◊ uomu ĭe danak đi la șapćesprĭaśe ań, pînă la-nsurat — čovek je momak od sedamnaeste godine, do ženidbe ♦ (demin.) danaśel (mn. danaśeĭ) [akc. danaśel] — momčić ◊ danaśel ĭeș đi la patrusprĭaśe pîn la șapćesprĭaśe ań — momčić si od četrnaest do sedamnaest godina [Crn.] ◊ feĭmĭa nu măĭ lukră ńimika, numa aļargă dupa danaś — moja ćerka ne radi ništa, samo juri za momcima [Por.] ♦ sin. baĭat [Crn.] [Por.]		[Vidi]
1176	danaśi	dănaci ?	момковати	danaśi (ĭuo danaśesk, ĭel danaśașće) [akc. danaśi] (gl. n.) — momkovati ◊ danaśesk, șî mîĭ vrĭeu șîmîĭ — momkujem, i hoću još [Crn.] ◊ a danaśit prĭa puțîn, s-a însurat ćinîr — premalo je momkovao, oženio se mlad [Por.]		[Vidi]
1177	danaśiĭe	dănăcie	момаштво	danaśiĭe (mn. danaśiĭ) [akc. danaśiĭe] (i. ž.) — momaštvo, momačko doba ◊ danaśiĭa sî petrĭaśe ku mulće fĭaće — momaštvo se provodi sa mnogo devojaka [Crn.] ◊ gata ĭe ku danaśiĭa, ažuns vrĭamĭa să ma kîsîtorĭesk — gotovo je sa momaštvom, došlo je vreme da se skućim (=oženim) [Por.] ∞ danak		[Vidi]
1744	danț	danţ	коло	danț (mn. danțurĭ) [akc. danț] (i. s.) — 1. kolo; vrsta narodne igre u kojoj se igrači uz muziku neprestano kreću laganim koracima napred ili na desnu stranu ◊ danțu la nuoĭ s-a žukat numa pi la nunț, șî aĭa kînd nuntașî a trĭekut pin sat — danc se kod nas igrao samo na svadbama, i to kada su svatovi prolazili kroz selo ♦ sin uără 2. grupa ljudi oko vođe ◊ puartă danțu pin sat, adunat ćińerișu șî-ĭ învață să ļipîĭe la kîărț — kolovođa u selu, okupio mlade i uči ih da lupaju karte ◊ o sî va vină parințî, ș-o sî va spargă danțu — doći će vam roditelji, pa će vam rasturiti družinu ◊ s-a prins într-un danț ku iĭ — uhvatio se u isto kolo sa njima [Por.]		[Vidi]
862	dangă	danga	данга	dangă (mn. dănź) [akc. dangă] (i. ž.) — danga, linija, crta; urez; znak, beleg; žig ◊ dangă trasă ku pļeĭvazu — linija povučena olovkom ◊ fă o dangă ku kuțîtu pi blana-ĭa, însamnă unđe trîabe s-o taĭ — zareži nožem jednu liniju na toj dasci, označi gde treba da je presečem ◊ s-a puvestît kă turśi a tras dangă la uamiń ku fĭer ruoșu — pričalo se da su Turci žigosali ljude usijanim gvožđem ◊ vaḑuĭ ku uoki miĭ: trĭeku un zmău pi śĭerĭ, șî ramasă o dangă đi fuok în urma-luĭ — videh svojim očima: prolete zmaj nebom, i ostade vatreni trag iza njega [Por.]		[Vidi]
1330	dangubă	?	дангуба	dangubă (mn. dangubĭe) [akc. dangubă] (i. ž.) — 1. danguba, uzaludno trošenje vremena; besposlica ◊ șađarĭa ku vuoĭ ĭe numa o dangubă marĭe, ma dusăĭ ĭuo akas — sedenje sa vama je samo jedna velika danguba, odo’ ja kući [Crn.] 2. (fig.) osoba koja je sklona dangubi; zgubidan; neradnik, lenčuga ◊ dangubă, nu lukră ńimika, traĭașće pi șîaļiļi alu tuoĭa — danguba, ne radi ništa, živi na tuđoj grbači [Por.] ∞ dangubi		[Vidi]
1329	dangubi	?	дангубити	dangubi (ĭuo dangubĭesk, ĭel dangubĭașće) [akc. dangubi] (gl.) — (srb.) dangubiti, uzaludno trošiti vreme ◊ nu dangubi pi lîngă aĭa śe nu șćiĭ faśa, kĭamă maĭsturu — ne dangubi oko toga što ne znaš da uradiš, zovi majstora [Crn.] ◊ tuota ḑîua dangubĭașće pin sat — ceo dan dangubi po selu [Por.]		[Vidi]
5369	dapăĭ	d-apoi	ма како да не	dapăĭ [akc. dapăĭ] (part.) — (u izr.) (iron.) ma kako da ne; baš tako ◊ ĭel ći minće la uokĭ da tu, înfruntat, spuń „dapăĭ, așa ĭe” — on te laže na oči, a ti, uvređeno, kažeš „ma kako da ne, tako je” ♦ sin. dakum nu [Por.]		[Vidi]
1187	dar	dar	дар	dar2 (mn. darurĭ) (i. m.) — 1. dar, poklon, predmet koji se poklanja na svadbi, ili na krštenju ◊ đimult la nuntă guoviĭa lu taĭkî-su a dat kožuok đi dar — nekada davno mlada je na svadbi svekru poklanjala kožuh kao dar ♦ dij. sin. plokuon [Por.] 2. (inov.) sposobnost, talenat ◊ arĭe dar đi kîntat — ima dara za pevanje [Crn.] ∞ darui		[Vidi]
2283	dar	dar	дал	dar1 (vez.) (part.) — 1. a. dal, il’, ili ◊ dar va fi așa, dar nu va fi, ńima nu puaće să șćiĭe — dal je tako, dal nije tako, niko ne može znati b. pa ◊ dar kum puaće altfĭeļ să-l fakă, kînd nu șćiĭe? — pa kako može drugačije da ga uradi, kad ne zna? 2. (upitna rečca) da li ◊ dar șćiĭe ĭel aĭa, or nu, aĭa o să veđiem — da li on to zna, ili ne, to ćemo videti 3. (part.) zar ◊ dar nu putuș tu sîngur sî vĭeḑ kî aĭa nu mĭarźe la bun? — zar ti nisi mogao sam da vidiš da to ne ide na dobro? ♦ var. dal [Por.]		[Vidi]
1192	darak	darac	гребен	darak1 (mn. daraśe) [akc. darak] (i. m.) — greben, sprava sa metalnim zupcima kojom se češlja vuna ◊ daraku arĭe patru rîndurĭ đi đinț đi fĭer: duauă đasă, șî duauă rarĭ — greben ima četiri reda metalnih zubaca: dva gusta, i dva retka [Crn.] ◊ ku daraku sa diraśiașće lîna: măĭ întîń o skarmiń ku mîna, pĭeurmă o traź pin darak — sa grebenom se češlja vuna: najpre je vlačiš rukom, a onda je provučeš kroz greben [Por.] ∞ daraśi		[Vidi]
3218	darak	toc	шток	darak2 (mn. daraś) [akc. darak] (i. m.) — štok, ram na vratima ili prozoru ◊ daraku la ușă ĭe fakut đin triĭ blăń măĭ gruasă, înkeĭaće la kolțurĭ, șî prinsă đi pragu kăšî însus — štok na vratima je napravljen od tri deblje daske, spojene na krajevima, i uspravno zakovane za kućni prag ◊ în daraku ferĭeșći batuće sînt țîțîńiļi, kare țîn źamu ku stîkla — u prozorski štok uglavljene su šarke koje drže ram sa staklom [Por.] ∞ ferĭastă		[Vidi]
4164	darap	darab	комад	darap (mn. darapurĭ) [akc. darap] (i. s.) — komad, parče, ulomak; deo ◊ ĭ-a dat lu kopil numa un darap đi pîńe, kît sî nu pļaśe ku mîńiļi guaļe — dali su detetu samo parče hleba, tek da ne pođe praznih ruku ◊ ļi kîntă un darap đi kînćik, șă fu đestul, k-a vaḑut điluok ku kare au trĭabă — otpevao im je samo deo pesme, i beše dosta, jer su videli s kim imaju posla ◊ a puvestît numa un darap đin povastă, kă n-a șćut măĭ mult — ispričao je samo odlomak priče, jer više nije znao ♦ sin. parśel [Por.] ♦ dij. var. darapîn (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
1369	darapîn	darab	парче	darapîn (mn. darapîń) [akc. darapîn] (i. m.) — parče ◊ rupĭe un darapîn đin pînḑa-ĭa șî fîă strakatuarĭe — iscepaj jedno parče od onoga platna, i napravi cedilo [Crn.] ♦ dij. var. darap [Por.] ∞ darap		[Vidi]
1193	daraśi	dărăci	гребенати	daraśi (ĭuo daraśesk, ĭel daraśașće) [akc. daraśi] (gl. p.) — grebenati, češljati vunu grebenom ◊ daraśesk lîna, kî sî tuork đi pîăturĭ — češljam vunu, da bih prela za ponjave [Crn.] ♦ dij. var. dîraśi [Por.]		[Vidi]
1194	daraśit	dărăcire	гребенање	daraśit (mn. daraśiturĭ) [akc. daraśit] (i. m.) — grebenjanje, češljanje vune grebenom ◊ ĭerĭ tuota ḑîua am fuost la o prĭaćină la daraśit — juče sam celoga dana bila kod jedne prijateljice na češljanju vune [Crn.] ♦ dij. var. dîraśit [Por.] ∞ daraśi		[Vidi]
1195	daraśituorĭ	dărăcitor	гребенар	daraśituorĭ (mn. daraśituorĭ) [akc. daraśituorĭ] (i. м.) — grebenar, osoba koja češlja vunu grebenom ◊ ku śinś daraśituarĭe, fîrșîăsk daraśitu đi într-o ḑî — sa pet grebenarki, završavam češljanje vune za jedan dan [Crn.] ♦ dij. var. dîraśituorĭ [Por.] ∞ daraśi		[Vidi]
1366	daravĭelă	daravelă	чудак	daravĭelă (mn. daravĭerĭ) [akc. daravĭelă] (i. ž.) — čudak, osobenjak; obešenjak ◊ bagă sama bińe, nu sa șćiĭe śe tuot puaće faśa așa daravĭelă đi uom — pazi dobro, ne zna se šta sve može učiniti takav čudak od čoveka [Crn.] ♦ dij. var. dîravĭelă ◊ o dîravĭelă đi kopil, numa faśe la brșuave — nestaško od deteta, samo pravi smicalice (Tanda) [Por.] ∞ dîravĭelă		[Vidi]
1196	darîma	dărâma	кресати	darîma (ĭuo darîm, ĭel darîmă) [akc. darîma] (gl. p.) — 1. kresati, seći (najčešće se odnosi na sečenje lisnatih grana koje se denu u lisnik, i čuvaju za ishranu ovaca u toku zime) ◊ đi darîmăt la frunḑă trîabĭe topuor askuțît — za kresanje lisnika treba oštro sekirče [Crn.] ♦ dij. var. dîrîma ◊ darîm la frunḑă, fak frunḑarĭ să am ĭernaćik đi viće — krešem grane s lišćem, sadenuću lisnik da imam zimnicu za stoku 2. prebijati, tući, lomiti batinama ◊ kînd ĭerĭam slugă, șî faśam vro șćetă, gazda nu ma baća kum sa bat kopiĭi, numa ma dîrîma ku bataĭa — kad bejah sluga, i kad bih načinio kakvu štetu, gazda me ne bi tukao kako se deca tuku, nego bi me odrao batinama [Por.]		[Vidi]
1197	darîmat	dărâmat	окресан	darîmat (darîmată) (mn. darîmaț, darîmaće) [akc. darîmat] (prid.) — 1. okresan, potkresan; kresan; iskresan ◊ ļiemnuĭe darîmat đi sî sa gramađiaskă fînu pi ĭel — drvo je potkresano da bi se na njemu plastilo seno 2. umoran, iscrpljen od rada ◊ lasîmă kî sînt darîmat đi ostańit — pusti me jer sam isrcpljen od umora [Crn.] ♦ dij. var. dîrîmat 3. premlaćen, prebijen; slomljen batinama ◊ dîrîmat đi bataĭe — slomljen od batina ◊ ļiemn dîrîmat — okresano drvo; drvo bez grana [Por.] ∞ darîma		[Vidi]
1198	darîmatură	dărămătură	окресак	darîmatură (mn. darîmaturĭ) [akc. darîmatură] (i. ž.) — okresak, okresina, granje otsečeno prilikom kresanja drveta ◊ a darîmat ļamńiļi, da darîmatura a lasato-n drum — kresali su drveće, a okreske su ostavili na putu [Crn.] ♦ dij. var. dîrîmatură (Rudna Glava) ♦ dij. var. dramatură (Tanda) [Por.] ∞ darîma		[Vidi]
1190	darĭe	dare	давање	darĭe (mn. dîărĭ) [akc. darĭe] (i. ž.) — davanje ◊ ku atîta darĭe, nu sî puće ĭeșî la kapatîń — sa tolikim davanjem, ne može se izaći na kraj [Crn.] ◊ darĭe ku narĭe sînt fraće ku suora — davanje i nemanje su brat i sestra [Por.]		[Vidi]
1189	darńik	darnic	дарежљив	darńik (darńikă) (mn. darńiś, darńiśe) [akc. darńik] (prid.) — 1. darežljiv, koji rado poklanja, ili daje svoje stvari ◊ ĭel îț dîă, numa dakă arĭe, kî ĭe uom darńik — on će ti dati, samo ako ima, jer je darežljiv čovek [Crn.] 2. (fig.) (vulg.) žena lakog morala ◊ muĭare darńikă — radodajka [Por.] ∞ darui		[Vidi]
1932	darńiśiĭe	dărnicie	дарежљивост	darńiśiĭe (mn. darńiśiĭ) [akc. darńiśiĭe] (i. ž.) — darežljivost ◊ parke ĭe bolnau đi darńiśiĭe, tuot ar da đin kasă — kao da je oboleo od darežljivosti, sve bi dao iz kuće [Por.] ∞ dărui		[Vidi]
1185	darui	dărui	даривати	darui (ĭuo dăruĭ, ĭel dăruĭe) [akc. darui] (gl. p. ref.) — darivati, davati darove povodom rođenja deteta ili svadbe ◊ guoviĭa la nuntă dăruĭe nașu șî nașîța — mlada na svadbi daruje kuma i kumu [Crn.] ◊ darurļi alu guove la nuntă a dus uamiń kĭemaț adîns đ-așa lukru, șî pi iĭ ĭa kĭemat dîrzarĭ — mladine darove na svadbi, nosili su ljudi koji su bili pozvani samo za to, i oni su se zvali „drzari” ♦ sin. plokońi [Por.]		[Vidi]
1188	daruit	dăruit	дарован	daruit (daruită) (mn. daruiț, daruiće) [akc. daruit] (prid.) — 1. darovan, koji je primio poklon ◊ șî finu a fuost daruit đin parća nașuluĭ — i kumče je bilo darovano od strane kuma 2. (inov.) darovit, nadaren, talentovan ◊ daruit ĭe đi kîntat, ńima nuĭe-n sat mîĭ bun đi-kît ĭel — nadaren je za pevanje, niko nije u selu bolji od njega [Crn.] ♦ dij. var. dăruit [Por.] ∞ darui		[Vidi]
1279	daskîl	dascăl	учитељ	daskîl (mn. daskîļ) [akc. daskîl] (i. m.) — učitelj, prosvetni radnik ◊ daskulu nuostru nu ń-a lasat sî vorbim rumîńașće la șkuală; am kućeḑat sî vorbim tumu kînd am fi ažuns la kasă — naš učitelj nas nije puštao da govorimo vlaški u školi; smeli smo da govorimo tek kad bismo stigli kući [Por.] ◊ daskîlu nuostru ń-a-nvațat bińe — naš učitelj nas je dobro učio [Crn.] ♦ dij. var. oćitul [GPek] ∞ șkuală		[Vidi]
6260	dată	dată	пута	dată (pril.) [akc. dată] — put, puta (priloška odredba) ◊ odată — jedanput, jednom ◊ điodată/đodată — odjedanput ◊ altadată — drugi put ◊ kîćodată — po neki put, ponekad ◊ ńiśodată — nijedanput, nikad ◊ totodată — zajedno, istovremeno ◊ vrodată — nekad [Por.]		[Vidi]
1199	datoriĭe	datorie	дуг	datoriĭe (mn. datoriĭ) [akc. datoriĭe] (i. ž.) — dug; obaveza ◊ datoriĭa îngreońaḑă viĭața, kî nu să muĭtă — dug otežava život jer se ne zaboravlja [Crn.] ♦ dij. var. dîtoriĭe ◊ grĭeu sa traĭașće, ńiśkum să skapăm đi pîrdańiśiļi đi dîtoriĭ — teško se živi, nikako da uteknemo od prokletih dugova ◊ nu iș tu miĭe datuorĭ ńimika — ne duguješ ti meni ništa [Por.] ∞ dîtori		[Vidi]
1200	datuorĭ	dator	дужан	datuorĭ (datuarĭe) (mn. datuorĭ, datuarĭe) [akc. datuorĭ] (prid.) — 1. dužan, zadužen, koji ima obavezu da vrati neki zajam, u novcu, robi ili usluzi ◊ sînt datuorĭ bań, k-am luvat înprumut — dužan sam novac, jer sam uzeo na zajam [Crn.] ◊ mis datuorĭ la muoșu Pau o ḑîuă đi kosît — dužan sam čiča Pavlu jedan dan košenja ◊ la Baluońi sînćem datuorĭ sî ńi duśem la nuntă ku pripașu, kî șî iĭ la nuoĭ a veńit ku purśelu fript — Balićima smo dužni da im odemo na svadbu sa pečenicom, jer su i oni kod nas došli sa pečenim prasetom [Por.] 2. obavezan, vezan nekom moralnom obavezom ◊ kopiĭi sînt datuorĭ sî vadă đi parinț, kînd ĭeĭ înbatrîńesk — deca su dužna da brinu o roditeljima, kada ovi ostare [Crn.] ◊ nu mis datuorĭ la ńima ńimik — nisam nikome ništa dužan [Por.] ∞ dîtori	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1563	datuorńik	datornic	дужник	datuorńik (mn. datuorńiś) [akc. datuorńik] (i. m.) — dužnik ◊ kînd ĭaĭ înprumut, întuarśe la vuorbă, să nu fiĭ datuorńik la ńima — kad zajmiš, vrati po dogovoru, da nikome ne budeš dužnik [Por.] ∞ dîtori		[Vidi]
1202	dauagă	doagă	дуга	dauagă (mn. dauoź) [akc. dauagă] (i. ž.) — duga, savijena daska od koje se gradi bure, bačva ◊ butuońo-sta ĭe fakut đin dauoź đi gorun — ovo bure je napravljeno od hrastovih duga [Crn.] ◊ uomu kare a lukrat la dauoź la kĭemat „dogarĭ” — čovek koji je izrađivao duge, zvao se „dogar” [Por.]		[Vidi]
1203	dauńe	tăun	обад	dauńe (mn. dauń) [akc. dauńe] (i. m.) — (ent.) obad (Tabanus) ◊ la dauńe roșîașće burta kînd sî satură đi sînźiļi alu vakă — obadu pocrveni trbuh kad se napije kravlje krvi [Crn.] ◊ kînd ĭeram pîkurarĭ, źukarĭa mĭ-a fuost vara să prind dauń, șî sî ļi bag paĭu-n kur, șî s-îĭ slubuod sî zbuare — kada sam bio čobanin, omiljena igra leti bila mi je da hvatam obade, da ih nataknem na slamku i da ih pustim da lete [Por.]		[Vidi]
1283	dă	dă	од	dă (predl.) — a. od ◊ a pļekat dă la noĭ — pošao je od nas ◊ vińe dă la rîsarit — dolazi od istoka b. sa ◊ vińe dă la źuok — dolazi sa igranke [Zvizd] ◊ să koboare dă la munće — silazi sa planine (Rašanac) [Mlava] ◊ pi vorba „dă” sa kunosk ungurĭeńi — po reči „dă” poznaju se Ungurjani [Zvizd] ♦ var. dî ◊ dî la nuoĭ atîta, dî la vuoĭ ńiś atîta — od nas toliko, od vas ni toliko [Bran.] [Zvizd] [Mlava] ♦ dij. var. đi, đe [Por.] [Crn.]		[Vidi]
2794	Dăbiļug	Dăbiliug ?	Дебели Луг	Dăbiļug [akc. Dăbiļug] (i. m.) — (ojk.) Debeli Lug, vlaško selo u blizini Majdanpeka ◊ Dăbiļugu ĭe sat în Pĭekol đi Sus, apruape đi rudńiku măĭdanuluĭ — Debeli Lug je selo u Gornjem Peku, u blizini majdanpečkog rudnika ◊ în popiso-l đi la urmă (în anu 2011), satu avut 405 đi inș, ka sîrbĭ sa skris iĭ 221, da ka rumîń 99, 80 đi inș n-a spus śe sînt — na zadnjem popisu (2011. godine), selo je imalo 405 stanovnika, kao Srbi izjasnilo se njih 221, a kao Vlasi 99, 80 osoba se nije izjasnilo šta su [GPek]		[Vidi]
2795	Dăbļiźan	Dăbligean ?	Дебелолужанин	Dăbļiźan (mn. Dăbļiźeń) [akc. Dăbļiźan] (i. m.) — Debelolužanin, stanovnik sela Debeli Lug ◊ gata tuoț Dăbļiźeńi đi vrĭamĭa lu Tita a lukrat în rudńik, ș-avut plăț buńe — gotovo svi Debelolužani su za vreme Tita radili u rudniku, i imali dobre plate ♦ var. Dubļiźan ◊ Dăbļiźană, Dăbļiźankă — Debelolužanka [GPek] ∞ Dăbiļug		[Vidi]
4232	dădăuș	dădăuș	љуљашка	dădăuș (mn. dădăușă) [akc. dădăuș] (i. s.) — ljuljaška ◊ dădăușa ĭe un feļ de țițăĭkă, kare ĭe ļegată de kraka lemnuluĭ ku frengie — dadauš je vrsta ljuljaške koja je za granu drveta okačena užetom ♦ sin. țițăĭkă [Tim.] ♦ dij. var. dăĭnăĭuș [Crn.] ♦ dij. sin. kukiță [Por.] ♦ dij. sin. kukă [GPek]		[Vidi]
1441	dăĭnăitură	?	љуљање	dăĭnăitură (mn. dăĭnăiturĭ) [akc. dăĭnăitură] (i. ž.) — klaćenje, ljuljanje, njihanje ◊ kopilo-la sa bulnavĭașće đ-atîta dăĭnăitură — ono dete će se razboleti od tolikog ljuljanja [GPek] ∞ daĭnai		[Vidi]
3421	dăĭnuĭa	dăina	љуљати	dăĭnuĭa (ĭuo ma dăĭnăĭ, ĭel sa dăĭnăĭe) [akc. dăĭnuĭa] (gl. p. ref.) — ljuljati (se), klatiti (se) ◊ bat muort, mĭarźe pi drum șî sa dăĭnăĭe, numa śe nu kađe — mrtav pijan, ide putem i ljulja se, samo što ne padne ◊ s-a dus în oraș, ș-a lasat ușa kășî pustîńe să sa dăĭnăĭe la vînt — otišao u grad, i ostavio vrata puste kuće da se klate na vetru ♦ sin. ļigana [Por.]		[Vidi]
3422	dăĭnuĭală	legănare	љуљање	dăĭnuĭală (mn. dăĭnuĭaļe) [akc. dăĭnuĭală] (i. ž.) — ljuljanje, klaćenje ◊ kînd iș bat, nu puoț să mĭerź fara dăĭnuĭală pi drum, kă tuot țî sa-m pare kă pomîntu sa dăĭnăĭe supt ćińe — kad si pijan, ne možeš bez klaćenja da ideš putem, jer ti se čini da se zemlja ljulja pod tobom ♦ sin. klăćinat [Por.] ∞ dăĭnuĭa		[Vidi]
3790	dălaśiță	dâraciţă ?	притискавац	dălaśiță [akc. dălaśiță] (i. ž.) ● v. dîraśiță [Por.] ∞ dîraśiță		[Vidi]
3788	dălăćiță	dâraciţă ?	притискавац	dălăćiță [akc. dălăćiță] (i. ž.) ● v. dîraśiță [Por.] ∞ dîraśiță		[Vidi]
5537	dămînkare	demâncare	јело	dămînkare (mn. dămînkărĭ) [akc. dămînkare] (i. ž.) — jelo ◊ pļakă kopilu ku dămînkarĭa lu tată-su pista o poĭană, șî kalkă în urma dî uaĭe — krene dete sa očevim jelom preko jedne livade, i ugazi u ovčji trag [Crn.] ∞ mînkare		[Vidi]
2343	dăparțîme	departare	удаљеност	dăparțîme (mn. dăparțîmĭ) [akc. dăparțîme] (i. ž.) — udaljenost, razdaljina, rastojanje ◊ vrodată a fuost mare dăparțîme întra saće-n Mlaoa — nekada je bila velika udaljenost između sela u Mlavi ♦ var. dăpartare [Mlava] ∞ đipartare		[Vidi]
1779	dărui	dărui	даровати	dărui (ĭuo dîăruĭ, ĭel dîăruĭе) [akc. dărui] (gl. p.) — darovati, dati nekome poklon ◊ nuora dîăruĭe pi suakrî-sa kînd tună măĭ întîń în kasă — snajka daruje svekrvu kad prvi put ulazi u kuću [Por.] ♦ dij. var. darui [Crn.]		[Vidi]
1780	dăruit	dăruit	дарован	dăruit (dăruită) (mn. dăruiț, dăruiće) [akc. dăruit] (prid.) — darovan, koji je primio dar, poklon ◊ lumĭa dăruită mĭarźe-nkarkată ku darurĭ — darovani ljudi idu natovareni poklonima [Por.] ♦ dij. var. daruit [Crn.] ∞ dărui		[Vidi]
3786	dăruitu	dăruială	даровање	dăruitu [akc. dăruitu] (i. m.) ● v. dăruĭală [Por.] ∞ dărui		[Vidi]
1781	dăruĭală	dăruiala	даровање	dăruĭală (mn. dăruĭeļe) [akc. dăruĭală] (i. ž.) — darovanje, deljenje darova, poklona ◊ m-am amînatat đi dăruĭala guovi la nuntă, șî ĭa s-a mîńiĭat pi mińe — zakasnio sam za darovanje mlade na svadbi, i ona sa naljutila na mene ♦ var. dăruitu [Por.] ∞ dărui		[Vidi]
1545	dăspălurat	desfălurát	распасан	dăspălurat (dăspălurată) (mn. dăspăluraț, dăspăluraće) [akc. dăspălurat] (prid.) — raspasan ◊ mĭarźe tuot dăspălurat — ide sav raspasan [Hom.] ♦ dij. var. đisfălurat (Rudna Glava) ♦ đesfălorat (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5507	dăspoĭa	despoia	свлачити се	dăspoĭa (ĭuo dăspoĭ, ĭel dăspoaĭe) [akc. dăspoĭa] (gl. p. ref.) — (folk.) svlačiti se, skidati odeću ◊ luvă puopa să dăspoaĭe, nu sa ćame k-o sî ploaĭe — poče popa da se skida, ne plaši se on od kiše (iz narodne pesme) [Mlava] ♦ dij. sin. đizbraka [Por.]		[Vidi]
1678	dăspră	despre	по	dăspră [akc. dăspră] (predl.) — 1. po, sa ◊ a fuost fraț dăspră mumî-sa — bili su braća po majci 2. o kome ili čemu, u vezi sa kim ili čim ◊ vorbăsk dăspră rumîńi dă astîḑ, kum s-a sîrbitu-să așa dă ĭut — govorim o današnjim Vlasima, kako su se posrbili tako brzo [Bran.] ♦ dij. var. đispre [Por.]		[Vidi]
6279	dăzgropa	dezgropa	ископати	dăzgropa (ĭuo dăzgrop, ĭel dăzgroapă) [akc. dăzgropa] (gl. p.) — *iskopati* ◊		[Vidi]
6280	dăzgropat	dezgropat	ископан	dăzgropat (dăzgropată) (mn. dăzgropaţ, dăzgropaće) [akc. dăzgropat] (prid.) — iskopan ◊ dăzgropat ĭe aĭa śi ĭă skuos dăn pomînt — iskopano je ono što je izvađeno iz zemlje ♦ up. prădăzgropat [Hom.] ♦ dij. var. đizgropat [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
3861	dăzńață	d‑azneață	јутрос	dăzńață [akc. dăzńață] (pril.) — jutros ◊ ĭo dăzńață će văzuĭ, kînd am trekut pă drum, da tu pă mińe nu — ja te jutros videh, kad sam prolazio putem, a ti mene nisi [Rom.] ♦ dij. var. đesńață [Por.][Crn.]		[Vidi]
1253	deteļină	lucernă	детелина	deteļină (mn. deteļiń) [akc. deteļină] (i. ž.) — (bot.) detelina, lucerka (Medicago) ◊ am kosît un ĭektîr đi deteļină, șî ma duko s-o kar — pokosio sam hektar deteline, i idem da je prevezem [Crn.] ♦ dij. var. dîtaļină, dîtăļină ◊ kînd îț skapă vaka-n dîtaļină, șî manînkă pănă sa satură, sa înflă șî puaće sî muoră, dakă n-aźunź la vrĭame să-ĭ baź mosuoru-n kur, sî rasufļe — kada ti krava utekne u detelinu, i napasa se dok se ne nasiti, naduva se i može da lipše, ako ne stigneš na vreme da joj nabiješ kalem u dupe, da se izduva [Por.] ♦ dij. sin. trifoĭ (Lubnica) [Crn.] ♦ dij. sin. bobolan (Veliki Jasenovac) [Tim.]		[Vidi]
3419	dim	din	из	dim (predl.) — iz, od ◊ dim toate mărfiļi de lukrat în kîmp, če le-am adunat pin sat de muzeĭ, măĭ frumos ĭe săčeraru făkut dim lemn moale, kă pe ĭel no-l are nima altu în țara nostă — od svih stvari za poljoprivredu, koje smo sakupili po selu za muzej, najlepši je srparnik izrađen od mekog drveta, jer njega nema niko drugi u našoj zemlji ◊ a vazut ku oĭki luĭ, kum ĭasă dim kasa i — video je svojim očima kako izlazi iz njene kuće ♦ var. din [Tim.] ♦ dij. var. đin, đen [Por.][Pad.][GPek][Crn.] ♦ dij. var. dăn, dîn [Bran.][Hom.][Mlava][Mor.][Pom.][Res.][Stig][Zvizd]		[Vidi]
1745	dinarĭ	dinar	динар	dinarĭ (mn. dinarĭ) [akc. dinarĭ] (i. m.) — 1. dinar, osnovna novčana jedinica ◊ nuĭe skump, ma koștuaĭe numa un dinarĭ șî ḑîaśe parîaļe — nije skupo, košta me samo dinar i deset para 2. novac uopšte ◊ lukră, kă fara dinarĭ nu sa puaće — radi, jer se bez dinara ne može ◊ fara dinarĭ în pîzanarĭ — bez dinara u džepu [Por.]		[Vidi]
4033	dîdauorĭ	de două ori	двапут	dîdauorĭ [akc. dîdauorĭ] (pril.) — dvaput ◊ la kopil înțaļes đestul să-ĭ ḑîś odată-dîdauorĭ, șî ĭel îa la kap — razumnom detetu dovoljno je da kažeš jedanput-dvaput, i onо će zapamtiti ♦ / < đi+duauă+uorĭ [Por.]		[Vidi]
1319	Dîlbośeșći	Dîlbea ?	Длбокићи	Dîlbośeșći [akc. Dîlbośeșći] (i. m.) — (antr.) Dlbokići, prezime vlaške familije u selu Bogovina ◊ mîĭ mulț Dîlbośeșć au kîăș în sat, da lukră în maĭdan — većina Dlbokića imaju kuće u selu, a rade u rudniku [Crn.]		[Vidi]
1211	dîlm	dâlm	брежуљак	dîlm (mn. dîlmurĭ) [akc. dîlm] (i. m.) — (geogr.) brežuljak, malo uzdignuće na zemljištu; neravnina; izbočina na putu; nanos ◊ a trekut ruata pistă un dîlm, șî karu sî rasturnat — prešao je točak preko jedne izbočine, i kola su se prevrnula [Crn.] ◊ a dus pluaĭa ńișći pomîntarĭ, ș-akuma ĭe kolovuozu pļin đi dîlmurĭ — nanela je kiša neko zemljište, i sada je kolski put pun izbočina [Por.]		[Vidi]
1349	dîmîzluk	tamazlâc	домазлук	dîmîzluk (mn. dîmîzluś) [akc. dîmîzluk] (i. m.) — 1. domazluk, odabrani primerak domaće životinje koji se ostavlja za priplod ◊ purśelo-sta nu-l taĭ, ăl las đi dîmîzluk — ovo prase ne koljem, ostavljam ga za domazluk ♦ var. dumîzluk, domîzluk [Por.] ♦ dij. var. tămăzlîk [Kmp.] ♦ dij. var. tamazlîk ◊ dakă vrĭeĭ, sî-ț dau un berbeśel đi tamazlîk — ako hoćeš, daću ti jednog ovnića za domazluk [Crn.] ♦ dij. var. dămăzluk 2. prihod domaćinstva; opšti napredak, blagostanje ◊ dămăzluku ĭe măĭ bun śe aĭ în viće, ku śe kasa dîă înainće — domazluk je sve ono najbolje što imaš od priploda, sa čime kuća napreduje (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. tămîzlîk (Malajnica) [Pad.]		[Vidi]
3423	dîmp	dâmb	џомба	dîmp (mn. dîmpurĭ) [akc. dîmp] — 1. (geogr.) džomba, izbočina; nagli uspon; veliki nagib terena; kosina ◊ ma dubarîĭ đi pi ruată, kînd am ažuns la un pripur ku dîmp mare — sjahao sam s bicikle kad sam naišao na uspon sa velikim nagibom ♦ sin. skobîlț (Tanda) 2. (psih.) nagla, ishitrena ili burna reakcija ◊ tăĭnuiră frumuos, ama đintr-odată la unu ĭ-a veńit păļițîļi, șî s-a luvat prĭa đin dîmp sî sa gîlśavĭaskă — pričali su lepo, ali su jednog iznenada spopale bubice, pa su počeli naglo da se svađaju [Por.] 3. iznenadan susret ◊ mĭergînd pi padure, ńi-ntîńirăm în dîmp, đ-odată ńi gasîrăm pĭept în pĭept — idući šumom, sretosmo se iznenada, odjednom se nađosmo licem u lice (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
1207	dîrai	târâ	стругати	dîrai (ĭuo dîrîĭ, ĭel dîrîĭe) [akc. dîrai] (gl.) — (onom.) strugati, škripati usled trenja izazvanog prevlačenjem predmeta ◊ kînd ĭe karu înpeđakat, ruata dîrîĭe pi pomînt — kad su kola zakočena, točak struže po zemlji [Crn.] ♦ dij. sin. dîrpońa [Por.] ∞ drr!		[Vidi]
3216	dîraśi	dărăci	гребенати	dîraśi (ĭuo dîraśesk, ĭel dîraśașće) [akc. dîraśi] (gl. p.) — grebenati, češljati vunu grebenom ◊ lîna sa dîraśașće ku daraku — vuna se češlja grebenom [Por.] ♦ dij. var. daraśi [Crn.] ∞ daraśi		[Vidi]
1351	dîraśiță	drăcilă ?	притискавац	dîraśiță (mn. dîraśiț) [akc. dîraśiță] (i. ž.) — (ent.) pritiskavac, osica (? Poloster gallica ili Allantus cinctus) ◊ dîraśiță ĭe o guangă mikă, ńagră, ku ăripĭ ka muska, ńiś albină, ńiś vĭaspĭe, kare vara, pin zapușală, kînd ći trĭaśe apa, sa bagă supt kimĭașă, șî uomu kînd śarkă ku mîna s-o skuată, or s-omuare, ĭa-l muśkă așa đi rîău đi-ĭ sa-m pare kî l-a-nbrukat ku fĭer fĭerbinće — pritiskavac je mala buba, crna, sa krilcima kao muva, ni osa, ni pčela, koja leti, kada je zapara, kad te probije znoj, ulazi pod košulju, i čovek kada pokuša rukom da je izvadi ili ubije, ona ga ujede tako gadno da mu se čini da su ga uboli vrelim gvožđem (Rudna GLava) ♦ dij. var. dalaśița ◊ dalaśița mușkă numa pĭ-aĭ ļenuoș, k-aĭ vrĭańiś lukră, miśkă tuoata vrĭamĭa, șî muska-ĭa nu puaće sî sa prindă đi iĭ — pritiskavac ujeda samo lenjivce, jer vredni ljudi rade, mrdaju sve vreme pa ta muva ne može da se uhvati za njih (Debeli Lug) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3217	dîraśit	dărăcit	огребан	dîraśit (dîraśită) (mn. dîraśiț, dîraśiće) [akc. dîraśit] (prid.) — (za vunu) ogreban, očešljan, očišćen grebenom ◊ lîna ĭe dîraśită bun kînd muĭarĭa o trĭaśe đi măĭ mulće uorĭ pin darak — vuna je dobro očešljana kad je žena više puta provuče kroz greben [Por.] ♦ dir. var. daraśit [Crn.] ∞ daraśi		[Vidi]
2041	dîravĭelă	daraveră	скандал	dîravĭelă (mn. dîravĭeļe, dîravĭelurĭ) [akc. dîravĭelă] (i. ž.) — 1. skandal, bruka ◊ pļesńito-la đi kopil s-a dus bat în sat, ma ćiem kî ĭară faśe vro dîravĭelă — onaj ćaknuti momak otišao je pijan u selo, bojim se da će opet napraviti neki skandal 2. (fig.) (za muški ud) budala ◊ fa, nu ma dîrî, kă kînd mi sa đistîrnă dîravĭela-sta a mĭa, are să ći farîmĭe — sele, ne diraj me, jer kad se otkači ova moja budala, ima da te povredi [Por.]		[Vidi]
1206	dîră	dâră	бразда	dîră (mn. dîrĭe) [akc. dîră] (i. ž.) — a. brazda, trag iza predmeta koji se vuče po tlu ◊ sî vĭađe dîră în drum pi unđe ĭe tras ļiemnu — vidi se brazda na putu kojim je vučeno drvo [Crn.] ◊ mĭ-a trĭekut ku karu-npiđekat pista poĭană, șî piva a fakut o dîră adînkă ka boruga — prešao mi je zakočenim kolima preko poljane, i kočnica je napravila brazdu duboku kao jaruga b. vododerina, jaruga na padini koju prave buične kiše ◊ đață đintr-odată un ploĭuoń, ka kînd tuorń ku gaļata, șî numa faku ńișći dîrĭe adînś pin grîo-la-n față — udari najednom neka kišurina, lila je kao iz kabla, i samo je napravila duboke jaruge u žitu na prisoju c. crta, linija ◊ în luok sî sa iskaļaskă frumuos, ĭel trasă o dîră pista fuaĭa-ĭa đi arćiĭe, ș-o lupadă înapuoĭ, la poștarĭ supt piśuarĭe, parke ĭe aăsta đevină — umesto da se lepo potpiše, on je samo povukao liniju preko tog lista papira, i bacio ga nazad, poštaru pod noge, kao da je ovaj kriv [Por.]		[Vidi]
1212	dîrdai	dârdâi	дрхтати	dîrdai (ĭuo dîrdîĭ, ĭel dîrdîĭe) [akc. dîrdai] (gl.) — 1. drhtati, tresti se ◊ puodu dîrdîĭe pînă kamiĭuańiļi trĭek pista ĭel — most podrhtava dok kamioni prolaze preko njega [Crn.] 2. cvokotati ◊ mi s-a bagat źeru-m uasă, dîrdîĭ tuot đi frig — ušao mi je mraz u kosti, sav se tresem od hladnoće [Por.] ∞ drr!		[Vidi]
3355	dîrdaĭală	dârdâială	дрхтање	dîrdaĭală (mn. dîrdaĭaļe) [akc. dîrdaĭală] (i. ž.) — 1. (med.) drhtanje, trešenje tela ◊ s-a pus frigu pi ĭel, șî la prins o dîrdaĭală đ-a trîmurat tuot ka kînd la zgîndîrat śińiva ku mîńiļi — prehladio se, i uhvatilo ga je neko drhtanje da se sav tresao, kao da ga je neko drmao rukama 2. (kor.) način igranja u kolu zvanog „drdavka” ◊ dîrdaku a žukat numa aăĭa kare a șćut să fakă pănă žuakă dîrdaĭală đin tuotă pućarĭa, șî s-o țînă mult — drdavku su igrali samo oni koji su umeli da dok igraju izvedu drhtanje celog tela, i to dugo da izdrže [Por.] ∞ dîrdai		[Vidi]
1213	dîrdaku	dârdacu ?	дрдавка (коло)	dîrdaku (mn. dîrdaśе) [akc. dîrdaku] (i. s.) — (kor.) drdavka, vrsta starinske vlaške igre u kolu u kojoj se igrači tresu dok igraju ◊ măĭ frumuos, da șî măĭ đies, dîrdaku a žukat vrun muoșu Bîrlan, șî đi aĭa la poļikrit „źuoku lu Bîrlan” — najlepše, a i nejčešće, drdavku je igrao neki čiča Brlan, pa su ga zato nazvali „Brlanovo kolo” [Por.] ∞ dîrdai		[Vidi]
1214	dîrî	atinge	дирати	dîrî (ĭuo dîrîăsk, ĭel dîrîașće) [akc. dîrî] (gl.) — 1. irati, dodirivati; taći ◊ nu dîrî vesparĭu, kî ći muśkă vĭaspiļi — ne diraj osinjak, jer će te ujesti ose [Crn.] 2. ometati, dosađivati ◊ nu dîrî uomu, lasă-l sî lukrĭe — ne ometaj čoveka, pusti ga da radi [Por.] 3. adirkivati, izazivati ◊ nu ma dîrî, kî nu puot sî rîăbd ńiomeńiĭa-tîa — ne zadirkuj me, jer ne mogu da podnesem tvoj bezobrazluk [Crn.] ◊ kopilo-la ka kînd a noroḑît, nu-n vață ńimik, numa dîrîașće fĭaćiļi la șkuală — ono dete kao da je poludelo, ne uči ništa, samo dira devojčice u školi ◊ ĭel ma dîrît, șî ń-am luvat la bataĭe — on me je izazvao, pa smo se potukli [Por.] / < srb. dirati (exp. Durlić)	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2846	dîrîma	dărâma	кресати	dîrîma (ĭuo darîm, ĭel darîmă) [akc. dîrîma] (gl. p. ref.) — kresati grane drveta, okresivati ◊ kînd vi dîrîma la viće, nu taĭa la gruoș întrĭeź — kad budeš kresao lisnik za stoku, nemoj seći cela stabla [Por.] ∞ darîma		[Vidi]
1391	dîrkă	dârcă ?	идиот	dîrkă (mn. dîrś) [akc. dîrkă] (i. m.) — 1. (za karakter) idiot, težak čovek ◊ o dîrkă đi uom, nu sa dă ku ńima, nu sufîră pi ńima, ponćur, uom ku narau rău șî grĭeu — idiot od čoveka, ne slaže se ni s kim, ne podnosi nikog, namćor, čovek koji ima lošu i tešku narav [Por.] 2. odevni predmet, komad odeće ◊ aĭ putut sî ĭaĭ vro dîrkă pi ćińe, sî nu-ngeț đi frig — mogao si da obučeš nešto, da se ne smrzavaš ◊ sluga-ș luvîă dîrśiļi, șî să dusă đi la nuoĭ — sluga uze svoju odeću i ode od nas [Crn.] ♦ / (skr.) < dîrkĭelă		[Vidi]
2282	dîrkĭelă	dârchelă	дртина	dîrkĭelă (mn. dîrkĭeļe) [akc. dîrkĭelă] (i. ž.) — drtina, drkela, mrcina ◊ nu-m pare rău kă l-am vindut la kasapu, kalu-la a fuost o dîrkĭelă batrînă — nije mi žao što sam ga prodao kasapinu, taj konj je bio matora mrcina ◊ baba ĭe vrĭańika, da muoșu ĭe o dîrkĭelă đi uom — baba je vredna, a deda je drtina od čoveka ♦ var. dîrkelă ♦ sin. žîguare [Pom.] ∞ dîrkă		[Vidi]
4264	dîrluagă	dârlugă	сиромах	dîrluagă [akc. dîrluagă] (i. m.) ● v. dîrlugă [Por.] ∞ dîrlugă		[Vidi]
1392	dîrlugă	dârlugă	сиромах	dîrlugă (mn. dîrluź) [akc. dîrlugă] (i. m.) — siromah, čovek bez imovine ◊ dîrlugă ĭe uom sărăkaśuos, fara ńimika — drluga je siromašan čovek, bez ičega ♦ up. dîrļuanță [Por.] ♦ dij. var. dîrluagă [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1278	dîrmuoksă	dârmoz	чибуковина	dîrmuoksă [akc. dîrmuoksă] (i. ž.) — (bot.) čibukovina, udika (Viburnum lantana) ◊ dîrmuoksa arĭe moduvă supțîrĭe, șî đi aĭa đin ĭa a fakut śibuk đi lulă — udika ima tanku srž, pa su zato od nje pravili čibuk za lulu [Crn.]		[Vidi]
2280	dîrpeļi	dârpeli	дрпити	dîrpeļi (ĭuo dîrpeļiesk, ĭel dîrpeļiașće) [akc. dîrpeļi] (gl. p.) — drpiti, drapati, krasti, čerupati; odrati ◊ ma dîrpeļiră oțomańi, nu-m lasară ńimika — odraše me lopovi, ne ostaviše mi ništa [Por.]		[Vidi]
2281	dîrpeļit	dârpelit	одран	dîrpeļit (dîrpeļită) (mn. dîrpeļiț, dîrpeļiće) [akc. dîrpeļit] (prid.) — (fig.) odran od strane lopova; pokraden ◊ ku atîta furaluk în lume, kum să nu fiĭ dîrpeļit đin tuaće părțîļi — sa tolikim lopovlukom, kako da ne budeš odran sa svih strana [Por.] ∞ dîrpeļi		[Vidi]
1347	dîrpĭelă	dârpelă ?	дрипац	dîrpĭelă (mn. dîrpĭeļ) [akc. dîrpĭelă] (i. ž.) — dripac; besposličar, lopov; čovek lošeg karaktera ◊ dîrpĭelă, minśinuos șî oțoman, așa ĭe ĭel — dripac, lažov i lopovčina, takav je on ♦ sin. țuapă [Por.] ∞ dîrpeļi		[Vidi]
1216	dîrpońa	dârponia	гребати	dîrpońa (ĭuo dîrpuon, ĭel dîrpuańe) [akc. dîrpońa] (gl.) — (onom.) 1. grebati, strugati, drljati; škripati; turpijati ◊ n-a strîns ruata kalumĭa, ș-akuma ĭa numa dîrpuańe kînd ažunźe đi kuotur la kar — nije zategao točak dobro, pa sad on samo struže kada dotakne sanduk na kolima 2. češati se, drapati se ◊ śe ći dîrpuoń atîta, sî nu fiĭ rîńuos? — što se češeš toliko, da nisi šugav? [Por.] ♦ / < dîrp!, dîrpo! < (augm.) drr! (exp. Durlić) ∞ drr!		[Vidi]
1217	dîrpońală	dârponeală ?	гребање	dîrpońală (mn. dîrpońaļe) [akc. dîrpońală] (i. ž.) — (onom.) 1. grebanje, struganje, drljanje; škripanje; turpijanje ◊ s-auđe-n puod o dîrpońală — na tavanu sečuje neko grebanje 2. češanje ◊ ma rupsăĭ đi dîrpońală, șî ĭară ma manînkă — odrao sam se od češanja, i opet me svrbi [Por.] ∞ dîrpońa		[Vidi]
1209	dîrzarĭ	dârzar	дрзар	dîrzarĭ (mn. dîrzari) [akc. dîrzarĭ] (i. m.) — (zast.) drzar, konjanik koji je na svadbi prenosio devojačku spremu do mladoženjine kuće ◊ dîrzarĭu a mĭers kalîărĭ pi kal ș-adus dîrzîļi guovi — drzar je jahao konja, i nosio mladinu spremu [Crn.] ◊ n-a putut să fiĭe nuntă fara dîrzarĭ, iĭ a mĭers pi kaĭ înainća lu nuntașî — nije mogla da bude svadba bez drzara, oni su išli na konjima ispred svadbara ◊ dîrzarĭu nu numa śe adus dîrzîļi, numa ĭel șî ļ-aratat, sî vadă lumĭa-n sat kît ĭe mirĭasa đi sprimită — drzar ne samo što je prenosio darove, nego ih je on i pokazivao, da vide ljudi u selu koliko je mlada spremna [Por.] ◊ dupa numîru lu dîrzarĭ s-a vaḑut kît ĭe guovĭa găzdoćină — prema broju drzara videlo se koliko je mlada bogata ◊ dîrzari sa măĭ țînut într-o vrĭame șî dupa Oslobođeńe, ama pĭe urmă înkuaśa s-a pĭerdut — drzari su se držali još neko vreme posle Oslobođenja, ali su se posle naovamo izgubili (Jaisikovo) [GPek] ∞ dîrză	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1208	dîrză	dârză	одећа	dîrză [akc. dîrză] (i. ž.) — odeća a. iznošena, pocepana, odrpana odeća; dronjci ◊ am fuost sarak, n-am avut țuaļe nuoĭ, numa-m mĭers în ńiśći dîrză — bio sam siromah, nisam imao novo odelo, nego sam išao u nekim dronjcima ♦ sin. rîză, trĭanță, zdrĭanță [Por.] b. (zast.) devojačka sprema, odeća koju je mlada unosila u mladoženjin dom na dan svadbe; dar ◊ dîrză a kuprins țuaļiļi đi purtat, kapatîńe, așćernut șî astrukamînt — devojačka sprema je obuhvatala radnu odeću, jastuke, prostirku i pokrivače [Crn.] ◊ la nuntă, guovĭa a skuos dîrzîļi a iĭ tuaće, să ļi vadă lumĭa — na svadbi, mlada je iznosila sve svoje darove, da ih ljudi vide [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1219	dîrž	dârz	дрзак	dîrž (dîržă) (mn. dîrž, dîržă) [akc. dîrž] (prid.) — drzak, smeo ◊ prĭa mult ĭe dîrž, kî lukră aĭa śe alțî nu kućaḑă — previše je drzak, jer radi ono što drugi ne sme ♦ var. îndrîzńalńik [Crn.] ♦ dij. var. drazńit [Por.]		[Vidi]
5027	dîržală	dârjală	држаље	dîržală (mn. dîržăļe) [akc. dîržală] (i. ž.) — držalje, drška ◊ dîržala ĭe ļemn ńićeḑat șî supțîĭat în kare ĭe pus vrun alat śe sa țîńe-n mîń kînd sa lukră ku ĭel, kum ĭe sakurĭa, kuasa, sapa, tîrnakuopu — držalje je glatko i tanko drvo na koje je nasađena neka alatka koja se drži rukama dok se njome radi, kao što je sekira, kosa, motika, trnokop ◊ dîržala sa faśe đin ļemn ușuor șî tare, măĭ mult đi frasîn șî bagrĭem — držalje se pravi od laganog i jakog drveta, najviše od jasena i bagrema ♦ sin. kuadă [Por.]		[Vidi]
1280	dîskaļiță	dăscăliță	учитељица	dîskaļiță (mn. dîskaļiț) [akc. dîskaļiță] (i. ž.) — učiteljica, prosvetni radnik ◊ fata mĭa a gaćit șkuala đi daskîļ ș-akuma ĭe dîskaļiță, lukră la șkuală la nuoĭ în sat, învață kopiĭi — moja kćerka je završila učiteljsku školu i sada je učiteljica, radi u školi kod nas u selu, uči decu [Por.] ◊ am avut dîskaļiță ćinîră, șî la șkolarĭ mult ļ-a fuost drag đi ĭa — imali smo mladu učiteljicu, i đaci su je mnogo voleli [Crn.] ♦ up. daskîl [Por.] ♦ dij. sin. oćituluaĭkă [GPek] ∞ șkuală		[Vidi]
1281	dîskaļiesk	dăscălesc	учитељски	dîskaļiesk [akc. dîskaļiesk] (prid.) — učiteljski, koji se odnosi na učitelje ◊ lukru dîskaļesk ĭe grĭeu — učiteljski posao je težak [Por.] ∞ daskîl		[Vidi]
1282	dîskaļiĭe	dăscălie	учитељевање	dîskaļiĭe [akc. dîskaļiĭe] (i. ž.) — učiteljevanje, rad u službi učitelja ◊ s-a lasat đi dîskaļiĭe kî ĭe plata mikă — napustio je učiteljevanje jer je plata mala ∞ daskîl		[Vidi]
1888	dîsžgina	desghina	расцепити (се)	dîsžgina (ĭuo ma dîsžgin, ĭel sa dîsžgină) [akc. dîsžgina] (gl. p. ref.) — rascepiti (se), rasturiti (se) cepanjem, odvajanjem delova, lomljenjem ◊ pazîa să nu kaḑ pră gĭață, șî să će dîsžgiń tuot — pazi da ne padneš na ledu, i da se sav rasturioš [Hom.] ♦ dij. var. đežgina, đižgina [Por.] ♦ dij. var. dăžgina (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
1564	dîtori	datori	дуговати	dîtori (ĭuo dîtorĭesk, ĭel dîtorĭașće) [akc. datori] (gl.) — dugovati, biti dužan, imati dug, obavezu ◊ măĭ îndată fomĭaḑă, numa nu dîtori la ńima ńimika — radije gladuj, samo nemoj nikom dugovati ništa ♦ var. dători (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. datori [Crn.]		[Vidi]
2114	do-	do-	до-	do- (pref.) — prefiks u glagolskim složenicam koji označava završetak radnje osnovnog glagola ◊ la ńișće vuorbe sa puńe „do” đinainće, kînd vrĭa sî sa spună kî ĭe vrun lukru, dupa multă vrĭame, gata — nekim rečima se stavlja „do” ispred, kad se želi reći da je radnja, posle dužeg vremena, gotova ◊ doveńi (do + veńi): așćetară tuota ḑîua să vină, la urmă ĭel doveńi, ama sara, kînd n-a măĭ fuost ńima — čekali su ceo dan da dođe, na kraju je on konačno stigao, ali uveče, kada više nije bilo nikog ◊ așa vuorbe sînt: dofaśa (do + faśa, „doraditi”), dokînta (do + kînta, „dopevati”), dopuńa (do + puńa, „dostaviti”), dopļińi (do + [în]pļińi, „dopuniti”, „napuniti”), doaźunźa (do + aźunźa, „dostići”, „dospeti”), dostorî (do + storî, „dotući”, „zatreti”, „uništiti”), șî alćiļi — takve reči su: doraditi, dopevati, dostaviti, dopuniti, dostići (dospeti), dotući, i druge [Por.]		[Vidi]
2590	doaḑăś	douăzeci	двадесет	doaḑăś [akc. doaḑăś] (br.) — dvadeset ◊ doaḑăś, doaḑăś șî unu, doaḑăś șî duoĭ ... — dvadeset, dvadeset i jedan, dvadeset i dva ... ♦ var. duaḑăś [akc. duaḑăś] ◊ duaḑăś đi ań am așćetat să vină — dvadeset godina sam čekao da dođe [Por.] ♦ dij. var. duauăḑîăś [Crn.] ∞ duoĭ		[Vidi]
2591	doaḑăśiļa	douăzecilea	двадесети	doaḑăśiļa [akc. doaḑăśiļa] (br.) — dvadeseti ◊ m-am fakut în a doaḑăśiļa ḑî în fîurarĭ — rodio sam se dvadesetog februara [Por.] ∞ duoĭ		[Vidi]
1758	doaźuns	doaźuns	доспео	doaźuns (doaźunsă) (mn. doaźunș, doaźunsă) [akc. doaźuns] (prid.) — dospeo, koji je konačno stugao u nekom kretanju ili procesu do kraja; dozreo ◊ kukuruḑu ĭe doaźuns đi kuļes — kukuruz je konačno dozreo za berbu ◊ kopiĭi sînt doaźunș đi șkuală — deca su konačno stasala za školu ♦ var. doažuns, doaźĭuns [Por.] ∞ doaźunźa		[Vidi]
1757	doaźunźa	ajunge	достићи	doaźunźa (ĭuo doaźung, ĭel doaźunźe) [akc. doaźunźa] (gl.) — dostići, dosegnuti, konačno stići (do nekog mesta, cilja) ◊ amunka ĭel doaźunźe la aĭa la ś-am aźuns ĭuo — teško će on dostići ono do čega sam stigao ja ♦ var. doažunźa ♦ / do + aźunźa [Por.]		[Vidi]
6059	doăsuće	două sute	двеста	doăsuće [akc. doăsuće] (br.) — dvesta ◊ doăsuće sînt kînd sa adună o sută șî o sută — dvesta je kad se saberu sto i sto [Por.] ∞ sută		[Vidi]
1220	dobarî	doborâ	скинути	dobarî (ĭuo dobuor, ĭel dobuară) [akc. dobarî] (gl. p.) — 1. skinuti, smaći, sneti ◊ dobuară ogļinda đin parĭaće, s-o șćerg — skini ogledalo sa zida, da ga obrišem [Crn.] ♦ dij. var. dubarî ◊ ažutăĭ să dubuară nuśiļi đin puod — pomogni mu da snese orahe s tavana [Por.] 2. silaziti, ići na dole ◊ đin vuoz s-a dobarît numa o muĭarĭe — sa voza je sišla samo jedna žena [Crn.] ◊ pîkurari tuamna dubuară ku uoĭļi-n sat — pastiri u jesen silaze sa ovcama u selo [Por.] 3. (fig.) osloboditi se tegoba, rasteretiti se neke brige, rešiti neki problem ◊ rînduĭ-će, șî dobuară ńivuoĭa-ĭa đin spinarĭe — sredi se, i skini tu nevolju sa pleća [Crn.] ◊ mare grižă, amunka o s-îm fiĭe s-o dubuor đi pi kap — velika briga, teško će mi biti da je skinem s glave ♦ dij. sin. kobarî [Crn.] kuborî, kubarî ♦ supr. sui [Por.]		[Vidi]
1221	dobarît	doborât	скинут	dobarît (dobarîtă) (mn. dobarîț, dobarîće) [akc. dobarît] (prid.) — skinut ◊ tată, fînuĭe dobarît đi pi puod — oče, seno je skinuto sa plevnje [Crn.] ♦ dij. var. dubarît, kubarît ◊ a fuost sus, la luok mare, akuma ĭe dubarît  — bio je visoko, na položaju, sada je skinut [Por.] ∞ dobarî		[Vidi]
1375	dobîndă	dobândă	добитак	dobîndă (mn. dobînḑ) [akc. dobîndă] (i. ž.) — dobitak, korist ◊ đin aăla lukru n-aĭ ńiś o dobîndă — od toga posla nemaš nikakvu korist [Por.] ∞ dobînđi		[Vidi]
1376	dobînđi	dobândi	добити	dobînđi (ĭuo dobînđiesk, ĭel dobînđiașće) [akc. dobînđi] (gl.) — dobiti; pridobiti, zadobiti; ostvariti dobitak, imati koristi ◊ uom vikļan, nu-l puoț ļesńe dobînđi — lukav čovek, ne možeš ga lako pridobiti ♦ sin. kîpata [Por.]		[Vidi]
1377	dobînđit	dobândit	добијен	dobînđit (dobînđită) (mn. dobînđiț, dobînđiće) [akc. dobînđit] (prid.) — dobijen, zadobijen, pridobijem; primljen ◊ apukatura-sta ĭe buală dobînđită đin raśială — ovaj grip je bolest dobijena prehladom ◊ bogațîĭa-luor ĭe dobînđită ku furaluku — njihovo bogatstvo dobijeno je krađom [Por.] ∞ dobînđi		[Vidi]
3954	dobļenguos	grosolan ?	груб	dobļenguos (dobļenguasă) (mn. dobļenguoș, dobļenguașă) [akc. dobļenguos] (prid.) — (tehn.) grub, sklepan, neotesan ◊ sa faśe tișler mare, da śe guod lukră, tuot ĭe dobļenguos, urît, șî ńiś đ-o trĭabă — pravi se da je veliki stolar, a šta god uradi, sve je grubo, ružno i ni za kakvu vajdu ♦ var. nădobļenkuos ♦ supr. sumĭarńik [Por.]		[Vidi]
2399	dobļinguos	doblingos	необрађен	dobļinguos (dobļinguasă) (mn. dobļinguoș, dobļinguasă) [akc. dobļinguos] (prid.) — (ret.) neobrađen, grub, neravan ◊ n-am avut kînd sî gaćesk lukru kum trîăbe, pă držala mĭ-a ramas dobļinguasă — nisam imao vremena da završim posao kako treba, pa mi je držalje ostalo neobrađeno [Por.]		[Vidi]
1522	Dobriță	Dobriţă	Добрица	Dobriță [akc. Dobriță] (i. m.) — (antr.) Dobrica, l.i. srpskog porekla, demin. od prid. dobro ◊ nume Dobriță la rumîń a fuost șî đemult, da ĭastă ș-akuma — ime Dobrica bilo je kod Vlaha i nekada, a ima ga i sada ◊ firu lu uom ku nume Dobriță sa kĭamă Dobrițuońi, or Dobrițańi, da pi sîrbĭașće Dobricanović — potomci čoveka po imenu Dobrica zovu se Dobriconi ili Dobricani, a na srpskom su Dobricanović [Por.]		[Vidi]
1325	Dobrițuońi	Dobriţoiu	Добрицани	Dobrițuońi [akc. Dobrițuońi] (i. m.) — (antr.) vlaška familija, nastanjena u Bukovu, zaseoku boljevačkog sela Osnić. Naziv nastao od prezimena Dobrițan (Dobrican), koje je pak nastalo kao augm. od l.i. Dobriță (Dobrica) [akc. Dobriță]. [Crn.] ♦ dij. var. Dobrițańi ◊ Dobrițańi sînt o krĭangă đin Bîlabańi, famiļiĭe batrînă în Arnaglaua, veńită đin luok Bușńak în Banatu-l rumîńesk — Dobricani su grana Balabana, stare rudnoglavske familije, koja je došla iz Bošnjaka u rumunskom Banatu ◊ Boșńaku ĭe astîḑ Moldova la marźina Dunîri, în prĭežba lu Golumbăț — Bošnjak je danas Moldava na obali Dunava, preko puta Golupca [Por.] ∞ Dobriță		[Vidi]
1324	Dobropoļan	Dobropolean	Добропољанин	Dobropoļan (mn. Dobropoļeń) (ž. r. Dobropoļană) [akc. Dobropoļan] (i. m.) — Dobropoljanin, Dobropoljac, stanovnik vlaškog sela Dobro Polje u opštini Boljevac [Crn.] ∞ Dobropuoļa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1323	Dobropuoļa	Dobropolie	Добро Поље	Dobropuoļa [akc. Dobropuoļa] (i. ž.) — (ojk.) Dobro Polje, vlaško selo u opštini Boljevac ◊ ĭeĭ s-a năsăļit dă vrodată dî la Požarevăț — oni su se nekada davno doselili od Požarevca [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1222	doda	deda	навикнути (се)	doda (ĭuo ma dodau, ĭel sî dodîă) [akc. doda] (gl. p. ref.) — navikniti (se) , privići (se), prilagoditi (se); predavati (se), prepustiti (se); prikloniti (se) ◊ mîĭ ușuor ći dodaĭ la zapușală, đi kĭt la frig — lakše se navikneš na vrućinu, nego na hladnoću [Crn.] ♦ dij. var. daĭ ◊ kînd će pisaḑă sila mare, or nakazu, ļesńe ći daĭ, măî ĭuta faś învîățu  — kada te pritisne sila, ili velika muka, lakše se daješ, brže stekneš naviku [Por.]		[Vidi]
1223	dodat	dedat	навикнут	dodat (dodată) (mn. dodaț, dodaće) [akc. dodat] (prid.) — naviknut ◊ sînt dodat ĭuo la greotĭăț, șî puot sî mîĭ rîăbd una — naviknut sam ja na teškoće, pa mogu da podnesem još jednu [Crn.] ∞ doda		[Vidi]
1372	dodrĭan	?	отпадак	dodrĭan (mn. dodrĭanurĭ) [akc. dodrĭan] (i. m.) — otpadak ◊ vaśiļi a mînkat fînu, a ramas numa dodrĭanu — krave su pojele seno, ostao je samo otpadak [Crn.] ♦ dij. var. dodrĭang (mn. dodrĭanź) [akc. dodrĭang] [Por.]		[Vidi]
2271	dogaći	dogaci	довршити	dogaći (ĭuo dogaćiesk, ĭel dogaćiașće) [akc. dogaći] (gl. p.) — dovršiti, konačno svršiti započeti posao ◊ baș ma nîkažîĭ ku aratu, ama-l dogaćiĭ ĭerĭ — baš sam se namučio sa oranjem, ali sam ga dovršio juče ♦ / do + gaći [Por.] ∞ gata		[Vidi]
2272	dogaćit	dogacit	довршен	dogaćit (dogaćită) (mn. dogaćiț, dogaćiće) (prid.) — dovršen ◊ săśiratu ĭe, mulțam la dumńeḑîu, dogaćit, ș-akuma avĭem o ḑî-duauă đi ođińit — žetva je, bogu hvala, dovršena, i sada imamo dan-dva za odmor ♦ do + gaćit [Por.] ∞ gata		[Vidi]
1204	dogarĭ	dogar	качар	dogarĭ (mn. dogarĭ) [akc. dogarĭ] (i. m.) — kačar, dugar, zanatlija koji izrađiuje kace, bačve, burad: pinter ◊ m-am tokmit ku dogarĭu s-îm skimbĭe dauoźiļi la o kadă mare, k-a putraḑît — pogodio sam se sa kačarom da mi zameni doge na jednoj velikoj kaci, jer su istrulele [Por.] ∞ dauagă		[Vidi]
1205	Dogarĭu	Dogariu	Догаревић	Dogarĭu [akc. Dogarĭu] — (antr.) Dogarević, vlaško prezime jedne familije u Rudnoj Glavi, čiji se rodonačelnik bavio kačarskim zanatom ◊ Dogarĭeșći-n Arnaglaua sînt fir đi fir alu vrunu Pîătru Dogarĭu — Dogarevići u Rudnoj Glavi su direktni potomci nekog Petra Dogara [Por.] ∞ dauagă		[Vidi]
3787	domîzluk	tamazlâc	домазлук	domîzluk [akc. domîzluk] (i. m.) ● v. dîmîzluk [Por.]		[Vidi]
1224	domńiĭe	domnie	посед	domńiĭe (mn. domńiĭ) [akc. domńiĭe] (i. ž.) — 1. (izob.) posed, imanje ◊ domńiĭa luĭ a kuprins žumataće satu — njegov posed je zahvatao polovinu sela ♦ sin. imańe [Crn.] 2. (fig.) (iron.) gospodstvo, uglađenost, vaspitanost ◊ đin „domńiĭa” luĭ nuĭe ńimika, ku aĭa nu sa arańesk gluaćiļi — od njegovog „gospodstva” nema ništa, time se glota ne hrani [Por.] ∞ duomn	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
421	dop	dop	чеп	dop (mn. dopurĭ) (i. m.) — 1. čep, zapušač ♦ sin. astupuș [Kmp.] 2. lopta (s. Radujevac) [Dun.] ♦ dij. var. duop [Crn.] [Por.]		[Vidi]
1759	doplaći	doplăti	доплатити	doplaći (ĭuo doplaćiesk, ĭel doplaćiașće) [akc. doplaći] (gl.) — doplatiti, završiti plaćanje, isplatiti u celosti ◊ doplaćiĭ tuot śe mĭ-a măĭ ramas đi rîndol đintîń — doplatio sam sve što mi je ostalo do prošloga puta ♦ / do + plaći [Por.]		[Vidi]
1760	doplaćit	doplătit	доплаћен	doplaćit (doplaćită) (mn. doplaćiț, doplaćiće) [akc. doplaćit] (prid.) — doplaćen, isplaćen u celosti, namiren ◊ mul mi ĭe măĭ ușuor kînd vîăd kî ĭ-e dîtoriĭa doplaćită întrĭeg — mnogo mi je laške kada vidim da je dug isplaćen u celosti [Por.] ∞ doplaći		[Vidi]
1358	Dopuońi	Dop	Допоњи	Dopuońi [akc. Dopuońi] (i. m.) — (antr.) Doponji, vlaško prezime porodice Kucić u selu Valakonje, dobijeno po pretku sa nadimkom „Dop” — čep, zapušač ♦ / < dop + suf. - uońi ◊ Dopuońi a avut muară astrukată ku ļespiḑ đi pĭatră — Doponji su imali vodenicu pokrivenu kamenim pločama [Crn.] ∞ duop		[Vidi]
1234	dor	doar	ваљда	dor (pril.) — valjda ◊ dor nu va veńi să ńi prindă la gramadă? — valjda neće doći da nas uhvati na gomili ? ♦ var. duor [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1439	doratură	dorătură	маћеха	doratură (mn. doraturĭ) [akc. doratură] (i. ž.) — (ret.) maćeha, druga majka ◊ muma mĭa murit la nașćire, șî ĭuo am kreskut ku mumă doratură — majka mi je umrla na porođaju, i ja sam odras’o sa maćehom ♦ sin. mașćuaĭkă [GPek] ♦ dij. var. (u izr.) mumă adoorată [Por.] ∞ adourat		[Vidi]
1322	Dorćuońi	Dorcescu	Дорћони	Dorćuońi [akc. Dorćuońi] (i. m.) — (antr.) Dorćoni, vlaško prezime porodice Lazarević u selu Osnić, za koje se pretpostavlja da je nastalo po l.i. Dorća ◊ Dragu lu Duorća a lukrat în maĭdan la Buor — Drago Dorčin je radio u Borskom rudniku [Crn.] ∞ Duorća		[Vidi]
1980	dori	dori	желети	dori (ĭuo dorĭesk, ĭel dorĭașće) [akc. dori] (gl. p.) — (psih.) 1. želeti, čeznuti, žudeti ◊ la sîraśiĭe numa puoț dori aĭa śie vrĭeĭ tu, da sî kapiț, amunka — u siromaštvu samo možeš želeti ono što ti treba, a da dobiješ, teško ◊ draguțuļe, mult ći dorĭesk — dragi, mnogo te želim ◊ ma traźe duoru sî ma duk măĭ odată ku uoĭļi la munće — čeznem da još jednom odem sa ovcama u planinu 2. osećati ili trpeti bol, žalost i tugu zbog nečega ili za nečim, ili nekim ◊ mult am dorit dupa muma kînd a murit — mnogo sam žalio za majkom kad je umrla ◊ dorĭesk dupa ćińerĭață, k-am strîvito điźaba — žalim za mladošću, jer sam je straćio uzalud ◊ duor đi ibomńikă ĭe măĭ mare durĭarĭe — žudnja za ljubavnicom je najveća bol [Por.] ∞ duor		[Vidi]
3792	doriț	doruţ	жељица	doriț [akc. doriț] (i. s.) ● v. doruț [Por.] ∞ duor		[Vidi]
1981	dorință	dorinţă	жеља	dorință (mn. dorinț) [akc. dorință] (i. ž.) — želja, čežnja, žudnja ◊ am o dorință tare să-l măĭ țuk odată — imam jaku želju da ga još jednom poljubim ◊ ma arsă dorința dupa feĭmĭa murită — sažeže me čežnja za umrlom kćerkom [Por.] ∞ duor		[Vidi]
1983	dorit	dorit	жељен	dorit (dorită) (mn. doriț, doriće) [akc. dorit] (prid.) — željen, predmet želje; ono za ćim se žudi ◊ n-am fuost dorit ńiś đi muma, ńiś đi tata — nisam bio željen ni od majke, ni od oca (=nisu me želeli ni majka, ni otac) ◊ fi dorit đin đeparće kît sî vrĭeĭ, dakă ĭa nuĭe-n brața-tĭa, ći arḑ đi duor — budi željen izdaleka kol’ko hoćeš, ako ona nije u tvom zagrljaju, sagoriš od želje ♦ up. duorńik [Por.] ∞ duor	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1230	dorîngat	transversal ?	попречан	dorîngat (dorîngată) (mn. dorîngaț, dorîngaće) [akc. dorîngat] (prid.) — (fig.) poprečan, koji stoji popreko ◊ în drum s-a dorîngat un șîarpĭe marĭe, ka proțapu karuluĭ — na putu se preprečila jedna zmija, velika kao kolska ruda [Crn.] ∞ dorîngă		[Vidi]
1210	dorîngă	dorângă	мотка	dorîngă (mn. dorînź) (i. ž.) — 1. motka ◊ urkașî a prins lupu, șî la dus în sat, atîrnat pĭ-o dorîngă — hajka je ulovila vuka, i donela ga u selo obešenog o jednu motku 2. mandal, zasovnica, prečaga kojom se zatvaraju vrata ◊ kasa pîrasîtă, ușa-nkisă ku dorînga, nuĭe ńima pusta — prazna kuća, vrata zamandaljena, nema nigde nikog ♦ sin. pražînă, śobîrńak [Por.]		[Vidi]
1982	doruț	doruţ	жељица	doruț (mn. doruțurĭ) [akc. doruț] (i. s.) — (demin.) (hip.) željica, mala želja ◊ duor-doruțuļe — (u izr.) željo-željice, željo željena ◊ doruțu ĭe duor mik, ama arđe ka ș-al mare — željica je mala želja, al’ peče kao i velika ♦ var. doriț [Por.] ∞ duor		[Vidi]
1409	dosadă	dosadă	досада	dosadă (mn. dosađe) [akc. dosadă] (i. ž.) — dosada ◊ ĭartă-ma, puaće fi îț fakuĭ dosadă — oprosti mi, možda sam ti bio dosadan ♦ var. dosađiĭe [akc. dosađiĭe] ♦ sin. sîndă (Tanda) [Por.] ∞ dosađi		[Vidi]
1410	dosadńik	?	досадник	dosadńik (mn. dosadńiś) [akc. dosadńik] (i. m.) — dosadnik, osoba koja mnogo dosađuje; gnjavator ◊ la lasat fata kî ĭe mare dosadńik — ostavila ga je devojka jer je veliki dosadnik ♦ var. dosańik [Por.] ∞ dosađi		[Vidi]
1408	dosađi	dosădi	досадити	dosađi (ĭuo dosađiesk, ĭel dosađiașće) [akc. dosađi] (gl. p. ref.) — dosaditi; dosađivati ◊ pļakă, nu măĭ dosađi uomu — pođi, nemoj više dosađivati čoveku ♦ sin. sînđi (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1411	dosađieļńik	?	досадан	dosađieļńik (dosađieļńikă) (mn. dosađieļńiś, dosađieļńiśе) [akc. dosađieļńik] (prid.) — dosadan ◊ straža ĭe lukru dosađeļńik, ći aduormĭe ĭuta — straža je dosadan posao, brzo te uspava ◊ uom dosađieļńik — dosadan čovek ♦ var. dosađeļńik [Por.] ∞ dosađi		[Vidi]
3793	dosađiĭe	dosadă	досада	dosađiĭe [akc. dosađiĭe] (i. ž.) ● v. dosadă [Por.] ∞ dosađi		[Vidi]
1239	dosîș	dosiș ?	наопако	dosîș [akc. dosîș] (pril.) — naopako, pogrešno ◊ śe guođe lukră, dosîș faśe — što god radi, naopako uradi [Crn.] ♦ dij. var. dosîuluĭ [akc. dosîuluĭ] [Por.] ∞ duos		[Vidi]
1238	dosîșće	dosiște	осојина	dosîșće (mn. dosîșć) [akc. dosîșće] (i. ž.) — osojina, zemljište koje je slabije izloženo uticaju sunca ◊ în dosîșće nuĭe bun đi pus grîu, kî amînat să kuaśe — u osojini nije dobro sejati pšenicu, jer kasno sazreva [Crn.] ♦ dij. var. dosîmĭe [Por.] ∞ duos		[Vidi]
2113	dostorî	dostorî	довршити	dostorî (ĭuo dostorîăsk, ĭel dostorîașće) [akc. dostorî] (gl.) — dovršiti, dokrajčiti, dokusuriti, potpuno uništiti ◊ a śerkat sî storaskă guonźiļi ku otrauă, n-a putut, ama avut naruok mare k-a dat źeru, șî źeru ļa dostorît đi tuot — probao je da bube uništi otrovom, nije uspeo, ali je imao veliku sreću da udari mraz, pa ih je mraz dokrajčio ♦ / srb. do + vl. storî [GPek] ∞ storî		[Vidi]
1232	dovadă	dovadă	доказ	dovadă (mn. dovĭađe) [akc. dovadă] (i. ž.) — (izob.) dokaz ◊ am dovadă, kî uomu a vaḑut uoĭļi tîaļe în građină mĭa — imam dokaz, jer je čovek video tvoje ovce u mojoj bašti [Crn.] ∞ dovađi		[Vidi]
1233	dovađi	dovedi	доказати	dovađi (ĭuo dovađesk, ĭel dovađașće) [akc. dovađi] (gl. p.) — (izob.) dokazati, dokazivati, ◊ la žuđakat vi dovađi vina mîa, da akuma du-će pi drumu tîău — na suđenju ćeš dokazati moju krivicu, a sada idi svojim putem [Crn.]		[Vidi]
1252	dovļaće	dovleac	дулек	dovļaće (mn. dovļeț) [akc. dovļaće] (i. m.) — (bot.) dulek, bundeva (Cucurbita pepo) ◊ a rođit dovļețî, kîće tri la un vrĭež — rodili duleci, po tri na jednoj vreži [Crn.] ♦ dij. var. duļaće (mn. duļeț) [akc. duļaće] ♦ var. duļiaće ◊ ĭastă duauă fuarme đi duļeț: porśĭeșć, șî turśĭeșć; ku aĭ porśĭeșć îngraș puorśi, da aĭ turśĭeșć, kare sînt albĭ, lunguĭaț, manînkă șî lumĭa — ima dve vrste duleka: svinjski i turski; sa svinjskim dulecima toviš svinje, a turske, koji su beli i duguljasti, jedu i ljudi ◊ un fĭeļ đi duļeț ĭe șî pĭapinu, ama ĭel la nuoĭ rar s-a prins — jedna vrsta duleka je i dinja, ali ona je kod nas retko uspevala (Rudna Glava) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1242	drag	drag	љубав	drag (mn. dragurĭ) (i. s.) — ljubav ◊ tare drag am avut đi viće, pănă am fuost pîkurarĭ — veliku ljubav sam imao za stoku, dok sam bio čobanin ◊ atîta mĭ-a fuost drag đi ĭa, đi m-am spumîntat k-o să-m krîape ińima đi drag — toliko sam je voleo, da sam se plašio da će mi srce pući od ljubavi ◊ (izr.) mi drag đi ćińe — volim te ◊ am prins drag đi ĭa — zavoleo sam je [Por.]		[Vidi]
1241	dragalaș	drăgălaș	љубак	dragalaș (dragalașă) (mn. dragalaș, dragalașă) [akc. dragalaș] (prid.) — ljubak, umiljat, simpatičan ◊ baĭatu al dragalaș, mîĭ mulće fĭaće arĭe — ljubak momak, više devojaka ima [Crn.] ∞ drag		[Vidi]
1254	dragavĭeĭ	dragavei	зеље	dragavĭeĭ (mn. dragavĭeĭ) [akc. dragavĭeĭ] (i. m.) — (bot.) zelje (Rumex crispus) ◊ kînd ažunźe dragavĭeĭu, ńi duśem pi kîmp s-îl kuļaźem — kad stigne zelje, idemo u polje da ga beremo [Crn.] ♦ dij. var. drîgaviĭ [Por.]		[Vidi]
4081	Dragobĭaće	Dragobete	Драгобан	Dragobĭaće [akc. Dragobĭaće] (i. m.) — (kal.) Dragoban, pričji praznik ◊ Dragobĭaće ĭe ḑîua păsîrilor, atunśa sa-npreună păsîriļi șî pun paĭu unu pi altu, fak kuĭb — Dragoban je ptičji dan, tada se sparuju ptice i stavljaju slamku na slamku, prave gnezdo ◊ ku Dragobĭaće înśep aļi doasprăśe babe în marta — sa Dragobanom počinju dvanaest baba u martu ♦ var. Dragoban [Por.] ♦ dij. sin. Ćirikuave [Zvizd] ♦ dij. sin. Ćirikuva [Crn.]		[Vidi]
1362	Dragu	Dragu	Драго	Dragu [akc. Dragu] (i. m.) — (antr.) (izob.) Drago, muško vlaško l.i. ◊ alu Dragu — Dragov ♦ (hip.) Draguț, Draguțu, Guțu ♦ (augm.) Draguoń, Draguoĭ ◊ Dragu lu Truță Bala avut moșîĭe bună la Śuaka Arnaglăvi — Drago Petra Balića imao je dobro imanje na Rudnoglavskom brdu [Por.]		[Vidi]
1436	draguț	drăguţ	мио	draguț (draguță) (mn. draguț, draguță) [akc. draguț] (prid.) — mio; drag, privlačan; simpatičan ◊ a gasît în alt sat o fată așa draguță đi n-are parĭakĭe la nuoĭ — našao je u drugom selu devojku tako milu, da nema para kod nas ♦ var. drăguț ♦ sin. dragalaș, drăgalaș, drîgalaș ♦ / < (demin.) drag + - uț [Por.] ∞ drag		[Vidi]
1359	Draguļeșći	Drăgulescu	Драгуловићи	Draguļeșći [akc. Draguļeșći] (i. m.) — (antr.) Dragulovići, vlaško prezime familije u selu Šarbanovac, po pretku koji se zvao Dragu ◊ Draguļeșći ku kasa lîngă rîu Șarbanuțuluĭ, a lukrat la fĭer — Dragulovići koji su imali kuću pored Šarbanovačke reke, bili su kovači [Crn.] ♦ dij. var. Draguļieșći — vlaško prezime fam. Dragulović u Boljetinu ♦ (jed.) Draguļesku, var. Draguļiesku [akc. Draguļiesku] [Por.] ∞ Dragu		[Vidi]
1240	dragustă	dragoste	љубав	dragustă [akc. dragustă] (i. ž.) — ljubav ◊ dragusta ĭe kînd ći ginđešć numa la unu, șî danaśi aĭlalț nu-ĭ mîĭ kunuoșć — ljubav je kad misliš samo ne jednog, a ostale momke više ne poznaješ [Crn.] ◊ đeskînćik đi dragustă — (dosl.) „bajanje za ljubav”, ljubavna magija [Por.] ∞ drag	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1245	dragustuos	drăgăstos	заљубљив	dragustuos (dragustuasă) (mn. dragustuoș, dragustuasă) [akc. dragustuos] (prid.) — 1. zaljubljiv, koji se lako i često zaljubljuje, koji je zaljubljive prirode ◊ mult ĭe dragustuos, șî kînd vĭađe muĭarĭe frumuasă, sî lasă đi tuot șî pļakă dupa ĭa — veoma je zaljubljiv, i kad vidi lepu ženu, ostavlja sve i polazi za njom [Crn.] 2. privlačan, drag; šarmantan ◊ așa baĭat dragustuos n-am măĭ avut în satu nuostru — tako dragog momka još nismo imali u našem selu [Por.] ♦ var. dragastuos [Crn.] [Por.] ♦ dij. var. drîgastuos [Por.] ∞ drag		[Vidi]
1248	drak	drac	ђаво	drak (mn. draś) [akc. drak] (i. m.) — (demon.) đavo, vrag; nekrštenik ◊ sî sa dukă drakuluĭ, or: dukî-să drakuluĭ — neka ide dođavola ◊ la draku — k vragu ◊ tuot un drak — isti je đavo ◊ ńistașńik, kată pi draku — nestašan, traži đavola (=kaznu) ♦ sin. ńikruśat — nekrštenik, ńipumeńit — nepomeik, ńikurat — nečist, al mik — mali [Por.] ◊ Bufańi aĭ batrîń la Măĭdan la draku ĭ-a ḑîs „Marku”, ș-a blîstamat: „ĭa-će Marku”, „du-će la Marku” — stari Bufani u Majdanpeku đavola su zvali „Marko”, pa su kleli: „Marko te odneo”, „idi k Marku” [Buf.]		[Vidi]
1246	drakovină	drăcovină ?	ђаволија	drakovină (mn. drakoviń) [akc. drakovină] (i. ž.) — 1. đavolija, đavolstvo, nestašluk, obešenjaštvo, ludorija ◊ kopilu nuostru ĭar a fakut vro drakovină — naše dete je opet napravilo neki nestašluk [Crn.] ♦ dij. var. drîkovină (mn. drîkoviń), drăkovină (mn. drăkoviń) 2. podvala, smicaliaca, prevara ◊ a mințît lumĭa, ļ-a fakut kîće drîkoviń, șî la urmă l-a dudait đi la lukru — lagao je ljude, pravio im je razne smicalice, i na kraju su ga oterali s posla [Por.] ∞ drak		[Vidi]
1435	drakuaĭkă	drăcoaică	ђаволица	drakuaĭkă (mn. drakuaĭśe) [akc. drakuaĭkă] (i. ž.) — 1. (demon.) đavolica, đavolova žena ◊ draku ku drakuaĭka — đavo i njegova žena 2. (fig.) đavolska žena ◊ muĭare sprimită đi tuaće, o drakuaĭkă-n piśuare — žena sposobna za sve, prava đavolica [Por.] ∞ drak		[Vidi]
1434	drakui	drăcui	ђаволисати	drakui (ĭuo drakuĭ, ĭel drakuĭe) [akc. drakui] (gl.) — đavolisati, terati do đavola; psovati ◊ nu ma drakui đi źaba, kă nu sînt đevină — nemoj me đavolisati za badava, jer nisam kriv ♦ var. drăkui (ĭuo drăkuĭ, ĭel drăkuĭe) [Por.] ∞ drak		[Vidi]
1247	drakuos	drăcos	враголаст	drakuos (drakuasă) (mn. drakuoș, drakuasă) [akc. drakuos] (prid.) — 1. vragolast, đavolast; živahan; snalažljiv ◊ kînd ĭe śińiva drakuos, tuot îĭ mĭarźe pi mînă — kad je neko vragolast, sve mu ide na ruku 2. koji sarađuje sa đavolima ◊ șćiĭe sî skuată draśi șî s-îĭ mîńe sî fakă vrun rîău — zna da dozove đavole, i da ih natera da nečine neko zlo [Crn.] ♦ dij. sin. aldraku, adraku [Por.] ∞ drak		[Vidi]
1353	dramiĭe	alic	драмлија	dramiĭe (mn. dramiĭ) [akc. dramiĭe] (i. ž.) — dramlija, vrsta sačme za lov na divljač ◊ ku puțîńe dramiĭ, nu puoț lovi pasîrĭa în zbuor — sa malo dramlija ne možeš pogoditi pticu u letu [Crn.] ♦ dij. var. dăramiĭe (Leskovo) [GPek] / < srb. dramlija < tur. dirhemli (dirhem-li) — krupna sačma, krupno zrno za metke lovačkih pušaka (Sursa: Škaljić, exp. Durlić) ∞ drĭam		[Vidi]
1356	draśașće	drăcește	ђаволски	draśașće [akc. draśașće] (pril.) — đavolski, na đavolski način; zlobno, pakosno ◊ a spart gardu muma sî trĭakă, kî ĭe-nvațat tuot sî lukrĭe draśașće — razvalio je ogradu samo da prođe, jer je navikao da sve radi đavolski [Crn.] ♦ dij. var. draśiașće, draśĭașće [Por.] ∞ drak		[Vidi]
1355	draśesk	drăcesc	ђавољи	draśesk (draśaskă) (mn. draśeșć) [akc. draśesk] (prid.) — đavolji, đavolski ◊ furu ĭe lukru draśesk — krađa je đavolji posao [Crn.] ◊ narau draśesk — đavolja narav (sumanut čovek) ♦ (kal.) ḑîua draśeskă ĭe tuota marța-n stamînă — đavolji dan je svaki utorak u sedmici (Crnajka) ♦ (kal.) a. marța draśaskă ĭe ḑîua kînd sa duk sîntuađiri, kađe la stamînă dupa marța vasîlor — đavolji utorak je dan kada odlaze todorovci, pada na drugi utorak uskršnjeg posta (Rudna Glava) b. marța draśaskă ĭe ḑîua kînd muĭeriļi fak la śiriń — đavolji utorak je dan kada žene izrađuju crepulje (Tanda) [Por.] ∞ drak		[Vidi]
3789	draśiță	dâraciţă ?	притискавац	draśiță [akc. draśiță](i. ž.) ● v. dîraśiță [Por.] ∞ dîraśiță		[Vidi]
1442	draśină	dracină ?	ђаволија	draśină (mn. draśiń) [akc. draśină] (i. m.) — đavolija, vragolija; đavolska stvar, vražji posao ◊ șîađe đi źaba, șî numa skuaće la draśiń — sedi badava i samo smišlja đavolije [GPek] ♦ dij. var. drîkovină [Por.] ∞ drak		[Vidi]
3791	drazńik	dârz	дрзак	drazńik [akc. drazńik] (prid.) ● v. dîrž [Por.]		[Vidi]
2100	drăgoļub	călţunaș	драгољуб	drăgoļub (mn. drăgoļubĭ) [akc. drăgoļub] (i. m.) — (bot.) dragoljub, kapucinka, vrsta lekovite baštenske biljke (Tropaeolum majus) ◊ drăgoļubu are fluare ruoșîĭe, la nuoĭ ĭe fluare batrînă, pusă-n građină — dragoljub ima crven cvet, to je kod nas staro cveće, gajeno u bašti [Por.]		[Vidi]
1433	drik	dric	трап (кола)	drik (mn. drikurĭ) [akc. drik] (i. m.) — trap na kolima, deo sa osovinom i točkovima ◊ karu đi buoĭ are driku đi nainće șî driku đi napuoĭ — volovska kola imaju prednji i zadnji trap ◊ gruoșî đin duos sa skuot numa ku driko-l đi nainće alu karu đi buoĭ — trupci se iz šume izvlače samo sa prednjim trapom volovskih kola [Por.] ♦ up. kalamantă, kolomantă [Mlava] ∞ kar		[Vidi]
1378	drîgalaș	drăgălaș	драг	drîgalaș (drîgalașă) (mn.) [akc. drîgalaș] (i. m.) — a. ljubavnik, udvarač ◊ a noroḑît, mĭarźe a ĭevi ku drîgalașu-ĭeĭ đi supt mînă — poludela je, ide javno sa svojim ljubavnikom ruku pod ruku ♦ var. drăgalaș (Tanda) [Por.] b. mezimac, miljenik (Leskovo) (zapis: D. Marković ) [GPek] ∞ drag		[Vidi]
3795	drîgastuos	drăgăstos	заљубљив	drîgastuos [akc. drîgastuos] (prid.) ● v. dragustuos [Por.] ∞ drag		[Vidi]
1328	drîgla	drâgla	гребенати	drîgla (ĭuo drîgļeḑ, ĭel drîgļaḑă) [akc. drîgla] (gl. nesvrš.) — grebenati, češljati konoplju pomoću grebena ◊ drîglaĭ kîńipa, kî am đi gînd sî țîăs đi saś — grebenala sam konoplju, jer nameravam da tkam za džakove [Crn.]		[Vidi]
1331	drîglat	?	гребенање	drîglat (mn. drîglaturĭ) [akc. drîglat] (i. m.) — grebenanje ◊ am avut triĭ muĭerĭ la drîglat, ș-am fîrșît lukru ĭut — imala sam tri žene na grebenanju, i završila sam posao brzo ♦ var. drîgļală (mn. drîgļelurĭ) [akc. drîgļală) [Crn.] ∞ drîgla		[Vidi]
1297	drîgļiaće	drâglu	гребен	drîgļiaće (mn. drîgļieț) [akc. drîgļiaće] (i. m.) — greben, sprava sa metalnim zupcima kojom se češlja konoplja i lan ◊ pin drîgļiaće sa traźe kîńipa, șî sa faśe fuĭuor — kroz greben se provlači konoplja, i dobija se povesmo ♦ var. drîgļaće, drîgļeće [Por.] ∞ drîgla	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5788	Drîgoćin	Drăgotin	Драгутин	Drîgoćin [akc. Drîgoćin] (i. m.) — (antr.) Dragutin ◊ Drîgoćin ka un fĭeļ îi nume barbațăsk a tunat în Rumîń dupa śe s-a pĭerdut numiļi rumîńeșć aļi batrîńe kum a fuost Ĭuon șî Fluorĭa — Dragutin kao vrsta muškog imena, ušao je među Vlahe kod su se izgubila stara vlaška imena kao što su bila Jon i Florja [Por.] ∞ nume		[Vidi]
1295	drîmb	drâmbă	дромбуља	drîmb (mn. drîmbĭ) [akc. drîmb] (i. m.) — (muz.) drombulja, muzički instrument oblika potkovice, na kom se ton proizvodi duvanjem i trzanjem čeličnog jezička ◊ drîmbu puń întra buḑă, sufļi, da ku źaĭśtu al marĭe daĭ în ļimba luĭ — drombulju stavljaš između usana, duvaš, a palcem okidaš njegov jezičak ♦ var. zdrîmbuoļ [akc. zdrîmbuoļ] (Valakonje) [Crn.] ♦ dij. var. drînd (Plavna) [Pad.] ♦ dij. var. zdrîmbuoļ [akc. zdrîmbuoļ] [Por.] ∞ drîmbońi		[Vidi]
1292	Drîmbakuońi	Drîmbăreanu	Дрмбаковци	Drîmbakuońi [akc. Drîmbakuońi] (i. m.) — (antr.) Drmbakovci, vlaško prezime porodice u selu Gamzigrad, dobijeno po pretku koji je svirao ili izrađivao drombulje ◊ Drîmbakuońi sînt în marźina satuluĭ, kîtră Kravarńik — Drmbakovci su na ivici sela, prema Kravarniku [Crn.] ∞ drîmb		[Vidi]
1294	drîmbońală	drâmboneală ?	дромбуљање	drîmbońală (mn. drîmbońelurĭ) [akc. drîmbońală] (i. ž.) — 1. (muz.) drombuljanje, sviranje na drombuljama ◊ đi vrunđiva s-auđe o drîmbońală — od nekuda se čuje neko drombuljanje 2. (fig.) (pej.) nevezan i nerazgovetan govor, gunđanje; iskidan i nerazamuljiv govor propraćen grlenim tonovima ◊ n-o-nțaļeg ńimika, numa drîmbuańe dupa mińe — ništa je ne razumem, samo drombulja zamnom [Crn.] ♦ dij. var. zdrîmbońală ◊ astupî-će, drakuluĭ, odată, nu măĭ zdrîmbońa atîta, ći askultă drumașî, șî sa rîd đi ćińe — ućiti, dođavola, već jednom, nemoj da drombuljaš toliko, slušaju te prolaznici, i smeju ti se [Por.] ∞ drîmbońi		[Vidi]
1293	drîmbońi	drâmboi	дромбуљати	drîmbońi (ĭuo drîmbuon, îel drîmbuańe) [akc. drîmbońi] — (gl. p.) drombuljati, svirati na drombuljama ◊ am gasît un drîmb, șî ma-nvîăț sî drîmbuon ku ĭel — nabavio sam drombulju, i učim da drombuljam [Crn.] ♦ dij. var. zdrîmbońi [akc. zdrîmbońi] [Por.]		[Vidi]
1289	drîn!	drân! ?	дрн!	drîn! (uzv.) — (onom.) drn! zvuk koji, usled trzaja, nastaje podrhtavanjem tankog i dugačkog predmeta, koji je čvrst i napet na jednom ili oba kraja, kao što je struna, tetiva luka, prut i slično ◊ „drîn!” șî „drr!” nuĭe tuot una: đin „drr!”, or kă „dîrr!” ĭasă dîrpońală, glas urît șî grĭeu đi urĭekĭ, da „drîn” ĭe măĭ frumuos, măĭ đeșkis, rasună ... — „drn!” i „drr!” nije isto: „drr!” daje škripu, zvuk ružan i neprijatan za uši, a „drn!” je lepši, otvoreniji, zvučniji glas ... [Por.] ∞ drr!		[Vidi]
1290	drînd	strâns ?	напет	drînd1 (drîndă) (mn. drînḑ, drînđe) [akc. drînd] (prid.) — 1. napet, čvrst, krut, naročito koji usled čvrstine ili napetosti stoji uspravno ◊ a ļegat sfuara întra duoĭ șćumpĭ, ș-atîta a strînso đi stă drînd, numa śe nu pokńiașće — vezao je konopac za dva stuba, i tako ga je čvrsto stegao da je sav napet, samo što ne pukne ◊ kopil mik, da kînd vĭađe fĭaće-n pĭaļa guală, iĭ sa faśe ćiku drînd — dete malo, ali kada vidi gole devojčice, piša mu se sva ukruti 2. (fig.) nabusit, naduren ◊ śe ĭe ku kopilo-la đi stîă drînd în kuot? — šta je sa onim detetom, da sav nabusit stoji u ćošku? [Por.] ◊ bat drînd — mortus pijan; pijan ko letva (Krivelj) [Crn.] ∞ drîn!		[Vidi]
1288	drînd	drând ?	дрндало	drînd2 (mn. drîndurĭ) [akc. drînd] (i. m.) — 1. drndalo, štap kojim se rastresuje vuna ◊ drîndu sî faśe đin ļiemn tarĭe, đi sî nu să frîngă — drndalo se pravi od tvrdog drveta, da se ne bi polomilo [Crn.] ◊ ku drîndu sa skutură lîna, să ĭasă đin ĭa luomurĭ, imală kare s-a prins pi lîna uoĭi pănă uaĭa a paskut — drndalom se trese vuna, da izađe iz nje trunje, prljavština koja se uhvatila za ovčje runo dok je ovca pasla 2. drveni luk sa koncem, kojim se seče kačamak ◊ dakă vrĭeĭ sî faś koļașă, îț trîabe fańină đi kukuruḑ, feruaĭkă, koļeșîărĭ, drînd șî fund — ako hoćeš da praviš kačamak, treba ti kukuruzno brašno, kotao, kačamalo, luk i lopar [Por.] 3. (muz.) drombulja ◊ kîntă-n drînd — svira u drombulje (Plavna) [Pad.] ♦ dij. sin. zdrîmbuoļ (akc. zdrîmbuoļ) (Valakonje) [Crn.] ∞ drîn!	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1287	drîndai	?	дрндати	drîndai (ĭuo drîndîĭ, ĭel drîndîĭe) [akc. drîndai] (gl. p.) — 1. drndati, rastresati vunu ◊ lîna pođită sî drîndîĭe đi sî să rupă kokoluașîļi — sabijena vuna se rastresa da bi se razbile grudve [Crn.] 2. (fig.) govoriti koješta; brbljati ◊ nu drîndai, kî nu ći măĭ askultă ńima — ne drndaj, jer te više niko ne sluša 3. (muz.) (pej.) loše, neznalački svirati; izvoditi neprijatne zvukove na instrumentu; imitirati sviranje lupanjem ili struganjem po nekom predmetetu ◊ nu șćiĭe sî kînće, numa drîndîĭe lauta-ĭa đi źaba, đin ĭel kîntatuorĭ n-o sî fiĭe ńiśkînd — ne zna da svira, samo badava drnda onu violinu, od njega nikad svirač neće biti [Por.] ∞ drîn!		[Vidi]
1291	drîndarĭ	?	дрндар	drîndarĭ (mn. drîndarĭ) [akc. drîndarĭ] (i. m.) — (izob.) drndar, onaj koji češlja vunu pomoću naročite naprave zvane drndalo; vunovlačar ◊ drîndarĭ a fuost đe mult, akuma s-a pĭerdut — drndara je bilo nekad, sada su se izgubili [Por.] ◊ drîndari a mĭers đi la kasă la kasă, ku drndu-n șîaļe, șa drîndait lîna la uamiń — drndari su išli od kuće do kuće sa drndalom na leđima, i drndali ljudima vunu ◊ drîndari s-a rarit kînd a ĭeșît daraśiļi, da đi tuot s-a pĭerdut kînd a-nśeput sî sa fakă mașîń đi miță — drndari su se proredili kada su se pojavili grebeni, a nestali su sasvim kada su počele da se dižu vunovlačare (Jasikovo) [GPek] ∞ drîn!	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1286	Drîndarĭeșći	Drîndarești	Дрндаревићи	Drîndarĭeșći [akc. Drîndarĭeșći] (i. m.) — Drndarevići, vlaško prezime u selu Valakonju, nastalo prema zanimanju osobe koja se bavila rastresanjem vune ◊ imańa lu Drîndarĭeșći kuprinđe izvuoru alu Ogașu Drîndarĭesk — imovina Drndarevića zahvata izvor Drndarevog potoka [Crn.] ♦ / < drîndarĭ — (zast.) drndar, vunovlačar (exp. Durlić) [Por.] ∞ drîn!		[Vidi]
1348	drîsman	drâsman ?	дроњак	drîsman (mn. drîsmańe) [akc. drîsman] (i. m.) — 1. dronjak, iznošen ili pocepan deo odeće ◊ am fuost sarak, n-am avut țuaļe, am purtat ńișći drîsmańe rupće — bio sam siromah, nisam imao odelo, nosio sam neke pocepane dronjke ◊ drîsman s-a ḑîs la un fĭeļ đi pînḑă supțîrĭe, kare s-a țasut atîta đi rat đ-aĭ putut pin ĭa să trĭeś ku źeĭśtu, đin kare s-a kusut nadraź đi uamiń đi vară, đi să ļi fiĭe la uamiń rakuare pănă lukră — drsman se zvala jedna vrsta tankog platna, koje se tkalo tako retko da si mogao kroz njega prst da provučeš, od koga su se šile letnje muške pantalone, da bi muškarcima bilo sveže dok rade (Rudna Glava) 2. preveliki deo odeće ◊ mĭ-a kusut muĭarĭa un drîsman đi kimĭașă, stă pi mińe ka slamńaku — sašila mi je žena preveliku košulju, stoji na meni kao slamarica (Tanda) ♦ var. drîzman (Tanda) [Por.] / < srb. drzman < tur. dizman, dizmen — krupan čovek, visok i korpulentan čovek (Sursa: Škaljić, exp. Durlić )	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3796	drîzman	drâsman ?	дроњак	drîzman [akc. drîzman] (i. m.) ● v. drîsman [Por.]		[Vidi]
1354	drĭam	dram	драм	drĭam (mn. drĭamurĭ) [akc. drĭam] (i. s.) — (izob.) dram, stara mera za težinu (oko 3,2 grama) ◊ s-a zuĭtat tuoț śi ĭe drĭam — zaboravili su svi šta je dram (Klokočevac) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1352	drĭavă	dreavă	кључњача	drĭavă (mn. drĭevĭ) [akc. drĭavă] (i. ž.) — 1. (anat.) a. ključnača, ključna kost (clavicula) ◊ a kaḑut, ș-a frînt drĭava la umăr — pao je, i polomio ključnu kos t b. lisna kost (fibula) ◊ drĭava ku fluiru sînt duauă uasă la piśuor — lisnjača i golenjača su dve koske na nozi 2. prečaga, spojnica ◊ ku drĭavă prinḑ duauă blîăń — sa prečagom spajaš dve daske [Por.]		[Vidi]
2342	drĭeș	batoză	дреш	drĭeș (mn. drĭeșurĭ) [akc. drĭeș] (i. s.) — (tehn.) dreš, vršalica ◊ drĭeșu ĭe mașînă đi trăirat mare, kare a mînato motuoru pista o kurao lungă, da kînd s-a ivit traktur-ļi, a mînato trakturu — dreš je velika vršalica koju je pokretao motor preko dugačkog kaiša, a kada su se pojavili traktori, pokretao je traktor ◊ drĭeșu a katat drumurĭ đi kar larźe, șî mulț lukratuorĭ — dreš je tražio široke kolske puteve, i mnogo radnika ♦ sin. mașînă đi trăirat [Por.] ♦ up. bagatuorĭ [Crn.] ∞ mașînă		[Vidi]
1379	drpeļi	jerpeli	дрпати	drpeļi (ĭuo drpeļiesk, ĭel drpeļiașće) [akc. drpeļi] (gl.) — drpati, krasti naveliko i otvoreno ◊ la drpeļit păn’ la uos — odrao ga do koske [Por.] ♦ dij. sin. žîrpeļi [Crn.]		[Vidi]
1215	drr!	?	дрр!	drr! (uzv.) — (onom.) drr! zvuk koji izaziva tarenje predmeta; škripanje, drljanje, struganje ◊ aud kînd șî kînd în kuzńiță: „drr! drr!” - śe va dîrai, draku va șći, mi frikă sî ma duk sî vîăd śiĭe — čujem kat-kad u kovačnici: "drr! drr!" - šta li drlja, đavo će ga znati, strah me je da odem i vidim šta je [Por.]		[Vidi]
1284	druažă	coajă ?	љуска	druažă (mn. druažă) [akc. druažă] (i. ž.) — ljuska, kožica na plodu voća i povrća; kožmura ◊ struguri aĭ śe nu să stropĭesk, au druažă kîta mîĭ gruasă — grožđe koje se ne prska, ima malo deblju kožmuru [Crn.]		[Vidi]
1265	drugă	drugă	клип	drugă1 (mn. druź) [akc. drugă] (i. ž.) — (bot.) klip kukuruza ◊ ćimpo-sta mîndru a rođit kukuruḑu: kîće tri druź la un fir — ove godine lepo je rodio kukuruz: po tri klipa na jednom struku [Crn.] druga ĭe kukuruḑu ku buobiļi, kurațat đi giž — klip je kukuruz sa zrnima, očišćen od šaše (Rudna Glava) [Por.] ♦ dij. sin. gluod (Rečica) [Stig] ∞ kukuruḑ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1618	drugă	drugă	реза	drugă2 (mn. druź) (i. ž.) — reza, pokretna daščica kojom su se zatvarala vrata ◊ druga ĭe o blanuță đi ļiemn îmblatuare, ku kare sa-nkis ușa đi bătrîńață — reza je pokretna daščica kojom su se nekada zatvarala vrata ◊ druga a țînuto duauă kuńe batuće-n ușă, kare avut kîrļig la vîr, să țînă blanuța să nu skadă — rezu su držala dva klina, nabijena u vrata, koja su imala kuku na vrhu, da drže daščicu da ne spadne ◊ druga a fuost đisupra înkreștată, unđe a veńit ļimba kĭeĭi — reza je sa gornje strane imala ureze, u koje je ulazio jezičak ključa ♦ sin. kļanță (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1266	drum	drum	друм	drum (mn. drumurĭ) (i. s.) — drum, put ◊ đ-aiś pîn în Buļuoț drumu ĭe larg șĭ đirĭept — odavde do Boljevca put je širok i prav [Crn.] a. ◊ drumo-l mare — veliki put, javni put, glavna saobraćajnica ♦ (fig.) veliki (spoljni) svet; javnost ◊ mĭarźe ka kațaua, șî ma latră pi drumo-l mare — skita kao kučka, i olajava me javno (=ogovara) ◊ traĭașće pi drumo-l mare — živi kao beskućnik, skitnica ♦ sin. șļau, șļiau — javni put, važniji put b. ◊ drumo-l mik — mali put, sporedni put, puteljak, staza; prečica ◊ kînd s-a întuors đi la bîlś, a dat pi drumo-l mik, șî đ-aĭa aźuns ĭuta — kad su se vratili sa vašara, udarili su prečicom, pa su zato brzo stigli ◊ drum înćins — prav put c. ◊ drum đi kar — kolski put d. ◊ drum đi viće — stočni put, put kojim ide stoka na pašu ili pojilo ♦ sin. kaļe, kalare, karare [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1273	drumaĭală	drumăială	путовање	drumaĭală (mn. drumaĭaļe) [akc. drumaĭală] (i. ž.) — 1. putovanje, naročito pešačenje ◊ lukru mĭ-a fuost đeparće, șî ĭo am tîbarît đi drumaĭală pănă n-am ažuns la penzîĭe; akuma ńiś ku gîndu nu drumîĭ ńiś unđe — posao mi je bio daleko, i ja sam se umorio od putovanja dok nisam stigao do penzije; sada ni u mislima ne putujem nigde ♦ var. drumuitură, drumaĭtură, drumaitură 2. putešestvije, avantura ◊ n-am kînd sî-ț puvestîăsk drumuĭturiļi mĭaļe tuaće — nemam kada da ti pričam sva svoja putešestvija [Por.] ∞ drum		[Vidi]
1271	drumaș	drumaș	путник	drumaș (mn. drumaș) [akc. drumaș] (i. m.) — putnik, obično pešak ◊ drumașî mĭerg pi drum, da uoțî-ĭ aśiră đin padure — putnici idu drumom, a lopovi ih vrebaju iz šume [Por.] ∞ drum	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1272	drumui	drumui	путовати	drumui (ĭuo drumîĭ, ĭel drumîĭe) [akc. drumui] (gl.) — putovati, ići putem, pešačiti ◊ am fuost ńigustuorĭ, ș-atîta am drumait đi m-am sîturat đi drum — bio sam trgovac, i toliko sam se naputovao da sam sit puta ♦ var. drumai, drumăi [Por.] ♦ dij. var. drumai [Crn.] ∞ drum		[Vidi]
2244	druog	drog	багрем	druog (mn. druoğ) [akc. druog] (i. m.) — (bot.) bagrem (Cyitisus) ◊ a-nflurit druogu, mirusă întoaťe părțîļi — procvetao bagrem, miriše na sve strane [Dun.] ♦ diĭ. sin. bagram [Crn.], bagrĭem, salkim [Por.] ∞ bagram		[Vidi]
1226	duamnă	doamnă	госпођа	duamnă (mn. duamńе) [akc. duamnă] (i. ž.) — gospođa; dama ◊ uĭtîće kum s-a înbrakat, ka duamnă đin varuș — vidi kako se obukla, kao gospođa iz grada [Crn.] ◊ trĭeku ka duamna ku kapu pi sus, la ńima nu sa uĭtă — prođe kao gospođa sa uzdignutom glavom, nikoga nije pogledala ♦ (demin.) domńișuară [akc. domńișuară] [Por.] ∞ duomn		[Vidi]
1261	duauăḑîăś	douăzeci	двадесет	duauăḑîăś [akc. duauăḑîăś] (br.) — dvadeset ◊ kînd am înpļińit duauăḑîăś đi ań, m-am dus în vuoĭskă — kad sam napunio dvadeset godina, otišao sam u vojsku [Crn.] ♦ dij. var. doaḑăś, duaḑăś [Por.] ∞ duoĭ		[Vidi]
3832	Dubļiźan	Dăbligean ?	Дебелолужанин	Dubļiźan [akc. Dubļiźan] (i. m.) ● v. Dăbļiźan [GPek] ∞ Dăbiļug		[Vidi]
1267	dud	dud	дуд	dud (mn. duḑ) (i. m.) — (bot.) dud (Morus) ◊ am oltańit un dud, ș-am vaḑut kî s-a prins — kalemio sam dud, i video sam da se primio a. ◊ dud đ-aĭ albĭ (Morus alba) — beli dud ◊ am în obuor un dud đ-aĭ albĭ, batrîn ka mińe — imam u dvorištu beli dud, star koliko i ja b. ◊ dud đ-aĭ ńegi (Morus nigra) — crni dud ◊ nuĭe ļiemnu duduluĭ ńegru, numa ĭel faśe duđe ńagrĭe — nije dudovo drvo crno, nego ono rađa crne dudinje [Crn.] ♦ sin. ĭagud [akc. ĭagud] (Krepoljin) [Mlava]		[Vidi]
1304	dudai	dudui	отерати	dudai (ĭuo dudîĭ, ĭel dudîĭe) [akc. dudai] (gl. p.) — oterati; udaljiti od sebe ◊ dudai așa bunataće đi muĭarĭe, numa pîntru parinț — otera onako krasnu ženu, samo zbog roditelja ◊ dudîĭe pîăsîrļi đin viĭe, sî nu manîśe struguri — oteraj ptice iz vinograda, da ne pojedu grožđe [Crn.]		[Vidi]
1305	dudait	duduit	отеран	dudait (dudaită) (mn. dudaiț, dudaiće) [akc. dudait] (prid.) — oteran, proteran ◊ dudait đi la lukru șîađe akas — isteran sa posla sedi kod kuće [Crn.] ◊ la prins în furaluk, șî la dudait đin țară afară — uhvatili ga u krađi, i proterali ga iz zemlje [Por.] ∞ dudai		[Vidi]
1306	dudaĭală	duduială	истеривање	dudaĭală (mn. dudaĭelurĭ) [akc. dudaĭală] (i. m.) — isterivanje, proterivanje ◊ sî șćiĭ kî dudaĭala buaļi ku ļekurĭ nuĭe în tuot đi una ku ļak — da znaš da isterivanje bolesti lekovima nije uvek uspešno [Crn.] ∞ dudai		[Vidi]
1268	dudă	dudă	дудиња	dudă1 (mn. duđe) [akc. dudă] (i. ž.) — (bot.) dudinja, dudov plod ◊ am adunat un śubîăr đi duđe đi rakiĭe — sakupio sam jedan čabar dudinja za rakiju [Crn.] ◊ ĭastă duauă fuarme đi duđe, albe șî ńagrĭe, miĭe măĭ mult îm plak aļi ńiagre — ima dve vrste dudinja, bele i crne, ja više volim crne [Por.] ♦ sin. ĭagudă [akc. ĭagudă] (Krepoljin) [Mlava] ∞ dud		[Vidi]
1269	dudă	dudă	цев	dudă2 (mn. duḑ) [akc. dudă] (i. m.) — 1. a. cev; duguljast šupalj predmet ◊ lula la kazan ĭe fakută ka duda — lula na kazanu je u obliku cevi ◊ duļaćiļi la kovrag are dudă, șî kopiĭi fak fluir đin ĭa — dulek na vreži ima cevku, i deca prave frulu od nje b. tvor cevi ◊ masură țaua-ĭa, sî vĭeḑ kît ĭe đi largă la dudă — izmeri tu cev, da vidiš koliko joj je otvor širok (Rudna Glava) 2. čunak; dimnjak ◊ duda la șporĭet ĭe pļină đi fuńiźină — čunak na šporetu pun je gareži 3. sirena u borskom rudniku ◊ sa-uḑe duda-n Buor, ĭasă lukratuori đi la lukru — čuje se sirena u Boru, izlaze radnici s posla (Tanda) ♦ (augm.) duduļan ♦ (demin.) duduļiță [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1264	dudîau	dudău	коров	dudîau (mn. dudîĭe) [akc. dudîau] (i. m.) — korov; budžak; travuljina ◊ oboru s-a înplut dă dudîau, nu mi puoț să ći măĭ baź în ĭal — dvorište se napunilo korova, ne možeš više da uđeš u njega ◊ mi s-a înplut straturiļi dă dudîau, ma duk să ļe pļivĭesk — leje su mi se napunile korova, idem da ih oplevim [Hom.] ♦ dij. var. dudîău [akc. dudîău]; dudău ◊ đi kînd aśiĭa nu traĭașće ńima, a krĭeskut dudău pănă-n gard — otkad tu ne živi niko, narastao je korov do ograde [Por.] ♦ dij. var. dundarĭ [akc. dundarĭ] [Crn.] ∞ dudă2		[Vidi]
1275	duduļaĭkă	dudulaică ?	свитак	duduļaĭkă (mn. duduļeĭś) [akc. duduļaĭkă] (i. ž.) — 1. svitak; smotuljak; truba; višestruko uvijen predmet, koji ima slobodan, cevast prostor u sredini ◊ s-ambatat, ș-a fakut đintr-o arćiĭe duduļaĭkă, șî s-a pus, fara rușîńe, să sufļe-n ĭa ka kînd ĭe bandă — napio se, napravio je od neke hartije svitak, i počeo, bez stida, da duva u njega kao da je truba (Tanda) [Por.] 2. cevka ◊ vrĭeĭ sî-m taĭ o duduļaĭkă đi suok, sî fak đin ĭa pokńituarĭe? — hoćeš li da mi isečeš jednu cevku od zove, da napravim od nje pucaljku? [Crn.] ∞ dudă2		[Vidi]
1274	duduļiu	duduliu ?	цеваст	duduļiu (duduļiе) (mn. duduļiĭ, duduļiе) [akc. duduļiu] (prid.) — cevast, koji ima duguljast oblik sa šupljinom po celoj dužini; trubast ◊ đin śuariko-sta fă un vig duduļiu, sî puot să-l duk pi bît — smotaj mi ovu tkaninu u trubasti svitak, da mogu da ga nosim na štapu (Tanda) [Por.] ∞ dudă2		[Vidi]
1270	duduraĭkă	dudă ?	дудурајка	duduraĭkă (mn. dudurîăĭś) [akc. duduraĭkă] (i. ž.) — (muz.) (izob.) dudurajka, cevčica od maslačka otvorena na oba kraja, koja se koristila kao duvački muzički instrument za dobijanje jednostavnih tonova ◊ fĭaćiļi marĭ a fakut dudurăĭś đin laptukă, ș-a sufļat în ĭaļe kînd a vrut s-îĭ audă baĭețî unđe sînt, șî sî vină sî sa gasîaskă — devojke su pravile dudurajke od maslačka, i duvale su u njih kada su želele da momci čuju gde su, i da dođu na sastanak ◊ dudurîăĭśiļi a fuost fakuće đin duauă duđe đi laptukă, una măĭ skurtă, una măĭ lungă, đ-aĭa avut duauă glasurĭ, măĭ supțîrĭe șî măĭ gruos — dudurajke su bile napravljene od dve maslačkove cevčice, jedne kraće i jedne duže, zato su imale dva glasa, niži i viši ◊ fĭaćiļi kare a fuost măĭ sprimiće, a putut în duduraĭkă sî fakă kînćik frumuos, kare a rîsunat pista vîăĭ, șî s-a-uḑît đeparće — devojke koje su bili spremnije, mogle su na dudurajci da izvedu lepu melodiju, koja je odjekivala preko dolina, i čula se nadaleko (Rudna Glava) ◊ s-a fakut dudurăĭśiļi șî đin țauă đi suok, kî laptuka pi ļivađe n-a țînut mult — pravile su se dudurajke i od zove, jer maslačak sa livade nije trajao dugo (Tanda) [Por.] ∞ dudă2	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1342	dugaĭaș	dugăiaș	продавац	dugaĭaș (mn. dugaĭaș) [akc. dugaĭaș] (i. m.) — prodavac, trgovac, osoba koja prodaje robu u trgovačkoj radnji ◊ s-a prins la lukru-n dugaĭe, ș-a fuost dugaĭaś ḑîaśe ań — zaposlio se u prodavnici, i bio je prodavac deset godina [Por.] ∞ dugaĭe		[Vidi]
4658	dugaĭașîță	dugăiașiță	продавачица	dugaĭașîță (mn. dugaĭașîț) [akc. dugaĭașîță] (i. ž.) — (ret.) prodavačica ◊ în dugăĭ măĭ mult a lukrat uamińi, ama koļa-koļa, pin saće, s-a gasît șî kîć-o muĭare ka dugaĭașîță — u prodavnicama najviše su radili muškarci, ali ovde-onde, po selima, našla se i po neka žena kao prodavačica [Por.] ∞ dugaĭe		[Vidi]
1341	dugaĭe	dugae	продавница	dugaĭe (mn. dugăĭ) [akc. dugaĭe] (i. ž.) — prodavnica, trgovačka radnja ◊ ńa-nkis dugaĭa, nu măĭ avĭem unđe să kumparăm — zatvorili su nam prodavnicu, nemamo više gde da kupujemo [Por.] ◊ s-a întîńit ku ĭel în dugaĭe — sreo se sa njim u prodavnici (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. sin. dukĭan [Crn.]		[Vidi]
1338	duguĭală	duhoare	задах	duguĭală (mn. duguĭelurĭ) [akc. duguĭală] (i. ž.) — zadah, neprijatan miris; vonj ◊ đin țuaļiļi luĭ mĭarźe duguĭală ka kînd a durmit în ștală — iz njegovog odela širi se zadah kao da je spavao u štali ♦ (skr.) dug (mn. dugurĭ) ◊ vinu đin baśivă arĭe dug urît — vino iz bačve ima neprijatan miris ♦ up. putuarĭe — smrad [Crn.] ♦ dij. var. dug, duguare — zapah, težak miris (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
1340	dukĭan	dugheană	дућан	dukĭan (mn. dukĭanurĭ) [akc. dukĭan] (i. m.) — dućan, gradska prodavnica tekstilne ili zanatske robe ◊ kumparaĭ în dukĭan un kîlțan đi mińe, da đi muĭarĭe pînḑă đi krețan — bio sam u dućanu i kupio sebi košulju, a ženi platno za suknju [Crn.] ♦ sin. dugaĭe [Por.]		[Vidi]
1344	dukĭanźiu	dughengiu	дућанџија	dukĭanźiu (mn. dukĭanźiĭ) [akc. dukĭanźiu] (i. m.) — dućandžija, prodavac ◊ dukĭanźiu nu đișkiđe mĭńe dukĭanu, kî ĭe ḑî marĭe — dućandžija ne otvara sutra dućan, jer je praznik [Crn.] ∞ dukĭan		[Vidi]
1339	dul	dul	оток	dul (mn. dulurĭ) (i. m.) — 1. otok, otečeno mesto na telu ◊ în șîaļe, unđe la lovit berbĭeku ku kuornu, ĭa ĭeșît un dul marĭe — na leđima, gde ga je ovan zakačio rogom, napravio mu se veliki otok [Crn.] ◊ ma muśkat o guangă, șî mi s-a fakut un dul pi pĭaļe — ujela me neka buba, pa mi se napravio otok na koži 2. izbočina, neravnina ◊ a ploĭat șî apa ń-a luvat drumu, a ramas numa ńișći dulurĭ koļa-koļa — padala je kiša i odnela nam put, ostale su samo neke izbočine ovde-onde ♦ sin. dîlm [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1450	dulău	dulău	псина	dulău (mn. dulăĭ) [akc. dulău] (i. m.) — (zool.) psina, veliki pas ◊ kînd aĭ dulăĭ ku ćińe la munće, nu ći ćĭemĭ ńiś đi lupĭ, ńiś đi urș — kad uz sobe u planini imaš velike pse, ne bojiš se ni vukova, ni medveda ♦ var. durlău (Tanda) ♦ sin. kînoćeu ♦ up. dulfă [Por.] ∞ kîńe		[Vidi]
1437	dulfă	dolcă	кучка	dulfă (mn. dulfe, var. dulfĭe) [akc. dulfă] (i. ž.) — 1. (zool.) kučka, ženka psa (obično lošije rase) ◊ dulfă ĭe un fĭeļ đi kațauă — dulfa je jedna vrsta kučke 2. (fig.) (pej.) (za ženu) skitara, kurva ◊ śe-ț trîabe dulfa-ĭa đi muĭarĭe, kare mĭarźe đin mînă-n mînă? — šta će ti ta kučka od žene, koja ide iz ruke u ruku? [Por.]		[Vidi]
1317	dulśață	dulceaţă	сласт	dulśață (mn. dulśețurĭ) [akc. dulśață] (i. ž.) — (nutr.) 1. slast, slatkoća, ukus slatkih stvari ◊ ļebeńița-ĭa a statut prĭa mult, ș-a perdut dulśața — ona lubenica je predugo stajala, pa je izgubila slast 2. poslastica, slatkiš ◊ la nuoĭ prazńiku nu să faśe fîră dulșețurĭ — kod nas slava se ne pravi bez slatkiša [Crn.] 3. ukus ◊ mînkarĭa fara dulśață — jelo bez ukusa [Por.] ∞ dulśe		[Vidi]
1316	dulśe	dulce	сладак	dulśe (mn. dulś) [akc. dulśe] (prid.) — 1. sladak, koji ima svojstvo slatkog ukusa ◊ ļebeńița ś-am kumparato ĭe dulśe ka mńarĭa — lubenica koju sam kupio slatka je kao med 2. ukusan ◊ đimult n-am mînkat așa pasuĭ dulśe — odavno nisam jeo tako ukusan pasulj 3. (fig.) simpatičan; umiljat ◊ fećița-sta arĭe așa vuorbă dulśe, ka pasarika — ova devojčica ima tako sladak govor, kao ptičica [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1346	duluźală	?	одуговлачење	duluźală (mn. duluźelurĭ) [akc. duluźală] (i. ž.) — odugovlačenje, otezanje; kašnjenje; odlaganje ◊ duluźala luĭ ku datoriĭa, arĭe sî ma mîńe sî nu-ĭ mîĭ dau ńimika — njegovo otezanje sa dugom, nateraće me da mu više ne pozajmljujem ništa [Crn.] ♦ up. duļiźak [Por.] ∞ duluźi		[Vidi]
1345	duluźi	?	одуговлачити	duluźi (ĭuo duluźesk, ĭel duluźașće) [akc. duluźi] (gl. nesvrš.) — odugovlačiti, odlagati; otezati ◊ nu duluźi sî ći duś la duoktur, kî puaće sî-ț fiĭe șî mîĭ rîău — nemoj otezati sa odlaskom lekaru, jer može da ti bude još gore ◊ tu duluźeșć ku-nsuratu, da ańi trĭek — ti odugovlačiš sa ženidbom, a godine prolazi [Crn.]		[Vidi]
1277	duļaĭkă	duliaică ?	свирајка	duļaĭkă (mn. duļieĭś) [akc. duļaĭkă] (i. ž.) — (muz.) svirajka, vrsta dečjeg duvačkog muzičkog instrumenta ◊ duļaĭkă ĭe žukariĭe kopilarĭaskă, fakută đin bît đi buśińiș — „duljajka” je dečja igračka, napravljena od kukute (Blizna, s. Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
3794	duļiaće	dovleac	дулек	duļiaće [akc. duļiaće] (i. m.) ● v. dovļiaće [Por.]		[Vidi]
1343	duļiźak	?	дуг	duļiźak (duļiźakă) (mn. duļiźieț) [akc. duļiźak] (prid.) — dug, koji dugo traje ◊ kînd nus ļiamńe, fuoku sa faśe ku duļiźaku — kad nema drva, loži se „duga” vatra (tj. vatra koja tiho sagoreva i koja će dugo da traje ) [Por.] ♦ up. duluźală [Crn.]		[Vidi]
1540	dumbrauă	dumbravă	дубрава	dumbrauă (mn. dumbrîăvi) [akc. dumbrauă] (i. ž.) — (bot.) dubrava, vrsta šume ◊ kuodru kare stă întrĭeg, nuĭe taĭat đin ĭel, padure đasă, ku ļiamńe nu prĭa marĭ — šuma koja je ostala cela, koja nije sečena, gusta šuma sa drvećem koje nije previše visoko ◊ ĭastă o Dumbrauă la Gorńana șî una la Lazńița — ima jedna Dubrava u Gornjani i jedna u Laznici [Por.]		[Vidi]
1336	dumińikă	duminică	недеља	dumińikă (mn. dumińiś) [akc. dumińikă] (i. ž.) — (kal.) nedelja, poslednji dan u sedmici ◊ dumińika ĭe ḑîuă đi ođină șî đi dus la fameļiĭe — nedelja je dan za odmor i obilazak rodbine ♦ (kal.) Dumińika marĭe — (dosl.) „velika nedelja”; Trojice, Pedesetnica; Duhovi ◊ Dumińika marĭe sî kađe la șapće saptamîń dupa Pașć — Trojica pada na sedam nedelja posle Uskrsa ♦ (kal.) Dumińika mikă — (dosl.) „mala nedelja"; Petrove poklade ◊ atunșa ĭasă Rusaļiļi șî sî puńe puostu lu Sîm-Pĭetru — tada se završava Rusalna nedelja i počinje Petrov post [Crn.] ◊ dumińika trĭekută — prošla, protekla nedelja ◊ dumińika śe vińe — iduća, naredna nedelja [Por.] ∞ stamînă		[Vidi]
5035	dumińikă ćinîră	dumínică tânără	млада недеља	dumińikă ćinîră (mn. dumińiś ćińire) [akc. dumińikă ćinîră] (sint.) — (kal.) (dosl.) „mlada nedelja”, prva nedelja posle pojave mladog meseca ◊ dumińika ćinîră ĭe la svîrșîtu saptamîńi pi karĭe s-a pus luna nuauă — mlada nedelja je poslednji dan u sedmice u toku koje se pojavio mlad mesec [Crn.] ◊ dumińikă ćinîră ĭe șî sîptamîna întrĭagă, đin ḑîua-ĭa kînd sa puńe luna mikă — mlada nedelja je i cela sedmica, od dana kada se pojavi mlad mesec [Por.] ∞ dumińikă		[Vidi]
1298	dumitaļe	dumitale	господине (у изр.)	dumitaļe [akc. dumitaļe] (zam.) — (zast.) (u izr.) gospodine! ♦ / dumitaļe < domńiĭi a tĭaļe — tvom gospodstvu ◊ đimult, kînd s-a-ntîlńit duoĭ drumaș, unu a ḑîs: „Bună kaļa!”, d-alalalt s-a raspuns ku: „Mulțamĭesk, dumitaļe!”— Nekada, kada su se sretala dva putnika, jedan bi rekao: — „Dobar put!”, a drugi je odgovarao sa: „Zahvaljujem, gospodine!” [Crn.] up. țamtaļe		[Vidi]
1360	Dumitrașku	Dumitrașcu	Думитрашко	Dumitrașku [akc. Dumitrașku] (i. m.) — (antr.) (izob.) Dumitraško, vlaško muško lično ime ◊ alu Dumitrașku — Dumitraškov ♦ / Dumitru + suf. -așku ♦ var. Dumitrĭesku [akc. Dumitrĭesku] [Por.] ∞ Dumitru		[Vidi]
1357	Dumitrașkuońi	Dumitrășcanu	Думитрашкови	Dumitrașkuońi [akc. Dumitrașkuońi] (i. m.) — (antr.) Dumitraškovi, vlaško prezime familije u selu Savinac ◊ a ĭeșît Ćimuoku pîn la kîășîļi lu Dumitrașkońi — izlio se Timok sve do kuća Dumitraškovih [Crn.] ∞ Dumitru		[Vidi]
2536	Dumitrikă	Dumitrică	Димитрика	Dumitrikă [akc. Dumitrikă] (i. m.) — (antr.) (hip.) Dimitrika, vlaško ime od milja izvedeno od l.i. Dumitru, posrbljeno: Dumitrikić, Dimitrikić ◊ la moșu Dumitru đi mik ĭa ḑîs Dumitrikă, ș-așa poļikră ĭ-a ramas pănă la muarće; a trekut șî pi fiśuori luĭ, pi kare lumĭa iĭ kĭamă „Dumitrikońi” — čiču Dumitra od malena su zvali Dumitrika, i takav nadimak mu je oslao do smrti; prešao je na njegovu decu, koju ljudi zovu „Dumitrikići” ♦ / hip. < Dumitru — Dimitrije [Por.] ∞ Dumitru		[Vidi]
1361	Dumitru	Dumitru	Димитрије	Dumitru [akc. Dumitru] (i. m.) — (antr.) (izob.) Dimitrije, vlaško muško lično ime ◊ alu Dumitru — Dimitrijev ♦ (augm.) Dumitrașku ♦ (hip.) Dumitrikă [Por.]		[Vidi]
1318	dumĭastîk	domestic	домаћи	dumĭastîk (dumĭastîkă) (mn. dumĭastîś, dumĭastîśe) [akc. dumĭastîk] (prid.) — (za životinje) domaći, pripitomljen, koji živi u domaćinstvu ◊ puorku al dumĭastîk manînkă kukuruḑ kînd îĭ daĭ, da al salbaćik numa kînd gasîașće — domaća svinja jede kukuruz kad joj daješ, a divlja samo kad nađe ◊ în tuaće saće ĭastă pĭară dumĭastîśe, da șî pĭară porśeșć sa mîĭ gasîăsk unđe-unđe — u svim selima ima domaćih krušaka, a i divljih ima još uvek ovde-onde ◊ žuavină dumĭastîkă — domaća životinja (Krivelj) ♦ supr. salbaćik [Crn.]		[Vidi]
1227	dumńeḑîu	dumnezeu	бог	dumńeḑîu (mn. dumńeḑîĭ) [akc. dumńeḑîu] (i. m.) — (rel.) bog, gospod bog ◊ ćińerișu nu măĭ krĭađe-n dumńeḑîu — omladina više ne veruje u boga ♦ sin. buog ♦ var. dumńeḑîău [Por.] ♦ dij. var. dumńiḑîău [Crn.] ♦ / < duomnu „gospod” + ḑîău „bog”	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1374	dumńișuor	domnișor ?	царић	dumńișuor1 (mn. dumńișuorĭ) [akc. dumńișuor] (i. m.) — (ornit.) carić (Troglodythes troglodythes) ◊ dumńișuoru ĭe măĭ mikă pasîrĭe la nuoĭ — carić je najmanja ptica kod nas [GPek] ♦ dij. sin. pituļik [Por.] ∞ duomn		[Vidi]
1258	Dumuońi	Duman	Думановци	Dumuońi [akc. Dumuońi] (i. m.) — (antr.) Dumanovci, vlaško prezime familije u Osniću - Bukovu koje vodi poreklo od pretka po imenu Duman ◊ Sava lu Duman a fuost kondukter la autobusu maĭdanuluĭ đin Lugńița — Sava Dumanov je bio kondukter na autobusu rudnika u Lubnici [Crn.]		[Vidi]
1350	dundă	îndesată	здепаста	dundă (mn. dunđe) [akc. dundă] (prid.) — (o ženi) zdepasta; gojazna osoba, naročito devojčica ◊ o dundă đi fată, s-angrașat ka purśelu — zdepasto devojče, ugojilo se ko prase ◊ dundă ĭe insă mikă șî grasă, rar s-a ḑîs așa đi uamiń — zdepasta je osoba mala i debela, retko se kad tako govorilo za muškarce ♦ var. (pej.) dunduaĭkă [Por.]		[Vidi]
1755	dungă	dungă	црта	dungă (mn. dunźi) [akc. dungă] (i. ž.) — 1. crta, linija, pruga, traka, rub, ivica; vidik ◊ đemper ku dunźi — đžemper sa prugama ◊ iș đață suariļi dupa dungă — sunce zađe za vidik [Hom.] ◊ a tras o dungă ruoșîĭe pista fuaĭe — povukao je crvenu liniju preko lista ◊ a ĭeșît ku uoiļi la dunga krși, a kolo ĭastă skradă đi paskut — izgonio je ovce na ivicu krša, tamo ime dlakave šaši za pašu 2. (fig.) a. neraspoloženje ◊ stă-n dungă — nakrivo je nasađen, nije raspoložen b. bežanje, spašavanje (nestajanje s vidika) ◊ luvă dunga, șî skapă — dohvatio se vidika i nestao, spasio se ◊ ĭa-ț dunga! — briši, nestani! c. preterivanje, laganje, prelazak neke mere ◊ đaće kîta dupa dungă — rekao je neistinu; slagao je (Tanda) ♦ sin. vargă [Por.]		[Vidi]
1314	Dunurĭe	Dunăre	Дунав	Dunurĭe [akc. Dunurĭe] (i. ž.) — (hidr.) reka Dunav ◊ kînd s-a dus lumĭa la lukru în Rumîńiĭe, pistă Dunurĭe a trekut ku vapuoru — kad su ljudi išli na rad u Rumuniju, Dunav su prelazili brodom [Crn.] ♦ dij. var. Dunîrĭe ◊ Dunîrĭe, apă tulburĭe — Dunav, mutna voda ◊ aĭ nuoștri aĭ batrîń, kînd a fuźit đin Țara rumîńaskă, a trĭekut Dunîrĭa, notînd ku truaśiļi la brîu — naši stari, kada su bežali iz Vlaške, prelazili su Dunav plivajući sa tikvama oko pojasa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1315	duodă	dodă	невеста	duodă (mn. duode) [akc. duodă] (i. ž.) — 1. (srod.) a. (zast.) nevesta, tek udata žena ◊ pi la nuoĭ a veńit komșîĭa ku duoda luĭ — kod nas je došao komšija sa svojom nevestom [Crn.] b. starija sestra ◊ doda Mariĭa ĭe suora-mĭa măĭ mare — doda Marija je moja starija sestra (Voluja) [Zvizd] c. starija žena uopšte ◊ duodă sa ḑîśe la fiĭekare muĭare măĭ batrînă, fiva suoră, or nu — dodom zovemo svaku stariju ženu, bila sestra ili ne (Doljašnica) [Bran.] ♦ dij. var. dodă [akc. dodă] [Buf.] 2. (pej.) prostak, glupak; neotesanko ◊ o duodă đi uom, fuź đi ĭel — prostak, beži od njega (Rudna Glava) [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
1259	duoĭ	doi	два	duoĭ (ž.r. duauă) [akc. duoĭ] (br.) — dva; dvojica ◊ uomu arĭe duoĭ uokĭ în kap, șî duauă mîń în umirĭ — čovek ima dva oka u glavi i dve ruke u ramenima ◊ duoĭ đin sută — dva odsto, dva procenta [Crn.] ♦ dij. var. doĭ (două, doo) ◊ doĭ kopiĭ mĭerg pe drum și să uĭtă la doo feťe — dva dečaka idu ulicom i gledaju dve devojke [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1262	duoĭļa	doilea	други	duoĭļa [akc. duoĭļa] (br.) — drugi, druga ◊ a duoĭļa uară lu tata a operesît uokĭu — po drugi put su mome ocu operisali oko [Crn.] ◊ vĭerĭ a duoĭļa — (za srodstvo) treće koleno ◊ ĭuo ku Ĭanku sînćem vĭerĭ a duoĭļa — ja i Janko smo treće koleno [Por.] ∞ duoĭ		[Vidi]
2586	duoĭsprîaśiļa	doisprecelea	дванаести	duoĭsprîaśiļa [akc. duoĭsprîaśiļa] (br.) — dvanaesti ◊ do veńi kumva ș-a doĭsprîaśiļa lună, sa do va înkeĭa șî anu-sta odată — dođe nekako i dvanaestgi mesec, završiće se valjda i ova godina jednom ♦ var. duoĭsprîăśiļa [Por.] dij. var. duoĭsprĭaśeļa [Crn.] ∞ duoĭ		[Vidi]
1260	duoĭsprĭaśe	doisprezece	дванаест	duoĭsprĭaśe [akc. duoĭsprĭaśe] (br.) — dvanaest ◊ duauăsprĭaśe luń ĭastă pi un an — dvanest meseci ima u jednoj godini [Crn.] ♦ diĭ. var. duoĭsprîaśe ♦ (ž.r.) doăsprîaśe ◊ doăsprîaśe muĭerĭ sapă-n luok — dvanaest žena kopa na njivi [Por.] ∞ duoĭ		[Vidi]
1263	duoĭsprĭaśeļa	doisprezecelea	дванести	duoĭsprĭaśeļa (duauăsprĭaśeļa) [akc. duoĭsprĭaśeļa] (br.) — dvanaesti, dvanaesta ◊ luna marĭe ĭe duauăsprĭaśeļa lună-n an — decembar je dvanaesti mesec u godini [Crn.] ♦ dij. var. doĭsprîaśiļa [Por.] ∞ duoĭ		[Vidi]
1225	duomn	domn	господин	duomn (mn. duomń) [akc. duomn] (i. m.) — gospodin ◊ sî faśe duomn, da ĭel ĭe golan pruost — pravi se gospodin, a on je običan golja [Crn.] ◊ dakă a fuost saćan, s-a țînut maruos, șî numa ku duomńi a șaḑut la masă — iako je bio seljak, držao se gospodski, i samo je sa gospodom sedeo za stolom [Por.] ♦ dij. var. domn [Buf.]		[Vidi]
1790	duop	dop	чеп	duop (mn. duopurĭ) [akc. duop] (i. s.) — čep, zapušač ◊ ku duopu sa astupă gîăurļi la vasurĭ: la kiļe, krśiaźe, baluańe, butuańe — čepom se zatvaraju rupe na posudama: flašama, testijama, balonima, buradima ◊ kînd n-aĭ duop đi plută, astupĭ kila ku tuļanu — ako nemaš čep od plute, zatvaraš flašu kočanjem ♦ sin. astupuș ♦ dij. var. dop [Kmp.]		[Vidi]
1231	duor	dor	жеља	duor (mn. duorurĭ) [akc. duor] (i. s.) — 1. želja, čežnja, žudnja ◊ am sî muor đi duoru luĭ — umreću od čežnje za njim [Crn.] 2. tuga, bol; seta, melanholija; sevdah; ljubav(ni jad) ◊ kînćiśe đi duor — (dosl.) pesme tuge (muz.) ljubavne pesme, sevdalinke 3. (u izr.) lažna ljubav ◊ duor ușuor — (dosl.) „laka želja”, (fig.), lažna ljubav ◊ duoru lu Marćin Kĭuoru — (dosl.) ljubav Slepca Martina (=nikakva ljubav, prazna ljubav, ljubav naslepo, bez pokrića) ♦ var. dorință [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1523	Duorća	Dorca	Дорча	Duorća [akc. Duorća] (i. m.) — (antr.) Dorča, l.i. grčkoga porekla koje je u vlašku antroponimiju ušlo preko bugarskog jezika ◊ đin nume Duorća s-a fakut poļikra lu ńam Dorćuońi — od imena Dorča nastao je porodični nadimak Dorčoni (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
1446	duorn	dorn	пробојац	duorn (mn. duornurĭ) [akc. duorn] (i. s.) — (tehn.) probojac, alat za probijanje rupa ◊ duornu puaće să fiĭe numa đi fĭer — probojac može biti samo od metala ♦ sin. pribuoĭ [Por.]		[Vidi]
1373	duorńik	dornic	жељан	duorńik (duorńikă) (mn. duorńiś, duorńiśe) [akc. duorńik] (prid.) — željan, žudan, koji oseća želju ili žudnju za nečim ili nekim ◊ mis duorńik đi pîńe đin śirińe — željan sam hleba iz crepulje ◊ mi sa-m pare kî sînt măĭ mare duorńik pi pomînt đi apă rîaśe đin fîntînă đi supt fag — čini mi se da sam najveći željnik hladne vode sa izvora ispod bukve ♦ up. dorit [Por.] ∞ duor		[Vidi]
1438	duorśa	dorcea ?	дорат	duorśa (mn. duorś) [akc. duorśa] (i. m.) — (zool.) 1. (izob.) dorat, konj tamnoriđe boje ◊ duorśa ĭe un feļ đi kal, ama aăĭa kare ĭ-avut, așa șî ļ-a ḑîs pi nume — dorat je vrsta konja, ali oni koji su ih imali, tako su ih zvali i po imenu (Leskovo) [GPek] 2. (izob.) krupan ovčarski pas; često ime za takvog psa ◊ am avut duoĭ kîń la baśiĭe, unu la kĭemat Duorśa, da unu Murźa — imao sam dva psa na bačiji, jedan se zvao Dorča a drugi Murdža (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1237	duos	dos	наличје	duos (mn. duosurĭ) [akc. duos] (i. m.) — 1. (predmeti i bića) naličje; druga strana; unutrašnja strana; donja strana; leđna strana ◊ aĭ înbrakat kîlțanu pi duos — obukao si košulju naopako ◊ duosu palmi; duosu mîńi — nadlanica ◊ îĭ đață ku duosu mîńi pistă nas — udario ga je nadlanicom preko nosa [Crn.] ◊ nuĭe bun sî puń pîńa pi masă ku duosu-n sus — ne valja da stavljaš pogaču na sto sa naličjem na gore [Por.] 2. (reljef) osoje, strana zemljišta okrenuta ka severu ◊ duosu ĭe mîĭ rîaśe, mîĭ mult țîńe raveńala, șî đi aĭa mîĭ bińe rođașće kînd ĭe ćimpu uskaśiu — osoje je hladnije, duže zadržava vlagu, i zbog toga bolje rađa kad je godina sušna [Crn.] 3. (fig.) a. leđa ◊ mĭ-aĭ întuors duosu kînd mĭ-a fuost măĭ grĭeu — okrenuo si mi leđa kada mi je bilo najteže b. šuma; odmetništvo; hajdučija ◊ đi vrĭamĭa đi rat: vin ńamțî - fuź în duos, vin ćetńiśi - fuź în duos, vin partizańi - fuź în duos, kă pi saćanu tuoț ĭ-a apaurît — za vreme rata: dolaze Nemci - bež’ u šumu, dolaze četnici - bež’ u šumu, dolaze partizani - bež’ u šumu, jer su seljaka svi pljačkali ◊ đi vrĭamĭa đi bugarĭ, Golubuońi a fuost în duos — za vreme Bugara, Golubovići su bili odmetnici ♦ supr. față [Por.]		[Vidi]
3412	duosńikă	dosnică	досника ?	duosńikă (mn. duosńiśe) [akc. duosńikă] (i. m.) — (bot.) (mag.) „dosnika” ?, šumska biljka sa listovima okrenutim „leđa u leđa” (Carpesium cernuum) ◊ duosńikă, buĭađe padurĭaļnikă ku frunḑă întuarsă ku duosu una kîtra alta, a fuost kunoskută numa lu vrăžîtuorĭ — „dosnika”, šumska biljka sa lišćem okrenutim leđno jedno prema drugom, bila je poznata samo vračarama ◊ vrîžîtuorļi a kreḑut kă așa buĭaḑe, ku frunḑă întuarsă „șăļe-n șăļe” puaće să mîńe rău să-ntuarkă șăļiļi la-l bolnau, șî să-l lasă sînatuos — vračare su verovale da takva biljka, sa lišćem okrenutim „leđa u leđa”, može da natera zlo da okrene leđa bolesniku, i da ga ostavi zdravog [Por.] ∞ duos	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4274	Duosu smiđakuluĭ	Dosu smideacului	Смиђаков осој	Duosu smiđakuluĭ [akc. Duosu smiđakuluĭ] (i. m.) — (top.) Smiđakov osoj ◊ Duosu smiđakuluĭ ĭe un duos pļin dă smidă în Manastirița — Smiđakov osoj je šuma puna šipraga u Manastirici [Mlava] ∞ smidă		[Vidi]
1285	dupa	după	после	dupa [akc. dupa] (predl.) — posle, iza (nekoga ili nečega), za (nekim ili nečim) ◊ dupa pluaĭe ĭasă suariļi — posle kiše izlazi sunce [Crn.] ◊ dupa prînḑ — posle ručka ◊ dupa amńaḑîț — posle podne [Por.] ◊ ĭel mĭarźe înainće, da muĭarĭa dupa ĭel — on ide napred, a žena za njim [Crn.] ◊ a dat dunga dupa skapît — zbrisao je iza prevoja (nestao sa vidika) [Por.]		[Vidi]
1309	dur!	dur!	дур!	dur! (uzv.) — (onom.) dur! 1. uzvuk koji oponaša grmljavinu; uopšte: dubok zvuk koji se širi u valovima ◊ dur! dur! pi śĭerĭ, șî la urmă ńimika, nu pikă ńiś un struop đi pluaĭe — dur! dur! po nebu, i na kraju ništa, ne pade ni kapka kiše ◊ askultă: sa uđe kînd șî kînd „dur!” pin puod, sigurat ĭară s-a-npuĭat șobolama-ĭa — slušaj: čuje se kad-kad „dur!” po tavanu, sigurno su se opet namnožili one pacovčine [Por.] 2. uzvik za ubrzanje konjske zaprege, jače, snažnije ◊ dur, îrțuaźilor! — brže, kljusine! [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5821	dura	zor	зорт	dura (mn. dure) [akc. dura] (i. ž.) — zort; jurnjava ◊ a veńit suakra șî m-a luvat ku dura la lukru, dakă mis bolnauă đ-abĭa stau în piśuare — došla je svekrva i na zort me je poterala na posao, iako sam bila bolesna da sam jedva stajala na nogama ♦ sin. zuort, vuraĭală [Por.]		[Vidi]
1440	dura!	dura ?	дура	dura! [akc. dura!] (uzv.) — dura! uzvik kjim se teraju konji ◊ kînd kalu mĭarźe-n śiet, da tu vrĭeĭ să-l ĭuțășć, tu iĭ daĭ ku zengiĭļi în burtă, șî-ĭ zbĭerĭ: „Dura! Dura!” — kada konj ide lagano, a ti hoćeš da ga poteraš, udariš ga uzengijama po stomaku, i vikneš mu: „Dura! Dura!” [GPek] ∞ kal		[Vidi]
1307	durai	hurui	грмети	durai (ĭuo durîĭ, ĭel durîĭe) [akc. durai] (gl. p.) — (onom.) grmeti ♦ / < (onom.) dur! ◊ durîĭe-n śĭerĭ — grmi na nebu ◊ durîĭe șî sfulđiră în tuaće părțîļi, așćetăm ku frikă să veđem unđe o să trasńaskă — grmi i seva na sve strane, čekamo sa strahom da vidimo gde će da udari grom [Por.] ♦ dij. var. dudai (ĭuo dudîĭ, ĭel dudîĭe) / < (onom.) du! ◊ la zavĭrńit a nuvarat șî dudîĭe în śerĭ, mînă uoiļi în strungă sî nu ļi prindă pluaĭa — na zapadu se naoblačilo i grmi, teraj ovce u tor da ih ne uhvati kiša ♦ dij. sin. urla (Osnić) [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1310	duraĭală	duruială	грмљавина	duraĭală (mn. duraĭaļe) [akc. duraĭală] (i. ž.) — grmljavina, jeka od pucanja gromova ◊ duraĭala țîńe una-ntruuna, da pluaĭa înga nuĭe — grmljavina neprekidno traje, a kiše još nema [Por.] ♦ dij. var. dudaĭală [Crn.] ♦ dij. sin. urļet [Mlava] ∞ dur!		[Vidi]
1673	durduka	durduca	тандркати	durduka (ĭuo durdukîĭ, ĭel durdukîĭe) [akc. durduka] (gl. p.) — (onom.) tandrkati ◊ kînd durdukîĭe pin puod, ma ginđesk śe va fi: șobuoļi, or suakrîmĭa s-a fakut moruoń — kada nešto tandrče na tavanu, pomislim šta je: pacovi, ili mi se tašta povampirila ♦ var. durdîka, durdîkai ♦ sin. urdukai [Por.]		[Vidi]
5822	durdulău	durduliu	гојазан	durdulău (durdulăĭe) (mn. durdulăĭ, durdulăĭe) [akc. durdulău] (prid.) — gojazan, debeo ◊ đemult n-aĭ vaḑut uom gras, d-akuma șă kopiĭi gata tuoț sînt durdulăĭ — nekad nisi mogao videti gojaznog čoveka, a sada su gotovo sva deca gojazna [Por.]		[Vidi]
1768	durimĭe	durime	бољка	durimĭe (mn. durimĭ) [akc. durimĭe] (i. ž.) — (med.) boljka ◊ s-a pus pi mińe o durimĭe grĭa — spopala me neka teška boljka ♦ var. durĭare [Por.]		[Vidi]
1333	durĭa	durea	болети	durĭa (ma duare, îl duarĭe) [akc. durĭa] (gl. bezl.) — (med.) boleti a. imati telesnu, fizičku bol ◊ atîta ma duarĭe kapu đi nu vîăd ńimika — toliko me boli glava da ne vidim ništa [Crn.] ◊ kînd am lukrat în padurĭe, sparźam la mĭetîrĭe ku sakurĭa ḑîua kît ĭe tuată, șî ma durĭa pućarĭa-ntrĭagă ku ḑîļiļi dupa śe gaćam lukru — kada sam radio u šumi, cepah drva sekirom po ceo dan, pa me je bolela cela snaga dugo posle toga [Por.] b. imati psihičku, duševnu bol ◊ ĭa pĭerit kopilu, ș-o durĭa sufļitu ań șî ań — poginuo joj je sin, i duša ju je bolela godinama [Por.] ◊ am sîĭ fak așa pakustă, đi o s-îl duară pîn va fi viu — napraviću mu takvu pakost, da će ga boleti dok bude živ c. (fig.) imati lažnu bol ◊ ĭuo-ĭ spusîăĭ, dakă nu m-askultă, ma duarĭe-n śokan đi nakazu luĭ — ja mu rekoh, ako me ne posluša, boli me đoka za njegoov problem [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1332	durĭarĭe	durere	бол	durĭarĭe (mn. durĭerĭ) [akc. durĭarĭe] (i. ž.) — (med.) bol a. fizički, organski bol ◊ am o durĭarĭe la burtă, șî muara sî ma duk la duoktur — imam neki bol u stomaku, i moram da idem kod lekara b. duševni bol, patnja ◊ o durĭarĭe grĭa am pi sufļit đi kînd mi s-a dus kopiĭi — tešku bol imam u duši otkako su mi deca otišla [Crn.] ♦ dij. var. durĭare ♦ dij. sin. buală [Por.] ∞ durĭa		[Vidi]
1460	Durļa	Durlea	Дурлић	Durļa (mn. Durluoń) [akc. Durļa] (i. m.) — Durlić, vlaško prezime familija u Rudnoj Glavi [Por.], Debelom Lugu, Leskovu i Jasikovu [GPek] ◊ Durļa al măĭ batrîn a veńit đin Raśița-n Banato-l rumîńesk — najstariji Durlić je došao iz Rečice u rumunskom Banatu ◊ đin Banat, Durļa a veńit în Sîrbiĭe, s-a kăsătorit în Buśa supt Stuol — iz Banata, Durlić je došao u Srbiju, naselio se u Bučje pod Stolom ◊ đin Buśa, đi rîău lu turś, ńepuoțî luĭ a fuźit în Ļiskuauă, đ-akolo, kînd s-a mulțît, uńi s-a mutat pin saćiļi đin okuol — iz Bučja, Durlićevi potomci su zbog turskoga zla prebegli u Leskovo, a kada su se tamo vremenom namnožili, neki su otišli u obližnja sela [Por.]		[Vidi]
1300	durmi	dormi	спавати	durmi (ĭuo duorm, ĭel duarmĭe) [akc. durmi] (gl.) — spavati ◊ sî puaće durmi pi kapatîń, da șî-n piśuarĭe, kînd ći prinđe nužda — može se spavati na jastuku, a i stojeći, kad te pritisne muka [Crn.] ◊ ma adurmi ku povasta, ama nu putuĭ mult sî duorm, kî-nśepură tuoț sî sa rîdă đi mińe — uspavao me je pričom, ali nisam mogao dugo da spavam, jer su počeli svi da mi se smeju [Por.] up. adurmi		[Vidi]
1301	durmit	dormit	спавање	durmit (mn. durmiturĭ) [akc. durmit] (i. m.) — spavanje ◊ durmitu ođińašće uomu șî-ĭ întuarśe pućarĭa đi sî puată lukra — spavanje odmara čoveka, i vraća mu snagu da bi mogao raditi [Crn.] ◊ vrĭamĭa đi durmit — vreme za spavanje [Por.] up. adurmit ∞ durmi		[Vidi]
29	duruĭan!	duruian ?	дурујан!	duruĭan! [akc. duruĭan] (uzv.) — (augm.) (onom.) durujan, reč iz dečje uspavanke; imitiranje teranja konja ◊ „duru, duru, duruĭan” ḑîś kînd puń kopilo-l mik pi źanunkĭe, șă-l țupîĭ ka kînd kîlarĭașće kalu — „điha, điha, đihana” kažeš kada staviš malo dete na kolena, i cupkaš ga kao da jaše konja [Por.] ∞ dur!	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1335	duruorĭ	duroare	костобоља ?	duruorĭ (mn.) [akc. duruorĭ] (i. ž.) — (med.) kostobolja; podagra; reumatizam; grip ◊ duruorĭ ĭe buală kare s-a ļekuit numa ku ḑakutu — kostobolja je bolest koja se lečila samo ležanjem [Por.] ∞ durĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1303	dus	dus	одсутан	dus (dusă) (mn. duș, dusă) (prid.) — 1. odsutan ◊ uomu mĭeu ĭe dus, nuĭe aiśa — moj muž je odsutan, nije ovde [Crn.] 2. (psih.) nesvestan; odsutan u mislima; obuzet nekom silom; komatozan ◊ ḑaśe dus ku ḑîļiļi, n-o sî traĭaskă mult — leži danima u nesvesti, neće dugo da poživi ◊ dusă, luvată đi șoĭmańe — u transu je, obuzeta šojmanima ◊ ka kînd ĭeș dus, unđa-ĭ pĭerdut gîndurļi? — kao da si odsutan, gde su ti odlutale misli? ♦ sin. kișnat [Por.] ∞ duśa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1308	dușman	dușman	душман	dușman (dușmană) (mn. dușmań, dușmańe) [akc. dușman] (prid.) — dušman, zlopamtilo; čovek loše naravi, podmukao ◊ al dușman nu zauĭtă șî nu prostîașće ńiś kînd — dušman ne zaboravlja i ne prašta nikada [Crn.] ◊ dușman, kîńe đi uom, ńiśkînd nu sa șćiĭe śe-ț ginđașće — dušmanin, pseto od čoveka, nikad se ne zna šta ti misli [Por.]		[Vidi]
1320	dușmanuos	dușmănos	душмански	dușmanuos (dușmanuasă) (mn. dușmanuoș, dușmanuasă) [akc. dușmanuos] (prid.) — dušmanski, zao, pokvaren u duši, podao; zlonameran ◊ muĭare dușmanuosă, taśe, sa uĭtă kĭuorđiș ka kațaua, dakă-ĭ va skapa vro vuorbă, ĭa ĭe veńin guol — žena dušmanka, ćuti, gleda ispod oka ko kučka, ako joj se i omakne neka reč, to je pravi otrov [Por.] ∞ dușman		[Vidi]
1312	dușmańașće	dușmănește	душмански	dușmańașće [akc. dușmańașće] (pril.) — dušmanski, podmuklo ◊ đață odată dușmańașće, ș-îl trînći la pomînt — udari ga jednom dušmanski, i obori ga na zemlju ♦ var. dușmańiuluĭ [Crn.] ∞ dușman	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1313	dușmańesk	dușmănesc	душманинов	dușmańesk (dușmańaskă) (mn. dușmańeșć) [akc. dușmańesk] (prid.) — dušmaninov, koji pripada dušmaninu, neprijateljev ◊ la lovit plumbu dușmańesk — pogodio ga je dušmaninov metak [Crn.] ◊ asta ĭe kuțît dușmańesk, alu dușmanu-la kare a taĭat lumĭa đi vrĭamĭa đi rat — ovo je dušmaninov nož, onoga krvnika koji je klao ljude za vreme rata [Por.] ∞ dușman		[Vidi]
1311	dușmańiĭe	dușmănie	душманлук	dușmańiĭe (mn. dușmańiĭ) [akc. dușmańiĭe] (i. ž.) — dušmanluk, neprijateljstvo, mržnja; bezdušnost; podlost ◊ tuoț sînt dușmań șî ńințaļeș, șî đi aĭa s-a bagat în dușmańiĭe marĭe — svi su dušmani i nerazumni, i zato su ušli u veliko neprijateljstvo [Crn.] ◊ a tunat mare dușmańiĭe-n lume, fraț ku fraț nu sa măĭ sufîră — veliki je dušmanluk ušao u ljude, brat se s bratom više ne podnosi [Por.] ∞ dușman		[Vidi]
3704	dușmańiuluĭ	dușmănește	душмански	dușmańiuluĭ [akc. dușmańiuluĭ] (pril.) ● v. dușmańașće [Crn.] ∞ dușman		[Vidi]
1302	duśa	duce	носити	duśa (ĭuo duk, ĭel duśe) [akc. duśa] (gl. n.) — 1. nositi, prenositi; odnositi; donositi ◊ în spinarĭe sî puaće duśa marĭe tovar — na leđima se može nositi veliki teret [Crn.] ◊ are lukru bun, șî duśe la kasă plată mare — ima dobar posao, i kući donosi veliku platu ◊ vîntol kald duśe buală — topao vetar donosi bolest [Por.] 2. ići, otići, otputovati ◊ muma sî duśe mĭńe la piĭaț ku kîća bukaće șî kîća puamĭe — majka ide sutra na pijacu sa malo povrća i malo voća [Crn.] ◊ du-će drakuluĭ — (kletva) idi dođavola ◊ duśe minća la luok — dolazi k pameti, razume, shvata ♦ up. oćeșî [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1406	ḑakut	zăcut	устајао	ḑakut (ḑakută) (mn. ḑakuț, ḑakuće) [akc. ḑakut] (prid.) — (za tečnost) ustajao, koji je usled dugog stajanja izgubio svežinu; bajat ◊ apa ḑakută în vas đi fĭer nuĭe bună ńiś đi fĭert mînkarĭa — ustajala voda iz limenog suda nije dobra ni za kuvanje hrane [Por.] ∞ ḑaśa		[Vidi]
2005	ḑalarĭ	zalari	верижњача	ḑalarĭ (mn. ḑalare) [akc. ḑalarĭ] (i. s.) — verižnjača, prečanica, poprečna motka na kaminu o koju su okačene verige ◊ ḑalarĭu a fuost fakut đin krĭangă đi kuorn, gruasă — verižnjača je bila napravljena od debele drenove grane ◊ đi ḑalarĭ a fuost atîrnaće ḑîaļiļi, kare a putut sî sa skurćaḑă, or sî sa lunźaskă, kît a trîbuit vasu sî fiĭe rîđikat đi la fuok — za verižnjaču su bile okačene verige, koje su mogle da se produžuju ili skraćuju, prema tome koliko je sud morao biti udaljen od vatre [Por.] ♦ sin. ćivigare (Leskovo) [GPek], (Osnić) [Crn.], (Manastirica, Mlava) [Mlava] ∞ ḑală		[Vidi]
1382	ḑală	za	алка	ḑală (mn. ḑaļe) [akc. ḑală] (i. ž.) — alka, karika ◊ s-a rupt o ḑală la sanźir, șî vadra a kaḑut în bunarĭ — pokidala se jedna alka na lancu, i vedro ja palo u bunar [Crn.] ∞ alkă		[Vidi]
44	ḑamă	zeamă	чорба	ḑamă (mn. ḑămurĭ) [akc. ḑamă] (i. ž.) — 1. čorba ◊ ḑamă đi pĭeșć — riblja čorba ◊ ḑamă akră — kisela čorba ◊ ḑamă đi varḑă — kuvani kupus ◊ (euf.) ḑamă đi pruńe — rakija ◊ ḑamă đi kuńe — klin-čorba 2. kaša, materija koja se pretvorila u tečnost ◊ s-a topit la kaldură, șî s-a fakut ḑamă — istopilo se na toploti i pretvorilo u kašu 3. (u izr.) (iron.) siromaško, koji nema ništa sem čorbe ◊ o sorbiḑamă guală, sărakaśuos șî flomînźuos — jedno golo čorbosrkalo, siromašak i gladnica ♦ var. sorbi-ḑamă [Por.] ♦ dij. var. zamă [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1978	ḑamuĭkă	zeamuică	чорбица	ḑamuĭkă (mn. ḑamuĭś) [akc. ḑamuĭkă] (i. ž.) — (demin.) (nutr.) čorbica ◊ of, da-r fi bună o ḑamuĭkă đi pĭașće akuma, dupa bĭețîa đ-asară — of, kako bi dobro došla jedna riblja čorbica sada, posle sinoćne pijanke ♦ / ḑamă + -uĭkă [Por.] ∞ ḑamă		[Vidi]
1381	ḑamuos	zămos	чорбаст	ḑamuos (ḑamuasă) (mn. ḑamuoș, ḑamuosă) [akc. ḑamuos] (prid.) — čorbast; redak ◊ muĭarĭa ńi gaćașće pasuĭ ḑamuos — žena nam sprema čorbast pasulj [Crn.]		[Vidi]
2332	ḑară	zară	јогурт	ḑară (mn. ḑărurĭ) [akc. ḑară] (i. ž.) — (nutr.) 1. jogurt ◊ ḑară sa faśe đin lapće fĭert, în kare puń triĭ pikurĭ đi akrĭală, șă-l laș duauă ḑîļe să șća la kaldură; sa manînkă ku đimikat đi malaĭ, vara kînd sa lukră pin zîpușală mare — jogurt se pravi od skuvanog mleka, u koje se dodaju tri kapi sirćeta, i pustiš ga da stoji dva dana na toplom; jede se sa udrobljenom projom, leti kada se radi po velikoj vrućini 2. mlaćenica; kiselo mleko pomešano sa surutkom ◊ ḑară sa faśe kînd sa mĭastîkă lapće akru ku ḑăr, șî ku ĭa sa faśe ḑamă đi șćir, kare ĭe dulśe đi tuot — mlaćenica se dobija kada se kiselo mleko pomeša sa surutkom, i njome se pravi čorba od štira, koja je mnogo slatka (Rudna Glava) ◊ ḑară ku ḑăru la nuoĭ ĭe tuot una — „dzara” i „dzeru” je kod nas jedno isto (surutka) (Tanda) ♦ up. ḑăr [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1389	ḑaśa	zăcea	лежати	ḑaśa (ĭuo ḑak, ĭel ḑaśe) [akc. ḑaśa] (gl.) — a. ležati; izležavati se ◊ nu-m ḑaśa aśiĭa, skualîće kî ĭe vrĭamĭa đi lukru — nemoj mi tu ležati, ustani jer je vreme za posao b. bolovati ◊ ḑaśe đi buală grĭa — leži (boluje) od teške bolesti ◊ a kaḑut în pat, ḑaśe pi muarće — pao je u postelju, leži na samrti [Por.]		[Vidi]
1407	ḑaśială	zaceală	лежање	ḑaśială (mn. ḑaśiaļe) [akc. ḑaśială] (i. ž.) — 1. ležanje, izležavanje; (ret.) lenčarenje ◊ ku atîta ḑaśială nu sa fak bań — sa tolikim izležavanjem ne pravi se novac 2. bolovanje ◊ grĭeu o să skîape viu numa ku ḑaśială în pat, trîabe dus la duoktur — teško da će preživeti samo sa ležanjem u krevetu, treba ga odvesti lekaru ♦ var. ḑaśală [Por.] ∞ ḑaśa		[Vidi]
1976	ḑămuriĭe	zămurcâ	чорбуљага	ḑămuriĭe (mn. ḑămuriĭ) [akc. ḑămuriĭe] (i. zb.) — (nutr.) 1. (augm.) (pej.) čorbuljaga, čorba bez ukusa; neukusno jelo ◊ gaća, muĭare, mînkîărĭ țapińe, da ḑămuriĭļi-șća a tĭaļe labîdă la puorś — gotovi ti, ženo, jaka jela, a ove svoje čorbuljage baci svinjama 2. (zb.) čorbe uopošte ◊ mulće ḑămuriĭ, în tuot fĭeļu, a fuost pi masă l-aĭ batrîńi nuoștri — mnogo je čorbi, raznih vrsta, bilo na jelovniku naših starih ♦ / ḑamă + -uriĭe [Por.] ∞ ḑamă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1977	ḑămuruos	zemuros	чорбаст	ḑămuruos (ḑămuruasă) (mn. ḑămuruoș, ḑămuruasă) [akc. ḑămuruos] (prid.) — (nutr.) čorbast, redak (za kuvana jela) ◊ kînd pĭerḑ đințî, ć-așćată numa mînkărĭ ḑămuruasă — kad izgubiš zube, čekaju te samo čorbasta jela [Por.] ∞ ḑamă		[Vidi]
1380	ḑăr	zer	сурутка	ḑăr (mn. ḑărurĭ) (i. m.) — (nutr.) surutka ◊ đin ḑăr fĭert sî faśe urdă — od kuvane surutke prаvi se vurda ♦ var. zăr (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ◊ ḑăru sa kapîtă đin lapće înkegat, kînd sa străkură kașu pin strîkuratuare — surutka se dobija od podlivenog mleka, kad se kaša oceđuje kroz cediljku ◊ ḑîăru a dat la puorś — surutku su davali svinjama ♦ var. ḑîăr ♦ up. rasurĭ ♦ up. ḑară [Por.]		[Vidi]
1228	ḑău	zău	богме	ḑău [akc. ḑău] (uzv.) (i. m.) — 1. (uzv.) bogme, boga mi, zaklinjanje da se govori istina ◊ ḑău, mă, așa ĭe kum îț spusăĭ — boga mi, bre, tako je kako ti rekoh ◊ ḑî ḑău — zakuni se (da govoriš istinu) 2. (i. m.) (zast.) bog, značenje sačuvano samo u reči „dumńeḑău” ◊ dumńeḑău — gospodbog < duomnu — gospod + ḑău — bog ♦ var. dumńeḑîu [Por.] ♦ var. ḑîău [Por.] ♦ var. zîău (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ♦ dij. var. zău [Kmp.] ∞ dumńeḑîu		[Vidi]
2303	ḑî	zi	дан	ḑî (mn. ḑîļe) — (kal.) dan ♦ / (skr.) ḑîuă ◊ đ-autunśa ĭastă o ḑî șî măĭ bińe — od tada ima dan i više (=više od jednog dana) ◊ o ḑî đi lukru — jedan radni dan ◊ o ḑî đi kosît — jedan dan košenja ◊ să vină kînd va fi vro ḑî mare — neka dođe kad bude neradan dan ◊ pista ḑî — preko dana [Por.] ∞ ḑîuă		[Vidi]
2004	ḑîaļe	zale	вериге	ḑîaļe (mn. ḑîaļe) [akc. ḑîaļe] (i. ž.) — verige, metalni lanac koji visi okačen o verižnjaču na kaminu ◊ ḑîaļiļi a fakut țîgańi ferari — verige su pravili Cigani kovači ◊ în ḑîaļe a fuost atîrnată feruaĭka în kare s-a fĭert koļașa — o verige je bio okačen kotao u koji se kuvao kačamak [Por.] ∞ ḑală		[Vidi]
1386	ḑîaśe	zece	десет	ḑîaśe [akc. ḑîaśe] (br.) — deset ◊ la mîń aĭ ḑîaśe źaĭśće, șî nu sînt tot una — na rukama imaš deset prstiju, pa nisu svi jednaki ♦ var. zîaśe (Valakonje, Savinac, Gamzigrad, Lubnica) [Crn.] ◊ pi la ḑîaśe śiasurĭ am mînat uoĭļi la ḑîkatuare — oko deset sati terali smo ovce na plandište [Por.]		[Vidi]
1387	ḑîaśeļa	zecelea	десети	ḑîaśeļa [akc. ḑîaśeļa] (br.) — deseti ◊ a ḑîaśeļa ḑîuă buturirîm la o kasă — desetog dana nabasasmo na jednu kuću ♦ var. zîaśeļa (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ♦ dij. var. ḑîăśiļa, ḑăśiļa [akc. ḑăśiļa] ◊ a ḑîăśiļa uorĭ ț-am prospus, da tu înga n-aĭ luvat la kap — deseti put sam ti ponovio, a ti još nisi shvatio [Por.] ∞ ḑîaśe		[Vidi]
1657	ḑîkală	zicală	изрека	ḑîkală (mn. ḑîkaļe, ḑîkălurĭ) [akc. ḑîkală] (i. ž.) — (ret.) izreka, poslovica, mudrost, pouka ◊ să-ț spun ĭuo o ḑîkală, fîrtaće, da tu s-o ĭaĭ la kap bińe — da ti ja kažem jednu mudrost, brajko, a ti da je dobro upamtiš ◊ ḑîkală ĭe vuorba đi batrîńață, șćirĭa lu lumĭa vikļană đin vrĭemuriļi trĭekuiće — izreka je starinska reč, znanje mudrih ljudi iz prošlih vremena ♦ var. (ret.) ḑîsa ♦ / (skr.) < ḑîkatură [Por.] ∞ ḑîśa		[Vidi]
1390	ḑîkatuare	zăcătoare	пландиште	ḑîkatuare (mn. ḑîkatuorĭ) [akc. ḑîkatuare] (i. ž.) — plandište, hladovito mesto gde stoka odmara leti, u vreme velikih vrućina ◊ uoĭļi ḑak la ḑîkatuare, da pîkurarĭu duarme la umbra gruasă — ovce odmaraju na plandištu, a čobanin spava u debelom hladu [Por.] ∞ ḑaśa		[Vidi]
1388	ḑîkatuorĭ	zicălaș	свирач	ḑîkatuorĭ [akc. ḑîkatuorĭ] (i. m.) — svirač na nekom instrumentu ◊ Ĭovan Ramă đin Metońița șî Ļeksa Ĭovĭańi đin Osńiśa, a fuost mîĭ buń ḑîkatuorĭ în fluĭer pi tuata Vaļa Ćimuokuluĭ — Jovan Ramić iz Metovnice i Aleksa Jovanin iz Osnića, bili su najbolji svirači na duduku u celoj Crnoj Reci [Crn.] supr. kîntatuorĭ [Por.] ∞ ḑîśa		[Vidi]
1385	ḑîkatură	zicătură	свирка	ḑîkatură (mn. ḑîkaturĭ) [akc. ḑîkatură] (i. ž.) — 1. (muz.) svirka, sviranje na instrumentu ◊ am askultat o ḑîkatură batrînă în fluĭer — slušao sam jednu staru svirku na duduku ♦ dij. var. zîkatură (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ◊ ḑîkatura lu moșu Voĭna lăutarĭu a fuost kunoskută șî-n afară dă Mlaoa — sviranje čiča Vojne violiniste bilo je poznatgo i izvan Mlave (Busur) [Mlava] ♦ dij. sin. kînćik [Por.] 2. (zast.) izreka, poslovica ◊ muoșu a fuost uom ikļan, a vorbit tuot pin ḑîkaturĭ — čiča je bio mudar čovek, govorio je sve kroz izreke ∞ ḑîśa		[Vidi]
1714	ḑînă	zână	вила	ḑînă (mn. ḑîńe) (i. ž.) — (mitol.) vila, natprirodno i lepo žensko biće ◊ fata mĭa ĭe frumuasă ka ḑîna — moja je devojka lepa kao vila ◊ ḑînă batrînă — stara vila, majka vila [Por.] ♦ dij. var. zînă [Kmp.]		[Vidi]
1399	ḑînḑai	zânzai ?	цвокотање	ḑînḑai (ĭuo ḑînḑîĭ, ĭel ḑînḑîe) [akc. ḑînḑai] (gl.) — (onom.) cvokotati, tresti se od hladnoće ◊ bagîće înluntru, nu ḑînḑai afară đi frig — uđi unutra, nemoj napolju cvokotati od hladnoće [Crn.] ◊ ĭuo ḑînḑîĭ đi frig, da ĭa ḑînḑîĭe đi frikă — ja cvokoćem od hladnoće, a ona se trese od straha [Por.]		[Vidi]
1400	ḑînḑaĭală	?	цвокотање	ḑînḑaĭală (mn. ḑînḑaĭelurĭ) [akc. ḑînḑaĭală] (i. ž.) — cvokotanje ◊ krapaĭ đi ḑînḑaĭală așćaptînd în rînd — crkoh od cvokotanja čekajući u redu [Crn.] ∞ ḑînḑai		[Vidi]
2304	ḑîsa	zisa	кажа	ḑîsa1 (mn. ḑîsă) [akc. ḑîsa] (i. s.) — (ret.) kaža, izreka, mudrost, mudrolija ◊ să-ț spun o ḑîsă batrînă, șî s-o ĭaĭ la kap — da ti kažem jednu starinsku mudrost, i da je dobro upamtiš ♦ / (skr.) < ḑîkală [Por.] ∞ ḑîśa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3102	ḑîsă	zisă	судбина	ḑîsă2 (mn. ḑîsă) [akc. ḑîsa] (i. ž.) — (zast.) a. (demon.) sudbina, usud ◊ ḑîsa ĭe sîla-ĭa śe rașîașće suđina uomuluĭ, în śasu nașćiri — usud je ona sila koja određuje čovekovu sudbinu u času rođenja ◊ (u izr.) nu ĭ-a ḑîs sî fiĭe — nije mu suđeno da bude ◊ basanka așa ĭ-a ḑîs — valjda mu je tako suđeno ◊ avut o ḑîsă rîa — imao je zlu sudbinu b. suđena osoba ◊ s-a đisparțît, ĭa basanka n-a fuost ḑîsa luĭ — rastali su se, ona valjda nije bila njegova suđenica ♦ sin. ursă, skrisă [Por.] ∞ ḑîśa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1384	ḑîśa	zice	казивати	ḑîśa (ĭuo ḑîk, ĭel ḑîśe) [akc. ḑîśa] (gl.) — 1. a. kazivati, govoriti ◊ nu puoț ḑîśa kî nu ț-am ažutat — ne možeš kazati da ti nisam pomogao [Crn.] b. poručivati, slati poruku ◊ a ḑîs muma sî veńiț mîńe la pomană — poručila je majka da dođete sutra na daću [Por.] 2. svirati na nekom instrumentu ◊ Raka đin Lukuva tare frumuos a ḑîs în bandă — Raka iz Lukova je jako lepo svirao trubu [Crn.] ◊ rumîńi dă mult măĭ bun a ḑîs dîn fluĭer dăkît astăḑ — Vlasi su ranije mnogo bilje svirali frulu nego danas (Ranovac) [Mlava] ♦ dij. sin. kînta [akc. kînta] [Por.]		[Vidi]
1383	ḑîuă	ziuă	дан	ḑîuă (mn. ḑîļe) [akc. ḑîuă] (i. ž.) — (kal.) 1. dan, vreme od izlaska do zalaska Sunca ◊ vińe tuamna, ḑîua ĭe tuot mîĭ mikă — ide jesen, dan je sve kraći 2. praznik ◊ mîńe ĭe ḑîuă marĭe, nu să lukră — sutra je praznik, ne radi se 3. mera za površinu ◊ am pus grîu vro tri ḑîļe đi aratură — posejao sam pšenice oko tri dana oranja 4. mera za prikaz udaljenosti ◊ pînă-n Ńiș ĭastă duauă ḑîļe đi mĭers — do Niša ima dva dana hoda ♦ var. zîuă (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) ♦ skr. ḑî [Crn.] 5. (u izr.) danonoćno, neprekidno ◊ a lukrat ḑîua-nuapća, șî la urmă ĭar’ ńimika — radio je danonoćno, i na kraju opet ništa [Por.] ♦ dij. var. ḑîvă [Zvizd] ♦ dij. var. zăuă (Prahovo) [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1756	ḑîvaćik	ziuatic	једноданац	ḑîvaćik (ḑîvaćikă) (mn. ḑîvaćiś, ḑîvaćiśe) (prid.) — jednodanac, osoba koja je sa nekom drugom osobom rođena istog dana u nedelji, bez obzira na godine ◊ ăĭa kare sînt naskuț tuot într-o ḑîuă în stamînă, sînt ļegaț tuot k-o ursă — oni koji su rođeni istog dana u nedelji, vezani su istom sudbinom ◊ dakă muare ḑîvaćiku tĭeu, ĭel puaće să ći tragă ku ĭel, ș-atunśa će duś la vro vrîžîtuare să ći đizļaźe đi ĭel — ako umre tvoj jednodanac, on može da te povuče sa sobom, onda moraš da odeš kod neke vračare da te odveže od njega ♦ up. lunaćik [Por.] ∞ ḑîuă		[Vidi]
63	ğer	ger	мраз	ğer (mn. ğerurĭ) (i. m.) — mraz ◊ afară ĭe ğer mare — napolju je veliki mraz [Kmp.] ♦ dij. var. źier (mn. źierurĭ) ◊ atîta źier ĭe la śuaka, đi la nuapće o sî duarmă lupu ku kîńiļi într-un bîrluog — toliki je mraz u planini, da će noćas vuk i pas zajedno spavati u brlogu [Por.]		[Vidi]
65	ğińere	ginere	зет	ğińere1 (mn. ğińerĭ) [akc. ğińere] (i. m.) — (srod.) zet ◊ ğińere în kasă — zet u kući, domazet [Kmp.] ♦ dij. var. źińirĭe [Por.]		[Vidi]
3518	ğińere	ginere	младожења	ğińere2 (mn. ğińerĭ) [akc. ğińere] (i. m.) — 1. mladoženja ◊ ğińere ĭe soțu miresi la nuntă — mladoženja je mladin par na svadbi 2. zet ◊ soțu feći vińe la parinți a ĭeĭ ğińere — ćerkin muž je zet njenim roditeljima [Kmp.]		[Vidi]
1699	đadavĭeră	deadevăr	истинољубив	đadavĭeră [akc. đadavĭeră] (prid.) — (zast.) istinoljubiv, od poverenja, koji uliva sigurnost, kome se može verovati; pravedan, moralno ispravan ◊ đi kînd ăl șćiu, Pîătru ĭe uom đadavĭeră, n-a mințît pi ńima ńiśkînd, pi ńima n-a lasat la ńevuoĭe ... — od kad ga znam, Petru je čovek pravedan, nikoga nije slagao nikad, nikoga nije ostavio u nevolji ... [Por.] ∞ adavĭeră		[Vidi]
1578	đafĭeća	d'afetea	бадава	đafĭeća [akc. đafĭeća] (pril.) — badava, uzalud ◊ đafĭeća ĭ-am vorbit, n-a luvat ńimika la kap — badava sam mu govorio, nije shvatiio ništa ♦ sin. điźaba [Por.]		[Vidi]
1415	đal	deal	брег	đal (mn. đalurĭ) (i. m.) — (geog.) I. (za reljef) breg, brdašce; brdo ◊ kît vĭeḑ ku uoki, numa đalurĭ, nuĭe luok poļažńik ńiśunđe — dokle pogled dopire, samo bregovi, ravnice nema nigde II. (u izr.) 1. za kretanje a. za kretanje ka višim delovima terena ◊ în đal — na brdo, na gore, prema vrhu brda; uzbrdo ◊ ma duk în đal — idem na gore, idem ka brdu; idem na brdo ◊ mĭerg în đal — idem uzbrdo, penjem se na brdo ◊ sa suĭe-n đal — penje se na brdo; uspinje se ◊ mare đal — velika uzbrdica b. za kretanje uzvodno, s obzirom na to da se vodotoci slivaju sa viših delova terena ◊ la đal — uzvodno 2. kao oznaka za stranu sveta, kada se glavni vodotoci u kraju poklapaju sa smerom istok-zapad ◊ kînd rîu în vaļa mare, în kare ĭe pus satu, mĭarźe đi la zovrńit kîtra rĭsarit, atunśa vorbiļi „la đal” ku „zovrńitu” sînt tot una — kada glavna reka u dolini u kojoj je selo, teče sa zapada na istok, onda reči „la đal” :„ka brdu” i „zovrnjit”: „zalazak; zapad” isto znače ♦ supr. vaļe ♦ up. krak, śuakă [Por.]		[Vidi]
1743	đaluruos	deluros	брдовит	đaluruos (đaluruasă) (mn. đaluruoș, đaluruasă) [akc. đaluruos] (prid.) — brdovit, bregovit ◊ în tuot țînutu porĭeśi pomîntu ĭe đaluruos — u celom porečkom kraju zemlja je brdovita [Por.] ∞ đal		[Vidi]
3798	đalușuor	delușor	брежуљак	đalușuor [akc. đalușuor] (i. s.) ● v. đaluț [Por.] ∞ đal		[Vidi]
3797	đaluț	deluţ	брежуљак	đaluț (mn. đaluță) [akc. đaluț] (i. s.) — (geog.) (demin.) brežuljak; brdašce ◊ kasa mĭa ĭe supt un đaluț — moja kuća je ispod jednog brežuljka [Crn.] ♦ dij. var. đalușuor [Por.] ∞ đal		[Vidi]
1634	đampreuna	dimpreună	заједно	đampreuna [akc. đampreuna] (pril.) — zajedno, skupa; u paru, uporedo ◊ am pļekat đampreuna la bîlś, akolo ń-am đisparțît șî ń-am întuors la kasă tot nat đi trĭaba luĭ — pošli smo zajedno na vašar, tamo smo se razdvojili i vratili se kući svako za sebe ♦ var. đanpreuna, đinpreuna, đimpreuna ♦ / đi + a + împreuna [Por.] ∞ înpreuna		[Vidi]
1831	đankuračiļa	deancuracilea	трчећи	đankuračiļa [akc. đankuračiļa] (pril.) — trčeći, ići trkom, nadmetati se trčeći ◊ kînd ńe-ntoarčem đe la lukru, noĭ doĭ merğem đankuračiļa — kada se vraćamo s posla, nas dvojica idemo trčeći [Tim.] ∞ înkura		[Vidi]
1660	đarîndu	de-a rândul	свуда	đarîndu [akc. đarîndu] (pril.) — svuda ◊ đarîndu l-a katat, da ĭel nuĭe ńiśunđe — svuda su ga tražili, a njega nema nigde [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
1414	đasńață	d-azneaţă	јутрос	đasńață [akc. đasńață] (pril.) — jutros ◊ đasńață n-am putut sî manînk, ș-akuma mis flomînd — jutros nisam mogao da jedem, pa sam sada gladan ♦ var. đesńațâ [Crn.] ◊ đasńață m-am amînatat la lukru — jutros sam zakasnio na posao (Leskovo, Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. đesńață [Por.]		[Vidi]
2354	đatunśa	de-atunci	отада	đatunśa [akc. đatunśa] (pril.) — otada, odonda ◊ s-a dus, șî đatunśa nu la măĭ vaḑut ńima — otišao je, i otada ga više niko nije video ♦ var. đatunś ♦ var. đ-atunśa ♦ / đi + atunśa [Por.] ∞ atunś		[Vidi]
1676	đe	de	де	đe (vez.) — a. de, ne; jok ◊ đe, mă, nuĭe aĭa așa kum sa puvestîașće — de, bre, nije to tako kako se priča b. te; đa ◊ đe pļakă, đe nu pļakă, nu șćiĭe ńiś ĭel śe sî fakă, saraku — te kreće, te ne kreće, ne zna ni on sam šta da radi, siroma c. i, ili ◊ đe va vrĭa, đe nu va vrĭa, tuot una-ĭ vińe — i da hoće, i da neće, jednako mu dođe ♦ var. đi ♦ sin. ba [Por.]		[Vidi]
1700	đebĭa	de-abia	једва	đebĭa [akc. đebĭa] (pril.) — jedva, jedvito, na jedvite jade, s naporom, s teškom mukom ◊ đa-nkuaś, đa-nkolo, șî đebĭa do skaparăm đi ĭel — đa ’vamo, đa tamo, i jedva nekako utekosmo od njega ♦ var. đibĭa, đabĭa ♦ / đe + abĭa [Por.]		[Vidi]
4225	đeda	deda	навикнути се	đeda [akc. đeda] (gl.) ● v. đida [Por.] ∞ đida		[Vidi]
4224	đedat	dedat	навикнут	đedat [akc. đedat] (prid.) ● v. đidat [Por.] ∞ đida		[Vidi]
1663	Đeđu	Gegiu	Ђеђу	Đeđu [akc. Đeđu] (i. m.) — (antr.) Đeđu, ime junaka iz vlaške pesme ◊ în kînćik batrîńesk, Đeđu ĭe źińere al măĭ mare alu Žîgman kraļu — u starirnskoj pesmi, Đeđu je najstariji zet kralja Žigmana [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1656	Đeku	Gecu	Ђеко	Đeku [akc. Đeku] (i. m.) — (antr.) Đeko, hip. od srb. Nedeljko, vl. Ńiđelku, skr. Đeku ♦ var. Đieku ◊ l-am kunoskut bińe pi Đieku Todoran — poznavao sam dobro Đeka Todorana [Por.] ∞ Ńiđelku		[Vidi]
3511	đemult	demult	давно	đemult [akc. đemult] (pril.) — davno, odavno ◊ aĭa a fuost đemult, ńima ńiś nu măĭ țîńe minće — to je bilo davno, niko više i ne pamti ◊ (komp.) đemult, măĭ đemult, șî măĭ đemult — davno, davnije, još davnije [Por.] ♦ dij. var. đimult [Crn.] ♦ dij. var. dămult [Hom.][Mlava][Mor.][Pom.][Res.][Stig][Zvizd]		[Vidi]
1661	Đenă	Genă	Ђена	Đenă [akc. Đenă] (i. m.) — (antr.) (hip.) Đena, vlaški nadimak, nastao od l.i. Mlađen (akc. Mlađen), srb. Mladen ◊ Đenă Spatarĭu a fuost în rat ku Ńamțî — Đena Spatar je bio u ratu sa Nemcima [Por.] ∞ Mlađen		[Vidi]
4621	đeparće	departe	далеко	đeparće [akc. đeparće] (pril.) ● v. điparće [Por.] ∞ điparta		[Vidi]
1422	đes	des	чест	đes (đasă) (mn. đeș, đasă) (prid.) — 1. (za vreme) čest, koji se ponavlja u kratkim vremenskim razumacima ◊ s-a momit, șî đes vińe pi la mińe — navadio se, i često dolazi kod mene 2. (za prostor) zbijen, gust, koji se nalazi na manjem rastojanju ◊ rîndurļi đi kukuruḑ sînt pusă đasă — redovi kukuruza su gusto posejeni [Crn.] ◊ padurĭe đasă — gusta šuma ◊ măĭ đes — (komp.) češće; gušće; zbijenije ♦ var. đies [Por.]		[Vidi]
4316	đesfălorat	desfălurat	распојасан	đesfălorat (đesfălorată) (mn. đesfăloraț, đesfăloraće) [akc. đesfălorat] (prid.) — raspojasan, razuzdan, bahat ◊ kînd are bań, ńima nuĭe așa đesfălorat ka ĭel — kad ima para, niko nije tako razuzdan kao on ◊ đesfălorat ĭe uom kare nuĭe înbrakat kum trăbe: mĭarźe fara bumbĭ, fara kurauă, đișkiptorat — raspojasan je čovek koji nije obučen kako treba: ide bez kaiša, bez dugmeta, raskopčan ♦ var. đesfîlurat (Rudna Glava) [Por.] ♦ dij. var. dăspălurat [Hom.]		[Vidi]
1486	đesfira	desfira	расукати	đesfira (ĭuo đesfir, ĭel đesfiră) [akc. đesfira] (gl.) — rasukati, razvijati ili razmotavati niti; parati; rasparati ◊ tuată pîătura ńi s-a đisfirat, pućem s-o puńem numa la prag, đi șćiers piśuariļi — sva ponjava nam se rasparala, možemo samo da je stavimo kod praga, za brisanje nogu ♦ var. đisfira [Por.]		[Vidi]
1487	đesfirat	desfirat	расукан	đesfirat (đesfirată) (mn. đesfiraț, đesfiraće) [akc. đesfirat] (prid.) — rasukan; rasparan (za končane predmete) ◊ sarak, mĭarźe tuot k-o kimĭașă đesfirată — siromah, ide stalno u nekoj rasparanoj košulji ♦ var. đisfirat [Por.] ∞ đesfira		[Vidi]
1905	đesfrînt	desfrânt	скршен	đesfrînt (đesfrîntă) (mn. đesfrînț, đesfrînće) [akc. desfrînt] (prid.) — 1. skršen, slomljen, skrljan ◊ m-am kulkat în pat tuot đesfrînt đi la sapat, șî nu puot să aduorm — legao sam u krevet sav skršen od kopanja, i ne mogu da zaspim [GPek] ◊ ma uĭt la lastari-șća, đesfrînț đi pĭatră, ș-ăm kađe grĭeu la ińimă — gledam ove mladice, skrljane od grada, i teško mi je na srcu 2. (psih.) klonuo duhom, skrhan osećanjima; krahnuo ◊ ĭa perit kopilu đi vina luĭ, șî ĭel tuot đesfrînt, s-a spînḑurat — dete mu je poginulo njegovom krivicom, i on se, sav skrhan, obesio [Por.] ∞ đesfrînźa		[Vidi]
1904	đesfrînźa	desfrânge	скршити (се)	đesfrînźa (ĭuo ma đesfrîng, ĭel sa đesfrînźe) [akc. đesfrînźa] (gl.) — 1. skršiti (se), prelomiti (se), skrljati (se) ◊ kaḑuĭ pi gĭață, șî ma đesfrînsîăĭ tuot — padoh na led, i sav se skrših [GPek] ◊ vižuļiĭa a đesfrînt krĭanźiļi la puomĭ — oluja je skršila granje na voćkama 2. (psih.) klonuti duhom; krahnuti ◊ fara lukru, uomu sa đesfrînźe ĭuta — bez posla, čovek brzo krahne [Por.]		[Vidi]
1424	đesîș	desiș	честар	đesîș (mn. đesîșurĭ) [akc. đesîș] (i. m.) — čestar, gustiš, šibljak ◊ mînă kapriļi sî mezdrĭaskă în đesîșo-la — teraj koze da brste u onom čestaru [Crn.] ◊ đi kînd s-a mutat lumĭa-n orașă, śuośiļi s-a umplut đi đesîș — otkad su se ljudi preselili u gradove, brda su obrasla gustišom ♦ sin. tufariș, gustîș ♦ supr. rariș [Por.] ∞ đes		[Vidi]
1644	đeskatarama	descătărăma	раседлати	đeskatarama (ĭuo đeskătaramĭeḑ, ĭel đeskătaramĭaḑă) [akc. đeskatarama] (gl. p. ref.) — (zast.) rasedlati, skinuti sedlo sa jahaće životinje ◊ nu đeskatarama kalu, numa puńiĭ zuobńița în kap, să manînśe pănă ĭuo nu do gaćesk lukru — nemoj rasedlati konja, nego mu samo stavi zobnicu, neka jede dok ja ne završim posao ♦ var. điskîtarama (Rudna Glava) ♦ up. kîtaramă [Por.] ♦ dij. var. điskatarama [Crn.] ∞ kal		[Vidi]
1681	đeskînćik	descântec	бајалица	đeskînćik (mn. đeskînćiśе) [akc. đeskînćik] (i. s.) — (mag.) bajalica, basma, vradžbina 1. a. tekst koji se izgovara prilikom bajanja ◊ đeskînćiśiļi đi dragusta au măĭ frumuasă vuorbe — ljubavne basme imaju najlepše reči b. čin bajanja ◊ s-a dus la vrîžîtuare să-ĭ fakă đeskînćik đi durĭarĭe la burtă — otišao je kod vračare da mu baje protiv bolova u stomaku 2. vrste bajanja ◊ ĭastă đeskînćiśe în tuaće fĭelurĭ — ima bajalica svih vrsta ◊ đeskînćik ku al kurat — čista magija ◊ đeskînćik ku al rîău — zla magija, bajanje uz pomoć zle sile ◊ măĭ tare ĭe đeskînćiku ku al rîău, ama aĭa nu kućaḑă tot nat să lukrĭe — najače bajanje je sa zlim silama, ali to ne sme svako da radi ◊ đeskînćik đi skrisa — (dosl.) bajanje za zapisano, tj. da se ostvari zapisana sudbina ◊ đeskînćik đi dragusta — ljubavna basma ◊ đeskînćik đi naluś — basme protiv priviđenja ♦ var. điskînćik [Por.] ∞ đeskînta		[Vidi]
1679	đeskînta	descânta	бајати	đeskînta (ĭuo đeskînt, ĭel đeskîntă) [akc. đeskînta] (gl. p.) — bajati, vračati ◊ dakă ĭe lumĭa astîḑ măĭ șkolaită, șî ĭastă duokturĭ în tuaće pîărțîļi, mulț sa duk la vrîžîtuorĭ să ļi sa đeskînće đi fiĭe śe — iako su ljudi danas školovaniji, i ima lekara na sve strane, mnogi idu kod vračara da im se baje za bilo šta ♦ var. điskînta ♦ sin. vražî [Por.]		[Vidi]
1682	đeskîntat	descântat	уврачан	đeskîntat (đeskîntată) (mn. đeskîntaț, đeskîntaće) [akc. đeskîntat] (prid.) — uvračan, prebajan, nad kojim je izvršena magijska radnja bajanja, vračanja, koji je lečen na magisjki način, koji je izlečen ili zaštićen magijom ◊ uoĭļi mi sînt đeskîntaće, șî nu mi s-a bulnavit ńiś una pănă akuma — ovce su mi prebajane, i do sada mi se nije razbolela nijedna ♦ var. điskîntat [Por.] ∞ đeskînta		[Vidi]
1680	đeskîntatuorĭ	descântător	врач	đeskîntatuorĭ (mn. đeskîntatuorĭ) [akc. đeskîntatuorĭ] (i. m.) — vrač, osoba koja se bavi vračanjem, bajanjem; bajač ◊ la rumîń ĭastă uamiń đeskîntatuorĭ, ama sînt măĭ mulće muĭerĭ đeskîntatuare, kî aăla ĭe lukru muĭerĭesk đi kînd ĭe lumĭa șî pomîntu — kod Vlaha ima muškaraca vračeva, ali više ima žena vračara, jer je to ženski posao od kako je sveta i veka ◊ măĭ tare đeskîntatuorĭ în Porĭeśa a fuost vrunu Pătro-l Mik đin Tanda — najjači vrač u Poreču bio je neki Petar Mali iz Tande ♦ var. điskîntatuorĭ ♦ sin. vrîžîtuorĭ [Por.] ∞ đeskînta		[Vidi]
1645	đeskîtaramat	descătărămat	раседлан	đeskîtaramat (đeskîtaramată) (mn. đeskîtaramaț, đeskîtaramaće) [akc. đeskîtaramat] (prid.) — (zast.) rasedlan, jahaća životinja kojoj je skinuto sedlo ◊ ĭapa ĭe đeskîtaramată, bago-n koșîărĭe — kobila je rasedlana, vodi je u košaru ♦ var. điskîtaramat [Por.] ♦ dij. var. điskataramat [Crn.]		[Vidi]
1785	đesńață	d‑azneață	јутрос	đesńață [akc. đesńață] (pril.) — jutros ◊ șî đesńață, șî ĭerĭ đimińață, am slubaḑît uoĭļi la pașuńe rău đinuapće — i jutros, i juče ujutru, pustio sam ovce na pašu jako rano [Por.] ♦ dij. var. đasńață [Crn.][GPek] ♦ dij. var. dăzńață (Brodica) [Rom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1606	đespika	despica	расцепити	đespika (ĭuo ma đespik, ĭel sa đespikă) [akc. đespika] (gl. p. ref.) — rascepiti (se), raspolutiti (se), raspuknuti (se), raseći; razdvojiti (se), rasturiti (se) ◊ sa đespikă-n doă — cepa se na dvoje ♦ sin. spinćika, krapa, đizļipi [Por.]		[Vidi]
1607	đespikat	despicat	расцепан	đespikat (đespikată) (mn. đespikaț, đespikaće) [akc. đespikat] (predl.) — rascepan, naprsnut, koji se odvojio, odlepio ili otpao od osnove ◊ morśila pi koļiba batrînă ĭe tuată đespikată — blato na staroj kući je svo odlepljeno ♦ var. đispikat ♦ sin. đisfakut, đizļipit, spinćikat [Por.] ∞ đespika		[Vidi]
53	đestul	destul	доста	đestul (mn. đestuĭ, đestuļе) [akc. đestul] (prid.) — dosta, dovoljno ◊ a lukrat đestul, s-a dus la ođină — radio je dosta, otišao je na odmor ♦ var. đistul [Por.] ♦ dij. var. ďestul [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1593	đeșala	deșela	згрбавити (се)	đeșala (ĭuo ma đeșîl, ĭel sa đeșîlă) [akc. đeșala] (gl. p. ref.) — (ret.) zgrbaviti se od napora, poviti leđa pod teretom; umoriti se ◊ tata ńi s-a đeșalat, dukînd saśi-n gîrgă — otac nam se pogrbio, noseći džakove na krkači ♦ var. đișala ♦ sin. ustańi, tîbarî [Por.]		[Vidi]
1594	đeșalat	deșelat	погрбљен	đeșalat (đeșalată) (mn. đeșalaț, đeșalaće) [akc. đeșalat] (prid.) — 1. pogrbljen usled teškog posla, iznuren; iscrpljen; umoran ◊ mis đeșalat đi lukru, nu mi đi visaļiĭe — iznuren sam od posla, nije mi do veselja 2. labav, nezategnut; rasklimatan ◊ șaua la kal stă đeșalat, trîabe strînsă — sedlo na konju stoji labavo, treba ga zategnuti ♦ sin. tîbarît, frînt, ustańit [Por.] ∞ đeșala		[Vidi]
3425	đeșfațare	desfătare	углед	đeșfațare (mn. đeșfațărĭ) [akc. đeșfațare] (i. ž.) — (zast.) ugled, čast, poštenje ◊ đeșfațare sa faśe ku ańi, da sa pĭarđe đ-un momĭent — ugled se stiče godinama, a gubi se za tren ♦ sin. omeńiĭe [Por.]		[Vidi]
3424	đeșfațat	desfătat	угледан	đeșfațat (đeșfațată) (mn. đeșfațaț, đeșfațaće) [akc. đeșfațat] (prid.) — (zast.) ugledan, častan, pošten ◊ kasa lor ĭe în satu nuostru đemult kunoskută ka o kasă omeńită șă tare đeșfațată — njihova kuća je u našem selu odavno poznata kao časna i veoma ugledna [Por.] ∞ đeșfațare		[Vidi]
1484	đeșîra	deșira	разнизати	đeșîra (ĭuo đeșîr, ĭel đeșîră) [akc. đeșîra] (gl.) — 1. raznizati, rasturiti niz, skinuti ono što je bilo nanizano; odmotati ◊ muma a đeșîrat pĭarîļi uskaće đi pi ață, șî ńi ļa dat sî mînkăm — majka je skinula suve kruške sa konca, i da la nam ih je da jedemo 2. rasparati (se) ◊ s-a slubaḑît lațu la điempir, șî ĭel gata žumataće s-a đeșîrat — popustila je petlja na džemperu, i on se gotovo pola rasparao 3. razvući (se) (za tkaninu) ◊ pĭaćiku la kimĭașă s-a đeșîrat đ-atîta spalat — zakrpa na košulji razvukla se od tolikog pranja ♦ var. đișîra, đișăra [Por.]		[Vidi]
1485	đeșîrat	deșirat	разнизан	đeșîrat (đeșîrată) (mn. đeșîraț, đeșîraće) [akc. đeșîrat] (prid.) — raznizan, rasut; rasparan; odmotan ◊ am marźiaļe, numa ļi pazăsk đeșîraće într-un vas — imam ogrlicu, ali je čuvam raznizanu u jednoj posudi ♦ var. đișîrat [Por.] ∞ đeșîra		[Vidi]
3226	đeșkiđe	deșchide	отворити	đeșkiđe (ĭuo đeșkid, ĭel đeșkiđe) [akc. đeșkiđe] (gl. p. ref.) — otvoriti; otvarati ◊ uomu puaće să đeșkidă ușa, drumu, lukru, dugaĭe, uoki, gura, ińima — čovek može da otvori vrata, put, posao, prodavnicu, oči, usta, srce ◊ nu đeșkiđe ińima la fiĭe kare — ne otvaraj srce bilo kom ◊ kînd sa dă bĭare đi pomană la-l muort, kila trăbe sî sa đeșkidă, sî puată al muort sî bĭa — kad se pokojniku namenjuje piće, flaša treba da bude otvorena, da bi umrli mogao da pije ♦ var. đișkiđe ♦ supr. înkiđe [Por.]		[Vidi]
1579	đevină	de vină	крив	đevină [akc. đevină] (pril.) — kriv, koji ima krivicu ◊ am katat trĭaba mĭa, șă nu mis đevină ńimika — gledao sam svoja posla, i nisam ništa kriv ◊ tuoț sînćem nuoĭ đevină — svi smo mi krivi ♦ var. đivină ♦ / đe — za + vină — krivica, „onaj koji snosi krivicu” [Por.] ♦ dij. var. dăvină [Hom.] ∞ vină		[Vidi]
1612	đezbaće	dezbate	разбити	đezbaće (ĭuo đezbat, ĭel đezbaće)[akc. đezbaće] (gl. p.) — razbiti, odvojiti, odvaliti ◊ tata s-a dus să đezbată gĭața la ĭazu muori — otac je otišao da razbije led na vodeničnom jazu (Tanda) ♦ var. đizbaće (Rudna Glava) ◊ la ļiemno-la s- đizbaće drumu-n stînga — kod onog drveta put se odvaja na levo ♦ / đez/điz + baće [Por.]		[Vidi]
1613	đezbatut	dezbătut	разбијен	đezbatut (đezbatută) (mn. đezbatuț, đezbatuće) [akc. đezbatut] (prid.) — a. razbijen, odvojen, odvaljen; raskliman ◊ s-a frekat vićiļi đe gard, șî un bunduk a ramas đezbatut — češala se goveda o ogradu, i jedan stub je ostao odvaljen b. redak (za tkanje) ◊ kînd muĭerļi țîasă, țîasă batut or đezbatut — kad žene tkaju, tkaju retko ili gusto ♦ var. đizbatut (Rudna Glava) [Por.] ∞ đezbaće		[Vidi]
1489	đezļina	dezlâna	лабавити	đezļina (ĭuo đezļin, ĭel đezļină) [akc. đezļina] (gl.) — labaviti, biti labav, nedovoljno stegnut (za rad sa vunom) ◊ mama a-nbătrîńit, șî tuot măĭ đes iĭ sa đezļină tuorsu, nu sa țîńe pi fus — baba je ostarila, i sve češće joj se labavi pređa, ne drži se na vretenu (Tanda) ♦ var. đizļina ◊ kînd sa fak śarapi, nu-ĭ faś prĭa strîns, numa kîta-ĭ đizļiń, să nu ći bată la piśuor — kada pleteš čarape, ne pleteš ih previše čvrsto, nego ih malo labaviš, da ti ne žuljaju nogu (Rudna Glava) ♦ supr. aļina ♦ / đez/điz + lîna [Por.]		[Vidi]
1488	đezļinat	dezlânat	лабав	đezļinat (đezļinată) (mn. đezļinaț, đezļinaće) [akc. đezļinat] (prid.) — (o radu sa vunom) labav, olabavljen, nedovljno čvrst ◊ kînd tuorś, șă nu răsuśeș firiļi kalumĭ, numa ramîn afanaće pi fus, muĭeriļi ḑîk kă a tuors đezļinat — kada predeš, i kada se konac ne uprede dovoljno čvrsto, tada žene kažu da je pređa labava (Tanda) ♦ var. đizļinat (Rudna GLava) [Por.] ∞ đezļina		[Vidi]
1674	đezmira	dezmira	рашчудити се	đezmira (ĭuo ma đezmir, ĭel sa đezmiră) [akc. đezmira] (gl. p. ref.) — (folk.) raščuditi se, prestati sa čuđenjem, ne čuditi se više; oterati uroke (u bajalicama) ◊ ma miraĭ, ka kînd vaḑuĭ pi draku, numa fakuĭ kruśe șî ma đezmiraĭ ĭuta — začudih se, k’o da sam ugledao đavola, ali se prekrstih, i raščudih se brzo ♦ var. đizmira [Por.] ∞ mira		[Vidi]
1604	đežgina	dejdina	расцепити	đežgina (ĭuo đežgin, ĭel đežgină) [akc. đežgina] (gl. p. ref.) — rascepiti (se), polomiti (se), odlomiti (se), naročito za granu koja se savijanjem prelomi na mestu gde izrasta iz stabla ◊ apļakăm krĭanga ku śerĭașă, numa bagă sama să nu sa đežgińe đi la ļiemn — savij mi granu sa trešnjama, ali pazi da se ne odlomi od stabla [Por.] ♦ dij. var. dîsžgina (Sige) [Hom.] ♦ dij. var. dăžgina (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
1605	đežginat	dezbinat	расцепан	đežginat (đežginată) (mn. đežginaț, đežginaće) [akc. đežginat] (prid.) — rascepan, prelomljen, polomljen; otkinut ◊ dupa vižuļia-sta a ramas pruńi pļiń đi krĭanźe đežginaće — posle ove oluje ostao je šljivik pun prelomljenih grana ♦ var. đižginat [Por.] ∞ đežgina		[Vidi]
3224	đeșkis	deșchis	отворен	đeșkis (đeșkisă) (mn. đeșkiș, đeșkișă) [akc. đeșkis] (prid.) — otvoren ◊ kînd s-a đeșkis rudńiku, mulț s-a prins la lukru, ș-a skapat đi la sîraśiĭe — kad se otvorio rudnik, mnogi su se zaposlili, i utekli od siromaštva ◊ a ramas ușa đeșkisă, șă puorśi a tunat în koļibă — ostala su vrata otvorena, i svinje su ušle u kuću ◊ kînd saćanu sa duśe în oraș, trăbe să țînă uoki đeșkiș — kad seljak ode u varoš, treba da drži oči otvorene ◊ (u izr.) farbă đeșkisă — svetla boja ◊ vînît đeșkis — svetloplav ◊ lukru đeșkis — otvoren, pošten posao ◊ ĭ-a spus đeșkis în uokĭ aĭa śe ginđașće đi ĭel — otvoreno mu je govorio u oči šta misli o njemu ♦ supr. înkis [Por.] ∞ đeșkiđe		[Vidi]
1675	đi	de	од	đi (predl.) — a. od ◊ ļingura ĭe fakută đi ļiemn — kašika je napravljena od drveta ◊ kînd am pļekat đi la vuoĭ, m-a prins pluaĭa — kad sam pošao od vas, uhvatila me kiša b. sa ◊ pluaĭa vińe đi la apus — kiša dolazi sa zapada c. iz- ◊ ușa ĭe înkisă đinuntru — vrata su zaključana iznutra d. za ◊ a kumparat șî đi mińe — kupio je i za mene ◊ ak đi kusut — igla za šivenje c. o ◊ vorbim đi ĭel — govorimo o njemu ♦ var. đe [Por.] dij. var. dă, dîă [Hom.][Mlava][Bran.][Stig] ♦ dij. var. ďe [Kmp.] ∞ đe		[Vidi]
1659	đibruomńik	făraș	ђубровник	đibruomńik (mn. đibruomńiśe) [akc. đibruomńik] (i. s.) — (srb.) đubrovnik, lopatica za izbacivanje smeća ◊ tata a lukrat la rudńik, șî đ-akolo a dus un đibruomńik đi kasă — otac je radio u rudniku, i odande je doneo jedan đubrovnik za kuću ♦ var. đibruovńik ♦ sin. așuou, lopată [Por.]		[Vidi]
1740	đida	deda	навикнути се	đida (ĭuo ma đidau, ĭel sa đidă) [akc. đida] (gl. ref.) — naviknuti se, privići se, odati se, posvetiti se, predati se ◊ nu ći đida la bĭare, kî ĭe bĭarĭa rîău mare — nemoj se odati piću, jer je piće veliko zlo ♦ var. đeda [Por.]		[Vidi]
1741	đidat	dedat	навикнут	đidat (đidată) (mn. đidaț, đidaće) [akc. đidat] (prid.) — naviknut, priviknut, odat, predat; posvećen ◊ s-a đidat la furaluk, șî nu krĭed k-o să skîape đi-nkisuare — odan je krađi, i ne verujem da će izbeći zatvor ◊ s-a pus pi mińe tuoț să ma marit dupa ĭel, șî la urmă ĭuo m-am đitad, n-am avut unđe — navalili su svi na mene da se udam za njega, i ja sam se na kraju predala, nisam imala kud ◊ s-a đidat la karće, ș-a gaćit șkuala — posvetio se knjizi, i završio školu ♦ var. đedat [Por.] ∞ đida		[Vidi]
1658	điduoĭļa	de-a-doilea	попречно	điduoĭļa [akc. điduoĭļa] (pril.) — poprečno, popreko ◊ s-a frînt ļiemnu đi vînt șă stîă điduoĭļa pista drum, ńima ni puaće sî trĭakă đi ĭel — polomilo se drvo od vetra i leži poprečno na putu, niko ne može da prođe od njega ◊ bat muort, mĭarźe điduoĭļa, numa śe nu kađe — mrtav pijan, hoda poprečke, samo što ne padne [Por.]		[Vidi]
1654	điđikă	mândrie ?	дика	điđikă (mn. điđiś) (i. ž.) [akc. điđikă] — (zast.) dika, hvala; ponos ◊ să-ț fiĭe đi điđikă așa kopiĭ — neka su ti na ponos takva deca ◊ điđikă guală — prazna hvala (kad se od hvale nema koristi) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1736	điemper	pulover	џемпер	điemper (mn. điempere) [akc. điemper] (i. s.) — džemper, pulover, gornji deo odeće ispleten od vune ◊ muma mĭ-a-npļećit un điemper frumuos, đi lînă gruasă, să nu-m fiĭe frig — majka mi je isplela lep džemper od debele vune, da mi ne bude hladno ♦ var. đempier [Por.]		[Vidi]
1735	điezmă	ibric	џезва	điezmă (mn. điezme) [akc. điezmă] (i. ž.) — džezva, metalna posuda sa drškom za kuvanje kafe ◊ nu pļeka înga, kă tuman pusîăĭ điezma sî fĭerbĭem kafă — nemoj još da pođeš, upravo sam stavio džezvu da skuvamo kafu ♦ điezbă (Tanda) ♦ sin. uolbă, uală [Por.] ♦ dij. sin. ualbă (Brestovac) [Crn.] ♦ / < tur. cezve < ar. ğädwä — „glavnja, baklja” (Škaljić)		[Vidi]
1742	đigrab	degrabă	ужурбано	đigrab [akc. đigrab] (pril.) — užurbano, brzo, brzopleto ◊ lukru đigrab nuĭe ńiś un lukru — brzopleti posao nije nikakav posao ◊ lukru măĭ đigrab — hitan, važan posao ♦ var. đegrab [Por.]		[Vidi]
1430	đikă	adică	дакле	đikă [akc. đikă] (pril.) — (zast.) dakle, daklem, najzad ◊ tu, đikă, nu ći ogođeșć ku nuoĭ — ti se, daklem, ne slažeš sa nama [Por.]		[Vidi]
1664	đikît	decât	него	đikît [akc. đikît] (pril.) — nego; od; ako ◊ alta nuĭe, frațîluor, đikît sî fuźim đ-aiśa — druge nema, braćo, nego da bežimo odavde ◊ măĭ mare oțoman đikît śi ĭe ĭel, nu ma ĭastă pi lume — većeg lopova nego što je on, nema više na svetu ◊ kum puaće ĭel să fiĭe măĭ bun đikît mińe? — kako on može biti bolji od mene? ◊ đikît va fi aĭa așa, nuoĭ o să perim — ako to bude tako, mi ćemo izginuti [Por.] ∞ kît		[Vidi]
1464	điluok	deloc	одмах	điluok (pril.) — odmah, smesta ◊ điluok slobuoḑ uoĭļi la pașuńe, kî muor đi fuame înkisă-n strungă — odmah pusti ovce na pašu, jer će lipsati od gladi zatvorene u toru [Crn.] ◊ întuarśi-će điluok, nu ći zîbovi akoluo ńiśkotrĭabă — vrati se odmah, nemoj se tamo zadržavati nepotrebno ♦ / (skr) < đi-în-luok ♦ sin. uodma [Por.] ♦ dij. var. dîluok (Bačevica, Dobro Polje) [Crn.]		[Vidi]
1431	đimika	dumică	дробити	đimika (ĭuo đimik, ĭel đimikă) [akc. đimika] (gl. p.) — drobiti, udrobiti ◊ kînd îm dă-n gînd kum la baśiĭe đimikam koļașe-n bļidu ku lapće, la burtă ma duare — kad se setim kako sam na bačiji drobio kačamak u zdelu sa mlekom, stomak me zaboli ♦ var. đemika [Por.]		[Vidi]
1432	đimikat	dumicat	удробљен	đimikat (đimikată) (mn. đimikaț, đimikaće) [akc. đimikat] (prid.) — 1. udrobljen, usitnjen; smrvljen; sitan ◊ malaĭu ku lapće nuĭe dulśe dakă malaĭu nuĭe đimikat marunt — proja sa mlekom nije slatka ako proja nije udrobljena sitno 2. (i. m.) popara ◊ đimikatu sa faśe așa: puń apă ku sarĭe să fĭarbă; kînd fĭarbe apa, puń pîńe zdrumikată, șî mĭastîś; kînd s-angroșîașće, puń brînḑă, șă ĭară mĭastîś — popara se pravi ovako: staviš so u vodu i kuvaš: kad voda provri, staviš udrobljen hleb, i mešaš; kada se zgruša, dodaš sir, i opet mešaš [Por.] ∞ đimika		[Vidi]
1421	đimińață	dimineaţă	ујутро	đimińață2 [akc. đimińață] (pril.) — ujutro, u vreme jutra ◊ alaltîĭerĭ đimińață — prekjuče ujutro ◊ ĭerĭ đimińață — juče ujutro ◊ asta đimińață — ovo jutro ◊ în asta đimińață — jutros, ovog jutra ♦ sin. đesńață ◊ đimińață; mîńe đimińață — ujutro; sutra ujutro ◊ o s-îm vină lukratuori đimińață đinuapće — doći će mi radnici (sutra) ujutro rano ◊ ku sînataće, ńi veđem đimińață — u zdravlje, vidimo se ujutro ◊ mîńe đimińață pļakă la drum — sutra ujutro polaze na put ◊ păĭmîńe đimińață — preksutra ujutro [Por.] ♦ dij. var. đumińață [Mlava]		[Vidi]
1420	đimińață	dimineaţă	јутро	đimińață1 (mn. đimińeț) [akc. đimińață] (i. ž.) — jutro ◊ đimińața ĭe vrĭamĭa đin krapat đi ḑî, pîn la prînḑu al mik, pănă pi la nuauă śasurĭ — jutro je vreme od svitanja do doručka, do oko devet sati [Crn.] ◊ a krapat ḑîua, o să fiĭe o đimińață frumuasă — svanuo je dan, biće lepo jutro [Por.]		[Vidi]
1462	đimult	demult	давно	đimult [akc. đimult] (pril.) — davno, nekad; mnogo vremena unazad ◊ đimult lumĭa a trait în borđeĭ — nekada su ljudi živeli u zemunici ♦ / đi — od + mult — mnogo [Crn.] ◊ đimult, măĭ đimult, șî măĭ đimult — (komp.) davno, davnije, najdavnije ♦ var. đemult [Por.]		[Vidi]
1465	đin	din	из	đin (predl.) — 1. iz ◊ a ĭeșît đin kasă, șî s-a dus — izašao je iz kuće, i otišao 2. sa ◊ đin parća-ĭa vin nuvirĭ ńegri — sa one strane dolaze crni oblaci ♦ dij. var. dîn (Bačevica, Dobro Polje) [Crn.] ♦ / đi + în ♦ dij. var. dăn, dîn [Hom.][Mlava][Zvizd] ♦ dij. var. dim (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
1836	đinafară	dinafară	споља	đinafară [akc. đinafară] (pril.) — spolja, izvana; napolju; sa spoljne strane ◊ tună đinafară ku opinśiļi pļińe đi morśilă, șî nu sa đeskulță — ulazi spolja sa opankama punim blata, i neće da se izuje ♦ supr. đinuntru [Por.] ∞ afară		[Vidi]
1835	đinainće	dinainte	спреда	đinainće [akc. đinainće] (pril.) — spreda, sa prednje strane, ispred ◊ numa kată s-îĭ puń đinainće, da kum aĭ fakut mînkarĭa, luĭ nu sa pasă — samo traži da mu se stavi ispred, a kako je jelo spremano, njega se ne tiče ◊ a ĭeșît đin tufă ku sakurĭa rîđikată, a statut đinainća luĭ, șî nu ĭ-a dat sî trĭakă — izašao je iz grma sa dignutom sekirom, stao ispred njega, i nije mu dao da prođe ♦ supr. đinapuoĭ [Por.] ♦ dij. var. dînainće [Stig] ∞ înainće		[Vidi]
1834	đinapuoĭ	dinapoi	одостраг	đinapuoĭ [akc. đinapuoĭ] (pril.) — odostrag, sa stražnje strane; pozadi ◊ nu ĭa vaḑut ńima, kă iĭ a veńit nuapća ș-atunat pi đinapuoĭ în kasă — nije ih video niko, jer su oni došli noću i odostrag ušli u kuću ♦ sin. đinurmă ♦ supr. đinainće [Por.] ∞ înapuoĭ		[Vidi]
1447	đinće	dinte	зуб	đinće (mn. đinț) [akc. đinće] (i. m.) — 1. (anat.) zub čoveka ili životinje ◊ đințî aĭ marĭ, aĭ miś, aĭ marunț — zubi veliki, mali, sitni ◊ durĭarĭa đințîlor — zubobolja 2. (tehn.) zubac na nekoj napravi ◊ đințî firizuluĭ — zupci testere [Por.] ♦ dij. var. ginće [Buf.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1832	đindarăćiļa	deandăratelea	отпозади	đindarăćiļa [akc. đindarăćiļa] (pril.) — otpozadi, od nazad, straga ◊ ma luvă đindarăćiļa, fara vĭastă, șî pănă ĭuo ma-ntorsăĭ, ĭel sa dusă — dohvatio me je otpozadi, iznenada, i dok sam se ja okrenuo, on je otišao ♦ var. đandarîăćiļa [Por.] ∞ đindarîăt		[Vidi]
1833	đindarîăt	dendărăt	отрага	đindarîăt [akc. đindarîăt] (pril.) — otraga, otpozadi, sa zadnje strane ◊ ma karat ĭel pi ruată, numa ma pus đindarîăt — vozio me je na biciklu, ali me je stavio otraga ♦ sin. đinapuoĭ, đinurmă ♦ supr. đinainće [Por.]		[Vidi]
1715	đinkît	din cât	умало	đinkît [akc. đinkît] (pril.) — umalo, zamalo ◊ ma grabiĭ ĭuta să trĭek pi punće, șă đinkît sî kad în apă — žurio sam da brzo pređem preko brvna, i umalo da padnem u vodu ♦ var. đinkîta ♦ / đi — za + în — u + kîta — malo [Por.] ∞ kît		[Vidi]
1466	đinkoluo	dincolo	оданде	đinkoluo [akc. đinkoluo] (pril.) — odande, odonud, sa one strane (ka nama), na onoj strani (u odnosu na nas) ◊ kasa luĭ ĭe đinkoluo đi drum — njegova kuća je sa one strane puta [Crn.] ◊ tu dăĭ pi đinkoluo, ĭuo dau pi đinkuaśa șî veđem kare drum ĭe măĭ bun — ti idi odonud a ja ću odovud, pa ćemo videti koji je put bolji ♦ var. đinkoļa ◊ șî đinkoluo șî đinkoļa arată kî ĭe śeva đeparće đi nuoĭ, numa đinkoluo ḑîśem kînd nu sa vĭađe, da đinkoļa kînd sa vĭađe, șî kînd ĭe măĭ apruape — i „đinkolo” i „đinkolja” pokazuju da je nešto udaljeno od nas, samo „đinkolo” kažemo kada to ne vidimo, a „đinkolja” kada vidimo i kad nam je bliže [Por.] ♦ dij. var. dînkoluo (Bačevica, Dobro Polje) [Crn.] / đi — „za; od” + în — „u; na” + koluo — „tamo” ♦ up. koluo, înkoluo ♦ supr. đinkuaś [Por.] ∞ akoluo		[Vidi]
2352	đinkotruo	dincotro	откуда	đinkotruo [akc. đinkotruo] (pril.) — otkuda, sa koje strane ◊ pazîaće bińe, nu șćiĭ rîău đinkotruo vińe — čuvaj se dobro, ne znaš zlo otkuda dolazi [Por.] ∞ kotruo		[Vidi]
2353	đinkotruova	dincotrova	однекуда	đinkotruova [akc. đinkotruova] (pril.) — odnekuda, neznano sa koje strane ◊ nu lukră ńimika, numa sa uĭtă la drumol mare, nu-ĭ va veńi mînkarĭa sîngură đinkotruova — ne radi ništa, samo gleda na put, ne bi li mu hrana došla sama odnekuda [Por.] ∞ kotruo		[Vidi]
1467	đinkuaś	dincoace	одовуд	đinkuaś [akc. đinkuaś] (pril.) — odovud, odavde, sa ove strane; ovamo, na ovoj strani ◊ đinkuaś đi ogaș n-a ploĭat — sa ove strane potoka nije padala kiša [Crn.] ♦ dij. var. đinkuaśa ◊ vîntu baće đinkuaśa-n koluo — vetar duva odavde na tamo ◊ trĭeś đinkuaśa, kî ĭe măĭ kald — pređi ovamo, jer je toplije [Por.] ♦ dij. var. đinkośa [Buf.]♦ dij. var. dînkuaś (Bačevica, Dobro Polje) [Crn.] / đi — „za; od” + înkuaś — „ovamo ”		[Vidi]
3822	đinluntru	dinlăuntru	изнутра	đinluntru [akc. đinluntru] (pril.) ● v. đinuntru [Crn.] ∞ înuntru		[Vidi]
1544	đintîń	dintâi	спочетка	đintîń [akc. đintîń] (pril.) — spočetka, u prvi mah, na prvi pogled; prvi po redu ◊ đintîń mi s-a împarut kî ĭe uom đi trĭabă, pĭe urmă vaḑuĭ kî ĭe ĭel o žîguare putrîdă — spočetka mi se činilo da je dobar čovek, kasnije videh da je on jedna pokvarena džukela ◊ lapćiļi đintîń alu vakă nu sa manînkă — prvo kravlje mleko se ne jede ◊ s-a-npins ku tuot, numa să fiĭe al đintîń în rînd — gurao se iz sve snage, samo da bude prvi u redu ♦ / đi + întîń [Por.] ∞ întîń		[Vidi]
1739	đintođeuna	dintotdeauna	одувек	đintođeuna [akc. đintođeuna] (pril.) — (ret.) oduvek, od najranijeg vremena, odvajkada ◊ țîn minće, mama puvesta kă đintođeuna a durait în śierĭ la Svićiļiĭa — pamtim, baba je pričala da je oduvek je grmelo na svetoga Iliju ♦ up. întođeuna [Por.]		[Vidi]
6190	đintra	dintre	од	đintra [akc. đintra] (predl.) — od ◊ nu sa șćiĭe kare ĭe đintra ĭaļe triĭ măĭ frumuasă — ne zna se koja je od njih tri lepša [Por.]		[Vidi]
1463	đinuapće	de noapte	рано	đinuapće [akc. đinuapće] (pril.) — rano, u prvim jutarnjim časovima ◊ mîńe ma skuol đinuapće, kî ma duk în Buļuoț la piĭaț — sutra ustajem rano, jer idem u Boljevac na pijac [Crn.] ◊ đesńață m-am pumeńit prĭa đinuapće — jutros sam se prerano probudio ◊ mîńe vinu kîta măĭ đinuapće — sutra dođi malo ranije (ujutru) [Por.] ♦ / đi — od + nuapće — noć		[Vidi]
1448	đinuarļa	dinioarea	малочас	đinuarļa [akc. đinuarļa] (pril.) — maločas, pre sasvim kratkog vremena, malopre ◊ đinuarļa ažunsăĭ, n-am avut ńiś kînd sî ma điskulț — maločas sam stigao, nisam imao vremena ni da se izujem [Por.] ♦ dij. var. aďinoarļa [Kmp.]		[Vidi]
1547	đinuntru	dinăuntru	изнутра	đinuntru [akc. đinuntru] (pril.) — iznutra, sa unutrašnje strane ◊ a tunat în butuoń, să-l kurîță đinuntru — ušao je u bure da ga očisti iznutra ♦ / đi + înuntru ♦ supr. đinafară [Por.] ♦ var. đinluntru [Crn.] ∞ înuntru		[Vidi]
1709	điodată	deodată	одједном	điodată [akc. điodată] (pril.) — odjednom, iznenada ♦ skr. đodată ◊ fu mĭarńik, șî đodată sari la mińe, vrĭa sî sa bată — beše miran, i odjednom skoči na mene, hoće da se bije ♦ / đi +odată [Por.] ∞ odată		[Vidi]
1683	điokĭ	deochi	урок	điokĭ (mn. điokĭurĭ) [akc. điokĭ] (i. s.) — (mag.) urok, pogled koji ima magijsku moć ◊ đi điokĭ măĭ mult trîabe sî sa pazîaskă kopiĭi în ļagîn — od uroka najviše treba da se čuvaju deca u kolevci ♦ var. điuokĭ [Por.] ♦ dij. var. ďeoĭk [Kmp.]		[Vidi]
1685	điokĭa	deochea	урећи	điokĭa (ĭuo điokĭeḑ, ĭel điokĭaḑă) [akc. điokĭa] (gl. p. ref.) — ureći, uricati, naneti zlo magijskim pogledom ◊ ĭa ći điokĭaḑă șî ku uoki-nkiș — ona te uriče i zatvorenih očiju ♦ var. đokĭa ♦ sin. ramńi, đizmeura, mira [Por.] ∞ điokĭ		[Vidi]
1686	điokĭat	deocheat	урекнут	điokĭat (điokĭată) (mn. điokĭaț, điokĭaće) [akc. điokĭat] (prid.) — ureknut, pod dejstvom magije urokljivih očiju ◊ puaće fi điokĭat tuot śi ĭe viu, șî tuot aĭa śe faśe uomu ku mîńiļi luĭ, đi la ļingură, dakă ĭe fakută frumuasă, pănă la kasă, dakă ĭe mare șî pļină đi gluaće norokuasă — može biti ureknuto sve što je živo, i sve što je čovek stvorio svojom rukom, od kašike, ako je lepo izrađena, do kuće, ako je velika i puna srećnih ljudi [Por.] ∞ điokĭ		[Vidi]
1684	điokĭatură	deochetură	урочица	điokĭatură (mn. điokĭaturĭ) [akc. điokĭatură] (i. ž.) — (mag.) 1. uročica, biće koja ima magijsku moć uricanja ◊ điokĭatură ĭe muĭarĭa ku uokĭ urîț, kare sa miră kînd sa uĭtă la śuava — uročica je žena sa ružnim očima, koja se čudi kada nešto gleda 2. bajalica, basma koja se izgovara kao lek protiv uroka ◊ tuata mumă ćinîră trîabe să șćiĭe vro điokĭatură, să apire kopilu iĭ đi điokĭ — svaka mlada majka treba da zna neku uročicu, da bi zaštitila svoje dete od uroka [Por.] ∞ điokĭ		[Vidi]
2862	điolak	ghiolac	ђаволаст	điolak (điolakă) (mn. điolaț, điolaće) [akc. điolak] (prid.) — đavolast, koji ima narav đavola ◊ kopilu ĭe điolak đi kînd s-a fakut — dete je đavolasto od kako se rodilo ♦ / < srb. đavolak ♦ sin. drakuos [Por.]		[Vidi]
1470	điparće	departe	далеко	điparće [akc. điparće] (pril.) — daleko, udaljeno ◊ điparće ĭe Ńișu, da Beļigradu ĭe șîmîĭ điparće — Niš je daleko, a Beograd je još dalje [Crn.] ♦ dij. var. đeparće ♦ (komp.) prĭa đeparće — predaleko ◊ lasațî-va đi lukrușală, kî s-a dus prîa đeparće — manite se lakrdija, jer su otišle predaleko ◊ s-a dus đeparće — (dosl.) otišao daleko (fig.) uspeo u životu [Por.] ♦ dij. var. dăparće (Rečica) [Stig] ∞ điparta	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1468	điparta	depărta	удаљити	điparta (ĭuo ma đipart, ĭel sa điparće) [akc. điparta] (gl. p. ref.) — udaljiti (se); udaljavati (se) ◊ nu ći điparta đi uoĭ, kî puot sî să-nfurișă șî fak șćetă — nemoj se udaljavati od ovaca, jer mogu da se iskradu i naprave štetu [Crn.] ◊ nu ći điparta đi nuoĭ, kî aĭ sî rîtaśeșć — nemoj se udaljavati od nas, jer ćeš zalutati ♦ dij. var. (ĭuo ma) điparćieḑ, (ĭel sa) điparćiaḑă [Por.]		[Vidi]
1471	đipartare	depărtare	удаљеност	đipartare (mn. đipartărĭ) [akc. đipartare] (i. ž.) — udaljenost; rastojanje; daljina ◊ la munće ĭe întra kîăș mare đipartare — u planini je između kuća velika udaljenost [Por.] ∞ điparta		[Vidi]
1469	đipartat	depărtat	удаљен	đipartat (đipartată) (mn. đipartaț, đipartaće) [akc. đipartat] (prid.) — udaljen; dalek; odvojen, odeljen ◊ kînd ĭe uomu đipartat đi kasă, dorĭașće dupa ĭa — kad je čovek udaljen od kuće, tuguje za njom [Crn.] ◊ a fuost prĭaćiń buń, akuma sînt đipartaț ka śerĭu ku pomîntu — bili su dobri prijatelji, sada su udaljeni ko nebo i zemlja ◊ traĭașće đipartat đi lume — živi odvojen od sveta [Por.] ∞ điparta		[Vidi]
1719	đirĭapta	dreapta	десно	đirĭapta [akc. đirĭapta] (pril.) — desno ◊ la đirĭapta — na desno, udesno ◊ đi đirĭapta — sdesna, sa desne strane ◊ parća đirĭaptă — desna strana (fig. pravedna strana) ◊ mĭerź tot la đirĭapta, pănă nu daĭ pista un ogaș — ideš sve na desno, dok ne naiđeš na jedan potok ◊ iĭ s-a luvat mîna đirĭaptă, șî piśuoro-l đirĭept, uloźit ḑaśe în pat — oduzela mu se desna ruka i desna noga, šlogiran leži u krevetu ♦ supr. stînga [Por.] ∞ înđirĭepta		[Vidi]
6495	đirĭepțăsk	legal	правнички	đirĭepțăsk (đirĭepțîaskă) (mn. đirĭepțășć, đirĭepțśășće) (prid.) — pravni, pravnički ◊ ažutarĭa đirĭepțîaskă — pravna pomoć [Por.] ∞ înđirĭepta		[Vidi]
1718	đirĭept	drept	прав	đirĭept (đirĭaptă) (mn. đirĭepț, đirĭapće) [akc. đirĭept] (prid.) — 1. (za pravac) prav, direktan ◊ ļiemnu krĭașće đirĭept în sus — drvo raste pravo na gore ◊ țî sa uĭtă đirĭept în uokĭ, șî minće — gleda te pravo u oči, i laže ◊ s-a đisparțît, unu s-a dus đirĭept la kasă, da alalalt s-a dus în padure — rastali su se, jedan je otišao pravo kući, a drugi je otišao u šumu 2. (za pravo) nasledan, koji polaže pravo na nasleđe ◊ fĭaćiļi đemult n-avut đirĭept pi moșîĭe — devojke nekada nisu imale pravo na nasleđe imovine 3. (za moral) ispravan, pravedan, istinoljubiv ◊ uom đirĭept ku tuot — čovek ispravan u svemu ◊ nu kat alta ńimik đi la ćińe la sud, numa să spuń aĭa śi ĭe đirĭept — ne tražim ništa drugo od tebe na sudu, nego da kažeš ono što je pravo ♦ supr. strîmb [Por.] ∞ înđirĭepta		[Vidi]
1720	đirĭeptaće	dreaptate	правда	đirĭeptaće (mn. đirĭeptîăț, đirĭeptîățurĭ) [akc. đirĭeptaće] (i. ž.) — pravda ◊ nu ĭe đirĭeptaće-n lume, ńiś la sud, ńiś la bisîarikă — nema pravde u svetu, ni na sudu, ni u crkvi ◊ fara bań, grĭeu o sî ĭeș la đirĭeptaće — bez para, teško ćeš ostvariti pravdu [Por.] ∞ înđirĭepta		[Vidi]
1427	đirĭes	dres	поправљен	đirĭes1 (mn. đirĭasă) (mn. đirĭeș, đirĭasă) [akc. đirĭes] (prid.) — popravljen, opravljen, koji je ispravan ◊ akuma mi ĭe karu đirĭes, șî puot să-l mîn — sada su mi kola popravljena, i mogu da ih vozim [Por.] ∞ đireźe		[Vidi]
1426	đirĭeźe	drege	поправити	đirĭeźe1 (ĭuo đirĭeg, ĭel đirĭaźe) [akc. đireźe] (gl.) — (za napravu) popraviti, popravljati ◊ atîta ĭe karu strîkat, đi nu sa măĭ puaće đirĭeźe — toliko su kola pokvarena, da se više ne mogu popraviti ♦ var. đirĭaźe [Por.]		[Vidi]
5133	đirĭeźe	drege	зачинити	đirĭeźe2 (ĭuo đirĭeg, ĭel đirĭaźe) [akc. đirĭeźe] — (nutr.) začiniti, zgotoviti čorbu ◊ ḑama sa đirĭaźe ku uou batut șă ku oțăt — čorba se začinjava umućenim jajetom i sirćetom ◊ kînd sa đirĭaźe ḑama, dakă uou batut sa tuarnă îń ḑamă ferbinće, uou sa prîvarĭașće ș-în ḑamă s-a fak torofloanță — kada se začinjava čorba, ako se umućeno jaje sipa u vrelu čorbu, jaje se zapari i u čorbi se naprave dronjci ◊ sî nu sa prîvarĭskă uou kînd sa đirĭaźe ḑama, măĭ întîń uala sa ĭa đi pi fuok, sî sa raśiaskă — da se ne bi zaparilo jaje kad se začinjava čorba, lonac se skida sa vatre, da se ohladi [Por.]		[Vidi]
1619	đis-	des-	рас-	đis-, điz- (pref.) — ras-, raz-, is-, iz- od-, ot-, s- ◊ đisparțî (đis + sparțî) — rastaviti, razdvojiti ◊ đizbraka (điz + /în/braka) — svući (odeću) ◊ đișkuńa (đis /s:ș/ + kuńa) — otključati (Rudna Glava) ♦ var. đes-, đez- (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1691	đisag	desag	бисага	đisag (mn. đisaź) [akc. đisag] (i. m.) — bisaga, dvostruka torba ◊ a umplut đisaźi ku grîu, ļ-a pus pi kal șî s-a dus ku ĭiĭ la muară — napunio je bisage žitom, bacio ih na konja, i odneo na vodenucu ♦ var. bisag [Por.] ∞ sak		[Vidi]
4652	đisară	deseară	вечерас	đisară [akc. đisară] (pril.) — (izob.) večeras, uveče ◊ vuorba đisară astăḑ nu însamnă ńimika, numa ĭe o parće đin vuorbă „înđisară” kare ĭe tot una ku „astară” — reč „đisara” danas ne znači ništa, samo je deo reči „anđisara” koja je isto što i „večeras” ♦ up. înđisară [Por.] ∞ sară		[Vidi]
1549	đisfațat	desfăţat	отворен	đisfațat (đisfațată) (mn. đisfațaț, đisfațaće) [akc. đisfațat] (prid.) — otvoren, iskren; neposredan ◊ ĭel ĭe uom đisfațat, śe guođe vorbĭașće, tuot ĭe adăvarat — on je otvoren čovek, šta god kaže, sve je istinito [Crn.]		[Vidi]
1552	đisfakut	desfăcut	расформиран	đisfakut (đisfakută) (mn. đisfakuț, đisfakuće) [akc. đisfakut] (prid.) — rasformiran, rasturen ◊ îm kaḑu śasńiku đin mînă, sî sparsă șî ramasă žuos tuot đisfakut — pade mi sat iz ruke, razbi se i ostade dole sav rasturen [Crn.] ∞ đisfaśa		[Vidi]
1551	đisfaśa	desface	расформирати	đisfaśa (ĭuo đisfak, ĭel đisfaśe) [akc. đisfaśa] (gl. p. ref.) — rasformirati, rasklopiti, raskinuti, rasparati 1. (za naprave) rasformirati, rasklopiti ◊ đisfakuĭ grapa đi s-o pućem înkarka-n kar — rasklopio sam drljaču da bismo je mogli natovariti na kola [Crn.] 2. (za odeću) rasparati ◊ baba đisfaśe điemper batrîn să îmļerćiaskă manuș đi ńepuot — baka para stari džeper da isplete unuku rukavice 3. (za odnose) raskinuti, razvrgnuti ◊ śe god faś, puoț să đisfaś; aĭ batrîń ku vuorba-ĭa a-nsamnat șî kînd s-a lasat đi vro vuorbă: a đisfakut vuorba đi vinḑare, đi nuntă, đi vrun lukru — što god praviš, možeš da pokvariš; stari su ovu reč koristili da označe i raskid nekog dogovora: raskinuli su dogovor o prodaju, o svadbi, o nekom poslu (Rudna Glava) ♦ sin. rasfaśa [Por.]		[Vidi]
1722	đisfășura	desfășura	одмотавати (се)	đisfășura (ĭuo đisfîășur, ĭel đisfîășură) [akc. đisfășura] (gl. p. ref.) — odmotavati (se), odvijati (se), raspovijati ◊ đisfășură skućiku la kopil, sî nu sa nîparĭaskă — raspovij benkice detetu, da se ne ojede ◊ tata đisfășură kuraua, șî ma luvă la bataĭe — otac je odmotao kaiš, i počeo da me mlati ♦ supr. înfășura [Por.] ♦ dij. var. đisfașura [Crn.]		[Vidi]
1724	đisfășurare	desfășurare	одмотавање	đisfășurare (mn. đisfășurîărĭ) [akc. đisfășurare] (i. ž.) — odmotavanje, razmotavanje, odvijanje, raspovijanje ◊ kînd în vĭeț sî-nfîășurĭ kopilo-l mik, đisfășurarĭa ĭe ușuară — kad naučiš da prepoviješ malo dete, raspovijanje je lako ♦ var. đisfîșurare ♦ supr. înfășurare [Por.] ∞ đisfășura		[Vidi]
1723	đisfășurat	desfășurat	одмотан	đisfășurat (đisfășurată) (mn. đisfășuraț, đisfășuraće) [akc. đisfășurat] (prid.) — odmotan, odvijen, raspovijen (za nešto što je bilo uvijeno, zavijeno, zamotano i sl.) ◊ mĭarźe ka Nasta Suļi, ku braśir-ļi đisfășuraće — ide kao Nasta Suljina sa odmotanim tkanicama ♦ var. đisfîșurat ♦ supr. înfîșurat [Por.] ♦ dij. var. đisfașurat [Crn.] ∞ đisfășura		[Vidi]
1608	đisfîrșî	începe	начети	đisfîrșî (ĭuo đisfîrșîăsk, ĭel đisfîrșîașće) [akc. đisfîrșî] (gl. p.) — načeti, početi koristiti zalihe hrane za stoku ili ljude ◊ la sat sa đisfîrșîașće klańa ku fîn, frunḑarĭu, saku ku fańină, śubăru ku brînḑă — na selu se načinje plast sa senom, lisnik, džak sa brašnom, čabar sa sirom ♦ var. đizvîrșî [Por.]		[Vidi]
1609	đisfîrșît	început	начет	đisfîrșît (đisfîrșîtă) (mn. đisfîrșîț, đisfîrșîće) [akc. đisfîrșît] (prid.) — načet, koji je počeo da se koristi, obično u vezi sa zalihom stočne ili ljudske hrane ◊ am tri klîăń ku fîn, una ĭe đisfîrșîtă da dua nus — imam tri plasta sena, jedan je načet, dva nisu ♦ sin. înśeput [Por.] ∞ đisfîrșî		[Vidi]
1668	đisfoĭa	desfoia	разлистати	đisfoĭa (ĭuo ma đisfuoĭ, ĭel sa đisfuaĭe) [akc. đisfoĭa] (gl. p. ref.) — razlistati (se), rascvetati (se), rasklopiti (se), raskupusati (se) ◊ karća s-a đisfoĭat tuată, șî đîskaļița ma tras đi urĭekĭ — knjiga mi se sva raskupusala, i učiteljica me je vukla za uši ♦ sin. đisprinđe ♦ supr. înfoĭa [Por.] ∞ fuaĭe		[Vidi]
1669	đisfoĭat	desfoiat	разлистан	đisfoĭat (đisfoĭată) (mn. đisfoĭaț, đisfoĭaće) [akc. đisfoĭat] (prid.) — razlistan, rasklopljen, rascvetan, raskupusan, raskopčan ◊ mĭarźe pin vînt ku burka đisfoĭată, puaće ļesńe sî sa bulnavĭaskă — ide po vetru sa raskopčanim kaputom, može lako da se razboli ♦ supr. înfoĭat [Por.] ∞ fuaĭe		[Vidi]
1581	đisfrîna	desfrâna	разуздати	đisfrîna (ĭuo ma đisfrîńeḑ, ĭel sa đisfrîńaḑă) [akc. đisfrîna] (gl. p. ref.) — razuzdati se, postati neobuzdan ◊ dakă kopiĭi nu struogîĭ păn’ sînt miś, iĭ sa đisfrîńaḑă kînd krĭesk, șî sa duk în lumĭa albă — ako decu ne pritegneš dok su mala, razuzdaju se kad porastu, i odlaze u beli svet [Por.] ∞ frîu		[Vidi]
1582	đisfrînat	desfrânat	разуздан	đisfrînat (đisfrînată) (mn. đisfrînaț, đisfrînaće) [akc. đisfrînat] (prid.) — razuzdan ◊ a luvat mau, mĭarźe đisfrînat pin sat da kopiĭ bat kanta dupa ĭel — pomahnitao, ide razuzdan kroz selo a deca lupaju kantu za njim ♦ var. đesfrînat [Por.] ∞ đisfrîna		[Vidi]
1726	đisfunda	desfunda	отчепити	đisfunda (ĭuo đisfund, ĭel đisfundă) [akc. đisfunda] (gl. p.) — 1. otčepiti, otpušiti ◊ mi sa đisfundară urĭekiļi, ș-akuma aud bińe — otčepile mi se uši, i sada čujem dobro 2. (za predmete koji imaju dno) ostati bez dna, izgubiti dno ◊ kaldarĭa ruźińită ĭuta sa đisfundă — zarđali bakrač brzo ostaje bez dna ♦ înfunda [Por.] ∞ fund		[Vidi]
1728	đisfundare	desfundare	отчепљивање	đisfundare (mn. đisfundîărĭ) [akc. đisfundare] (i. ž.) — otčepljivanje, otpušavanje ◊ barbațî-mĭu s-a dus la lukru, kă astîḑ înśape đisfundarĭa țîăvilor đi apă — muž mi je otišao na posao, jer danas počinje otčepljivanje vodovodnih cevi [Por.] ∞ đisfunda		[Vidi]
1727	đisfundat	desfundat	отчепљен	đisfundat (đisfundată) (mn. đisfundaț, đisfundaće) [akc. đisfundat] (prid.) — 1. otčepljen, otpušen; kome je otpalo dno, koji je bez dna ◊ țîăviļi sănt đisfundaće, șî apa akuș vińe — cevi su otčepljenje, i voda će uskoro doći 2. (za svirače) sviranje melodije na visokim tonovima ◊ bun lăutarĭ kare kîntă đisfundat, ka kînd îț dîă îăripĭ pănă žuoś — dobar violinista koji svira visoko, kao da ti daje krila dok igraš ♦ supr. înfundat [Por.] ∞ đisfunda		[Vidi]
1628	điskarka	descărca	истоварити	điskarka (ĭuo điskark, ĭel điskarkă) [akc. điskarka] (gl. p. ref.) — istovariti, rastovariti, skinuti tovar ili teret sa nekog nosača ◊ nu điskarka karu pănă nu vińe śińeva sî-ț ažuće — nemoj istovariti kola dok neko ne dođe da ti pomogne ♦ var. đeskarka ♦ supr. înkarkă [Por.]		[Vidi]
1629	điskarkat	descărcat	истоварен	điskarkat1 (điskarkată) (mn. điskarkaț, điskarkaće) [akc. điskarkat] (prid.) — istovaren, rasterećen ◊ karîļi điskarkaće puot sî trĭakă pi puodu đi ļiemn — istovarena kola mogu da pređu preko drvenog mosta ♦ supr. înkarkat [Por.] ∞ điskarka		[Vidi]
1630	điskarkat	descărcat	истовар	điskarkat2 (mn. điskarkaturĭ) [akc. điskarkat] (i. s.) — istovar, istovarivanje; skidanje tovara ili tereta sa nekog nosača ◊ trag pĭatra đi kasă, șî am mulț lukratuori la điskarkat — prevlačima kamen za kuću, pa imam mnogo radnika na istovaru [Por.] ∞ điskarka		[Vidi]
1746	điskarkatură	descărcătură	истоваривање	điskarkatură (mn. điskarkaturĭ) [akc. điskarkatură] (i. ž.) — 1. istovarivanje, skidanje tovara ◊ măĭ avĭem vro duauă-triĭ điskarkaturĭ đi pĭesîk, șî lukru đi astîḑ ĭe gata — imamo još dva-tri istovarivanja peska, i posao za danas je gotov 2. istovar, materijal koji se istovaruje ◊ a lasat điskarkatura-n mižluoku drumuluĭ — ostavio je istovar na sred puta [Por.] ∞ điskarka		[Vidi]
1706	điskatarama	descătărăma	откопчати (се)	điskatarama (ĭuo điskataramĭeḑ, ĭel điskataramĭaḑă) [akc. điskatarama] (gl. p. ref.) — otkopčati (se), raskopčati (se) ◊ kînd ĭe katarama bună, nu sî puaće điskatarama ļesńe — kad je kopča dobra, ne može se otkopčati lako ♦ up. kataramă [Crn.] ♦ dij. var. đeskatarama [Por.]		[Vidi]
1705	điskataramat	descătărămat	раскопчан	điskataramat (điskataramată) (mn. điskataramaț, điskataramaće) [akc. điskataramat] (prid.) — raskopčan, otkopčan ◊ n-am bagat sama, am mĭers ku opinka đi gumă điskataramată pin naruoĭ, șî opinka mĭ-a pikat đi pi piśuor — nisam obratio pažnju, išao sam sa otkopčanim opankom kroz blato, i opanak mi je spao s noge ♦ up. kataramă [Crn.] ♦ dij. var. đeskîtaramat [Por.] ∞ điskatarama		[Vidi]
1637	điskăļika	descăleca	сјахати	điskăļika (ĭuo ma điskăļik, ĭel sa điskăļikă) [akc. điskăļika] (gl. p. ref.) — sjahati, sići sa konja ili sa druga jahaće životinje ◊ nu puaće sîngură ńiś sî sa înkaļiśe, ńiś sî sa điskăļiśe đi pi kal — ne može sama ni da uzjaše, ni da sjaše s konja ♦ sin. dubarî [Por.] ∞ kal		[Vidi]
1631	điskărkatuorĭ	descărcător	истоваривач	điskărkatuorĭ (mn. điskărkatuorĭ) [akc. điskărkatuorĭ] (i. m.) — istovarivač, osoba koja radni na istovaru ◊ ḑîaśe ań am lukrat ku lopata, am fuost điskărkatuorĭ la stańița đi vuoz — deset godina sam radio sa lopatom, bio sam istovarivač na železničkoj stanici ♦ supr. înkărkatuorĭ [Por.] ∞ điskarka		[Vidi]
1620	điskîlśi	descâlci	распетљати	điskîlśi (ĭuo điskîlśiesk, ĭel điskîlśiașće) [akc. điskîlśi] (gl. p. ref.) — raspetljati, razmrsiti, razdvojiti nešto što je upetljano, umršeno ◊ m-a-nkîlśiĭ tuorsu, șî nu puot să-l điskîlśiesk sîngură — umrsila mi se pređa, i teško mi je da je razmrsim sama ♦ sin. đizvîrḑî ♦ supr. înkîlśi [Por.]		[Vidi]
1621	điskîlśit	descâlcit	распетљан	điskîlśit (điskîlśită) (mn. điskîlśiț, điskîlśiće) [akc. điskîlśit] (prid.) — raspetljan, razmršen ◊ firîļi la pîătură sînt điskîlśiće, puoț s-o kuoș pi đi lîăturĭ — konci na ponjavi su razmršeni, možeš da je opšiješ ♦ var. đeskîlśit ♦ sin. đizvîrḑît ♦ supr. înkîlśit [Por.]		[Vidi]
1750	điskļeșta	descleșta	откљештити (се)	điskļeșta (ĭuo ma điskļeșćieḑ, ĭel sa điskļeșćiaḑă) [akc. điskļeșta] (gl. p. ref.) — otklještiti (se), osloboditi (se) ◊ atîta ma strîns în șîaļe, đu nu puot ma điskļeșta ļesńe — toliko me steglo u leđima, da se ne mogu lako otklještiti ♦ supr. înkļeșta [Por.]		[Vidi]
1752	điskļeștare	descleștare	откљештавање	điskļeștare (mn. điskļeștîărĭ) [akc. điskļeștare] (i. ž.) — otklještavanje, opuštanje, labavljenje ◊ kînd țî sa-nkļeșćiaḑă șîaļiļi, gasîa o fată mare sî-ț fakă o „điskļeștare” — kad ti se uklješte leđa, nađi neko devojče da ti uradi jedno „otklještavanje” ♦ supr. înkļeștare [Por. ∞ điskļeșta		[Vidi]
1751	điskļeștat	descleștat	откљештен	điskļeștat (điskļeștată) (mn. điskļeștaț, điskļeștaće) [akc. điskļeștat] (pril.) — otklješten, oslobođen, otkočen ◊ đi kînd mi ĭe điskļeștat șîaļiļi, ĭuo mis alt uom — otkad su mi leđa otklještena, ja sam drugi čovek ♦ supr. înkļeștat [Por.] ∞ điskļeșta		[Vidi]
2779	điskobeļi	decebăli	искобељати се	điskobeļi (ĭuo ma điskobeļesk, ĭel sa điskobeļiașće) [akc. điskobeļi] (gl. p. ref.) — iskobeljati se, izvuće se iz neke neprilike, spasiti se ◊ dakă ći-nkîlśeșć ku îĭ, nu ći măĭ điskobeļieșć ļesńe đin gĭarîļi luor — ako se upetljaš s njima, nećeš se lako iskobeljati iz njihovih kandži ◊ fusăĭ datuorĭ pista masură, ama kumva ma điskobeļiĭ đin dîtoriĭ — bio sam prezadužen, ali sam se nekako iskobeljao iz dugova [Por.]		[Vidi]
1692	điskolaśi	descolaci	расклупчати	điskolaśi (ĭuo ma điskolaśiesk, ĭel sa điskolaśiașće) [akc. điskolaśi] (gl. p. ref.) — 1. rasklupčati se, odmotati se, ne biti više sklupčan ◊ kum, drakuluĭ, mi sa điskolaśi žîța-sta đi pi mosuor? — kako mi se, dođavola, razmotala ova žica sa kalema? ♦ sin. disfaku 2. (psih.) razrogačiti, iskolačiti oči ◊ kînd ļi auḑî pi tuaće śe ļi am fakut, muma atîta điskolaśi uoki đi ma spumîntaĭ k-o sî krîape — kad je čula sve šta sam uradio, majka je toliko razrogačila oči da sam se uplašio da će svisnuti ♦ supr. înkolaśi [Por.]		[Vidi]
1693	điskolaśit	descolăcit	расклупчан	điskolaśit (điskolaśită) (mn. điskolaśiț, điskolaśiće) [akc. điskolaśit] (prid.) — rasklupčan, razmotan ◊ saĭla stă điskolaśită supt șupă, șî ruźińiașće — sajla leži rauzmotana pod šupom, i rđa ♦ supr. înkolaśit [Por.] ∞ điskolaśi		[Vidi]
2359	điskroșńa	descroșna	растоварити	điskroșńa (ĭuo ma điskroșńieḑ, ĭel sa điskruașńe) [akc. điskroșńa] (gl. p. ref.) — rastovariti (se), skinuti torbu sa krošnjom sa leđa; rastrontati se ◊ ažută sî ma điskroșńieḑ, kă nu puot sîngură sî điznuod obrăńiļi trîășći đi la pĭept — pomogni mi da se rastovarim, jer ne mogu da razvežem čvor torbinih uprtnjača na grudima [Por.] ∞ kruoșnă		[Vidi]
2360	điskroșńat	descroșnat	растоварен	điskroșńat (điskroșńată) (mn. điskroșńaț, điskroșńaće) [akc. điskroșńat] (prid.) — rastovaren, rasterećen; kome je skinuta torba sa leđa ◊ lasaĭ trasta ku șîbiĭaļe, șî pļekaĭ înainće điskroșńată, ușuară ka pasîrĭa — ostavila sam torbu sa šibljem, i pođoh napred rastovarena, laka kao ptica [Por.] ∞ kruoșnă		[Vidi]
1648	điskuasă	descoasă	рашити	điskuasă (ĭuo ma điskuos, ĭel sa điskuasă) [akc. điskuasă] (gl. p. ref.) — rašiti, rasparati ◊ țuala sa điskuasă ĭuta dakă kroĭtuorĭu n-a kusut bun — odelo se brzo rašije ako krojač nije dobro šio ♦ var. đeskuasă [Por.]		[Vidi]
1584	điskulț	desculţ	бос	điskulț (điskulță) (mn. điskulț, điskulće) [akc. điskulț] (prid.) — bos, bosonog, bez obuće ◊ în vrĭamĭa lu opinś đi puork, tuata vara lumĭa a mĭers điskulță — u vreme svinjskih opanaka, ljudi su celog leta išli bosi ♦ var. đeskulț ♦ ? / skr. < điskulțat [Por.] ♦ dij. var. dăskulț [Mlava][Hom.] ∞ điskulța		[Vidi]
1583	điskulța	desculţa	изувати	điskulța (ĭuo điskulț, ĭel điskulță) [akc. điskulța] (gl. p. ref.) — izuvati obuću, sebi ili nekom drugom ◊ nu ći điskulța, kî asta nuĭe kasă domńaskă — nemoj se izuvati, jer ovo nije gospodska kuća ♦ var. đeskulța ◊ supr. înkalța — obuvati [Por.]		[Vidi]
1585	điskulțat	desculţat	босоног	điskulțat (điskulțată) (mn. điskulțaț, điskulțaće) [akc. điskulțat] (prid.) — bosonog, bez obuće, bos; izuven ◊ nu vrĭeu să tun, kă mis điskulțat, d-am trĭekut pin ńișći morśilarĭ, șî ma ćĭem k-ăț im puodu — neću da uđem jer sam bos, a prošao sam kroz neko blatište, pa se bojim da ću ti isprljati pod ◊ uomu ĭe điskulțat kînd sa điskulță — čovek je bos kada se izuje ♦ var. đeskulțat ♦ var. skr. điskulț [Por.] ∞ điskulța		[Vidi]
1635	điskurka	descurca	распетљати	điskurka (ĭuo ma điskurk, ĭel sa điskurkă) [akc. điskurka] (gl. p. ref.) — 1. raspetljati, razmrsiti ◊ am aļergat ku furka-n mînă pin ńișći tufe dupa viće, șî abĭa pĭe urmă am điskurkat kairu đi spińamă — trčala sam sa preslicom u ruci kroz neko žbunje za stokom, pa sam posle jedva razmrsila kudeljku od trnjaka 2. (fig) ratosiljati se; osloboditi se ili izvući iz neke neprijatne situacije ◊ feĭmĭa ku naruok đ-al mare sa do điskurkat đi bĭețîoso-la a iĭ — ćerka mi se uz veliku sreću konačno ratosiljala one njene pijandure ♦ sin. điskîlśi, đizvîrḑî, điznoda ♦ supr. înkurka [Por.]		[Vidi]
1636	điskurkat	descurcat	ослобођен	điskurkat (điskurkată) (mn. điskurkaț, điskurkaće) [akc. điskurkat] (prid.) — oslobođen, rasterećen ◊ tuma kînd am întuors împrumutu, am putut trai điskurkat đi tuaće grižîļi — tek kad sam vratio dug, mogao sam živeti oslobođen svih briga ♦ sin. ușurat [Por.] ∞ điskurka		[Vidi]
1649	điskusut	descusut	рашивен	điskusut (điskusută) (mn. điskusuț, điskusuće) [akc. điskusut] (prid.) — rašiven, rasparan ◊ saśi-șća sînt điskusuț, nus đi trĭabă — ovi džakovi su rašiveni, nisu za upotrebu [Por.] ∞ điskuasă		[Vidi]
1687	đispana	despăna	расклинити	đispana (ĭuo đispańeḑ, ĭel đispańaḑă) [akc. đispana] (gl. p. ref.) — 1. raskliniti, izvaditi klinove ◊ ma duk să đispańeḑ karu, kî mi s-a slabit șîna pi drum, ș-a fuost muara s-o înpańeḑ sî nu-m piśe đi pi ruată — idem da „rasklinim” kola, jer mi se olabavila šina na putu, pa sam morao da joj stavim klinove da ne spadne sa točka 2. ogoliti (se), skinuti oteću, raspasati se ◊ kînd će duś la ibomńikă, nu ći đispana uodma, kă dakă ći prispĭașće barbatî-su, fuź în pĭaļa guală — kad odeš kod ljubavnice, nemoj se raspasati domah, jer ako te zbrza muž, bežiš nag do gole kože [Por.]		[Vidi]
1688	đispanat	despănat	расклињен	đispanat (đispanată) (mn. đispanaț, đispanaće) [akc. đispanat] (prid.) — 1. rasklinjen, kome su skinuti klinovi, klipovi ili izvađeni čepivi ◊ am spart gĭața la fusu mori, ș-akuma muara lukră bun, đispanată — razbio sam led sa vodeničnog vretena, i sada vodenica radi dobro, raščepljena 2. razgolićen, raspasan, raščupan, razdrljan, neurednog izgleda — n-a-nkiptorat bumbi kum trîabe, șî mĭarźe ku kamașa đispanată — nije dobro zakopčao dugmad, pa ide sa razdrljanom košuljom [Por.] ∞ đispana		[Vidi]
1721	đisparțală	despărțeálă	растављање	đisparțală (mn. đisparțîaļe) [akc. đisparțală] (i. ž.) — rastavljanje, razdvajanje, odvajanje, odeljivanje; podvojavanje ◊ mi sa suit în vîru kapuluĭ ku đisparțălur-ļi a luor — popeli su mi se navrh glave sa njihovim rastavljanjima ◊ dupa rat a tunat mare đisparțală în lume — posle rata nastalo je velika podvojavanje među ljudima [Por.] ∞ đisparțî		[Vidi]
1632	đisparțî	despărţî	раздвојити	đisparțî (ĭuo đispart, ĭel đisparće) [akc. đisparțî] (gl. p. ref.) — razdvojiti, odvojiti, rastaviti ◊ parințî mi s-a đisparțît înga kînd am fuost kopil — roditelji sumi se rastavili još dok sam bio dete ◊ đisparće kopiĭe-ĭa pănă nu sa ĭau la bataĭe — razdvoji tu decu dok se ne pobiju [Por.]		[Vidi]
1633	đisparțît	despărţit	раздвојен	đisparțît (đisparțîtă) (mn. đisparțîț, đisparțîće) [akc. đisparțît] (prid.) — razdvojen, rastavljen, odvojen, odeljen ◊ mult am fuost đisparțîț, ama nu ń-am zuĭtat unu đi altu — dugo smo bili razdvojeni, ali nismo zaboravili jedno drugo [Por.] ∞ đisparțî		[Vidi]
1689	đispătura	despătura	расклопити	đispătura (ĭuo đispătur, ĭel đispătură) [akc. đispătura] (gl. p.) — rasklopiti, razviti; razlistati ◊ sa đispătură aĭa śe puaće sî sa înpăture: fuaĭa đi arćiĭe, pătura, kimĭașa, nuovina ... — rasklapa se ono što se može sklopiti: list hartije, ponjava, košulja, novina ... ♦ sin. đisfuoĭa ♦ supr. înpătura, împătura [Por.] ∞ pătura		[Vidi]
1690	đispăturat	despăturat	расклопљен	đispăturat (đispăturată) (mn. đispăturaț, đispăturaće) [akc. đispăturat] — rasklopljen ◊ a lasat novina đispăturată pi astal a fară, șî vîntu ĭa skimotoșît fuoiļi — ostavo je novine rasklopljene napolju na stolu, i vetar je zgužvao listove ♦ sin. đisfoĭat [Por.] ∞ đispătura		[Vidi]
1480	đispiđekat	despiedecat	откочен	đispiđekat (đispiđekată) (mn. đispiđekaț, đispiđekaće) [akc. đispiđekat] (prid.) — 1. otkočen ◊ pi drumo-l bun mîń karu đispiđekat, numa la stîrmină ăl înpĭađiś — po ravnom putu teraš kola otkočena, samo ih na nizbrdici zakočiš 2. (fig.) raspasan, razuzdan ◊ aș ḑîśa kî ĭe đi plaku mĭeu baĭato-la prĭa đispiđekat — rekao bih da je za moj ukus taj momak previše razuzdan [Por.] ∞ đispĭađika		[Vidi]
1479	đispĭađika	despiedica	откочити	đispĭađika (ĭuo đispĭađik, ĭel đispĭađikă) [akc. đispĭađika] (gl.) — otkočiti, otpustiti kočnicu, skinuti objekat kojim su kola bila zakočena ◊ đispĭađikă karu, kî ažunsărîm la luok bun — otkoči kola, jer smo stigli na ravan put ♦ var. đispiđika [Por.]		[Vidi]
1481	đispļeći	despleti	расплести	đispļeći (ĭuo đispļećiesk, ĭel đispļećiașće) [akc. đispļeći] (gl. p. ref.) — rasplesti, rasplitati, razdvojiti ono što je bilo upleteno ◊ nu đispļeći bîrțîļi la fată, kă frumuos iĭ stau — nemoj rasplitati kike devojčici, jer joj lepo stoje ♦ spr. împleći [Por.]		[Vidi]
1482	đispļećit	despletit	расплетен	đispļećit (đispļećită) (mn. đispļećiț, đispļećiće) [akc. đispļećit] (prid.) — raspleten ◊ muĭarĭa žîăļńikă a mĭers đispļećită — žena u žalosti išla je raspletena ♦ (demon.) đispļećita - (euf.) naziv za demone ženskog roda: kugu, čumu, šumsku majku ♦ supr. împļećit [Por.] ∞ đispļeći		[Vidi]
1483	đispļećitură	despletiture	расплитање	đispļećitură (mn. đispļećiturĭ) [akc. đispļećitură] (i. ž.) — rasplitanje ◊ numa pintru otară, a tunat într-o đispļećitură tare grĭa đi trĭabă — samo zbog međa, ušli su u neko jako teško rasplitanje stvari ♦ supr. împļećitură [Por.] ∞ đispļeći		[Vidi]
1696	đispodobi	despodobi	растронтати се	đispodobi (ĭuo ma đispodobĭesk, ĭel sa đispodobĭașće) [akc. đispodobi] (gl. p. ref.) — rastrontati se, skinuti višak odeće ◊ ĭarna kînd pļakă la drum, uomu sa-npodobĭașće ku trankuće în tot fĭeļu sî nu-ĭ fiĭe frig, da kînd vińe la koļibă, ĭel sa đispodobĭașće — zimi kad čovek krene na put, natronta se svim i svačim da mu ne bude hladno, a kad dođe kući on se rastronta (Tanda) ◊ țîn minće kum mama Ļița ńi zbera ĭarna kînd tunam în kasă, sî ńi đispodobim, să nu duśem zapadă-n suobă — sećam se kako je baba Lica vikala na nas zimi kada smo ulazili u kuću, da se rastrontamo, da ne unosimo sneg u sobu (Rudna Glava) ♦ sin. đizbraka ♦ supr. înpodobi [Por.] ∞ poduabă		[Vidi]
1697	đispodobit	despodobit	растронтан	đispodobit (đispodobită) (mn. đispodobiț, đispodobiće) [akc. đispodobit] (prid.) — rastrontan, koji je skinuo suvišnu odeću ◊ măĭ ļesńe suflu așa đispodobit, đi kît înkarkat ku țolamă — lakše dišem ovako ratsrontan, nego natovaren odećom ♦ sin. đizbrakat [Por.] ∞ đispodobi		[Vidi]
1589	đispoĭa	despoi	распасати	đispoĭa (ĭuo ma đispuoĭ, ĭel sa đispuaĭe) [akc. đispoĭa] (gl. p. ref.) — (zast.) raspasati se, razgolititi se; razgrnuti odeću ◊ nu ći đispoĭa întra lume — nemoj se razgolititi pred ljudima ♦ sin. đizbraka [Por.] ♦ dij. var. dîspoĭa (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
1590	đispoĭat	despuiat	распојасан	đispoĭat (đispoĭată) (mn. đispoĭaț, đispoĭaće) [akc. đispoĭat] (prid.) — 1. (zast.) raspojasan, razgolećen; sa razvezanom odećom ◊ sa tîvaļiașće bat șî đispoĭat — valja se pijan i raspasan 2. (fig.) raspusan, razuzdan ◊ fata-sta ĭe pļesńită șî đispoĭată — ova devojka je blesava i raspusna [Por.] ∞ đispoĭa		[Vidi]
1655	đispre	despre	наспрам	đispre [akc. đispre] (predl.) — 1. naspram, naprema; preko puta; ispred, pred ◊ kînd a fuost đispre kasă, s-a pus kîńi sî latre, șî ĭel a fuźit — kad je bio naspram kuće, zalajali su psi i on je pobegao ◊ a trĭekut pista Dunîrĭe la ĭuț, đispre Porĭeśa — prelazili su Dunav kod brzaka, naspram Poreča ◊ aĭa fu la un śas đispre zuorĭ — to beše na jedan sat pred zoru 2. o kome ili o čemu ◊ vorbim đispre lukru nuostru — govorimo o našem poslu ♦ / < đi — od, na+ spre — prema, ka [Por.] ♦ dij. var. dăspră [Bran.]		[Vidi]
1671	đispreuna	despreuna	раставити (се)	đispreuna (ĭuo đispreuńeḑ, ĭel đispreuńaḑă) [akc. đispreuna] (gl. p. ref.) — rastaviti (se), razdvojiti (se) ◊ s-a đispreunat la sud — rastavili su na sudu (sudski) [Por.]		[Vidi]
1672	đispreunat	despreunat	растављен	đispreunat (đispreunată) (mn. đispreunaț, đispreunaće) [akc. đispreunat] (prid.) — rastavljen, razdvojen; odvojen, otkačen, odvaljen ◊ tuata ḑîua stă baskiĭa-ĭa đispreunată đi la șćiump, șă puorśi sluobîd tună-n bașćauă — ceo dan stoji ona baskija odvaljena od stuba, i svinje slobodno ulaze u baštu [Por.] ∞ đispreuna		[Vidi]
1599	đisprinđe	desprinde	одвојити (се)	đisprinđe (ĭuo đisprind, ĭel đisprinđe) [akc. đisprinđe] (gl. p. ref.) — odvojiti (se), razdvojiti (se), rastaviti (se); odlepiti (se) ◊ nuĭe đi ńimika opinka-sta kumparată, mi s-a đisprins la kalkîń — nije ni za šta ovaj kupljeni opanak, odlepio mi se na peti ♦ var. đesprinđe [Por.]		[Vidi]
1600	đisprins	desprins	одвојен	đisprins (đisprinsă) (mn. đisprinș, đisprinsă) [akc. đisprins] (prid.) — odvojen, otcepljen, odlepljen, rastavljen ◊ đi kînd stîă taraba đisprinsă đi baskiĭe, mîńiļi sî-ț piśe đi śe n-o prinḑ — otkad stoji taraba otkačena od baskije, ruke ti otpale što je ne zakuješ ♦ var. đesprins ♦ sin. đisparțît, đizļipit, đisfakut [Por.] ∞ đisprinđe		[Vidi]
1694	đispripońi	despriponi	одвезати	đispripońi (ĭuo đispripońiesk, ĭel đispripońiașće) [akc. đispripońi] (gl. p. ref.) — odvezati govedo vezano priponom ◊ vaka s-a đispripońit șî s-a bagat în kukuruḑ — krava se odvezala sa pripona, i ušla u kukuruz ♦ supr. înpripońi [Por.]		[Vidi]
1695	đispripońit	despriponit	одвезан	đispripońit (đispripońită) (mn. đispripońiț, đispripońiće) [akc. đispripońit] (prid.) — odvezan sa pripona (za govedo) ◊ vaka pașće đispripońită, bagă sama sî nu sa dukă în luok — krava pase odvezana sa pripona, pazi da ne ode u njivu ♦ supr. înpripońit [Por.] ∞ đispripońi		[Vidi]
1646	đisprupađi	dezbrobodi	разбрадити (се)	đisprupađi (ĭuo đisprupađiesk, ĭel đisprupađiașće) [akc. đisprupađi] (gl. p. ref.) — razbraditi (se), razvezati maramu; skinuti maramu sa glave ◊ nu ći đisprupađi, kî ĭe afară frig — nemoj se razbraditi, jer je napolju hladno ♦ var. đispurpađi, đisprpađi (Rudna Glava), đespropođi (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1647	đisprupađit	dezbrobodit	разбрађен	đisprupađit (đisprupađită) (mn. đisprupađiț đisprupađiće) [akc. đisprupađit] (prid.) — razrbrađen, koji je razvezao ili skinuo maramu ◊ nare rușîńe, mĭarźe đisprupađită — nema stida, ide razbrađena ♦ var. đispurpađit, đisprpađit (Rudna Glava), đespropođit (Tanda) [Por.] ∞ đisprupađi		[Vidi]
4557	đispurpađit	dezbrobodit	разбрађен	đispurpađit [akc. đispurpađit] (prid.) ● v. đisprupađit [Por.] ∞ đisprupađi		[Vidi]
1638	đisputkovi	despotcovi	распоткивати	đisputkovi (ĭuo đisputkovĭesk, ĭel đisputkovĭașće) [akc. đisputkovi] (gl. p. ref.) — raspotkivati, skidati potkov sa kopita životinja, ili obuće; gubiti potkov; ostati bez potkova ◊ s-a đisputkovit un buou, șî ma duk ku ĭel la putkovarĭu să-l în putkovĭaskă ĭară — otpao je potkov jednome volu pa idem sa njim kod potkivača da ga ponovo potkuje [Por.]		[Vidi]
1639	đisputkovit	despotcovit	распоткован	đisputkovit (đisputkovită) (mn. đisputkoviț, đisputkoviće) [akc. đisputkovit] (prid.) — raspotkovan, koji je bez potkova, kome su ispale ili su skinute potkovice ◊ vaka đisputkovită nu traźe bińe în žug — raspotkovana krava ne može dobro da vuče u jarmu ♦ sin. điskulț [Por.] ∞ đisputkovi		[Vidi]
1597	đistîrna	desprinde	откачити	đistîrna (ĭuo đistîrn, ĭel đistîrnă) [akc. đistîrna] (gl. p. ref.) — otkačiti, skinuti nešto što je okačeno ili zakačeno; odvojiti što je prikačeno ◊ nu puot đistîrna kutarița đi la grindă fara skamn, kă mis mikă — ne mogu skinuti korpu sa tavanske grede bez stoličice, jer sam mala ♦ var. đestîrna ♦ supr. atîrna [Por.]		[Vidi]
1598	đistîrnat	desprins	откачен	đistîrnat (đistîrnată) (mn. đistîrnaț, đistîrnaće) [akc. đistîrnat] (prid.) — otkačen, skinut, odvojen ◊ plugu ĭe đistîrnat đi la proțap, da proțapu đi la žug — plug je otkačen od rude, a ruda od jarma ♦ var. đestîrnat ♦ sin. đizļegat, dubarît, đisprins ♦ supr. atîrnat [Por.] ∞ đistîrna		[Vidi]
1591	đistrama	destrăma	распарати	đistrama (ĭuo ma đistrîăm, ĭel sa đistramă) (gl. p. ref.) — rasparati, parati nešto što je pleteno ili tkano ◊ kimĭașă batrînă, s-a đistramat tuată — stara košulja, sva se rasparala ◊ đistrîăm điemperu — param džemper ♦ sin. đispļeći, đisfîșura, đeșîra [Por.] ∞ tramă		[Vidi]
1592	đistramat	destrămat	распаран	đistramat (đistramată) (mn. đistramaț, đistramaće) [akc. đistramat] (prid.) — rasparan, raspleten ◊ kapăstru-sta ĭe tuot đistramat, vrĭamĭa ĭe să kumpîr nuou — ovaj je ular sav raspleten, vreme je da kupim nov ♦ sin. đispļećit, đisfîșurat, đișîrat [Por.] ∞ đistrama		[Vidi]
1595	đistruka	destruca	открити	đistruka (ĭuo đistruk, ĭel đistrukă) [akc. đistruka] (gl. p. ref.) — otkriti, skinuti pokrivač ◊ bagă sama, kopiĭi nuapća sa đistrukă, puot sî raśiaskă — obrati pažnju, deca se noću otkrivaju, mogu da se prehlade ♦ supr. astruka [Por.]		[Vidi]
1596	đistrukat	descoperit	откривен	đistrukat (đistrukată) (mn. đistrukaț, đistrukaće) [akc. đistrukat] (prid.) — otkriven, bez pokrivača ◊ kînd duormĭ đistrukat lînga ferĭastă đeșkisă, ći prinđe tusă — kad spavaš otrkiven pored otvorenog prozora, uhvati te kijavica ♦ supr. astrukat [Por.] ∞ đistruka		[Vidi]
2842	đistul	destul	доста	đistul [akc. đistul] (pril.) — (ret.) dosta, dovoljno ◊ đistul a fuost odată să-ĭ spună — dovljno je bilo jednom da mi kaže ◊ var. đestul [Por.] ∞ đestul		[Vidi]
1662	đisupra	desupra	изнад	đisupra [akc. đisupra] (pril.) — iznad, gore; gornje ◊ pĭatra-n trĭeku pi đisupra đi kap, đinkît sî ma lovĭaskă — kamen mi prođe tik iznad glave, zamalo da me pogodi ◊ parća đisupra — gornja strana ♦ var. đesupra (Tanda) [Por.], (Slatina, Bor) [Crn.] ♦ supr. đi źuos, đi žuos [Por.]		[Vidi]
1702	đișćepta	deștepta	пробудити (се)	đișćepta (ĭuo ma đișćept, ĭel sa đișćaptă) [akc. đișćepta] (gl. p. ref.) — probuditi (se), otrezniti (se), osvestiti (se) ◊ đișćaptîće, kî ĭe vrĭamĭa sî pļeś la lukru — probudi se, jer je vreme da pođeš na posao ◊ sî va đișćepta saraka, șî nu va mîĭ rabda așa barbat — valjda će se osvestiti jadna, pa više neće trpeti takvog muža [Crn.]		[Vidi]
1703	đișćeptarĭe	deșteptare	буђење	đișćeptarĭe (mn. đișćeptîărĭ) [akc. đișćeptarĭe] (i. ž.) — buđenje, osvešćenje, otrežnjenje ◊ grieu îm kađe đișćeptarĭa đimińața — teško mi pada buđenje ujutru [Crn.] ∞ đișćepta		[Vidi]
1704	đișćeptat	deșteptat	разборит	đișćeptat (đišćeptată) (mn. đișćeptaț, đișćeptaće) [akc. đișćeptat] (prid.) — razborit, svestan, trezven ◊ ĭel ĭe uom đișćeptat, șćiĭe śe ĭe đirĭept, da śe nuĭe — on je razborit čovek, zna šta je pravo a šta nije [Crn.] ∞ đișćepta		[Vidi]
1641	đișćins	deștins	отпасан	đișćins (đișćinsă) (mn. đișćinș, đișćinsă) [akc. đișćins] (prid.) — otpasan, raspasan, sa odvezanim pojasom, kaišom, učkurom ◊ mĭarźe ku kuraua đișćinsă, iĭ pikă pîntaluońi — ide sa otpasanim kaišem, spașće mu pantalone ♦ supr. înćins [Por.] ∞ đișćinźe		[Vidi]
1640	đișćinźe	deștinge	отпасати	đișćinźe (ĭuo đișćing, ĭel đișćinźe) [akc. đișćinźe] (gl. p. ref.) — 1. otpasati, skinuti opasač, kaiš ili učkur kojim je što opasano, obavijeno ◊ învață kopilu să đișćingă sîngur kuraua la nadraź — nauči dete da samo otpaše kaiš na pantalonama ♦ sin. đizļega [Por.]		[Vidi]
1652	đișkiptora	deschiotora	раскопчати	đișkiptora (ĭuo đișkĭeptur, ĭel đișkĭeptură) [akc. đișkiptora] (gl. p. ref.) — raskopčati, otkopčati dugme na odeći ◊ kum ma luvă-n brață, pokńi urĭakĭa la kiptuarĭe, șî kimĭașa mi sa đișkiptoră singură — čim me zagrli, puče ušica na petlji, i košulja se sama raskopča [Por.] ∞ kiptuare		[Vidi]
1653	đișkiptorat	deschiotorat	раскопчан	đișkiptorat (đișkiptorată) (mn. đișkiptoraț, đișkiptoraće) [akc. đișkiptorat] (prid.) — raskopčan, sa otkopčanom odećom ◊ în vuoĭskă ńima nu kućaḑă sî mĭargă đișkiptorat — u vojsci niko ne sme da ide raskopčan ♦ supr. înkiptorat [Por.] ∞ đișkiptora		[Vidi]
1616	đișkuńa	descuia	откључати	đișkuńa (ĭuo đișkuń, ĭel đișkuńe) [akc. đișkuńa] (gl. p. ref.) — otključati (se); otvoriti vrata koja su bila zatvorena klinom ◊ ku kĭaĭa-sta nu sa puaće đișkuńa ușa — sa ovim ključem ne mogu se otključati vrata ♦ var. đeșkuńa (Tanda), đeșkuĭa (Crnajka) ♦ sin. đișkiđa ♦ supr. înkuńa ♦ / đis/đes + kuń/kuĭ [Por.] ∞ kuń		[Vidi]
1617	đișkuńat	descuiat	откључан	đișkuńat (đișkuńată) (mn. đișkuńaț, đișkuńaće) [akc. đișkuńat] (prid.) — otključan, naročito za vrata koja su se zatvaral klinom ◊ am lasat ușa đișkuńată, kă nau uoțî śe s-îm fure đin koļibă — ostavio sam vrata otključana jer lopovi nemaju šta da mi uzmu iz kolibe ♦ var. đeșkuńat ♦ var. đișkuĭat (Crnajka) ♦ sin. đeșkis, đișkiĭat [Por.]		[Vidi]
1828	đivrĭame	devreme	раније	đivrĭame [akc. đivrĭame] (pril.) (komp.) — 1. ranije, pre nekog određenog vremenskog momenta, bez obzira na doba dana ◊ vinu śe guod puoț măîĭ đivrĭame, kă avĭem mult đi lukru — dođi što god ranije možeš, jer imamo mnogo posla 2. predveče, pre nego što padne mrak ◊ oguaĭe vićiļi măĭ đivrĭame, să nu ńegurĭeḑ ku ĭaļe — izmiri stoku malo ranije, da ne omrkneš sa njom (Tanda) ♦ sin. învrĭame [Por.]		[Vidi]
1586	đizbraka	dezbrăca	свлачити	đizbraka (ĭuo đizbrak, ĭel đizbrakă) [akc. đizbraka] (gl. p. ref.) — svlačiti, skidati odeću sa sebe ili nekog drugog ◊ nu ći đizbraka, kî ĭe afară înga frig — nemoj se skidati jer je napolju još uvek hladno ◊ đizbrakă kopiĭi, vrĭamĭa ĭe đi kulkuș — skini decu, vreme je za spavanje ♦ sin. đișćiĭa ♦ supr. înbraka [Por.] ♦ dij. var. dăspoĭa (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
1587	đizbrakat	dezbrăcat	разголићен	đizbrakat (đizbrakată) (mn. đizbrakaț, đizbrakaće) [akc. đizbrakat] (prid.) — razgolićen, koji je razgrnuo ili skinuo odeću ◊ m-am đizbrakat kă număĭ puot đi zapuk — skinuo sam se jer mi je vruće ♦ sin. đispoĭat, đeșćiĭat ♦ supr. înbrakat [Por.] ∞ đizbraka		[Vidi]
1666	đizdoi	dezdoi	расукати	đizdoi (ĭuo đizdoĭesk, ĭel đizdoĭașće) [akc. đizdoi] (gl. p. ref.) — rasukati, razdvojiti, raspolutiti ◊ sa đizdoĭașće śeva ś-a fuost îndoĭit, kînd sa đisparće în dua — razdvaja se nešto što je bilo udvojeno, kada se razdvaja na dva dela [Por.]		[Vidi]
1667	đizdoit	dezdoit	расукан	đizdoit (đizdoită) (mn. đizdoiț, đizdoiće) [akc. đizdoit] (prid.) — rasukan, razdvojen, rastavljen na dva dela ◊ sfuara đizdoită nuĭe bună đi ļegat sarśina — rasukan konopac nije dobar za vezivanje naramka ♦ sin. đisfakut [Por.] ∞ đizdoi		[Vidi]
1931	đizdori	dezdori	ражалити	đizdori (ĭuo ma đizdorĭesk, ĭel sa đizdorĭașće) [akc. đizdori] (gl. p. ref.) — (folk.) ražaliti se, ražalostiti se, smanjiti žalost ◊ muĭeriļi kînd kîntă dupa-l muort, ĭaļe sa đizdorĭesk, stîmpîră duoru dupa ĭel — žene koje pevaju za pokojnikom, ražaljuju se, smanjuju žal za njim [Por.] ∞ duor		[Vidi]
1610	đizgoļi	dezgoli	разголитити	đizgoļi (ĭuo ma đizgoļiesk, ĭel sa đizgoļiașće) [akc. đizgoļi] (gl. p. ref.) — razgolititi (se), skinuti se go, svući (se); otkriti (se) ◊ nu traźa pîătura đi pi mińe, nu ma đizgoļi kî mi frig — ne skidaj ponjavu sa mene, nemoj me otkriti jer mi je hladno ◊ kînd vrĭeĭ sî skuoț puomu đin pomînt, tu măĭ întîń iĭ đizgoļieșć rîdaśińiļi — kad hoćeš da izvadiš voćku iz zemlje, ti joj najpre razgolitiš korenje ♦ sin. đizbraka, đistruka ♦ supr. astruka [Por.] ∞ guol		[Vidi]
1611	đizgoļit	dezgolit	разголићен	đizgoļit (đizgoļită) (mn. đizgoļiț, đizgoļiće) [akc. đizgoļit] (prid.) — razgolićen, ogoljen, otkriven, sa koga je skinut pokrivač; nag; go ◊ m-am învațat ku kîrpa-n kap, șî kînd mis ku kapu guol, parke mis đizgoļită — navikla sam na maramu, i kada sam gologlava, kao da sam razgolićena ◊ pluaĭa a fakut ogaș pin građină, șî krîmpiĭi mĭ-a ramas đizgoļiț ku rîdaśińiļi la suare — kiša je napravila potok kroz baštu, i krompiri su mi ostali ogoljeni, sa korenjem na suncu (Tanda) ♦ sin. đizbrakat, đistrukat [Por.] ∞ đizgoļi		[Vidi]
1642	đizgrađi	dezgrădi	разградити	đizgrađi (ĭuo đizgrađiesk, ĭel đizgrađiașće) [akc. đizgrađi] (gl. p. ref.) — razgraditi, rasturiti ili skinuti i ukloniti ogradu ◊ s-a sfîrșît klańa ku fîn, șî akuma m-am pus să đizgrađiesk țarku — stog je gotov, i sada sam počeo da skidam ogradu [Por.]		[Vidi]
1643	đizgrađit	dezgrădit	неограђен	đizgrađit (đizgrađită) (mn. đizgrađiț, đizgrađiće) [akc. đizgrađit] (prid.) — neograđen, prostor koji bi trebalo da bude ograđen i zaštićen, a nije ◊ nu lasa bașćauă đizgrađită, kă tună vićiļi șî fak șćietă — ne ostavljaj baštu neograđenu, jer ulazi stoka i pravi štetu [Por.] ∞ đizgrađi		[Vidi]
1624	đizgropa	dezgropa	откопати	đizgropa (ĭuo đizgruop, ĭel đizgruapă) [akc. đizgropa] (gl. p. ref.) — otkopati ◊ krumpiĭ sa đizgruapă ku sapa — krompir se vadi iz zemlje motikom ◊ a sapat ku furiș ḑîua-nuapća, ș-a đizgropat uala ku bańi — kopali su krišom dan i noć, i iskopali ćup sa parama ♦ supr. îngropa [Por.] ♦ dij. var. dăzgropa [Hom.]		[Vidi]
1725	đizgropare	dezgropare	откопавање	đizgropare (mn. đizgropîărĭ) [akc. đizgropare] (i. ž.) — otkopavanje, iskopavanje, raskopavanje ◊ rumîńi în Omuoļ sa lasat đi đizgroparĭa morțîlor — Vlasi u Homolju napustili su otkopavanje pokojnika ◊ sapă bunarĭu, șă kată lukratuorĭ la đizgropare — kopa bunar, i traži radnike za iskopavanje ♦ supr. îngropare [Por.] ∞ đizgropa		[Vidi]
1625	đizgropat	dezgropat	откопан	đizgropat (đizgropată) (mn. đizgropaț, đizgropaće) [akc. đizgropat] (prid.) — otkopan, iskopan, izvučen iz zemlje kopanjem ◊ ńișći puomĭ a ramas đizgropaț la dunga gruopi — neke voćke su ostale iskopane na ivici rupe ♦ supr. îngropat [Por.] ∞ đizgropa		[Vidi]
1614	đizloka	disloca	изместити	đizloka (ĭuo ma đizluok, ĭel sa đizluokîĭe) [akc. đizloka] (gl. p. ref.) — izmestiti (se); pomeriti (se); ispasti iz ležišta ◊ śeva sa đizluokîe kînd ĭasă đin luok — nešto se „izmešta” kad ispadne iz ležišta ♦ sin. muta, miśka [Por.]		[Vidi]
1615	đizlokat	dislocat	измештен	đizlokat (đizlokată) (mn. đizlokaț, đizlokaće) [akc. đizlokat] (prid.) — izmešten; pomeren ◊ đizlokat, nuĭe la luok unđe l-am pus — izmešten, nije na mestu gde sam ga stavio ♦ sin. mutat, miśkat [Por.] ∞ đizloka		[Vidi]
1472	đizļega	dezlega	одвезати	đizļega (ĭuo đizļeg, ĭel đizļagă) [akc. đizļega] (gl. p. ref.) — odvezati, odvezivati; razvezati, razvezivati ◊ nu đizļega saku, kî sa varsă grîu — ne odvezuj džak, jer će se prosuti žito ◊ ĭe đizļagăm nuodurļi la sfuara-sta — razveži mi čvorove na ovome konopcu ♦ up. điznoda ♦ supr. ļega [Por.]		[Vidi]
1473	đizļegat	dezlegat	одвезан	đizļegat (đizļegată) (mn. đizļegaț, đizļegaće) [akc. đizļegat] (prid.) — odvezan, razvezan ◊ s-a đizļegat kîńiļi, ș-a muśkat drumașu — odvezao se pas, i ujeo prolaznika ♦ supr. ļegat [Por.] ♦ dij. var. đizļagat (Osnić) [Crn.] ∞ đizļega		[Vidi]
1475	đizļegatuorĭ	dezlegător	одвезивач	đizļegatuorĭ (đizļegatuare) (mn. đizļegatuorĭ, đizļegatuare) [akc. đizļegatuorĭ] (prid.) — odvezivač, lice koje odvezuje ili razvezuje ◊ đizļegatuorĭ la saś la muară, đizļegatuorĭ la snuopĭ la mașînă đi trîirat — odvezivač džakova u vodenici, odvezivač snopova na vršalici [Por.] ∞ đizļega		[Vidi]
1474	đizļegatură	dezlegătură	одвезивање	đizļegatură (mn. đizļegaturĭ) [akc. đizļegatură] (i. ž.) — 1. odvezivanje, razvezivanje; oslobađanje od obaveze; raskid ugovora ◊ s-a dus la sud, ș-akolo a fakut đizļegatură la vuorbă ś-a fuost întra iĭ — otišli su na sud, i tamo obavili raskid ugovora koji je bio među njima 2. (mag.) bajanje za vraćanje oduzete moći, najčešće seksualne ◊ kînd nu măĭ puoț sî aĭ trĭabă ku muĭarĭa, će duś la vro vîržîtuare să-ț fakă đi đizļegatură — kad više ne možeš da imaš posla sa ženom, ideš kod neke vračare da ti baje za odvezivanje [Por.] ∞ đizļega		[Vidi]
1476	đizļipi	dezlipi	одлепити	đizļipi (ĭuo đizļipĭesk, ĭel đizļipĭașće) [akc. đizļipi] (gl. p. ref.) — odlepiti (se), odlepljivati (se), odvajati ili razdvajati ono što je bilo slepljeno ◊ mi s-a đizļipit morśila đi pi parĭeț la koļibă, șî tună frugu-n suobă — odlepilo mi se blato sa zidova kolibe, i ulazi hladnoća u sobu [Por.] ∞ ļipi		[Vidi]
1477	đizļipit	dezlipit	одлепљен	đizļipit (đizļipită) (mn. đizļipiț, đizļipiće) (prid.) — odlepljen, razlepljen ◊ tutkalo-la nu ĭe đi ńimika, ĭut mi s-a đizļipit blana la astal — tutkal nije ni za šta, brzo mi se odlepila daska na stolu [Por.] ∞ ļipi		[Vidi]
1478	đizļipitură	dezlipitură	одлепак	đizļipitură (mn. đizļipiturĭ) [akc. đizļipitură] (i. ž.) — 1. odlepak, komad koji se odlepio ◊ supt strĭeșîna koļibi o gramadă đi đizļipitură đi pi parĭeț — pod nadstrešnicom kolibe gomila odlepaka sa zidova 2. mesto sa koga se odvojio odlepak ◊ am fakut morśilă ku pļauă, să astup đizļipituriļi la konak — umesio sam blato i plevu da zatvorim mesta na kući na kojima se odlepio zid [Por.] ∞ đizļipi		[Vidi]
5871	đizmećiśală	dezmeticire	освешћивање	đizmećiśală (mn. đizmećiśaļe) [akc. đizmećiśală] (i. ž.) — (psih.) osvešćivanje, povratak svesti ◊ kînd auḑîĭ kă kopilu a kaḑut amețît, aļergaĭ ku sufļitu-n gură, șă înśepuĭ ĭuta ku đizmećiśala kum am șćut măĭ bińe — kad sam čuo da je dete palo u nesvest, potrčah kao bez daha, i započeh sa osvešćivanjem kako sam najbolje znao [Por.] ∞ đizmećiśi		[Vidi]
5870	đizmećiśi	dezmetici	освестити	đizmećiśi (ĭuo đizmećiśesk, ĭel đizmećiśașće) [akc. đizmećiśi] (gl. p. ref.) — (psih.) osvestiti se, doći k sebi ◊ a fuost mult amețît, pănă n-a turnat apă pĭe ĭel să-l đizmećiśaskă — bio je dugo ošamućen, dok nisu sipali vodu na njega da ga osveste [Por.]		[Vidi]
1766	đizmîńiĭa	dezmânia	одљутити се	đizmîńiĭa (ĭuo ma đizmîńiĭ, ĭel sa đizmîńiĭe) [akc. đizmîńiĭa] (gl. p. ref.) — (psih.) odljutiti (se) ◊ uom ponćur: kînd sa mîńiĭe, nu puaće să-l măĭ đizmîńiĭe ńima — namćor od čoveka: kad se naljuti, ne može da ga odljuti niko ♦ sup. mîńiĭa [Por.] ∞ mîńiĭe		[Vidi]
1767	đizmîńiĭat	dezmâniat	одљућен	đizmîńiĭat (đizmîńiĭată) (mn. đizmîńiĭaț, đizmîńiĭaće) [akc. đizmîńiĭat] (prid.) — (psih.) odljućen, kome je prošla ljutina ◊ sigurat s-a-npakat, kă s-a dus mîńiuos, d-a veńit đizmîńiĭat — sigurno su se pomirili, jer je otišao ljut, a došao odljućen ♦ / điz + mîńiĭat [Por.] ∞ mîńiĭe		[Vidi]
1495	đizmĭaćik	dezmetic	настран	đizmĭaćik (đizmĭaćikă) (mn. đizmĭaćiś, đizmĭaćiśe) [akc. đizmĭaćik] (prid.) — nastran, svojeglav; zapušten; samotan ◊ uom đizmĭaćik ĭe aăla kare n-are ńiś un rînd, kare nu sa dă ku ńima, numa traĭașće sîngur ka kuku — dezmetik je onaj čovek koji nema nikakvog reda, koji se ne slaže ni s kim, nego živi sam kao sinja kukavica [Por.] ∞ đizmĭaćiśi		[Vidi]
1930	đizmĭaćiśi	dezmetici	застранити	đizmĭaćiśi (ĭuo ma đizmĭaćiśiesk, ĭel sa đizmĭaćiśiașće) [akc. đizmĭaćiśi] (gl. p. ref.) — zastraniti, skrenuti (psih.), odvojiti (se) ◊ nu înțaļeg đi śe ĭel așa sa đizmĭaćiśiașće ku bĭețîluko-la luĭ — ne razumem zašto on toliko zastranjuje sa tim svojim pijančenjem [Por.] ∞ đizmećiśi		[Vidi]
1496	đizmĭaćiśiuluĭ	dezmeticiului	настрано	đizmĭaćiśiuluĭ [akc. đizmĭaćiśiuluĭ] (pril.) — (zast.) nastrano, osobenjački ◊ traĭașće đizmĭaćiśiuluĭ — živi nastrano ♦ var. đizmećiśit [Por.] ∞ đizmĭaćiśi		[Vidi]
1428	đizmĭerda	dezmierda	размазити	đizmĭerda (ĭuo đizmĭerd, ĭel đizmĭardă) [akc. đizmîerda] (gl. p. ref.) — razmaziti, ispunjavati nekome svaku želju (obično za dete) ◊ nu đizmĭerda kopilu, kă n-o sî puoț trai đi zburdațîĭa luĭ — nemoj razmaziti dete, jer nećeš moći da živiš od njegove razmaženosti [Por.]		[Vidi]
1429	đizmĭerdat	dezmierdat	размажен	đizmĭerdat (đizmĭerdată) (mn. đizmĭerdaț, đizmĭerdaće) [akc. đizmĭerdat] (prid.) — razmažen, kome se ispunjava svaka želja, koji je vaspitno zapušten; lakomislen; neodgovoran; lenj ◊ astîḑ nu măĭ vĭeḑ tu kopiĭ vrĭańiś, numa đarîndu vĭeḑ gramadă đi kopilamă đizmĭerdată — danas više ne vidiš vrednu decu, nego svuda vidiš samo gomilu razmažene dečurlije ♦ sin. zburdat [Por.] ∞ đizmĭerda		[Vidi]
1493	điznoda	deznoda	развезати	điznoda (ĭuo điznuod, ĭel điznuadă) [akc. điznoda] (gl. p.) — razvezati, odvezati nešto što je bilo vezano u čvor ◊ điznuadă sfuară, ļagă vaśiļi đi par, șî pļakă — razveži konopac, veži krave za kolac, i kreni ♦ supr. noda [Por.] ♦ dij. var. ďeznoda [Kmp.]		[Vidi]
1494	điznodat	deznodat	развезан	điznodat (điznodată) (mn. điznodaț, điznodaće) [akc. điznodat] (prid.) — razvezan, odvezan; raspetljan, razmršen ◊ urḑala điznodată țî sa traźe dupa opinkă — razvezana uzica vuče ti se za opankom [Por.] ♦ dij. var. ďeznodat [Kmp.] ∞ điznoda		[Vidi]
2754	điznou	deznou ?	изнова	điznou [akc. điznou] (pril.) — iznova, nanovo, iz početka ◊ ńimik nuĭe bun, trăbe tuot fakut điznou — ništa ne valja, treba sve nanovo uraditi ♦ / đ[e] + (srb.) iz + nou [Por.] ∞ nou		[Vidi]
1622	đizumfla	dezumfla	испумпати (се)	đizumfla (ĭuo ma đizumflu, ĭel sa đizumflă) [akc. đizumfla] (gl. p. ref.) — ispumpati (se), splasnuti, izduvati (se) ◊ skosăĭ đinćiļi, șî mi sa đizumflă obrazu ĭuta — izvadih zub, i otok na obrazu je brzo splasnuo [Por.]		[Vidi]
1623	đizumflat	dezumflat	спласнут	đizumflat (đizumflată) (mn. đizumflaț, đizumflaće) [akc. đizumflat] (prid.) — splasnut, ispumpan, izduvan ◊ ruata nu mi kum trîabe, ăće, îm stîă supt parĭaće ku gumiļi đizumflaće — bibickl mi nije ispravan, eno, stoji mi pod zidom, sa ispumpanim gumama [Por.] ∞ đizumfla		[Vidi]
1601	đizvața	dezvăţa	одучити	đizvața (ĭuo ma đizvîăț, ĭel sa đizvață) [akc. đizvața] (gl. p. ref.) — odučiti (se), odviknuti (se); promeniti naviku ◊ kum uomu sa învață, așa sa șî đizvață — kako se čovek navinke, tako se i odvikne ♦ supr. învața [Por.]		[Vidi]
1602	đizvațat	dezvăţat	одвикнут	đizvațat (đizvațată) (mn. đizvațaț, đizvațaće) [akc. đizvațat] (prid.) — odviknut, odučen, koji je promenio naviku, ili koji je zaboravio neko znanje, veštinu ◊ vaśiļi sînt đizvațaće đi tras în žug — krave su odučene od vučenja u jarmu ◊ s-a ļikuit, ș-akuma traĭașće kuminće, đizvațat đi bĭare — lečio se, i sada živi mirno, odviknut od pića [Por.] ∞ đizvața		[Vidi]
1603	đizvîăț	dezvăţ	одвика	đizvîăț (mn. đizvîățurĭ) [akc. đizvîăț] (i. s.) — odvika ◊ măĭ grĭeu đizvîăț ĭe sî ći laș đi tutun — najteža odvika je da ostaviš duvan ♦ var. đizvăț ♦ supr. învîăț, învăț [Por.] ∞ đizvața	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1906	đizvîrći	dezvârti (a)	одвртати	đizvîrći (ĭuo đizvîrćiesk, ĭel đizvîrćiașće) [akc. đizvîrći] (gl. p.) — odvrtati nešto što je zavrtano ◊ nu kućeḑ sî đizvîrćiesk șrafu, k-a ruźinit, șî ma ćiem k-ăl rup — ne smem da odvrnem šraf, jer je zarđao, pa se bojim da ću ga slomiti ♦ supr. învîrći [Por.] ♦ dij. var. đezvîrći [GPek]		[Vidi]
1907	đizvîrćit	dezvârtit	одврнут	đizvîrćit (đizvîrćită) (mn. đizvîrćiț, đizvîrćiće) [akc. đizvîrćit] (prid.) — odvrnut, odvijen (za zavrtanj, vijak) ◊ n-am bagat sama, mi s-a lîbovit șrafurļi la ruată, șî ĭuo ku ĭaļe așa đizvîrćiće am karat gata un śias șî măĭ bińe — nisam primetio, olabavili su mi se zavrtnji na točku, i ja sam sa njima tako odvrnutim vozio gotovo sat i nešto [Por.] ♦ dij. var. đezvîrćit [GPek] ∞ đizvîrći		[Vidi]
1908	đizvîrḑî	dezvârzi	размрсити	đizvîrḑî (ĭuo đizvîrḑîăsk, ĭel đizvîrḑîașće) [akc. đizvîrḑî] (gl. p. ref.) — 1. razmrsiti nešto što je zamršeno; razvezati; raspetljati ◊ mi sa đizvîrḑîră kurîaļiļi la opinś — razvezali su mi se kaiševi na opankama 2. (fig.) razmotriti i razreštiti neki problem; raspetljati ◊ atîća înkîlśiturĭ întra iĭ nu măĭ đizvîrḑîașće ńiś dumńeḑîu — tolike petljancije među njima ne može da razmrsi ni gospod bog ♦ sin. điskîlśi [Por.] ♦ dij. var. đezvîrḑî [GPek]		[Vidi]
1909	đizvîrḑît	dezverzit	размршен	đizvîrḑît (đizvîrḑîtă) (mn. đizvîrḑîț, đizvîrḑîće) [akc. đizvîrḑît] (prid.) — 1. razmršen, raspetljan; razvezan; odvezan ◊ kînd vaḑuĭ firîļi đizvîrḑîće, tunaĭ în razbuoĭ ku drag — kad videh razmršene niti, uđoh u razboj puna volje 2. (fig.) razrešen, raspetljan, razmršen, razjašnjen problem, sukob ili nesporazum ◊ parkĭe ĭe măĭ ușuor đi kînd ĭe întra nuoĭ tuot đizvîrḑît — kao da je lakše otkad je muđu nama sve raspteljano ♦ supr. învîrḑît [Por.] ♦ dij. var. đezvîrḑît [GPek] ∞ đizvîrḑî		[Vidi]
1910	đizvîrḑîtură	dezverziture	распетљанција	đizvîrḑîtură (mn. đizvîrḑîturĭ) [akc. đizvîrḑîtură] (i. ž.) — raspetljancija, akcija raspetljavanja zamršene situacije ◊ n-am ńiś o trĭabă ku đizvîrḑîtura fĭeći mĭaļe ku uomu iĭ đintîń — nemam nikakve veze sa raspetljancijom moje ćerke sa njenim prvim mužem ♦ supr. învîrḑîtură [Por.] ∞ đizvîrḑî		[Vidi]
1626	đižgeța	dezgheţa	одледити	đižgeța (ĭuo ma đižgĭeț, ĭel sa đižgĭață) [akc. đižgeța] (gl. p. ref.) — odlediti (se), odmrznuti (se) ◊ vińe primovara, pomîntu sa đižgĭață — dolazi proleće, zemlja se odmrzava ♦ supr. îngĭață [Por.]		[Vidi]
1627	đižgețat	dezgheţat	одлеђен	đižgețat (đižgețată) (mn. đižgețaț, đižgețaće) [akc. đižgețat] (prid.) — odleđen, odmrznut ◊ apa în valîău ĭe đižgețată, pućem să adapîăm vićiļi — voda u valovu je odleđena, možemo da pojimo stoku ♦ supr. îngețat [Por.] ∞ đižgeța		[Vidi]
1763	đižgiora	dezghioca	ољуштити	đižgiora (ĭuo đižgeur, ĭel đižgĭaură) [akc. đižgiora] (gl. p.) — oljuštiti, skinuti ljusku sa plodova ◊ sînćem puțîńe, nu pućem đižgiora pasuĭ tuot pănă astară — malo nas je, nećemo moći oljuštiti sav pasolj do uveče ♦ var. đižgeura (Rudna Glava) ♦ var. đežgiora (Tanda) [Por.] ∞ giora		[Vidi]
1764	đižgiorat	dezghiocat	ољушћен	đižgiorat (đižgiorată) (mn. đižgioraț, đižgioraće) [akc. đižgiorat] (prid.) — oljušćen, kome je skinuta ljuska ◊ pasuĭu đižgiorat prĭa mult stîă la suare — oljušćeni pasulj predugo stoji na suncu ♦ var. đežgiorat (Tanda) [Por.] ∞ đižgiora		[Vidi]
1731	đižuga	dejuga	испрегнути	đižuga (ĭuo đižug, ĭel đižugă) [akc. đižuga] (gl. p.) — ispregnuti, osloboditi se jarma; skinuti jaram ◊ đižugă buoĭi sî ođińaskă, șî dîăļe kîta uruĭală — ispregni volove da se odmore, i daj im malo jarme ♦ supr. înžuga [Crn.]		[Vidi]
1733	đižugarĭe	dejugare	испрезање	đižugarĭe (mn. đižugîărĭ) [akc. đižugarĭe] (i. ž.) — isprezanje zaprege, oslobađanje zaprege jarma ◊ pućem sî mîĭ traźem kîćiva brĭažđe pin luok, pînă nu vińe vrĭamĭa đi đižugarĭe — možemo povući još koju brazdu na njivi, dok ne dođe vreme za isprezanje ♦ supr. înžugarĭe [Crn.] ∞ đižuga		[Vidi]
1732	đižugat	dejugat	испрегнут	đižugat (đižugată) (mn. đižugaț, đižugaće) [akc. đižugat] (prid.) — ispregnut, vučno grlo oslobođeno jarma ◊ vaka ĭe đižugată, ș-akuma ođińiașće — krava je ispregnuta, i sada odmara [Crn.] ◊ a lasat buoĭi đižugaț în marźina luokuluĭ, șî iĭ s-a bagat în kukuruḑ — ostavio je ispregnute volove na ivici njive, i oni su ušli u kukuruz ♦ var. đežugat (Tanda) [Por.] ♦ supr. înžugat ∞ źug		[Vidi]
1712	điźaba	degeaba	бадава	điźaba [akc. điźaba] (pril.) — badava, za džabe, bez para ili bez neke koristi; uzalud; budzašto ◊ điźaba a mĭers la șkuală — badava je išao u školu ◊ dakă vinḑ, nu da điźaba — ako prodaješ, nemoj davati za badava ◊ điźaba źabuță — banbadava [Por.] ♦ / đi — za + źaba — badava		[Vidi]
2189	Đuĭkă	Giuică	Ђујко	Đuĭkă [akc. Đuĭkă] (i. m.) — (antr.) Đujko, l.i. u Crnoj Reci ◊ Ĭanku Đuĭkă a fuost kińez în sat, șî uom vaḑut — Janko Đujka je bio seoski knez, i viđen čovek [Crn.]		[Vidi]
2190	Đuĭkuońi	Giuiconi	Ђујкони	Đuĭkuońi [akc. Đuĭkuońi ] (i. m.) — (antr.) Đujkoni, „Đujkovići”, vlaško prezime porodice Nekšanović u Osniću, nastalo prema pretku po nadimku „Đuĭkă” ◊ Đuĭkuońi sînt vrĭańiș, șî pazîăsk mulće vaś ku lapće — Đujkoni su vredni, i čuvaju mnogo krava muzara [Crn.] ∞ Đuĭkă		[Vidi]
2346	đumińață	diminiaţă	ујутро	đumińață [akc. đumińață] (pril.) — ujutro, sutra ujutru ◊ a murit dă frikă kînd auḑît kă đumińață o să-l dukă la șkuală — premro je od straha kada je čuo da će ga ujutro odvesti u školu [Mlava] ♦ dij. var. đimińață [Por.] ∞ đimińață2		[Vidi]
2765	đurđiță	lăcrimioară	ђурђевак	đurđiță [akc. đurđiță] (i. ž.) — (bot.) đurđevak (Convallaria majalis) ◊ đurđița ĭe fluare padurĭană kare dă în primovară, șî are fluorĭ albe, marunće șî fakuće ka klopațăļiļi — đurđevak je šumsko cveće koje niče u proleće, i ima sitne bele cvetove, nalik na zvončiče ♦ sin. kukuruḑu-uoi (Tanda) [Por.]		[Vidi]
66	ďeparťe	departe	далек	ďeparťe [akc. ďeparťe] (pril.) — dalek, udaljen ◊ ďin ďeparťe — izdaleka ♦ (komp.) măĭ ďeparťe — dalji, udaljeniji [Kmp.] ♦ dij. var. đeparće [Por.] ∞ ďepărta		[Vidi]
1531	ďepărta	depărta	удаљити (се)	ďepărta (ĭo mă ďepărtez, ĭel să ďepărta) [akc. ďepărta] (gl.) — udaljiti (se); udaljavati (se) ◊ s-a ďepărtat unu ďe altu — udaljili su se jedan od drugog [Kmp.]		[Vidi]
52	ďestul	destul	доста	ďestul [akc. ďestul] (pril.) — ● v. đestul [Por.] ∞ đestul		[Vidi]
1006	ďinaďins	dinadins	намерно	ďinaďins [akc. ďinaďins] (pril.) — namerno ◊ ďinaďins am făkut așa — namerno sam tako uradio [Kmp.] ♦ dij. var. đinadîns [Por.] ∞ adîns		[Vidi]
1823	e	e	е	e (uzv.) — 1. (često sa ponavljanjem) za iskazivanje ili pojačavanje nekog osećanja ◊ numa „e”, or „eee”, sa ḑîśe kînd će mirĭ đi śauva, kînd îț pare rău k-aĭ auḑît vrun rîău, kînd iș ńisufarat or mîńiuos — samo „e”, ili „eee”, kaže se kada se čudiš nečemu, kada ti je žao zbog nečeg lošeg što si čuo, kada si nestrpljiv ili ljut ◊ eee, kopiĭ, ńimik n-o sî fiĭe đin vuoĭ, kă durmiț pănă-n amńaḑîț — eee, deco, ništa neće biti od vas, jer spavate do podne 2. za izražavanje pitanja sa sumnjom (zar?) ◊ kînd vrĭeĭ s-întrîăbĭ, kî nu baș do krĭeḑ în aĭa ś-aĭ-uḑît — kad želiš da (se) pitaš, jer ne veruješ sasvim u ono što si čuo ◊ e, măĭ ḑî odată, pă sî krĭed în urĭekiļi mĭaļe — e, kaži još jednom, pa da poverujem svojim ušima 3. a. za dozivanje ◊ kînd kĭem pi vrunu, or kaț sî sa-ntuarkă kîtra ćińe — kada zoveš nekog, ili tražiš da se okrene prema tebi ◊ e, auḑ tu śe-ț vorbĭesk, or sî-ț trag o palmă — e, čuješ li šta ti govorim, ili da ti razvučem jednu šamarčinu b. za poštapanje u govoru ◊ kînd înśĭepĭ vuorba, da nu iș baș đi tuot sigirat śe trîabe să spuń — kad počneš rečenicu, a nisi baš siguran šta treba da kažeš ◊ e, pă ĭuo atîta am șćut, atîta v-am spus — e, pa ja sam toliko znao, toliko sam vam kazao [Por.]		[Vidi]
4143	emț	acord	јемство	emț [akc. emț] (i. m.) ● v. ĭemț [Por.] ∞ ĭemț		[Vidi]
2747	evangeļe	evangelie	јеванђеље	evangeļe (mn. evangeļe) [akc. evangeļe] (i. ž.) — (ret.) (rel.) jevanđelje ◊ a durmit ku evangeļa supt kîpatîń — spavao je sa jevanđeljem pod jastukom ♦ var. ĭevangeļe [Por.]		[Vidi]
2468	fa	fa	девојче	fa (uzv.) — devojko! devojče! ženska! ◊ „fa” puaće să ḑîkă fiĭekare la o famĭaĭe, numa dakă sînt baș prĭaćiń buń, șî nuĭe ńiś-o mîńiĭe întra iĭ — „fa” može da kaže bilo ko ženskoj osobi, samo ako su baš dobri prijatelji, i ako među njima nema nikakve ljutnje ◊ fa, Mariĭo, m-auḑ tu, ba, or ći faś surdă? — devojče, Marija, čuješ li ti mene, bre, ili se praviš gluva? ◊ „fa” arată mare dragusta întra duauă muĭerĭ — „fa” pokazuje veliku bliskost između dve žene ♦ / (skr.) < fată — devojka, ženska osoba [Por.] ∞ fată1		[Vidi]
2043	față	faţă	лице	față (mn. fĭață) [akc. față] (i. ž.) — lice; prednja strana 1. (anat.) ljudsko lice ◊ fața uomuluĭ kuprinđe frunća, uoki, nasu, obrazu, gura șî barba — lice kod čoveka obuhvata čelo, oči, nos, obraz, usta i bradu ◊ kare ĭe vićaz, întuarśe fața kîtra uom, șî-ĭ tuot đeșkis în uokĭ — onaj ko je hrabar, okreće lice prema čoveku, i kaže mu sve otvoreno u lice (Rudna Glava) [Por.] ◊ sî-ntuarsă ku fața kîtră mińe, șî roșî ka raku — okrenu se licem prema meni i pocrvene kao rak (Osnić) [Crn.] 2. gornja ili prednja strana predmeta ◊ puńe pîătura pi pat ku fața-n sus — stavi ponjavu na krevet sa licen na gore 3. (reljef) osunčana, prisojna strana ◊ fața ĭe pomîntu întuors kîtra suare — „faca” je zemljište okrenuto suncu (Tanda) [Por.] ◊ în față mîĭ îndată rasîarĭe kukuruḑu, kî ĭe pomîntu mîĭ kalduruos — u prisoju ranije niče kukuruz, jer je zemlja toplija (Osnić) [Crn.] 4. (prostor) lice mesta ◊ a ĭeșît în fața luokuluĭ, adunat marturi, ș-aratat k-a vorbit đ-adaverĭe — izašao je na lice mesta, okupio je svedoke, i dokazao da govori istinu (Rudna Glava) 5. (top.) šumska parcela na prisojnoj strani, označena imenom vlasnika, veličinom, ili nekim karakterističnim objektom ◊ Fața mikă (or mare) — Malo (ili veliko) prisoje ◊ Fața lu Ĭuon — Jonovo prisoje (Tanda) ◊ Fața muori — Vodenično prisoje (prisojna strana iznad vodenice) (Crnajka) 6. (za doba dana) osvit, praskozorje ◊ aĭa a fuost în față đi ḑîuă — to je bilo u osvitu dana (Blizna) ♦ up. firĭe ♦ supr. duos [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1799	fag	fag	буква	fag (mn. faź) [akc. fag] (i. m.) — (bot.) bukva (Fagus silvatica) ◊ padurĭa ĭe bună, numa faź dau pin ĭa — dobra je šuma, samo bukve rastu u njoj [Por.]		[Vidi]
1802	fagur	fagur	саће	fagur (mn. fagurĭ) [akc. fagur] (i. m.) — saće, ploča od voska sa ćelijama u koje pčele stavljaju med ◊ aźutaĭ la dĭeda să muće stupi, șî kîpataĭ duoĭ fagurĭ đi mńare — pomogoh dedi da premesti košnice, i dobih dva saća s medom [Por.]		[Vidi]
1791	faĭdă	faidă	фајда	faĭdă (mn. făĭḑ) [akc. faĭdă] (i. ž.) — fajda, dobit, korist ◊ đi źaba m-am trîpadat ku atîta drum, ńiś o faĭdă n-am avut — uzalud sam prevaliio toliki put, nikakve koristi nisam imao ♦ var. vaĭdă ♦ sin. dobîndă [Por.]		[Vidi]
1838	faĭn	fain	добар	faĭn (faĭnă) (mn. faĭń, faĭńe) [akc. faĭn] (prid.) — dobar, fin ◊ prînḑîră faĭn, șî sa kulkară sî duarmă o țîră — ručaše dobro, i prilegoše da malo odspavaju ◊ faĭń uamiń đi tuot — ljudi sasvim dobri ◊ țuala-sta îm stă faĭn — ovo odelo mi stoji dobro ♦ var. faĭno ♦ sin. bun [Por.]		[Vidi]
4403	faĭn	fain	добро	faĭn [akc. faĭn] (pril.) — dobro, odlično, fino, lepo ◊ tuot a fuost faĭn, ń-am pitrekut rău frumuous — sve je bilo dobro, proveli smo se vrlo lepo ◊ a fakut koļașă bună, a śinat faĭn, șî s-a kulkat să duarmă — napravili su dobar kačamak, večerali lepo, i legli da spavaju ♦ var. faĭno ♦ sin. bun [Por.]		[Vidi]
1798	fakļiĭe	făclie	бакља	fakļiĭe (mn. fakļiĭ) [akc. fakļiĭe] (i. ž.) — baklja, faklja, buktinja ◊ fakļiĭe aĭ nuoștri a fakut đin skuarță đi śerieș — naši su baklje pravili od trešnjine kore [Por.]		[Vidi]
1796	fakut	făkut	направљен	fakut (fakută) (mn. fakuț, fakuće) [akc. fakut] (prid.) — napravljen, izrađen; rođen ◊ fakut a puļi — urađen naopako, sklepan ◊ fakut numa đi rîs — rođen samo za podsmeh ◊ fakut adîns đ-așa trĭabă — napravljen posebno za tu namenu [Por.] ∞ faśe		[Vidi]
1786	falkă	falcă	вилица	falkă (mn. fălś) [akc. falkă] (i. ž.) — (anat.) vilica, čeljust (Mandibula) ◊ ma duare đinćiļi, șî mi s-a-nflat falka tuată — boli mi zub, i natekla mi je vilica sva ◊ n-are ńiś un đinće-n falkă — nema nijedan zub u vilici [Por.]		[Vidi]
2196	faļi	făli	фалити	faļi (ĭuo faļiesk, ĭel faļiașće) [akc. faļi] (gl.) — faliti, nedostajati; manjkati ◊ nu-m faļiașće ńimika — ne fali mi ništa ◊ pļesńit, iĭ faļiașće śuava-n kap, nuĭe întrĭeg — blesav, fali mu nešto u glavi, nije ceo ◊ am uoptsuće, măĭ îm faļiașće duauăsuće pă să am omiĭe — imam osamsto, fali mi još dvesta pa da imam hiljadu ◊ đeșkiđe uoki șî pazîa bińe: numa-m va faļi fiĭe śe, tu iș gata — otvori oči i pazi dobro: samo li mi bude falilo bilo šta, ti si gotov [Por.]		[Vidi]
1814	faļiĭe	felie	кришка	faļiĭe (mn. faļiĭ) [akc. faļiĭe] (i. ž.) — kriška, velija ◊ dupa śe strîkurăm kașu, taĭem brînḑa-n faļiĭe, șă ļi puńem în śubăr — kada se kaša iscedi, tada isečemo sir na kriške, i položimo ih u čabar [Por.]		[Vidi]
2197	faļinkă	fălincă	фалинка	faļinkă (mn. faļinś) [akc. faļinkă] (i. ž.) — falinka, nedostatak; mana ◊ n-a kumparat vaka kî ĭa gasît vro faļinkă la đinț — nije kupio kravu jer joj je našao neku falinku na zubima ◊ kînd kaț fată să ći-nsuorĭ, uĭće prĭa bińe să fiĭe fara faļinkă — kad tražiš devojku za ženidbu, predobro gledaj da bude bez mane [Por.] ∞ faļi		[Vidi]
1815	faļiuos	felios	кришкаст	faļiuos (faļiuasă) (mn. faļiuoș, faļiuasă) [akc. faļiuos] (prid.) — kriškast, kriškolik, koji ima oblik kriške, velije ◊ faļiuos sa ḑîśe đi śeva śe ĭe fakut ka faļiĭa, da n-ar trăbuĭa să fiĭe așa — kriškasto se kaže za nešto što je napravljeno kao kriška, a ne bi trebalo da bude takvo [Por.] ∞ faļiĭe		[Vidi]
1850	famĭaĭe	femeie	жена	famĭaĭe (mn. famĭeĭ) [akc. famĭaĭe] (i. ž.) — žena, ženska osoba; osoba ženskog pola ◊ kînd vĭeḑ pi drum o insă-n suknă, da nu șćiĭ kare ĭe șî śi ĭe, spuń kî vĭeḑ o famĭaĭe — kad vidiš na putu osobu u suknji, a ne znaš ni ko je ni šta je, kažeš da vidiš jednu žensku osobu ◊ famĭaĭe ćinîră, ńimîritată sa kĭamă fată — ženska osoba, mlada i neudata, zove se devojka ◊ famĭaĭe mîritată ĭe muĭarĭe — udata ženska osoba je žena ◊ famĭaĭe batrînă sa kĭamă babă — stara žena zove se baba ♦ var. famĭeĭe (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1852	famĭeĭașće	femeiește	женскасто	famĭeĭașće [akc. famĭeĭașće] (pril.) — ženskasto, kao žena, slično ženi ◊ saraku, nu kî nare ńiś un sîămn voĭńiśiesk, numa șî vorbĭașće kumva famĭeĭașće — siroma, ne samo da nema nijedan muški znak, nego i nekako govori ženskasto [Por.] ∞ famĭaĭe		[Vidi]
1851	famĭeĭesk	femeiesc	женски	famĭeĭesk (famĭeĭeskă) (mn. famĭeĭesć) [akc. famĭeĭesk] (prid.) — ženski, koji pripada ženi, koji je svojstven ženi ◊ puort famĭeĭesk — ženska nošnja ◊ lukru famĭeĭesk — ženski posao ◊ ruda famĭeĭeskă — ženski rod ◊ trĭaba famĭeĭeskă — mesntruacija ◊ gîndu famĭeĭesk (muĭerĭesk) — ženska (laka) pamet ♦ var. fîmeĭesk ♦ sin. muĭerĭesk [Por.] ∞ famĭaĭe		[Vidi]
5717	fańină	fanină	брашно	fańină (mn. fańiń) [akc. fańină] (i. ž.) — (nutr.) brašno ◊ fańina sa maśină la muară đin buobe đi mărințîș — brašno se melje u vodenici od semena žitarica ◊ đi kum sa ogođașće pĭatra muori, fańina puaće fi măĭ maruntă, or măĭ mare — od toga kako se namešta vodenični kamen, brašno može biti finije i krupnije ♦ var. faină (Crnajka, deo Tande) [Por.]		[Vidi]
5718	fańinuos	făinos	брашњав	fańinuos (fańinuasă) (mn. fańinuoș, fańinuasă) [akc. fańinuos] (prid.) — brašnjav ◊ tuot morarĭu ĭe fańinuos, kă lukră ku fańina — svaki mlinar je brašnjav, jer radi sa brašnom ♦ var. făńinuos ♦ var. fainuos (Crnajka, deo Tande) [Por.] ∞ fańină		[Vidi]
1810	fara	fără	без	fara [akc. fara] (predl.) — bez ◊ fara ĭel sa puaće — bez njega se može ◊ fara ńimika — bez ičega, siromah ◊ (izr.) Nuĭe muarće fara rîs, nuĭe nuntă fara plîns. — Nema pogreba bez smeha, nema svadbe bez plača. [Por.]		[Vidi]
1842	farbarĭ	farbari	фарбар	farbarĭ (mn. farbarĭ) [akc. farbarĭ] (i. m.) — farbar, proizvođač farbe, radnik u farbari, ili radnik koji radi sa farbom ◊ am ćokńit karu pi đinainće, șî l-am mînat la un farbarĭ sî mĭ-el fărbuĭe — čuknuo sam kola spreda, i oterao sam ih kod jednog farbara da ga ofarba [Por.] ∞ farbă		[Vidi]
1839	farbă	farbă	фарба	farbă (mn. farbe, fărburĭ) [akc. farbă] (i. s.) — (color) 1. farba, obojeni pigment ◊ đimult fărburļi a fakut muĭerļi đin buĭeḑ, d-akuma fiĭe śe farbă-ț trîabe, o gasîășć în dugaĭe — nekada su farbe pravile žene od biljaka, a sada koja god ti farba zatreba, nađeš je u prodavnici ◊ mĭ-a mînžît tumobilu ku farbă ńagră la vo doă-triĭ luokurĭ — namazali su mi kola crnom farbom na dva-tri mesta 2. boja (šara) ◊ farbă albă, galbină, ruoșîĭe, bilovinkă — boja bela, žuta, crvena, ljubičasta ◊ farbă đeșkisă, farbă înkisă — svetla boja, tamna (zagasita) boja ◊ fărburļi pi pîătură, ś-a țasuto mama đimult, nu sa ogođesk prĭa bińe — boje na ponjavi, koju je davno izatkala baba, ne slažu se najbolje [Por.]		[Vidi]
2238	farmikă	farmec	враџбина	farmikă (mn. farmiśe) [akc. farmikă] (i. ž.) — (mag.) vradžbina, čini, mađija ◊ ĭ-a fakut vrîžîtuarĭa șî vro farmikă, s-o labiđe în drumu fĭeći, pi unđe ĭa sa duśe la apă, șî ĭar’ ńimika, fata n-a prins drag đi ĭel — napravila mu je vračara i neku vradžbunu, da je baci na put kud devojka ide na vodu, i opet ništa: devojka ga nije zavolela ◊ faśe farmiśe — pravi čini, mađije; vrača ◊ labdă farmiśe — baca čini ♦ sin. mamută, momuată, fîkatură, trîmisatură, nîpraćitură ♦ up. farńikă [Por.]		[Vidi]
2239	farńikă	farmică	врачара	farńikă (mn. farńiśe) [akc. farńikă] (i. ž.) — (zast.) (mag.) vračara ◊ farńikă faśe la farmiśe — vračara pravi čini ◊ kam s-a pĭerdut farńiśiļi aļi batrîńe, kare a ļikuit lumĭa ku đeskînćiśe șî ku buĭeḑ, așća śe s-a înpuĭat akuma măĭ mult mint lumĭa đikît să șćiu śieva — dosta su se izgubile stare vračare, koje su lečile ljude bajanjem i travama, ove koje su se sada ispilile, više lažu ljude nego što nešto znaju [Por.] ∞ vražî		[Vidi]
2241	farńiśiĭe	farniciie	врачање	farńiśiĭe (mn. farńiśiĭ) [akc. farńiśiĭe] (i. ž.) — (zast.) (mag.) vračanje, bajanje ◊ în farńiśiĭe akuma krĭed numa muĭeriļi aļi batrîńe — u vračanje sada veruju samo starije žene [Por.] ∞ farmikă		[Vidi]
4373	fașîĭe	fâșie	трака	fașîĭe (mn. fașîĭ) [akc. fașîĭe] (i. ž.) — traka ◊ ku fașîĭe đe pînḑă a ļegat piśuariļi la kopiĭ miś pănă a fuost în ļagîn, să nu sa strîmbe — platnenom trakom vezivali su noge maloj deci dok su bila u kolevci, da se ne iskrive ◊ (izr.) n-a ĭeșît đin fașîĭe, da a pļekat dupa fĭaće — nije izašao iz pelena, a krenuo po devojke ♦ up. skućik [Por.]		[Vidi]
3169	fașîu	fășiu	пашеног	fașîu (mn. fașîĭ) [akc. fașîu] (i. m.) — 1. pašenog ◊ fașîĭ sînt barbațî alu duauă suruorĭ — pašenozi su muževi dveju sestara 2. (pej.) ženin ljubavnik ◊ kînd vro muĭare are măĭ mulț ibuomńiś, lumĭa ḑîśe kî sînt iĭ unu la altu fașîĭ — kad neka žena ima više ljubavnika, narod kaže da su oni jedan drugom pašenozi [Por.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1795	faśe	face	чинити	faśe (ĭuo fak, ĭel faśe) (gl. p.) — 1. činiti, praviti; rađati ◊ uomu faśe tuot śe-ĭ plaśe — čovek čini (sve ono) što mu prija ◊ fakură ś-o fakură, akuma ĭe amînat — učiniše što učiniše, sad je kasno ◊ muma a fakut triĭ kopiĭ — majka je rodila troje dece 2. naterati, primorati ◊ nu ma măĭ baća, kă ma faś să pļek đi la ćińe — nemoj me više tući, jer ćeš me naterati da pođem od tebe ◊ atîta ku ańi a nîkažîto fara ńiśkotrĭabă, đ-a fakuto la urmă sî sa spînḑure đi rău — toliko ju je godinama mučio bez razolga, da ju je na kraju primorao da se zbog zla obesi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1797	faśiare	facere	стварање	faśiare (mn. faśierĭ) [akc. faśiare] (i. ž.) — stvaranje, izrada; rađanje; delo ◊ faśiare guală — prazno delo ◊ ńiś o faśiare bună nu-ț ažută, iș păkatuos đi tot — nijedno dobro delo ti neće pomoći, sav si grešan [Por.] ∞ faśe		[Vidi]
1871	fata	făta	рађати	fata (ĭuo fîăt, ĭ-a fată) (gl.) — a. (za životinje) (vet.) rađati, donositi mladunče na svet ◊ fată tuata žuavina: vaka, skruafa, ĭapa, ursuaĭka, lupuaĭka; rumîńi nau vuorbĭe adînsă đi tuata suartă đi viće — rađa svaka životinja: krava, krmača, kobila, medvedica, vučica; Vlasi nemaju posebne reči za pojedine životinje b. (za ljude) (med.) (pej.) rađati; porađati (se) ◊ đi la žuaviń, vuorba a trĭekut la muĭerĭ, ama aĭ batrîń a vorbit kî ĭe rușîńe șî pakat sî sa ḑîkă đi vro muĭarĭe kî fată, a ḑîs: „Vaka fată, da muĭarĭa sa nașće!” — sa životinja, reč se prenela na žene, ali su stari govorili da je sramota i greh reći tako za neku ženu, govorili su: „Krava se teli, a žena se porađa!” ◊ feĭma a fatat a sară, a fakut duoĭ kopiĭ đi źiamîn — ćerka mi se sinoć porodila, dobila je dva deteta blizanaca ♦ sin. faśa, nașće [Por.]		[Vidi]
1875	fataluankă	fătăloancă	девојчурак	fataluankă (mn. fătaluanś) [akc. fataluankă] (i. ž.) — deovojčurak, ženska osoba na uzrastu između devojčice i devojke ◊ a krĭeskut fećița, akuma ĭe o fataluankă întrĭagă — izrasla je dovojčica, sada je pravi devojčurak ♦ var. fîtalău [Por.] ∞ fată		[Vidi]
1872	fatat	fătat	рађање	fatat (mn. fatîărĭ) [akc. fatat] (i. s.) — a. (vet.) rađanje, donošenje mladunaca na svet; koćenje; jagnjenje, teljenje, ždrebanje i dr. ◊ a veńit vrĭamĭa đi fatat, da koćețu đi mńiĭ nuĭe gata — došlo je vreme jagnjenja, a jaslice za jagnjad nisu gotove b. (med.) (pej.) rađanje dece; porađanje; porođaj ◊ muĭarĭa greuańe ḑaśe în pat, așćată fatatu — trudna žena leži u krevetu, čeka porođaj ♦ sin. nașćire [Por.] ∞ fata		[Vidi]
1869	fată	fată	девојка	fată1 (mn. fĭaće) [akc. fată] (i. ž.) — devojka, moma ◊ fată ĭe famĭaĭe ńimăritată — devojka je neudata ženska osoba ◊ fată ćinîră — mlada devojka ◊ fată batrînă — baba devojka; usedelica ◊ fată frumuasă — lepa devojka ♦ sin. (izob.) fiĭkă ♦ supr. baĭat [Por.]		[Vidi]
1870	fată	fatum	усуд	fată2 [akc. fată] (i. ž.) — (izob.) (demon.) usud, sudbina; demon sudbine ◊ lumĭa s-a zuĭtat đ-asta vuorbă, s-a pastrat numa pin žuramînće șî blastîame — ljudi su zaboravili ovu reč, sačuvala se samo u psovkama i kletvama [Por.] ∞ fată	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2038	fatuĭ	vătui	младо јаре	fatuĭ (mn.) [akc. fatuĭ] (i. m.) — (zool.) mlado jare ◊ ĭuo am treĭ fatuĭ, unu l-am skopit, să-l rańesk șî să-l taĭ, a doĭļa o să-l vind, a treĭļa o să-l las dă mińe dă domazluk — ja imam tri mlada jareta, jednog ću da uštrojim za tov, drugog ću prodati, a trećeg ću ostaviti za domazluk [Stig] ♦ dir. var. vatuĭ (Plavna) [Pad.], Rudna Glava [Por.] ∞ ĭed		[Vidi]
1800	faźiet	făget	буквик	faźiet (mn. faźiaće) [akc. faźiet] (i. s.) — (bot.) bukvik, bukova šuma ◊ kît sa vĭađe ku uoki, numa faźiet guol — koliko se očima vidi, samo goli bukvik ◊ faźiet ĭe padure đi fag — bukvik je bukova šuma ◊ faźiet đies — gusti bukvik ♦ var. faźet [Por.] ∞ fag		[Vidi]
5792	Fașanź	fașang	Фашник	Fașanź (mn.) [akc. Fașanź] (i. m.) — (kal.) Fašnik ◊ Fașanź au fost ađet la Bufań la Măĭdan în tot anu, în ḑîļiļi đi zîpostît — Fašnik je bio običaj kod Bufana u Majdanpeku u vreme poklada ◊ đi vrĭamĭa Fașanźilor mulț Bufań au făkut ļorfe — u vreme Fašnika mnogi Bufani su izrađivali maske ◊ a fost Fașanź-aĭ miś la Zîpostîto-l mik, șî Fașanź-aĭ marĭ kare a kaḑut la Zîpostîto-l mare — bili su Mali Fašnici na Mesne poklade, i Veliki Fašnici koji su padali na Bele poklade [Buf.]		[Vidi]
2198	făduļi	fuduli	хвалити	făduļi (ĭuo făduļiesk, ĭel făduļiașće) [akc. făduļi] (gl. p. ref.) — hvaliti (se) ◊ sa făduļiașće parke a prins pi dumńeḑîu đi kuaĭe — hvali se kao da je uhvatio boga za muda ◊ n-am đi śe sî ma făduļiesk, vîăd tuoț k-am fakut lukru bun — nemam zašto da se hvalim, vide svi da sam uradio dobar posao ♦ var. fuduļi ♦ sin. labda [Por.]		[Vidi]
2199	făduļiĭe	fudulie	хвалисање	făduļiĭe (mn. făduļiĭ) [akc. făduļiĭe] (i. ž.) — 1. (pej.) hvalisanje ◊ kată lukru tĭeu, n-askulta făduļiĭļi luor, kă nau marźină — gledaj svoja posla, ne slušaj njihova hvalisanja, jer nemaju granicu 2. pohvala, hvala, dika, ponos ◊ a gaćit șkuala șă puaće ku făduļiĭe să ĭasă-n lume — završio je školu, i može s ponosom da izađe u svet ◊ nu țîńerîț lukrușală ku ĭel, kî ĭel ĭe baĭat đi tuata făduļiĭa — ne zbijajte šalu s njim, jer je on momak za svaku pohvalu ♦ var. făduļitură ◊ făduļitură guală — golo hvalisanje ♦ sin. labdatură [Por.] ∞ făduļi		[Vidi]
2200	făduļituorĭ	fudulitor	хвалисавац	făduļituorĭ (mn. făduļituorĭ) [akc. făduļituorĭ] (i. m.) — hvalisavac ◊ tuoț sînt iĭ numa făduļituorĭ fara ńiś k-o trĭabă — svi su oni samo hvalisavci bez i jednog razloga ♦ sin. labdatuorĭ [Por.] ∞ făduļi		[Vidi]
1801	făgăńiță	făgulean	буквић	făgăńiță (mn. făgăńiț) [akc. făgăńiță] (i. ž.) — (bot.) 1. bukvić, mlado stablo bukve ◊ făgăńiță ĭe un ļiemn đi fag, ćinăr, supțîrĭe șî nalt — „faganica” je jedno bukovo stablo, mlado, tanko i visoko [Por.][GPek] 2. bela bukva ◊ făgăńiță ĭe un fieļ dă fag alb, kare ĭe bun dă blîăń, kî sa sparźe frumuos șî n-are nuodurĭ pră ĭeal — „faganica” je jedna posebna vrsta bele bukve, koja je dobra za daske, jer se lepo cepa, i nema čvorove (Kladurovo) [Mlava] ∞ fag		[Vidi]
5720	făinarĭ	făinar	брашнар	făinarĭ (mn.) [akc. făinarĭ] (i. m.) —(zast.) brašnar ◊ făinarĭu la nuoștri aĭ batrîń a fuost o butuarkă adîns taĭată șî ńićeḑată đi țînut fańina — brašnar je kod naših starih bila šupljika posebno isečena i izglačana za držanje brašna [Por.] ∞ fańină		[Vidi]
5719	făńinat	făinat	брашнаст	făńinat (făńinată) (mn. făńinaț, făńinaće) [akc. făńinat] (prid.) — brašnast ◊ kađe o zapadă făńinată, ka kînd s-a rupt saku śĭeruluĭ ku fańină — pada neki brašnast sneg, kao da se pocepao nebeski džak s brašnom ♦ var. făinat (Crnajka i deo Tande) [Por.] ∞ fańină		[Vidi]
1844	fărbariĭe	fărbarie	фарбара	fărbariĭe (mn. fărbariĭ) [akc. fărbariĭe] (i. ž.) — (color) farbara, mesto gde se prave ili prodaju boje ◊ a lukrat mulț ań în Mńemțîĭe, într-o fărbariĭe mare — radio je mnogo godina u Nemačkoj, u nekoj velikoj farbari ◊ oraș mik, nare ńiś o fărbariĭe adînsă, ku tuaće fărburļi kare ar trăbui la lume — mala varoš, nema ni jednu specijalnu prodavnicu boja, sa svim farbama koje bi zatrebale ljudima ♦ var. farbarńiță [Por.] ∞ farbă		[Vidi]
1840	fărbui	fărbui	фарбати (се)	fărbui (ĭuo ma fărbuĭ, ĭel sa fărbuĭe) [akc. fărbui] (gl. p. ref.) — 1. farbati (se), bojiti, obojiti (se) ◊ ĭuo nu dau la feĭmĭa sî fărbuĭe buḑîļi, kă ĭe prĭaćinîră, șî numa sa buskofĭașće — ja ne dam ćerki da farba usne, jer je premlada, i samo se razmaže 2. (fig.) lagati, varati; „mazati” oči ◊ n-askulta tuaće-tuaćiļi śe-ț vorbĭașće baĭatu, kî puaće-fi vrĭa numa s-ț fărbuĭe uoki, șî sî ći lasă-nkarkată — ne slušaj sve i svašta što ti govori momak, jer možda hoće samo da ti namaže oči, i da te ostavi trudnu [Por.] ∞ farbă		[Vidi]
1841	fărbuit	fărbuit	офарбан	fărbuit (fărbuită) (mn. fărbuiț, fărbuiće) [akc. fărbuit] (prid.) — (color) 1. ofarban, obojen ◊ vinu sî vĭeḑ kum đi fumuos am fărbuit gardu — dođi da vidiš kako sam lepo ofarbao ogradu 2. (fig.) lažov, namazanko ◊ fuź đi ĭel, kî ĭe fărbuit đin tuaće părțîļi — beži od njega, jer je namazan sa svih strana (=svim bojama) [Por.] ∞ farbă		[Vidi]
1843	fărbuitu	fărbuire	фарбање	fărbuitu (mn. fărbuiturĭ) [akc. fărbuitu] (i. s.) — 1. farbanje, bojenje ◊ am fuost la maĭstur, șî ma tokmiĭ ku ĭel đi fărbuito-la đi kare ț-am puvestît đimult — bio sam kod majstora, i pogodio sam se s njim za ono farbanje, o kome sam ti pričao odavno 2. (fig.) laganje, varanje ◊ a luvato ku vuorbe dulśe, șî ĭa a kaḑut la fărbuitu luĭ kopilarĭesk — spopao je slatkim rečima, i ona je pala na njegovo detinjasto farbanje [Por.] ∞ farbă		[Vidi]
3339	făsuĭ	făsui	пасуљ	făsuĭ [akc. făsuĭ] (i. m.) — (izob.) (bot.) pasulj (Phaseolus vulgaris) ◊ dakă nu-ĭ alta ńimik dă mînkare, bun ĭe șî făsuĭ d-asară — ako nema ničeg drugog za jelo, dobar je i pasulj od sinoć ♦ var. păsuĭ [Rom.] ♦ dij. var. pasuĭ [Por.] ∞ pasuĭ		[Vidi]
2204	făurarĭ	făurar	фебруар	făurarĭ [akc. făurarĭ] (i. m.) — (kal.) februar ◊ făurarĭu ĭe lună ĭernuasă — februar je zimski mesec ♦ var. fîurarĭ [Por.] ♦ dij. var. faurarĭ (Žagubica) [Hom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4317	fećesk	fetesc	девојачки	fećesk (fećaskă) (mn. fećeșć) [akc. fećesk] (prid.) — devojački ◊ a fuost bun lăutarĭ kare a șćut mulće kînćiśe fećeșć — bio je dobar violinista koji je znao mnoge devojačke pesme ◊ dragu fećesk ĭe măĭ adînk — devojačka ljubav je najdublja ♦ var. većiesk [Por.] ∞ fată		[Vidi]
1873	fećiță	fetiţă	девојчица	fećiță (mn. fećiț) [akc. fećiță] (i. ž.) — 1. (demin.) devojčica ◊ fećița ĭe fată mikă, kopil — devojčica je mala devojka, dete ◊ fećițîļi ažuns đi șkuală — devojčice su stasale za školu 2. (fig.) (hip.) (folk.) devočje; moma ◊ trĭeku un baĭețîăl ku fećița đi supt mînă — prođe jedno momče, s devojčetom ispod ruke ◊ am o fećiță ku dulśe guriță — imam devojče sa slatkim ustašcem ♦ (demin.) < fată [Por.] ∞ fată		[Vidi]
1876	fećiĭe	fetie	невиност	fećiĭe (mn. fećiĭ) [akc. fećiĭe] (i. ž.) — (anat.) nevinosti, virgilitet ◊ fata mare trîabe să pazaskă fećiĭa ka uoki-n kap, kă dakă o pĭarđe, grĭeu sa marită — devojka treba da čuva nevinost kao oči u glavi, jer ako je izgubi, teško će se udati ♦ var. fećinźiĭa [Por.] ∞ fata		[Vidi]
1877	fećinźiĭe	feciorie	невиност	fećinźiĭe (mn. fećinźiĭ) [akc. fećinźiĭe] (i. ž.) — (anat.) nevinost ◊ fata kare s-a lasat la vrun baĭat, ș-a pĭerdut fećinźiĭa, a putut sî sa mariće numa dupa vrun văduvuoń batrîn șî sarak — devojka koja se dala nekom momku i izgubila nevinost, mogla je da se uda samo za nekog starog i siromašnog udovca ♦ var. fećiĭe [Por.] ∞ fata		[Vidi]
1874	fećiuară	fecioară	девица	fećiuară (mn. fećiuarĭe) [akc. fećiuară] (i. ž.) — (zast.) devica, nevina devojka ◊ fată fećiuară, înga nu șćiĭe śi ĭe lukru voĭńiśesk — nevina devojka, još uvek ne zna šta su muška posla ♦ up. fećiĭa [Por.] ∞ fată		[Vidi]
5766	fedeleș	fedeleș	ћутурица	fedeleș (mn. fedeleșurĭ) [akc. fedeleș] (i. s.) — ćuturica, buklija ◊ fedeleșu ĭeste vas de lemn în kare se duče apa și alta bere — buklija je drveni sud u kome se nosi voda i drugo piće ◊ la lok kînd ń-am dus la săpat, am dus apa ku fedeleșu, kî ĭeste vas de lemn în kare apa sta mult reče — kad smo išli da kopamo njivu, nosili smo vodu u bukliji, jer je sud od drveta u kome voda dugo ostaje hladna [Tim.] ♦ dij. sin. pluoskă [Por.] ∞ vas		[Vidi]
2294	feĭ-	fie	кћи	feĭ- (pref.) — „kći”, samo kao prefiks u izrazu ◊ ńima la noĭ nu ḑîśe đi fata luĭ ńiś „fie” ńiś „feĭ”, numa ḑîśem: feĭ-mĭa (fata a mĭa), feĭ-ta (fata a tĭa), feĭ-sa (fata a luĭ) — niko kod nas za svoju ćerku ne kaže ni „fie” ni „fej”, nego kažemo: „fej-mja” (kći moja), „fej-ta” (kći tvoja), „feĭ-sa” (kći njegova) ♦ sin. fată [Por.]		[Vidi]
2262	Feļeșana	Feleșan	Фелешана	Feļeșana [akc. Feļeșana] (i. ž.) — (hidr.) Felešana, rečica u ataru sela Debeli Lug, leva pritoka Crne reke ◊ Feļeșana ĭe un rîurĭel, izvorĭaḑă supt Pĭatra roșîĭe, la izvuor are un bobît mik; sa-npreună ku Brĭeza, șî la gura văĭu tună-n Țrna; Țîrnă măĭ amînat, la kapu satuluĭ, tună-n Pĭek — Felešana je rečica, izvire ispod Crvenog krša, na izvoru ima mali vodopad; sastaje se sa Brezom, i na izlazi iz doline uliva se u Crnu reku; Crna reka se kasnije, na kraju sela, uvire u Pek [GPek] ♦ var. Fiļișana (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1957	ferbĭa	fierbe	врети	ferbĭa (ĭuo fĭerb, ĭel fĭarbe) [akc. ferbĭa] (gl. p. ref.) — 1. (za tečnosti) vreti, provreti, ključati usled zagrevanja na visokoj temperaturi ◊ va ferbĭa apa-sta odată, or nu? — hoće li ova voda već jednom provreti, ili ne? 2. (nutr.) spremati kuvanu hranu ◊ la tuata muĭarĭa măĭ întîń s-a katat să șćiĭe să fĭarbă uala — od svake žene se najpre tražilo da zna da „kuva lonac” (=sprema kuvanu hranu) 3. (psih.) biti napet, vreti od uzbuđenja ◊ fĭarbe tuot đi mîńiĭe, numa śe nu krapă — kipti sav od besa, samo što ne prsne ♦ var. fĭerbĭa, ferbi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2275	ferfeļiță	ferfeliţa	ферфелица	ferfeļiță (mn. ferfeļiț) [akc. ferfeļiță] (i. ž.) — (nutr.) ferfelica, čorba od šljiva ◊ ferfeļița ĭe ḑamă dă prună, a sa pun pruńiļi la soare, pă ĭeasă ḑama dîn ĭeļe, pă aĭa s-a mînkat vrodată pănă nu sa nakrĭașće, a kînd s-a nakrit, a kĭemato kiseļiță — ferfelica je čorba od šljiva, stavljaju se šljive na sunce, pa izlazi sok iz njih, pa to se nekada jelo dok se ne ukiseli, kada ukisne, zove se kiselica ♦ up. kiseļiță [Mlava]		[Vidi]
2307	feri	feri	штитити	feri (ĭuo ferĭesk, ĭel ferĭașće) [akc. feri] (gl. p. ref.) — (ret.) (zast.) štititi, čuvati ◊ ńi feri dumńeḑîu đi rîău — bog nas je sačuvao od zla [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1925	feriku	ferice	срећа	feriku (mn. ferikurĭ) [akc. feriku] (i. s.) — (psih.) sreća, zadovoljstvo, blagostanje, spokojstvo, mir ◊ feriku đi mińe — blago meni ◊ feriku șî blagu đi ćińe kînd aĭ skapat đi la muarće — sreća tvoja i blago tebi što si utekao od smrti ♦ var. ferigu [Por.]		[Vidi]
1924	feriśi	ferici	усрећити (се)	feriśi (ĭuo feriśiesk, ĭel feriśiașće) [akc. feriśi] (gl. p. ref.) — usrećiti (se), doneti nekom sreću, činiti koga srećnim ◊ numa drako-l ńegru sa va feriśi ku ĭel — samo se crni đavo može usrećiti sa njim ♦ var. înferiśi [Por.] ∞ feriku		[Vidi]
1922	feriśiĭe	fericie	срећа	feriśiĭe (mn. feriśiĭ) [akc. feriśiĭe] (i. ž.) — (zast.) sreća, blagostanje, zadovoljstvo ◊ ma ruog la dumńeḑîu sî va đia feriśiĭe șî sînataće — molim se gospodu bogu da vam da sreću i zdravlje [Por.] ∞ feriku		[Vidi]
1923	feriśit	fericit	срећан	feriśit (feriśită) (mn. feriśiț, feriśiće) [akc. feriśit] (prid.) — srećan, zadovoljan ◊ ku uomu đintîń am avut traĭ feriśit, ama ĭel a murit ĭuta — sa prvim mužem imala sam srećan život, ali on je ubrzo umro [Por.] ∞ feriku		[Vidi]
2397	ferĭastă	ferastră	прозор	ferĭastă (mn. ferĭeșć) [akc. ferĭastă] (i. ž.) — (tehn.) prozor ◊ ferĭasta ĭe gaura-n parĭaće pin kare tună viđiarĭa — prozor je otvor u zidu kroz koji ulazi svetlost ◊ kînd lumĭa a trait ăn borđiĭe, n-așćut đi ferĭeșć — kada su ljudi živeli u zemunicama, nisu znali za prozore ◊ kînd s-a dus turśi, a-nśeput sî fakă bîrnarĭață, ku ferestuĭś miś, la kare în luok đi stîklă a pus pĭaļe đi ĭed, kare a raso, a raso pănă nu s-a supțîĭat atîta đi s-a vaḑut pin ĭa — kada su Turci otišli, počeli su da dižu brvnare, sa malim prozorima, na koje je se stavljala jareća koža, koju su drali, drali dok se nije istanjila toliko da je postala providna ◊ la ferĭastă astăḑ sa pun feruanke — na prozor se danas stavljaju zavese ◊ a dat ku pĭatra, a spart ferĭasta — bacio kamen, razbio prozor ◊ ferĭasta đeșkisă, ferĭasta înkisă — prozor otvoren, prozor zatvoren ◊ sa uĭtă pi ferĭastă — gleda kroz prozor ◊ ḑînḑîĭe đi frig supt ferĭastă, kă ńima no-l lasă înuntru — cvokoće od hladnoće pod prozorom, jer ga niko ne pušta unutra [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1928	ferkeđeu	ferchedeu	ждрепчаник	ferkeđeu (mn. ferkeđiaļe) [akc. ferkeđeu] (i. s.) — (ret.) ždrepčanik, poprečna motka na kolima za koju se vezuju amovi ◊ o dorîngă skurtă pusă la karuță đinainće, đi kare sa prinđe amu kaluluĭ — jedna kratka motka, postavljena na prednjoj strani karuca, za koju se vezuje konjski am ◊ ferkeđeu sa atîrnă la am șî kînd kalu traźe-n plug, or kînd skuoț la tutuśe đin padure — ždrepčanik se kači na am i kad konj vuče plug, ili kada izvlačiš trupce iz šume [Por.] ♦ dij. sin. kobilkă (Leskovo) [GPek] ∞ kal		[Vidi]
2140	fertuare	fiertoare	запара	fertuare (mn. ferturĭ) [akc. fertuare] (i. ž.) — (met.) zapara, jara, velika vrućina ◊ kum înśapu ḑîua, sa vĭađe kă o să fiĭe mare fertuare, n-o să pućem să lukram în kîmp — kako je počeo dan, vidi se da će biti velika zapara, nećemo moći da radimo u polju [Por.] ∞ ferbĭa		[Vidi]
2261	feruaĭkă	ceaun	котлић	feruaĭkă (mn. feruoĭś) [akc. feruaĭkă] (i. ž.) — (tehn.) kotlić, mali sud liven od tuči ◊ în feruaĭkă, atîrnată pi ḑalarĭ la kamin, sa fĭarbe măĭ dulśe koļiașă — u kotliću na verigama iznad ogništa, kuva se najslađi kačamak ◊ ĭastă feruaĭkă, șî ĭastă kaldare: feruaĭka ĭe turnată đin tuś, da kaldarĭa ĭe fakută đin pļiek đi aramă — ima kotao, i ima bakrač: kotao je liven od tuča, a bakrač je napravljen od bakarnog lima ♦ / fĭer + suf. -uaĭkă — (dosl.) „gvozden+ka, metal+ka” ♦ sin. tuśuaĭkă (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. kotau [GPek][Mlava][Hom.][Zvizd] ♦ dij. sin. ćenak (Laznica) [Hom.] ∞ fĭer		[Vidi]
2256	feruankă	firang	завеса	feruankă (mn. feruanke) [akc. feruankă] (i. ž.) — zavesa ◊ đemult n-a fuost ferĭeșć la borđiĭe, đ-aĭa aĭ nuoștri n-așćut đi feruanke — na burdeljima nije bilo prozora, pa zato naši stari nisu znali za zavese ♦ var. firuangă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
2306	fi	fi	бити	fi (ĭuo sînt, ĭel ĭe) (gl. n.) — biti, postojati; (skr.) bi ◊ fi śe vrĭeĭ, ama fi uom — budi šta hoćeš, ali budi čovek ◊ va fi, nu va fi — može biti, ili ne biti ◊ ma ginđiĭ ĭuo: śe sî fiĭe akuma, ama takuĭ, nu spusăĭ ńimika — pomislio sam: šta će biti sada, ali zaćutah, ne rekoh ništa ◊ fi-va așa, or nu va fi, nu puot a șći — da li je tako, ili nije tako, ne mogu znati ◊ tu nu vi fi, da ĭuo sînt — ti nećeš biti, a ja jesam ◊ basanka n-a fuost să fiĭe, nuĭe ursat — valjda nije bilo da bude, nije suđeno ◊ nuĭe la kasă, puaće fi dus vrunđeva — nije kod kuće, možda je nekud otišao ◊ va fi veńit kopilu pănă akuma, s-a fi fuost vrunu đ-aĭ batrîń ku ĭel — došlo bi dete do sada, da je neko od starijih bio sa njim ◊ kînd ĭerarăm ćińirĭ, fusăsărăm zburdaț ka ńima pi lume — kad bejasmo mladi, besmo razuzdani ko niko na svetu ♦ var. firĭe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1276	fifă	nai	панова фрула	fifă (mn. fife) [akc. fifă] (i. ž.) — 1. (muz.) fifa, panova frula ◊ kînd muĭerļi a kîntat-n fifă, ińima-n pĭept s-a topit đi milă — kada su žene svirale „fifu”, srce u grudima se topilo od miline [GPek] ◊ dî fifă s-a șćut șî-n Buļećin; aiśa fluĭerļi a fuost fakuće dîn kovragu alu duļeaće — za „fifu” se znalo i u Boljetinu; ovde su se frulice pravile od dulekove vreže (Boljetin) [Por.] 2. (bot.) biljka od koje su se pravile „fife” (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. buśińiș (Rudna Glava) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2305	fiĭekare	fiecare	било ко	fiĭekare [akc. fiĭekare] (zam.) — bilo ko, makar ko ◊ ma sî vină fiĭekare, nu mi sa pasă — ma nek dođe bilo ko, nije me briga ♦ var. fiĭeśińe ♦ / fiĭe + kare [Por.] ∞ fi		[Vidi]
4838	fiĭekînd	fiecând	било кад	fiĭekînd [akc. fiĭekînd] (pril.) — bilo kad ◊ ĭa-m spus să vină fiĭekînd kînd luĭ iĭ vińe — rekao sam mu da dođe bilo kad kad je njemu zgodno [Por.] ∞ fi		[Vidi]
4840	fiĭekum	fiecum	било како	fiĭekum [akc. fiĭekum] (pril.) — bilo kako ◊ maĭsturu n-a fakut sokoată buna kînd a ginđit kă poaće o afuma fiĭekum, șî sî sa dukă — majstor se preračunao kad je mislio da je može smandrljati bilo kako, i da ode [Por.] ∞ fi		[Vidi]
4839	fiĭeśe	fiece	било шта	fiĭeśe [akc. fiĭeśe] (pril.) — bilo šta ◊ nu kređa în fiĭeśe, șă o să će petrĭeś bun — ne veruj u bilo šta, i dobro ćeš proći [Por.] ∞ fi		[Vidi]
4841	fiĭeśińe	fiecine	било ко	fiĭeśińe [akc. fiĭeśińe] (pril.) — bilo ko ◊ să vină fiĭeśińe, iĭ nu-ĭ sa pasă kă ĭe kasa ńisîruită — da dođe bilo ko, nju nije briga što joj je kuća nesređena [Por.] ∞ fi		[Vidi]
6002	fiĭeunđe	fieunde	било где	fiĭeunđe (pril.) — bilo gde ◊ fiĭeunđe să fîĭe pitulat, žîndari ăl gasăsk — bilo gde da je skriven, žandarmi će ga naći [Por.] ∞ fi		[Vidi]
2690	fikat	ficiat	јетра	fikat (mn. fikaț) [akc. fikat] (i. m.) — (anat.) jetra, crna džigerica ◊ fikaț-aĭ ńegri — crna džigerica, jetra ◊ fikaț-aĭ albĭ — bela džigerica, pluća ◊ fikațî la uom sînt supt kuasta đirĭaptă — jetra je kod čoveka pod desnim rebrom ◊ đi fikaț ĭe ļipită fĭarĭa — za jetru je zalepljena žuč [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2691	fikat alb	plămîn	плућа	fikat alb (mn. fikaț albĭ) [akc. fikat alb] (i. m.) — (anat.) pluća, bela džigerica ◊ măĭ grĭa buala lu fikaț-ăĭ albĭ a fuost uskatura — najteža plućna bolest bila je sušica [Por.] ∞ fikat		[Vidi]
2693	fikat ńegru	ficat negru	црна џигерица	fikat ńegru (mn. fikaț ńegri) [akc. fikat ńegru] (i. m.) — (anat.) crna džigerica, jetra ◊ đi bĭare la uom puot s-ă putraḑaskă fikaț-aĭ ńegri — od pića čoveku može da istruli crna džigerica [Por.] ∞ fikat		[Vidi]
1998	fikă	fică	намигуша	fikă1 (mn. fikĭe) [akc. fikă] (i. ž.) — 1. (demin.) (pej.) namiguša, fufica, radodajka ◊ fikă ĭe muĭare marĭață, frumuasă, skuturată kare arată đeșkis kî-ĭ plaśe lukru uomeńiesk — fika je žena kicoš, lepa i otresita, koja otvoreno pokazuje da joj se sviđa muška rabota 2. (euf.) (vulg.) ženski polni organ, pička ◊ nu șću đi śe sa faśe, kî sa vĭađe đeșkis kum kată pi vrun futaș s-îĭ đa-n fikă, șî sî takă — ne znam šta izigrava, kada se jasno vidi da traži nekog jebača da je opali po pički, i da ćuti ♦ / skr. < fofik ♦ sin. fufă [Por.] ∞ fofoluok		[Vidi]
3287	fikă	raţă	патка	fikă2 (mn. fike) [akc. fikă] (i. ž.) — (ornit.) patka ◊ saćańi kăsătoriț prîngă rîurĭ, au oboru pļin dă fike — seljaci nastanjeni pored reke, imaju dvorišta puna pataka ◊ fikă ku fiku — patka i patak [Mlava] ♦ dij. sin. rață [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2264	fiļińierĭ	felinar	фењер	fiļińierĭ (mn. fiļińiarĭe) [akc. fiļińierĭ] (i. s.) — (tehn.) fenjer ◊ fiļińierĭ ĭe un fĭeļ đi lampă la gas, đi dus în mînă, kînd će duś vrunđiva la drum — fenjer je vrsta lampe na gas, za nošenje u ruci kada ideš negde na put [Por.] ♦ dij. var. fińarĭ (Manastirica, Mlava) [Mlava]		[Vidi]
2284	fin	fin	кумче	fin (mn. fińi) (i. m.) — kumče ◊ dakă mi ĭel naș, kî ma bućeḑat, ĭuo sînt luĭ fin — ako je on meni kum, jer me je krstio, ja sam njemu kumče ◊ mîńe-m vin fińi miĭ în gostîĭe — sutra mi dolazi kumčad u goste ♦ supr. naș [Por.]		[Vidi]
2285	fină	fină	кумица	fină (mn. fińe) [akc. fină] (i. ž.) — kumica ◊ fina ĭe famĭaĭe kare a bućeḑato nașu, or muĭarĭa lu finu, or ĭe ńam apruape alu finu mĭeu — kumica je žena koju je krstio kum, ili je kumčetova žena, ili je blizak kumčetov rod ◊ sa ḑîśe fină șî la ńamu apruape lu nașu mumi, or alu tata — sa kumicom se oslovljava i blizak rod majčinog ili očevog kuma ◊ fină ĭe una, da nașîța alta, ama ĭaļe sînt insă ļegaće ku bućeḑatu — kumica je jedno, a kuma drugo, ali su one osobe povezane krštenjem ♦ supr. nașă [Por.] ∞ fin	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2246	fir	fir	нит	fir (mn. firĭe) (i. s.) — 1. nit, konac, vrpca ◊ fir đi ață — končana nit ◊ mĭarźe ka pi fir — ide kao pod konac ◊ s-a rupt firu — pokidao se konac ◊ fir supțîrĭe, gruos — konac tanak, debeo ◊ nu șćiĭe sî țîasă, numa-nvîrḑîașće fir-ļi — ne zna da tka, samo mrsi konce 2. struk cveta ◊ fir đi busuĭuok — struk bosiljka 2. dlaka ◊ nu-ĭ faļiașće fir đi pîăr đin kap — ne fali joj dlaka kose sa glave 3. generacija; potomstvo ◊ șî fir đi firu luĭ o să tragă pakaćiļi luĭ — i daleki potomci će nositi njegov greh 4. (geogr.) istaknuta i uska kosa, čijom ivicom vodi put ◊ pļekăm đin sat șî pi fir în sus, ńi duśem la Śuaka uokńi-n rudńik la lukru — pođemo iz sela i kosom na gore, idemo na Čoka okni u rudnik, na posao [Por.]		[Vidi]
1921	firegarĭ	ferigar	папратиште	firegarĭ (mn. firegarĭe) [akc. firegarĭ] (i. s.) — (bot.) papratište, mesto i zemljište na kojem raste paprat ◊ la nuoĭ, la munće, aĭ firegarĭe kîće vrĭeĭ — kod nas, u planini, imaš papratišta koliko hoćeš [Por.] ∞ fĭarigă		[Vidi]
2255	firiśiel	firicel	кончић	firiśiel (mn. firiśiaļe) [akc. firiśiel] (i. s.) — (demin.) 1. končić, tanak konac; tanka nit u tkanini ◊ pînḑa ĭe țasută đin firiśiaļe đi sîrmă — platno je satkano od tankih srebrnih niti 2. stručić cveta ◊ am kuļes firiśiaļe đi busuĭuok, sî đeskînt ku ĭaļe — nabrala sam stručiće bosiljka, da bajem sa njima ♦ / fir + suf. -iśiel ♦ var. firișuor [Por.] ∞ fir	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2390	firiz	firiz	тестера	firiz (mn. firiză) [akc. firiz] (i. s.) — (tehn.) testera ◊ firiz ĭe alat đi taĭat la ļiamńe, are pînḑă đi fĭer ku đinț marunț, kare s-a askut ku ĭega — testera je alat za rezanje drveta, ima metalno platno sa sitnim zupcima, koji se oštre turpijom ◊ ĭastă măĭ mulće fĭelurĭ đi firiză — ima više vrsta testera ♦ up. žagă [Por.]		[Vidi]
2391	firizană	firizană	стругара	firizană (mn. firizăń) [akc. firizană] (i. ž.) — (tehn.) strugara ◊ la firizană sa taĭe blîăń đin tutuśe gruasă — na strugari se režu daske iz debelih trupaca ◊ firizańiļi batrîńe a foust la un luok ku muorîļi, șă pi ĭaļe a mînat apa tuot într-un fĭeļ ka pi muară — stare strugare su bile na istim mestima sa vodenicama, i njih je pokretala voda na isti način kao i vodenicu [Por.] ♦ dij. var. stružńiță [GPek] ∞ firiz		[Vidi]
2058	firĭe	fire	лице	firĭe [akc. firĭe] (i. ž.) — lice, ten ◊ pînă nu s-a bolnavit, a fuost ruoșu la firĭe, da akuma ĭe galbin ka śara — dok se nije razboleo, bio je rumen u licu, a sada je žut kao vosak [Crn.] ♦ dij. var. fire [akc. fire] ◊ față ĭe parća đi-nainće alu kapu uomuluĭ, da fire ĭe faktura fĭețî: puaće-fi ruoșu la fire, alb, ńegru, pusumorît, tras ... — „faca” je prednja strana čovekove glave, a „fire” je izgled njegovog lica: može biti crven u licu, beo, crn, natmuren, ispijen ... (Rudna Glava) [Por.] ♦ up. față, obraz	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1916	firoćină	fierotină	гвожђурина	firoćină (mn. firoćiń) [akc. firoćină] (i. ž.) — (augm.) 1. gvožđurina, naročito predmet od gvožđa nejasne namene ◊ gasîĭ o firoćină ruźińită-n drum, ș-o luvaĭ ku mińe s-o pun bińe, îm va trîbui đi śuava — nađoh na putu jednu zarđalu gvožđurinu, i ponesoh je da je sačuvam, možda će mi zatrebati za nešto 2. gvožđurija, gomila gvožđa ◊ pļină ĭe kuzńița đi firoćiń — puna je kovačnica gvožđurije [Por.] ∞ fĭer		[Vidi]
2268	firoĭkă	firoică	врпца	firoĭkă (mn. firoĭke) [akc. firoĭkă] (i. ž.) — (augm.) vrpca, uzica ◊ firoĭka ĭe ață rasuśită, s-a pus la braśire, dă ĭa a fuost ļegată bripta, kare babiļi a duso-n pungă la braśirĭ, a bripta a fuost kîrśură, șî pusă-n kuorn dă berbĭek — „firojka ” je vrpca od upredenog konca, stavljala se na tkanice, o nju je bila vezana britva, koju su babe držale u kesi, a britva je bila kukasta, i udenuta u ovnujski rog ♦ / fir + -oĭkă [Mlava] ∞ fir		[Vidi]
2254	firuț	firuţ	кончић	firuț (mn. firuță) [akc. firuț] (i. s.) — (demin.) končić, tanak ili kratak konac ◊ asta firuț ĭe prĭa supțîrĭe, nu puot sî kuos ku ĭel — ovaj končić je previše tanak, ne mogu njime da šijem ♦ / fir + suf. —uț ♦ var. firiśiel [Por.] ∞ fir		[Vidi]
2316	fișćaĭkă	fișteică	трака	fișćaĭkă (mn. fișćeĭś) [akc. fișćaĭkă] (i. ž.) — traka 1. (za materijal) traka, kaiš ◊ fișćaĭkă ĭe pîraman đi pînḑă, îngust șî lung — traka je komad platna, uzan i dug 2. (za prostor) uzan i dugačak deo terena; pojas ◊ tata đin moșîĭe mĭ-a dat numa o fișćaĭkă đi ļivađe — otac mi je od imovine dao samo jedan uzan pojas livade ♦ var. fișćiaĭkă ♦ var. fîșćaĭkă ♦ var. fișćik [Por.] ♦ dij. var. fîrșćaĭkă (Topla) [Crn.] ♦ dij. var. fîrșćeńe (Manastirica, Mlava) [Mlava]		[Vidi]
1955	fișîk	fișag	фишек	fișîk (mn. fișîkurĭ) [akc. fișîk] (i. s.) — fišek, papirna kesa levkastot oblika ◊ kumparaĭ đi kopiĭ bobuanță, șî dugaĭașîța ļe-nvăluĭi într-un fișîk đi arćiĭe — kupio sam bombone za decu, i prodavačica ih je uvila u fišek od hartije [Por.]		[Vidi]
1956	fișîkļiĭe	fișeclie	фишеклија	fișîkļiĭe (mn. fișîkļiĭ) [akc. fișîkļiĭe] (i. ž.) — fišeklija, kožna kesa za metke ◊ fișîkļiĭa ĭe kĭes đi pĭaļe đi țînut plumbi, kare sa puartă la brîu — fišeklija je kožna kesa za držanje metaka, koja se nosi o pojasu [Por.] ∞ fișîk		[Vidi]
2297	fiśuor	fecior	син	fiśuor (mn. fiśuorĭ) [akc. fiśuor] (i. m.) — (srod.) 1. sin, muško dete ◊ laptarĭu Miļisau lu Đină Șćefîn a krapat dă žăļ ka ĭ-a perit fiśuoru ku nuorî-sa șî fata, ku tomobilu — violinista Milisav Đine Štefana presvisnuo je od tuge, jer mu je poginuo sin sa snajom i ćerkom, sa automobilom (Manastirica, Mlava) [Mlava] ◊ asta ĭe fiśuoru mĭeu ku muĭarĭa đintîń — ovo je moj sin sa prvom ženom (Tanda) 2. mladić, momak ◊ s-adunat la žuok tuoț fiśuori đin satu nuostru — skupili se na igranci svi momci iz našega sela 3. posinak ◊ n-am avut kopiĭ đi la ińimă, ș-am luvat un sarak să-m fiĭe fiśuor đi sufļit — nisam imao rođenu decu, pa sam posinio jednoga siromaška (Rudna Glava) ♦ sin. kopil, fiu [Por.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2293	fiu	fiu	син	fiu (mn. fiĭ) (i. m.) — (zast.) (srod.) sin, muško dete ◊ am vorbit đi mik la fiu-mĭu să poarće griža śe fată-n suară, nu ma askultat — od malena sam mom sinu govorio da vodi računa kakvu devojku ženi, nije me slušao ◊ akuma vĭađe șî ĭel kă đin fiu-su n-o sî fiĭe ńimika — sad vidi i on da od njegovoga sina neće biti ništa ◊ Fiu-Vaśi, numiļi alu un kopil đi-ntr-o povastă, pi kare la fakut vaka — Sin Krave, ime dečaka iz jedne pripovetke, koga je rodila krava (Tanda) ♦ sin. kopil, fiśuor ♦ up. fiĭkă [Por.]		[Vidi]
1787	fiulare	fiulare	полица ?	fiulare (mn. fiulîărĭ) [akc. fiulare] (i. ž.) — 1. polica, donja letva na jarmu ◊ źugu a fuost slab, șî buoĭi kînd a tras, a pokńit fiularĭa — jaram je bio slab, i kad su volovi povukli, pukla je polica 2. (anat.) podgušnjak kod goveda ◊ fiulare sa kĭamă șî pĭaļa đi supt gît la viće, aĭa kare spînḑură đi la buot, păn-la pĭept — „fiulare” je naziv za kožu ispod goveđeg vrata, ona koja visi od njuške do grudi ♦ var. făulare ♦ up. źug [Por.]		[Vidi]
2263	fiuorĭ	fior	језа	fiuorĭ (mn.) [akc. fiuorĭ] (i. ž.) — (psih.) jeza, uzbuđenje ◊ ma ĭau fiuoriļi — obuzima me jeza ◊ atîta ma spumîntaĭ, đi ma luvară fiuoriļi đi frikă — toliko sam se uplašio, da me je uhvatila jeza od straha ♦ var. fiorĭ ◊ fiuorĭ đi muarće — smrtna jeza [Por.]		[Vidi]
2206	fîkatură	făcătură	чини	fîkatură (mn. fîkaturĭ) [akc. fîkatură] (i. ž.) — (mag.) čini, vradžbina ◊ vrîžîtuorļi șćiu sî fakă fîkaturĭ șî trîmisaturĭ — vračare znaju da prave čini i napratnice ♦ sin. mamută, momuată, trîmisatură [Por.] ∞ faśe		[Vidi]
3843	fîmeĭesk	femeiesc	женски	fîmeĭesk [akc. fîmeĭesk] (prid.) ● v. famĭeĭesk [Por.] ∞ famĭaĭe		[Vidi]
1849	fîmeļaz	slujitor	послужитељ	fîmeļaz (mn. fîmeļaž) [akc. fîmeļaz] (i. m.) — poslužitelj u školi, domar; famuluz ◊ moșu Mika Gĭermîn a fuoust fîmeļaz la șkuală mulț ań — čika Mika German je bio školski poslužitelj mnogo godina [Por.]		[Vidi]
1845	fîmeļiĭe	familie	фамилија	fîmeļiĭe (mn. fîmeļiĭ) [akc. fîmeļiĭe] (i. ž.) — familija, grupa srodnika; rodbina; rođaci; porodica ◊ nu mis fîmeļiĭe ku ĭel — nisam u srodstvu sa njim ◊ fîmeļiĭe buna, fîmeļiĭe apruape — blizak rod ◊ adunat mulće fîmeļiĭ đin sat — okupio je mnogo rođaka iz sela ◊ ĭa ĭe đin fîmeļiĭa lu Trifuļeșći, ńam ku Florĭeșći — ona je izi familije Trifunovića, rod sa Florićima ◊ poļikra lu fîmeļiĭa a nuastră ĭe Urșîkańi — nadimak naše familije je Uršikani ◊ đi rău boĭerilor, a fuźit đin Rumîńiĭe ku fîmeļiĭa întrĭagă — od bojarskog zla, pobegao je iz Vlaške sa celom familijom ♦ sin. ńam, țîkă, vîăr [Por.] ♦ dij. sin. rudă [Kmp.]		[Vidi]
1811	fîn	fân	сено	fîn (mn. fînurĭ) (i. s.) — seno ◊ fînu ĭe ĭarba kuaptă; pănă ĭarba nu sa kuaśe nu sa ḑîśe fîn, numa ĭarbă — seno je dozrela trava; dok trava ne dozri ne zove se seno, nego trava ◊ kînd fînu sa kosîașće, dupa kosîtuorĭ ramîn otkuoș — kad se seno kosi, iza kosaca ostaju otkosi ◊ kînd fînu în otkuoș sa uskă, otkuoșu sa-ntuarśe ku furka sî sa ușće bińe șî pi parća-ĭa pi kare fînu a fuost kulkat pi pomînt — kad se seno u otkosu osuši, otkos se okreće vilama da se osuši i sa one strane kojom je seno ležalo na zemlji ◊ fînu în otkuoș uskat bińe, sa adună în gramĭeḑ kare sa kĭamă kupițîaļe, da lukro-la sa kĭamă kupițît la fîn — seno u dobro osušenom otkosu skuplja se na gomile koje se zovu naviljci, a taj posao se zove naviljanje sena ◊ kupițaua sa faśe atîta đi mare kît puaće uomu să dukă pi furkă pănă la luok unđe sa porkońașće porkuońu — naviljak se pravi toliko veliki koliko može čovek da nosi na vilama, do mesta gde se plasti plast ◊ porkuońi sa trag ku vićiļi, or ku mîńiļi pi tîrș pănă la luok adîns aļes đi grîmađit klańa — plast se prevlače stokom, ili rukama na pruću, do mesta posebno određenog da se dene stog [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1812	fînariĭe	fânărie	сениште	fînariĭe (mn. fînariĭ) [akc. fînariĭe] (i. ž.) — (augm.) senište; gomila sena; mnogo sena; livada bogata senom ◊ ano-sta a ploĭat la vrĭame, pî ĭastă șî fînariĭe đestulă — ove godine je kiša padala na vreme, pa ima i dosta sena ◊ a slubaḑît vićiļi-n țarku ku fîn, ș-akuma ĭe akoluo fînariĭe în tuaće pîărțîļi — pustili su stoku u ogradu sa senom, i sada je tamo senište na sve strane [Por.] ∞ fîn		[Vidi]
1816	fînkă	fiindcă	пошто	fînkă [akc. fînkă] (pril.) — pošto, budući dа, kako ◊ ma ginđiĭ: fînkă m-am amînatat đi lukru, măĭ bińe ĭe sî ma duk în kafană, đikît sî ma-ntuork la kasă — pomislih: pošto sam zakasnio za posao, bolje je da odem u kafanu nego da se vratim kući [Por.]		[Vidi]
4268	fîntînar	fântânar	бунарџија	fîntînar (mn. fîntînarĭ) [akc. fîntînar] (i. m.) — bunardžija ◊ tata a fost fîntînar țapîn, l-a șćut șă-n lăturĭ dă Mlaoa — otac mi je bio jak bunardžija, znali su ga i izvan Mlave ◊ fîntînarĭu a fuost muara să șćiĭe să gasaskă apa pă tuma prăurmă să săpe bunarĭu — bunardžija je morao da zna da nađe vodu pa tek posle toga da iskopa bunar [Mlava] ∞ fîntînă		[Vidi]
2181	fîntînă	fântână	извор	fîntînă (mn. fîntîń) [akc. fîntînă] (i. ž.) — uređen izvor pijaće vode a. kladenac ◊ kînd în padure daĭ pista izvuor đi apă, șă-l ćistășć đi luomurĭ, șă-ĭ faś la fund kîta kroviț đi s-aduńe apa đi baut, aĭe ĭe fîntînă — kada u šumi naiđeš na izvor vode, pa ga očistiš od trunja, pa mu napraviš malo udubljenje na dnu da može da se sakupi voda za piće, to je kladenac b. česma ◊ alta fuarmă đi fîntînă ĭe kînd îngrađieșć izvuoru, ăl zîđeșć șă-ĭ puń śuśur, aĭa vińe un fieļ đi śieșmă — druga vrsta izvora je kad ogradiš izvor, kad ga ozidaš i staviš točur, to mu dođe neka vrsta česme ♦ sin. izvuor [Por.]		[Vidi]
2182	fîntîńuară	fîntînioară	изворчић	fîntîńuară (mn. fîntîńuare) [akc. fîntîńuară] (i. ž.) — (demin.) izvorčić, uređen mali izvor sa pijaćom vodom, kladenčić ◊ đ-akuma am fakut numa o fîntîńuară-n padurĭe unđe sînt ku vićiļi, kă izvuoru mi slab — zasad sam uredio samo jedan kladenčić u šumi gde sam sa stokom, jer mi je izvor slab ♦ / fîntîn[ă] + —ĭuară ♦ var. fîntînuță ♦ sin. izvorĭel [Por.] ∞ fîntînă		[Vidi]
6510	fîntîrezî	evapora	иzветрити	fîntîrezî (ĭuo fîntîrezăsk, ĭel fîntîrezîașće) (gl.) — 1. (o tečnosti) izvetriti ◊ a lasat baluonu đistupat, șă vinu a fîntîrezît, s-a fakut apă molkuță far ńiśun gust — ostavio je balon otčepljen, i vino je izvetrelo, postao je mlaka voda bez ikakvog ukusa 2. (o čoveku) izlapiti ◊ uomu kînd înbîtrîńașće, pĭarđe minća șă fîntîrîzîașće đi tuot — čovek u starosti gubi pamćenje, i izlapi načisto [Por.]		[Vidi]
1813	fînuos	fânos	сеносан	fînuos (fînuasă) (mn. fînuoș, fînuasă) [akc. fînuos] (prid.) — (prid.) senosan, bogat senom ◊ am o ļivađe fînuosă kare n-o are ńima-n arito-sta — imam jednu livadu bogatu senom kakvu nema niko u ovoj okolini [Por.] ∞ fîn		[Vidi]
2253	Fîraun	Faraon	Фараон	Fîraun (mn. fîrauoń) [akc. Fîraun] (i. m.) — (antr.) (zast.) Faraon 1. nadimak za čoveka romske pripadnosti, zbog verovanja koje su Romi raširili da su poreklom iz Egipta ◊ a veńit în sat kuortu țîgańiesk, ku fîrauonu luor kalărĭ pi kal — došla je u selo ciganska čerga, sa njihovim faraonim na konju ◊ đin poļikră Fîraun, a ĭeșît alće poļikre đi Țîgań: Firu, Firuļiesku, Firanu — iz nadimka Faraon, izašli su i drugi nadimci za Cigane: Firu, Firulesko, Firan 2. (mag.) đavolji poglavnik ◊ draśi au nume, iĭ kĭamă Marku, Ĭordan, da pi fîrauonu luor ăl kĭamă Șoĭtan — đavoli imaju imena, zovu se Marko, Jordan, a njihov se faraon zove Šojtan ♦ var. Firaun [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2299	fîrțai	fârţăi	врцкати	fîrțai (ĭuo fîrțîĭ, ĭel fîrțîĭе) [akc. fîrțai] (gl.) — 1. vrckati, vrteti zadnjicom ◊ nu fîrțai pi skamn, stăĭ mĭarńik sî puot sî će tung — ne vrckaj mi se na stolici, budi miran da mogu da te ošišam 2. (pej.) (za ženu) skitati, uličariti ◊ ĭară fata-ĭa a pļekat đi la parinț, șî fîrțîĭe pi vaļa mare — opet je ona devojka pošla od roditelja, i vrti guzu po dolini [Por.]		[Vidi]
2300	fîrțaĭală	fâţăială	врцкање	fîrțaĭală (mn. fîrțaĭelurĭ) [akc. fîrțaĭală] (i. ž.) — vrckanje ◊ fîrțaĭală sa ḑîśe kînd vrunu miśkă đin kur, kînd șîađe, or kînd mĭarźe pi drum — vrckanje se kaže kada neko mrda zadnjicom dok sedi, ili kada ide putem ◊ fîrțaĭala muĭeri ĭe momĭală đi uom, sî pĭardă kapu, șî să aļiarźe dupa ĭa ka naruodu — žensko vrckanje je mamac za čoveka, da izgubi glavu, i da trči za njom kao lud [Por.] ∞ fîrțai		[Vidi]
2298	fîrță	fârţă	вртигуз	fîrță (mn. fîrțe) [akc. fîrță] (i. ž.) — 1. vrtiguz, nemirko ◊ nu-l măĭ țîńe luoku, așa fîrță đi kopilaš n-am măĭ vaḑut — ne drži ga mesto, takvog vrtiguza od dečarca još nisam video 2. (pej.) (za ženu) vrtirepka, namiguša ◊ mĭarźe ka fîrța pin sat, șî nuĭe đi mirat śe sa atîrnă tot nat đi ĭa — ide kroz selo ko vrtirepka, pa nije čudo što se svako kači za nju [Por.] ∞ fîrțai		[Vidi]
1846	fîrdamĭez	briceag ?	федермесер	fîrdamĭez (mn. fîrdamĭază) [akc. fîrdamĭez] (i. s.) — (ret.) federmeser, britva, nožić na sklapanje ◊ pîkurari a mĭers dupa viće ku fîrdamĭezu dupa brîu — pastiri su išli za stokom, sa federmeserom o pojasu ♦ sin. bîrśag [Por.] ♦ dij. sin. briptă [Hom.]		[Vidi]
2229	fîrfai	forfăi	фрфљати	fîrfai (ĭuo fîrfîĭ, ĭel fîrfîĭe) [akc. fîrfai] (gl.) — (onom.) frfljati, trtljati, brbljati ◊ uomu fîrfîĭe kînd are vro faļinkă, or kînd vorbĭașće ńințaļies — čovek frflja kada ima neku manu, ili kada govori nerazumno ◊ fîrfîĭe aăla kare nare đințî đinainće, șî nu-l înțaļieź śe vorbĭașće — frflja čovek koji nema prednje zube, i ne razumeš ga šta govori ◊ baba s-a mîńiĭat pi muoșu, șî numa fîrfuańe pin kasă — baba se naljutila na dedu, i samo frflja po kući ♦ var. fîrfońa [Por.]		[Vidi]
2230	fîrfońală	forfoteală	фрфљање	fîrfońală (mn. fîrfońielurĭ) [akc. fîrfońală] (i. ž.) — (onom.) frfljanje, trtljanje, brbljanje ◊ nu măĭ puot să sufăr fîrfońala luĭ — ne mogu više da podnosim njegovo frfljanje ♦ var. fîrfaĭală [Por.] ∞ fîrfai		[Vidi]
2231	fîrfuoșńiță	fârfoșniţă	торокуша	fîrfuoșńiță (mn. fîrfuoșńiț) [akc. fîrfuoșńiță] (i. ž.) — torokuša, blebetuša, osoba koja po selu ogovara ljude pričajući svašta ◊ fîrfuoșńiță ka ĭa nu ma ĭastă pi lume — torokuše poput nje nema na svetu ◊ s-a fakut đin ĭa o fîrfuoșńiță grozauă, kî nare gazdă s-îĭ đa pista fļit — pretvorila se u jednu groznu torokušu, jer nema gazdu da je tresne po gubici [Por.] ∞ fîrfai		[Vidi]
2469	fîrfută	fârfută	превртљивац	fîrfută (mn. fîrfuț) [akc. fîrfută] (i. s.) — (pej.) prevrtljivac, lažljivac; čovek bez karaktera ◊ fĭrfută ĭe uom kare una ḑîśe, alta lukră, da śe ginđiașće, aĭa ńiś draku nu șćiĭe — „frfuta” je čovek koji jedno kaže, drugo radi, a šta misli, to ni đavo ne zna [Crn.] ∞ fîrfai		[Vidi]
1807	fîrîma	fărâma	озледити (се)	fîrîma (ĭuo ma farîm, ĭel sa farîmă) [akc. fîrîma] (gl. p. ref.) — ozlediti (se), povrediti (se), polomiti (se) ◊ a kaḑut đin ļiemn șî s-a fîrîmat tuot — pao sa drveta, i sav se polomio ◊ baće kopilu, ama nu-l fîrîma — tuci dete, ali nemoj ga ozlediti ♦ var. farma (Tanda) ♦ var. fîrma (Crnajka) ♦ sin. lovi, vîtama [Por.]		[Vidi]
1809	fîrîmat	fărîmat	озлеђен	fîrîmat (fîrîmată) (mn. fîrîmaț, fîrîmaće) [akc. fîrîmat] (prid.) — ozleđen, izubijan, skrljan ◊ a frînt piśuoru la žuakă, ș-akuma fîrîmat ḑaśe în pat — polomio je nogu u igri, i sada ozleđen leži u krevetu ♦ var. farmat (Tanda) ♦ var. fîrmat (Crnajka) ♦ sin. lovit, vîtamat [Por.] ∞ fîrîma		[Vidi]
1808	fîrîmatură	fărîmătură	озледа	fîrîmatură (mn. fîrîmaturĭ) [akc. fîrîmatură] (i. ž.) — (med.) ozleda, rana od povrede ◊ înga nu mi s-a vinđikat fîrîmatura la piśuor — još mi se nije zalečila ozleda na nozi ♦ var. farmătură (Tanda) ♦ var. fîrmatură (Crnajka) ♦ sin. lovitură, vîtamatrură [Por.] ∞ fîrîma		[Vidi]
5607	fîrkońa	?	фрктати	fîrkońa (ĭuo fîrkuon, ĭel fîrkuańe) [akc. fîrkońa] (gl.) — (onom.) frktati ◊ kalu fîrkuańe, a sîmțît ĭapa pin apruape — konj frkće, osetio je kobilu u blizini [Por.]		[Vidi]
5608	fîrkońală	?	фрктање	fîrkońală [akc. fîrkońală] (i. ž.) — (onom.) frktanje ◊ într-o vrĭame s-auḑît fîrkońala kaluluĭ đi pi ļivađe, akuma nu sa măĭ auđe — jedno vreme se čulo frktanje konja sa livade, sada se više ne čuje [Por.] ∞ fîrkońa		[Vidi]
2923	fîrșî	fârșî	завршити	fîrșî (ĭuo fîrșîăsk, ĭel fîrșîașće) [akc. fîrșî] (gl. p.) — završiti, dovršiti neku aktivnost ◊ dupa śe fîrșîăsk sapatu la mińe, vin sî ț-ažut șî fîrșîșć șî tu — kad završim kopanje kod mene, doći ću da ti da pomognem da završiš i ti ◊ đi pi fuga s-a fîrșît luna — brzo je protekao mesec ◊ ma mir kînd a fîrșît ĭel kil-aĭa ku rakiu, kă ĭerĭ în kilă a fuost măĭ mult đi žumataće — čudi me kad je on dovršio taj litar rakije, jer je juče u flaši bilo više od pola ◊ ăl fîrșîașće frika, kînd triĭaśe nuapća pi lînga morminț — preseče ga strah, kad noću prolazi pored groblja ♦ var. (inov.) sfîrșî ♦ sin. gaći [Por.]		[Vidi]
2924	fîrșît	fârșât	завршен	fîrșît (fîrșîtă) (mn. fîrșîț, fîrșîće) [akc. fîrșît] (prid.) — završen, dovršen, gotov ◊ sapatu ĭe fîrșît, akuma ńi puńem pi kosît — kopanje je završeno, sada počinjemo sa košenjem ♦ var. sfîrșît [Por.] ∞ fîrșî		[Vidi]
2925	fîrșîtură	sfârșitură	свршетак	fîrșîtură (mn. fîrșîturĭ) [akc. fîrșîtură] (i. ž.) — završetak, kraj nekog posla ◊ akuma vińe, ļenuosu, la fîrșîtura lukruluĭ, kînd ĭe tuot gata — sada dolazi, lenčuga, na svršetku posla, kada je sve gotovo ◊ drumu n-are fîrșîtură — put nema kraja ♦ var. sfîrșîtură [Por.] ∞ fîrșî		[Vidi]
1985	fîrtațî	fârtaţi	братимити се	fîrtațî (ĭuo ma fîrtațîăsk, ĭel sa fîrtațîașće) [akc. fîrtațî] (gl. p. ref.) — bratimiti se, sprijateljivati se, sklapati pobratimstvo, prijateljstvo, drugarstvo; ortakluk ◊ m-a-ntrabă sî ma fîrtațîăsk ku ĭel, ama miĭe nu-nd-o fi pi vuoĭe, ș-așa am ramas numa ka duoĭ kunoskuț — pitao me je da se pobratimimo, ali meni nije bilo baš po volji, pa smo tako ostali samo dva poznanika ♦ var. fîrtașî (fîrtașîăsk, fîrtașîașće) [Por.] ∞ fîrtat		[Vidi]
1986	fîrtațîĭe	fârtaţie	побратимство	fîrtațîĭe (mn. fîrtațîĭ) [akc. fîrtațîĭe] (i. ž.) — pobratimstvo, drugarstvo, prijateljstvo; ortakluk ◊ tare fîrtațîĭe avĭem nuoĭ duoĭ, mîńiļi să ńi taĭe, unu pi altu nu izdîăm — jako pobratimstvo imamo nas dvojica, ruke da nam seku, jedan drugog ne izdajemo ♦ sin. fîrtaluk [Por.] ∞ fîrtat		[Vidi]
1984	fîrtat	fârtat	побратим	fîrtat (mn. fîrtaț) [akc. fîrtat] (i. m.) — (fam.) pobratim, prijatelj, drugar ◊ ĭel ĭe fîrtatu mĭeu înga đi la ćińerĭață — on je moj pobratim još od mladosti ◊ fîrtaț buń — dobri prijatelji [Por.] ♦ dij. var. furtat [Crn.][Mlava]		[Vidi]
6503	Fîrtat	Fărtat	Ортак	Fîrtat (i. m.) — (mit.) Ortak, Đavo ◊ kînd s-a fakut Lumĭa, șă tuot pi Pomînt, Dumńeḑîu n-a lukrat ńimika sîngur, kă avut Ortak kare a fuost Draku, Ńikruśatu — kad se stvarao Svet i sve na Zemlji, Bog nije ništa radio sam, jer je imao Ortaka, koji je bio Đavo, Nečastivi ◊ (folk.) kînd a trăbuit să fakă Pomîntu, șă tuot śi ĭe pi ĭel, Dumńeḑîu a fuost ćinîr, șă n-a șćut mulće luază, ama Ortaku a fuost aldrakuluĭ ș-a șćut tuot śe trăbe — kad je trebalo da stvori Zemlju, i sve što je na njoj, Bog je bio mlad, i nije znao mnoge stvari, ali zato je đavolski Ortak znao sve šta treba [Por.]		[Vidi]
1866	fîsă	fîsă	бадељ	fîsă (mn. fîsă) [akc. fîsă] (i. ž.) — (iht.) badelj, nežica, vijun, štipalka, legbaba (Cobitis taeina) ◊ fîsa ĭe un pĭașće mik, traĭașće în rîu — badelj je mala riba, živi u reci [Por.]		[Vidi]
3844	fîtalău	fătăloancă	девојчурак	fîtalău [akc. fîtalău] (i. ž.) ● v. fataluankă [Por.] ∞ fată		[Vidi]
5745	fîtaśuńe	fătăciune	јагњило	fîtaśuńe (mn. fîtaśuń) [akc. fîtaśuńe] (i. ž.) — 1. (zast.) jagnjilo ◊ fîtaśuńe s-a kĭemat luoku unđe a fatat uoiļi — jagnjilo se zvalo mesto gde su se jagnjile ovce 2. (top.) Fatačune, Jagnjilo ◊ Fîtaśuńe ĭe luok kĭemat pi vaļa Ļubovi în Țîrnaĭka, unđe a fatat uoĭiļi Ĭankońilor, pi kuasta răsărićană lu Kulmĭa Mikă, la otar ku Žarku Voĭvodan — Fatačune je zvano mesto u dolini Ljubove u Crnajki, gde su se jagnjile ovce Jankovića, na istočnoj strani Kulme Mike, na međi sa Žarkom Vojvodanom [Por.] ∞ fata		[Vidi]
3346	fîurarĭ	făurar	фебруар	fîurarĭ [akc. fîurarĭ] (i. m.) — (kal.) (izob.) februar ◊ fîurarĭu ĭe a duoĭļa lună în an — februar je drugi mesec u godini [Por.] ∞ lună		[Vidi]
5835	fîșćemal	peștiman	парче	fîșćemal (mn. fîșćemaļe) [akc. fîșćemal] (i. s.) — (o tkanini) parče, traka; peštemalj ◊ kosîtuori a dus dupa brîu un fîșćemal đi pînḑă, șî ku ĭel a șćers apa đi pi frunće — kosači su nosili parče tkanine za pojasom, i njime su brisali znoj sa čela ♦ var. fîșmal, fîșćik [Por.]		[Vidi]
1915	fĭară	capcană	клопка	fĭară (mn. fĭară) [akc. fĭară] (i. ž.) — klopka, kljusa, zamka, gvožđe, metalna stupica za hvatanje krupne divljači ◊ fĭară șî miś șî marĭ a fakut țîgańi la fuaļe — klopke i male i velike pravili su Cigani kovači ◊ a pus fĭarîļi în urma lupuluĭ — zapeo je kljuse na vučjem tragu ◊ a dat în fĭară — upao u zamku [Por.] ∞ fĭer	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1919	fĭare	fiere	жуч	fĭare (mn. fĭeri) [akc. fĭare] (i. ž.) — (anat.) žuč ◊ amară ka fĭarĭ — gorko kao žuč ◊ ĭ-a krapat fĭarĭa — puk’o mu je žuč ◊ kînd taĭ puorku, fĭarĭa sa lapîdă, kî ĭe amară — kad kolješ svinju, žuč se baca jer je gorka ♦ var. fĭerĭe (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1920	fĭarigă	ferigă	папрат	fĭarigă (mn. fĭariź) [akc. fĭarigă] (i. ž.) — (bot.) paprat, bescvetna biljka senovitih šuma (Aspidium filix-mas) ◊ fĭarigă măĭ đies krĭașće pi duos, pin krovańe apatuasă, șî apruape đi faźet — paprat najčešće raste na osoju, po vodnjikavim uvalama, i u blizini bukvika ◊ ku fĭarigă s-a astrukat borđiĭiļi — papratom su se pokriovali burdelji [Por.]		[Vidi]
2396	fĭeļ	fel	фела	fĭeļ (mn. fĭelurĭ) [akc. fĭeļ] (i. s.) — fela, vrsta; soj; način ◊ pîkurari a dus kaśuļ într-un fĭeļ — čobani su nosi istu vrstu šubara ◊ lukrăm đ-akuma înainće în alt fĭeļ — radićemo od sada nadalje na drugačiji način ◊ țarańi sînt alt fĭeļ đi uamiń — Carani su drugi soj ljudi ♦ var. fĭelă [Por.]		[Vidi]
1913	fĭer	fier	гвожђе	fĭer (mn. fĭară) [akc. fĭer] (i. s.) — gvožđe, metal ◊ fakut đi fĭer — izrađen od gvožđa; gvozden; metalan ◊ fĭer đi plug — raonik ◊ tare ka fĭeru — jak, čvrst kao gvožđe ◊ fĭer fĭerbinće — vrelo gvožđe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1918	fĭerariĭe	fierărie	гвожђурија	fĭerariĭe (mn. fĭerariĭ) [akc. fĭerariĭe] (i. ž.) (zb.) — (pej.) gvožđurija, gomila bačenih delova od gvožđa, gvozdeni otpad, krš ◊ a veńit ku karu ș-adunat fĭerariĭļi luĭ tuaće đin pîrvaļiĭa-mĭa — došao je kolima i pokupio je svu svoju gvožđuriju iz moga dvorišta [Por.] ∞ fĭer		[Vidi]
1917	fĭerarĭ	fierar	гвожђар	fĭerarĭ (mn. fĭerarĭ) [akc. fĭerarĭ] (i. m.) — gvožđar, osoba koja se bavi obradom gvožđa, ili prometom predmeta od gvožđa; kovač ◊ moșu Ĭanku Ferarĭu a fuost maĭstur mare, aăla ś-a vaḑut ku uoki a putut sî fakă đi fĭer — čiča Janko Gvožđar bio je veliki majstor, taj što je video očima mogao je da napravi od gvožđa [Por.] ∞ fĭer		[Vidi]
1914	fĭerastîĭe	pirostrie	саџак	fĭerastîĭe (mn. fĭerastîĭ) [akc. fĭerastîĭe] (i. ž.) — sadžak, metalni tronožac na kome su se stavljali veliki metalni lonci za kuvanje ◊ pi fĭerastîĭe s-a fĭert kazanu ku mînkare đi nuntă — na sadžaku se kuvao kazan sa hranom za svadbu ♦ var. ferastîĭ [Por.] ∞ fĭer		[Vidi]
1959	fĭerbințală	fierbinţeală	врелина	fĭerbințală (mn. fĭerbințîaļe) [akc. fĭerbințală] (i. ž.) — vrelina, velika sparina, jara ◊ nuoĭ sapăm în luok, suarļi pripĭașće da fĭerbințala ĭe atîta đi marĭe đi-ț klośesk kriĭiri-n kap — mi kopamo u njivi, sunce peče a vrelina je toliko vrelika da ti mozak ključa u glavi ♦ sin. fertuarĭe [Por.] ∞ ferbĭa		[Vidi]
1958	fĭerbinće	fierbinte	врео	fĭerbinće (fĭerbinće) (mn. fĭerbinț, fĭerbinće) [akc. fĭerbinće] (prid.) — vreo, vrlo topao; vruć ◊ ĭastă lu kare-ĭ plaśe ḑamă fĭerbinće, miĭe nu — ima kome prija vrela čorba, meni ne ♦ var. ferbinće [Por.] ∞ ferbĭa		[Vidi]
1960	fĭert	fiert	куван	fĭert (fĭartă) (mn. fĭerț, fĭarće) [akc. fĭert] (prid.) — (nutr.) kuvan, skuvan ◊ pasuĭu ĭe fĭert, traźel đi la fuok — pasulj je skuvan, skloni ga sa vatre [Por.] ∞ ferbĭa		[Vidi]
2309	fĭes	fes	фес	fĭes (mn. fĭesurĭ) [akc. fĭes] (i. s.) — fes, vrsta ženskog oglavlja ◊ đemult rar a fuost kîrpĭe șî muĭeriļi vara a mĭers ku kapu guol; pîăru l-adunat în muoț la vîru kapiluĭ, șî pista ĭel a pus fĭesu — nekada su marame bile retke i žene su išle gologlave; kosu su skupljale u ćubu na vrh glave, i preko nje stavljale fes ◊ fĭesu muĭeriļi a-npļećit ku kukița đin ață đi mosuor, kumparată đi la dugaĭe — fes su žene plele kukicom od konca sa kalema, kupljenog u prodavnici [Por.]		[Vidi]
6206	flakău	flăcău	бећар	flakău (mn. flakăĭ) [akc. flakău] (i. m.) — (izob.) bećar, momak ◊ ka pin vis, țîńem minće kî đemult s-a kîntat pi la visaļiĭ: „Aĭ la uară, măĭ flakăĭ!” — kao kroz san, sećamo se da se nekad na igrankama pevalo: „Haj u kolo, bećarine!” ♦ sin. baĭat, bekĭar [Por.]		[Vidi]
1337	flăkău	flăcău	момак	flăkău (mn. flăkăĭ) [akc. flăkău] (i. m.) — momak, neoženjen mlad muškarac; bećar ◊ ș-a găsît pe vrun flăkău, ku zăče ań măĭ ťinăr ďekît ĭa — našla je sebi nekoga momka, koji je deset godina mlađi od nje [Kmp.] ♦ dij. var. (zast.) flakău ◊ avut șî ĭa un flakău, ama a fuost putuare đi ńitrîbuit — imala je i ona jednoga momka, ali je bio smrdljiva lenčuga [Por.]		[Vidi]
3175	flămînd	flămânzare	гладна јама	flămînd (mn. flămînḑ) [akc. flămînd] (i. m.) — (anat.) gladna jama ◊ flămîndu ĭe un krîu la șăļe kare-l are vaka, bou, kalu, uaĭa șî kapra — gladna jama je jedno udubljenje na leđima koje ima krava, vo, konj, ovca i koza ◊ kînd ĭe vita flămîndă or bolnavă, flămîndu ĭe adînk, ka kînd ĭe ļipit đi burtă — kad je stoka gladna ili bolesna, onda je gladna jama uvučena, kao da je slepljena za stomak ♦ sin. adînkatură, krîu [Por.] ∞ flomînd		[Vidi]
2052	flokan	flocan	четник	flokan (mn. flokań) [akc. flokan] (i. m.) — 1. (pej.) četnik, pripadnik četničkog pokreta za vreme Drugog svestkog rata ◊ rău a fuost đi vrĭamĭa đi rat, vin mńamțî: fuź, vin flokańi: fuź, vin părtizańi: fuź, nu șćiĭ đi kare s-ći pazășć — zlo je bilo za vreme rata, idu Nemci: bež’, idu četnici: bež’, idu partizani: bež’, ne znaš s koje strane da se čuvaš 2. (za čoveka) bradonja, koji pušta bradu i kosu ◊ đi bătrîńață uamińi nu sa ras șă nu sa tuns numa kînd a fuost în vrun žăļ mare, đi flokań lumĭa s-a ćemut — nekada se ljudi nisu brijali i šišali samo kada su bili u nekoj velikoj žalosti, od bradonja ljudi su se bojali 2. (za dlakavog psa) rundov ◊ nu m-am ćemut să fiu sîngur ku uoĭļi-n munće, kă am avut duoĭ flokań ku mińe — nisam se bojao da budem sam sa ovcama u planini, jer sam imao dva rundova sa sobom [Por.] ∞ fluok		[Vidi]
2053	flokiț	flociţ	праменчић	flokiț (mn. flokiță) [akc. flokiț] (i. s.) — (demin.) pramenčić, čuperčić, mala količina dlake, vune ili kose ◊ a fuost la klakă șî s-a omorît đi lukru: a tuors numa un flokiț đi lînă — bila je na mobi i ubila se od posla: isprela je samo pramenčić vune ♦ / (demin.) < fluok + -iț [Por.] ∞ fluok		[Vidi]
2050	flokuos	flocos	длакав	flokuos (flokuasă) (mn. flokuoș, flokuasă) [akc. flokuos] (prid.) — dlakav, kosmat, zarastao u kosu; čupav ◊ baĭețî đi astîḑ nu-ĭ razńeșć đin fĭaće, kî tuoț sînt flokuoș, șî iĭ puartă păru lung — današnje momke ne razlikuješ od devojaka, jer su svi kosmati, i oni nose dugu kosu [Por.] ◊ uaĭe flokuasă ĭe aĭa la kare ĭa pikat lîna, ș-a ramas numa fluoś koļa-koļa — olinjala ovca je ona kojoj je opala vuna, pa su ostali samo pramenovi ovde-onde (Debeli Lug) [GPek] ∞ fluok		[Vidi]
1900	flomînd	flămând	гладан	flomînd (flomîndă) (mn. flomînḑ, flomînđe) [akc. flomînd] (prid.) — gladan ◊ saraku ĭe flomînd đi tuaće — siromah je gladan svega ◊ la-l flomînd sînt uoki marĭ — u gladnog su velike oči ◊ flomînd ka lupu — gladan kao vuk [Por.] ♦ dij. sin. ńemînkat (Slatina) [Crn.] ∞ fuame	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3173	flomînḑî	flămânzi	гладовати	flomînḑî (ĭuo flomînḑăsk, ĭel flomînḑîașće) [akc. flomînḑî] (gl.) — gladovati ◊ ĭel flomînḑî kît flomînḑî, la urmă sa rapusă đi fuame — on je gladovao koliko je gladovao, na kraju je umro od gladi ◊ sî flomînḑaskă nu șću kît, ĭară o să fiĭe gras ka puorku — da gladuje ne znam koliko, opet će biti debeo ko svinja ♦ sin. fomĭa [Por.] ∞ flomînd		[Vidi]
1902	flomînḑîĭe	flămânzie	гладовање	flomînḑîĭe (mn. flomînḑîĭ) [akc. flomînḑîĭe] (i. ž.) — gladovanje, velika i dugotrajna glad ◊ mare flomînḑîĭe lumĭa a sufarat đi vrĭamĭa đi turś; aĭa șî ś-avut đi mînkare, lumĭa n-a kućeḑat să țînă în kasă, numa a pitulat pin padure, or kă a-ngropat pin pomînt — veliko gladovanje su ljudi trpeli za vreme Turaka; ono što su i imali za jelo, ljudi nisu smeli da drže u kući, nego su krili po šumi, ili su zakopavali u zemlju ♦ var. fomăluk, foameluk [Por.] ∞ flomînd		[Vidi]
1901	flomînźuos	flămânjuos	гладница	flomînźuos (mn. flomînźuoș) [akc. flomînźuos] (i. m.) — gladnica, koji je večno gladan ◊ dakă ći înkurś ku iĭ, numa are kasa sî țî sa umpļe đi flomînźuoș — ako se spleteš sa njima, ima samo kuća da ti se napuni gladnica [Por.] ∞ flomînd		[Vidi]
2295	floran	floran	багрем	floran (mn. florań) [akc. floran] (i. m.) — (bot.) bagrem (Rabinia pseudacacia) ◊ floran sa ḑîśe la bagrĭem or salkim, în Tanda, Gorńiana, Topuoļńița [Por.], Tuopla, Lukĭa, Buśa; Lugńița șî-n Gînzîgrad [Crn.] — „floran” se za bagrem kaže u Tandi, Gornjani, Topolnici [Por.], Toploj, Luki, Bučju, Lubnici i Gamzigradu [Crn.] ♦ dij. sin. salkim [Por.] ∞ bagram		[Vidi]
2566	florarĭ	florar	мај	florarĭ [akc. florarĭ] (i. m.) — (kal.)(izob.) maj ◊ florarĭu a fuost la rumîńi aĭ batrîń luna śinśiļa în an — „florar” je kod starih Vlaha bio peti mesec u godini [Por.] ◊ florarĭ ku fluorĭ marĭ — maj sa velikim cvećem [Hom.] ∞ lună		[Vidi]
2028	florință	florinţă	багремар	florință (mn. florinț) [akc. florință] (i. ž.) — (bot.) bagremar, područje pod bagremom ◊ slubaḑîĭ uoĭiļi șî pin florința-ĭa, ama nuĭe ńimik đi paskut — pustih ovce i u bagremar, ali nema ništa za pašu ♦ up. floran (Tanda) ♦ sin. bîgremarĭ (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1890	floriśikă	floricică	цветић	floriśikă (mn. floriśiaļe) [akc. floriśikă] (i. ž.) — (demin.) 1. (bot.) cvetić, mali cvet kao deo biljke; naziv za biljku cvetnicu ◊ arźintuaĭka are floriśikă albă — kičica ima beli cvetić 2. mala šara, naročito cvetnog oblika ◊ kînd am fuost baĭat, muma mĭ-a-npuĭat kimĭașa ku floriśaļe în tuaće fĭelurĭ — kad sam bio momak, majka mi je izvezla košulju sa raznim cvetićima 3. (folk.) čest epitet za lepu i mladu devojku ◊ fećiță frumuasă ka floriśika đin građină — devojče lepo k’o cvetić iz bašte [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
2027	Florĭeșći	Florești	Флорићи	Florĭeșći [akc. Florĭeșći] (i. m.) — (antr.) Florići (Cvetići), vlaško prezime familije čiji se rodonačelnik zvao Flora (Cvetko) ◊ Florĭeșći în Îrnaglaua sînt veńiț đin Topuoļńița — Florići u Rudnoj Glavi su došli iz Topolnice ♦ up. Fluorĭa [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
2024	flotak	flotac	пахуљица	flotak (mn. flotaś) [akc. flotak] (i. m.) — pahuljica snega ◊ ńinźe, da nuoĭ kopiĭi aļergăm șă prinđem flotaśi ku mîńiļi — pada sneg, a mi deca trčimo i hvatamo pahuljice rukama [Por.]		[Vidi]
1889	fluare	floare	цвет	fluare (mn. fluorĭ) [akc. fluare] (i. ž.) — 1. (bot.) a. cvet, deo biljke cvetnice koji sadrži organe za rasplođavanje ◊ fluarĭa ĭe un parśel đi buĭađe în kare sa fak samînțîļî — cvet je deo biljke u kome se pravi seme b. biljka cvetnica ◊ arĭe o građină pļină ku fluorĭ — ima baštu punu cveća 2. (med.) boginja, plik na bolesnoj koži ◊ kopilu ĭe pļin đi fluorĭ — dete je puno boginja 3. šara; ukras na nošnji ◊ a țasut o pîătură ku fluorĭ — izatkala je ponjavu sa cvetovima ♦ (demin.) floriśikă [Por.]		[Vidi]
2025	Fluarĭa	Flora	Цвета	Fluarĭa [akc. Fluarĭa] (i. ž.) — (antr.) Cveta, omiljeno vlaško žensko ime ◊ baba Fluarĭa a traĭit o sută đi ań — baba Flora je živela sto godina ♦ up. Fluorĭa [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
4902	fluarĭa mare	crăiță	кадифица	fluarĭa mare [akc. fluarĭa mare] (sint.) — (bot.) kadifica (Tagetes) ◊ fluarĭa mare ĭe fluare đin građină, sa puńe numa pintru dus la morminț — kadifica je baštensko cveće, gaji se samo radi nošenja na groblje ◊ fluarĭa mare sa kuļaźe șî sa atîrnă ku rîdaśina-n sus sî sa ușće, sî puată duśa șî ĭarna la morminț — kadifica se bere i kači sa korenjem na gore da se osuši, da bi se mogla nositi i zimi na groblje ◊ fluarĭa mare are un miruos kare nu puaće tot nat să-l sufire, așa lumĭe lasă rugamînt să nu ļi sa dukă la morminț kînd va muri — kadifica ima miris koji ne može svako da podnese, takvi ostavljaju amanet da im se ne nosi na groblje kad budu umrli [Por.]		[Vidi]
1898	fluarĭa suariluĭ	floarea-soarelui	сунцокрет	fluarĭa suariluĭ [akc. fluarĭa suariluĭ] (sint.) — (bot.) suncokret (Helianthus annuus) ◊ rumîńi aĭ batrîń rar a pus fluarĭa suariluĭ; dakă a vi șî puso, a puso pi marźina luokuluĭ, ka un fĭeļ đi gard — stari Vlasi su retko sejali suncokret; ako su ga i sejali, sejali su ga po obodu njive, kao neku vrstu ograde ◊ samînțîļi alu fluarĭa suariluĭ ļ-a uskat, ļ-a fĭert șî ku ĭaļe s-a ļegat la luok unđe sa vi uśis — seme suncokreta se sušilo i kuvalo, i stavljalo kao oblog na ubijeno mesto [GPek] ∞ fluare		[Vidi]
2286	fluarĭa turśiaskă	ruși-de-toamnă	лепа Ката	fluarĭa turśiaskă [akc. fluarĭa-turśiaskă] (sint.) — (bot.) lepa Kata (Callistephus chinensis), šimirezla, (dosl.) „turski cvet” ◊ fluarĭa turśiaskă krĭașće în bașćauă, înfuare tuamna — lepa Kata raste u bašti, cveta u jesen ♦ var. fluarĭa turkuluĭ ◊ fluarĭa turkuluĭ sa kuļiaźe, sa uskă, șî kînd trîabe sa duśe la morminț, unđe sa dîă đi pomană la-ĭ muorț — lepa Kata se bere, suši, i kad zatreba nosi se na groblje, gde se namenjuje mrtvima [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
2288	fluir	fluier	фрула	fluir (mn. fluire) [akc. fluir] (i. s.) — (muz.) frula ◊ fluiru s-a fakut đin prun uskat — frula se pravila od suve šljive ◊ în fluir a șćut să kînće tuot păkurarĭu — u frulu je znao da svira svaki pastir [Por.]		[Vidi]
6083	fluiru piśuoruluĭ	fluierul piciorului	цеваница	fluiru piśuoruluĭ [akc. fluiru piśuoruluĭ] (sint.) — (anat.) cevanica, golenjača (Tibia) ◊ fluiru piśuoruluĭ ĭe uosol lung đinainća piśuoruluĭ, kare ļagă źanunkiļi ku nođițu tălpi — cevanica je dugačka kost sa prednje strane potkolenice, koja vezuje koleno sa skočnim zglobom ◊ dupa fluiru piśuoruluĭ ĭe drĭava — iza cevanice je lišnjača ♦ up. fluir [Por.]		[Vidi]
2289	fluĭera	fluiera	звиждати	fluĭera (ĭuo fluĭer, ĭel fluĭeră) [akc. fluĭera] (gl.) — zviždati, duvati, svirati na fruli ◊ kopilaș-o-la tuota ḑîua fluiră într-o dudă, ăl traźe ińima să fiĭe fluĭeraș ka dĭedî-su — ono detence po ceo dan duva u neku cevku, vuče ga srce da bude frulaš k’o njegov deda [Por.] ∞ fluir		[Vidi]
2290	fluĭeraș	fluieraș	фрулаш	fluĭeraș (mn. fluĭeraș) [akc. fluĭeraș] (i. m.) — (muz.) frulaš, svirač na fruli ◊ đemult a fuost mulț fluĭeraș, akuma s-a rarit — nekada je bilo mnogo frulaša, sada su se proredili [Por.] ∞ fluir		[Vidi]
3703	fluĭerĭel	fluieraș	фрулица	fluĭerĭel [akc. fluĭerĭel] (i. m.) ● v. fluĭeruț [Por.] ∞ fluir		[Vidi]
2291	fluĭeruț	fluieraș	фрулица	fluĭeruț (mn. fluĭeruță) [akc. fluĭeruț] (i. s.) — (muz.)(demin.) frulica ◊ are șî kopilu un fluĭeruț, dakă învață ĭută, o sî-ĭ kumparăm fluir măĭ mare — ima i dete jednu frulicu, ako bude brzo učilo, kupićemo mu veću frulu ♦ var. fluĭerĭel [Por.] ∞ fluir		[Vidi]
4733	flumotuok	flomoștoc	клупко	flumotuok (mn. flumotuoś) [akc. flumotuok] (i. s.) — klupko, grudva ◊ (demon.) al zburatuorĭ să vĭađe ka un flumotuok dîn kare mărg skinćeĭ, kînd aźunźe dîspră kasă unđe ĭe năpraćit, flumotoko-la sa traźe înuntru prăn kuoș — zmaj se vidi kao jedno klupko iz koga izbijaju varnice, kad stigne do kuće u koju je napraćen, to klupko se uvuče unutra kroz dimnjak [Bran.]		[Vidi]
2049	fluok	floc	прамен	fluok (mn. fluoś) [akc. fluok] (i. m.) — pramen; čuperak; stidna dlaka ◊ un fluok đi lînă — pramen vune ◊ pîăru krĭașće pi kap, da fluośi întra kraś — kosa raste na glavi, a dlake između nogu ♦ (demin.) flokiț ♦ (augm.) flokan [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2026	Fluorĭa	Floria	Цветко	Fluorĭa [akc. Fluorĭa] (i. m.) — (antr.) Cvetko, muško ime, omiljeno kod starih Vlaha ◊ pi tata la bućeḑat Fluorĭa, ama la karće la pus Svĭetku — oca su krstili kao Floru, ali je u knjigu upisan kao Cvetko ♦ up. Fluarĭa [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
2051	fluośa	flocea	чупавко	fluośa [akc. fluośa] (i. m.) — (hip.) (pej.) „čupavko”, „čuperko”, „dlakavko”, nadimak za osobu sa velikom i raščupanom kosom ◊ tunźiće, să nu ći poļikrĭaḑă lumĭa kă ĭeș „fluośa” — ošišaj se, da ti ljudi ne nadenu ime „čupavko” [Por.] ∞ fluok		[Vidi]
2296	Fluriĭ	Florii	Цвети	Fluriĭ (mn.) [akc. Fluriĭ] (i. ž.) — (kal.) Cveti ◊ Fluriĭļi sînt în tuot đe una dumińika, ku o stamînă înainća lu Pașć — Cveti su uvek u nedelju, na sedam dana pred Uskrs [Por.] ∞ fluare	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
71	flutur	fluture	лептир	flutur (mn. fluturĭ) (i. m.) [akc. flutur] — (ent.) leptir (Lepidoptera) ◊ numa o suartă đi fluturĭ sî profak omidă — samo jedna vrsta leptira se pretvara u gubar [Crn.] ♦ dij. var. fluture [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1990	flutura	flutura	лепршати	flutura (ĭuo ma flutur, ĭel sa flutură) [akc. flutura] (gl. p. ref.) — lepršati (se), vioriti se ◊ stagu flutură la vînt — barjak leprša na vetru ♦ sin. fîlfaĭa [Por.] ∞ flutur		[Vidi]
1992	fluturat	fluturat	проветрен	fluturat (fluturată) (mn. fluturaț, fluturaće) [akc. fluturat] (prid.) — (za zrnevlje) provetren, izložen vetru da bi se očistio od prljavštine ◊ buabiļi ći kukuruḑ sînt fluturaće đi gîrgariț — zrnevlje kukuruza očišćeno je od gagrica (=gagrice su „odlepršale” nošene vetrom) [Por.] ∞ flutur		[Vidi]
1991	fluturuos	fluturos	лептираст	fluturuos (fluturuasă) (mn. fluturuoș, fluturuasă) [akc. fluturuos] (prid.) — 1. leptirast, koji ima oblik leptirovih krila ili je ljuspičast ◊ ḑama đi varḑă a fĭert prĭa mult, akuma ĭe tuată fluturuasă pi đi supra — kupus se predugo kuvao, sada je čorba sva leptirasta na površini ◊ (color) đimult pin dugăĭ a fuost fîărburĭ în duauă fĭelurĭ: farbă făńinuasă, șî farbă fluturuasă, asta aduoĭļa într-o fuarmă đi ļaspiḑ miś, supțîrĭe, șî ļikuratuare — nekada je u prodavnicama bilo dve vrste farbe: „brašnjava” boja, i „leptirasta” boja, ova druga u obliku malih, tankih i svetlucavih ljuspica (Tanda) 2. (fig.) lakouman, prevrtljiv; nestalan; vetropir ◊ m-am lasat đi baĭat kă đi sokoćala mĭa a fuost uom tare fluturuos — napustila sam momka jer je za moj račun bio jako prevrtljiv čovek [Por.] ∞ flutur		[Vidi]
1862	fļankă	fleancă	торокуша	fļankă (mn. fļienś) [akc. fļankă] (i. ž.) — (pej.) torokuša, laprdara; žena koja govori nesuvislo, koja „mlati praznu slamu” ◊ tranka-fļanka — „klati-mlati (praznu slamu)” ◊ așa ĭe fļankă đi muĭarĭe đi n-are parĭake-n sat — takva je žena-torokuša da joj ravne nema u selu ♦ var. fļuankă [Por.] ∞ fļuankă		[Vidi]
5484	fļekaći	flecăti	блебетати	fļekaći (ĭuo fļekaćesk, ĭel fļekaćașće) [akc. fļekaći] (gl.) — blebetati, lupetati, brbljati ◊ fļekaćașće aăla kare vorbĭașće mult, da ńimika nu spuńe — blebeće onaj koji mnogo priča, a ništa ne kaže [Por.]		[Vidi]
5485	fļekariĭe	flecărie	бљувотина	fļekariĭe (mn. fļekariĭ) [akc. fļekariĭe] (i. ž.) — bljuvotina, ogavnost ◊ đi la ĭa aĭ să auḑ numa fļekariĭ guaļe — od nje imaš da čuješ samo gole bljuvotine [Por.] ∞ fļekaći		[Vidi]
5486	fļekarĭ	flecar	блебетало	fļekarĭ (mn. fļekarĭ) [akc. fļekarĭ] (i. m.) — (ret.) blebetalo, laprdalo ◊ fļekarĭ ĭe însa kare fļekaćiașće, kare vorbĭașće la fļekariĭ — blebetalo je osoba koja blebeće, koja govori bljuvotine [Por.] ∞ fļekaći		[Vidi]
2048	fļeś	fleci	сасвим	fļeś [akc. fļeś] (pril.) — sasvim, načisto, potpuno, skroz ◊ a batut pĭatra grîu, l-a fakut fļeś — grad je tukao žito, smlatio ga je načisto ◊ ma prins pluaĭa, m-am udat fļeś — uhvatila me je kiša, pokisao sam skroz ♦ var. fļieś ♦ up. fļuarkă [Por.]		[Vidi]
3019	fļeșkău	fleașcă	шљапавица	fļeșkău (mn. fļeșkăĭe) [akc. fļeșkău] (i. s.) — (atm.) šljapavica ◊ kînd primovara înśiape ĭugu să topĭaskă zapada, pi drumurĭ sa faśe fļeșkău mare — kad s proleća počne jugovina da topi sneg, na putevima se napravi velika šljapavica [Por.] ∞ fļuașkă		[Vidi]
2462	fļintă	flintă	дроца	fļintă (mn. fļinće) [akc. fļintă] (i. ž.) — droca ◊ fļintă ĭe muĭarĭa kare a pļekat đi la uom, șî mĭarźe ka uļimișńița, nu puartă griža kum ĭe-nbrakată, ńiś śe vorbĭașće, or ku kare duarme — droca je žena koja je pošla od muža, ide kao uličarka, ne vodi računa o oblačenju, niti šta govori, ili s kim spava [Por.] ◊ fļintă ĭe o žîguare dă muĭare — droca je džukela od žene (Manastirica, Mlava) [Mlava] ◊ fļinta ĭe muĭare fara rînd, kare fļikaćiașće mult, șî vorbĭașće lumĭa đe rău fara ńiśkotrĭabă — flinta je žena koja nema reda, koja mnogo blebeće, i ogovara ljude bez ikakvog razloga (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
1865	fļit	flit	њушка	fļit (mn. fļiturĭ) (i. s.) — (anat.) njuška, rilo; (pej.) nos; labrnja; gubica ◊ blîstamaĭ puorko-la să-ĭ piśe fļitu dakă va măĭ rîmuĭi pin fluoriļi mĭaļe — proklela sam onu svinju da joj otpadne njuška, ako još bude rila po mome cveću ◊ fa, prĭa mult aĭ rîđikat fļitu, slubuaḑîl kîta — (pej.) ženska, previše si digla nos, spusti ga malo ♦ sin. buot [Por.]		[Vidi]
1859	fļonkańi	fleoncăni	лапрдати	fļonkańi (ĭuo fļonkańiesk, ĭel fļonkańiașće) [akc. fļonkańi] (gl.) — laprdati, lupetati gluposti, fig. „mlatiti praznu slamu” ◊ nu-m fļonkańi tota ḑîua, kă mis satul đi tuaće — nemoj mi laprdati po vasceli dan, jer sam sit svega ♦ var. fļonkai [Por.]		[Vidi]
1861	fļonkańiĭe	fleancănir	лапрдање	fļonkańiĭe (mn. fļonkańiĭ) [akc. fļonkańiĭe] (i. ž.) — (pej.) laprdanje, blebetanje, lupetanje ◊ rar kare va puća sî măĭ sufire fļonkańiĭe kare ĭasă đin gura iĭ — retko ko će moći da podnese laprdanje koje izlaze iz njenih ustiju ♦ var. fļonkańială, fļonkaĭală [Por.] ∞ fļonkańi		[Vidi]
1860	fļuankă	fleancă	лабрња	fļuankă (mn. fļieńś) [akc. fļuankă] (i. ž.) — (pej.) labrnja, gubica; usta ◊ măĭ taś odată, kă kînd îț dau una pista fļuankă, đințî-n trastă aĭ sî duś la kasă! — ućuti već jednom, jer kad te zveknem po labrnji, zube ćeš u torbi kući da nosiš! ♦ var. fļankă [Por.][Pom.] ◊ dăstul lătraș, măĭ înkiđe kîta fļanka-ĭa tîa — (pej.) dosta si lajao, zatvori malo tu tvoju gubicu (Vrbica) [Pom.] ∞ fļonkańi		[Vidi]
1863	fļuarță	fleoarţă	курвештија	fļuarță (mn. fļuorț) [akc. fļuarță] (i. ž.) — 1. (pej.) kurveštija, skitara, „laka” žena ◊ s-a lasat đi șkuală, șî s-a fakut o fļuarță guală — napustila je školu, i postala gola kurveštija 2. (fig.) mekušac, slabić; kilavko, „krpa” ◊ fļuarță đi uom, ar vinđa pi tatî-su đi duauă parîaļe — „krpa” od čoveka, prodao bi rođenog oca za dve pare ♦ var. fļuarkă [Por.]		[Vidi]
1864	fļuarkă	fleoarcă	мокар	fļuarkă (fļuarkă) (mn. fļuorś, fļuarśe) [akc. fļuarkă] (prid.) — 1. mokar, ukvašen ◊ ud fļuarkă — potpuno mokar, mokar do kože ◊ ńi prinsă pluaĭa fara umbrĭelurĭ, șî ńi udarîm fļuarkă — uhvatila nas je kiša bez kišobrana, pa smo pokisli do gole kože 2. (fig.) gnjida, šljam, govno od čoveka ◊ fļuarkă đi uom, nu țîńe vuorba, minće đi uskă, fură đi rupe — šljam od čoveka, ne drži reč, laže pa suši, krade pa cepa ♦ var. fļuarță ♦ sin. ud [Por.] ∞ ud		[Vidi]
3020	fļuașkă	fleașcă	фљуска	fļuașkă (mn. fļuașke) [akc. fļuașkă] (i. ž.) — fljuska, pljuska, nejak šamar ◊ îĭ đață o fļuașkă pista nas, șî ĭa taku — opalio joj je jednu fljusku preko nosa, i ona je ućutala [Por.]		[Vidi]
1987	fļuț	fliuţ	пљус	fļuț (uzv.) — (onom.) pljus! uzvik koji proizvodi šamar ◊ tună daskîlu mîńiuos, șî ńiś nu măĭ întraba kare ĭe đevină, numa la tuoț kopiĭ „fļuț! fļuț!" kîć-o palmă pista obraz, și sa dusă — uđe učitelj ljut, i ne pita ko je kriv, nego je svakom dečaku „pljus! pljus!” po jedan šamar preko obraza, i ode [Por.]		[Vidi]
1989	fļuțaĭală	fliuţăieală	шамарање	fļuțaĭală (mn. fļuțaĭelurĭ) [akc. fļuțaĭală] (i. ž.) — (onom.) šamaranje, udaranje pljuski ◊ fi mĭarńik, kă kapiț așa o fļuțaĭală đi la mińe, đi muśi o sî-ț zbuare đi pi nas — budu miran, jer ćeš tobiti takvo šamaranje od mene, da će ti sline leteti iz nosa [Por.] ∞ fļuț		[Vidi]
1988	fļuță	fliuţe	пљуска	fļuță (mn. fļuț) [akc. fļuță] (i. ž.) — pljuska, šamar ◊ fi bun, să nu kapiț o fļuță đi la mińe — budi dobar, da ne dobiješ jednu pljusku od mene [Por.] ∞ fļuț		[Vidi]
1903	foameluk	foameluc	гладна година	foameluk (mn. foamelukurĭ) [akc. foameluk] (i. s.) — (augm.) (fig.) gladna godina, dug period velikog gladovanja ◊ a puvestît aĭ batrîń kă kînd tună sîaśita mare, țîńe șapće ań una-ntruuna, șî dupa ĭa tună foameluku đi lumĭa nare alta-śe mînka, numa skuarță đi śaruoń — pričali su stari, da kad nastupi velika suša, drži sedam godina neprekidno, za njom ide gladna godina kad ljudi nemaju drugi šta da jednu, nego samo cerovu koru ♦ var. fomăluk, fuamećeu [Por.] ∞ fuame		[Vidi]
1996	fofik	fofic	праменак	fofik (mn. fofiśe) [akc. fofik] (i. s.) — 1. (demin.) pramenak, čuperak kose, dlake ili vune ◊ fofik ĭe atîta lînă kît puoț sî prinḑ ku triĭ źiaĭśće — „fofik” je toliko vune koliko možeš da uhvatiš sa tri prsta ◊ a pus un fofik đi lînă la furkă, șî sa faśe maruasă, parke ĭe torkatuare mare — stavila pramenak vune na preslicu, i digla nos kao da je neka velika predilja (Tanda) 2. (fig.) a. polni nagon ◊ la skruafă ĭa trĭekut fofiku, nu-ĭ măĭ đi verît — krmači je prošla „frka”, ne traži više vepra (Rudna Glava) [Por.] ◊ fofiku vińe o parĭake ku vuorba „kĭef”: or iĭ vińe fofiku, or iĭ kĭefu đi futaĭ, tot una țî — reči „fofik” i „ćef” su par: il’ joj dođe „fofik”, ili joj „ćefne” da se jebe, isto ti je (Jasikovo) [GPek] b. polni organ, sikilj ◊ i s-a înflat fofiku, ș-a pļekat în lumĭa albă dupa pulă — (vulg.) natek’o joj je sikilj, pa je krenula u beli svet za kurcem (Blizna) ◊ pļuadă đi muĭarĭe: ĭuo, ḑîk, sî ma glumesk kîta ku ĭa, da ĭa miĭe să-ĭ manînk fofiku — kurvetina od žene: ja reko’ da se malo našalim s njom, a ona meni da joj izjedem sikilj (Rudna Glava) [Por.] c. strasna želja ◊ baba-ntr-o vrĭame a trait ku nuoĭ, numa odată ĭ-a veńit fofiku, șî sa-ntuors la feĭ-sa — baba je jedno vreme živela kod nas, a onda ju je svladala želja, i vratila se ćerki (Topla) [Crn.] ♦ / fofik (demin.) < fofoluok var. < fofoloankă — (euf.) ženski polni organ, vagina ∞ fofoluok		[Vidi]
1997	fofikă	fofică	хистеруша	fofikă (mn. fofiś) [akc. fofikă] (i. ž.) — (zast.) (pej.) histeruša, žena strasna u seksu; vatrena ljubavnica ◊ fusăĭ ku ĭa asară, ńiś în vis n-a fi krĭeḑut kă ĭe o fofikă întrĭagă, ma supsă, ma măśină ka muară, șî ma frînsă tuot — bio sam s njom sinoć, ni u snu ne bih verovao da je ona jedna prava histeruša, isisala me je, samlela kao vodenica, i svog me polomila ♦ skr. fikă ♦ up. fofik [GPek] ∞ fofoluok		[Vidi]
3311	fofĭaḑă	fofeze	крило	fofĭaḑă (mn. fofĭeḑ) [akc. fofĭaḑă] (i. ž.) — 1. (tehn.) krilo vrteške ◊ kînd sa faśe trăkăĭtuarĭa în luok să spomînće păsîrļi, măĭ întîń iĭ sa faśe vîrćańița ku doă fofĭaḑă — kad se pravi trakalica u njivi da plaši ptice, prvo se pravi vrteška sa dva krila ◊ fofĭaḑîļi la trăkătuare-s pusă-n kostîș ka śuoiļi la muară, să prindă bataĭa vîntuluļ kum prind śuoiļi vîžuoĭu api đin butuońu muori — krila trakalice postavljene se ukoso kao kašike na vodenici, da uhvate udar vetra kao što kašike hvataju mlaz vode iz vodeničnog bureta (Tanda) [Por.] 2. (anat.) usmine vagine ◊ dar așa fuost đe đemult, or ĭe bažuokură đe kurînd, nu șću, ama đe kînd mis ĭuo kopilandru, la nuoĭ fofĭaḑă sa ḑîśe șî la buḑîļi pižđi — da li je tako bilo od davnina, ili je neka skorašnja šala, ne znam, ali otkako sam se ja zamomčio, kod nas se „fofjadza” kaže i za pičkine usmine (Topla) [Crn.]		[Vidi]
1994	fofoluankă	fofoloancă	пичка	fofoluankă (mn. fofoluonś) [akc. fofoluankă] (i. ž.) — (zast.) (euf.) pička, pizda; vulva ◊ đi źaba ći kinuĭ, ĭ-a pazîașće fofoluanka iĭ bińe, n-o dă la ńima — uzalud se trudiš, ona čuva svoju pizdu dobro, ne daje je nikom ◊ muĭarĭa „fofoluankă” ĭe în alt fĭeļ „pizdoșćină”, kurvă — žena „fofolonka” je drugim rečima „pizdurina”, kurva ◊ l-aļi batrîńe muĭerĭ nu sa ḑîs „fofoluankă”, numa l-aļi măĭ ćińire — stare žene nisu nazivane „fofolonkama”, samo mlađe ♦ var. popoluankă [GPek] ◊ baĭețîlor, țîńețî-va bińe, ăći vińe o fofoluankă mare pista vuoĭ — momci, drž’te se dobro, ide na vas jedna dlakava pizdurina (Rudna Glava) [Por.] ∞ fofoluok		[Vidi]
1995	fofoluok	fofoloc	прамен	fofoluok (mn. fofoluoś) [akc. fofoluok] (i. m.) — (anat.) pramen kose ili vune; čuperak kose ili stidne dlake; smotuljak nečega; klube ◊ a veńit la șîḑîtuare ku-n fofoluok đi lînă supt mînă — došla je na sedeljku sa jednim smotuljokm vune pod rukom ♦ sin. gimotuok, gĭemotuok, volmotuok; fluok [Por.]		[Vidi]
2292	foiță	foiţă	листић	foiță (mn. foiț) [akc. foiță] (i. ž.) — (demin.) listić ◊ am vaḑut la un muoș o karće, ĭel spuńe kî ĭe vro sfeta pisma, are ńișći foiță atîća đi supțîriśe đi sa vĭađe pin ĭaļe — video sam kod jednoga starca neku knjigu, on kaže da je to nekakvo sveto pismo, ima neke listiće toliko tanušne da se provide [Por.] ∞ fuaĭe		[Vidi]
2308	foĭenfiu	fonfiu	винка	foĭenfiu (mn. foĭenfiĭe) [akc. foĭenfiu] (i. ž.) — (bot.) vinčica (Vinca major) ◊ ku foĭenfiu babiļi dăskîntă — sa vinčicom babe vračaju [Zvizd] ∞ fonfiu		[Vidi]
2330	fokuļeț	foculeţ	ватрица	fokuļeț (mn. fokuļeță) [akc. fokuļeț] (i. s.) — (demin.) vatrica, mala ili slaba vatra ◊ am adunat kîća krenguță ș-am fakut un fokuļeț, numa să nu-ngĭeț đi frig — skupio sam malo grančica i naložio jednu vatricu, samo da se ne smrznem od hladnoće ♦ var. fokiț, fokișuor [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
1899	fomĭa	foma	гладовати	fomĭa (ĭuo fomĭeḑ, ĭel fomĭaḑă) [akc. fomĭa] (gl.) — (ret.) gladovati ◊ grĭeu a fuost puostu kînd a trăbuit fomĭa în vrĭamĭa đi kosît — težak je bio post kada je trebalo gladovati u vreme kosidbe ◊ n-a fomit tuot nat đi vrĭamĭa đi rat — nije gladovao svako za vreme rata [GPek] dij. sin. flomînḑî [Por.] ∞ fuame		[Vidi]
2147	fonfăi	fonfăi	уњкати	fonfăi (ĭuo fonfăĭ, ĭel fonfăĭe) [akc. fonfăi] (gl.) — unjkati, govoriti kroz nos ◊ baba fonfîĭe kînd vrobĭașće, grĭeu o-nțaļeź śe ḑîśe; muoșu s-a-nvațat ku ĭa, șă iĭ duoĭ frumuos sa-nțaļieg — baba unjka kad govori, teško je razumeš ša kaže; čiča se navikao na nju, i njih dvoje se lepo razumeju ♦ sin. fîrnai [Por.]		[Vidi]
2165	fonfiu	fonfiu	винка	fonfiu (mn. fonfiĭe) [akc. fonfiu] (i. s.) — (bot.) vinka, vinčica, baštensko cveće (Vinca major) ◊ fonfiu ĭe fluare đin građină, ku fluorĭ vînîće șî ku frunḑă tare ka alu ĭađiră — vinka je baštensko cveće, sa plavim cvetovima i tvrdim listovima kao kod bršljana ♦ var. foĭonfiu (istočni deo Tande) ◊ țîn minće kă a fuost mult foĭonfiu pi lînga gard întraușa șkuoļi, da șî sa kînta un kînćik „Frunḑă vĭarđe, foĭonfiu” — sećam se da je mnogo vinke bilo pored ograde školskog dvorišta, a i pevala se jedna pesma „Zelen listak od vinčice”. [Por.] ♦ dij. var. foĭenfiu (Leskovo) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1937	Forfik	Forfic	Маказа	Forfik [akc. Forfik] (i. m.) — (antr.) Makaza, Makazica, nadimak ljudi koji su se bavili oštrenjem makaza ◊ Žarku Forfik a fuost poļikrit pintru kă avut kovaśiĭe, ș-ă a askuțît la saćiań fuarfiśiļi, śe ĭe kam lukru țîgańiesk — Žarko Forfika („makaza”) dobio je takav nadimak jer je imao kovačnicu i oštrio je seljacima makaze, što je pomalo ciganski posao ♦ var. Forfikă [GPek] ∞ fuarfikă		[Vidi]
1939	forfikariță	foarfecăriţă	фризерка	forfikariță (mn. forfikariț) [akc. forfikariță] (i. ž.) — (inov.) (pej.) frizerka ◊ feĭmĭa n-avrut să-nvĭață la șkuală, numa a gaćit șkuală skurtă đi forfikariță — moja kćerka nije htela da uči školu, pa je završila kurs za frizerku [Por.] ∞ fuarfikă		[Vidi]
1938	Forfikarĭu	Forfecariu	Маказар	Forfikaĭu [akc. Forfikarĭu] (i. m.) — (antr.) Makazar, nadimak osobe koja pravi ili oštri makaze, nadimak najčešće davan kovačima ◊ gata pin tuot sat măĭ mare, kare avut kovaś, a ramas ș-ăn ḑî đe astîḑ poļikra Forfikarĭu: Truță Forfikarĭu în Îrnaglaua, Milan Forfikarĭu, țîgan în Țîrnaĭkă, Dinu Forfikarĭu în Vlauļa, șî alțî — gotovo u svakom većem selu, koje je imalo kovače, ostao je i dan-danas nadimak „Makazar”: Petar Makazar u Rudnoj Glavi, Milan Makazar, Ciganin u Crnajki, Miladin Makazar u Vlaolu, i drugi [Por.][GPek] ∞ fuarfikă		[Vidi]
4498	frațăsk	frățesk	братски	frațăsk (frațaskă) (mn. frațășć) [akc. frațăsk] (prid.) — bratski ◊ s-a-nvațat ku ažutuarĭa frațaskă, sîgnur nu măĭ puaće trai — navikao je na bratsku pomoć, sam više ne može živeti ◊ la-ĭ batrîń furaluku a fuost lukru frațăsk — kod starih, lopovluk je bio bratski posao ◊ luazîļi frațășć nu măĭ đizvîrḑîașće ńiś draku — bratske mutljavine ni đavo ne raspetlja [Por.] ∞ fraće		[Vidi]
4499	frațîașće	frătește	братски	frațîașće [akc. frațîașće] (pril.) — bratski, na bratski način ◊ ar fi bun fraćiļi să ći bată ka pi uom, da nu frațîașće, k-atunśa îț vo măĭ rămîńa vrun uos întrĭeg — bilo bi dobro da te brat bije kao čoveka a ne bratski, jer bi ti tada neka koska ostala čitava ◊ a mințițo k-o țukă frațîașće, a fuost amînat kînd a-nțaļes kă minće ka kîńiļi — slagao je da će je ljubiti bratski, bilo je kasno kad je shvatila da laže ko pas [Por.] ∞ fraće		[Vidi]
4500	frațîĭe	frăție	братство	frațîĭe (mn. frațîĭ) [akc. frațîĭe](i. ž.) — bratstvo ◊ frațîĭa ĭe adunatura frațîlor, alu ńam apruape, or alu prĭaćiń buń kare traĭesk ka frațî — bratstvo je društvo braće, bliskih rođaka ili dobrih prijatelja koji žive kao braća ◊ ar fi bun tuota lumĭa să traĭaska într-o frațîĭe mare — bilo bi lepo da svi ljudi žive u jednom velikim bratstvu ◊ (zdrav.) Să fiĭe frațîĭe păn la veśiĭe! — Neka nam bratstvo traje do veka! [Por.] ∞ fraće		[Vidi]
4497	frațîĭuor	frățior	братић	frațîĭuor (mn. frațîĭuorĭ) [akc. frațîĭuor](i. m.) — (demin.) bratić ◊ frațîĭuor ĭe fraćiļi al mik, kînd ăl pumeńim đin milă șî ku drag — bratić je mlađi brat, kad ga pominjemo iz milošte i ljubavi [Por.] ∞ fraće	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4496	fraće	frate	брат	fraće (mn. fraț) [akc. fraće] (i. m.) — (srod.) brat ◊ fraće ĭe kopil voĭńiśesk, or đintr-o mumă or đintr-un tată — brat je muško dete, ili od iste majke, ili istog oca ◊ fraće bun ĭe ăla kare ĭe naskut đin o mumă șî đin un tată — rođeni brat je onaj koji je rođen od iste majke i istog oca ◊ fraće dăorat ĭe fraće numa đi pi mumă or đi pi tată — polubrat je brat samo po majci, ili po ocu ◊ la fraći-ļa-l mare sa ḑiśe nană — stariji brat se oslovljava sa bato ◊ (mag.) fraće đi kruśe — pobratim ♦ supr. suoră [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2988	fragă	frag	јагода, шумска	fragă (mn. fraź) [akc. fragă] (i. m.) — (bot.) šumska jagoda (Fragaria vesca) ◊ kopiĭi primovara sa duk în padure, să kuļagă fraź, șî pănă kuļeg, bagă kîć-o fragă-n gură — deca u proleće idu u šumu da beru jagode, i dok beru, stavljaju po neku jagodu u usta [Por.]		[Vidi]
2125	frasîn	frasin	јасен	frasîn (mn. frasîń) [akc. frasîn] (i. m.) — (bot.) jasen, beli (Fraxinus excelsior) ◊ ĭastă duauă fĭelurĭ đi frasîn, dupa kum ĭe mńieḑu: alb șî ruoșu, ama l-al ku mńeḑu ruoșu iĭ ḑîśem frasîn ńiegru — ima dve vrste jasena, prema tome kakva je sredina stabla: beli i crveni, ali onaj sa crvenim središtem zovemo crni jasen ◊ frasînuĭe ļiemn žîlau, đin ĭel sa fakut dîržală đi kuasă — jasen je žilavo drvo, od njega se pravila držalja za kosu ◊ blană đi frasîn — daska od jasenovog drveta [Por.]		[Vidi]
2274	fraźit	fraged	свеж	fraźit (fraźită) (mn. fraźiț, fraźiće) [akc. fraźit] (prid.) — 1. svež, taze ◊ taĭarăm puorku, fusă kam batrîn, ama karńa nuĭe žîlao, numa baș fraźită, ku dulśață s-o manînś — zaklali smo svinju, beše malo matora, ali meso nije žilavo, nego baš sveže, u slast da ga pojedeš 2. krt, lomljiv ◊ nu lasa kopilu sî sa opinćiaskă ku lukru grĭeu, kî înga iĭ uasîļi fraźiće, șă puaće sî sa farîmĭe — ne daj detetu da se napreže na teškom poslu, jer su mu koske još krte, i može da se povredi ◊ kovragu lu suarta-sta đe plotoźeńe așa ĭe đe fraźit, đi sa frînźe kum kîta ăl atîrń — stablo ove sorte patlidžana toliko je krto da se lomi čim ga malo zakačiš ♦ sin. pruaspîd [Por.]		[Vidi]
2126	frăsîńiș	frăsiniș	јасење	frăsîńiș (mn. frăsîńișurĭ) [akc. frăsîńiș] (i. s.) — (bot.) jasenje, jasenova šuma ◊ luok unđe dîă numa frasîńi, sa kĭamă frăsîńiș — mesto gde raste samo jasen, zove se jasenje ♦ var. frasîńiș [Por.] ∞ frasîn		[Vidi]
1803	freka	freca	трљати	freka (ĭuo friek, ĭel friakă) [akc. freka] (gl. p. ref.) — 1. trljati (se), češati (se) ◊ nu freka atîta rufiļi, kă sa do rup đi tuot — nemoj toliko trljati rublje, jer će se sasvim pocepati 2. (fug.) kritikovati, ribati, trljati uši ◊ ma frekă daskîlu rîău pintru ś-am fuźit đi la șkuală — ribao me je učitelj žestoko zbog toga što sam pobegao iz škole [Por.]		[Vidi]
1806	frekat	frecat	истрљан	frekat (frekată) (mn. frekaț, frekaće) [akc. frekat] (prid.) — istrljan, natrljan ◊ blanuța-sta nuĭe frekată đestul, înga nuĭe ńiaćidă kum trîabe — ova daščica nije dovoljno istrljana, još nije glatka kako treba ♦ supr. ńifrekat [Por.] ∞ freka		[Vidi]
1805	frekatuor	frecător	трљач	frekatuor (mn. frekatuorĭ) [akc. frekatuor] (i. m.) — 1. trljač, predmet kojim se trlja ◊ ĭară vrunđiva mi s-a pĭerdut frekatuorĭu, dakă no-l gasîăsk, o sî frĭek ku mîń-ļi guaļe păn’ ma ĭa draku — opet mi se negde zagubio trljač, ako ga ne nađem, trljaću golim rukama do me ne odnese đavo 2. (zast.) radnik na trljanju konoplje ◊ ĭerĭa lume sarakă, kare mĭerźa đi la kasă la kasă ku o blană, șî frĭeka la kîńipă, skoća samînța pănă nu sa murĭaḑă kîńipa; ļa ḑîs frekatuorĭ — behu siromašni ljudi, koji iđaše od kuće do kuće sa jednom daskom, i trljaše konoplju, odvajaše seme pre potapanja; zvali su ih „trljači” (Jasikovo) [GPek] ∞ freka		[Vidi]
1804	frekatură	frecătură	трљање	frekatură (mn. frekaturĭ) [akc. frekatură] (i. ž.) — 1. trljanje, češanje ◊ țuala s-a imat, du-će ku ĭa la śuśur, șî dăĭ o frekatură bună — odelo se isprljalo, odnesi ga na točur i udri mu jedno dobro trljanje 2. trljotina, trag od trljanja ili češanja ◊ sa vĭeđa pi fag o frekatură adînkă, krĭed kă vrun puork sîrbaćik a trĭekut pĭ-aśiĭa, pî s-a frekat — vidi se duboka trljotina na bukvi, verujem da je neka divlja svinja tuda prolazila, pa se češala ♦ var. frĭekală [Por.] ∞ freka		[Vidi]
2277	frengau	frengau	френгав	frengau (frengauă) (mn. frengaț, frengaće) [akc. frengau] (prid.) — (med.) frengav, koji ima frengu, koji boluje ili je bolovao od frenge ◊ țîn minće, am fuost mik kînd a veńit la muma o babă fara nas; kînd sa dus, am întrabat pi muma đi śe baba-ĭa n-are nas, muma mĭ-a spus kî ĭe baba frengauă, șî đ-aĭa ĭ-a pikat nasu — pamtim, bio sam mali kad je kod majke došla jedna baba bez nosa; kada je otišla, pitao sam majku zašto baba nema nos, majka mi je rekla da je baba frengava, i da joj je zato otpao nos [Por.] ∞ frĭenga		[Vidi]
2287	frengiĭe	frenghie	вренгија	frengiĭe (mn. frengiĭ) [akc. frengiĭe] (i. ž.) — vrengija, kratko uže, palamar ◊ am o frengiĭe, numa ĭe skurtă, nu faśe trĭaba — imam vrengiju, ali je kratka, ne vrši posao ♦ var. vrengiĭe ♦ sin. fuńe [Por.]		[Vidi]
2377	frig	frig	хладноћа	frig (mn. frigurĭ) [akc. mn. frigurĭ] (i. s.) (pril.) — 1. (i. s.) hladnoća, stanje niske temperature ◊ afară ĭe frig mare — napolju je velika hladnoća ◊ a murit đi frig, a-ngețat în zapadă — umro od hladnoće, smrznuo se u snegu 2. (pril.) hladno ◊ l-al kare ĭe raśit, iĭ frig șî kînd ĭe kald — onome ko je prehlađen, hladno je i kada je toplo ◊ (komp.) frig, măĭ frig, șî măĭ frig — hladno, hladnije, najhladnije ♦ supr. kald [Por.]		[Vidi]
2376	frigare	frigare	ражањ	frigare (mn. frigîărĭ) [akc. frigare] (i. ž.) — ražanj ◊ frigarĭa ĭe o pražînă đi ļiemn tare, kurațată đi skuarță șî askuțîtă la vîr, șî ku mîńiĭu la kuadă, kare ușurĭaḑă învîrćitu — ražanj je motka od tvrdog drveta, očišćena od kore i zašiljena na vrhu, sa drškom na kraju, koja olakšava okretanje ◊ pi frigare s-a fript purśelu, mńelu șî ĭedu; aĭa karńe a fuost măĭ dulśe — na ražnju se peklo prase, jagnje ili jare; takvo meso je najslađe ◊ astîḑ ĭe frigarĭa fakută đi fĭer, șî o-nvîrćiașće motoru la struĭe — danas je ražanj napravljen od metala, a okreće ga motor na struju ♦ var. frigarĭe [Por.] ∞ friźe		[Vidi]
2379	frigurĭ	friguri	грозница	frigurĭ (mn.) [akc. frigurĭ] (i. ž.) — (med.) groznica ◊ a raśit rău, șî sa pus frigur-ļi pi ĭel: numa sa vaĭtă k-ăĭ frig, iĭ trămură đințî-n gură, ăl trîaśe apa, are fuok mare — jako se prehgladio, dobio je groznicu: samo kuka da mu je hladno, cvokoće, znoji se i ima visoku temperaturu [Por.] ∞ frig		[Vidi]
2378	friguruos	friguros	зимогрожљив	friguruos (friguruasă) (mn. friguruoș, friguruasă) [akc. friguruos] (prid.) — 1. (med.) zimogrožljiv, osetljiv na hladnoću ◊ kînd m-aș însura pĭ-adauară, numa m-aș uĭta muĭarĭa-ĭa să nu fiĭe friguruasă kum mi ĭe asta đ-akuma — kada bih se ponovo ženio, samo bih gledao da ta žena ne bude zimogrožljiva kao što mi je ova sadašnja 2. (tehn.) hladan, hladnjikav, prohladan; promajan ◊ tuot ĭe bun în kasa noă, numa ĭe soba mare friguruasă, kată să faś fuok una într-una — sve je dobro u novoj kući, samo je dnevna soba hladnjikava, traži da ložiš vatru neprekidno ♦ supr. kalduruos [Por.] ∞ frig		[Vidi]
2382	frikă	frică	страх	frikă (mn. friś) [akc. frikă] (i. ž.) — (psih.) strah ◊ s-a pus frika pi mińe — spopao me je strah ◊ frikă mare — veliki strah ◊ s-a skuturat đi frika kînd a trĭekut odată nuapća pi lînga morminț, șî đ-atunśa ńiś ḑîua nu trĭaśe pi akolo — potres’o se od straha kada je jednom noću prošao pored groblja, i otada nji danju ne prolazi tuda [Por.]		[Vidi]
2383	frikuos	fricos	страшан	frikuos (frikuasă) (mn. frikuoș, frikuasă) [akc. frikuos] (prid.) — (psih) strašan; jeziv; užasan ◊ tare frikuos m-am ćemut đi moruoń — strašno mnogo sam se plašio vampira ◊ kînd ma uĭt đin kļanț în vaļe: atîta ĭe đi fikuos, đi fiorļi ma ĭau — kad pogledam sa litice na dole, toliko je strašno da me jeza hvata [Por.] ∞ frikă		[Vidi]
2374	fript	fript	печен	fript (friptă) (mn. fripț, fripće) [akc. fript] (prid.) — (nutr.) pečen ◊ purśelu ĭe fript bun, da ĭedu nu — prase je dobro pečeno, a jare nije ◊ fript, ńidofript — pečen, nedopečen ◊ ļipiĭa friptă la suare — lepinja pečena na suncu [Por.] ∞ friźe		[Vidi]
2375	friptură	friptură	печење	friptură (mn. fripturĭ) [akc. friptură] (i. ž.) — (nutr.) pečenje; pečenica ◊ đimult la nuntă guoșći a dus friptură đi la kasă — nekada su na svadbu gosti donosili pečenje od kuće ◊ mis satul đi ḑămuriĭ, visăḑ kî manînk friptură đi pi frigare — sit sam čorbuljaga, sanjam da jedem pečenje sa ražnja [Por.] ∞ friźe		[Vidi]
2373	friźe	frige	пећи	friźe (ĭuo frig, ĭel friźe) [akc. friźe] (gl. p. ref.) — peći, izlagati jelo ili što drugo vatri, odnosno visokoj temperaturi ◊ mńelu pi frigare măĭ bun ăl frig pi karbuń đi prun — jagnje na ražnju najbolje pečem na žaru od šljive ◊ ćińerișu sa friźe la suare kînd sa duśe la rîu sî sa skalđe, da kînd lukră, fuźe đi suare ka đi draku — mladež se peče na suncu, kad odlazi na reku da se kupa, a kad radi, beži od sunca kao od đavola ◊ uoțî a fript lumĭa la fuok, numa să skuată đi la iĭ unđe a pitulat puoļi — hajduci su ljude pekli na vatri, samo da im odaju gde su sakrili zlatnike [Por.]		[Vidi]
2269	frîmbĭe	frâmbie	упртач	frîmbĭe (mn. frîmbĭ) [akc. frîmbĭe] (i. ž.) — 1. uprtač na seljačkoj torbi; uzica ◊ frîmbĭe ĭе ļegatura la trastă, ku kare sa duśe trasta prăsta umăr — uprtač je uzica na torbi, kojom se torba nosi preko ramena ◊ mi s-a rupt frîmbĭa la trastă, șî trasta mĭ-a pikat dă pră umăr — pokidala se uzica na torbi, i torba mi je spala sa ramena [Mlava] 2. mera u tkanju za dužinu osnutka ◊ frîmbĭa ĭe masura đi țasut, sa ĭa dupa lunźimĭa lu rîșkituorĭ — „frmbja” je mera za tkanje, uzima se prema dužini motovila (Rudna Glava) [Por.] 3. konopac ◊ mi sa-m pare kî ĭe frîmbĭa la nuoĭ vro sfuară — čini mi se da je kod nas "frmbja" neki konopac (Plavna) [Pad.]		[Vidi]
1972	frîmînta	frământa	месити	frîmînta (ĭuo framînt, ĭel framîntă) [akc. frîmînta] (gl. p.) — 1. mesiti, gnječiti, mrviti, sitniti, drobiti ◊ koaža đi malaĭ ĭe tare șî gruasă, nu sa framîntă ļesńe, d-aș vrĭa sî fak kîta „pufă” đin ĭa — projina kora je tvrda i debela, ne mrvi se lako, a hteo bih da napravim malo „pufe” od nje 2. (fig.) lomiti batinama, prebiti ◊ numa sî nu kadă în mîńiļi lu tatî-su, k-ăĭ framîntă uasîļi ku bataĭa — samo da ne padne u očeve ruke, jer će mu samleti kosti batinama ♦ var. frămînta ♦ sin. plumađa, đimika, măśina, zdrumika [Por.]		[Vidi]
1974	frîmîntare	frământare	мешење	frîmîntare (mn. frîmîntîărĭ) [akc. frîmîntare] (i. ž.) — mešenje, gnječenje, sitnjenje, drobljenje ◊ dăĭ o frîmîntare rîapiđe la aluvato-la șî bagăl în śirińe, kopiĭi sînt tare flomînḑ șî nu puot să așćiaće mult — udri jedno brzo mešenje tom testu i turi ga pod crepulju, deca su jako gladna i ne mogu dugo da čekaju ♦ var. frămîntare ♦ var. frîmîntatu, frămîntatu, frîmîntatură [Por.] ∞ frîmînta		[Vidi]
1973	frîmîntat	frământat	мешен	frîmîntat (frîmîntată) (mn. frîmîntaț, frîmîntaće) [akc. frîmîntat] (prid.) — 1. mešen, izmešen, mleven, samleven, gnječen, izgnječen, sitnjen, usitnjen, drobljen, izdrobljen ◊ pîńa ĭe bună kînd ĭe aluvatu frîmîntat bińe — hleb je dobar kada je testo dobro izmešeno 2. (fig.) zlostavljen, mučen, slomljen (batinama), umoran, fizički smoren teškim radom ◊ am lukrat tuata nuapća, ș-akuma mis atita đi frîmîntat đi nu puot sta în piśuare — radio sam celu noć, i sada sam tako slomljen da ne mogu stajati na nogama ◊ sînt frîmîntat parke ma mîśinat muara — slomljen sam kao da me je mlela vodenica ♦ var. frămîntat ♦ sin. plumađit, đimikat, zdrobit [Por.] ∞ frîmînta		[Vidi]
1975	frîmîntatură	frământătură	мешење	frîmîntatură (mn. frîmîntaturĭ) [akc. frîmîntatură] (i. ž.) — mešenje; sitnjenje; usitnjavanje; gnječenje ◊ grĭa ĭe frîmîntatura aluvatuluĭ đi muĭarĭe ļenuasă — teško je mešenje testa za lenju ženu ♦ up. frîmîntare [Por.] ∞ frîmînta		[Vidi]
3081	frînt	frânt	поломљен	frînt (frîntă) (mn. frînț, frînće) (prid.) — 1. polomljen, prelomljen, izlomljen, slomljen ◊ la mînat gazda să lukrĭe ku mîna frîntă — terao ga je gazda da radi sa slomljenom rukom ◊ a kaḑut đin ļiemn, șî a ramas uloźit ku osu spinărĭ frînt — pao je sa drveta, i ostao je šlogiran sa polomljenom kičmom 2. (fig.) umoran; slomljen; smlaćen ◊ slabuț ĭe, saraku, vińe đi la lukru tuot frînt — slabašan je, jadničak, dolazi sa posla sav slomljen ♦ sin. obosît, ustańit 3. (psih.) utučen, zabrinut ◊ la lasat fata, șî ĭel pațîașće ku ińima frîntă — ostavila ga je devojka, i on pati slomljenog srca ♦ akcenti: frîntă, frînće [Por.] ∞ frînźe		[Vidi]
3086	frîntuare	frântoare	ломљава	frîntuare (mn. frîntuorĭ) [akc. frîntuare] (i. ž.) — lomljava, lomljavina; lomatanje ◊ traĭu lumi pi śuakă numa ĭe o frîntuare mare — život ljudi na planini samo je jedna lomljavina golema ♦ up. frîntură [Por.] ∞ frînźe		[Vidi]
3080	frîntură	frântură	прелом	frîntură (mn. frînturĭ) [akc. frîntură] (i. ž.) — 1. (med.) prelom, fraktura ◊ a frînt mîna șî ku frîntura-ĭa nu s-a dus la dupturĭ, șî ĭ-a ramas mîna sakă — polomio je ruku i sa tim prelomom nije otišao lekaru, pa mu je ruka ostala kljasta ◊ are frîntură đeșkisă la piśuor — ima otvoreni prelom noge 2. (tehn.) odlomak; ulomak; starudija; krnjak ◊ sa vaĭtă kă n-are kuasă bună, śkă, are numa o frîntură — žali se da nema dobru kosu, veli, ima samo neki krnjak [Por.] ∞ frînźe		[Vidi]
3079	frînźe	frânge	ломити	frînźe (ĭuo frîng, ĭel frînźe) [akc. frînźe] (gl. p. ref.) — lomiti, prelomiti; slomiti ◊ atîta a rođit puomi anu-sta, đi sa frîng înkarkaț ku puame — toliko su voćke rodile ove godine, da se lome pretovarene plodovima ◊ a dat ku kuasa în bușćan, ș-a frînto đin kalkîń — zakačio kosom panj, i polimio je u kolenu ◊ la frînt đi bataĭe — plomio ga je od batina ◊ a frînt držaļa la sakurĭe — slomio je držalje na sekiri [Por.]		[Vidi]
1818	frînțuańe	frontoane	забат	frînțuańe (mn. frînțuoń) [akc. frînțuańe] (i. ž.) — zabat, kalkan, trouglasti deo čeone ili zadnje strane kuće, čiji je krov na dve vode ◊ la frunțuańa kîășî sa lasă duauă gîăurĭ în patru kuolțurĭ, or una înkruśată, pi kare sa rasuflă puodu — na zabatu se ostavljaju dve četvrtaste rupe, ili jedna u obliku krsta, kroz koje se tavan provetrava [Por.] ♦ dij. var. franțîaļe (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. frunțuańe (Topla) [Crn.] ♦ / < frunće ∞ kasă		[Vidi]
2393	frîu	frâu	узда	frîu (mn. frîńe) [akc. frîu] (i. s.) — uzda, kajas ◊ kalu are frîu, vaka are kapăstru — konj ima uzde, a krava ular ◊ frîu ĭe fakut đin kurîaļe kare sa pun la kal în kap — uzde su napravljene od kaiševa koje se stavljaju konju na glavu ◊ la kal în gură sa puńe zabala, kare are la kîpatîńe alke, đi kare sînt ļegaće uzgińiļi — konju u usta stavlja se žvala, koja ima alkice sa strane, za koje se vezuju dizgine ◊ kalu sa arańiașće đintr-un kes ku zuob, kare sa kĭamă zobară — konj se hrani iz jedne kese sa zobom, koja se zove zobnica [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2202	Frĭakă	Freacă	Трљач	Frĭakă (mn. Frĭekuoń) [akc. Frĭakă] (i. m.) — (antr.) Trljač, nadimak nekogа čoveka sa Šopota u Rudnoj Glavi ◊ Frĭakă la poļikrit Golubuońi đi la Șuopît pi vrun komșîĭe đin Șćefańeșći, pi kare la gasît kă lukră lukru muĭerĭesk: frĭakă, saraku, rufiļi la albĭe, da muĭarĭa iĭ ođińiașće la umbră — „Trljač” je nadimak koji su Golubovići sa Šopota dali nekom komšiji od Stefanovića, koga su zatekli da radi ženski posao: trlja, siroma, rublje u koritu, a žena mu se odmara u hladu [Por.] ∞ freka		[Vidi]
2276	frĭenga	frenție	френга	frĭenga (mn. frĭengie) [akc. frĭenga] (i. ž.) — (med.) frenga, francuska bolest, sifilis ◊ frĭenga ĭe buală ibomńiśiaskă; đi buala-ĭa la muĭerĭ a pikat nasu — frenga je ljubavnička bolest; od te bolesti ženama su otpadao nos ♦ var. frenga [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2000	frumoșață	frumuseţe	лепота	frumoșață (mn. frumoșîățurĭ) [akc. frumoșață] (i. ž.) (pril.) — lepota, krasota, divota I. (i. ž.) a. (za ljude) fizička lepota ◊ đi frumoșața iĭ mi sa-nvîrćiașće-n kap — od njene lepote vrti mi se u glavi b. (za predmete) ukras ◊ kînd faś zakuańe đi pomană, puń pi ĭaļe frumoșîățurĭ kum am învațat đi la babiļi-nuaștre — kada mesiš „zakončiće” za daću, stavljaš na njih ukrase kakve smo naučili od naših baba c. (za društvo) mir, napredak, sreća ◊ paśe-n țară, traĭ fara raturĭ: frumoșața lumi — mir u zemlji, život bez ratova: divota jedna d. (psih.) divljenje, ushićenje ◊ mare frumoșață ĭe kă vorbarĭu nuostru ažuns la doa miĭe đi vuorbe numa la ḑîaśe-unsprîaśe sluove — velika je divota da je naš rečnik stigao do dvehiljade reči, i to na svega deset-jedanaest slova II. (pril.) (uzv.) ironično, za nešto što je ispalo naopako ◊ Frumoșață! — (iron.) Lepota! ♦ sin. mîndrĭață [Por.] ∞ frumuos		[Vidi]
1999	frumuos	frumos	леп	frumuos (frumuasă) (mn. frumuoș, frumuasă) [akc. frumuos] (prid.) — lep a. (za čoveka) osoba lepog izgleda ◊ fata mare ĭe frumuasă, a mîžlośină ĭe măĭ frumuasă đi kît ĭa, da a mikă șî măĭ frumuasă, kî ĭe măĭ frumuasă đi kît ĭaļe amîndoă, da asta śe are numa șapće ań, mi sa-m pare k-o sî fiĭe măĭ frumuasă pista tuoț — starija ćerka je lepa, srednja lepša od nje, najmlađa je najlepša, jer je lepša od obe, ali ova koja ima samo sedam godina, čini mi se biće najlepša od svih b. (za predmete) lep, ukrašen, skladnog oblika, koji pored funkcije ima i lep izgled ◊ am avut un kuțît ku plasîaļe frumuasă, adîns înfrumoșaće pi plaku mĭeu, ama mi l-a furat — imao sam jedan nož sa lepim kanijama, posebno ukrašenim po mom ukusu, ali su mi ga ukrali c. (za posao) dobro, kvalitetno i stručno urađen posao ◊ ma duk la un barbarĭ sî ma ratungă, k-am uḑît kă tunźe frumuos — idem kod jednog brice da me podšiša, jer sam čuo da lepo šiša d. (za vreme) lepo, vedro vreme ◊ sa razbună, o sî fiĭe ḑîua frumuasă — razvedrilo se, biće lep dan ◊ mi sa-m pare kî ĭerńiļi a fuost măĭ frumuasă în kopilariĭa-mĭa, đi kît śe sînt akuma — čini mi se da su zime bile lepše u mom detinjstvu, nego što su sada e. (za osećanja) lepo, prijatno, milo, drago, slatko ◊ mult mi frumuos kînd ma ginđiesk la ĭa, kînd îm dîă-n gînd kît ĭe đi dulśe șî frumuos țukatu ku ĭa, ma topĭesk tuot — mnogo mi je lepo kad mislim na nju, kad se setim koliko je slatko i lepo ljubljenje sa njom, sav se istopim ◊ (komp.) tare frumuos — jako lepo ◊ mult frumuos — mnogo lepo ♦ sin. mîndru [Por.] ♦ dij. var. frumos [Buf.]		[Vidi]
1817	frunće	fruncea	чело	frunće (mn. frunț) [akc. frunće] (i. ž.) — 1. (anat.) čelo ◊ frunća ĭe la uom parća kapuluĭ đi-nainće, đisupra đi uokĭ — čelo je kod čoveka prednji deo glave, iznad očiju 2. (objekti) prednja, čeona strana ◊ kasa ĭe ku frunća întuarsă kîtra drum — kuća je čeonom stranom okrenuta ka putu 3. (reljef) prisojna strana; strana okrenuta ka istoku ◊ Frunća Șășki — (top.) (dosl.) „Čelo Šaške”, čeona strana brda iznad reke Šaške, okrenut ka istoku (zaseok Blizna, Rudna Glava) ♦ sin. față [Por.] ∞ kap		[Vidi]
2403	frunḑarĭ	frunzar	лисник	frunḑarĭ (mn. frunḑarĭe) [akc. frunḑarĭ] (i. s.) — lisnik ◊ frunḑarĭu ĭe un fĭeļ đi klańe, grîmađită đin krĭanźe ku frunḑă, dîrîmaće đi pi ļiamńe, kare sa pazîașće să fiĭe ĭernaćik đi viće — lisnik je jedna vrsta plasta, sadenutog od grana sa lišćem, okresanih sa drveća, koji se čuva kao zimnica za stoku ◊ la nuoĭ frunḑarĭu sa faśe đin frunḑă đi gorun, śaruoń șî fag, kî aļa ļiamne măĭ mult ĭastă — kod nas se lisnik pravi od lišća hrasta, cera i bukve, jer toga drveća najviše ima [Por.] ∞ frunḑă		[Vidi]
2401	frunḑă	frunză	лист	frunḑă (mn. frunḑ, frunḑă) [akc. frunḑă] (i. ž.) — (bot.) list, deo biljke ◊ tuata buĭađa are frunḑ — svaka biljka ima lišće ◊ frunḑă vĭarđe — zelen list ◊ frunḑă uskată — suvi list ◊ tuamna frunḑa pikă đin ļiemn — ujesen lišće opada s drveća ◊ frunḑa a-ngălbińit — lišće je požutelo [Por.]		[Vidi]
2402	frunḑuļiță	frunzuliţă	листић	frunḑuļiță (mn. frunḑuļițe) [akc. frunḑuļiță] (i. ž.) — (demin.) (bot.) listić, mali list biljke ◊ fluarĭa a rîsarit, ș-a slubaḑît frunḑuļița, ginđesk kî o sî sa prindă — cvet je iznikao i pustio listić, mislim da će se primiti ♦ var. frunḑîșuară ♦ / frunḑă + suf. -uļiță [Por.] ∞ frunḑă		[Vidi]
1819	fruntaș	fruntaș	челник	fruntaș (mn. fruntaș, ž.r. fruntașîță) [akc. fruntaș] (i. m.) — čelnik, predvonik, vođa; rukovodilac; političar ◊ rumîńi ńiśkînd n-avut ńiskaĭ fruntaș a luor kare ar fi đi vro trĭabă sî sa pumeńiaskă — Vlasi nikad nisu imali neke svoje vođe, koje bi bile vredne pomena ◊ fruntașî ar trăbuĭa să mĭargă înainća lumi, să-ĭ puarće kîtra bunataće đi tuoț — rukovodstvo bi trebalo da ide ispred naroda, da ga vodi ka opštem dobru [Por.] ∞ frunće		[Vidi]
5556	fruștuk	fruștuk	доручак	fruștuk (mn. fruștukurĭ) [akc. fruștuk] (i. s.) — (nutr.) doručak ◊ vuorba fruștuk ĭe nuauă, a duso saćańi kare a fuost prinș la lukru, kă numa la lukru a kîpatat ođină đi fruștuk — reč fruštuk je nova, doneli su je seljaci koji su bili zaposleni, jer samo na poslu se dobijala pauza za doručak ◊ aĭ nuoștri aĭ batrîń mînkarĭa a đintîń đimińața n-a kĭemat fruștuk, numa prînḑîșuor — našti stari prvi jutarnji obrok nisu zvali fruštuk, nego ručkić ♦ sin. prînḑ [Por.]		[Vidi]
5557	fruștukui	fruștuca	доручковати	fruștukui (ĭuo fruștukuĭ, ĭel fruștukuĭe) [akc. fruștukui] (gl. p.) — (nutr.) doručkovati ◊ vrĭamĭa đi fruștuk, trăbe să fruștukuim măĭ îndată, kă murim đi fuame, da iĭ puaće kă a fruștukuit șă nu ļi sa pasă — vreme je doručku, treba da doručkujemo što pre, jer ćemo umreti od gladi, a oni su možda doručkovali pa ih nije briga [Por.] ∞ fruștuk		[Vidi]
1933	fuaĭe	foaie	лист	fuaĭe (mn. fuoĭ) [akc. fuaĭe] (i. ž.) — list 1. (bot.) list biljke ◊ fuaĭe đi kukuruḑ — list kukuruza 2. stranica knjige, novine ◊ s-a rupt duauă fuoĭ đin karće — pocepale su se dve stranice knjige 3. stav, odluka ◊ am întuors fuaĭa, ș-akuma sînt alt uom — okrenuo sam list, i sada sam drugi čovek [Por.]		[Vidi]
606	fuaļe	foale	мешина	fuaļe (mn. fuoĭ) [akc. fuaļe] (i. ž.) — 1. mešina, meh ◊ fuaļe đi apă — mešina za vodu ◊ fuaļe în karĭe pakurari a dus fańina — mešina u kojoj su čobani nosili brašno ◊ fuaļe la karîăbĭ — mešina na gajdama ◊ fuaļe đi fuok la kaminu đi lukrat la fĭer — mehovi za kovačku vatru [Crn.] 2. (anat.) stomak; trbuh ◊ s-a umflat fuaļiļi — naduo se stomak [Por.] ◊ ļikitău astrukă muĭera dă la fuaļe pănă la źenunkĭ — kecelja pokriva ženu od stomaka do kolena (Rečica) [Stig]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1897	fuame	foame	глад	fuame (mn. fuomĭ) [akc. fuame] (i. ž.) — glad, osećaj potrebe za hranom ◊ mare ĭe fuamĭa la-l sarak — velika je glad u siromaha ◊ muor đi fuame — umirem od gladi ♦ var. fuamiće [Por.]		[Vidi]
1936	fuarfikă	foarfecă	маказе	fuarfikă (mn. fuarfiś) [akc. fuarfikă] (i. ž.) — (ret.) makaze, pribor za sečenje, šišanje ili strizanje ◊ ku fuarfiśiļi s-a tuns uoiļi, da șî uamińi — makazama su se strizale ovce, a i šišali ljudi ◊ fuarfiśiļi aĭ nuoștri a kumparat đi la țîgań — makaze su naši kupovali od Cigana ◊ fuarfiś đi taĭat la pļek — makaze sa sečenje lima ◊ fuarfiś đi taĭat la viĭe — makaze za rezanje vinograda ◊ fuarfiś đi kusut — šivaće makaze ♦ var. fuarfiś ◊ fuarfiśiļi au duauă masîaļe, șî la una îĭ sa ḑîśe fuarfikă — makaze imaju dva sečiva, i jedno zovemo „fuarfika” ◊ dîăm o parĭake đe fuarfiś — daj mi jedan par makaza (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1941	fuće	fute	јебати	fuće (ĭuo fut, ĭel fuće) [akc. fuće] (gl. p. ref.) — (vulg.) jebati, vršiti seksualni čin ◊ futuĭ nakazu-n kur — ’bem ti muku u dupe ◊ fuće kît puoț, kînd nu măĭ puoț, atîrnă-ț pula-n kuń, șî taś — jebi kol’ko možeš, kad više ne možeš, okači kurac o klin, i ćuti [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2984	fućelkă	futelcă	јебуља	fućelkă (mn. fućeļke) [akc. fućelkă] (i. ž.) — (vulg.) jebulja ◊ fućelkă ĭe muĭere fućeluasă, iĭ skapîră pula đin uokĭ, da ĭa sa faśe sumĭarńikă — jebulja je žena jebežljiva, seva joj kurac iz očiju, a ona se pravi nevina [GPek] ∞ fuće		[Vidi]
1948	fućeriĭe	futerie	јебачина	fućeriĭe (mn. fućeriĭ) [akc. fućeriĭe] (i. ž.) — (vulg.) jebačina, seksualna spletka, intriga, trač ◊ nu mi sa pasă đi fućeriĭiļi luor, kare pi kare fuće trĭaba luor — ne zanimaju me njihove jebačine, ko koga jebe, njihova je stvar [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1954	fućerĭe	futere	јебаштво	fućerĭe (mn. fućerĭ) [akc. fućerĭe] (i. ž.) — (vulg.) jebaštvo, jebačka moć ◊ slab ĭe la fućerĭe — slab je u jebaštvu [Por.] ∞ fuće	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1944	fućevînt	futevânt	јебиветар	fućevînt (mn. fućevînț) [akc. fućevînt] (i. m.) — (vulg.) (pej.) jebivetar, zevzek, zgubidan ◊ fată ka ḑîna, da s-a mîritat dupa un fućevînt đin oraș, numa sî skîape đi la sapă — devojka k’o vila, a udala se za nekog jebivetra iz grada, samo da utekne od motike [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1953	fućićuos	futetos	јебуљав	fućićuos (fućićuasă) (mn. fućićuoș, fućićuasă) [akc. fućićuos] (prid.) — (vulg.) jebuljav, opsednut seksom ◊ a dus o pļuadă đin lumĭa albă, o ĭapă fućićuasă fara parĭake în aritu nuostru — doveo je jednu uspaljenicu iz belog sveta, jednu kobilu jebuljavu bez para u našem kraju [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
3845	fuduļi	fuduli	хвалити	fuduļi [akc. fuduļi] (gl. p. ref.) ● v. făduļi [Por.]		[Vidi]
2250	fufă	fufă	фуфица	fufă (mn. fufĭe) [akc. fufă] (i. ž.) — (pej.) 1. fufița, laka žena; kurva; kučka ◊ ĭera muĭare la luok, akuma s-a fakut așa o fufă đi n-aĭ trĭabă ku ĭa — beše žena na mestu, sada je postala takva fufica da nemaš posla s njom 2. (fig.) prodana duša, prevrtljivac ◊ nu ći lasa-n ĭel, kî ĭe o fufă đi uom — ne oslanjaj se na njega (=ne veruj mu), jer je prevrtljivac ♦ sin. fikă [Por.]		[Vidi]
2251	Fufu	Fufu	Фуфу	Fufu [akc. Fufu] (i. m.) — (antr.) Fufu, vlaški nadimak nejasnog značenja i porekla ◊ Fufu ĭe poļikră batrînă la Gorńana, da ĭastă șî pin alće saće rumîńeșć — Fufu je stari nadimak u Gornjani, ali ga ima i u drugim vlaškim seliama ◊ măĭ batrîn Fufu đi kare sa șćiĭe ĭe vrun Pîătru Fufu, ĭastă apruape la doăsuće đi ań đi kînd a trait ĭel — najsatriji Fufu o kome se zna je neki Petar Fufu, ima blizu dvesta godina otkad je on živeo [Por.]		[Vidi]
2252	Fufuļieșći	Fufulești	Фуфуловић	Fufuļieșći [akc. Fufuļieșći] (i. m.) — (antr.) Fufulović, Fufuljević, porodični nadimak familija u Gornjani i Rudnoj Glavi, nastao od nadimka Fufu ◊ Fufuļieșći traĭesk în Saļișće; sa puvestîașće kî akolo sînt iĭ ku Pipiĭuońi măĭ batrîń — Fufulovići žive u Selištu; priča se da su oni tamo sa Pipićima najstariji ◊ Fufuļieșći puvestîăsk k-a luor aĭ batrîń în Gorńana a veńit đin Buśa — Fufulovići pričaju da su njihovi stari u Gornjane došli iz Bučja ◊ Fufuļieșći în Arnaglaua sînt veńiț đi la Gorńana; a luor rudă sa stîns, a ramas numa poļikra la o krĭangă đi Bîlańeșći, kare sînt mutaț đi la Kîrșe la śuaka Rnaglîăvi, ș-a nîsļeđit moșîĭa lu Fufuļieșći — Fufulovići u Rudnoj Glavi su došli iz Gornjana; njihova se loza ugasila, ostao je samo nadimak u jednoj grani Balanovića, koji su se sa Krša preselili na Rudnoglavsko brdo, i nasledili imanje Fufulovića [Por.] ∞ Fufu		[Vidi]
3375	fufuļikă	cipcină	типац	fufuļikă (mn. fufuļiśe) [akc. fufuļikă] (i. ž.) — (bot.) tipac (Festuca glauca) ◊ ĭarba fufuļikă a dat pin padurĭ șî pi kîrșuaće, șî uoĭļi a paskuto numa pănă a fost vĭarđe, kă dupa śe s-a uskat n-a măĭ fost đi ńimika — tipac je rastao po šumama ili ostenjacima, i ovce su ga pasle samo dok je bio zelen, jer kad bi se osušio, nije više bio ni za šta [Por.] ♦ dij. var. fufuļiśe [Crn.] ∞ ćipșînă		[Vidi]
3374	fufuļiśe	cipcină	типац	fufuļiśe (mn. fufuļiś) [akc. fufuļiśe] (i. ž.) — (bot.) tipac (Festuca glauca) ◊ fufuļiśe ĭe numiļi adoĭļa lu un fĭeļ đi ĭarbă kare o kĭamă ćipșînă — „fufuljiče” je drugi naziv za jednu vrstu trave koja se zove „ćipšina” (tupac) [Crn.] ♦ dij. var. fufuļikă (Rudna Glava) [Por.] ∞ ćipșînă		[Vidi]
2045	fuga	fuga	хитро	fuga [akc. fuga] (pril.) — hitro, brzo ◊ ț-a kriśit muma să viń fuga pănă la ĭa — poručila ti je majka da hitro dođeš do nje ◊ (u izr.) într-o fuga — na brzaka; u jednom dahu ◊ kosîtuorĭ bun șî vrĭańik, puaće să kosaskă kîmpuțo-la đi pi fuga — dobar i vredan kosac može da pokosi tu livadicu o čas ♦ sin. ĭuta ♦ up. fugă [Por.]		[Vidi]
2047	fugari	fugări	јурити	fugari (ĭuo fugarĭesk, ĭel fugarĭașće) [akc. fugari] (gl.) — juriti nekoga ili nešto; terati; goniti ◊ nu fugari mîțu dăn kasă dăźaba — ne juri mačku iz kuće zabadava [Stig] ♦ dij. sin. dudai [Por.] ∞ fuźi		[Vidi]
2046	fugariĭe	fugarire	бежанија	fugariĭe (mn. fugariĭ) [akc. fugariĭe] (i. ž.) — (augm.) bežanija ◊ đi vrĭamĭa đi rat a fuost fugariĭe mare în tuaće părțîļi — za vreme rata bilo je bežanije na sve strane [Por.] ∞ fuźi		[Vidi]
638	fugarĭ	fugar	бегунац	fugarĭ (mn. fugari) [akc. fugarĭ] (i. m.) — 1. begunac ◊ fugarĭ đi puoćiră — begunac pred poterom 2. izbeglica, lice koje je pobeglo sa svoje teritorije da bi se spasilo ◊ a fuost fugarĭ đi vrĭamĭa đi namț — bio je izbeglica za vreme nemačke okupacije 3. dezerter ◊ fugarĭ đin vuoĭskă — dezerter iz vojske [Crn.] ♦ dij. var. fugaș [Por.] ∞ fuźi		[Vidi]
2769	fugarńiță	fugarniţă ?	побегуља	fugarńiță (mn. fugarńiśe) [akc. fugarńiță] (i. ž.) — pobegulja ◊ fugarńiță ĭe muĭarĭa kare a fuźit đi la uom șî s-a dus la altu, or s-a întuors la mumî-sa — pobegulja je žena koja je odbegla od muža i otišla drugom, ili se vratila majci [Por.] ∞ fuźi		[Vidi]
3288	fugă	fugă	бег	fugă (mn. fuźiĭ) [akc. fugă] (i. ž.) — beg, begstvo; bežanje; tutanj ◊ a dat fuga đi frikă kă-l prind — udario u beg od straha da će ga uhvatiti ◊ kînd auḑît kîńi kî latră, s-a pus pi fugă, șî ĭel, șî fîrtatî-su — kad su začuli pse, uhvatili tutanj i on, i njegov kompanjon ♦ up. fuga [Por.]		[Vidi]
3307	fuĭuagă	fuioagă	вијугаво	fuĭuagă [akc. fuĭuagă] (pril.) — (za kretanje) vijugavo, vrludavo; u kolini; u talasu; navrat-nanos ◊ sa ḑîśe đi śuava kî mĭarźe fuĭuagă kînd sa țîńe șîr, da nu mĭerg đirĭept, numa înkolo-nkolo — kaže se da se nešto kreće vijugavo kad se drži red, ali se ne ide pravo, nego tamo-amo ◊ stîna, kînd sîmće sanuńa, or kînd satulă traźe la apă, aļargă fuĭuagă — stado ovaca, kad oseti slanište, ili kada sito juri na pojilo, juri navrat-nanos ♦ sin. fuĭoruagă ◊ pîrdańiśiļi đi furńiś, ăm tună-n kasă fuĭoruagă — prokleti mravi, ulaze mi u kuću u koloni [Por.]		[Vidi]
3109	fuĭuor	fuior	повесмо	fuĭuor (mn. fuĭuară) [akc. fuĭuor] (i. s.) — 1. povesmo konoplje ◊ fuĭuor ĭe aĭa śe sa kapîtă kînd sa traźe kîńipa pin drîgļiaće, șî ĭe sprimit đi tuors — povesmo je ono što se dobija kada se konoplja provuče kroz grebenm i spremno je za predenje 2. nit, konac ◊ fuĭuor đi lînă — vuneni konac 3. mlaz; talas; niz; stroj; stub ◊ fumu mĭarźe fuĭuor pi kuoș — tanak stub dima izlazi kroz odžak ◊ la muĭare smolao mĭerg paduki fuĭuor pista frunće — smolavoj ženi vaške idu u stroju preko čela ◊ kînd zmău a zburat pista śierĭ, dupa ĭel s-a tras fuĭuor đi skinćiĭ — kada je zmaj leteo preko neba, iza njega se vukao mlaz iskrica ♦ (augm.) fuĭoruagă 4. (antr.) nadimak ◊ fuĭuor sa poļikrĭaḑă uomu kare ĭe nalt șî supțîrĭe — „fujor” se kao nadimak daje čoveku koji je visok i mršav ◊ đin poļikră fuĭuor, ĭasă prezimiļi rumĭńesk sîrbizat Fuĭorić or Fuĭuorović — od nadimka „fujor” (povesmo) nastaje posrbljeno vlaško prezime Fujorić ili Fujorović [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
2457	fulg	fulg	суснежица	fulg (mn. fulgurĭ) [akc. mn. fulgurĭ] (i. s.) — susnežica; val, talas ◊ vińe un fulg đi zapadă, akuș sa puńe să ńingă — dolazi talas susnežice, uskoro će početi da pada sneg [Por.]		[Vidi]
2458	fulgui	fulgui	провејавати	fulgui (ĭuo fulguĭ, ĭel fulguĭe) [akc. fulgui] (gl. p.) — provejavati (o snegu) ◊ fulguie flotaśi, ńinźe rar — provejava susnežica, pada redak sneg [Por.] ∞ fulg		[Vidi]
3140	fulźer	fulger	муња	fulźer (mn. fulźerĭ) [akc. fulźer] (i. m.) — munja ◊ sa văḑu đinoarļea un fulźer, fulźeră la răsărit — videla se malopre jedna munja, sevnula je na istoku [Crn.] ♦ dij. var. sfulđir [Por.]		[Vidi]
3706	fulźera	fulgera	севати	fulźera [akc. fulźera] (gl. p.) ● v. sfulđira [Crn.] ∞ sfulđir		[Vidi]
2475	fum	fum	дим	fum (mn. fumurĭ) [akc. mn. fumurĭ] (i. ž.) — 1. dim ◊ fumu sa faśe đin vro arsură — dim nastaje iz nekog sagorevanja ◊ ĭastă la kasă śińiva, kă mĭarźe fumu pi kuoș — ima nekog kod kuće, jer izlazi dim kroz odžak ◊ dăm șî miĭe, să trag un fum đin lulă — daj i meni da povučem jedan dim iz lule ◊ fum alb, fum ńiegru — beli dim, crni dim 2. prašina koja se diže ◊ mînă karuța ku kaĭ, đi fumu sa rađikă dupa iĭ — tera čeze sa konjima da se prašina diže za njima [Por.]		[Vidi]
2477	fuma	fuma	пушити	fuma (ĭuo fumĭeḑ, ĭel fumĭaḑă) [akc. fuma] (gl. p.) — pušiti, dimiti; duvaniti ◊ am fumat într-o vrĭame, pănă a fuost tutunuĭepćin, pĭe urmă m-am lasat — pušio sam jedno vreme, dok je duvan bio jeftin, posle sam batalio [Por.] ∞ fum		[Vidi]
2828	fumariĭe	fumărie	димчина	fumariĭe (mn. fumariĭ) [akc. fumariĭe] (i. ž.) — (augm.) dimčina, veliki dim, mnogo dima ◊ tutuńesk tuoț ka turśi, sa umplu suoba đi fumariĭe đi nu puoț să sifļi — puše svi kao Turci, napuni se soba dimčine da ne možeš da dišeš [Por.] ∞ fum		[Vidi]
2826	fumărikă	fumărică	димњача	fumărikă (mn. fumăriś) [akc. fumărikă] (i. ž.) — (zast.) (bot.) dimnjača, rosopas (Fumaria officinalis) ◊ fumărika ĭe buĭađe ku fluare bilovinkă, kare are vîr ka kînd ĭe afumat — dimnjača je biljka sa ljubičastim cvetom, koji ima vrh kao da je zadimljen [Por.] ∞ fum		[Vidi]
2827	fumuriu	fumuriu	пепељав	fumuriu (fumuriĭe) (mn. fumuriĭ, fumuriĭe) [akc. fumuriu] (prid.) — (zast.) (color) pepeljav, siv ◊ fumuriu a ḑîs babiļi đi śeva śi ĭe sur, ka śanușa — pepeljavo su nazivale babe nešto što je sivo, kao pepeo ♦ var. fumără ♦ sin. sur [Por.] ∞ fum		[Vidi]
1867	fund	fund	дно	fund (mn. fundurĭ) (i. m.) — dno 1. a. dno posude ◊ fundu uaļi — dno lonca ◊ s-a prins đi fund — o jelu: zagorelo jelo, uhvatilo se za dno posude b. poklopac, zaklopac ◊ puńe fundu pi kuafă, sî nu piśe luomurĭ în apă — poklopi kofu, da ne padne trunje u vodu 2. lopar ◊ pîńa sa plumađiașće pi fund, șî ku ĭel sa bagă-n koptuorĭ — hleb se mesi na loparu, i njime se unosi u pećnicu ◊ vrîžîtuarĭa dă ku bobiļi pi fund — vračara baca zrna na loparu 3. tur na pantalonama ◊ s-a karat pi gĭață pi kur, ș-a rupt śuariśi la fund — klizao se na ledu na zadnjici, pa je pocepao pantalone na turu 4. (geog.) dno vodotoka; dubodolina ◊ fundu boruźi, ogașuluĭ, rîuluĭ — dno dubodoline, potoka, reke 5. (fig.) najniži društveni nivo ◊ a kaḑut la fund, ńima nu-l măĭ fuarmîĭe đi ńimika — pao je na dno, niko ga više ne ferma ni za šta 5. (rel.) najdublji deo pakla ◊ ku atîta pakaće, ńiś la fundu ĭaduluĭ n-o sî fiĭe luok đi ĭel — sa tolikim gresima, ni na dnu pakla neće biti mesta za njega [Por.]		[Vidi]
1940	fundamĭent	fundament	темељ	fundamĭent (mn. fundamĭeńćе) [akc. fundamĭent] (i. s.) — temelj, osnova; fundament ◊ kasa mare, da fundamĭentu skund, n-o sî fiĭe bun — velika kuća, a plitak temelj, neće biti dobro ◊ a triĭļa ḑî sapăm la fundamĭentu kășî, șî înga nuĭe gata — treći dan kopamo temelj kuće, i još nije gotov [Por.] ∞ fund		[Vidi]
2195	Fundîrĭ	Fundir	Дупиш	Fundîrĭ [akc. Fundîrĭ] (i. m.) — (antr.) Dupiš, Dupište, Zadnjić, lik iz vlaške bajke ◊ Fundîrĭu ĭe kopilu al măĭ mik đintr-o povastă ku muĭarĭe kare avut mulț kopiĭ, șî iĭ a pļekat în lume, da Fundîru, kînd a krĭeskut, a pļekat să-ĭ kaće — Dupiš je najmlađe dete u jednoj bajci o majci koja je imala mnogo dece koja su sva pošla u svet, a Dupiš je, kad je odraso, krenuo za njima da ih traži ♦ var. Fundiș [Por.] ∞ fund		[Vidi]
2194	funduańe	fundoaie	дубодолина	funduańe (mn. funduońurĭ) [akc. funduańe] (i. ž.) — 1. (geog.) dubodolina ◊ s-a dus ku vićiļi la funduańe, nu vińe îndată — otišao je sa stokom u dubodolinu, neće doći skoro 2. (top.) Dubodolina ◊ Funduańe, kotunu Gorńeńi, vaļe adînkă, lungă șă înkisă întra kîrșuaće, la otar întra Gorńana șî Buśa — Dubodolina, zaselak Gornjane, duboka i dugačka kotlina, zatvorena kršem, na međi između Gornjana i Bučja [Por.] ∞ fund		[Vidi]
2270	fuńe	funie	штранга	fuńe (mn. fuńi) [akc. fuńe] (i. ž.) — štranga; uže 1. štranga; povodac ◊ fuńe ĭe sfuară skurtă la kapăstru, ku kare sa puartă vaka — štranga je kratko uže na ularu, kojim se vodi krava 2. slamnati povez na žitnom snopu ◊ fuńe đi ļegat snuopi s-a fakut đin paĭe đi ovăsk — uže za vezivanje snopova pravila se od ovsene slame (Tanda) 3. (fig.) kontrola nad ženom ◊ țîńe muĭarĭa strîns đi fuńe, las-o ku fuńa skurtă, să fiĭe kuminće, să nu sa zburđaḑă, șî sî sa dukă la altu — drži ženu čvrsto na užetu, daj joj kratak povodac da bude krotka, da se ne pomami i ode kod drugoga ♦ sin. frengiĭe, sfuară [Por.]		[Vidi]
2209	fuńiźină	funingine	чађ	fuńiźină (mn. fuńiźiń) [akc. fuńiźină] (i. ž.) — čađ, ugljenik u obliku lakog praha koji se taloži iz dima i plamena; gar ◊ fuńiźina sa faśe pi kuoș or pi ćunk — čađ se hvata na dimnjaku, ili čunku ◊ fuńiźină muĭeriļi a pus în śară topită, șă đin mistakatura-ĭa a luvat ku konđeĭu ș-ankonđeĭat uauļi đi pașć — čađ su žene stavljale u rastopljeni vosak, i iz te mešavine uizimale kondeljom i šarale uskršnja jaja ♦ var. fuńinźină [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2210	fuńiźinuos	funinginos	чађав	fuńiźinuos (fuńiźinuasă) (mn. fuńiźinuoș, fuńiźinuasă) [akc. fuńiźinuos] (prid.) — čađav, pun čađi; garav ◊ ćistîră kuoșu, șî pļekară fuńiźinuoș ka draśi, kă n-au unđe sî sa spĭaļe — čistili su odžak, i pođoše čađavi ko đavoli, jer nemaju gde da se operu [Por.] ∞ fuńiźină		[Vidi]
2328	fuok	foc	ватра	fuok (mn. fuokurĭ) [akc. fuok] (i. s.) — I. vatra 1. (za materiju) sagorevanje praćeno plamenom i toplotom ◊ sa aprins fuoku — vatra se upalila ◊ fuoku arđe ku bîlbataĭe — vatra gori plamenom ◊ fuok tare — jaka vatra ◊ ațîțîĭatu fuokuluĭ — džaranje vatre ◊ fuok stîns — ugašena vatra ◊ fuok putoļit — potuljena vatra ◊ vatra fuokuluĭ — ognjište, ložište; kamin 2. (med.) temperatura ◊ kopilu a raśit, ș-a kîpatat fuok — dete se prehladilo, i dobilo temperaturu II. toplota, vrelina, sparina ◊ arđe suariļi đi friźe, atîta ĭe fuok đi tare afară đi puoț sî friź pîńa pi pĭatră — gori sunce pa prži, tolika je sparina napilju da možeš hleba da ispečeš na kamenu III. paljba, plotun ◊ a tras fuok đin tun — opalili plotun iz topa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2456	fuolśa	foltea	трбоња	fuolśa (mn. fuolś) [akc. fuolśa] (i. m.) — (anat.) trbonja, škembonja ◊ đemult rar a fuost fuolśe pin sat, kă s-a lukrat mult, da mînkarĭa a fuost slabă — nekada je bilo malo trbonja po selu, jer se radilo mnogo, a hrana je bila slaba ♦ sin. burća ♦ / (augm.) < fuaļe — meh, mešina [Por.] ∞ fuaļe		[Vidi]
2145	fuonf	fonf	безуб	fuonf (fuonfă) (mn. fuonfi, fuanfe) [akc. fuonf] (prid.) — (anat.) bezub, koji nema nijedan zub u glavi ◊ dĭeda a trait o sută đi ań, ș-a murit ku tuoț đințî-n kap, d-akuma lumĭa ćinără ramîńe fuanfă — deda je živeo sto godina, i umro je sa svim zubima u glavi, a danas mladi ljudi ostaju bezubi ♦ up. șćirb ◊ șćirb măĭ are vrun đinće, da fuonfu n-are ńiś unu — krezub i ima neki zub, a bezub nema nijedan ♦ var. fuanful (Rudna Glava) ♦ up. fîrnau, îrnau [Por.] ∞ fonfăi		[Vidi]
2208	fura	fura	красти	fura (ĭuo fur, ĭel fură) [akc. fura] (gl. p. ref.) — krasti, uzimati bez dozvole, otimati, pljačkati ◊ a veńit uoțî, șî mĭ-a furat tuot đin kasă — došli su lopovi, i ukrali mi sve iz kuće ◊ fă tuot, numa nu fura, kă furaluku ĭe măĭ urîtă trĭaba-n lume — čini sve, samo nemoj krasti, jer je krađa najružnija stvar na svetu ◊ ĭa furat suarļi uoki, ș-a dat ku karu-n ļiemn — sunce ga je zaslepelo, i udario je kolima u drvo ◊ mare oțoman, ći fură la uokĭ — velika lopovčina, krade te na oči ◊ a fuost ustańit, și la furat suomnu — bio je umoran i uhvatio (=ukrao) ga san [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2502	furaluk	furăluc	лоповлук	furaluk (mn. furalukurĭ) [akc. furaluk] (i. s.) — lopovluk ◊ s-a învațat la furaluk, șă ńima nu sa vaĭtă — navikli na lopovluk, pa se niko ne žali ◊ furaluk mare — veliki lopovluk ◊ iĭ traĭesk đin furaluk — oni žive od lopovluka [Por.] ∞ fura		[Vidi]
2501	furatuor	furător	крадљивац	furatuor (furatuare) (mn. furatuorĭ, furatuarĭe) [akc. furatuor] (prid.) — (ret.) kradljivac, lopov ◊ ku kare a kreskut, nu ma mir kî ĭe furatuorĭ đ-aĭ aļieș — sa kim je odras’o, ne čudi me što je vrstan kradljivac ♦ sin. uoț [Por.] ∞ fura		[Vidi]
2500	furatură	furătură	крађа	furatură (mn. furaturĭ) [akc. furatură] (i. ž.) — krađa, lopovluk ◊ pi nuoĭ ń-a-nvațat parințî să nu ńi lasăm la furatură, k-aĭa ĭe, pi lînga minśună, măĭ urît lukru pi lume — nas su učili roditelji da se ne upuštamo u krađu, jer je to, pored laži, najružnija stvar na svetu [Por.] ∞ fura		[Vidi]
4170	furčerĭ	furcoi	рогуље	furčerĭ (mn. furčere) [akc. furčerĭ ] (i. s.) ● v. furkuoń [Kmp.] ∞ furkă		[Vidi]
2507	furgasî	furgăsi	крађомнаћи	furgasî (ĭuo furgasĭăsk, ĭel furgasîașće) [akc. furgasî] (gl.) — (iron.) krađomnaći, naći nešto krađom, krasti ◊ ĭel ĭe uom tare vikļan, puaće să-ț furgasîaskă śe guod vrĭeĭ, șî lapće đi pasîrĭe dakă-ț trîabe — on je jako sposoban čovek, može da ti krađinađe sve što poželiš, i od ptice mleko ako ti zatreba ♦ fur — lopovluk, krađa + gasî — naći, pronači, otkriti, izmisliti [Por.] ∞ fura		[Vidi]
2508	furgasît	furgăsit	крађомнађен	furgasît (furgasîtă) (mn. furgasîț, furgasîće) [akc. furgasît] (prid.) — (iron.) krađomnađen, ukraden ◊ furgasît: đi śuava śe ĭe furat, da uoțu spuńe kă ĭe gasît vrunđeva — krađomnađen: za nešto što je ukradeno, a lopov kaže da je negde nađeno [Por.] ∞ fura		[Vidi]
2207	furiș	furiș	крадом	furiș [akc. furiș] (pril.) — kradom, krišom; podmuklo; prikriveno, neopaženo; potajno; lukavo ◊ kîńiļi luĭ ĭe rîău, sa traźe dupa uom șă-l muśkă ku furiș — njegov pas je opasan, vuče se za čovekom i ujeda ga kradom ◊ a lukrat ku furiș, ama ĭară la urmă a dat în fĭară — radili su u potaji, ali su opet na kraju upali u zamku [Por.] ∞ fura		[Vidi]
4068	furkat	furcat	рачваст	furkat (furkată) (mn. furkaț, furkaće) [akc. furkat] (prid.) — račvast, rakljast ◊ la spinćikat șî ĭ-a fakut vîru furkat — rascepao ga je i napravio mu je račvast vrh ◊ rîndurika are kuadă furkată — lastavica ima račvast rep [Por.] ∞ furkă		[Vidi]
74	furkă	furcă	рачва	furkă (mn. furś) [akc. furkă] (i. ž.) — 1. raklja, račva; račvast predmet ◊ furkă ĭe fiĭe śe śe are kuadă șî ĭe raklat la vîr — račva je bilo šta što ima dršku i rakljast vrh 2. vile, rašljasto oruđe sa dva, tri ili četiri roglja od drveta ili metala, za nabadanje sena, slame, trave i dr. ◊ furkă đi ļiemn — drvene vile ◊ furkă đi fĭer — gvozdene vile ◊ furkă ku triĭ kuarńe đi adunat la fîn — troroge vile za sakupljanje sena ◊ furkă đi tuors — preslica ♦ (augm.) furkuoń ♦ (demin.) furkuļiță		[Vidi]
2454	furkă đi tuors	Furcă de tors	преслица	furkă đi tuors (mn. furś đi tuors) [akc. furkă đi tuors] (i. ž.) — (tehn.) preslica ◊ furkă đi tuors — (dosl.) „račka za predenje”, preslica ◊ furka đi tuors akuma sa faśe đin blană, da đimult a fuost fakută đintr-o krĭangă înfurkată — preslica se danas izrađuje od daske, a ranije je bila napravljena od račvaste grane [Por.] ∞ furkă		[Vidi]
1713	furkuļiță	furculiţă	виљушка	furkuļiță (mn. furkuļiț) [akc. furkuļiță] — viljuška, pribor za jelo ◊ đemult n-a fuost furkuļiță la masă, lumĭa a luvat ku mîna — nekada nije bilo viljušaka za sofrom, ljudi su se služili rukom ♦ / (demin.) < furkă [Por.] ∞ furkă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
844	furkuoń	furcoi	рогуље	furkuoń (mn. furkuańe) [akc. furkuoń] (i. s.) — (augm.) rogulje, drvena vila za seno sa dva zuba i dugom drškom ◊ đi grîmađit klańa trîabe furkuoń țapîn — za plašćenje sena potrebne si jake rogulje ♦ / (augm.) < furkă [Por.] ♦ dij. var. furčerĭ (Dupljana) [Kmp.] ∞ furkă		[Vidi]
3117	furńika	furnica	срсити	furńika (ma furńikă, ăl furńikă) [akc. furnika] (gl. p.) — srsiti, osećati žmarce po telu; svrbeti ◊ sa ḑîśe kî ći furńikă pĭaļa kînd auḑ śuava grozau, șî sîmț ka kînd îț mĭerg furńiśiļi pi pĭaļe — kaže se da te prolaze srsi kada čuješ nešto grozno, i osećaš kao da ti mravi mile po koži ◊ a trekut pin buĭeḑar, șî akuma sa vaĭtă k-ăl furńikă tuata pĭaļa — prošao je kroz budžak, i sad se žali da mu prolaze žmarci po celoj koži ♦ sin. mînka [Por.] ∞ furńikă		[Vidi]
2248	furńikarĭ	furnicar	мравињак	furńikarĭ (mn. furńikarĭe) [akc. furńikarĭ] (i. s.) — (ent.) mravinjak, mravlje gnezdo ◊ ļivađa pļină đi furńikarĭe, amunka o sî sa kosîaskă — livada puna mravinjaka, teško će da se kosi [Por.] ∞ furńikă		[Vidi]
2247	furńikă	furnică	мрав	furńikă (mn. furńiś) [akc. furńikă] (i. ž.) — (ent.) mrav ◊ pļină koļiba đi furńiś — puna koliba mrava ◊ mĭerg ka furńiśiļi — idu kao mravi ◊ furńikă ńagră — crni mrav ◊ furńikă ruoșîĭe — crveni mrav ◊ fruńikă galbină — žuti mrav [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2249	furńikuță	furnicuţe	мравић	furńikuță (mn. furńikuț) [akc. furńikuță] (i. ž.) — (demin.) (ent.) mravić, mali mrav ◊ a ĭeșît đi-ntr-o gaură în oźak ńișći furńikuță galbińe, am turnat apă fĭartă pi ĭaļe, șî ńimika, ĭaļe ĭasă șî ĭasă — izašli su iz jedne rupe u kaminu nekakvi žuti mravići, sipao sam vrelu vodu na njih, i ništa, oni izlaze pa izlaze [Por.] ∞ furńikă		[Vidi]
2834	furńikuos	furnicos	мравнат	furńikuos (furńikuasă) (mn. furńikuoș, furńikuasă) [akc. furńikuos] (prid.) — mravnat, pun mrava ◊ a pus prînḑu la luok furńikuos, șî s-a umplut ļegumĭa đi furńiś — postavila je ručak na mravnatom mestu, pa se jelo napunilo mrava [Por.] ∞ furńikă		[Vidi]
75	furśiļi pomîntuluĭ	furcile pământului	сохе земаљске	furśiļi-pomîntuluĭ [akc. furśiļi-pomîntuluĭ] (i. ž.) — (mitol.) furśiļi pomîntuluĭ sînt ńiskar ļamńe marĭ, raklaće la vîr, kare țîn Pomîntu să nu sa suduamă. Pi ĭaļe s-a pus Draku să ļi ruadă, mîńiuos pi Dumńeḑîu, ku kare a fuost fîrtat pănă s-a fakut Pomîntu. Ļ-ar vi dorođa ĭel, șî pomîntu ar kađa, șî lumĭa s-ar zatri tuată, numa kînd vińe vrĭamĭa la ńikruśatu să rađiśe kapu, să vadă śe sa-ntîmplă pi pomînt, vĭađe muĭeriļi kum înkonđeĭe uauļi đi Pașć, șî pănă ĭel înbļezńașće în lukro-la muĭerĭesk - furśiļi pomîntuluĭ sa mîldarĭesk, șî lumĭa skapă đi la storăńe pănă la Pașćiļi alalalt. Furśiļe-ļa sa mîldarĭesk șî ku rugamînće. Đ-aĭa aĭ nuoștri aĭ batrîń la prazńik s-a-nkinat pintru furśiļi pomîntuluĭ, da pi la pomeń babiļi ļ-a nîmeńit șî kîći un kolak, adîns fakut đ-așa trĭabă ka o krĭanguță ku o furkiță la vîr. — Sohe zemaljske su nekakva drveta velika, sa račvama na vrhu, koja drže Zemlju da se ne prevrne; na njih se okomio Đavo da ih pregrize, ljut na Boga s kojim je bio ortak dok se stvarala Zemlja. Oglodao bi ih on, i Zemlja bi pala i ljudi bi se zatrli, da ne diže glavu da osmotri šta se zbiva na zemlji, baš u vreme kada žene šaraju uskršnja jaja. Dok on tako zblenuto gleda šta žene rade, sohe se podmlade, i ljudski rod se spasi do sledećeg Uskrsa. Sohe se obnavljaju i molitvama ljudi. Zato su naši stari metanisali na slavi za zemaljske sohe, a babe su im na daćama namenjivale poseban kolač, izrađen u obliku grančice sa račkom na vrhu. [Por.] (Prema različitim kazivačima iz Porečke Reke, zapis: Durlić, poč. XXI veka.) up. skărîļi pomîntuluĭ ∞ furkă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2459	furtat	fârtat	побратим	furtat (mn. furtaț) [akc. furtat] (i. m.) — pobratim, veliki prijatelj ◊ am un furtat, măĭ bun ĭe dăkĭt fraćiļe al mĭeu — imam jednog pobratima, bolji je od mog brata [Mlava] ♦ dij. var. fîrtat [Por.] ∞ fîrtat		[Vidi]
2116	furtună	furtună	фортуна	furtună (mn. furtuń) (i. ž.) — fortuna, nalet ili talas jakog vetra, snega, kiše ◊ sa unflă vîntu șî đață o furtună pista nuoĭ: sa rupsără puomi șî zbură kîramida đi pi kîăș — podiže se vetar i udari jedan nalet na nas: pokidaše se voćke i odleti ćeramidu sa kuća [Por.]		[Vidi]
2833	furună	forună	пећ	furună (mn. furuń) [akc. furună] (i. ž.) — (tehn.) peć, obično limena ili tučana ◊ aĭ nuoștri aĭ batrń n-așćut đi furuń, iĭ sa-ngalḑît la kamin — naši stari nisu znali za furune, oni su se grejali na kaminu [Por.]		[Vidi]
2216	fus	fus	вретено	fus (mn. fusă) (i. s.) — 1. (tehn.) vreteno ◊ fiĭe śe śe ĭe fakut lunguĭat șî sa supțîrĭaḑă la kîpatîńe da la mîžluok ĭe măĭ gruos — bilo šta što je napravljeno duguljasto, što se sužava na krajevima a na sredini je deblje ◊ fiĭe śe śe sa învrćiașće ka uosiĭa — bilo šta što se okreće kao osovina ◊ fus đi tuors — vreteno za predenje ◊ fusu muori — vodeničko vreteno, osovina koja pokreće kamen ◊ fusu purikuluĭ, la žukariĭa kopilarĭaskă — osovina čigre, dečje igračke ◊ fusu pomîntuluĭ — zemljina osa ◊ țîgańi fak fusă la traksă — Cigani izrađuju vretena na strugu ♦ (demin.) fusuļieț, fusuļik ♦ (augm.) fusulan 2. (fig.) (vulg.) muški ud ◊ fi bună, kî ći pun pi fus — budi dobra, jer ću te nabiti na „vretenio” ♦ akcenat množine: fusă [Por.]		[Vidi]
2219	fusulan	fusulan	вретенчина	fusulan (mn. fusulań) [akc. fusulan] (i. m.) — (augm.) vretenčina, veliko vreteno, ili loše urađen predmet vretenastog oblika ◊ mĭ-adus đin padurĭe un fusulan nudoruos, nu șću śe sî fak ku ĭel — doneo mi je iz šume jednu čvornovatu vretenčinu, neznam šta da radim s njom [Por.] ∞ fus		[Vidi]
2220	fusuļieț	fusuleţ	вретенце	fusuļieț (mn. fusuļieț) [akc. fusuļieț] (i. m.) — (demin.) vretence, malo vreteno ◊ mĭ-a fakut muoșu un fusuļieț, nu puot sî tuork ku ĭel, l-am dat la ńipoțikă sî sa žuaśe — napravio mi je čiča jedno vretence, ne mogu da predem sa njim, dala sam ga unučici da se igra ♦ var. fusuļeț, fusuļik [Por.] ∞ fus		[Vidi]
2218	fusuļik	fusulic	вретенаст	fusuļik (fusuļikă) (mn. fusuļiț, fusuļiće) [akc. fusuļik] (prid.) — (demin.) vretenast, koji ima izgled vretena; usukan; tanan ◊ are șî ĭel, saraku, o fećiță fusuļikă, supțîrikă ka blana uskată, numa śe nu pikă țuaļiļi đi pi ĭa — ima i on, siroma, jedno usukano devojče, tanano k’o sasušena daska, samo što odeća ne spadne sa nje ♦ / fus + -uļik [Por.] ∞ fus		[Vidi]
2217	fusuļiuluĭ	fusuliului	вретенасто	fusuļiuluĭ [akc. fusuļiuluĭ] (pril.) — vretenasto 1. (za izgled) usakano, nalik na vreteno ◊ fakută fusuļiuluĭ, supțîrĭe, înaltă, fara țîță și fara kuriț — sva je vretenasta, tanka, visoka, bez sisa i dupenceta 2. (za kretanje) okretanje u mestu ◊ sa rupsă ruata ku uosiĭa ku tuot, șî înśepu sî sa-nvîrćiaskă sîngură pi drum, fusuļiuluĭ, ka kînd draku a tunat în ĭel — otkide se točak sa osovinom, i poče sam da se vrti po putu, vretenasto, kao da je đavo ušao u njega ♦ skr. fusuļiu [Por.] ∞ fus		[Vidi]
2257	fuśiĭe	fucie	фучија	fuśiĭe (mn. fuśiĭ) [akc. fuśiĭe] (i. ž.) — (tehn.) fučija, duguljast drveni sud za prenos tečnosti ◊ fuśiĭa ĭe vas lunguĭat, fakut đi duoź, ku kare Sîrbi a dus vin đi la Kraĭna — fučija je duguljast sud, izrađen od doga, kojim su Srbi donosilo vino iz Krajine ◊ aĭ nuoștri, kare avut fuśiĭ, a țînut în ĭiaļe oțîăt — naši, koji su imali fučije, držali su u njima sirće [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1952	fut	fut	јебига	fut (uzv.) — (vulg.) jebiga! ’bemga! ◊ e, fut, nuĭe aĭa așa kum ginđeșć tu — e, jebiga, nije to tako kako ti misliš ◊ futol-fut — jebemga, da ga jebem ◊ fut-marunt — (dosl.) „jebem sitno” (kad je tema rasprave neka sitnica, kad se nešto negira, odbacuje jer se diskusija smatra suvišnom) [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1942	futaĭ	futai	јебање	futaĭ (mn. futaĭe, futaĭurĭ) [akc. futaĭ] (i. s.) — (vulg.) jebanje, seksualni čin ◊ tăĭnuirăm șî tăĭnuirăm, ama kînd înśepu vuorba đi futaĭ, ĭa taku — pričasmo i pričasmo, al’ kad poče priča o jebanju, ona ućuta [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1947	futaĭkă	futaică	редаљка	futaĭkă (mn. futîăĭś) [akc. futaĭkă] (i. ž.) — (augm.) (vulg.) redaljka, teška jebačina ◊ kurveșćină ka ĭapă, ńiś futaĭkă la gramadă nu o satură — kurvetina kao kobila, ni jebačina na gomili ne može da je zadovolji [Por.] ∞ fuće	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1950	futaĭuos	futaios	јебежљив	futaĭuos (futaĭuasă) (mn. futaĭuoș, futaĭuasă) [akc. futaĭuos] (prid.) — (vulg.) jebežljiv, potentan; opsednut seksom ◊ barbatol futaĭuos no-l țîńe luoku, luĭ nu-ĭ đestul numa o muĭarĭe — jebežljivog muža ne drži mesto, njemu nije dovoljna samo jedna žena [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
3108	futaluk	futăluc	јебачина	futaluk (mn. futalukurĭ) [akc. futaluk] (i. m.) — 1. (vulg.) jebačina; kurvanje ◊ futaluk ĭe futaĭ đ-al mare, șî ku pula, șî fara pulă — jebačina je veliko jebanje, s kurcem i bez kurca 2. (fig.) podvala, spletka; prljavština ◊ politika đi astîḑ ĭe un futaluk mare — današnja politika je jedna velika prljavština [Por.] ∞ fuće	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1949	futanźiu	futangiu	јебежљивко	futanźiu (mn. futanźiĭ) [akc. futanźiu] (i. m.) — (vulg.) jebežljivko, dugojebac, potentan ljubavnik; seksualni manijak ◊ tuoț aĭ nuoștri aĭ batrîń a fuost futanźiĭ țapiń, kînd avut kîći ḑîaśe-unsprîaśe kopiĭ — svi naši stari su bili jaki jebežljivci, čim su imali po desetoro-jedanaestoro dece [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1945	futaș	futaș	јебач	futaș (mn. futaș) [akc. futaș] (i. m.) — (vulg.) jebač, muški seksualni partner ◊ ĭel a fuost futașu mĭeu mulț ań, da ĭuo nu l-am spus la ńima — on je dugo godina bio moj jebač, ali ja ga nisam otkrila nikom ◊ futaș bun șî kî pîntaluońi ļegaț prinđe muĭarĭa măĭ bună — dobar jebač i sa zavezanim pantalonama osvaja najbolju žensku [Por.] ♦ var. futńik (Ranovac) [Mlava] ∞ fuće		[Vidi]
1946	futașîță	futașâţă	јебачица	futașîță (mn. futașîț) [akc. futașîță] (i. ž.) — (vulg.) jebačica, ženski partner u seksualnom činu; jebaljka; pohotnica ◊ sînt văduvuoń mulț ań, șî muor đi duor dupa o futașîță ćinîră — dugo sam udovac, i umirem od želje za jednom mladom jebačicom [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1951	futașîuluĭ	futașiului	јебено	futașîuluĭ [akc. futașîuluĭ] (pril.) — (vulg.) jebeno, raditi što na jebački način, bez razmišljanja, ofrlje ◊ zîdarĭo-la lukră đ-a futașîuluĭ: numa-ț mînžîașće uoki ku vuorbe dulśe, da zîdu sa duśe drakuluĭ — onaj zidar radi jebeno: samo ti maže oči slatkim rečima, a zid ode dođavola ♦ var. futașîuļa [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
1943	futut	futut	јебан	futut (futută) (mn. futuț, futuće) [akc. futut] (prid.) — (vulg.) 1. (za ljude) jeban, izjeban, koji je bio predmet seksualnog čina ◊ futută șî batută, o lasară saraka lînga drum — jebanu i prebijenu, ostaviše je sirotu pored puta 2. (za poslove) komplikovan, opasan, težak, rizičan, zajeban ◊ lukru mĭ-a fuost futut șî grĭeu, șî m-am lasat đi ĭel — posao mi je bio zajeban i težak, pa sam ga napustio ♦ supr. ńifutut, ńidofutut [Por.] ∞ fuće		[Vidi]
2044	fuźi	fugi	бежати	fuźi (ĭuo fug, ĭel fuźe) [akc. fuźi] (gl. n.) — bežati ◊ tot nat fuźe đi nakazu luĭ — svako beži od svoje muke (na svoj način, iz svog razloga) ◊ fuź înkoluo! — (uzv.) beži tamo! (skloni se) ◊ fuźe ka mîța udă — beži kao pokisla mačka (kukavički) ◊ fuźe ku kuada-n șîaļe — beži dignuta repa (poređenje sa govedom koje beži od obada) ◊ fuźe đi krapă — beži pa cepa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2760	gaćală	găteală	готовљење	gaćală (mn. gaćelurĭ) [akc. gaćală] (i. ž.) — (nutr.) gotovljenje, pripremanje jela ◊ pomana kată mare gaćală — daća traži veliko gotovljenje (jela) [Por.] ∞ gata		[Vidi]
2759	gaći	găti	готовити	gaći (ĭuo gaćesk, ĭel gaćiașće) [akc. gaći] (gl. p. ref.) — 1. (nutr.) gotoviti, spremati, pripremati jelo ◊ muma are lukru mare, gaćiașće đi prazńik — majka ima veliki posao, sprema (jela) za slavu 2. (za posao) završiti, svršiti, okončati ◊ dakă nu va gaći îndată ku lukro-la, n-o sî fiĭe bun đi nuoĭ — ako ne bude skoro svršio s tim poslom, neće biti dobro za nas ◊ nu ĭ-ažutat ńima, șî ĭel sîngur a gaćit lukru — nije mu pomogo niko, i on je sam završio posao [Por.] ◊ kînd ĭeal a veńit, n-a fuost tuot konaku gatat — kad je on došao, nije bio sav konak završen (Manastirica, Mlava) 3. (za seks) svršiti, ejakulirati ◊ nuĭe ńiś un ibuomńik, prĭaĭuta gaćiașće — nije nikakav ljubavnik, prebrzo svršava ◊ kînd sa puńe bat pi muĭarĭe, nu gaćiașće tuota nuapća — kad legne pijan na ženu, ne svršava cele noći ♦ sin. fîrșî [Por.] ∞ gata		[Vidi]
3276	gaćit	gătit	завршен	gaćit (gaćită) (mn. gaćiț, gaćiće) [akc. gaćit] (prid.) — 1. (o poslu) završen, svršen; gotov ◊ ăl așćată lukru gaćit — čeka ga svršen posao 2. (o jelu) zgotovljeno, skuvano, zaprženo ◊ mînkarĭa a fuost đemult gaćită, ama ĭel n-a veńit la vrĭame, șî mînkarĭa s-a raśit — jelo je odavno bilo zgotovljeno, ali on nije došao na vreme, pa se jelo ohladilo [Por.] ♦ dij. var. gatat (Manastirica, Mlava) [Mlava] ♦ sup. ńigaćit, ńidogaćit [Por.] ∞ gata		[Vidi]
2034	gagauz	găgăuzi	незнанац	gagauz (mn. gagauž) [akc. gagauz] (i. m.) — (pej.) neznanac; beskućnik, skitnica; stranac; nezvan gost ◊ a veńit đi-nkotrova un gagauz, șî ń-a strîkat visaļiĭa — došao odnekud neki neznanac, i pokvario nam veselje [Por.]		[Vidi]
40	gainarĭ	găinаţ	кокошји измет	gainarĭ (mn. gainarĭe) [akc. gainarĭ] (i. m.) — 1. kokošji izmet ◊ gainarĭu ĭe kakatu gaińiluor — gainar je kokošiji izmet 2. ptičji izmet uopšte ◊ uńi ḑîk gainarĭ șî la kakatu păsîrilor — neki kažu „gainar” i za ptičji izmet ♦ var. gainuș, gainat [Por.] ♦ dij. var. găinat [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
39	gaină	găină	кокошка	gaină (mn. gaiń) [akc. gaină] (i. ž.) — kokoška (Gallus domestica) ◊ am gaiń mulće, pļină mi traușa đi ĭaļe — imam mnogo kokošaka, puno mi ih je dvorište ◊ gaină ku puĭ sa kĭamă kluoța — kokoška s pilićima zove se kvočka ◊ gaina voĭńiśaskă sa kĭamă kokuoș — mužjak kokoške zove se petao ◊ gaină porîmbakă — graorka ♦ up. uou, kuĭb, kurĭańik, kokuoš [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5047	gaină porîmbakă	găină	грахорка	gaină porîmbakă (mn. gaiń porîmbaśe) [akc. gaină porîmbakă] (sint.) — (ornit.) grahorka ◊ gaiń proîmbaśe aĭnoștri aĭ batrîń a țînut kă a fuost tare ovatuare — grahorke su naši stari držali jer su bile dobre nosilje [Por.] ∞ porîmb		[Vidi]
5757	gaĭkă	gaică	гајка	gaĭkă (mn. găĭś) [akc. gaĭkă] (i. ž.) — gajka, petlja ◊ tuota kuraua đi pîntaluoń dupa kîtaramă are gaĭkă kare țîńe vîru kurăļi să nu kadă-n źuos — svaki kaiš na pantalonama posle kopče ima gajku koja drži vrh kaiša da ne spadne ◊ pin găĭśiļi la pîntaluoń sa traźe kuraua sî țînă pîntaluońi strînș la brîu trupuluĭ — kroz gajke na pantalonama provlaći se kaiš, da drži pantalone čvrsto uz telo [Por.]		[Vidi]
3123	galbin	galbin	жут	galbin1 (galbină) (mn. galbiń, galbińe) [akc. galbin] (prid.) — 1. (color) žut ◊ farbă galbină — žuta boja ◊ galbin đeškis — svetlo žuto ◊ galbin înkis — tamno žuto ◊ galbin ku vînît dau vĭarđe — žuto i plavo daju zeleno ◊ fîrbuit ku galbin — obojeno u žuto ◊ galbin la fire ka śiara — žut u licu kao vosak 2. (num.) (mon.) dukat ◊ sapă dupa galbiń — kopaju za dukatima ◊ ļikură ka galbinu — sija kao dukat [Por.]		[Vidi]
3457	galbin	galben	дукат	galbin2 (mn. galbiń) [akc. galbin] (i. m.) — (mon.) dukat ◊ galbinu a fuost ban skump, ku kapu lu Frańa Ĭosif — dukat je bio vredan novac, sa likom Franje Josifa ◊ kare avut mulț galbiń a purtat kapu-n trastă đi frika uoțîlor — ko je imao mnogo dukata, nosio je glavu u torbu u strahu od hajduka ♦ up. puol [GPek] ∞ ban		[Vidi]
3124	galbinuș	gălbinuș	жуманце	galbinuș (mn. galbinușă) [akc. galbinuș] (i. m.) — (nutr.) žumance ◊ galbinușu ĭe parśelol galbin đin uou, alalt ĭe albușu — žumance je žuti deo jajeta, drugi je belance ♦ supr. albușu [Por.] ∞ galbin		[Vidi]
2496	galuată	galuată	колеснице	galuată (mn. galuaće) [akc. galuată] (i. ž.) — (tehn.) kolesnice, primitivne dvokolice; taljige ◊ galuată ĭe žumataće ći kar đi viće, are numa driko-l đinainće — „galota” je polutka zaprežnih kola, ima samo prednji trap ◊ galuată a fakut aĭ saraś, kare n-a putut să aĭbă kar — „galotu” je pravila sirotinja, koja nije mogla da ima kola ◊ ku galuată s-a dus tovar mik, pi drumurĭ rîaļe, unđe n-a putut să trĭakă karol đi buoĭ — sa „galotom” se prevozio manji tovar, lošim putevima, gde nisu mogla da prođu volovska kola ♦ sin. karĭetă, taļigă [Por.] ∞ kar		[Vidi]
2213	gaļețuĭkă	găleţușă	ципун	gaļețuĭkă (mn. gaļețuĭś) [akc. gaļețuĭkă] (i. ž.) — (zast.) (tehn.) cipun, cifun, manja cev, šupalj drveni trupac koji se uglavljuje u kablinu na dnu vodeničkog badnja kada treba da se umanji protok vode koja bije u vitlo ◊ gaļețuĭka ĭe o țauă tolśerată la butuońu đi muară — cipun je levkasta cevka na vodeničnom badnju ◊ gaļețuĭkă sa skobĭașće ku o skuabă adînsă kare sa kĭamă gin — cipun se dubi jednim posebnim dletom koje se zove gin ♦ / (demin.) < gaļiată = gaļ[iată] + -ețuĭkă [Por.] ∞ gaļiată		[Vidi]
2212	gaļiată	găleată	кабао	gaļiată (mn. gaļieț) [akc. gaļiată] (i. ž.) — (tehn.) kabao, drvena posuda za tečnost; vedro; kofa ◊ gaļiata ĭe vas skobit în ļiemn muaļe, în kare s-a dus apă pi kobilkă, în kare s-a muls uoiļi or s-a-nkĭegat lapćiļi la baśiĭe — kabao je drveni sud izdubjen u mekom drvetu, u kome se na obramici nosila voda, u kome se muzle ovce ili se sirilo mleko na bačiji ◊ gaļiată la butuońu đi muară — kablina, drvena cev na kraju vodeničkog badlja, kroz koju voda pada na vitlo ◊ (zast.) (demin.) gaļețuĭkă, gaļiată mikă la butuońu đi muară, kare sa baće-n gaļiată kînd trîabe sî sa mićikuļiaḑă apa śe kađe pi ruata muori — cipun, cifun šuplja drvena cev na donjem delu vodeničnog badlja, koja se umeće u kablinu kada treba da se umanji protok vode na vodenično vitlo ♦ var. gaļată ♦ sin. vadră [Por.] ∞ vas	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2629	gard	gard	ограда	gard (mn. gardurĭ) [akc. gard] (i. s.) — (tehn.) ograda ◊ gard đi nuĭaļe — ograda od pruća ◊ gard đi spiń — ograda od trnja ◊ gard đi parĭ — ograda od kolja ◊ gard đi tarabă — ograda od tarabe ◊ gard đi bîrńe — ograda od greda ◊ țark, gard pi lînga klańe — senik, ograda oko plasta ◊ gard đi fĭer — gvozdena ograda (Rudna Glava) ◊ gard đi vurgiń — ograda od cepanih greda (Tanda) [Por.] (Krivelj) [Crn.] (Jasikovo) [GPek] ♦ dem. garduļeț [Por.] ♦ sin. săś, ćeir, [Por.] ćair [GPek]		[Vidi]
6379	garduļieșći	gardulești	ограђани	garduļieșći (mn.) — (folk.)(iron.) Ograđani ◊ kînd pintru vrun nakaz uomu duarme afară, sa spuńe kă a durmit la „Garduļieșći”, śe însamnă kă a durmit supt vrun gard — kad zbog neke muke čovek spava napolju, kaže se da je spavao kod „Ograđana”, što znači da je spovao kraj neke ograde [Por.] ∞ gard		[Vidi]
3012	garđin	gardin	жљеб	garđin (mn. garđin) [akc. garđin] (i. m.) — 1. (tehn.) žljeb, utor ◊ garđin la butuoń ĭe žgĭab, însamnat ku garđinarĭu, șî skobit ku rĭenda adînsă — utor na bureti je žljeb obeležen podutorom, i iskopan specijalnom rendom 2. ograda; pregrada; ograđeni prostor ◊ garđin la źuban ĭe luoko-l guol đi la fundo-l đisupra pănă la vîru daoźilor — garđin na žbanu je prazan prostor od gornjeg danca do vrhova doga 3. mera za kvaliet komine i količinu rakije ◊ kînd ĭe komina bună, sa faśe rakiĭe multă đi trĭaśe pista źuban șă umpļe garđinu, atunśa sa ḑîśe kă s-a fript doă or kă triĭ garđińe đi rakiĭe — kad je komina dobra, peče se dosta rakije koja prelije žban, pa se kaže da je ispečeno dva ili tri „garđina” rakije 4. (fig.) mera, obzir ◊ vorbĭașće fara garđin la gură — govori bez mere (bez „ograde” na ustima) [Por.] ∞ gard		[Vidi]
3011	garđinarĭ	gardinar	подуторањ	garđinarĭ (mn. garđinari) [akc. garđinarĭ] (i. m.) — (tehn.) podutoranj, podutor; obeleživač utora ◊ garđinarĭu ĭe alatu lu pintărĭ đi însamnat žgĭabu la butuoń — podutoranj je pinterski alat za obeležavanje žljeba na buretu ◊ pi sîmnatura garđinarĭuluĭ sa skobĭașće žgĭab, în kare sa bagă fundu butuońuluĭ — po tragu podutora dubi se utor, u koji uleže buretovo dance [Por.] ∞ gard	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2350	gargazală	gălăgie	галама	gargazală (mn. gargazălurĭ) [akc. gargazală] (i. ž.) — 1. (za zvuk) galama, larma; halabuka ◊ sa adunară tuoț, șă înśepură ku gargazală: vorbăsk șî sa zbĭară într-un glas, nu-ĭ înțaļaźe ńiś draku — skupiše se svi, i počeše sa galamom: pričaju i viču svi u jedan glas, ne može ni đavo da ih razume ♦ var. gărgazală, gîrgozală ♦ sin. larmă, zguomît [Por.] 2. (za skup) mnoštvo ljudi, masa, vreva, stiska ◊ ažuns marfă ĭepćină la dućan, șî s-a fakut o gargazală đă uamiń — sigla je jeftina roba u prodavnicu, i skupila se masa ljudi [Mlava]		[Vidi]
2624	garînă	gărînă	чистина	garînă (mn. garîń) [akc. garînă] (i. ž.) — (geogr.) čistina, zemljište sa proređenim rastinjem; trebežina ◊ garînă sa ḑîśe đi luok în padure unđe sînt ļiamńe rare — „garina” se kaže za mesto u šumi gde je drveće retko ◊ garîna, or pogara, ĭe luok unđe lumĭa a taĭat padurĭa tuată, sî sa fakă ĭarbă đi viće — „garina”, ili „pogara”, je mesto gde su ljudi posekli svu šumu da bi iznikla trava za stoku ♦ sin. pogară, pîrluagă [Por.]		[Vidi]
3587	gasăļńiță	găselniţă	восков мољац	gasăļńiță (mn. gasăļńiț) [akc. gasăļńiță] (i. ž.) — (zool.) voskov moljac (Caleria mellonela) ◊ gasăļńița ĭe vĭarme kare sa faśe în śară, șî puaće să zatrĭaskă stupu — voskov moljac je crv koji se leže u vosku, i može da uništi pčelinje leglo [GPek]		[Vidi]
3208	gasî	găsi	наћи	gasî (ĭuo gasăsk, ĭel gasîașće) [akc. gasî] (gl. p. ref.) — naći, pronaći, otkriti ◊ așa uom nu sa puaće gasî în țara întrĭagă — takav se čovek ne može naći u celoj zemlji ◊ la gasît muort — našli ga mrtvog ◊ uom vikļan, a gasît kum să lukre aĭa măĭ ușuor, fara nakaz — mudar čovek, otkrio je kako to da radi lakše, bez muke ◊ a sapat, ș-a gasît bańi îngropaț înka-n ćimpu turśiluor — kopali, i našli pare zakopane još u tursko vreme ◊ gasăo kînd ĭe sîngură — nađi je kad je sama ♦ dij. var. găsî (Manastirica, Ključ) [Pad.] ♦ sin. afla, zafla [Por.]		[Vidi]
3209	gasît	găsit	нађен	gasît (gasîtă) (mn. gasîț, gasîće) [akc. gasît] (prid.) — nađen, pronađen, otkriven ◊ bańi, gasîț pitulaț în kasă, ĭ-a înparțît kopiĭi — novac, nađen sakriven u kući, podelila su deca [Por.] ∞ gasî		[Vidi]
2273	gata	gata	готов	gata [akc. gata] (prid.) (nepr.) — 1. (o poslu) gotov, završen ◊ kosîtu ĭe gata, akuma ńi puńem pi sîśarat — kosidba je gotova, sada se bacamo na žetvu 2. (o pripravnosti) spreman; pripravan ◊ ĭo mis gata, numa muĭarĭa nu sa măĭ pipćenat — ja sam spreman, ali se žena još nije očešljala [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3277	gatat	gătat	завршен	gatat (gatată) (mn. gataț, gataće) [akc. gatat] (prid.) — (o poslu) završen, svršen, gotov ◊ konaku muori gatat, ku suoba lu morarĭ unđe r-a fakut vatra fuokuluĭ, a i s-a ḑîs ođekļiĭe — završen vodenični konak, sa vodeničarovom sobom gde se ložila vatra, nazivao se odžaklija [Mlava] ♦ dij. var. gaćit [Por.] ∞ gata		[Vidi]
2671	gaură	gaură	рупа	gaură (mn. găurĭ) [akc. gaură] (i. ž.) — rupa ◊ gaură mikă, mare — rupa mala, velika ◊ gaura largă, strîmtă — rupa široka, uska ◊ gaura-n pomînt — rupa u zemlji ◊ a-ngăurit gaura-n ļiemn ku sfrĭađiru — izbušio je rupu u drvetu svrdlom ♦ dem. gauriśe ♦ augm. gauruoń ♦ sin. kuokă [Por.]		[Vidi]
1970	gavană	găvan	гаванка	gavană (mn. gavień) [akc. gavană] (i. ž.) — gavanka, velika drvena kašika sa dugačkom drškom; kutljača ◊ gavana a fuost ļingură mare đi ļiemn, đi mistakat mînkarĭa kînd s-a sprimit pi la nunț, la prazńiśe or pi la pomeń — gavanka je bila velika drvena kašika za mešanje jela kada se spremalo za svadbe, slave ili daće ◊ gavana a fuost fakută đin ļiemn adîns, kum ĭe palćinu, or źugastru, măĭ rar đin alće ļiamńe — gavanka je bila izrađena od posebnog drveta, kao što je javor ili klen, ređe od druge vrste drveta ◊ pi gavana a duso pîkurari ļegată la brîu, atunśa ĭa ḑîs „śobană” — gavanku su čobani nosili okačenu o pojas, tada su je zvali „čobanka” ♦ var. gavan (Tanda) ♦ sin. śobană [Por.]		[Vidi]
5898	gazdă	gazdă	газда	gazdă (mn. găžđ) [akc. gazdă] (i. ž.) — gazda; vlasnik, starešina; staratelj ◊ gazdă ĭe insă alu kuĭ ĭe averĭă — gazda je osoba čija je imovina ◊ gazda kășî — starešina kuće ◊ kopiĭ fara gazdă — deca bez staratelja ◊ gazdă mare — bogataš ◊ ĭut a ĭeșît sî fiĭe gazdă — brzo se obogatio ♦ sin. stapîn [Por.]		[Vidi]
6411	gazî	găzi	газити	gazî (ĭuo gazîăsk, ĭel gazîașće) (gl. p. ref.) — gaziti, pregaziti ◊ mĭarźe șkĭuop k-a gazîto vaka pi piśuor — šepa kad ide, jer ju je krava nagazila na nogu ◊ dakă nu baź sama, ći gazîașće, kît ĭe đi naruod — ako ne paziš, zgaziće te, koliko je lud [Por.]		[Vidi]
6412	gazît	găzit	гажен	gazît (gazîtă) (mn. gazîţ, gazîće) (prid.) — gažen, zgažen, pregažen ◊ a lasat muoșu gazît în drum, ș-a fuźit în duos — ostavio je starca pregaženog na putu, i pobegao u šumu [Por.] ∞ gazî		[Vidi]
2761	găćituare	gătătoare	куварица	găćituare (mn. găćituorĭ) [akc. găćituare] (i. ž.) — (nutr.) kuvarica, naročito žena koja priprema obredna jela na daći ili svadbi, (dosl.) „gotovuša” ◊ la pomană ĭastă kă ći triĭ găćituare, puaće șî măĭ mulće, ama nu kućaḑă să fiĭe parĭake — na daći ima po tri kuvarice, može i više, ali ne sme da ih bude paran broj ♦ / găćituare < gaći — gotoviti + -oare [Por.] ∞ gata		[Vidi]
3126	gălbinaćik	gălbenatici	жућкаст	gâlbinaćik (gălbinaćikă) (mn. gălbinaćiś, gălbinaćiśe) [akc. gălbinaćik] (prid.) — (color) žućkast ◊ gălbinaćik nuĭe galbin đeșkis, numa galbin stîns — žućkast nuje čisto žuto, nego žuto zagasito [Por.] ∞ galbin		[Vidi]
3122	gălbinare	gălbinare	жутица	gălbinare (mn. gălbinărĭ) [akc. gălbinare] (i. ž.) — (med.) žutica (Icterus) ◊ gălbinare ĭe buală đi kare la uom măĭ întîń îngalbińiașće albușu uokĭuluĭ — žutica je bolest od koje čoveku najpre požute beonjače [Por.] ∞ galbin	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3127	Gălbinuoń	Galbanaș	Галбиновић	Gălbinuoń (mn. Gălbinuońi) [akc. Gălbinuoń] (i. m.) — (antr.) Galbonivić, posrbljeno vlaško prezime familije iz Rudna Glave u Porečkoj Reci ◊ Gălbinuońi la Bļizńe sînt ńepuoț alu vrunu Trailă Galbin kare a veńit đin Balta Vĭarđe în Rumîńiĭe — Galbonovići u Blizni su potomci nekog Traila Galbinovića, koji je doša iz iz Balta Verđe u Rumuniji ◊ sa puvestîașće kî la poļikrit galbin pintru śe a purtat ńiskaĭ galbiń la kaśulă — priča se da su ga nazvali galbin („žuća”) jer je nosio neke žute dukate na šubari [Por.] ∞ galbin		[Vidi]
5899	găzdui	găzdui	газдовати	găzdui (ĭuo găzduĭ, ĭel găzduĭe) [akc. găzdui] (gl. p.) — gazdovati, upravljati ◊ paradĭeda a kuprins moșîĭe la luok bun, ș-a găzduit bun ku ĭa, șî tare s-a-nbogațît — pradeda je zauzeo imanje na dobrom mestu, upravljao je dobro sa njim, i veoma se obogatio ◊ nuĭe dat lu tuot nat să găzduĭe ku moșîĭa— nije sposoban svako da upravlja imanjem [Por.] ∞ gazdă		[Vidi]
3448	german	german	Герман	german (mn. germîń) [akc. german] (i. m.) — (zast.) German, Nemac ◊ puvesta paradĭeda kă aĭa a fuost în vrĭamĭa đi razbălu ku germîńi — pričaše pradeda da je to bilo u vreme rata sa Germanima ♦ sin. ńamț, mńamț [Por.] ∞ ńamț		[Vidi]
3449	German	Gherman	Герман	German [akc. German] (i. ž.) — (antr.) (zast.) German, lično ime ◊ đi bîtrńață a fuost rumîń ku nume German, đin iĭ sînt astîḑ Germańeșći — u starini je bilo Vlaha sa imenom German, od kojih su danas Germanovići ◊ Mika Germîn ĭe kopilu lu Meilă Germîn, iî sînt țîka germańaskă đin babaluk — Mika Germanović je sin Mihajla Germanovića, oni su germanovićka loza od starina [Por.]		[Vidi]
2505	gibură	ghibur	гребенац	gibură (mn. giburĭ) [akc. gibură] (i. ž.) — grebenac, ogreb; paškulj, otpadak vune ◊ gibura ĭe zmuaćiku dă lînă kare a ramas pră darak dupa dîraśit — grebenac je pramen vune koji je ostao na grebenu posle grebenanja ♦ up. zgribĭenț [Mlava] ◊ gibura nu sa labdă: sa pastrĭaḑă, șî sa puńe în kîpatîń, ĭarna întra źeĭśće în opinś să nu źeźire, or în papușă kopilarĭeșć đi trĭanță — grebenac se ne baca: čuva se i stavlja u jastuke, zimi u opanke između prstiju da ne zebu, ili u dečje lutke od krpa (Tanda) ♦ up. zgrĭabîn [Por.]		[Vidi]
5102	Giță Kîtańiță	Ghiță Cătănuță	Гица Катаница	Giță Kîtańiță [akc. Giță Kîtańiță] (sint.) — (mitol.) Gica Katanica ◊ Giță Kîtańiță ĭe insă đin kînćik bătrîńesk alu rumîń, kare s-a luptat ku Florĭa Florirol, arambașa uoțîlor — Gica Katanica je lik iz stare vlaške balade, koji se rvao sa Florom Florićem, hajdučkim harambašom ◊ Giță Kîtańîța a fuost uom viu, naskut în sat Kurĭače, în komuna lu Građișće — Gice Katanica je bio isrtorijska ličnost, rođen je u selu Kurjači, u opštini Veliko Gradište ◊ Giță a fuost katană la Milenko Stojković, în razbălu ku turśi kare a rîđikatu Karađorđe — Gice je bio vojnik kod Milenka Stojkovića, u ustanku protiv Turaka koji je podigao Karađorđe [Por.] ∞ katană	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3360	gigiļik	gîgîlice	мали	gigiļik (gigiļikă) (mn. gigiļiś, gigiļiśe) [akc. gigiļik] (prid.) — (za živo, što raste) mali, sitan, zakržljao, koji je po razmerama ispod prosečnog ◊ a-nparțît krumpiĭi: aĭ marĭ într-o parće, aĭ gigiļiś în alaltă — podelio je krompir: veliki na jednu stranu, a sitan na drugu ◊ are o gramadă đi kopiĭ, ama tuoț sînt ńișći gigiļiś, parke sînt pituļiś, da nus — ima gomilu dece, ali su svi malecki, kao da su patuljci, a nisu ♦ var. mik, marunt; pituļik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3373	gilberĭa	cipcină	типац	gilberĭa (mn. gilberĭ) [akc. gilberĭa] (i. ž.) — (bot.) tipac (Festuca glauca) ◊ gilberĭa ĭe un fĭeļ đi ĭarbă — „gilbera” je vrsta trave [Crn.] ∞ ćipșînă		[Vidi]
1580	gimotuok	ghemotoc	клупче	gimotuok (mn. gimotuaśe) [akc. gimotuok] (i. s.) — klupče, malo klube ◊ kînd ma-nvațat muma sî fak la gĭame, ĭa ma mînat întîń sî dau ku ața dupa patru źeĭśe, sî fak un gimotuok, șî pi ĭel pĭe urmă sî fak gĭemu-ntrĭeg — kada me je majka učila da motam klubad, prvo me je terala da motam jedno klupče oko četiri prsta, pa tek onda na njega da namotam celo klube (Rudna Glava) ♦ var. gĭemotuok (Tanda) ♦ sin. vlumotuok [Por.] ∞ gĭem		[Vidi]
2211	gin	ghin	длето	gin (mn. ginurĭ) (i. s.) — (tehn.) dleto ◊ ginu ĭe o skuabă đi fĭer, ku taișu înkîrśurat ka luna ćinără — „gin” je metalna dubilica, sa polumesečastim sečivom ◊ ku ginu s-a lukrat la gaļiată đi lapće, șî la gaļețuaĭka đi muară — „ginom” se radilo na vedrici za mleko, na cipunu za vodenicu ♦ sin. skuabă [Pom.]		[Vidi]
2649	gindă	ghindă	жир	gindă (mn. ginḑ) [akc. gindă] (i. ž.) — (bot.) žir ◊ gindă au gorunu, śaruońu, fagu — žir imaju hrast, cer, bukva ◊ đemult s-a mînat puorśi în padure la munće, sî sa arańiaskă ku gindă — nekada su se svinje terale u šumu na planini, da se hrane žirom ♦ sin. žîr ♦ up. gorun, fag, śaruoń [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2651	ginđi	gândi	мислити	ginđi (ĭuo ginđesk, ĭel ginđașće) [akc. ginđi] (gl. p. ref.) — (psih.) 1. misliti, razmišljati ◊ nu ginđi kî ĭe lukru-șală — nemoj misliti da je šala ◊ ma ginđesk ĭo đemult să-ț spun — mislim se ja odavno da ti kažem ◊ a ginđit bun, numa a fakut opaśit — mislio je dobro, ali je uradio naopako 2. premišljati, dvoumiti se ◊ nu ći măĭ ginđi, kă ḑîļiļi trĭek șî mîńe o sî fiĭe amînat — nemoj se više premišljati, jer dani prolazi pa će sutra biti kasno [Por.] ∞ gînd		[Vidi]
2653	ginđit	gândit	промишљен	ginđit (ginđită) (mn. ginđiț, ginđiće) [akc. ginđit] (prid.) — (psih.) (ret.) 1. promišljen, sračunat; ozbiljan; mudar ◊ śe guod lukră, lukră ginđit — što god radi, radi promišljeno ◊ uom ginđit — mudar, razuman i promišljen čovek 2. zabrinut, zanet mislima; preokupiran problemom; zamišljen ◊ śe staĭ așa ginđit, aĭ vrun nakaz? — što si tako zamišljen, imaš neki problem? ♦ supr. ńiginđit [Por.] ∞ gînd		[Vidi]
2654	ginđituorĭ	gânditor	мислилац	ginđituorĭ (mn. ginđituorĭ) [akc. ginđituorĭ] (i. m.) — (psih.) (ret.) mislilac, mudrac ◊ saćianu nuĭe fakut să fiĭe ginđituorĭ, ĭel ĭe numa đi uoĭ șî đi sapă — seljak nije rođen da bude mislilac, on je samo za ovce i motiku [Por.] ∞ gînd		[Vidi]
2652	ginđitură	gândire	размишљање	ginđitură (mn. ginđiturĭ) [akc. ginđitură] (i. ž.) — (psih.) (ret.) razmišljanje, premišljanje, mudrovanje; maštarija ◊ ginđitură ușuară — lakomislenost ◊ uomu ļesńe noroḑîașće kînd sa dă la ginđitură guală — čovek lako poludi kad se preda maštarijama [Por.] ∞ gînd		[Vidi]
1761	giora	gheura	љуштити	giora (ĭuo gĭeur, ĭel gĭaură) [akc. giora] (gl. p.) — ljuštiti, skidati ljusku ili koru sa ploda ◊ sa gĭaură pasuĭu đi postaĭkă, șî nuka ku aluna đi giuakă vĭarđe — ljušti se pasulj od mahune, a i orah i lešnik od zelene kore ♦ var. geora (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1762	giorat	gheorat	љушћење	giorat (mn. gioraturĭ) [akc. giorat] (i. s.) — ljušćenje plodova ◊ a veńit vrĭamĭa đi giorat la pasuĭ — došlo je vreme ljušćenja pasulja [Por.] ∞ giora		[Vidi]
2101	giośel	ghiocel	висибаба	giośel (mn. giośiĭ) [akc. giośel] (i. m.) — (bot.) visibaba (Galanthus nivalis) ◊ giośelu înfluare măĭ întîń primovara, înga pănă nu sa ĭa zapada — visibaba prva cveta u proleće, još dok se ne otopi sneg ♦ / (demin.) < giuok + ĭel [Por.] ∞ giuok		[Vidi]
2914	giśi	ghici	одгонетати	giśi (ĭuo giśesk, ĭel giśașće) [akc. giśi] (gl.) — odgonetati 1. odgonetati zagonetke ◊ la șîḑîtuorĭ đemult, la tuoț măĭ mult ļ-a fuost drag sî giśaskă la śumĭelś — na sedeljkama nekad, svi su najviše voleli da odgonetaju zagonetke 2. pogađati, otkrivati ◊ giśașće, śe ța-m dus în trastă — pogodi, šta sam ti doneo u torbi 3. predviđati, prognozirati vreme ◊ pi zovîrńitu suariluĭ aĭ batrîń a giśit kum o să fiĭe vrĭamĭa mîńe ḑî — po zalasku sunca, stari su pogađali kakvo će biti vreme sutradan ◊ dupa kum zbuară gîrluźiļi tuamna, lumĭa a giśit kum o să fiĭe ĭarna — prema letu gusaka ujesen, ljudi su pogađali kakva će biti zima 4. (mag.) gatati, vračanjem otkrivati budućnost, ili uzrok bolesti ◊ vrîžîtuarĭa giśașće-n buobe đi kukuruḑ — vračara gata u zrna kukuruza ♦ (u izr.) giśu-miśu — abrakadabra ♦ var. giśiesk [Por.]		[Vidi]
2915	giśituare	ghicitoare	загонетка	giśituare (mn. giśituorĭ) [akc. giśituare] (i. ž.) — zagonetka 1. umotvorina ◊ giśituarĭa ĭe un fĭeļ đi minśună: una spuń, da la alta ći ginđeșć — zagonetka je jedna vsrta laži: jedno kažeš, a na drugo misliš 2. (mag.) gatalica, žena koja bajanjem otkriva nepoznato ◊ ĭastă muĭerĭ giśituorĭ, kare numa sa uĭtă în buobe, în kărț, or în paru ku kafă, da ĭastă muĭerĭ vrăžîtuorĭ kare đeskîntă đi sî ļekuĭe lumĭa bolnauă — ima žena gatalica, koje samo gledaju u zrna, u karte ili u šoljicu kafe, a ima žena vračara koje vračaju da izleče bolesne ljude ♦ sin. śumalkă [Por.][GPek] ∞ giśi		[Vidi]
2916	giśitură	ghicire	загонетање	giśitură (mn. giśiturĭ) [akc. giśitură] (i. ž.) — zagonetanje, odgonetanje ◊ măĭ frumuasă giśitură a fuost ĭarna la șîḑîtuorĭ, unđe a fuost mistakaț aĭ ćińirĭ ku aĭ batrîń — najlepše zagonetanje bilo je zimi na sedeljkama, na kojima su bili pomešani mladi i stari [Por.] ∞ giśi		[Vidi]
2959	giuok	ghioc	љуска	giuok (mn. giuaśe) [akc. giuok] (i. s.) — (ornit.) ljuska jajeta ◊ uauļi lu tuaće păsîrļi au giok — jaja svih ptice imaju ljusku ◊ pi kum ĭe giuoku uouluĭ șurguĭat sa kunuașće tuata pasîrĭa — po šari na ljusci jajeta poznaje se svaka ptica [Por.] ∞ uou		[Vidi]
2193	Gižańi	Ghijani	Гижани	Gižańi [akc. Gižańi] (i. m.) — (antr.) Gižani, „Gižanovići”, vlaški nadimak jedne grane roda Jakubovića u Rudnoj Glavi ◊ Mile Gižan traĭașće-n sat, are duoĭ kopiĭ — Mile Gižan živi u selu, ima dva sina ♦ / < gižă — „komušina” + -ańi [Por.] ∞ gižă		[Vidi]
2192	gižă	ghijă	комушина	gižă (mn. giž) [akc. gižă] (i. ž.) —1. (bot.) komušina ◊ gižă ĭe frunḑă kare învăluĭe skalanu đi kukuruḑ — komušina je list koji obavija klip kukuruza [Por.] 2. ljuska jajeta ◊ la Pașć sa kurîță uou dă gižă — na Uskrs se jaje čisti od ljuske (Duboka) [Zvizd] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
6439	gîḑîla	gâdila	голицати	gîḑîla (ĭuo gîḑîl, ĭel gîḑîlă) (gl. p. ref.) — golicati ◊ kînd ći gîḑîlă baĭatu, ka kînd trĭek furńiśiļi pin luoko-la unđe ĭel ć-a dîrît ku mîna — kad te golica momak, kao da prolaze mravi kroz to mesto koje je on dodirivao rukom ◊ ĭastă insă kare nu sufîră s-o gîḑîļ — ima osoba koje ne podnose da ih golicaš [Por.]		[Vidi]
6442	gîḑîlatură	gâdilătură	голицање	gîḑîlatură (mn. gîḑîlaturĭ) (i. ž.) — golicanje ◊ mulće fĭaće rușînuasă nu sufîră gîḑîlatură — mnoge stidljive devojke ne trpe golicanje [Por.] ∞ gîḑîla		[Vidi]
6441	gîḑîluos	gâdilicios	голицљив	gîḑîluos (gîḑîluasă) (mn. gîḑîluoș, gîḑîluasă) (prid.) — golicljiv ◊ baĭat vikļan ļesńe gasîașće luokurĭ la fată unđe ĭe ĭa gîđiluasă, șă dakă vrĭa s-o fakă în vuoĭa bună, ĭel o gîḑîlă baș a koluo — vešt momak lako otkriva mesta gde je devojka golicljiva, i ako hoće da je razgali, on će je golicati baš tamo [Por.] ∞ gîḑîla		[Vidi]
3684	gîf	gâf	коританце	gîf (mn. gîfurĭ) (i. s.) — koritance ◊ gîf ĭe postaviță mikă đe ļemn, în kare s-a spalat mîńiļi înainća prînḑuluĭ — gif je malo drveno korito, u kome su se prale ruke pre jela ♦ sin. postaviță [GPek]		[Vidi]
5784	gîfaĭală	gâfâială	дахтање	gîfaĭală (mn. gîfaĭaļe) [akc. gîfaĭală] (i. ž.) — dahtanje, teško disanje ◊ đin zăpușală mare, luĭ iĭ s-a-ngreonat pașu, da la pripur l-a prins ș-o gîfaĭală grĭa — od velike vrućine njemu je otežao korak, a na uzbrdici uhvatilo ga je i neko teško dahtanje ♦ sin. ikńală [Por.] ∞ gîfăi		[Vidi]
5783	gîfăi	gâfâi	дахтати	gîfăi (ĭuo gîfîĭ, ĭel gîfîĭe) [akc. gîfăi] (gl.) — (o disanju) dahtati, teško disati ◊ gîfîĭe sa ḑîśe đi uom or đi žuavină kare suflă grĭeu — dahće se kaže za čoveka ili životinju koji teško dišu ◊ gîfîĭe kă s-a-ngrașat ka puorku — dahće jer se ugojio kao svinja ♦ sin. ikńi [Por.]		[Vidi]
2658	gîgai	gâgâi	гакати	gîgai (ĭuo gîgîĭ, ĭel gîgîĭe) [akc. gîgai] (gl.) — (onom.) gakati, oglašavati se kao guska ◊ gîska gîgîĭe kînd ĭe flomîndă, or kînd sa spomîntă đi śeva — guska gače kada je gladna, ili kada se uplaši nečega [Por.] ∞ gîskă		[Vidi]
3125	gîlbińi	gălbini	жутети	gîlbińi (ĭuo gîlbińesk, ĭel gîlbińașće) [akc. gîlbińi] (gl. nesvrš.) — žuteti; žutiti 1. (color) žuteti, dobijati žutu boju ◊ frunḑa tuamna gălbińașće șî roșașće, șî pikă đin ļemn pi pomînt — lišće u jesen žuti i crveni, i pada s drveta na zemlju 2. (med.) bledeti, gubiti krv u licu ◊ muma, kînd auḑî kî ĭ-a perit kopilu, înkrîmeńi, înśepu să gălbińaskă, șî kaḑu pi pomînt — majka, kad ču da joj je poginuo sin, zanemi, poče da bledi, i pade na zemlju ♦ var. gălbińi ♦ up. îngîlbińi [Por.] ∞ galbin		[Vidi]
2724	gîlkă	gâlcă	гука	gîlkă (mn. gîlś) [akc. gîlkă] (i. s.) — 1. (med.) a. guka, izraslina na telu ◊ baba a fuost gușată, avut o gîlkă mare la gît — baba je bila gušata, imala je veliku guku na vratu b. upala krajnika ◊ s-a umflat la kopil gîlśiļi — detetu su natekli krajnici 2. (tehn.) a. neravnina, čvor ◊ blana nuĭe đi ńimika, pļină đi gîlś — daska nije ni za šta, puna je neravnina b. mehur ◊ s-a fakut o gîlkă la guma đi ruată, trîabe să-ĭ pun un baĭluog — iskočio mehur na točku bicikla, treba da mu stavim zakrpu ♦ sin. bubă, bĭeșîkă, nuod [Por.] ♦ dij. sin. modîlkă [Zvizd]		[Vidi]
2725	gîlkuos	gâlcos	гукав	gîlkuos (gîlkuasă) (mn. gîlkuoș, gîlkuasă) [akc. gîlkuos] (prid.) — 1. (med.) gukav, pun guka ◊ mi sa aprins pĭaļa, șă mis tuot gîlkuos pi la uńiluokurĭ — upalila mi se koža, i na nekim mestima sam sav gukav 2. (tehn.) neravan, čvornovat ◊ un fĭeļ đi fag ĭe atîta đi gîlkuos, đi ńiś draku no-l măĭ sparźe — neka vrsta bukve je toliko čvornovata, da je ni đavo ne iscepa [Por.] ∞ gîlkă		[Vidi]
2716	gîlśauă	gâlceavă	свађа	gîlśauă (mn. gîlśevĭ) [akc. gîlśauă] (i. ž.) — svađa ◊ gîlśaua ĭe kînd duoĭ or măĭ mulț uamiń, zbĭară mîńiuos uńi pi alțî — svađa je kad dvoje ili više ljudi, viču ljutito jedni na druge ◊ gîlśauă ĭe kînd sînt uamińi mîńiuoș șî vorbĭesk intro vrĭame; atunśa zbĭară unu pi altu kă ńima pi ńima nu askultă — svađa je kad su ljudi ljuti i govore u isto vreme, tada viču jedan na drugog, jer niko nikog ne sluša ◊ đi mulće uorĭ, đin gîlśauă uomu ĭasă ku kapu spart, kî dupa ĭa vińe bataĭa — više puta, čovek iz svađe izađe sa razbijenom glavom, jer iza nje dolazi tuča ♦ var. gîlśavă ♦ sin. zgomît, sfadă, śartă, śarkă [Por.]		[Vidi]
2717	gîlśavi	gâlcevi	свађати	gîlśavi (ĭuo gîlśavîesk, ĭel gîlśavĭașće) [akc. gîlśavi] (gl. p. ref.) — svađati (se), posvađati, zavaditi ◊ iĭ drag să baźe bruś în uamiń, șî să-ĭ gîlśavĭaskă — voli da podbada ljude, i da ih posvađa ◊ rar sa gasîașće uom sumĭarńik, kare nu sa gîlśavĭașće ku ńima — retko se nađe smiren čovek, koji se ni s kim ne svađa [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
2718	gîlśaviĭe	gâlcevire	свађање	gîlśaviĭe (mn. gîlśaviĭ) [akc. gîlśaviĭe] (i. ž.) — svađanje, prepiranje ◊ nuĭe kasă fara gîlśaviĭe — nema kuće bez svađanja [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
2721	gîlśaviśuos	gâlcevicios	свађалачки	gîlśaviśuos [akc. gîlśaviśuos] (pril.) — svađalački, svadljivo, kao svađalica ◊ sa tăĭnuĭe gîlśaviśuos, kî alfieļ nu șćiu — razgovaraju svađalački, jer drugačije ne znaju [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
2723	gîlśavituare	gâlceavitoare ?	свадљивица	gîlśavituare (mn. gîlśavituorĭ) [akc. gîlśavituare] (i. ž.) — svadljivica, svadljiva ženska osoba, žena koja se često svađa ◊ nu s-a însurat ku ĭa, kă đi mikă a fuost o gîlśavituare ka șî mumî-sa — nije se njome oženio, jer je od malena bila svadljivica kao i njena majka ♦ up. m.r. gîlśavitură [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
2719	gîlśavituorĭ	gâlcevitor	свађалица	gîlśavituorĭ (mn. gîlśavituorĭ) [akc. gîlśavituorĭ] (i. m.) — svađalica, prznica ◊ fuź đi uom gîlśavituorĭ, kî luĭ ļi măĭ drag đi gîlśauă đi kît đi pîńe — beži od čoveka svađalice, jer on više voli svađu nego hleba ◊ n-a putut să traĭaskă mult: ĭel gîlśavituorĭ, ĭa gîlśavituare, pî s-a đisparțît ĭut dupa kunuńiĭe — nisu mogli da žive dugo: on svađalica, ona svađalica, pa su se razveli ubrzo posle venčanja [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
2722	gîlśavitură	gâlcevitură ?	свадљивац	gîlśavitură (mn. gîlśaviturĭ) [akc. gîlśavitură] (i. m.) — svadljivac, svadljiv čovek, koji se često svađa ◊ abĭa skapaĭ đi gîlśavitura-ĭa đin sat — jedva utekoh od onog svadljivca iz sela ♦ up. ž.r. gîlśavituare [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
2720	gîlśavuos	gâlcevos	свађалички	gîlśavuos (gîlśavuasă) (mn. gîlśavuoș, gîlśavuasă) [akc. gîlśavuos] (prid.) — svađalički, svojstven svađalicama; svadljiv ◊ avut un narau gîlśavuos, ku tuot nat s-a atîrnat — imao je svađaličku narav, sa svima se kačio [Por.] ∞ gîlśauă		[Vidi]
826	gîltînă	gâldău	вир	gîltînă (mn. gîltîń) [akc. gîltînă] (i. ž.) — vir, duboko mesto u reci ◊ gîltînă la rîu ĭe măĭ bun luok đi skaldat, dakă șćiĭ să nuoț — vir na reci je najbolje mesto za kupanje, ako znaš da plivaš ◊ în gîltînă adînkă ĭastă pĭeșć marĭ — u dubokom viru ima velikih riba ♦ (augm.) gîltuoń, gîltuop ◊ s-a-ńekat într-un gîltuop — udavio se u jednoj viretini ♦ (demin.) gîltînuță ◊ a sakat rîu, a ramas numa ńișći gîltînuță koļa-koļa, ńiś piśuariļi nu puoț sî spĭeļ în ĭaļe — presušila je reka, ostali su samo neki virići ovde-onde, ni noge ne možeš da opereš u njima ♦ sin. baltă, ćișnă [Por.]		[Vidi]
827	gîltuop	gâldău	вир дубок	gîltuop (mn. gîltuapĭe) [akc. gîltuop] (i. s.) — (augm.) veliki i dubok vir u vodi ◊ gîltuop ĭe ćișnă mare șî adînkă — veliki i duboki tišak u rečnoj matici ♦ / < gîltînă ♦ var. gîltuoń [Por.] ∞ gîltînă		[Vidi]
2650	gînd	gând	мисао	gînd (mn. gîndurĭ) [akc. gînd] (i. s.) — (psih.) 1. misao ◊ ĭut ka gîndu — brz kao misao ◊ ăĭ vińe la uom gînd urît, șî faśe aĭa śe n-ar trăbui — dođe čoveku ružna misao, i čini ono što ne bi trebalo 2. zamisao, ideja; namera; plan ◊ ĭ-a dat în gînd — setio se; dobio je ideju ◊ înga đi la ćińerĭață avut đi gînd sî fakă kasă, ama ńiśkînd n-a putut să aduńe bań đestuĭ — još od mladosti je imao nameru da napravi kuću, ali nikad nije mogao da sakupi dovoljno para ◊ are đi gînd sî sa însuare — ima nameru da se ženi 3. um; pamet ◊ nu puaće uomu să tuńe în gîndu lu muĭare — ne može čovek da uđe u ženski um ◊ nu ći purta dupa gîndu lu tuoĭa — ne povedi se za tuđom pameću 4. sećanje, pamćenje ◊ kînd îĭ dă-n gînd kum a trait la ćińerĭață, îĭ vińe sî sa plîngă — kad se seti kako je živeo u mladosti, dođe mu da plače ◊ batrîn, ama țîńe bińe-n gînd tuot ś-a-nvațat đi la parinț — mator, ali pamti dobro sve što je naučio od roditelja 5. zaboravaljanje ◊ ĭ-a luvat vuorba, ama ĭel n-a pĭerdut đin gînd ś-a vrut să spună — oduzeo mu je reč (prekinuo ga u govoru), ali on nije zaboravio šta je imao na umu da kaže ◊ ĭartă ma, tu mĭ-aĭ spus frumuos, ama m-am bulnavit, șî mĭ-a ĭeșît đin gînd — oprosti mi, ti si mi lepo rekao, ali ja sam se razboileo, pa sam zaboravio ♦ sin. minće [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2124	gîndak	gândac	гундељ	gîndak (mn. gîndaś) [akc. gîndak] (i. m.) — (ent.) gundelj, insekt ◊ gîndaku al vînît traĭașće supt skuarța lu frasîno-l alb, ku ĭel aĭ batrîń a ļekuit buaļiļi ibomńiśieșć: frĭenga, konkau șî vrun șenger kare a fuost măĭ rău — plavi gundelj živi pod korom belog jasena, njime su stari lečili polne bolesti: sifilis, triper i neki „šenger” koji je bio najgori [Por.]		[Vidi]
2642	gîngai	gângâi	муцати	gîngai (ĭuo gîngîĭ, ĭel gîngîe) [akc. gîngai] (gl.) — (med.) mucati, zamuckivati; zapinjati u govoru ◊ nu-m gîngai aśiĭa, numa spuńe đirĭept kum a fuost — nemoj mi tu zamuckivati, nego mi kaži pravo kako je bilo ◊ đi rușîńe, înśepu sî gîngîĭe — od stida, počeo je da zamuckuje [Por.]		[Vidi]
2643	gîngaĭală	gângăveală	муцање	gîngaĭală (mn. gîngaĭelurĭ) [akc. gîngaĭală] (i. ž.) — (med.) mucanje, zamuckivanje ◊ mama a pațît đi gîngaĭală grĭa — baba je patila od teškog mucanja ♦ var. gîngańiĭe [Por.] ∞ gîngai		[Vidi]
2641	gîngau	gângav	муцав	gîngau (gîngauă) (mn. gîngavĭ, gîngave) [akc. gîngau] (prid.) — (med.) muțav, koji zamuckuje pri govoru ◊ muoșu a fuost gîngau, kopiĭi ĭa fuost gîngavĭ, da akuma sînt șî ńepuaćiļi tuaće gîngave — stari je bio mucav, deca su mu bila mucava, a sada su mu i sve unuke mucave [Por.] ∞ gîngai		[Vidi]
2644	gîngavĭelă	gângăvelă	муцавац	gîngavĭelă (mn. gîngavĭelurĭ) [akc. gîngavĭelă] (i. ž.) — (med.) mucavac, mucavko, osoba koja boluje od mucavosti ◊ s-a mîritat dupa o gîngavĭelă, muorĭ đi rîs kînd ăl askulț kum vorbĭașće — udala se za jednog mucavca, umireš od smeha kada ga slušaš kako govori [Por.] ∞ gîngai		[Vidi]
4549	gîngońașće	gângonește ?	гркаво	gîngońașće [akc. gîngońașće] (pril.) — (muz.) grkavo, grleni način pevanja uz sviranje frule; guturalno ◊ kînd sa ḑîśe dăn fluer, șă sa kîntă dăn gît, sa ḑîśe kă kîntă gîngońașće — kad se svira frula i peva iz grla, kaže se da svira grkavo ♦ var. gîngońiuluĭ [Mlava] ∞ gîngai		[Vidi]
5089	gînž	gânj	уже	gînž (mn. gînžăĭe) [akc. gînž] (i. s.) — (zast.) uže od like ili lijana ◊ gînž a fuost sfuară skurtă fakută đin kurpiń, đin ćiĭ, or kă đin nuĭaļe — ganž je bilo kratko uže napravljeno od lijana, like ili pruća ◊ vorba gînž s-a pĭerdut, a skimbato vuorba gužbă, ama șî ĭa sa pĭarđe, kă ńima nu măĭ faśe sfuorĭ đi kurpiń — reč ganž se izgubila, zamenila je reč gužba, ali se i ona gubi, jer niko više ne plete užad od lijana ♦ sin. gužbă [Por.]		[Vidi]
4936	gînžăĭ	gânjei	тулац	gînžăĭ (mn. gînžăĭe) [akc. gînžăĭ] (i. s.) — (tehn.) tulac, toce ◊ gînžăĭ ĭe țauă đi ļemn, înțapată în gaura lu pĭatra muori a đi žuos, pin kare trĭaśe stăńu alu fusu muori — tulac je drvena cevka, uglavljena u rupu donjeg vodeničnog kamena, kroz koju prolazi senj vodeničnog vretena ◊ gînžăĭu ĭe fakut đin salkă ruoșe, kî ĭa ĭe muaļe đi lukru, da nu sa tośașće ĭuta — tulac je napravljen od crvene vrbe, jer je ona meka za obradu, a ne troši se brzo ◊ kînd stăńu manînkă gînžăĭu, șî gaura îĭ sa faśe ovat, îĭ sa bat pĭańe în parća-ĭa pănă gaura nu sa totîrļaḑă ĭară — kad senje ojede tulac, i rupa postane jajolika, udaraju se klinovi sa te strane dok rupa ponovo ne postane okrugla ♦ var. grinžăĭ [Por.] ∞ gînž		[Vidi]
2705	gîrći	gârtoni	гроктати	gîrći (ĭuo gîrćiesk, ĭel gîrćiașće) [akc. gîrći] (gl.) — (onom.) groktati (za svinje) ◊ puorśi gîrćiesk măĭ mult kînd sînt flomînḑ — svinje grokću najviše kada su gladne ♦ var. gîrśi (gîrśiesk, gîrśiașće) [Por.]		[Vidi]
1993	gîrgariță	gărgăriţă	гагрица	gîrgariță (mn. gîrgariță) [akc. gîrgariță] (i. ž.) — (ent.) gagrica (Dermestes larderius), insekt koji napada zrnastu hranu ◊ gîrgarița ĭe guangă ńagră, sa faśe đin buob đi grîu, đi pasuĭ or đi kukuruḑ, kînd sînt buabiļi batrîńe, kînd nu-s proîmblaće șî kînd sa-nśintă đi kaldură — gagrica je crna buba koja se izleže iz zrna žita, pasulja ili kukuruza, kada je zrnevlje staro, kada se ne premeće i kada je sparno vreme ◊ gîrgarița manînkă ińima buobuluĭ, șî ĭel nuĭe đi ńimika, giuakă guală — gagrica jede „srce” zrna, i ono nije ni za šta, prazna ljuska ◊ ļak đi gîrgariță n-a fuost, a śerkat aĭ batrîń șî ku fańină đi var ńistîmparat, ńimika n-ažutat, numa să-l țîn la luok vîntuos, șî đes să-l proîmbļi — leka za gagricu nije bilo, probali su stari i „brašnom” od negašnog kreča, nište nije pomagalo, sem držanja zrna na promajnom mestu, i često premetanje (kaz. Janko Blagojević) [GPek]		[Vidi]
1416	gîrgaun	gărgăun	стршљен	gîrgaun (mn. gîrgauń) [akc. gîrgaun] (i. m.) — (ent.) stršljen (vespa crabro) ◊ gîrgauńi sînt răĭ, kînd ći muśkă ći umfļi tuot, da puoț șî sî muorĭ — stršljeni su opasni, kad te ujedu sav otekneš, a možeš i da umreš [Por.] ♦ dij. var. gargauńe [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1417	gîrgaunar	gărgăunar	стршљеново гнездо	gîrgaunar (mn. gîrgaunarĭe) [akc. gîrgaunar] (i. s.) — (ent.) stršljenovo gnezdo ◊ kuĭbu lu gîrgaun ĭe fakut ka un kîśulan, atîrnat đi vro grindă în puod, or ļipit pi vrun ļiemn, da sa kuĭbarĭesk gîrgauńi șî-n butuarkă — stršljenovo gnezdo je kao neka šubara, okačena o gredu na tavanu, ili zalepljena na drvo, a stršljeni se gnezde i u šupljlem stablu [Por.] ♦ dij. var. gargaunarĭ [Crn.] ∞ gîrgaun		[Vidi]
2645	gîrgă	cârcă	кркача	gîrgă (mn. gîrgĭe) [akc. gîrgă] (i. ž.) — (anat.) krkača, leđa; hrbat ◊ kînd aĭ fuost mik, ć-am dus-n gîrgă — kad si bio mali, nosi sam te na krkači ♦ sin. spinare, șîaļe [Por.]		[Vidi]
2677	gîrlă	gîrlă	огрлица	gîrlă (mn. gîrļe) [akc. gîrlă] (i. ž.) — ogrlica ◊ gîrlă ĭe o șļingă îngustă đi pînḑă, înfrumoșată ku rîurĭ, kare a duso fĭaćiļi marĭ la gît — ogrilica je uska platnena traka, ukrašena vezom, koju su devojke nosile oko vrata ◊ la gîrlă a fuost atîrnaț bań, unu or măĭ mulț, ku kare fata aratat bogațîĭa a iĭ — na ogrlici su bili okačeni novčići, jedan ili više, kojima je devojka pokazivala svoje bogatstvo ♦ up. salbă, guļir [Por.]		[Vidi]
2495	gîrliță	gârliţă	гушобоља	gîrliță (mn. gîrliț) [akc. gîrliță] (i. ž.) — (vet.) gušobolja, upala grla kod svinja ◊ gîrliță ĭe buală porśaskă — „grlica” je svinjska bolest ◊ puorku bolnau đi gîrliță nu manînkă, nu măĭ mĭarźe, kađe žuos, are fuok, suflă grĭeu, fîrfuanje, șî la urmă ļipsîașće — svinja obolela od „grlice” ne jede, ne kreće se, pada, ima temperaturu, teško diše, krklja, i na kraju lipše ◊ puorśi bolnavi s-a ļikuit ku o buĭađe adînsă, kare a kĭemato „buĭađe đi gîrliță” — bolesne svinje lečile su se posebnom travom, koja se zvala „trava za grlicu” [GPek] ∞ puork		[Vidi]
2665	gîrlugă	gârliţă	дивља гуска	gîrlugă (mn. gîrluź) [akc. gîrlugă] (i. ž.) — (ornit.) divlja guska (Anser anser, Anser albifrons, Anser minutus) ◊ gîrlugă ĭe pasîrĭe, gîskă sîrbaćikă — „grluga” je ptica, divlja guska (Rudna Glava) ◊ trĭeku un șuk đi gîrluźi, vińe vrĭamĭa rîa — prođe jato divljih gusaka, ide loše vreme (Tanda) [Por.] ◊ trĭek gîrluźiļi pi sus, fug đi vrĭamĭa rîa — lete „grluge” nebom, beže od lošeg vremena (Bučje) [Crn.] ∞ gîskă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2666	gîrļiu	gârliciu	обор	gîrļiu (mn. gîrļiĭe) [akc. gîrļiu] (i. s.) — (tehn.) obor, ograda oko svinjca ◊ gîrļiu ĭe gardu ănainća lu kośina puorśilor — obor je ograda ispred svinjca (Tanda) [Por.] ◊ gîrļiu ĭe traușa kuośińi, îngrađită ku parĭ să nu ĭasă puorśi afară — obor je dvorište svinjca, ograđeno koljem da svinje ne izađu napolje (Topla) [Crn.] ♦ up. kośină		[Vidi]
2648	gîrńiță	gârniţă	сладун	gîrńiță (mn. gîrńiț) [akc. gîrńiță] (i. ž.) — (bot.) hrast sladun, granica, krupna granica, ploskač, blagun (Quercus frainetto) ◊ gîrńița ĭe un fĭeļ đi gorun, numa sănt frunḑîļi a iĭ kîta măĭ marunće șî măĭ lunguĭaće đi kît alu gorun — sladun je vrsta hrasta, samo su mu listovi malo sitniji i malo duži od gorunovih ◊ gîrńița nuĭe bună đi građe, numa đi fuok șî đi bunduś đi gard ku tarabă — hrast sladun nije dobar za građu, samo za vatru i za stubove na ogradi od taraba (Tanda) [Por.] ∞ gorun		[Vidi]
4801	gîrńișće	miriște	стрњика	gîrńișće (mn. gîrńișć) [akc. gîrńișće] (i. ž.) — (agr.) strnjika ◊ gîrńișće ĭe luok sîśarat — strnjika je požnjeveno polje [Por.] ♦ dij. sin. mirișće (Valakonje) [Crn.] ∞ grîu		[Vidi]
4972	gîrśag	cârceag	тестија	gîrśag [akc. gîrśag] (i. m.) ● v. kîrśag [Por.] ∞ kîrśag		[Vidi]
3998	gîržab	gârjob	грбав	gîržab (gîržabă) (mn. gîržabĭ, gîržabe) (prid.) — (med.) grbav ◊ gîržab ĭe uom kare đin vro buală ĭ-a krĭeskut șauă-n șîaļe, șî ĭel s-a-ngržobat într-o parće — grbav je čovek koji je od neke bolesti dobio grbu na leđima, pa se nakrivio na jednu stranu ♦ var. gîržobat, îngîržobat [GPek] ♦ dij. var. gîžab (Tanda) ♦ dij. sin. kokoșat (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
2660	gîsak	gânsac	гусан	gîsak (mn. gîsaś) [akc. gîsak] (i. m.) — (ornit.) gusan, mužjak guske ◊ am śinś gîșć șî un gîsak — imam pet gusaka i jednog gusana ♦ var. gîskan [Por.] ∞ gîskă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3692	gîskan	gânsac	гусан	gîskan [akc. gîskan] (i. m.) ● v. gîsak [Por.] ∞ gîskă		[Vidi]
2659	gîskă	gâscă	гуска	gîskă (mn. gîșć) [akc. gîskă] (i. ž.) — (ornit.) guska domaća (Anser domesticus) ◊ gîșć țîn aăĭa kare sînt apruape đi rîu — guske drže oni koji su u blizini reke ◊ gîska gîgîĭe — guska gače ◊ gîska are gît lung, șî pĭańe albe — guska ima dug vrat i belo perje [Por.]		[Vidi]
2728	gît	gât	врат	gît (mn. gîturĭ) [akc. mn. gîturĭ] (i. s.) — 1. (anat.) a. vrat ◊ tuata žuavina kare are kap, are șî gît — svaka životinja koja ima glavu, ima i vrat ◊ avut gît skurt șî gruos, ș-a vorbit ku un glas rogoșît — imao je kratak i debeo vrat, i govorio je promuklim glasom ◊ stîrku are gît lung — roda ima dugačak vrat b. guša ◊ sa luvară đi gît, șî sa batură pănă-pănă — uhvatiše se za gušu, i žestoko se potukoše c. grlo ◊ a mĭers ku gura kaskată, șî ĭ-a skapat vro guangă pi gît — išao otvorenih ustiju, i upala mu neka buba u grlo d. deo penisa iza glavića ◊ sa ḑîśe kî tuot śe are kap are șî gît, fînka pula are kap, are șî ĭa, saraka, gît, ama-ĭ stă strîmb — kaže se da sve što ima glavu ima i vrat, pošto kurac ima glavu, ima i on, siroma, vrat, ali mu stoji krivo ◊ gîtu puļi — kurčev vrat 2. (med.) razne bolesti grla ◊ ăl strînźe-n gît, nu puaće să îngită — steže ga u grlu, ne može da guta ◊ vrodată, kînd la kopil s-a fi unflat în gît, s-a dus ku ĭel la vro babă sî-ĭ đa în gît — nekada, kada bi detetu natekli krajnici, odveli bi ga kod neke babe da mu ih prstima izgnječi 3. (tehn.) grlo, grlić, izduženi otvor na sudovima za tečnost ◊ gît au vasurļi: kila, kîrśagu șî baluonu — grlo imaju sudovi: flaša, krčag i balon [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5902	gîzdaluk	avere	посед	gîzdaluk [akc. gîzdaluk] (i. m.) ● v. gîzdariĭe [Por.] ∞ gazdă		[Vidi]
5903	gîzdariță	găzdăriță	газдарица	gîzdariță (mn. gîzdariț) [akc. gîzdariță] (i. ž.) — gazdarica, domaćica ◊ gîzdarița ĭe soțîĭa găžđi — gazdarica je gazdina žena ◊ tota kasa kađe pi muĭare, șî ĭa trăbe să fiĭe gîzdariță sprimită — svaka kuća pada na ženu, i ona treba da bude sposobna domaćica ♦ sin. stapîńasă [Por.] ∞ gazdă		[Vidi]
5900	gîzdariĭe	avere	газдинство	gîzdariĭe (mn. gîzdariĭ) [akc. gîzdariĭe] (i. ž.) — 1. (augm.) gazdinstvo, imovina; posed ◊ makra kît să fiĭe gîzdariĭa saćanuluĭ, đin ĭa saćanu astîḑ nu puaće trai — makar koliko bilo seljakovo gazdinstvo, od njega seljak danas ne može živeti ◊ a dat gîzdariĭa pi bĭețîĭe — proćerdao imovinu na pijanstvo ♦ var. gîzdaluk 2. gazdovanje ◊ gîzdariĭa luĭ n-a țînut mult, l-a skimbat aĭ măĭ ćińirĭ — njegovo gazdovanje nije trajalo dugo, smenili ga mlađi [Por.] ∞ gazdă		[Vidi]
5901	gîzdoćin	găzdoi	газдетина	gîzdoćin (mn. gîzdoćiń) [akc. gîzdoćin] (i. m.) — (augm.) gazdetina, bogataš ◊ gîzdoćin mare — veliki gazda, gazdetina ◊ gîzdoćińi nu sa măĭ satură đi bogațîĭe — gazdetine se nikad ne nasite bogatstva [Por.] ∞ gazdă		[Vidi]
2737	gĭanță	geantă	копча	gĭanță (mn. gĭanț) [akc. gĭanță] (i. ž.) — kopča ◊ gĭanță s-a ḑîs la kuopśe ku kare muĭeriļi a prins puaļiļi la krețan — „gjanca” se zvala kopča kojom su žene spajale pole na krecanu ♦ sin. kuopśe [Por.] ♦ dij. sin. șpilkă (Plavna) [Pad.]		[Vidi]
6167	gĭară	gheară	канџа	gĭară (mn. gĭară) [akc. gĭară] (i. ž.) — (anat.) kandža ◊ gĭara ĭe un fĭeļ đi ungĭe kare o au păsîrļi șî ńișći fĭeļ đi žuaviń sîrbaćiśe la piśuare, kare înțapă în žuavina vînată — kadnža je jedna vrsta nokta koji imaju ptice i neke divlje životinje na nogama, i koji zarivaju u uhvaćeni plen ♦ up. ungĭe [Por.]		[Vidi]
4998	gĭață	ghiață	лед	gĭață (mn. gĭețurĭ) [akc. gĭață] (i. ž.) — led ◊ gĭața sa faśe đin apă kînd ĭe źer, șă kînd apa mult sa raśiașće — led se pravi od vode kad je mraz, i kad se voda mnogo ohladi ◊ gĭața ĭe rîaśe șî aluńikuasă — led je hladan i klizav ◊ kopiĭi ĭarna sa kară pi gĭață — deca se zimi klizaju na ledu [Por.]		[Vidi]
2411	gĭem	ghem	клубе	gĭem (mn. gĭame) [akc. gĭem] (i. s.) — klube; klupko ◊ gĭem đi ață — klube konaca ◊ muma faśe gĭem — majka namotava klube ◊ s-a luvat kîńi dupa mîț, ș-a fakut gĭem đin iĭ — psi su pojurili mačke i napravili klupko od njih [Por.]		[Vidi]
2412	gĭemui	ghemui	клупчати се	gĭemui (ĭuo ma gĭemuĭ, ĭel sa gĭemuĭe) [akc. gĭemui] (gl.) — klupčati se, namotavati se, smotati u klube ◊ tuorsu sa rîșkîĭe pi rășkituorĭ șî sa fak muotke; muotka sa puńe pi vîrćiańița, da đi pi vîrćańiță sa gĭemuĭe — predivo se mota na motovilo i prave se kanure, kanura se stavlja na vrtešku, a sa vrteške se namotava u klube [Por.] ∞ gĭem		[Vidi]
2413	gĭemuit	ghemuit	склупчан	gĭemuit (gĭemuită) (mn. gĭemuiț, gĭemuiće) [akc. gĭemuit] (prid.) — (o predivu) sklupčan, namotan u klube ◊ urḑala ĭe gĭemuită, da baćala înka nu — osnova je namotana, a potka još nije ♦ sin. gimotuok [Por.] ∞ gĭem		[Vidi]
2341	gĭep	ghep	вршалица	gĭep (mn. gĭepurĭ) [akc. gĭep] (i. s.) — (tehn.) gep, vršalica na konjski pogon ◊ gĭepu ĭe o fuarmă dă mașînă dă trăirat, kare a mînato kalu — gep je jedna vrsta vršalice koju je pokretao konj ♦ var. gĭeb [Mlava] ◊ gĭepu a fuost la nuoĭ întra trăirat la arĭe ku vînt, șî trăirat la mașîń ku motuară — gep je kod nas bio između vršidbe na guvnu, sa vetrom, i vršidbe na vršalicama sa motorom (Rudna Glava) ♦ up. arĭe, drĭeș [Por.]		[Vidi]
2702	gĭorț	ghior	гјорц	gĭorț (uzv.) — (onom.) gjorc! zvuk krčanja praznih creva ◊ „gĭorț-gĭorț” fak mațîļi guaļe kînd iș flomînd — „gjorc-gjorc” krče prazna creva kad si gladan [Por.]		[Vidi]
2703	gĭorțai	ghiorţai	крчати	gĭorțai (ĭuo gĭorțîĭ, ĭel gĭorțîĭe) [akc. gĭorțai] (gl.) — (onom.) krčati (za prazna creva) ◊ ĭastă un śas đi kînd ńi gĭorțuon mațîļi đi fuame, da muĭarĭa nuĭe ku prînḑu — ima sat kako nam krče creva od gladi, a žene nema sa ručkom [Por.] ∞ gĭorț		[Vidi]
2704	gĭorțaĭală	ghiorţaială	крчање	gĭorțaĭală (mn. gĭorțaĭaļe) [akc. gĭorțaĭală] (i. ž.) — (onom.) krčanje praznih creva ◊ nu mis flomînd, da s-a pus o gĭorțaĭală pi mińe, puaće fi vro buală — nisam gladan, a spopalo me je krčanje creva, možda je neka bolest ♦ var. gĭorțońală [Por.] ∞ gĭorț		[Vidi]
3723	Gĭorge	Gheorghe	Ђорђе	Gĭorge [akc. Gĭorge] (i. m.) — (antr.) Đorđe, muško lično ime ◊ pi źińir-mĭu al đintîń l-a kĭemat Gĭorge, s-a rapus, saraku, ćinîr — prvi zet mi se zvao Đorđe, umro je, siroma, mlad ♦ var. Gĭorgi ♦ (augm.) Gĭorgan ♦ (demin.) Gĭorgiță [Por.]		[Vidi]
1965	glađe	cute	гладило	glađe (mn. glîăḑ) [akc. glađe] (i. ž.) — (zast.) gladilo, kameni brus za oštrenje, od kvarcnog peščara ◊ ku glađe s-a askuțît kuasa, kuțîćiļi, briśu șî alta — gladilom se oštrila kosa, noževi, brijači i drugo ◊ pĭatra đi glađe a gasîto uamińi pin stîăń, a fuost vînîtă-n kisă — kamen za gladilo muškarci su nalazili u stenama, bio je tamnoplave boje ♦ sin. kuće, brus ♦ / < srb. gladiti, glačati [Por.]		[Vidi]
6256	glas	glas	глас	glas (mn. glasurĭ) (i. s.) — glas ◊ sa krĭađe kă glasu kînćikuluĭ dupa-l muort strabaće pi lumĭa-ĭa, șa-l muort ăl auđe — veruje se da se glas pesme za pokojnikom probija na onaj svet, i da ga pokojnik čuje ◊ glas adînk — dubok glas ◊ ku glas mare pănă-n śierĭ, ku lăkrîmĭ pănă-npomînt (đin šeskînćik)— sa glasom do neba, sa suzom do zemlje (iz bajalice) [Por.]		[Vidi]
6258	glasańe	glasare	гласање	glasańe (mn. =) (i. ž.) — glasanje, izbor ◊ la glasańe dupa rat a fuost mult furaluk — na glasanju posle rata bilo je mnogo krađe [Por.] ∞ glas		[Vidi]
6257	glăsui	glăsui	гласати	glăsui (ĭuo glăsuĭ, ĭel glăsuĭe) [akc. glăsui] (gl. p. ref.) — glasati, birati ◊ dupa rat tuoț nuoĭ am glăsuit đi Tita, kî ĭel nu ń-a mînat la kazan ka Staļin pi Rușî — posle rata svi smo glasali za Tita, jer nas nije terao na kazan kao Staljin Ruse [Por.] ∞ glas		[Vidi]
3402	gluată	gloată	дете	gluată (mn. gluaće) [akc. gluată] (i. ž.) — dete; glota, čeljade ◊ ku muĭarĭa đi-ntîń n-avut gluaće, da ku adăurată are patru — sa prvom ženom nije imao decu, a sa drugom ima četvoro ◊ sa miră kum gluaćiļi nu ĭ-a murit đi fuame đi vrĭamĭa đi rat — čudi se kako joj deca nisu pomrla od gladi za vreme rata ♦ sin. kopil [Por.] ◊ muoșu în Țîrna Gora a omorît pră vrun turk, îș a luvat gluaćiļi șă prăsta Muraua a fuźit în Mlaua — čiča je u Crnoj Gori ubio nekog Turčina, pokupio čeljad i reko Morave pobegao u Mlavu (Manastirica, Mlava) [Mlava]		[Vidi]
2301	glugă	glugă	копа	glugă (mn. gluź) [akc. glugă] (i. ž.) — 1. kopa, stog šaše ◊ glugă ĭe gramada dă tuļeĭ, kare sa faśe dupa kuļiesu kukuruḑuluĭ — kopa je gomila tuluzine, koja se pravi posle berbe kukuruza [Mlava] ◊ kînd kuļieź kukuruḑu, taĭ tuleńi șî faś măldarĭ; măldari ļeź ku nuĭaļe, șî-ĭ aduń ăn glugă — kad obereš kukuruz, posečeš stabljike i napraviš snop; snopove vežeš vrbljikom, i sakupiš ih u kopu (Topla) [Crn.] ◊ gluźiļi đi pi luok, traź la kasă șă ļi grămađieșć — kope sa njive dovezeš kući, i sadeneš (Tanda) ◊ kîć-o dată, gluźiļi ramîn pi luok, șă kînd înśiape să ńingă — ponekad, kope ostanu na njivi i kad počne da pada sneg (Crnajka) ♦ dij. sin. stup (Rudna Glava), țuță (Topolnica) [Por.] ♦ dij. sin. țoță (Malajnica), țuță (Plavna) [Pad.] 2. smotuljak, umršena gužva nečega ◊ vĭek nu măĭ đizvîrḑășć gĭemo-sta, kî l-a-nvîrḑît mîțu tuot, l-a fakut glugă — nećeš nikad rasplesti ovo klube, jer ga je mačka svog umrsila (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
4991	glumă	glumă	шала	glumă (mn. glume) [akc. glumă] (i. ž.) — šala ◊ uom ponćur, nu șćiĭe đi glumă — namćor, ne zna za šalu ◊ (u izr.) đin glumă — od šale, bez zle namere ◊ uom kare ĭe dat đi glumă ĭe bun uom, are bun sufļit — čovek koji ima smisla za šalu je dobar čovek, ima dobru dušu [Por.] ∞ glumi		[Vidi]
4992	glumăț	glumeț	шаљивиџија	glumăț (glumăță) (mn. glumăț, glumăță) [akc. glumăț] (prid.) — šaljivčija, duhovit čovek ◊ đi uom vĭasîl șî glumăț lu tuoț ļi drag — veselog čoveka i šaljivdžiju svi vole ◊ frumuos ĭe să fîĭ glumăț, numa să aĭ marźină — lepo je da budeš šaljivdžija, ali da imaš meru [Por.] ∞ glumi		[Vidi]
4990	glumi	glumi	шалити се	glumi (ĭuo ma glumĭesk, ĭel sa glumĭașće) [akc. glumi] (gl. ref.) — šaliti se ◊ n-are śe să lukre pă numa faśe la glume — nema šta da radi pa samo zbija šale ◊ spuńe kî numa s-a glumit, n-a ginđit așa kum a ḑîs — kaže da se samo šalio, nije mislio tako kako je rekao [Por.]		[Vidi]
3047	gļiĭe	glie	бусен	gļiĭe (mn. gļiĭ) [akc. gļiĭe] (i. ž.) — busen, grudva zemlje ◊ gļiĭa ĭe bukată đi pomînt, skuasă ku ĭarbă — busen je komad zemlje, uzvučen zajedno sa travom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6509	gļimpa	ghimpe	бости	gļimpa (ĭuo gļimp, ĭel gļimpă) (gl. p. ref.) — (med.) bosti, probadati ◊ sa vaĭtă ka-l gļimpă-n pĭept, sa ćĭame kă śuava nu ĭe ku ińima kum trîabe — žali se da ga probada u grudima, boji se da mu sa srcem nešto nije u redu ♦ var. îngļimpă [Por.]		[Vidi]
3048	gļiuos	glios	грудваст	gļiuos (gļiuasă) (mn. gļiuoș, gļiuosă) [akc. gļiuos] (prid.) — grudvast, neusitnjen ◊ pomîntu ĭe gļiuos, pļin đi gļiĭ marĭ, luoku nu sa puaće sîmana — zemlja je grudvasta, puna golemih grudvi, njiva se ne može sejati [Por.] ∞ gļiĭe		[Vidi]
3061	gļuonț	glonţ	куршум	gļuonț (mn. gļuanță) [akc. gļuonț] (i. s.) — (zast.) 1. a. kuršum, metak ◊ a luvat lupu la uokĭ, a pokńit, șî gļuonțu a putrîvit lupu đirĭept în kap — nanišanio je vuka, opalio, i metak je pogodio životinju pravo u glavu b. vrh metka ◊ gļuonțu ĭe vîru plumbuluĭ, bagat în țaurikă — gljonc je vrh metka, nabijen u čauru ♦ sin. plumb 2. (zast) municija ◊ în mižluoku batăĭ a ramas făra gļuonț — usred bitke ostali su bez municije (Ranovac) [Mlava] 3. a. šiljak, oštar vrh predmeta ◊ a sarit pista gard, șî s-a înbrukat în gļuonțu lu un par frînt — preskakao je ogradu, i nabio se na šiljak jednog polomljenog koca b. oštre izbočine na zemljištu ◊ a-ngețat pomîntu șî građina ĭe pļină đi gļuonțurĭ askuțîće — smrzla je zemlja, i bašta je puna oštrih šiljaka [Por.]		[Vidi]
2741	gogńaz	goglează	смеће	gogńaz (mn. gogńază) [akc. gogńaz] (i. s.) — smeće, đubre ◊ s-a dus, da a lasat o gramadă đi gogńaz dupa iĭ — otišli su, a ostavili gomilu smeća iza sebe ♦ sin. gunuoĭ [Por.]		[Vidi]
2260	gogoman	gogoman	сељак	gogoman (mn. gogomań) [akc. gogoman] (i. m.) — 1. (pej.) seljak, čovek sa sela; seljačina ◊ ar vińit gogomańi đi la sat, șî ń-ar luvat lukru — došle su seljačine sa sela, i uzele nam posao ◊ nu vorbi rumîńiașće, kă nu iș gogoman — ne govori vlaški, jer nisi seljak 2. (fig.) glupak, tupavko ◊ nu poaće gogomano-la să-nțaļagă, k-ăĭ forte prost — ne može taj glupak to da shvati, jer je veoma prost ♦ var. guguļan [Buf.] ♦ dij. var. guguman [Por.] ∞ Guguļan		[Vidi]
2258	gogonat	gogonat	јајолик	gogonat (gogonată) (mn. gogonaț, gogonaće) [akc. gogonat] (prid.) — jajolik, ovalan; sferičan; ispupčen ◊ kapu uomuluĭ nuĭe totîrlat, numa gogonat — ljudska glava nije okrugla, nego jajolika ◊ fundu kaldîări ĭe gogonat, nuĭe ńiaćid, numa are kîta burtă — dno bakrača je sferično, nije ravno, nego ima mali trbuh ♦ var. gogońieț ♦ sin. bobonat [Por.] ♦ up. guguńeț [GPek] ∞ guagă		[Vidi]
2259	gogoș	gogoașă	лепиња	gogoș (mn. gogoașă) [akc. gogoș] (i. s.) — 1. (nutr.) lepinja ◊ gogoșu ĭe pîńe aḑîmă, kuaptă pră tabla lu șporĭet, a sa faśe dîn fańină ku apă șî ku sare, fîr dă olațăl, șî sa mursîkă ku mîńiļi spalaće — gogoš je beskvasna lepinja, pečena na tabli šporeta, pravi se od brašna sa vodom i solju, bez kvasca, i mesi se opranim rukama [Mlava] 2. (med.) kvrga na glavi, aterom ◊ kapu-ĭ pļin đu gogoașă, no-l măĭ tunź vĭek — puna mu glava kvrga, ne možeš ga ošišati vavek (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3882	golaĭe	goliște	голет	golaĭe (mn. golăĭ) [akc. golaĭe] (i. ž.) — (geog.) golet, pustara ◊ pomînt rău, numa golaĭe fara padure șî fara ĭarbă — loše zemljište, samo golet bez šume i trave [Por.] ∞ guol		[Vidi]
3880	golan	golan	гоља	golan (mn. golań) [akc. golan] (i. m.) — (pej.) golja, siromah ◊ golan ĭe uom sarak, fara ńimik — golja je čovek siromah, bez ičega ◊ s-a mîritat dupa vrun golan đi la munće — udala se za nekog golju sa planine ♦ (augm.) goļiman, goļișman ♦ sin. sarak [Por.] ∞ guol		[Vidi]
5395	golaș	golaș	голаћ	golaș (golașă) (mn. golaș, golașă) [akc. golaș] (prid.) — (folk.) golać, golišav; žgoljav ◊ golaș ĭe kîńe fara păr ș-atît đi uskat đi-ĭ sa văd uasîļi — golać je pseto bez dlaka i toliko mršavo da mu se vide rebra ◊ s-a luvat la ramaș pi un kîńe golaș — uzeli se u opkladu u žgoljavo pseto [Por.] ∞ guol		[Vidi]
1533	golîmb	hulub	голуб	golîmb (mn. golîmbĭ) [akc. golîmb] (i. m.) — (ornit.) golub (Columba palumbus) ◊ golîmb sîrbaćik — divlji golub ◊ đemult a fuost pļină padurĭa đi golîmbĭ, akuma s-a rarit, sa vîăd numa pi la munće — nekada je šuma bila pun golubova, sada su se proredili, vide se samo u planini ◊ golîmbu ku golîmbița fak kuĭb în butuarkă — golub i golubica prave gnezdo u duplji [Por.] ◊ a fuost la nuoĭ golîmbĭ lupĭeșć, kĭemaț așa kî a kîntat „un-lup! un-lup!", șî golîmbĭ popĭeșć, guļeraț — kod nas je bilo „vučjih” golubova, tako nazvani jer su se oglašavali sa „un-lup” (dosl.) „jedan-vuk”, i golubova gušana (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
4987	golokrak	cu picioarele goale	голоног	golokrak (golokrakă) (mn. golokraś, golokraśe) [akc. golokrak] (prid.) — golonog ◊ golokrak ĭe tot nata kare n-are pîntaluoń or suknă pi ĭel — golonog je svako koji nema pantalone ili suknju na sebi ◊ kînd am fuost kopiĭ miś, tota vara am mĭers golokraś — kad smo bili mala deca, celog leta smo išli golonozi ♦ / < guol — golo + krak — noga [Por.] ∞ krak		[Vidi]
801	goloprĭeșńiță	coropișniţă	ровац	goloprĭeșńiță (mn. goloprĭeșńiț) [akc. goloprĭeșńiță] (i. ž.) — (ent.) rovac, mrmak (Gryllotalpa vulgaris) ◊ goloprĭeșńiță ĭe guangă mare kare traĭașće în tuor — rovac je krupan insekt koji živi u đubrištu ◊ goloprĭeșńiță ĭe bună momĭală đi pĭeșć, kînd sa prind ku ungița — rovac je dobar mamac za ribe, kada se lovi udicom [Por.]		[Vidi]
3884	goļi	goli	празнити	goļi (ĭuo goļesk, ĭel goļașće) [akc. goļi] (gl. p. ref.) — prazniti, izbacivati sadržaj ◊ a baut rakiu tuata ĭarna, șî butuońu s-a goļit — pili su rakiju cele zime, i bure se ispraznilo ◊ saku nu sa goļașće sîngur — džak se ne prazni sam [Por.] ∞ guol	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3881	goļișman	sărăcan	гоља	goļișman (goļișmană) (mn. goļișmań, goļișmańe) [akc. goļișman] (prid.) — (augm.) golja koji nema šta da obuče ◊ goļișman ĭe aăla kare ĭe atîta đi sarak, đi n-are ńiś țuaļe đi-nbrakat, numa mĭarźe rupćiguos — golja je onaj koji je toliki siromah, da nema ni odeću da se obuče, nego ide odrpan ♦ var. goļiman [Por.] ∞ guol		[Vidi]
4337	gońală	goneală	гоњење	gońală (mn. gońaļe) [akc. gońală] (i. ž.) — (vet.) gonjenje, polni nagog kod rogatih životinja ◊ vaśiļi săr una pe alta, vrĭamĭa ĭe sî sa dukă la bik la gońală — krave naskaču jedna na drugu, vreme je da idu na gonjenje kod bika [Por.] ∞ gońi		[Vidi]
4335	gońi	goni	гонити	gońi (ĭuo gońesk, ĭel gońașće) [akc. gońi] (gl. p. ref.) — goniti, ganjati, terati ◊ rău kińez a fuost, a gońit lumĭa ka pi buoĭ — loš knez je bio, ganjao je ljude kao volove ◊ (vet.) a veńit vrĭamĭa žuńinka sî sa gońaskă la bik — došlo je vreme da se junica tera kod bika [Por.]		[Vidi]
4336	gońit	gonit	гоњен	gońit (gońită) (mn. gońiț, gońiće) [akc. gońit] (prid.) — gonjen ◊ urkașî a mînat lupi tota ḑîua, șî la urmă lupi așa gońiț a trekut pista Dunîre îngețată în Rumîńiĭe — hajka je terala vukove ceo dan, i na kraju su vukovi tako gonjeni prešli preko zaleđenog Dunava u Vlašku [Por.] ∞ gońi		[Vidi]
4436	gorńak	gorneac	горњак	gorńak [akc. gorńak] (i. m.) — gornjak, vrsta vetra ◊ gorńaku ĭe vînt tare șî răśe kare baće đi la mńaḑa nopțî — gornjak je vetar jak i hladan, koji duva sa severa [Por.] ∞ vînt		[Vidi]
5075	gorovĭală	goroveală	прљавштина	gorovĭală [akc. gorovĭală] (i. ž.) — prljavština ◊ spalaĭ kamașa aĭa, pănă nu ĭeșî toata gorovĭala đin ĭa — prala sam tu košulju, dok nije izašla sva prljavština iz nje ♦ sin. imală [Pad.]		[Vidi]
2646	gorun	gorun	храст	gorun (mn. goruń) [akc. gorun] (i. m.) — (bot.) hrast (Quercus petraea) ◊ gorun ĭe ļiemn bun đi građe — hrasta je dobro drvo za građu ◊ gorunu are gindă — hrast ima žir ♦ up. stažărĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4406	gostî	ospăta ?	гостити	gostî (ĭuo gostăsk, ĭel gostîașće) [akc. gostî] (gl. p. ref.) — gostiti, ugostiti ◊ sa gostîașće uomu kănd stapînu kășî ăl kĭamă la vro gostîĭe, șî-ĭ dă bĭare șî mînkare — ugosti se čovek kad ga domaćin kuće pozove na neku svetkovinu, pa ga poji i hrani ◊ munćeńi ku drag a gostît drumașî ńikunoskuț, kă s-a kreḑut kă iĭ puot să fiĭe dumńeḑîu profakut să vadă kum ĭe omeńiĭa-n lumĭe — planinci su rado gostili nepoznate putnike, jer se verovali da oni mogu biti bog koji se maskirao da vidi kakvo je poštenje među ljudima [Por.] ∞ guost		[Vidi]
4405	gostîĭe	gostie	гозба	gostîĭe (mn. gostîĭ) [akc. gostîĭe] (i. ž.) — gozba, svetkovina ◊ gostîĭa ĭe ađet kînd s-adună lumĭa kĭemată la vrunu kare faśe prazńik, nuntă or źuok ku mînkare șî visaļiĭe — gozba je običaj da se skupljaju zvanice kod nekoga koji slavi slavu, pravi svadbu, ili igranku sa jelom i veseljem ◊ gostîĭa la nuntă a țînut triĭ ḑîļe — svadbena gozba trajala je tri dana [Por.] ∞ guost		[Vidi]
4407	gostuoń	?	изјелица	gostuoń [akc. gostuoń] (i. m.) — (augm.) (iron.) izjelica, nezvani gost ◊ gostuońu ĭe uom kare vińe la nuntă ńikemat, numa sî manînśe șî sî bĭa — izjelica je čovek koji dolazi na svadbu nepozvan, samo da jede i da pije ♦ sin. ļingău [GPek] ∞ guost		[Vidi]
3462	grab	grabă	журба	grab ([akc. grab] (i. m.) — žurba, jurnjava ◊ l-aĭ găzdoćiń tuot s-a lukrat ku grab — kod bogataša sve se radilo u žurbi ◊ kînd lukri đin grab îț ĭasă pi nas, kî śuava-ț skapă, șă ći mînă să-l faś pĭadauară — kad brzaš u poslu izađe ti na nos, jer nešto ispustiš, pa te tera da ga radiš nanovo ◊ (u izr.) nu mi đi grab — nije mi hitno; ne žuri mi se ♦ sin. zort, vuraĭală [Por.] ∞ grabi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3461	grabi	grăbi	журити	grabi (ĭuo grabĭesk, ĭel grabĭașće) [akc. grabi] (gl. p. ref.) — žuriti, hitati, brzati ◊ nu grabi atîta, ĭastă vrĭame đestulă — ne žuri toliko, ima dosta vremena ◊ ma grabĭesk să ažung đi prînḑ — žurim da stignem za ručak ♦ sin. rîpeḑî [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3463	grabiuluĭ	grăbiului ?	ужурбано	grabiuluĭ [akc. grabiuluĭ] (pril.) — užurbano, žurno, u žurbi, na brzinu ◊ nuvără, șî kosîtuori sa pusîră grabiuluĭ pi kosît, n-ar vi gaći pănă nu dă pluaĭa — naoblačilo se, pa su kosci navalili užurbano da kose, ne bi li završili dok ne udari kiša [Por.] ♦ up. gramńik [GPek] ∞ grabi		[Vidi]
10	građină	grădină	башта	građină (mn. građiń) [akc. građină] (i. ž.) — bašta, gradina ◊ građină ku fluorĭ — bašta sa cvećem ◊ građină îngrađită — ograđena bašta [Por.] ♦ dij. var. grăďină, garđină [Kmp.] ♦ dij. var. garđină [Buf.] ∞ gard	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
15	graĭ	grai	наречје	graĭ (mn. graĭurĭ) (i. s.) — 1. narečje, dijalekat ◊ nuoĭ ku vuoĭ nu vorbim tuot un graĭ — mi i vi ne govorimo istim narečjem 2. (ret.) razgovor, govor ◊ mi sa-mparu kă sa uḑî un graĭ pi kulmĭe — učinilo mi se da sam čuo neki razgovor na brdu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3001	gramadă	grămadă	гомила	gramadă (mn. gramĭeḑ) [akc. gramadă] (i. ž.) — gomila; mnoštvo ◊ pănă daĭ đin palme, sa adună o gramadă đi lume — dok lupneš o dlan, skupi se gomila ljudi ◊ muoșu s-a dus đinuapće, să đa fuok la gramĭeḑîļe-ļa đi spiń, kare đi pi ļivađe ļ-a tîrsît alaltîĭerĭ — čiča je otišao da spali one gomile trnja, koje je sa livade otrsio prekjuče ◊ gramada đi fîn, kare sa faśe đin kupițîaļe, la nuoĭ sa kĭamă porkuoń — gomila sena, koja se pravi od naviljaka, kod nas se zove stog [Por.]		[Vidi]
4728	grameźuară	grămăjoară	гомилица	grameźuară (mn. grămeźuare) [akc. grameźuară] (i. ž.) — (demin.) gomilica ◊ adunat đi pi ļivađe petruańiļi, ș-a fakut grameźuare în șîr pi lînga ĭa, să însămńe otaru — sakupio kamenje sa livade, i napravio niz gomilica oko nje, da obeleži među ♦ var. grameźuĭkă ♦ / dem. < gramadă [Por.] ∞ gramadă		[Vidi]
3464	gramńik	gramnic	брз	gramńik (gramńikă) (mn. gramńiś, gramńiśe) [akc. gramńik] (prid.) — brz, nagao, naprasan; iznenadan, neočekivan ◊ n-a ḑakut ńiś o ḑî, a murit gramńik — nije bolovao ni dan, umro je naprasno [GPek] ♦ up. grabiuluĭ [Por.] ∞ grabi		[Vidi]
4851	grapa	grăpa	дрљати	grapa (ĭuo grăp, ĭel grapă) [akc. grapa] (gl. p. ref.) — (agr.) drljati ◊ saćanu grapă luoku ku grapa dupa arat, să mărunțaskă pomîntu, să fiĭe măĭ ļesńe đi sîmanat — seljak drlja njivu drljačom posle oranja, da bude lakše za sejanje [Por.] ∞ grapă		[Vidi]
4852	grapat	grăpat	дрљање	grapat (mn. grapaturĭ) [akc. grapat] (i. s.) — (agr.) drljanje ◊ dupa śe sa ară luoku, vińe la rînd grapatu — posle izoravanja njive, na red dolazi drljanje ◊ grapatu ĭe kînd dupa arat, sa-nmarunțîașće pomîntu ku grapa — drljanje je kad se posle oranja, sitni zemlja drljačom [Por.] ∞ grapă		[Vidi]
2664	grapă	grapă	дрљача	grapă (mn. grăpĭ) [akc. grapă] (i. s.) — (tehn.) drljača ◊ ku grapa s-a grapat luoku dupa arat — drljačom se drljala njiva posle oranja [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4853	grapiș	grăpiș	дрљаво	grapiș [akc. grapiș] (pril.) — (o kretanju) drljavo, kao drljača ◊ sa ḑîśe kă vrunu mĭarźe grapiș, kînd sa traźe pi burtă, sprižińit numa în kuaće — kaže se da neko ide drljavo, kad se vuče na stomaku, oslonjen samo na laktove [Por.] ∞ grapă		[Vidi]
2675	grapiță	grapiţă	крпељ ларва	grapiță (mn. grapiț) [akc. grapiță] (i. ž.) — (ent.) larva krpelja ◊ grapița ĭe fluturu lu kapușă, dupa śe sa satură đi sînźe, krĭașće șî sa profaśe kîrśuabă, or kapușă — grapica je larva krpelja; kada se nasiti krvlju, naraste i pretvara se u mužjaka ili ženku krpelja ◊ grapița sa aļiaźe đin kîrśuabă șî kapușă kă are triĭ parĭake đi piśuare — larva se razlikuje od mužjaka i ženke krpelja po tome što ima tri para nogu ♦ / (demin.) < grapă ♦ up. kîrśuabă, kapușă [Por.] ∞ grapă		[Vidi]
4822	gras	gras	гојазан	gras (grasă) (mn. graș, grasă) [akc. gras] (prid.) — gojazan, debeo ◊ uom gras ĭe totodată șî burtanuos — gojazan čovek je u istovremeno i trbušast ◊ atîta ĭe đi gras, đi nu puaće sî sa apļaśe sî sa-nkalță — toliko je debeo da se ne može sagnuti da se obuje ◊ are duoĭ puorś graș, unu-l taĭe đi Iginat — ima dve debele svinje, jednu će zaklati za Ignjatijevdan [Por.]		[Vidi]
4821	grasîme	grăsime	дебелина	grasîme (mn. grasîmĭ) [akc. grasîme] (i. ž.) — debelina, gojaznost; masnoća; slanina ◊ a pus în lăturĭ karńa fara grasîme — odvojio je na stranu meso bez slanine ♦ sin. slańină, untură [Por.] ∞ gras		[Vidi]
4138	grasun	grăsun	назиме	grasun (mn. grasuń) [akc. grasun] (i. m.) — nazime ◊ grasun ĭe purśel đi un an đi batrîn — nazime je prase od jedne godine starosti ◊ grasună — nazimica ♦ var. grăsun (Tanda) [Por.] ∞ gras		[Vidi]
2710	graśin	păcătos	грешан	graśin (graśină) (mn. graśiń, graśińe) [akc. graśin] (prid.) — (zast.) 1. (rel.) grešan, koji ima greh ◊ nu sa ćiame atîta đi graśină, kî pi lumĭa-ĭa puaće să kadă în ĭad — ne boji se toliko grešna da na onom svetu može otići u pakao 2. uklet, proklet ◊ a fuost graśin đi la ursa înga în śasu kînd s-a naskut — bio je proklet od sudbine još u času kad se rodio 3. (za život) mučan, težak ◊ aĭ miĭ a fuost saraś, ș-am avut o kopilariĭe graśină — moji su bili siromašni, pa sam imao mučno detinjstvo ♦ sin. pacatuos [Por.] ∞ graśina		[Vidi]
2709	graśina	grăcina	грешити	graśina (ĭuo graśin, ĭel graśină) [akc. graśina] (gl.) — (zast.) (rel.) grešiti, činiti greh, ogrešiti se ◊ lumĭa n-ar graśina atîta kînd ar kređa tuoț în dumńeḑîu — ljudi ne bi toliko grešili, kada bi svi verovali u boga ♦ var. greșî [Por.]		[Vidi]
2778	gražđ	grajd	штала	gražđ (mn. gražđe) [akc. gražđ] (i. s.) — štala, ograđeni i zazidani prostor za goveda ◊ bufańi noștri ar avut gata toț viće, ș-ar avut gražđe đi bîrńe, astrukaće ku șîndră — naši Bufani su gotovo svi imali stoku, i imali su štale od brvana, pokrivene šindrom ◊ omeńi kar ar avut vaś mulće, ar avut șă păkurar, kare ar pazît vićiļe pe bań — ljudi koji su imali više krava, imali su i pastire, koji su stoku čuvali za pare [Buf.] ♦ dij. sin. toblarĭ [Por.]		[Vidi]
14	grăďină	grădină	градина	grăďină (mn. grăďiń) [akc. grăďină] (i. ž.) — gradina, bašta ◊ s-a dus kopiĭi ďe a kas, n-a pus ńimik în graďină — deca otišla od kuće, u gradini nije posađeno ništa [Kmp.] ♦ dij. var. građină ◊ građina ĭe bașćauă lînga kasă, îngrađită pintru viće șî puorś — gradina je bašta pored kuće, ograđena zbog stoke i svinja [Por.] ♦ dij. var. garđină [Buf.] ∞ bașćauă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3707	grănguri	gânguri	гугутати	grănguri [akc. grănguri] (gl.) ● v. grînguri [Por.]		[Vidi]
4823	grăsulan	grăsulean	дебељуца	grăsulan (mn. grăsuļań) [akc. grăsulan] (i. m.) — (pej.) debeljuca ◊ are duoĭ kopiĭ, amînduoĭ grăsulań — ima dvoje dece, oboje debeljuce [Por.] ∞ gras		[Vidi]
3185	grăunťe	grăunte	грумен	grăunťe (mn. grăunț) [akc. grăunťe] (i. m.) — grumen, komad, grudva ◊ grăunťe ďe usturoĭ — čen belog luka ◊ grăunťe ďe pămînt — grudva zemlje ◊ grăunťe ďe sare — krupica soli [Kmp.] ♦ dij. var. grunđin [Por.]		[Vidi]
4994	grețuos	grețos	покварен	grețuos (grețuasă) (mn. grețuoș, grețuasă) [akc. grețuos] (prid.) — (nutr.) pokvaren, odvratan, gadljiv ◊ ḑama strîkată, are gust grețuos, ma mînă să vărs — čorba je pokvarena, ima gadan ukus, tera me na povraćanje ◊ numa mînkarĭa puaće să fiĭe grețuasă — samo hrana može biti pokvarena [Por.] ∞ grĭață		[Vidi]
465	Grekuońi	Greconi	Грекуловци	Grekuońi [akc. Grekuońi] (i. m.) — (antr.) 1. Grekulovci, vlaško prezime koje nosi desetak porodica u Osniću, po pretku, Vlahu, koji se doselio sa juga Balkana; sadašnje prezime Pavlović ♦ var. Grĭeśi ◊ Pau lu Grĭeku ku Grĭekuońi aĭ luĭ, ńam mare — Pavle Grekulov i njegovi Grekulovci su velika familija [Crn.] 2. (etn.) Grĭekuońi — „Grci”, opšteraširen vlaški naziv za etničke Armane (Armîń), odnosno Vlahe Cincare, za koje narod drži da su došli "iz Grčke" ◊ grĭeś, đin Greśiĭa — Grci, iz Grčke [Por.] ∞ grĭek		[Vidi]
3225	greotaće	greutate	тешкоћа	greotaće (mn. greotăț) [akc. greotaće] (i. ž.) — teškoća, težina, teret ◊ kalu nu puaće să dukă atîta greotaće — konj ne može da nosi toliki teret ◊ avut mare greotaće la lukru, ama nu s-a vaĭatat la ńima — imao je veliku teškoću na poslu, ali se nije žalio nikom ◊ puodu ĭe putrîd, nu puaće să țînă greotaće mare — most je truo, ne može da izdrži veliku težinu ◊ a trekut pin mulće greotăț pănă n-a kreskut — prošao je kroz mnoge teškoće, dok nije odraso [Por.] ∞ grĭeu		[Vidi]
2713	greșăļńik	greșelnic	грешник	greșăļńik (mn. greșăļńiś) [akc. greșăļńik] (i. m.) — (ret.) (rel.) grešnik, koji ima grehove ◊ kare omuară uomu ĭe mare greșăļńik — ko ubije čoveka, veliki je grešnik [Por.] ∞ greșî		[Vidi]
2711	greșî	greși	грешити	greșî (ĭuo greșăsk, ĭel greșîașće) [akc. greșî] (gl. n.) — grešiti 1. (o poslu) grešiti, činiti pogreške ◊ nu s-a învațat bińe să skriĭe, înga greșîașće koļa-koļa — nije naučio dobro da piše, još uvek greši ovde-onde 2. (o odlučivanju) doneti pogrešnu odluku, pogrešno postupiti ◊ dakă vĭađe kă mult greșîașće, ĭel vrĭa sî sa însuare ku ĭa, șî gata — iako vidi da mnogo greši, on hoće da se oženi njome, i gotovo 3. (rel.) činiti greh, kršiti moralnu ili versku normu ◊ kređințuosu nu kućaḑă să greșaskă, kă a luĭ pakat ĭe măĭ grĭeu đi kît pakatu alu aĭlalalț — vernik ne sme da greši, jer je njegov greh teži od grehova drugih ♦ sin. zminći [Por.]		[Vidi]
3223	greuańe	greoaie	трудна	greuańe1 [akc. greuańe] (pril.)(prid.) — (med.) trudna ◊ șî kînd a fuost greuańe, muĭeriļi đemult a lukrat tuot, pănă la nașćire — i kad su bile trudne, žene su nekad radile sve poslove, sve do porođaja ◊ (u izr.) a pļeka greuańe — zatrudneti ◊ nu sa șćiĭe ku kare a pļekat greuańe — ne zna se s kim je zatrudnela ◊ muĭare greuańe — trudna žena ♦ sin. înkarkată [Por.] ∞ grĭeu		[Vidi]
2712	greșală	greșală	грешка	greșală (mn. greșîaļe, greșălurĭ) [akc. greșală] (i. ž.) — greška ◊ mare greșală a fakut kînd s-a lasat đi șkuală — veliku grešku je napravio kad je napustio školu ◊ a fuost ćinîr șî naruod, ș-a mĭers đin greșală în greșală — bio je mlad i lud, i išao je iz greške u grešku ◊ kînd minț, furĭ șă înžurĭ, or ći țîń ku muĭarĭa lu tuoĭa, aĭa nuĭe greșală numa pakat — kad lažeš, kradeš i psuješ, ili imaš vezu sa tuđom ženom, to nije greška nego greh ◊ ńiś un lukru nuĭe fara greșală — nijedan posao nije bez greške ♦ sin. zmintă, sminćală [Por.] ∞ greșî		[Vidi]
2672	griĭir	grier	зрикавац	griĭir (mn. griĭirĭ) [akc. griĭir] (i. m.) — (ent.) zrikavac, cvrčak, popac (Gryllus) ◊ vara griĭiri kîntă tuata nuapća — leti zrikavci zriču cele noći ♦ var. griĭer ♦ up. puopă [Por.]		[Vidi]
5630	grind	grind	спруд	grind (mn. grinḑ) [akc. grind] (i. s.) — (o reljefu) sprud, nanos, greda ◊ grind ĭe prund fakut đin pomîntarĭ kare l-a dus apa — sprud je uzvišenje od zemljišta koje je nanela voda ♦ sin. prund, tapșan [Por.]		[Vidi]
2392	grindă	grindă	греда	grindă (mn. grinḑ) [akc. grindă] (i. ž.) — (tehn.) 1. greda ◊ grindă ĭe o bîrnă lungă đi ļiemn, śopļită-n patru mukĭe la masură — greda je dugačko drveno stablo, otesano ravnomerno sa četiri strane 2. plafon ◊ grinda la koļibĭ a fost fakută đin grinḑ, pusă bîrabar una ku alta, da întra ĭaļe a fuost pusă valurĭ — plafon na kolibama bio je iuzgrađen od paralelnih greda, između koji su bili podvaljci ◊ la grindă a fuost mulće kare-śe: kîrļiźe slobîđe, đ-atîrnat trășćiļi or kutarițîļi, pražîń đ-atîrnat skimburļi — na plafonu je bilo mnogo koje-čega: kuka slobodnih za kaćenje torbi ili korpi, motki za vešanje svečanog odela ◊ kopilu a krĭeskut pănă-n grindă — dete je izraslo do plafona [Por.]		[Vidi]
6189	grinđiĭ	grindei	гредељ	grinđiĭ1 (mn. grinđiĭe) [akc. grinđiĭ] (i. s.) — (tehn.) gredelj ◊ grinđiĭ ĭe un parśel alu plugu đi arat — gredelj je deo oraćeg pluga ◊ la plugu đi ļemn, kum a fuost đi bîtrîńață, grinđiĭu a fuost đi ļemn — na drvenim plugovima, kakvi su bili starinski, gredelj je bio od drveta ♦ up. grindă [Por.] ∞ plug		[Vidi]
6234	grinđiĭ	masa moaşei ?	гринђиј	grinđiĭ2 (mn. grinđiĭe) (i. s.) — (ver.) grinđij ◊ pănă kopilu n-a-npļińit triĭ ań, rumîńi la Sînvasîĭ ĭ-a țînut ađet kare la kĭemat grinđiĭ — dok dete nije navršilo tri godine, Vlasi su mu priređivali običaj koji se zvao ’grinđij’ ◊ la grinđiĭ a veńit muașa ku trasta în kare a dus un puĭ fript, kolaś șî alće dulśețurĭ — na grinđij je dolazila babica sa torbom u koju je donosila pečeno pile, kolače i druge poslastice ◊ mižluoku ađetuluĭ a fuost kînd muașa a pus kopilașu pi trastă șă đi triĭ uorĭ la rîđikat pănă la grinda puoduluĭ, rugîndu-sa să krĭaskă șî să traĭaskă în sînataće pănă nu-nkarunțașće — središte običaja bio je kad je babica stavljala detence na torbu i dizala ga do tavanske grede, moleći se da raste i živi u zdravlju dok ne osedi [Por.]		[Vidi]
6142	grižă	grijă	брига	grižă (mn. griž) [akc. grižă] (i. ž.) — briga, zabirnutost; pažnja ◊ avut kopilariĭe fara ńiś o grižă — imao je detinjstvo bez i jedne brige ◊ ku atića griž pi kap, nușću kum nu noroḑîașće — sa tolikim brigama na glavi, ne znam kako ne poludi ◊ ku grižă mare trăbe sî mĭerź pin padure điasă, kînd iș sîngur — sa velikom pažnjom treba da ideš kroz gustu šumu, kad si sam [Por.]		[Vidi]
6143	grižî	griji	бринути	grižî (ĭuo grižăsk, ĭel grižîașće) [akc. grižî] (gl. p. ref.) — brinuti, starati se ◊ mult ma grižăsk đi śe n-a veńit pănă akuma — mnogo brinem zašto nije došao do sada ◊ muoșî a ramas sîngurĭ, n-are kare să grižîaskă đi iĭ — starci su ostali sami, nema ko da se stara o njima [Por.] ∞ grižă		[Vidi]
3002	grîmađi	grămadi	гомилати	grîmađi (ĭuo grîmađiesk, ĭel grîmađiașće) [akc. grîmađi] (gl. p. ref.) — gomilati (se); denuti, plastiti ◊ pîkurari parke a nuroḑît đi đesńață, numa sa grimađiesk uńi pi alțî — čobani kao da su poludeli od jutros, samo se gomilaju jedni na druge ◊ vrĭamĭa să înśepiem grîmađi klańa, kă ńi prinđe murgu — vreme je da počnemo denuti plast, jer će nas uhvatiti mrak ◊ klańa nu puaće sîngură sî sa grîmađiaskă, pănă nu șkipĭ în pălmĭ — plast ne može sam da se sadene, dok ne pljuneš u šake ♦ var. îngrîmađi [Por.] ∞ gramadă		[Vidi]
4729	grîmađit	grămădit	саденут	grîmađit2 (grîmađită) (mn. grîmađiț, grîmađiće) [akc. grîmađit] (prid.) — sadenut; nagomilan ◊ klańa nuĭe bun grîmađită, kînd sa vo puńa vro vižuļiĭe, o s-o trînćaskă — plast nije dobro sadenut, kad bude udarila neka oluja, ima da ga obori [Por.] ∞ gramadă		[Vidi]
4730	grîmađit	grămădire	дењење	grîmađit1 (mn. grîmađirĭ) [akc. grîmađit] (i. s.) — denjenje; gomilanje ◊ am avut fîn mult, da la grîmađit mĭ-ažutat numa tata ku muma — imao sam mnogo sena, a na denjenju su mi pomagali samo otac i majka [Por.] ∞ gramadă		[Vidi]
2033	grînguri	gânguri	гугутати	grînguri (ĭuo grîngurĭesk, ĭel grîngurĭașće) [akc. grînguri] (gl.) — (onom.) gugutati ◊ kopilu grîngurĭașće pănă nu sa-nvață să vorbĭaskă — dete guguče pre nego što nauči da govori ◊ đi pasîrĭe ḑîśem kă ćirikîĭe, da đi kopil mik ḑîśem kă grîngurĭașće — za pticu kažemo da cvrkuće, a za malo dete kažemo da guguče ♦ var. grănguri (Tanda) [Por.]		[Vidi]
4996	grîńe	grâne	житиште	grîńe (mn. grîń) [akc. grîńe] (i. ž.) — (agr.) žitište ◊ grîńe ĭe luok sîmanat ku mărunțîș — žitište je njiva pod žitaricom [Por.] ∞ grîu		[Vidi]
2670	grîńișće	miriște	стрњика	grîńișće (mn. grîńișć) [akc. grîńișće] (i. ž.) — (agr.) strnište ◊ grîńișće ĭe luoku đi pi kare ĭe sîśarat grîu — strnište je njiva sa koje je požnjeveno žito [Por.] ♦ dij. var. gîrńișće [Gpek] ∞ grîu		[Vidi]
2669	grîu	grâu	жито	grîu (mn. grîurĭ) [akc. grîu] (i. s.) — (bot.) žito, pšenica (Triticum aestivum) ◊ đin grîu sa faśe pîńe — od žita se pravi hleb ◊ buob đi grîu — zrno žita ◊ spik đi grîu — klas žita ◊ fańină đi grîu — pšenično brašno ◊ samînță đi grîu — seme žita ◊ grîu s-a sîmanat numa pintru pîńe đi prazńik — žito se gajilo samo za slavske hlebove ◊ suarta batrînă đi grîu la Tanda s-a kemat rumînka — stara sorta žita u Tandi se zvala rumunka [Por.] ◊ grîu ĭe la nuoĭ ćinîr marunțîș, în Isîkuava ažuns tuma dupa rato-l đintîń — žito je kod nas mlada žitarica, u Jasikovo je stiglo tek posle Prvog svetskog rata (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
4993	grĭață	greață	мучнина	grĭață (mn. grĭețurĭ) [akc. grĭață] (i. ž.) — (med.) mučnina ◊ grĭața țîńe o vrĭame, da kînd ma razbĭașće, sa puńe vîrsatura pi mińe — mučnina me drži neko vreme, a kad me savlada, spopadne me povraćanje [Por.] ∞ grĭeu		[Vidi]
2032	grĭangur	grangur	вуга	grĭangur (mn. grĭangurĭ) [akc. grĭangur] (i. m.) — (ornit.) vuga, zlatna vuga (Oriolus oriolus) ◊ grĭanguru ĭe o pasîrikă ku pĭańe galbińe ka auru — vuga je jedna ptičica sa perjem žuitim kao zlato ◊ grĭanguru ĭe pasîrĭe măĭ frumuasă la nuoĭ, đ-aĭa sa ḑîśe đi vrun baĭat kare ĭe înbrakat frumuos kî ĭe înbrakat ka grĭanguru — zlatna vuga je najlepša ptica kod nas, zato se kaže za nekog momka koji je lepo obučen, da je običen kao zlatna vuga (Tanda) [Por.]		[Vidi]
2102	grĭaur	graur	чворак	grĭaur (mn. grĭaurĭ) [akc. grĭaur] (i. m.) — (ornit.) čvorak (Sturnus vulgaris) ◊ grĭauri zbuară în pîlkă mare — čvorci lete u velikom jatu ♦ var. graur (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3222	grĭeu	greu	тежак	grĭeu1 (grĭă) (mn. grĭeĭ, grĭeaļe) [akc. grĭeu] (prid.) — težak 1. (za materiju) koji ima težinu ◊ fĭeru ĭe grĭeu, ama plumbu ĭe șî măĭ grĭeu — gvožđe je teško, ali je olovo još teže ◊ pĭatră grĭa n-o rađiś ļesńe — težak kamen ne podižeš lako 2. (psih.) koji ima tešku narav ◊ n-a putut să traĭaskă ku ĭel, kă avut narau grĭeu — nije mogla da živi sa njim, jer je imao tešku narav 3. (za atmosferu) teško vreme ◊ duraĭala a dus nuvirĭ grĭeĭ, ku pĭatră — grmljavina je donela teške oblake, sa gradom 4. (za sudbinu) težak, tegoban život ◊ pomînćanu are traĭ măĭ grĭeu đikît oĭarĭu — zemljoradnik ima teži život od stočara ♦ supr. ușuor [Por.]		[Vidi]
4641	grĭeu	greu	тешко	grĭeu2 [akc. grĭeu] (pril.) — teško ◊ la muoș nuĭe bun: grĭeu suflă șî grĭeu vorbĭașće — čiči nije dobro: teško diše, i teško govori ◊ grĭeu o sî ĭasă ku ĭel în kîpatîń — teško će izaći s njim na kraj [Por.]		[Vidi]
2786	gropan	gropan	рупчага	gropan (mn. gropańe) [akc. gropan] (i. s.) — (augm.) rupčaga, jama ◊ đi varńiță în pomînt sa sapă un gropan adînk — za krečanu se u zemlji kopa duboka rupčaga ♦ / (augm.) < gruapă [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2788	gropar	gropar	гробар	gropar (mn. groparĭ) [akc. gropar] (i. m.) — grobar ◊ gropar ĭe uom kare la morminț sapă gruapa đi uomo-l muort — grobar je čovek koji na groblju kopa grob za umrlog čoveka ♦ var. groparĭ, gruoparĭ [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2787	gropișće	gropiște	гробље	gropișće (mn. gropișć) [akc. gropișće] (i. ž.) — groblje ◊ gropișće ĭe luok unđe sa-ngruapă aĭ muorț — groblje je mesto gde se zakopavaju mrtvi ♦ var. gruopișće ♦ sin. mormînt [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2663	grosîme	grosime	дебљина	grosîme (mn. grosîmĭ) [akc. grosîme] (i. ž.) — debljina ◊ s-a puvestît kă-n padure vrodată a fuost faź ku atîta grosîmĭe đi n-a putut śinś inș să-ĭ kuprindă — pričalo se da je nekada u šumi bilo bukvi tolike debljine, da ih nisu mogli petoro ljudi obuhvatiti [Por.] ∞ gruos		[Vidi]
2334	groșală	grosoală	густа каша	groșală (mn. groșălurĭ) [akc. groșală] (i. ž.) — (nutr.) gusta kaša, hrana za pse ◊ groșala sa faśe đin lapće fĭert ku fańină đi kukuruḑ — kaša se pravi od kuvanog mleka i brašna ◊ groșală ĭe mînkare țapînă șî dulśață mare đi kîń kare pazîăsk uoiļi la munće — kaša od mleka i brašna je jaka hrana i velika poslastica za pse koji čuvaju stoku u planini ♦ up. śir [Por.] ∞ gruos		[Vidi]
3431	grozau	grozav	грозан	grozau (grozauă) (mn. grozavĭ, grozave) [akc. grozau] (prid.) — grozan, odvratan ◊ rău grozau lukru are, sa gînđiașće sî sa lasă — jako grozan posao ima, misli da ga napusti ◊ așa grozavĭ baĭeț nu sa măĭ însuară ńiśkînd — tako odvratni momci neće se oženiti nikad ♦ var. grozav, gruzaviĭe [Por.]		[Vidi]
2785	gruapă	groapă	рупа	gruapă (mn. gruopĭ) [akc. gruapă] (i. ž.) — 1. rupa, udubljenje u zemlji ◊ tata sapă gruopĭ đi șćumpĭ — otac kopa rupe za stubove ◊ drumu dupa pluaĭe pļin ĭe đi gruopĭ — put posle kiše pun je rupa 2. grob ◊ la gruapa muortuluĭ sapă triĭ or śinś groparĭ — grob kopaju tri li pet grobara 3. trap ◊ krumpiĭi đi ĭarnă s-angrupă în gruapă, kare adîns sa sapă vrunđiva pin građină apruape đi kasă — krompir za zimnicu čuva se u trapu, koji se posebno kopa negde u bašti blizu kuće ♦ sin. gaură [Por.]		[Vidi]
3434	gruază	groază	грозота	gruază [akc. gruază] (i. ž.) — grozota; mučnina ◊ atîta puće în kurĭańik, đi vĭerș đi gruază, kînd će duś să ĭaĭ vrun uou — toliko smrdi u kokošarniku, da povraćaš od mučnine kad odeš da uzmeš neko jaje ◊ kînd iĭ vĭeḑ kum sînt, fuź đi gruaza luor đi rupĭ — kad ih vidiš kakvi su, bežiš od njihove grozote pa cepaš [Por.] ∞ grozau		[Vidi]
2668	grumaz	grumaz	потиљак	grumaz (mn. grumază) [akc. grumaz] (i. s.) — (anat.) potiljak ◊ grumazu ĭe luoku la trupu uomuluĭ đinapuoĭ, unđe sa-npreună gîtu ku kapu — potuljak je zadnji deo ljudskog tela gde se spaja vrat sa lobanjom ◊ ĭ-a dat ku buata dupa kap, șî ĭ-a rupt grumazu — udario ga motkom za vrat, i otkinuo mu glavu ♦ var. gurmaz ♦ up. śafa [Por.]		[Vidi]
3184	grunđin	grunz	грумен	grunđin (mn. grunđiń) [akc. grunđin] (i. m.) — grumen, grudva ◊ uoĭļi a ļins krușîțu đi sare, a ramas numa ńiśći grunđiń đin ĭel — ovce su olizale kamen soli, ostalo je samo neko grumenje od njega ◊ ĭ-a kumparat la bîlś baĭatu un grunđin đi miriśikă, șî ĭa, saraka, đi drag ĭ-a-nbunat sî sa mariće dupa ĭel — kupio joj je momak na vašaru kocku šećera, i ona je, sirota, sva srećna pristala da se uda za njega [Por.] ♦ dij. var. grăun, grăunťe (Prahovo) [Kmp.]		[Vidi]
2661	gruos	gros	дебео	gruos1 (gruasă) (mn. gruoș, gruașă) [akc. gruos] (prid.) — 1. (za meru) debeo ◊ ļiemn gruos — debelo drvo ◊ blană gruasă — debela daska ◊ ață gruasă — debeo konac 2. (za tečnost) gust ◊ lapće gruos — gusto mleko 3. (za zvuk) dubok ◊ glas gruos șî spîrćiguos — dubok i rapav glas 4. (psih.) a. tvrdokoran, neosetljiv ◊ gruos đi kap — tvrdoglav; tup b. bezosećajan ◊ gruos đi obraz — tvrd na obrazu 5. (za bogatstvo) (pej.) bogat ◊ gruos la pungă — ima debeo novčanik ♦ supr. supțîre [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2662	gruos	gros	трупац	gruos2 (mn. gruoș) [akc. gruos] (i. m.) — trupac, panj, deblo ◊ a dus đi fuok numa ńișći gruoș, nu-ĭ măĭ sparźe ńima — doneo je za vatru samo neke panjeve, neće ih iscepati niko ◊ s-a dus în padurĭe sî skuată ńiskaĭ gruoș đin borugă — otišao je u šumu, da izvuče neke trupce iz potoka ♦ sin. tutuk [Por.]		[Vidi]
3432	gruzavi	grozăvi	згадити	gruzavi (ĭuo gruzavĭesk, ĭel gruzavĭașće) [akc. gruzavi] (gl. p. ref.) — zgaditi, gaditi se ◊ kînd a vaḑut guanga-n ḑamă, iĭ s-a gruzavit mînkarĭa — kad je video bubu u čorbi, zgadilo mu se jelo ◊ kînd s-a luvat, nu ļ-a fuost drag unu đi altu, da akuma spun kă ļi sa gruzavĭașće traĭu đin ḑî în ḑî — kad su se uzeli, nisu voleli jedno drugo, a sada kažu da im se zgađuje život iz dana u dan [Por.] ∞ grozau		[Vidi]
3433	gruzaviĭe	grozăvie	грозота	gruzaviĭe (mn. gruzaviĭ) [akc. gruzaviĭe] (i. ž.) — grozota, odvratnost, mučnina ◊ nu șćiĭe ś-a fuost în mînkare pă sa pus pi ĭel o gruzaviĭe grĭa đi numa varsă — ne zna šta je bilo u jelu te ga je spopala takva mučnina da samo povraća ◊ s-a-nsurat k-o gruzaviĭe đi fată — oženio se jednom grozotom od devojke [Por.] ∞ grozau		[Vidi]
889	guagă	gogă ?	лобања	guagă (mn. guaźe) [akc. guagă] (i. ž.) — (anat.) lobanja ◊ a gasît în padurĭe o guagă đi žuavină ńikunoskută — našao je u šumi lobanju nepoznate životinje ♦ (augm.) gogolaĭe — lobanjište ◊ la morminț-aĭ batrîń s-a gasît ńiskar gogolaĭe boznakîće, s-a puvestît kî sînt kîpațîń đi žîdań — kod starog groblja nađene su neke ogromne lobanje, pričalo se da su to lobanje džinova ♦ (demin.) gogiță — „glavica” ◊ aldrakuluĭ ĭe koplio-sta, trasńirĭar dumńeḑîu gogița naruadă! — đavolastog li deteta, bog mu zgromio ludu glavicu! [Por.] ♦ dij. var. gоgоļаĭе (mn. gоgоļеĭ) [akc. gоgоļаĭе] (i. ž.) ◊ ĭa pikat pîăru șî ĭa ramas gogoļaĭa guală — otpala mu kosa, i ostala mu je gola lobanja ◊ a fuost kulkat ku gogoļaĭa spartă — ležao je sa razbijenom lobanjom [Crn.]		[Vidi]
4334	guană	goană	гоњење	guană (mn. guańe) (i. ž.) — gonjenje, ganjanje, teranje; pokretanje, ubrzanje ◊ ńiś o guană ku lukratuori n-a fuost, da iĭ sa vaĭtă kă sînt mînaț ka lupi — nikakvo ganjanje radnika nije bilo, a oni se žale da su terani kao kurjaci ◊ (vet.) s-a pus guana pi vakă — kod krave se javilo gonjenje ◊ (u izr.) dăĭ guană! — daj gas, poteraj, pokreni, ubrzaj! [Por.] ∞ gońi		[Vidi]
4154	guangă	goangă	буба	guangă (mn. guonź) [akc. guangă] (i. ž.) — (ent.) buba, insekt ◊ đintr-o vrĭame sara ĭasă ńișći guonź ńagre, đimińața nus — od nekog vremena uveče izlaze neke crne bube, ujutru ih nema ◊ puomi sînt pļiń đi guonź, s-a dus muoș să-ĭ afume — voćke su pune buba, otišao je čiča da ih zadimi [Por.]		[Vidi]
4155	guangă puturuasă	goangă-pucioasă	смрдибуба	guangă puturuasă (mn. guonź puturuasă) [akc. guangă puturuasă] (i. m.) — (ent.) smrdibuba (Pentatomidae) ◊ guanga puturuasă puće ka ĭuda — smrdibuba smrdi kao juda ◊ ĭastă guonź puturuasă vĭerḑ șî sure — ima zelenih i sivih smrdibuba [Por.] ∞ guangă		[Vidi]
2329	Guguļan	Gugulean	Гугуљан	Guguļan (mn. Guguļiań) [akc. Guguļan] (i. m.) — (antr.) Guguljan, u Mlavi nadimak za planinskog Vlaha ◊ dă nuoĭ dîn Mlaoa, Guguļan ĭe rumîn kare traĭașće-n munće ku vićiļi — za nas u Mlavi, Guguljan je Vlah koji živi u planini sa stokom ◊ Guguļiańi a kuprins munțîļi dă la Ždrĭela pănă la Ćimuok — Guguljani su zauzeli planine od Ždrela pa do Timoka [Mlava] ♦ up. gogoman [Buf.]		[Vidi]
4188	guguńață	gogoașă	крофна	guguńață (mn. guguńeț) [akc. guguńață] (i. m.) — (nutr.) krofna ◊ n-avut muma alta să ńi fakă đi fruștuk, numa ń-a pîržît ńișći guguńeț — nije imala majka šta drugo da nam spremi za doručak, nego nam je ispržila neke krofne ♦ var. guguńaće [GPek] ∞ guagă		[Vidi]
2676	guļir	guler	колир	guļir (mn. guļire) [akc. guļir] (i. s.) — kolir, uzan okovratnik na košulji ◊ kimĭașă ku guļir pistriț — košulja sa ukrašenim kolirom ◊ s-a rupt guļiru la kimĭașă — pocepao se kolir na košulji (Rudna Glava) ◊ kamașa muĭerĭaskă n-avut guļir, numa avit gură đi kap ka la sak, șî s-a-nkiptorat pi umăr — ženska košulja nije imala kolir, već otvor za glavu kao na džaku, i zakopčavala se na ramenu (Tanda) [Por.] ∞ kimĭașă		[Vidi]
5086	gunuoĭ	gunoi	ђубре	gunuoĭ (mn. gunuaĭe) [akc. gunuoĭ] (i. s.) — *đubre, smeće* ◊		[Vidi]
2906	guod	ori - ?	год	guod [akc. guod] (part.) — (gram.) god, rečca, drugi, naglašeni deo opštih zamenica ili priloga, u kojima je prvi deo prilog ili neodređena zamenica ◊ kumguod — kakogod ◊ kareguod — kogod ◊ kîndguod — kadgod ◊ śiguod — štogod ◊ unđiguod — gdegod [Por.]		[Vidi]
3879	guol	gol	празан	guol (guală) (mn. guoĭ, guaļe) [akc. guol] (prid.) — 1. prazan ◊ vas guol — prazan sud ◊ kapu guol — gologlav, bez kape ili marame ◊ burta guală — prazan stomak; glad ◊ luok guol — prazno ili slobodno mesto ◊ ḑamă guală — čorba bez ičega 2. go, nag ◊ în pĭaļa guală — nag, bez odeće ◊ ku kuru guol — gologuz 3. (fig.) praznoslovlje; laž ◊ a gaćit șkuala, ama tuot ĭ-a ramas kapu guol — završio je školu, ali je mu je glava ostala prazna; praznoglav ◊ vuorbă guală — praznoslovlje, laž ◊ minśună guală — gola laž ♦ supr. pļin [Por.]		[Vidi]
3883	Guol	Gol	Дели Јован	Guol [akc. Guol] (i. m.) — (top.) Deli Jovan, planina u istočnoj Srbiji ◊ Guolu ĭe munće mare, otar întra Kraĭna șî Porĭeśa — Deli Jovan je velika planina, međa između Negotinske Krajine i Poreča ◊ supt Guol sînt duauă saće rumîńeșć: Tanda șî Țîrnaĭka — pod Deli Jovanom su dva vlaška sela: Tanda i Crnajka ◊ Guolu pi kuamă ĭe o golaĭe, fara ńiś un fĭeļ đi verđeț — Deli Jovan je na hrbatu golet, bez ikakve vegetacije ◊ mama spuńa: am opḑăś đe ań, șî đi kînd țîn minće, nuoĭ Țrnaśeńi śuaka-sta kĭemăm Guol, akuma aud kă uńi iĭ ḑîk Dăļi-Ĭovan — baba je govorila: imam osamdeset godina, i otkad pamtim, mi Crnajčani ovo brdo zovemo „Gol”, sada čujem da ga neki zovu Deli-Jovan [Por.] ∞ guol		[Vidi]
4404	guost	gost	гост	guost (mn. guoșć) [akc. guost] (i. m.) — gost, zvanica ◊ guost ĭe insă kare vińe kemată la vro gostîĭe — gost je osoba koja dolazi pozvana na neku svečanost ◊ numa la prazńik ĭe bun să vină guost ńikemat, kă sa krĭađe kă pi ĭel ăl duśe prazńiku, șî ĭe aratare kă prazńiku ažută lu kasa-ĭa — samo na slavu je dobro da dođe nazvani gost, jer se veruje da njega dovodi slava, i znak je da slava pomaže toj kući ◊ înkinaśuńa la prazńik înśape ku „Ĭertaț, guoșć la masă!” — metanisanje na slavi počinje sa „Praštajte, gosti za sofrom!” [Por.]		[Vidi]
3257	guove	govie	млада	guove (mn. guovĭ) [akc. guove] (i. ž.) — mlada ◊ vuorba guove ĭe nuauă, a tunat în ļimba nuastră pi dupa ratu ku mńamțî — reč „gove” je nova, ušla je u naš govor negde posle rata s Nemcima ◊ guovĭa đi bătrîńață s-a kĭemat mirĭasă — mlada se nekad zvala „mirjasa” ♦ var. govĭe, gove, guovĭe ♦ sin. mirĭasă [Por.] ∞ nuntă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2184	gura lupuluĭ	gura-lupului	бесниче	gura lupuluĭ [akc. gura lupuluĭ] (sint.) — (bot.) besniče, škripavac (Digitalis lanata) ◊ gura lupuluĭ ĭe buĭađe ku fluarĭe kare la lume iĭ sa-m pare kî samînă la gura lupuluĭ kaskată — besniče je biljka sa cvetom koji se ljudima čini da liči na razjapljena vučja usta [Por.] ∞ gură		[Vidi]
2171	gura șărpilor	iarba-șarpelui	лисичина	gura șărpilor [akc. gura șărpilor] (sint.) — (bot.) lisičina, lisičji rep (Echium vulgare) ◊ gura șărpilor ĭe o buĭađe naltă, ku fluare vînîtă, kare samînă la gura șărpilor đeșkisă, ku ļimba skuasă — lisičina je visoka biljka sa plavim cvetom, koji liči na otvorena zmijska usta sa izbačenim jezikom [Por.] ∞ gură		[Vidi]
2170	gură	gură	уста	gură (mn. gurĭ) [akc. gură] (i. ž.) — 1. (anat.) usta, otvor na glavi kroz koji ljudi ili životinje unose hranu ◊ șćirb, n-are ńiś un đinće-n gură — krezub, nema nijedan zub u ustima 2. (geog.) ušće ◊ gura rîuluĭ — ušće reke ◊ gura văĭi — prošireni deo doline, na mestu gde se ona spaja sa većom dolinom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2707	gurguoĭ	gurgoi	шиљак	gurguoĭ (mn. gurguaĭe) [akc. gurguoĭ] (i. s.) — šiljak, kljun na opankama ◊ gurguoĭu ĭe vîru la opinkă đi pĭaļe — „gurgoj” je vrh kožnog opanka ◊ mi s-a rupt gurguoĭu la opinkă — pocepao mi se šiljak na opanku ◊ opinś ku gurguaĭe au sîrbi, rumîńi n-avut așa opinś — opanke sa šiljkom imaju Srbi, Vlasi nisu imali takve opanke ♦ up. opinkă [Por.]		[Vidi]
2706	guriță	guriţă	усташца	guriță (mn. guriță) [akc. guriță] (i. ž.) — 1. (dem.) ustašca, mala usta ◊ fećița mĭa are guriță dulśe — moje devojče ima slatka ustašca 2. (fig.) (folk.) poljubac ◊ mîndruța mĭ-a dat gurița — dragana mi je dala poljubac [Por.] ∞ gură		[Vidi]
3362	guridarĭ	vinicer	септембар	guridarĭ [akc. guridarĭ] (i. m.) — (kal.) (izob.) septembar ◊ guridarĭu ĭe luna a đi noă pi an, vrĭamĭa kînd s-a kuļes viĭa — guridar je deveti mesec u kalednaru, vreme kada se bralo grožđe ♦ / < guridă Por.] ∞ lună		[Vidi]
3353	guridă	aguridă	дивље грожђе	guridă (mn. guriḑ) [akc. guridă] (i. ž.) — (bot.) divlje grožđe (Vitis sylvestris) ◊ gurida ĭe un fĭeļ đi viĭe sîrbaćikă, kare dă pi duos, are buobe miś vînîće, kare kînd sa kuok sînt atîta akre đi gura sa strînźe đi tuot đi akrĭală — gurida je vrsta divljeg grožđa, koja raste po šumi, ima mala plava zrnca, koja su toliko kisela kad sazru da ti se usta sva stegnu od kiselosti ♦ up. strugur [Por.] ∞ viĭe		[Vidi]
3708	gurmaz	grumaz	потиљак	gurmaz [akc. gurmaz] (i. s.) ● v. grumaz [Por.]		[Vidi]
3354	gust	gust	укус	gust (mn. gusturĭ) [akc. gust] (i. s.) — (zast.) (nutr.) ukus ◊ ḑama ĭe bun gaćită, are gust bun — čorba je dobro spremljena, ima dobar ukus ◊ (u izr.) fara gust — bez ukusa ♦ sin. dulśață ♦ up. plak [Por.] ∞ gusta		[Vidi]
3352	gusta	gusta	пробати	gusta (ĭuo gust, ĭel gustă) [akc. gusta] (gl. p.) — (nutr.) probati, kusati hranu ili piće ◊ kînd sa gustă, sa ĭa numa kîta mînkare or bĭare în gură, sî sa vadă kum ĭe — kad se kusa, uzme se samo malo hrane ili pića u usta, da se vidi kakvo je ◊ măĭ đes sa gustă mînkarĭa pănă sa gaćiașće — najčešće se proba hrana dok se gotovi [Por.]		[Vidi]
3351	gustarĭ	agust	август	gustarĭ [akc. gustarĭ] (i. m.) — (kal.) (hip.) (izob.) avgust, (dosl.) „probalo” ◊ fînkă în agusta tuot sa gustă, aĭ batrîń a kĭemat luna đi uopt șî gustarĭ — pošto se u avgustu sve proba, stari su osmi mesec zvali i „probalo” ♦ / < gusta — probati ♦ up. agusta [Por.] ∞ lună		[Vidi]
3014	gușă	gușă ?	водени црв ?	gușă (mn. guș) [akc. gușă] (i. ž.) — (zool.) vodeni crv (Paragordius tricuspidatus) ◊ gușă ĭe vĭarme đin apă, alb, lung șî supțîre ka păru đin kap — vodeni crv je beo, dugačak i tanak kao vlat kose ◊ unđe traĭașće gușă, apa ĭe kurată — gde živi vodeni crv, voda je čista ◊ dakă uomu nu bagă sama șă bĭa vro gușă, puaće sî sa bulnavĭaskă, pă șî sî muară — ako čovek ne pazi i popije vodenog crva, može da se razboli, pa i da umre ◊ (ver.) kare nu bagă sam kînd bĭa apă đin vrun ogaš đin padure, șî bĭa gușă, iĭ sa faśe nuod pi gît, kare sa kĭamă gușă — ko ne vodi računa kad pije vodu sa šumskog potoka, i popije vodenog crva, napravi mu se čvor na vratu, koji se zove guša [Por.] ♦ dij. var. gușăĭ ♦ sin. șărpuț, tuortu tarturuĭ (Kobilje) [Stig] ∞ vlaș		[Vidi]
3033	gușăĭ	gușei ?	очни црв	gușăĭ (mn. gușăĭi) [akc. gușăĭ] (i. m.) — (zool.) očni crv (Loaloa ?) (Filaria bancrofti ?) (Paragordius tricuspidatus ?) ◊ (vet.) gușăĭi sa fak la viće în uoki, măĭ mult la vaś șî la buoĭ — očni crvi se javljaju kod stoke, najčešće kod krava i volova ◊ (med.) kînd a vaḑut gușăĭu în uokĭu buoluĭ, aĭ batrîń l-a ļegat țapîn în razbuoĭu dă potkovit, șî ku ļingura ĭ-a skuos uokĭu a fară; a prins gușăĭu ku aku șî la lupadat, a uokĭu a spalat ku mĭare, șî la prontuors înapuoĭ — kada su videli očnog crva u očima vola, stari su vola vezali čvrsto u potkivačkom ramu i kašikom mu vadili oko napolje; crva su hvatali iglom i bacali, a oko bi namazali medom i vratili nazad ♦ up. gușă ♦ sin. șărpuț, tuortu tarturuĭ [Stig] ∞ vlaș		[Vidi]
2920	gutîn	gutui	дуња (воћка)	gutîn (mn. gutîń) [akc. gutîn] (i. m.) — (bot.) dunja, voćka (Cydonia oblonga) ◊ am un gutîn în traiușa kășî, sađit înga đi paradĭeda — imam jednu dunju u dvorištu, posađenu još od pradede ◊ gutîn oltańit rođașće gutîńe marĭ, apruape la o kilă kîć-o gutîne — kalemljenja dunja rađa velike dunje, gotovo kilo po neka dunja ♦ up. gutînă Por.]		[Vidi]
2921	gutînă	gutuie	дуња (плод)	gutînă (mn. gutîńe) [akc. gutînă] (i. ž.) — (bot.) dunja, plod ◊ gutîna ĭe puama lu gutîn, galbină șî fakută ka para — dunja je plod voćke dunje, žute je boje nalik na krušku [Por.] ♦ dij. var. gutîĭe [Kmp.] ∞ gutîn		[Vidi]
1738	gužbă	gujbă	гужва	gužbă (mn. gužbĭe) [akc. gužbă] (i. ž.) — gužva, karika, veza od upletenog pruća, lijana, slame i sl. ◊ gužbă ĭe înpļećitură đi kurpiń ku kare s-a ļegat gardu — gužva je upletena lijana kojom su se vezivale ograde ◊ gužba îmļećită đi kurpiń vrodată a fuost un fĭeļ đi proțap, ļegatura întra plugu đi ļiemn șî źugu, kare l-a tras buoĭi — gužva upletena od lijana bila je nekada vrsta rude, veza između drvenoga pluga i jarma, koji su vukli volovi [Por.]		[Vidi]
2224	gușćiră	gușter	зелембаћ	gușćiră (mn. gușćerĭ) [akc. gușćiră] (i. ž.) — (ret.) (zool.) zelembać, zeleni gušter (Lacerta viridis) ◊ gușćira ĭe un fĭeļ đi șopîrlă; vĭarđe ĭe, traĭașće pi ļivĭeḑ șî pin buźakurĭ; manînkă guonź, kare ļi prinđe ku o ļimbă lungă — zelembać je vrsta guštera, zelene je boje, živi po livadama i budžacima; hrani se bubama, koje hvata dugačkim jezikom (Tanda) ◊ ku vrun parśel đin gușćiră a fakut aĭ batrîń kĭag: a omorît șopîrla, a luvat ś-a luvat đi la ĭa, a mistakat ku porîmb șî ku rînḑă đi mńiel, șă ku aĭa a-nkĭegat lapćiļi — sa nekim delom zelembaća stari su pravili sirište: ubijali su gušter, uzimali od njega šta su uzimali, mešali sa trnjinama i jagnjećim sirištem, i time podlivali mleko ♦ sin. șopîrlă vĭarđe (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
6165	gvint	ghivnet	навој	gvint (mn. gvinturĭ) [akc. gvint] (i. s.) — (tehn.) navoj, loza na zavrtnju ◊ đi vuorbă gvint aĭ nuoștri auḑît đi la Bufańi aĭ batrîń, lukrînd ku îĭ în rudńiśe — za reč gvint naši su čuli od starih Bufana, radeći sa njima u rudnicima ♦ sin. șăĭteĭe [Por.]		[Vidi]
3631	hală	hală	ала	hală [akc. hală] (i. ž.) (ret.) ● v. ală [Por.] ∞ ală		[Vidi]
5429	hat	hat	коњ	hat (mn. haturĭ) [akc. hat] (i. m.) — (folk.) konj, hat ◊ hatu tare ăl mîna, mjerźa hatu đe zbura șî la salkă ažunźa (đin đeskînćik) — hata jako teraše, hat mi prosto leteše i kod vrbe stizaše (iz bajalice) ♦ sin. kal, armasarĭ [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2479	hoĭ!	hoi!	хој!	hoĭ! (uzv.) — hoj! ◊ mînă buoĭ, șî zbĭară: „Hoĭ! Hoĭ”, rasună vaļa tuată — tera volove i viče: „Hoj! Hoj!”, odjekuje cela dolina [Por.]		[Vidi]
5875	ibomńiśi	ibovnici	љубависати	ibomńiśi (ĭuo ibomńiśesk, ĭel ibomńiśașće) [akc. ibomńiśi] (gl.) — ljubavisati, švalerisati se ◊ puot a ibomńiśi numa doă insă đin kare makra una ĭe kăsătorită — mogu ljubavisati samo dve osobe od kojih je makar jedna u braku ♦ sin. dragostî, țîńa [Por.] ∞ ĭubi		[Vidi]
5874	ibomńiśiĭe	ibovnicire	љубависање	ibomńiśiĭe (mn. ibomńiśiĭ) [akc. ibomńiśiĭe] (i. ž.) — ljubavisanje, švaleracija ◊ uarkă batrînă, da nu sa lasă đi ibomńiśiĭe — matora drtina, ali švaleraciju ne ostavlja ◊ ibomńiśiĭa ĭe dragosta pitulată — švaleracija je tajna ljubav ♦ sin. fućeriĭe [Por.] ∞ ĭubi		[Vidi]
5876	ibuomńik	ibovnik	љубавник	ibuomńik (mn. ibuomńiś) [akc. ibuomńik] (i. m.) — ljubavnik ◊ muĭare frumuasă kare n-are ibuomńik ĭe ka buĭađa fara fluare — lepa žena koja nema ljubavnika je kao biljka bez cveta ♦ sin. draguț, futaș [Por.] ∞ ĭubi		[Vidi]
5877	ibuomńikă	ibovnică	љубавница	ibuomńikă (mn. ibuomńiśe) [akc. ibuomńikă] (i. ž.) — ljubavnica ◊ tuot barbatu în ań sa labdă kă are or a avut o gramadă đi ibuomńiśe — svaki muškarac u godinama hvali se da ima ili da je imao gomilu ljubavnica ♦ sin. ĭubită, draguță [Por.] ∞ ĭubi		[Vidi]
2486	iț	iţ	цуг	iț (mn. ițurĭ) (i. s.) — cug; ubrzanje, brzina; bocka, bockanje ◊ fă fuoku, dăĭ iț la kazan să fĭarbă țuĭka măĭ ĭuta — pojačaj vatru, ubrzaj kazan da se rakija brže ispeče ◊ kînd vrunu la prazńik țîńe bardaku ku rakiĭe, șî puvestîașće, aĭ-lalalț zbĭară: „Lasî-će đi povĭeșć, numa dăĭ un iț, șî mînă bardaku-nainće!” — kada neko na slavi drži bardak sa rakijom, i priča, ostali mu dobacuju: „Mani se priča, nego cugni, i teraj bardak dalje!” ◊ la buou kare sa traźe ļenuos, iĭ daĭ un iț sî trîkńaskă, șî sî sa ĭuțîaskă — volu koji se lenjo vuče, udariš jednu bocku da se trgne i ubrza ◊ șporĭetu nu kuaśe, kă n-are iț bun — šporet ne peče dobro, jer nema dobar cug ♦ akcenat množine: ițurĭ [Por.]		[Vidi]
2614	iț	iţ	нит	iț1 (mn. iță, îțurĭ) (i. ž.) — (tehn.) nit, konac; žica pređe ◊ un laț, un uokĭ la iță lu razbuoĭ sa kĭamă iț — jedna omča, jedno okce na nitima razboja, zove se nit ◊ kînd sa nuvađiașća urḑala pin ițăļi lu razbuoĭ, sa ĭa kîći un iț ku źeĭśtu, ăĭ sa kaskă lațu, șî sa trĭaśe o žîță lu baćală pin ĭel — kad se navodi osnova kroz niti na razboju, uzme se prstom jedna nit, napravi se zev u omči, i kroz njega se provuče žica osnove ♦ akcenat množine: ițurĭ ♦ up. iță [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2503	iță	iţă	нити	iță (mn. iță) [akc. iță] (i. ž.) — (tehn.) niti, deo tkačkog razboja ◊ iță sînt ață ļegaće în lață, kare sînt înșîraće pi doa bîće, bagaće pin kîpatîńiļi lu lață — niti su konci uvezani u omče, koje su nanizane na dva štapa, provučena kroz krajeve omči ◊ bîtu kare ĭe bagat đintr-o parće în lațu lu iță sa kĭamă fuśiĭu đi iță — štap koji se provlaći kroz jedan kraj omče na nitima, zove se nitnjača ◊ razbuoĭu puaće să aĭbă đi la doă pănă la șasă iță, număru luor mĭarźe dupa fĭeļu đi țasut — razboj moža da ima od dve do šest niti, njihov broj zavisi od vrste tkanja ◊ đi la fuśiu đisupra, ițăļi sînt ļegaće đi brîglarĭu lu iță, da đi la-l đi žuos sînt ļegaće ku talpițîļi — sa gornje nitnjače, niti su vezane za prečagu, a sa donje vezane su za potplace ◊ lukru lu iță a fuost kînd țîsatuarĭa kalkă pi talpiță să sa skimbĭe, șî sî fakă ruost la urḑală, đi sî puată să trĭakă sovĭeĭka pin ĭa — posao niti bio je da se smenjuju kad tkalja nagazi potplace, i da prave zev u osnovi, da bi mogla da prođe snovaljka kroz nju [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
3541	Iginat	Ignat	Игњатијевдан	Iginat [akc. Iginat] (i. m.) — (kal.) Ignjatijevdan, Tucindan ◊ Iginatu în vrĭamĭa nuastră kađe a duoĭļa ḑî dupa Anol Nou — Ignjatijev dan u naše vreme pada drugog dana Nove Godine ◊ la Iginat đi kînd lumĭa rumîńi taĭe puorku — na Ignjatijevdan od kad je sveta Vlasi kolju svinju ♦ var. Igńat (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2187	Igļika	Iglica	Јаглика	Igļika (mn. Igļiśe) [akc. Igļika] (i. ž.) — (antr.) Jaglika, žensko ime, floronim ◊ la nuoĭ ĭastă o muĭarĭe ku nume Igļika, dat dupa fluare igļiśauă; la karće ĭe skrisă Jaglika — kod nas ima jedna žena koja se zove Iglika, ime dato prema cvetu jaglike; kršteno ime joj je Jaglika [Por.] ∞ igļiśauă		[Vidi]
2186	igļiśauă	aglică	јаглика	igļiśauă (mn. igļiśiaļe) [akc. igļiśauă] (i. ž.) — (bot.) jaglika (Primula elatior Hill) ◊ igļiśaua dă primovara măĭ întîń — jaglika prva niče u proleće ◊ igļiśauă ĭe fluare frumuasă, șî dupa ĭa a dat șî numĭe pi la fĭaće, Igļika — jaglika je lep cvet, i po njoj su davali i imena devojčicama, Jaglika ♦ var. igļiśiauă [Por.]		[Vidi]
3709	Igńat	Ignat	Игњатијевдан	Igńat [akc. Igńat ] (i. m.) ● v. Iginat [Por.]		[Vidi]
3390	iĭ	ei	они	iĭ (zam.) — oni ◊ iĭ nu-s rumîń đin parća nuastră, iĭ vorbĭesk alt graĭ, ama ĭară pućem ńi înțăļeźa — oni nisu Vlasi iz našeg kraja, oni govore drugo narečje, ali se opet možemo razumeti ◊ a mĭers ku iĭ la șkuală — išao je s njima u školu ◊ nu s-a ćemut đi iĭ ńiśkînd — nije se bojao njih nikada ◊ vĭeḑ đi iĭ, kă iĭ sînt miś — pazi na njih, jer su oni mali ◊ đi iĭ ļi drag lu toț — njih svi vole ♦ var. ĭeĭ ♦ up. ĭaļe (ž.r.) — one [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
4099	ikļan	viclean	мудар	ikļan (ikļană) (mn. ikļeń, ikļańe) [akc. ikļan] (prid.) — mudar, bistar; promućuran ◊ uom ikļan pazĭașće bińe śe vorbĭașće — mudar čovek pazi dobro šta govori [GPek]		[Vidi]
5873	ikńet	icnet	дахтање	ikńet (mn. ikńeturĭ) [akc. ikńet] (i. s.) — dahtanje ◊ la ḑîkatuarĭe pļină đi uoĭ, s-auđe numa ikńetu uoiluor — na plandištu punom ovaca, čuje se samo ovče dahtanje ♦ var. ikńală [Por.] ∞ ikńi		[Vidi]
5872	ikńi	icni	дахтати	ikńi (ĭuo ikńesk, ĭel ikńașće) [akc. ikńi] (gl.) — dahtati ◊ uoĭļi ikńesk kînd ĭe mare zîpușală — ovce dahću kad je velika vrućina ♦ sin. gîfai [Por.]		[Vidi]
25	iļiļak	liliac	јоргован	iļiļak (mn. iļiļaś) [akc. iļiļak] (i. m.) — 1. (bot.) jorgovan (Syringa) ◊ muĭerļi s-a dus să kuļagă iļiļak — žene su otišle da beru jorgovan 2. (ornit.) slepi miš (Plecotus auritus, Nyctalus noctula) ◊ kopiĭi s-a dus în pĭeșćiră, să prindă iļiļaś — deca su otišla u pećinu, da hvataju slepe miševe [Por.] up. pîtpalak	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5146	ima	ima	прљати	ima (ĭuo im, ĭel imă) [akc. ima] (gl. p. ref.) — prljati ◊ ļ-a spus parințî să nu sa ime, iĭ s-a imat ka puorśi, numa ĭuo m-am pazît să nu ma im — rekli im roditelji da se ne prljaju, oni se isprljali kao svinje, samo sam se ja čuvao da se ne isprljam ♦ sin. morśiļi [Por.] ∞ imală		[Vidi]
5147	imală	imală	блато	imală (mn. imălurĭ) (i. ž.) — blato; prljavština; nečistoća ◊ a trekut pin morśilă, ș-a tunat în kasă ku imală pi opinś — prošao je kroz kaljugu, i ušao u kuću sa blatom na opankama ◊ țuaļiļi lukratuare sa spală đi sî sa dubuare imala đi pi ĭaļe — radna odeća se pere da bi se skinula prljavština sa njih ♦ sin. morśilă [Por.]		[Vidi]
6270	imańe	avere	посед	imańe (mn. imăń) [akc. imańe] (i. ž.) — posed, imovina ◊ imańa lu un stapîn kuprinđe tuota averĭa aluĭ la kare ĭel plaćașće porĭezu — imovina jednog domaćina obuhvata sav njegov posed na koji on plaća porez ♦ sin. averĭe, moșîĭa [Por.]		[Vidi]
6254	imitra	altmintrelea	другачије	imitra [akc. imitra] (pril.) ● var. aĭmintrĭa		[Vidi]
5148	imuos	imos	прљав	imuos (imuosă) (mn. imuoș, imuasă) [akc. imuos] (prid.) — prljav; blatnjav ◊ apa nuĭe skumpă, șă n-ar trăbuĭa ńima să ĭasă imuos în lume — voda nije skupa, i ne bi trebalo niko da izlazi prljav među ljude ♦ var. imat [Por.] ∞ imală		[Vidi]
5145	in	in	лан	in (mn. inurĭ) (i. s.) — (bot.) lan (Linum usitatissimum) ◊ đin in s-a țasut pînḑă đi kimĭeș — od lana se tkalo platno za košulje ◊ pînḑă đi in ĭe mult măĭ muaļe đikît a đi kîńipă — laneno platno je mnogo mekše od konopljinog ♦ up. kîńipă [Por.]		[Vidi]
3379	insă	ins	особа	insă (mn. inș) [akc. insă] (i. s.) — osoba, čovek ili žena ◊ a trĭekut pi drum o insă ńikunoskută — prošla je putem jedna nepoznata osoba ◊ a veńit ńișći inș đi la vaļe, nu sa batură la nuoĭ, numa spusîră kî sînt ńigustuorĭ kare sa duk vrunđiva la bîlś — došli su neki ljudi sa istoka, nisu navraćali kod nas, samo rekoše da su trgovci koji putuju nekuda na vašar ◊ đi insă muĭerĭaskă, șî kănd ĭe una, șî kînd sînt măĭ mulće, tot una sa ḑîśe - insă: vaḑuĭ o insă muĭerĭaskă, vaḑuĭ o gramadă đi insă muĭerĭeșć — za žensku osobu, i kad je jedna, i kad ih je više, isto se kaže - insa: video sam jednu žensku osobu (o insă, video sam gomilu ženskih osoba (o gramadă đi insă) [Por.]		[Vidi]
3558	ińel	inel	прстен	ińel (mn. ińaļe) [akc. ińel] (i. s.) — prsten ◊ ińel đi aur — prsten od zlata ◊ ińel đi arźint — prsten od srebra ◊ ińel ku pĭatră skumpă — prsten sa dragim kamenom [Por.]		[Vidi]
6433	ińelarĭ	inelar	прстењак	ińelarĭ (mn. ińelarĭe) (i. m.) — (anat.) prstenjak ◊ ińelarĭu ĭe źeĭśt la mînă la kare sa puartă îńelu — prstenjak je prst na ruci na kome se nosi prsten [Por.] ∞ źeĭśt		[Vidi]
3559	ińeluș	ineluș	прстенчић	ińeluș (mn. ińelușă) [akc. ińeluș] (i. s.) — (dem.) prstenčić ◊ a kumparat la bîlś đi la sarafĭ un ińeluș ĭepćin, la dat la fećiță să-l pună la źeĭśtu papușî — kupio na vašarau od prstendžija jeftin prstenčić, i dao ga kćerkici da ga stavi svojoj lutkici na prst ♦ var. ińeluț [Por.] ∞ ińel		[Vidi]
5040	ińiĭe	inie	иње	ińiĭe [akc. ińiĭe] (i. ž.) — inje ◊ kînd ĭe źer slab, sa prinđe pră apă numa kîta ińiĭe, ka arćiĭa dă supțire — kad je slab mraz, nahvata se na vodi samo malo inja, tanko ko papir [Mlava]		[Vidi]
5041	ińiĭe	inie	иње	ińiĭe [akc. ińiĭe] (i. ž.) — inje ◊ kînd ĭe źer slab, sa prinđe pră pomînt numa kîta ińiĭe, ka arćiĭa dă supțîre — kad je slab mraz, nahvata se na zemlji samo malo inja, tanko ko papir ♦ up. brumă [Mlava]		[Vidi]
6469	iriĭan	hrean	рен	iriĭan (i. m.) — (bot.) ren (Armoracia rusticana) ◊ la Rumîńi nuoștri, iriĭanu ĭe buruĭană đin građină — kod naših Vlaha, ren je baštenska biljka ◊ la iriĭan sa manînkă numa rîdaśina — od rena se jede samo koren ◊ iriĭanu sa manînkă numa să đișkidă pofta — ren se jede samo da otvori apetit ◊ iriĭanu ĭe ĭuće, șă ĭuțala luĭ dă pi nas — ren je ljut, i njegova ljutina izbija na nos [Por.]		[Vidi]
6160	irikuob	erete	кобац	irikuob (mn. irikuobĭ) [akc. irikuob] (i. m.) — (ornit.) kobac (Falco subbuteo) ◊ pasîrĭe kare in alće părț sa kĭamă arĭaće or uļ gainarĭ, în Sîgă sa kĭamă irikuob — ptica koja se u drugim krajevima zove arjaće ili ulj gainar, i Sigama se zove irikob ◊ irikuob ĭe kîta măĭ mare dă kît śoara, șî sa arańiașće ku păsîrĭ miś, ku șopîrļe șî șărpĭ, da fură șî puĭ dă gaiń dîn avļiĭa kășî — kobac je malo veći od vrane, a hrani se mali pticama, gušterima i zmijama, a krade i piliće kokošaka iz kućnog dvorišta ♦ sin. arîăț [Crn.] [Kmp.] ♦ sin. uļ gainarĭ [Por.] ∞ uļ		[Vidi]
3649	iriuș	coricov	киселица	iriuș [akc. iriuș] (i. m.) ● v. ariuș [Por.]		[Vidi]
4205	iroplan	aeroplan	аероплан	iroplan [akc. iroplan] (i. m.) ● v. ăroplan [Por.] ∞ ăroplan		[Vidi]
1677	isă	isa	зорт	isă (mn. isurĭ) [akc. isă] (i. ž.) — (izob.) zort, frka, stiska; žurba ◊ sî-ĭ măĭ dăm o isă, pă sî ńi duśem la ođină — da udarimo još jedan zort, pa da odemo na odmor ♦ sin. vrau, iț [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2799	Isîkovĭan	Isâcovean ?	Јасиковљанин	Isîkovĭan (mn. Isîkovĭeń) [akc. Isîkovĭan] (i. m.) — Jasikovljanin, stanovnik sela Jasikovo u opštini Majdanpek ◊ m-am kunoskut ku un Isîkovĭan ćinîr pi vuoz đi Măĭdan — upoznao sam jednog mladog Jasikovljanina u vozu za Majdanpek ◊ Isîkovĭană — Jasikovljanka ◊ am nuoră Isîkovĭană — imam snajku Jasikovljanku ♦ var. inov. Ĭesîkovĭan [GPek] ∞ Isîkuva		[Vidi]
2798	Isîkuva	Isâcova ?	Јасиково	Isîkuva [akc. Isîkuva] (i. ž.) — (ojk.) Jasikovo, vlaško selo u oštini Majdanpek ◊ Isîkuva ĭe sat răsfirat — Jasikovo je raštrkano selo ◊ la popiso-l đi la urmă (în anu 2011), satu avut 582 đi inș, đin iĭ sîrbĭ 185, da rumîń 363, 34 đi inș n-a spus śe sînt — na zadnjem popisu (2011 godine) selo je imalo 582 stanovnika, 185 Srba i 363 Vlaha; 34 lica se nije izjasnilo šta su ◊ satu ĭe raspînćiku drumuluĭ đi la Măĭdan la Vlauļa, șî đi Lazńița în Omuoļ — selo je raskršće puteva od Majdanpeka za Vlaole, i Laznicu u Homolju ◊ numiļi satuluĭ ĭe srbĭesk, dat dupa ļiemn „ĭasika”, pu rumîńașće „pluop trămuratuorĭ” — ime sela je srpsko, dato prema drvetu „jasika”, na vlaškom „plop tremurator” ♦ var. inov. Ĭesîkova [GPek]		[Vidi]
1548	iskaļi	iscăli	потписати	iskaļi (ĭuo ma iskaļiesk, ĭel sa iskaļiașće) [akc. iskaļi] (gl. p. ref.) — (zast.) potpisati, pismeno potvrditi ♦ var. skr. skaļi ◊ nu șću sî skriu, șî m-am skaļit ku źeĭśtu — ne znam da pišem, pa sam se potpisao prstom ◊ nu iskaļi fiĭe-śe pănă nu śećieșć bińe śi ĭe — ne potpisuj ništa, dok dobro ne pročitaš šta je ◊ l-a prins đi martur, ama ĭel a spus kă nu iskaļiașće ńimika la fața luokuluĭ, pănă nu ažung źindari — uzeo ga je za svedoka, ali on je rekao da ne potpisuje ništa na licu mesta, dok ne stignu žandari ◊ vuorba „iskaļi” șî đe mult a fuost rară, kă aĭ batrîń ńiś n-avut multă trĭabă ku skripsuoriļi — reč „potpisati” je i ranije bila retka, jer stari nisu ni imali mnogo posla sa pisanijama [Por.]		[Vidi]
4604	iskaļit	iscălit	потписивање	iskaļit1 (mn. iskaļiturĭ) [akc. iskaļit] (i. s.) — (zast.) potpisivanje, overavanje ◊ dupa rat, adunat părtizańi găzdoćińiļi la un luok, șî ĭ-a mînat gramadă la iskaļit să tuńe-n kolkuoz — posle rata, pokupili partizani gazde na jedno mesto, pa ih terali na kolektivno potpisivanje ulaska u zadrugu ◊ moșu Pau nu s-a dus la iskaļito-la, ș-a fuost o lună đi ḑîļe la-nkisuare — čiča Pau nije otišao na to potpisivanje, pa je bio mesec dana u zatvoru [Por.] ∞ iskaļi		[Vidi]
4605	iskaļit	iscălit	потписан	iskaļit2 (iskaļită) (mn. iskaļiț, iskaļiće) [akc. iskaļit] (prid.) — (zast.) potpisan, overen ◊ kînd ĭ-a fakut đirĭept pi moșîĭe, tatî-su a fuost tare bolnau, șî nu ĭ-a lasat ńiś o arćiĭe iskaļită ku mîna luĭ — kada mu je zaveštao imanje, otac je bio teško bolestan, pa mu nije ostavio nikakav papir potpisan sopstvenom rukom ◊ tuată arćiĭa đi la țară trabe să fiĭe iskaļită — svaki papir od države treba da bude overen ♦ supr. ńiiskaļit [Por.] ∞ iskaļi		[Vidi]
3280	iskaļitură	iscălitură	потпис	iskaļitură (mn. iskaļiturĭ) [akc. iskaļitură] (i. ž.) — (zast.) potpis, overa ◊ ĭ-a dus o rașăńe fara iskaļitură, șî ĭel n-a vrut s-o primĭaskă — doneli mu rešenje bez potpisa, i on nije hteo da ga primi [Por.] ∞ iskaļi		[Vidi]
2758	ispravi	isprăvi	завршити	ispravi (ĭuo ispravĭesk, ĭel ispravĭașće) [akc. ispravi] (gl. p. ref.) — završiti, svršiti neku radnju ◊ vin, kum ispravĭesk ku lukru — dolazim, čim završim sa poslom ◊ am ispravit lukru, akuma uđinăm — završili smo posao, sada odmaramo ♦ sin. gaći [Por.]		[Vidi]
2768	ispravit	isprăvit	завршен	ispravit (ispravită) (mn. ispraviț, ispraviće) [akc. ispravit] (prid.) — (za posao) završen, svršen, okončan ◊ lukru înga nuĭe ispravit, da îĭ s-a dus la kasă — posao još nije završen, a oni su otišli kući ◊ kusîtura ispravită, a ramas numa bumbi sî sa prindă — šivenje je završeno, ostala su samo dugmad da se prišiju ◊ (izr.) a ispravit griža — prebrinuo brigu ♦ sin. gaćit, sfîrșît [Por.] ∞ ispravi		[Vidi]
3624	iś	aici	овде	iś (pril.) ● v. aiś [Buf.] ∞ aiś		[Vidi]
4989	ivenk	vâslă	евењка	ivenk (mn. ivenkurĭ) [akc. ivenk] (i. s.) — (bot.) evenjka, venjka ◊ ivenk sa kĭamă krĭenguța đi viĭe ku doĭ-triĭ strugurĭ, taĭată đin bușćan șî atîrnată supt strĭeșînă sî sa ușće đi ĭarnă — evenjka je grančica sa dva-tri grozda, odsečena iz čokota i stavljena pod strehu da se suši za zimu [Por.] ♦ dij. sin. vîzlă [Tim.] ∞ vîzlă		[Vidi]
3618	izafla	afla	налазити	izafla [akc. izafla] (gl.) ● v. afla [Por.]		[Vidi]
3763	izbiś	bici	бич	izbiś [akc. izbiś] (i. s.) ● v. biś [Por.]		[Vidi]
5926	izbînđi	izbândi	избити	izbînđi (ĭuo izbînđesk, ĭel izbînđașće) [akc. izbînđi] (gl.) — izbiti, ispasti; nalikovati ◊ kopilo-sta a izbînđit la dĭedî-su înpiśuare — ovo dete je ispalo nalik na rođenog dedu ◊ veńiĭ ku ińima pļină, kă tuot a izbînđit ka-n vis — dođoh punog srca, jer je sve ispalo kao u snu ♦ var. izbinđi [Por.]		[Vidi]
6381	izdat	izdat	иzдат	izdat (mn. izdaće) (i. s.) — (med.) izdat, infarkt ◊ izdatu ĭe buala ińimi, kînd pi uom ăl lovĭașče-n pĭept, șî ĭel krapă đintr-odată — izdat je bolest srca, kad čoveka cepne u grudima, i on umre naprasno ◊ đeskînćiku đi izdat înśape ku „fuź izdaće, blîstamaće” — bajalica od izdata počinje sa „bež izdate prokleti” [Por.]		[Vidi]
5751	izgori	izgorî	упалити се	izgori (ĭuo izgorĭesk, ĭel izgorĭașće) [akc. izgori] (gl. p. ref.) — (zast.) (o semenju) upaliti se ◊ kînd marunțîșu sa săśiră ńidokuopt, or sa puńe în ambarĭ uđiluos, buobiļi izgorĭesk — kad se žitarice požanju nedozrele, ili se u ambar stave vlažne, zrnevlje se upali ♦ sin. aprinđe [Por.]		[Vidi]
5092	izlaz	izlaz	испаша	izlaz (mn. izlazurĭ) [akc. izlaz] (i. s.) — ispaša, popaša; pašnjak; izlaz za stoku ◊ izlaz ĭe luok unđe pask vićiļi — ispaša je mesto gde pase stoka ◊ rumîńi aĭ batrîń kînd sa kăsătorit aiśa, s-a uĭtat să fiĭe apa apruape, șă să fiĭe đestul izlaz đi viće — kad su se stari Vlasi naseljavali ovde, gledaliu su da bude voda blizu, i da bude dovljno ispaše za stoku ♦ sin. pașćuńe [Por.]		[Vidi]
6245	izlik	arcadă	лук	izlik (mn. izliś) [akc. izlik] (i. m.) — luk na zgradi, arkada ◊ găžđiļi pin saće avut kăș ku ćindă ku izliśe — bogataši po selima imali su kuće sa tremom sa arkadama ♦ sin. ark, svuod [Por.]		[Vidi]
4020	izmĭană	izmană	гаће	izmĭană (mn. izmĭańe) (i. ž.) — gaće ◊ Rumîńi saćańi aĭ batrîń, ka șî Sîrbi saćańi đin vrĭamĭa-ĭa, n-a purtat izmĭańe, ńiś uamińi, ńiś muĭeriļi — stari Vlasi seljaci, kao i Srbi seljaci toga vremena, nisu nosili gaće, ni muškarci, ni žene [Por.]		[Vidi]
3187	izvuon	izvon	звоно	izvuon (mn. izvuańe) [akc. izvuon] (i. s.) — zvono ◊ izvuon ĭe kluopît đi aramă, kare sa atîrnă la viće la gît — zvono je mesingana klepetuša, koja se kači stoci oko vrata ◊ izvuonu ĭe đi aramă, da kluopîtu đi fĭer — zvono je od mesinga, a klepetuša od gvožda ♦ up. kluopît [Por.] ♦ dij. sin. tuś (Manastirica, Ključ) [Pad.] ∞ kluopît		[Vidi]
4879	ișîtoare	ieșitoare	клозет	ișîtoare (mn. ișîtorĭ) [akc. ișîtoare] (i. ž.) — klozet ◊ ișîtoarĭa a fuost afară, aproape đi kasă — klozet je bio napolju, u blizini kuće ♦ sin. kăkaĭnă (Kladušnica) [Dun.]		[Vidi]
5885	îmbata	îmbăta	опити	îmbata (ĭuo îmbăt, ĭel îmbată) [akc. îmbata] (gl. p. ref.) — opiti, napiti ◊ sa îmbată ĭuta, đestul iĭ numa doă-triĭ parușăļe — brzo se opije, dovoljno mu je samo dve-tri čašice ◊ a rașît țapîn sî sa îmbĭaće ka kurka — čvrsto je rešio da se napije kao ćurka ♦ var. înbata [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
5887	îmbatare	îmbătare	опијање	îmbatare (mn. îmbatărĭ) [akc. îmbatare] (i. ž.) — opijanje, pijanstvo ◊ îmbatarĭa ĭe urîtă învățatură, tare grĭa buală — pijanstvo je ružna navika, jako teška bolest ♦ var. înbatare [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
5886	îmbatat	îmbătat	опијен	îmbatat (îmbatată) (mn. îmbataț, îmbataće) [akc. îmbatat] (prid.) — opijen ◊ n-a sîmțît ńimika kînd la taĭat duolturi, k-afuost îmbatat — nije osetio ništa kad su ga operisali doktori, jer je bio opijen ♦ var. înbatat [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
2997	îmbătrîńi	îmbătrîni	остарити	îmbătrîńi (ĭuo îmbătrîńiesk, ĭel îmbătrîńiașće) [akc. înbătrîńi] (gl. p. ref.) — ostariti, postati star ◊ parințî mĭ-a îmbătrîńit, nu măĭ puot să lukrĭe, da ĭuo nu puot sî vîăd đi iĭ — roditelji su mi ostarili, ne mogu više da rade, a ja ne mogu da brinem o njima ♦ var. înbătrîńi [Por.] ∞ batrîn	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6066	îmbla	îmbla	кретати се	îmbla [akc. îmbla] (gl. p. ref.) — ● v. umbla [Por.] ∞ umbla		[Vidi]
1516	îmblînḑî	îmblânzi	питомити	îmblînḑî (ĭuo îmblînḑîăsk, ĭel îmblînḑîașće) [akc. înblînḑî] (gl. p.) — pitomiti, činiti pitomim; pripitomiti ◊ purśelo-l sîrbaćik sa îmblînḑîașće ļesńe — divlje prase se lako pripitomi ♦ var. înblînḑî [Por.] ∞ blînd		[Vidi]
5888	îmbrațîșa	îmbrățișa	загрлити	îmbrațîșa (ĭuo îmbrațîșăḑ, ĭel îmbrațîșaḑă) [akc. îmbrațîșa] (gl. p. ref.) — zagrliti ◊ nu s-a vaḑut mult, șî kînd s-a-ntîńit, așa đi tare s-a îmbrațîșat đi uasîļi ļ-a pokńit — nisu se videli dugo, i kad su se sreli, tako su se jako zagrlili da su im kosti pucale ♦ var. înbrațîșa [Por.] ∞ braț		[Vidi]
5889	îmbrațîșare	îmbrățișare	грљење	îmbrațîșare (mn. îmbrățîșărĭ) [akc. îmbrațîșare] (i. ž.) — grljenje ◊ dakă ļi va fi pi vuoĭe îmbrațîșarĭa, parințî n-o sî-ĭ puată opri — ako im bude po volji grljenje, roditelji ih neće moći sprečiti ♦ var. înbrațîșare [Por.] ∞ braț		[Vidi]
5890	îmbrațîșat	îmbrățișat	загрљен	îmbrațîșat (îmbrațîșată) (mn. îmbrațîșaț, îmbrațîșaće) [akc. îmbrațîșat] (prid.) — zagrljen ◊ măĭ întîń s-a batut, da piurmă a veńit la kasă îmbrațîșaț ka frațî — prvo su se tukli, a posle su dišli kući zagrljeni kao braća ♦ var. înbrațîșat [Por.] ∞ braț		[Vidi]
5881	îmbraka	îmbrăca	облачити	îmbraka (ĭuo îmbrak, ĭel îmbrakă) [akc. îmbraka] (gl. p. ref.) — oblačiti, odevati ◊ ĭarnă kînd pļakă la drum, uomu trăbe sî sa îmbraśe bińe — zimi kad polazi na put, čovek treba da se obuče dobro ◊ đi lukru uomu îmbrakă țuaļe purtarĭață — za posao čovek oblači radno odelo ♦ var. înbraka ♦ sin. aćeĭa ♦ supr. đizbraka [Por.]		[Vidi]
5882	îmbrakat	îmbrăcat	одевање	îmbrakat1 (mn. îmbrîkaturĭ) [akc. înbrakat] (i. s.) — odevanje, oblačenje ◊ muma n-a-nśeput la vrĭame ku îmbrakatu kopiĭiluor, șî iĭ s-a amînatat đi șkuală — majka nije počela na vreme sa oblačenjem dece, i ona su zakasnila za školu ♦ var. înbrakat [Por.] ∞ îmbraka		[Vidi]
5883	îmbrakat	îmbrăcat	одевен	îmbrakat (îmbrakată) (mn. îmbrakaț, îmbrakaće) [akc. înbrakat] (prid.) — odeven, obučen ◊ la visaļiĭe tuoț s-a duk îmbrakaț în țuaļe nuoĭ — na veselje svi idu obučeni u nova odela ♦ var. înbrakat [Por.] ∞ îmbraka		[Vidi]
5884	îmbrîkamînt	hainele	одело	îmbrîkamînt (mn. îmbrîkamînće) [akc. îmbrîkamînt] (i. s.) — odelo ◊ îmbrîkamînt kuprinđe tuot śe uomu înbrakă: đi la kimĭașă șî izmĭańe, pănă la burkă șî kaśulă — odelo čini sve što čovek oblači: od košulje i gaća, do kaputa i šubare ◊ afară ĭe tare frig, da ĭel a pļekat ku îmbrîkamînt supțîre — napolju je jako hladno, a on je pošao u tankoj odeći ♦ var. înbrîkamînt [Por.] ∞ îmbraka		[Vidi]
5906	îmbuka	îmbuca	загристи	îmbuka (ĭuo îmbuk, ĭel îmbukă) [akc. îmbuka] (gl. p.) — zagristi, gutati ◊ uomu îmbukă kînd înțapă đințî-n bukatură đi mînkare — čovek zagrize kad zarije zube u zalogaj hrane ♦ var. înbuka [Por.] ∞ bukă		[Vidi]
5907	îmbukatură	îmbucătură	залогај	îmbukatură (mn. îmbukaturĭ) [akc. îmbukatură] (i. ž.) — zalogaj, komad hrane ◊ a luvat îmbukatură prĭa mare, șî sa-ńekat ku ĭa — uzeo je preveliki zalogaj, i zadavio se njime ♦ var. înbukatură ♦ var. bukatură [Por.] ∞ bukă		[Vidi]
6124	îmburița	îmburința	нагнути се	îmburița (ĭuo ma îmburiț, ĭel sa îmburiță) [akc. îmburița] (gl. p. ref.) — (o položaju) nagnuti se, sagnuti se ◊ sa ḑîśe đi vrunu kă sa îmburiță kînd lukră śuava ku kapu apļekat — kaže se za nekog da se naginje kad nešto radi pognute glave ◊ dodăm kila-ĭa, s-o măĭ îmburiț odată — dodaj mi tu flašu, da je još jednom nagnem ♦ var. înburița [Por.]		[Vidi]
4945	împaka	împăca	мирити	împaka (ĭuo împăk, ĭel împakă) [akc. împaka] (gl. p. ref.) — miriti, izmiriti, pomiriti ◊ tuota ḑîua numa sa svađesk, nu-ĭ măĭ împakă ńiś draku — ceo dan samo se svađaju, neće ih pomiriti ni đavo ◊ spuńe kă nu vrĭa să ńi împakăm fara bań — kaže da neće da se mirimo bez para ♦ var. înpaka [Por.] ∞ paśe		[Vidi]
3858	împalma	împelma	смешати	împalma (ĭuo împălmĭеḑ, ĭel împalmĭаḑă) [akc. împalma] (gl.) — smešati, pomešati ◊ împalmĭaḑă sa ḑîśe kînd mistakăm śeva bun, śe n-avĭem đi ažuns, ku śeva măĭ rău, ś-avĭem đestul — smešavati se kaže kad mešamo nešto dobro, što nam ne dostiže, sa nečim lošijim, čega imamo dovoljno ◊ fîn muśeḑît vićiļu nu manînkă, ama kînd ăl împalmĭeḑ ku kîta đ-al bun, ăl manînkă tuot — buđavo seno stoka ne jede, ali kad se pomeša sa malo dobrog sena, pojede ga svog ♦ var. pĭelmeḑa (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
6345	împarațîĭe	împărăție	царство	împarațîĭe (mn. împarațîĭ) (i. ž.) — carstvo, carevina ◊ împarațîĭa ĭe țara kare o stapîńaḑă împaratu — carevina je zemlja kojom upravalja car [Por.] ∞ împarat		[Vidi]
6343	împarat	împărat	цар	împarat (mn. împaraț) (i. m.) — (folk.) car, vladar, imperator ◊ împarat ĭe vuorbă batrînă kare măĭ mult s-a pastrat pin povĭeșć kopilarĭeșć, șă pin kînćiśe batrîńe śe ļ-a kîntat lîutari pi lă șîḑîtuorĭ — car je stara reč koja se najviše očuvala u dečjim bajkama, i u starim pesmam koje su pevali lautari na sedeljkama ♦ sin. țar, kraļ [Por.]		[Vidi]
5511	împarțî	împărți	делити	împarțî (ĭuo împart, ĭel împarće) [akc. împarțî] (gl. p. ref.) — deliti, podeliti, izdeliti ◊ sa împarće śuava kînd đin îtrĭeg faś parśaļe — deli se nešto kad od celine praviš delove ♦ var. înparțî ♦ skr. parțî [Por.]		[Vidi]
5513	împarțîre	împărțire	дељење	împarțîre (mn. împarțîrĭ) [akc. împarțîre] (i. ž.) — deljenje, deoba ◊ tatî-su ĭ-adunat să fakă împarțîre la moșîĭe — otac ih je okupio da napravi deobu imanja ♦ var. înparțîre [Por.] ∞ împarțî		[Vidi]
5512	împarțît	împărțit	подељен	împarțît (împarțîtă) (mn. împarțîț, împarțîće) [akc. împarțît] (prid.) — podeljen ◊ moșîĭa ĭe împarțîtă kalumĭa la kopiĭ, șî tuoț sînt bukuruoș — imanje je dobro podeljeno na decu, i svi su zadovoljni ♦ var. înparțît [Por.] ∞ împarțî		[Vidi]
5514	împarțîtuorĭ	împărțitor	делилац	împarțîtuorĭ (mn. împarțîtuorĭ) [akc. împarțîtuorĭ] (i. m.) — 1. delilac ◊ împarțîtuorĭ ĭe aăla kare împarće śuava — delilac je onaj koji nešto deli 2. (mitol.) usud ◊ sa krĭađe kî tuot uomu are vro insă kare la nașćire iĭ împarće śe ursă o să aĭbă în traĭu luĭ — veruje se da svaki čovek ima neko biće koje mu na rođenju deli sudbinu kakvu će imatu kroz život 3. (rel.) delilac pomane ◊ în raĭ ĭastă împarțîtuorĭ kare primĭașće pomĭeńiļi, șî ļe-nparće lu kuĭ sînt nîmeńiće — u raju postoji delilac koji prima pomane, i deli ih kome su namenjene ♦ var. înparțîtuorĭ [Por.] ∞ împarțî		[Vidi]
5915	împarekĭa	împerechea	упарити	împarekĭa (ĭuo împarekĭ, ĭel împarĭake) [akc. împarekĭa] (gl. p. ref.) — upariti, spariti ◊ kînd învĭeț bou ćinîr la žug, ăl împarekĭeḑ ku bou batrîn, pă-ĭ mîń să tragă đampreuna — kad navikavaš mladog vola na jaram, upariš ga sa starim volom, pa ih teraš da vuku zajedno [Por.] ∞ parĭake		[Vidi]
5916	împarekĭat	împerecheat	упарен	împarekĭat (împarekĭată) (mn. împarekĭaț, împarekĭaće) [akc. împarekĭat] (prid.) — uparen, sparen ◊ împarekĭaț đi draku, multă lume a omorît amînduoĭ — upareni od đavola, mnogo ljudi su pobili zajedno ♦ sin. împreunaț [Por.] ∞ împarekĭa		[Vidi]
3244	împăkaśuńe	împăcăciune	мирење	împăkaśuńe (mn. împăkaśuń) [akc. împăkaśuńe] (i. ž.) — mirenje, pomirenje ◊ împăkaśuńe ĭe ađet nunțăsk, kare fak parințî kînd baĭatu fură fata, or kînd fata fuźe dupa baĭat — mirenje je svadbeni običaj koji prave roditelji kada momak ukrade devojku, ili kad devojka pobegne za momka ◊ împăkaśuńe puaće fi șî întra duoĭ inș, or doa kăș, kare a fuost mult în vro sfadă grĭa — mirenje može biti i između dve osobe, ili dve kuće, koje su bile dugo u nekoj teškoj svađi ◊ (u izr.) nu stau đi împăkaśuń — ne zamajavam se mirenjima (nemam vremena za gubljenje na mirenja) ♦ var. înpîkaśuńe, înpăkaśuńe [Por.] ∞ paśe		[Vidi]
5913	împătura	împătura	преклопити ?	împătura (ĭuo împătur, ĭel împătură) [akc. împătura] (gl. p. ref.) — preklopiti više puta; sklopiti ◊ muma a împăturat pătură în patru — majka je preklopila ponjavu u četvoro ♦ var. înpătura [Por.]		[Vidi]
4490	împetri	împetri	окаменити	împetri (ĭuo împetrĭesk, ĭel împetrĭașće) [akc. împetri] (gl. p. ref.) — okameniti se ◊ sa-mpetrît đi źĭer, sa fakut pĭatră — okamenilo se od mraza, pretvorilo se u kamen ♦ var. înpetri [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
5156	împețăńe	pețire	просидба	împețăńe (mn. împețăń) [akc. împețăńe] (i. ž.) — prosidba ◊ avut śinsprăśe ań kînd aiĭ parinț ĭ-a fakut împețăńe — imala je petnaest godina kad su joj roditelji priredili veridbu ◊ kare a fuost kîta măĭ gazdă, a fakut împețăńe fĭaći ku lăutarĭ — ko je bio malo bogatiji, priredio je ćerkinu prosidbu sa muzikom ♦ var. înpețăńe ♦ var. pețăńe [Por.] ∞ împețî		[Vidi]
5154	împețî	împeți	запросити	împețî (ĭuo împețăsk, ĭel împețașće) [akc. împețî] (gl. p. ref.) — zaprositi, isprositi ◊ a trait mult ku un baĭat, șî kînd a trăbuit s-o-mpețaskă, vro varuĭka aiĭ ĭ-a fakut momuaće, șî ĭel s-a pișmańit,, saraku — zabavljala se dugo sa jednim momkom, i kad je trebalo da je zaprosi, neka njena prijateljica bacila je čini, i on se predomislio, siroma ◊ kînd s-a-mpețîț fata, parințî baĭatuluĭ a dăruito ku bań, kare ĭ-a-ntuors dakă împețîĭa s-a rupt — kad se prosila devojka, momkovi roditelji su je darivali novcem, koje je devojka vraćala ako se veridba raskidala [Por.]		[Vidi]
5155	împețîtuor	pețitor	просац	împețîtuor (mn. împețîtuorĭ) [akc. împețîtuor] (i. m.) — (zast.) prosac ◊ la-mpețăńe ka împețîtorĭ s-a dus ńamu baĭatuluĭ — na prosidbu kao prosci išli su momkovi rođaci ◊ întra împețîtuorĭ a fuost uamiń đin ńam adîns aļeș numa pintru kă a fuost buń vorbituorĭ — među proscima bilo je rođaka koji su posebno odabrani samo zato što su bili dobri govornici ◊ taĭna la împețăńe n-a fuost ușuară, măĭ greu a fuost vorba đi mirazu fĭeći — razgovor na prosidbi nije bio lak, najteži je bio pregovor o devojčinom mirazu ♦ var. înpețîtuor [Por.] ∞ împețî		[Vidi]
5935	împiđeka	împiedica	закочити	împiđeka (ĭuo împĭađik, ĭel împĭađikă) [akc. împiđeka] (gl. p. ref.) — zakočiti; saplesti ◊ n-a bagat sama, s-a împiđekat în tro rîdaśină ș-a kaḑut ku nasu în urḑîś — nije pazio, sapleo se o neki koren i pao nosem u koprive ◊ dakă nu sa puaće karu împiđeka bińe, nu sa kućaḑă pļeka ku ĭel pi pripur în vaļe — ako se kola ne mogu dobro zakočiti, ne sme se njime krenuti niz nizbrdicu ◊ kopiĭi dau pĭađikă la fĭaće, numa sî sa rîdă đi ĭaļe kum kad în prașînă — dečaci sapliću devojčice, samo da im se smeju kako padaju u prašinu [Por.]		[Vidi]
5936	împiđekat	împiedicat	закочен	împiđekat (împiđekată) (mn. împiđekaț, împiđekaće) [akc. împiđekat] (prid.) — zakočen, sapet ◊ karu ń-a fuost numa împiđekat ku lanțu pista șînă, kă pivă atunśa înga n-am avut — kola su nam bila samo zakočena lancem preko šine, jer ločku tada još nismo imali ◊ kalu împiđekat ku sfuara ļegată la piśuariļi đinainće, nu sa puaće duśa đeparće — konj sapet konopcem, vezanim na prednjim nogama, ne može otići daleko ♦ sin. înpiđekat [Por.] ∞ împiđeka		[Vidi]
5930	împins	împins	изгуран	împins (împinsă) (mn. împinș, împinsă) [akc. împins] (prid.) — izguran, gurnut ◊ a lasat karu strîkat numa kîta împins đin drum înlăturĭ — ostavili su pokvarena kola samo malo gurnuta s puta u stranu ♦ var. înpins [Por.] ∞ împinźe		[Vidi]
5931	împinsuare	împinsătură	гурање	împinsuare (mn. împinsurĭ) [akc. împinsuare] (i. ž.) — guranje ◊ nu sa puaće tuna akoluo fara împinsuare đin tuata pućarĭa— ne može se ući tamo bez guranja iz sve snage ♦ var. înpinsuare [Por.] ∞ împinźe		[Vidi]
5929	împinźe	împinge	гурати	împinźe (ĭuo împing, ĭel împinźe) [akc. împinźe] (gl. p. ref.) — gurati, pogurati ◊ are lukru tare grĭeu, la rudnik împinźe la vaguańe pļińe đi rudă — ima jako težak posao, u rudniku gura vagone pune rude ♦ var. înpinźe [Por.]		[Vidi]
5932	împistri	împistri	шарати	împistri (ĭuo împistrĭesk, ĭel împistrĭașće) [akc. împistri] (gl. p. ref.) — šarati, ukrašavati ◊ muma mĭ-a țasut kimĭașă, ș-akuma o împistrișaḑă ku braḑ — majka mi je izatkala košulju i sada je ukrašava vezom ♦ var. înpistri [Por.]		[Vidi]
5933	împistrit	împistrit	украшен	împistrit (împistrită) (mn. împistriț, împistriće) [akc. împistrit] (prid.) — ukrašen, šaren ◊ kînd a fuost nuauă, kimĭașa a fuost tuată împistrită, ama đi vrĭame a albit la suare — kad je bila nova, košuljma je bila sva ukrašena, ali je vremenom izbledela na suncu ♦ var. înpistrit [Por.] ∞ împistri		[Vidi]
5934	împistrișală	împistrițare	украшавање	împistrișală (mn. împistrișăļe) [akc. împistrișală] (i. ž.) — ukrašavanje, šaranje ◊ înga đi la ćińerĭață a prins drag đi împistrișală, da dragu-la a prins đi la mumî-sa — još je od mladosti zavolela ukrašavanje, a tu ljubav je primila od majke ♦ var. înpistrișală [Por.] ∞ împistri		[Vidi]
4491	împĭetrit	împetrit	окамењен	împĭetrit (împĭetrită) (mn. împĭetriț, împĭetriće) [akc. împĭetrit] (prid.) — okamenjen, stvrdnut ◊ n-a putut lumĭa să are, atîta a fuost pomîntu împĭetrit — nisu mogli ljudi da oru, toliko je zemlja bila stvrdnuta ♦ var. înpĭetrit [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
5592	împļeći	împleti	уплести	împļeći (ĭuo împļećiesk, ĭel împļećiașće) [akc. împļeći] (gl. p. ref.) — uplesti, uplitati ◊ fata are păr lung, șî frumuos iĭ sa împļećiesk bîrțîļi — devojčica ima dugu kosu, i lepo joj se upliću kike ◊ pănă sa svađesk, nuĭe bun să ći împļećieșć în trĭaba luor — dok se svađaju, nije dobro da se uplićeš u njihovu raspravu ♦ supr. đispļeći ♦ var. înpļeći [Por.]		[Vidi]
5593	împļećit	împletit	уплетен	împļećit (împļećită) (mn. împļećiț, împļećiće) [akc. împļećit] (prid.) — upleten ◊ a veńit ku o bîrță împļećită, ku una đispļećită — došla je sa jednom kikom upletenom, a sa drugom raspletenom ◊ mult a fuost împļećit în lukru lu toĭa — dugo je bio upleten u tuđ posao ♦ supr. đispļećit [Por.] ∞ împļeći		[Vidi]
5594	împļećitură	împletitură	плетеница	împļećitură (mn. împļećiturĭ) [akc. îmļećitură] (i. ž.) — pletenica; uplitanje ◊ muma a țasut đi trășć pĭaćik ku împļećitură ruoșu ku alb — majka je izatkala platno za torbe sa crveno-belim pletenicama ◊ îmļećitură đi duauă — dvostruke pletenice ♦ var. înļećitură ♦ sin. bîrță [Por.] ∞ împļeći		[Vidi]
5964	împļińi	împlini	навршити	împļińi (ĭuo împļińesk, ĭel împļińașće) [akc. împļińi] (gl. p.) — (o brojevima) navršiti ◊ fata a împļińit numa șasă ań, da o să pļaśe la șkuală kînd va împļińi șapće ań — devojčica je napunila samo šest godina, a poći će u školu kad navrši sedam godina ◊ măĭ o lună, șî sa împļińașće anu — još jedan mesec, i navršava se godina ♦ up. umpļe [Por.] ∞ pļin		[Vidi]
5163	împrĭaćińi	împrieteni	спријатељити се	împrĭaćińi (ĭuo ma împrĭaćińesk, ĭel sa împrĭaćińașće) [akc. împrĭaćińi] (gl. p. ref.) — sprijateljiti se ◊ kopiĭi ĭut sa-nprĭaćińesk, șî kînd nu sa kunuosk bińe — deca se brzo sprijatelje, i kad se ne poznaju dobro [Por.] ∞ prĭaćin		[Vidi]
5968	împrumut	împrumut	зајам	împrumut (mn. împrumuturĭ) [akc. împrumut] (i. s.) — zajam, pozajmica ◊ nu sa puaće traĭi fara împrumuturĭ, kî ĭe tuot skump, da plățîļi sînt miś — ne može se živeti bez zajmova, jer je sve skupo, a plate su male ◊ đes a luvat împrumut đi la mińe, śikă, numa să arańaskă kopiĭi — često je uzimao zajam od mene, veli, samo da prehrani decu ♦ var. înprumut ♦ var. prumut [Por.] ∞ împrumuta		[Vidi]
5967	împrumuta	împrumuta	зајмити	împrumuta (ĭuo împrumut, ĭel împrumută) [akc. împrumuta] (gl. p. ref.) — zajmiti, pozajmiti ◊ sa împrumută măĭ đes bańi, da sa puaće împrumuta șî ažutarĭa la lukru, gostîĭa la nuntă, șî alta — pozajmljuju se najčešće pare, ali se može zajmiti i pomoć u poslu, gošćenje na svadbi, i drugo ◊ aăla kare ĭa înprimut, datuorĭ ĭe să-l întuarkă pi vuorbă — onaj ko uzima zajam, dužan je da ga vrati po dogovoru [Por.]		[Vidi]
5969	împrumutat	împrumutare	позајмљивање	împrumutat1 (mn. împrumutărĭ) [akc. împrumutat] (i. s.) — pozajmljivanje ◊ akuma sa șćiĭe numa đi împrumutărĭ la bań, da vrodată a fuost împrumutarĭe în tuaće fĭelurĭ — danas se zna samo za pozajmljivanje novca, a nekada je bilo pozajmljivanja raznih vrsta ♦ var. înprumutat [Por.] ∞ împrumuta		[Vidi]
5970	împrumutat	împrumutat	позајмљен	împrumutat2 (împrumutată) (mn. împrumutaț, împrumutaće) [akc. împrumutat] (prid.) — pozajmljen, iznajmljen ◊ n-are ĭel bańi luĭ, tuot śe are ĭe împrumutat, ĭel đi alta ńiś nu șćiĭe numa đi dîtoriĭ — nema on svoj novac, sve što ima je pozajmljeno, on za drugo i ne zna sem za dugove ♦ var. înprumutat [Por.] ∞ împrumuta		[Vidi]
5323	împuțî	împuțî	усмрдети	împuțî (ĭuo ma împuțăsk, ĭel sa împuțîașće) [akc. împuțî] (gl. p. ref.) — usmrdeti se, pokvariti se ◊ karńa ńisarată ĭut sa împuće — nesoljeno meso brzo se usmrdi [Por.] ∞ puțî		[Vidi]
2935	împuțîna	împuţina	умањити	împuțîna (ĭuo împuțîńeḑ, ĭel împuțîńaḑă) [akc. împuțîna] (gl. p.) — umanjiti, smanjiti iznos nečega ◊ s-a înkis șkuala, kî s-a înpuțînat kopiĭi — škola se zatvorila, jer se smanjio broj dece ◊ împuțîńaḑă mînkarĭa kîći kîta, dakă vrĭeĭ sî slabĭeșć — smanjuj pomalo hranu, ako želiš da oslabiš ◊ bań ĭastă, numa ļi s-a împuțînat vrĭadu — novaca ima, ali im se smanjila vrednost ◊ n-am ku śe să ud bașćaua, kî s-a împuțînat apa în rîu — nemam čime da zalijem baštu, jer se smanjila voda u reci ♦ var. înpuțîna ♦ supr. mulțî [Por.] ∞ puțîn		[Vidi]
2938	împuțînat	împuţinat	умањен	împuțînat (împuțînată) (mn. împuțînaț, împuțînaće) [akc. împuțînat] (prid.) — umanjen, smanjen ◊ apa în ogaș ĭe mult împuțînată, n-o sî avĭem unđe adapa vićiļi — voda u potoku je mnogo smanjena, nećemo imati gde da pojimo stoku ◊ lumĭa în sat ĭe atita împuțînată, đi gata a ramas satu guol — ljudstvo u selu je toliko smanjeno, da je selo ostalo gotovo pusto ♦ var. înpuțînat ♦ supr. mulțît [Por.] ∞ puțîn		[Vidi]
5324	împuțît	împuțit	смрдљив	împuțît (împuțîtă) (mn. împuțîț, împuțîće) [akc. împuțît] (prid.) — smrdljiv ◊ o mortaśină kîńaskă stă doă ḑîļe împuțîtă-n mižluoku drumuluĭ, șî ńima n-o mută — smrdljiva pseća lešina leži dva dana na sred puta, i niko je ne sklanja [Por.] ∞ puțî		[Vidi]
5971	împuĭa	împuia	украшавати	împuĭa (ĭuo împuĭ, ĭel împuĭe) [akc. împuĭa] (gl. p. ref.) — 1. ukrašavati, šarati ◊ mĭ-a țasut muma kimĭașă đi in, ș-akuma o împuĭe ku puĭ kare au tuoț baĭețî — izatkala mi mati košulju od lana, a sada je ukrašava šarama kakve imaju svi momci 2. izleći mladunce, ispiliti se ◊ în șărpariĭa a mare vara-sta atîta s-a împuĭat balauri đi fiuorļi ći ĭau kînd iĭ vĭeḑ kum ḑak la suare — u velikom zmijarniku ovog leta toliko su se ispilili smukovi, da te jeza hvata kad ih vidiš kako se izležavaju na suncu ♦ var. înpuĭa [Por.] ∞ puĭ		[Vidi]
5972	împuĭat	împuiat	украшен	împuĭat (împuĭată) (mn. împuĭaț, împuĭaće) [akc. împuĭat] (prid.) — ukrašen, izvezen ◊ ń-aratat ku drag ńișći păturĭ împuĭaće, ku puĭ kare ĭa sîngură a izaflat — pokazala nam je s ponosom ukrašene prekrivače, sa motivima koje je ona sama izmislila ♦ var. înpuĭat ♦ sin. împistrișat [Por.] ∞ puĭ		[Vidi]
5973	împuĭatură	împuitură	шара	împuĭatură (mn. împuĭaturĭ) [akc. împuĭatură] (i. ž.) — 1. šara, vez; ukras ◊ kimĭeșîļi lu Rumîńśiļi đi la Kraĭna au împuĭaturĭ măĭ mulće șî măĭ frumuasă đi kît anuaștre — košulje Vlajni iz Krajine imaju više i lepše šare od naših 2. ukrašavanje ◊ fĭaćiļi marĭ đemult tare a bagat sama să-nvĭață śe guod măĭ bun împuĭatură, kă măĭ mare katare avut aļa kare a împuĭat frumuos țuaļiļi — udavače su nekad mnogo vodile računa da što bolje savladaju ukrašavanje, jer su na većoj ceni bile one koje su lepše ukrašavale odeću ♦ var. înpuĭatură [Por.] ∞ puĭ		[Vidi]
3891	împuns	împuns	убоден	împuns [akc. împuns] (prid.) ● v. înpuns [Por.] ∞ înpunźe		[Vidi]
3888	împunźe	împunge	бости	împunźe [akc. împunźe] (gl.) ● v. înpunźe [Por.] ∞ înpunźe		[Vidi]
5894	împurpađi	îmbrobodi	забрадити	împurpađi (ĭuo împurpađesk, ĭel împurpađașće) [akc. împurpađi] (gl. p. ref.) — zabraditi ◊ muĭeriļi s-a împurpađesk ku kîrpa, kî ĭe urît sî mĭargă ku kapu guol — žene se zabrađuju maramom, jer je ružno da idu gologlave ♦ var. ămpropođi (Tanda) ♦ supr. đispurpađi [Por.] ♦ dij. var. înpropađi (Metovnica ?), împarpađi (Osnić) [Crn.] ♦ dij. var. înpărpăđi (Melnica) [Mlava]		[Vidi]
5895	împurpađit	îmbrobodit	забрађен	împurpađit (împurpađită) (mn. împurpađiț, împurpađiće) [akc. împurpađit] (prid.) — zabrađen ◊ muĭare împurpađită sa kunuașće pi kîrpă ku kare astrukat păru, să nu sa vadă — zabrađena žena poznaje se po marami kojom je pokrila kosu, da se ne vidi ◊ muĭeriļi sa împurpađesk în măĭ mulće fĭelur, pi kum ļagă kuarńiļi kîrpi: supt barbă, la ćiame or la śafă đinapuoĭ — žene se zabrađuju na više načina, prema tome kako vezuju krajeve marame: ispod brade, na temenu ili na potiljku pozadi [Por.] ∞ împurpađi		[Vidi]
5975	împușka	împușca	упуцати	împușka (ĭuo împușk, ĭel împușkă) [akc. împușka] (gl. p. ref.) — upucati, ubiti puškom; raniti ◊ pi muoșu a împușkat veśinu luĭ kînd a fuost în urk dupa lupĭ — dedu je upucao njegov komšija kad su bili u hajci na vukove ♦ var. înpușka [Por.] ∞ pușkă		[Vidi]
5976	împușkat	împușcat	упуцан	împușkat (împușkată) (mn. împușkaț, împușkaće) [akc. împușkat] (prid.) — upucan, ustreljen, pogođen puškom ◊ puorku, împușkat la doă luokurĭ, nu s-a dus đeparće — svinja, pogođena na dva mesta, nije otišla daleko ♦ sin. înpușkat [Por.] ∞ pușkă		[Vidi]
2419	în	în	у	în (predl.) — u, na ◊ nu ći mistaka în lukru lu tuoĭa — ne mešaj se u tuđi posao ◊ a pļekat ku karu pi drum în đal — krenuo je kolima putem na gore ◊ îndarăt = în + darăt — unazad = u + nazad ◊ kînd sa vorbiașće, măĭ đi mulće uorĭ „î” đin „în” sa pĭarđe, sa-ngiće, șă-n luoku luĭ skriĭem o liniuță — u govoru se „î” iz „în” najčešće gubi, guta se, i u umesto njega pišemo crticu ♦ var. ăn [Por.] ♦ dij. var. îm (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
2	înainće	înainte	напред	înainće [akc. înainće] (pril.) — 1. (za kretanje) napred ◊ ĭel luvă înainće, pin namĭeț pănă-n brîu, da alalț dupa ĭel — on je krenuo napred, kroz smetove do pojasa, a ostali za njim ◊ la prazńik stapînu kășî sa înkină sî đa tuot înainće — na slavi domaćin metaniše da krene sve napred 2. (za položaj) pred, ispred ◊ sa ćiame rău đi ĭel, nu kućaḑă sî ĭasă înainća luĭ — boji ga se strašno, ne sme da izađe pred njega 3. (za vreme) a. pre, ranije; nekad ◊ a veńit la lukru înainća lu tuoț — došao je na posao pre svih ◊ s-a luvat đi gît pintru vro luază śe s-a întîmplat înainće — uhvatili se za gušu zbog neke gluposti koja se desila ranije b. ubuduće, na tamo ◊ m-am žurat la lumanarĭe kă đi astîḑ înainće nu măĭ bĭeu — zakleo sam se na sveću da od danas na tamo više neću piti ♦ var. nainće [Por.] ♦ dij. var. înăinťe [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2347	înapoĭșa	înapoia	унатрашке	înapoĭșa [akc. înapoĭșa] (pril.) — unatraške, unazad, nazad ◊ s-a mîńiĭat pră muĭare, ș-a spumîntato k-o puńe pră kal, șî mărgînd înapoĭșa, o-ntuarśe la tat-su — naljutio se na ženu, i zapretio joj da će je staviti na konja, i idući unatraške, vratiti je ocu [Mlava] ♦ dij. var. înapuoĭśa ◊ l-a-nvațat draku să-ntuarkă opinśiļi ku gurguoĭu înapuoĭșa, să no-l gasîaskă urmașî pi urmă — naučio ga đavo da okreće opanak sa šiljkom unazad, da ga potera na otkrije po tragu ♦ dij. var. înapuoĭļa [Por.] ∞ înapuoĭ		[Vidi]
4054	înapuoĭ	înapoi	уназад	înapuoĭ [akc. înapuoĭ] (pril.) — (o kretanju) unazad; naopako ◊ a stokńit buoĭi înapuoĭ, kă n-a putut să trĭakă ku karu pista rîu — terao je volove unazad, jer nije mogao da pređe kolima preko reke ◊ parke ĭe blîstamat, tuot iĭ mĭarźe înapuoĭ — kao da je proklet, sve mu ide naopako ♦ var. înapuoĭșa ♦ sin. îndarăt [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5978	înarma	înarma	наоружати	înarma (ĭuo înarmĭeḑ, ĭel înarmĭaḑă) [akc. înarma] (gl. p. ref.) — (zast.) naoružati ◊ țara nuastră a înarmat baĭețî șî ĭ-a trîmĭes în razbăl — naša država je naoružala mladiće i poslal ih u rat [Por.] ∞ arma		[Vidi]
1524	înbaloșa	îmbăloșa	балавити	înbaloșa (ĭuo înbaloșîăḑ, ĭel sa înbaloșîaḑă) [akc. înbaloșa] (gl.) — balaviti, praviti bale; izbalaviti, zabalaviti ◊ mă țukă, șî tuot mă înbăloșă — poljubi me, i svu me izbalavi [Por.] ∞ baļe		[Vidi]
3901	înbufna	îmbufna	дурити се	înbufna (ĭuo ma înbufńeḑ, ĭel sa înbufńaḑă) [akc. înbufna] — duriti se, pućiti se ◊ kînd sa mîńiĭe, sa înbufnaḑă tuot — kad se ljuti, sav se naduri ♦ var. bufana (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3903	înbufnat	îmbufnat	надурен	înbufnat (înbufnată) (mn. înbufnaț, înbufnaće) [akc. înbufnat] (prid.) — naduren, ljutit ◊ rău narau are kopilo-sta, sa mîńiĭe ļesńe đi fiĭe śe, șî stă înbufnat tuota ḑîua — lošu narav ima ovo dete, naljuti se lako za bilo šta, i po ceo dan stoji naduren ♦ var. bufanat (Tanda) [Por.] ∞ înbufna		[Vidi]
3994	înbuĭba	îmbuiba	кркати	înbuĭba (ĭuo înbuĭbĭeḑ, ĭel înbuĭbĭaḑă) [akc. înbuĭba] (gl. p. ref.) — (iron) krkati, ždrati, prekomeрno jesтi i piti ◊ o ala flomînźuasă, sa înbuĭbĭaḑă ku mînkare șî bĭare pănă nu pokńașće — ala nezasita, nakrka se hranom i pićem dok ne pukne ◊ să no-l laș la masă, kă nu sa lasă đi mînkare pănă nu sa va înbuĭba ka puorku — da ga ne pustiš za sto, jer neće prestati da jede dok se ne bude naždrao kao svinja [GPek] ♦ sin. îndopa [Por.]		[Vidi]
3995	înbuĭbat	îmbuibat	пресит	înbuĭbat (înbuĭbată) (mn. înbuĭbaț, înbuĭbaće) [akc. înbuĭbat] (prid.) — presit, nakrkan, koji se prejeo ◊ a mînkat ka puorku, akuma ḑaśe înbuĭbat ș-abĭa suflă — krkao je kao svinja, sada leži presit i jedva diše [GPek] ∞ înbuĭba		[Vidi]
5426	înbuna	aproba	одобрити	înbuna (ĭuo înbun, ĭel înbună) [akc. înbuna] (gl.) — (zast.) odobriti, obećati, dodeliti ◊ nu înbuna ńimika śe nu puoț să țîń — ne obećavaj ništa što ne možeš da ispuniš ◊ tatî-su ĭ-a înbunat un luok đi miraz — otac joj je obećao njivu za miraz ◊ mĭ-a-nbunat kă-m dă bań înprimut — obećao je da će mi dati novac na zajam [Por.] ∞ bun		[Vidi]
5193	înțarka	înțărca	одлучити	înțarka (ĭuo înțărk, ĭel înțarkă) [akc. înțarka] (gl. p. ref.) — (o sisanju) odlučiti, odvojiti od vimena ◊ ĭedu a kreskut șă trăbe să-l înțarkăm đi la kapră — jare je poraslo, treba da ga odlučimo od koze [Stig]		[Vidi]
5192	înțarkat	îțărcat	одлучен	înțarkat (înțarkată) (mn. înțarkaț, înțarkaće) [akc. înțarkat] (prid.) — (o sisanju) odlučen, odbijen od vimena ◊ avut doĭ ĭeḑ înțarkaț, șî un sugarĭ — imao je dva odlučena jareta, i jedno sisavče [Stig] ∞ înțarka		[Vidi]
5670	înțărușa	înțărușa	набости се	înțărușa (ĭuo ma înțăruș, ĭel sa înțărușă) [akc. înțărușa] (gl. ref.) — (med.) nabosti se na šiljat predmet ◊ uomu sa înțarușă kînd kalkă în śuava askuțît — čovek se nabode kad nagazi na nešto oštro ◊ s-a înțărușat în spińe, aļergînd đeskulț dupa viće — naboo se na trn, trčeći bosonog za stokom [Por.] ∞ țaruș		[Vidi]
2006	înțîpeńi	înțăpeni	јачати	înțîpeńi (ĭuo înțîpeńiesk, ĭel înțîpeńiașće) [akc. înțîpeńi] (gl. p. ref.) — 1. jačati, snažiti ◊ prînḑă bińe, sî puoț a-nțîpeńi đi kosît, kî ĭe kosîtu lukru grĭeu — ručaj dobro, da možeš ojačati za kosidbu, jer je košenje težak posao 2. ukrutiti se, izgubiti elastičnost; stegnuti se; smrznuti se; zalediti se ◊ a statut mult la źier, ș-a-nțîpeńit atîta đi nu puaće sufla — stajao je mnogo na mrazu, i toliko se ukrutio da ne može disati 3. učvrstiti, stabilizovati; fiksirati ◊ ĭa rangu, șî baće pomîntu pi lînga șćump sî sa înțîpeńaskă gardu, sî nu măĭ kadă kînd sa va frĭeka puorśi đi ĭel — uzmi ćuskiju i nabij zemlju oko stuba da se učvrsti ograda, da više ne pada kada se svinje budu češale o nju ♦ supr. slabi [Por.]		[Vidi]
2018	înțîpeńit	înţepenit	ојачан	înțîpeńit (înțîpeńită) (mn. înțîpeńiț, înțîpeńiće) [akc. înțîpeńit] (prid.) — ojačan, pojačan, osnažen; pričvršćen, učvršćen; ukrućen ◊ am înțîpeńit đi frig, nu puot ńiś să miśk đin luok — ukrutio sam se od hladnoće, ne mogu ni da se maknem s mesta ♦ var. anțîpeńit (Tanda) ◊ tuoț žuakă, da ĭel stă-n kuot, anțîpeńit, parke iĭ frikă đi fĭaće kare-l kĭamă în uoră — svi igraju, samo on stoji u ćošku, skamenjen, kao da se prepao od devojaka koje ga zovu u kolo ♦ sin. întarit, înkrîmeńit [Por.] ∞ înțîpeńi		[Vidi]
4187	înćingatuare	încingătoare	опасивач	înćingatuare (mn. înćingatuorĭ) [akc. înćingatuare] (i. ž.) — opasivač, predmet koji se vezuje oko pojasa ◊ înćingatuare ĭe fiĭe śe înśins pista brîu — opasivač je bilo šta što opasano oko pojasa ◊ braśirļi a fuost un fĭeļ đi înćingatuare — tkanice su bile jedna vrsta opasivača [Por.] ∞ înśinźe		[Vidi]
5190	înćins	întins	испружен	înćins (înćinsă) (mn. înćinș, înćinsă) [akc. înćins] (prid.) — 1. ispružen ◊ a gasît balauru, gros ka mînă, ḑaśe înćins supt skărĭ, nu l-a omorît kă aĭa ĭe vilva kășî — našli su smuka, debelog ko ruka, leži ispružen pod stepeništem, nisu ga ubili jer je to duh kuće 2. nastavljen, produžen ◊ lukru n-a fuost nou numa înćins aăla đin ḑîua đi-ntîń — posao nije bio nov nego samo nastavljen onaj od prethodnog dana (Tanda) [Por.] ∞ înćinźe		[Vidi]
5189	înćinźe	întinde	пружити	înćinźe (ĭuo înćing, ĭel înćinźe) [akc. înćinźe] (gl. p. ref.) — 1. pružiti se ◊ nu vrĭa ńiś mîna să înćingă, să ĭa sîngur, numa așćată altu să-ĭ đa mînkare— neće ni ruku da pruži, da se sam posluži, nego čeka drugi da ga hrani [GPek] ◊ în luok să latre kînd vińe vrunu, mîrțuaga-ĭa đi kîńe sa-nćins kît ĭe đi lungă șî ḑaśe supt ļemn la umbră gruasă — umesto da laje kad neko dođe, ona mrcina od psa se ispružila koliko je duga, i leži pod drvetom u debelom hladu ◊ kînd ĭeșîră đin padure, ĭeșîră la drum larg kare sa-nćinźe pănă la oraș — kad su izašli iz šume, izašli su na širok put koji se pružao sve do varoši 2. prostirati, postavljati ◊ muma înćinźe skimburļi pi gard — majka prostire veš na ogradi ◊ đi vrĭamĭa đi prînḑ, muĭeriļi înćing masa — za vreme ručka, žene postavjaju sofru (Rudna Glava) 3. nastaviti, produži ◊ đestul đi astîḑ, lukru ś-a ramas ănćinźem mîńe đinuapće — dosta za danas, preostali posao nastavićemo sutra rano (Tanda) 4. (nutr.) umakati, umočiti ◊ mare dulśață ĭe kînd înćinź ku koļașa în ćigańe ku pîržîtură đi karńe — velika je poslastica kad umačeš kačamak u tiganj sa močom od isprženog mesa [Por.]		[Vidi]
4321	îndamînă	îndemână	доступно	îndamînă [akc. îndamînă] (pril.) — dostupno, na dohvat ruke, pri ruci ◊ kînd uomu traĭașće la munće, trăbe să țînă întođeuna kuțît or sakure îndamînă — kad čovek živi u planini, treba uvek da drži nož ili sekiru na dohvat ruke ◊ s-a omorît katînd, șî n-a gasît, basama a ursat să nu-ĭ fiĭe luĭ îndamînă — ubio se tražeći, ali nije našao, verovatno je suđeno da njemu ne bude dostupno ◊ nu ĭ-a fuost kuțîtu îndamînă, da la fi taĭat ka pi puork — nije mu bio nož pri ruci, a zaklao bi ga ko svinju [Por.] ∞ mînă		[Vidi]
5368	îndarăt	îndărăt	назад	îndarăt [akc. îndarăt] (pril.) — nazad, natrag ◊ ćemîndu-sa kă rîtaśesk, s-antuors îndarăt đi la žumataća drumuluĭ — strahujući da će zalutati, vratitili se nazad sa pola puta ◊ (u izr.) đindarăt < đe îndarăt — otpozadi ♦ sin. înapuoĭ ♦ up. îndîrećișļa [Por.]		[Vidi]
2432	îndată	îndată	скоро	îndată [akc. îndată] (pril.) — (za vreme) skoro ◊ ț-a kriśit mum-ta să n-o așćieț, kă nu vińe îndată — poručila ti je majka da je ne čekaš, jer neće doći skoro ◊ (pej.) numa tu așćiată-l, îndată-ț vińe — samo ga ti čekaj, skoro će ti doći (=dockan, ili nikad) ◊ (komp.) măĭ îndată — skorije ◊ uĭtî-će să viń măĭ îndată śe puoț, kă avĭem lukru mult — gledaj da dođeš što skorije možeš, jer imamo mnogo posla ◊ (u izr.) đi-ntadă — šro pre, što ranije ◊ ar fi bun să vină kît đi-ndată — bilo bi dobro da dođe što pre [Por.]		[Vidi]
6103	îndoi	îndoi	удвојити	îndoi (ĭuo îndoĭesk, ĭel îndoĭașće) [akc. îndoi] (gl. p. ref.) — 1. udvojiti, udvostručiti ◊ kînd a trîbuit ață măĭ gruasă, muĭarĭa a luvat doă gĭame ku ață supțîrĭe, șî, torkînd, ļ-a-ndoĭit în tr-o ață gruasă — kad je bio potreban deblji konac, žena je uzimala dva kalema tankog konca, i, predući, udvojila ih u jedan deblji konac 2. (psih.) premišljati se, lomiti, biti u dilemi ◊ mult s-a îndoĭit, pănă n-a rașît dupa kare baĭat sî sa mariće — mnogo se lomila dok nije odlučila za kog momka da se uda [Por.]		[Vidi]
5437	îndura	îndura	трудити се	îndura (ĭuo îndur, ĭel îndură) [akc. îndura] (gl. ref.) — truditi se, mučiti se, nastojati ◊ điźaba s-a îndurat atîta să ĭa fata domńaskă, nu ĭ-a dat parințî kî ĭe sarak — uzalud se toliko trudio da oženi gospodsku devojku, nisu je dali roditelji jer je siromašan ♦ sin. kinui, nîkažî [Por.]		[Vidi]
3895	înđemna	îndemna	нагонити	înđemna (ĭuo înđemn, ĭel înđamnă) [akc. înđemna] (gl. p. ref.) — nagoniti, nagovarati, podsticati, podbadati; mamiti, namamiti ◊ n-a fakut aĭa đi vuoĭa luĭ, numa ka kînd la înđemnat draku sî fakă așa nîsarîmbă — nije to učinio svojom voljom, nego kao da ga je nagovorio đavo da učini takvu glupost ◊ draku înđamnă uomu sî fakă rîaļe — đavo nagoni čoveka da čini zlo ◊ la bîlś tuot ńigustuorĭu ći înđamnă să kumpirĭ numa đi la ĭel — na vašaru svaki trgovac te mami da kupiš samo kod njega [Por.]		[Vidi]
5959	înđesa	îndesa	притискати	înđesa (ĭuo înđes, ĭel înđasă) [akc. înđesa](gl. p. ref.) — pritiskati, zbiti, nabiti; naprezati se ◊ s-a rugat đi ĭel să n-o înđasă atîta, ama ĭel n-askultato — molila ga je da je ne pritiska toliko, ali on je nije poslušao ◊ đi źaba sa înđesat atîta să rađiśe saku, n-a putut kî ĭe înga slab — badava se naprezao troliko da podigne džak, nije mogao jer je još uvek slab ◊ înđasă bińe grîu în sak, să-nkĭape măĭ mult — nabij dobro žito u džak, da stane više ♦ sin. pisa [Por.]		[Vidi]
5960	înđesală	îndesală	напрезање	înđesală (ĭuo înđes, ĭel înđasă) [akc. înđesală] (gl. p. ref.) — naprezanje; pritisak ◊ s-a pus șă înđasă, șî înđasă kît puaće, la urmă înđesala-ĭa ĭa ĭeșît pi nas kî ĭa pokńit śuauă-n kriĭirĭ — počeo je da pritiska, pa pritiska iz sve snage, na kraju mu je to naprezanje izašlo na nos jer mu je nešto puklo u mozgu [Por.] ∞ înđesa		[Vidi]
5961	înđesat	îndesat	набијен	înđesat (înđesată) (mn. înđesaț, înđesaće) [akc. înđesat] (prid.) — nabijen, sabijen ◊ saku ku vańină nuĭe înđesat bińe, maĭ trăbe înđesat să-nkĭape fańină măĭ multă — džak sa brašnom nije dobro nabijen, treba ga još nabiti da stane više brašna [Por.] ∞ înđesa		[Vidi]
1716	înđirĭepta	îndrepta	исправити	înđirĭepta (ĭuo înđirĭept, ĭel înđirĭaptă) [akc. înđirĭepta] (gl. p. ref.) — ispraviti ◊ kînd ĭasă đin kļanță, ogașu sa-nđirĭaptă, ș-așa țîńe đirĭept pănă la rîu în vaļe — kada izađe iz klisure, potok se ispravlja, i tako teče pravo sve do reke u dolini ◊ înđirĭaptî-će, nu mĭerźa kokoșat ka muoșo-l batrîn — ispravi se, nemoj ići pogrbljen kao starac ♦ / în — u + đirĭept — prav [Por.]		[Vidi]
1717	înđirĭeptat	îndreptat	исправљен	înđirĭeptat (înđirĭeptată) (mn. înđirĭeptaț, înđirĭeptaće) [akc. înđirĭeptat] (prid.) — ispravljen, koji više nije kriv ◊ drumo-l batrîn a fuost pļin đi kovĭaĭe, al nuou ĭe înđirĭeptat, mîndriĭe ĭe să mîń karu pi ĭel — stari put je bio pun krivina, novi je ispravljen, milina je da voziš kola po njemu [Por.] ∞ înđirĭepta		[Vidi]
4653	înđisară	îndeseară	увече	înđisară [akc. înđisară] (pril.) — uveče ◊ a înbunat kă vińe înđisară la mińe — obećao je da će doći uveče kod mene ◊ așćată ibuomńiku să-ĭ vină înđisară, în kapu murguluĭ — čeka ljubavnika da joj dođe uveče, u sumrak ♦ sin. astară [Por.] ∞ sară		[Vidi]
5501	înfereka	înfereca	оковати	înfereka (ĭuo înferesk, ĭel înferĭașće) [akc. înfereka] (gl. p.) — (zast.) okovati, zarobiti ◊ (folk.) pi Gruĭa Turśi l-a ļegat, l-a ļegat, l-a înferekat — Gruju Turci zarobili, zavezali i okovali [Por.]		[Vidi]
1754	înfireka	fereca	оковати (се)	înfireka (ĭuo ma înfĭarik, ĭel sa înfĭarikă) [akc. înfireka] (gl. p. ref.) — (zast.) okovati (se), dopasti okova ◊ la prins bugari, șî la înfirekat în lanță la piśuare — uhvatili ga Bugari i okovali mu noge lancima [Por.] ♦ dij. var. înfereka (Slatina, Bor) [Crn.]		[Vidi]
1753	înfirekat	înferecat	окован	înfirekat (înfirekată) (mn. înfirekaț, înfirekaće) [akc. înfirekat] — (zast.) okovan gvožđem, bačen u gvožđe ◊ ăl purtară pin sat ļegat șî înfirekat — provedoše ga kroz selo vezanog i okovanog ♦ supr. đisfirekat [Por.] ∞ înfireka	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1891	înfluri	înflori	цветати	înfluri (ĭuo înfluor, ĭel înfluare) [akc. înfluri] (gl. p. ref.) — (bot.) cvetati, procvetati, rascvetati (se) ◊ înfluriră fluoriļi, sa umplu kîmpu đi mîndriĭe — procvetalo je cveće, napunila se livada lepotom [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
1892	înflurit	înflorit	расцветан	înflurit (înflurită) (mn. înfluriț, înfluriće) [akc. înflurit] (prid.) — (bot.) rascvetan, koji je procvetao, koji je pun cvetova ◊ rumîńi l-aĭ muorț dau đi pomană građină înflurită — Vlasi namenjuju pokojnicima rascvetanu baštu [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
1893	înfluritu	înflorire	цветање	înfluritu (mn. înfluriturĭ) [akc. înflurit] (i. s.) — (bit.) cvetanje, rascvetavanje ◊ primovara ĭe șî kald, bună vrĭamĭa đi înfluritu fluorilor, akuș înfluor kîmpiĭiļi tuaće — proleće je i toplo, pravo je vreme za cvetanje cveća, uskoro će procvetati sva polja [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
1894	înfluritură	înfloritură	украс	înfluritură (mn. înfluriturĭ) [akc. înfluritură] (i. ž.) — ukras, šara; (pej.) mrlja; brljotina ◊ a umplut arćiĭĭa đi-nfluriturĭ, śkă, daskulu așa ĭ-a-nvațat — ispunila je papir šarama, veli, učitelj ih je tako učio [Por.] ∞ fluare		[Vidi]
1934	înfoĭa	înfoia	накострешити се	înfoĭa (ĭuo ma înfuoĭ, ĭel sa înfuaĭe) [akc. înfoĭa] (gl. p. ref.) — nakostrešiti se, naduvati se, nadimati se, rasklopiti se ◊ bagă sama kă kurkanu-la înśepu sî sa înfuaĭe, îț sîare-n șîaļe — obrati pažnju jer se onaj ćuran nakostrešio, skočiće ti na leđa ♦ supr. đisfoĭa [Por.] ∞ fuaĭe		[Vidi]
1935	înfoĭat	înfoiat	накострешен	înfoĭat (înfoĭată) (mn. înfoĭaț, înfoĭaće) [akc. înfoĭat] (prid.) — nakostrešen 1. (za životinje) a. raširenih krila ◊ kokuoșu a sarit pi gard șă, tuot înfoĭat, s-a pus sî kînće — petao je skočio na ogradu i, raširenih krila, počeo da kukuriče b. (ret.) nakostrešene dlake ◊ kațaua-ĭa, înfoĭată, latră đi sa rupĭe — ona kučka, nakostrešena, laje pa se kida 2. (za predmete koji imaju lisnatu strukturu) rasklopljen, razlistan; naduvan; nadignut ◊ batu vîntu șî-m înfoĭe krețanu, statuĭ o vrĭame așa ku ĭel înfoĭat, parke mis ku kuru guol — dunu vetar i naduva mi krecan, stajala sam neko vreme tako sa njim nadignutim, kao da sam gologuza 3. (fig.) naljućen, naduvan od ljutnje; spreman na svađu ◊ muoșu ĭară stă-nfoĭat, or la mîńiĭat vrunu, or ĭară a tras vro țuĭkă — čiuča je opet naduvan, ili ga je neko naljutio, ili je opet trgnuo neku rakijicu ♦ supr. đisfoĭat [Por.] ∞ fuaĭe		[Vidi]
4501	înfrațî	înfrăți	братимити	înfrațî (ĭuo înfrațăsk, ĭel înfrațîașće) [akc. înfrațî] (gl. p. ref.) — (mag.) bratimiti, pobratimiti ◊ atîta đi bun a traĭit iĭ duoĭ înga đi la kopilariĭe, đi la urmă sa do înfrațît în bisîarikă — toliko su dobro živeli još od detinjstva, da su se na kraju pobratimili u crkvi ◊ (mag.) fraț đi pi kruśe s-a înfrațăsk pintru vro buală la vro kruśe la morminț đi kare sa ļagă, pănă vro babă ļi đeskîntă — braća po krstu bratime se zbog neke bolesti kod nekog krsta na groblju, dok im neka baba baje ◊ (bot.) đintr-un buob đi grîu, înfrațăsk măĭ mulće firurĭ — iz jednog zrna žita, proklija više stabljika [Por.] ∞ fraće		[Vidi]
4503	înfrațîĭe	înfrățire	братимљење	înfrațîĭe (mn. înfrațîĭ) [akc. înfrațîĭe] (i. ž.) — (ret.)(mag.) bratimljenje ◊ a gasît muma un kopil đin ńam bun kare vrĭa sî sa înfrațîaskă ku nana, șî s-a dus la înfrațîĭe la morminț — našla je majka jednog dečka iz dobre familije koji hoće da se bratimi sa mojim batom, pa su otišli do groblja na bratimljenje [Por.] ∞ fraće		[Vidi]
4502	înfrațît	înfrățit	збратимљен	înfrațît (înfrațîtă) (mn. înfrațîț, înfrațîće) [akc. înfrațît] (prid.) — zbratimljen, pobratimljen ◊ a traĭit tare bun, așa înfrațîț înga đi la kopilariĭe — živeli su jako dobro, tako zbratimljeni još od detinjstva ♦ var. înfrațîșat [Por.] ∞ fraće		[Vidi]
2384	înfrikoșa	înfricoșa	застрашити	înfrikoșa (ĭuo înfrikoșîăḑ, ĭel înfrikoșîaḑă) [akc. înfrikoșa] (gl. p. ref.) — zastrašiti, uplašiti ◊ nu ma înfrikoșa ku povĭeșć đ-aĭ muorț, kî mi frikă șî đ-aĭ viĭ pănă-pănă — nemoj me plašiti pričama o mrtvima, jer se i živih veoma, veoma plašim [Por.] ∞ frikă		[Vidi]
2385	înfrikoșat	înfricoșat	застрашен	înfrikoșat (înfrikoșată) (mn. înfrikoșaț, înfrikoșaće) [akc. înfrikoșat] (prid.) — zastrašen, preplašen, uplašen ◊ mi sa-mparu kî s-auḑî śuaua đin morminț, șî ĭuo trĭekuĭ pi lînga iĭ ku o mînă đi ińimă, tuot înfrikoșat — učinilo mi se da se čuje nešto sa gorblja, i ja sam prošao pored nega stegnuta srca, sav preplašen [Por.] ∞ frikă		[Vidi]
2404	înfrunḑî	înfrunzi	олистати	înfrunḑî (ĭuo înfrunḑîăsk, ĭel înfrunḑîașće) [akc. înfrunḑî] (gl. p.) — (za biljke) olistati ◊ duosu înfrunḑîașće, a veńit primovara, — šuma lista, došlo je proleće [Por.] ∞ frunḑă		[Vidi]
2405	înfrunḑît	înfrunzit	олистао	înfrunḑît (înfrunḑîtă) (mn. înfrunḑîț, înfrunḑîće) [akc. înfrunḑît] (prid.) — (bot.) olistao, prolistao ◊ kuodru înfrunḑît pļin ĭe đi verđiață — olistala šuma puna je zelenila [Por.] ∞ frunḑă		[Vidi]
1820	înfrunta	înfrunta	увредити	înfrunta (ĭuo ma înfrunt, ĭel sa înfruntă) [akc. înfrunta] (gl. p. ref.) — uvrediti (se), izgrditi (se); govoriti nekom otvoreno u lice neprijatne stvari ◊ uomu sa-nfruntă kînd iĭ spuń śeva đeșkis, śe-ĭ nuĭe pi vuoĭe, ș-aĭa iĭ spuń đirĭept în frunće — čovek se vređa kada mu kažeš nešto otvoreno, što mu nije po volju, i to mu kažeš direktno u čelo (=lice) ◊ nu-ĭ spuńa aĭa ś-aĭ auḑît đi ĭa, kî sa-nfruntă đi muarće — nemoj joj reći to što si čula o njoj, jer će se na smrt uvrediti ◊ baba țîfnuasă, sa-nfruntă ĭuta șî ļesńe — baba je prznica, vređa se brzo i lako ◊ nu măĭ vrĭeu să am trĭabă ku ĭel, kă numa ma-nfruntă đi fiĭ śe — ne želim više da imam posla s njim, jer me samo grdi za bilo šta [Por.] ∞ frunće		[Vidi]
1821	înfruntaśuńe	înfruntăciune	увреда	înfruntaśuńe (mn. înfruntaśuń) [akc. înfruntaśuńe] (i. ž.) — uvreda, ukor, prekor, grdnja ◊ mĭ-a fakut prĭa mare înfruntaśuńe, nu puot să trĭek ļesńe pista ĭa — naneo mi je preveliku uvredu, ne mogu lako da pređem preko nje [Por.] ∞ frunće		[Vidi]
1822	înfruntat	înfruntat	увређен	înfruntat (înfruntată) (mn. înfruntaț, înfruntaće) [akc. înfruntat] (prid.) — uvređen ◊ prĭa grĭeu mis înfruntat, nu puot ma đizmîńiĭa așa ļesńe kum vrĭeț vuoĭ — previše sam uvređen, ne mogu se odljutiti tako lako kako vi hoćete [Por.] ∞ frunće		[Vidi]
3681	înga	încă	још	înga [akc. înga] (pril.) ● v. înka [Por.]		[Vidi]
5060	îngalḑî	încălzi	загрејати	îngalḑî (ĭuo îngalḑăsk, ĭel îngalḑașće) [akc. îngalḑî] (gl. p. ref.) — zagrejati, zagrejavati ◊ a fakut fuoku la kamin, ș-a îngalḑît oźaku bińe kă vin kopiĭi đ-a fară îngețaț đi frig — naložila je vatru na kaminu, i dobro zagrejala odžak, jer dolaze deca spolja smrznuta od hladnoće ◊ tare sa îngalḑît sî sa prindă la lukru șî sî sa muće în oraș — jako se zagrejao da se zaposli i preseli u grad ♦ / < în+kalḑî [Por.] ∞ kald		[Vidi]
5061	îngalḑît	încălzit	загрејан	îngalḑît (îngalḑîtă) (mn. îngalḑîț, îngalḑîće) [akc. îngalḑît] (prid.) — 1. (o toploti) zagrejan, topao ◊ nuĭe bun să laș kopilu, îngalḑît lînga fuok, să ĭasă afară, kî sa bulnavĭașće — nije dobro da pustiš dete, zagrejano pored vatre, da izađe napolje, jer će se razboleti 2. (fig.) zainteresovan; zaljubljen ◊ am fuost ĭuo mult îngalḑît đi ĭa, ama m-a trekut kînd am vaḑut ku kare am trĭabă — bio sam ja jako zagrejan za nju, ali me je prošlo kad sam video s kim imam posla [Por.] ∞ kald		[Vidi]
5897	îngalḑîtură	încălzitură	грејање	îngalḑîtură (mn. îngalḑîturĭ) [akc. îngalḑîtură] (i. ž.) — (ret.) grejanje ◊ ku ļamńe vĭerḑ nu sa puaće vorbi đi vro îngalḑîtură bună — sa sirovim drvima ne može se gvoriti o dobrom grejanju [Por.] ∞ kald		[Vidi]
2466	îngădui	îngădui	причекати	îngădui (ĭuo îngăduĭ, ĭel îngăduĭe) [akc. îngădui] (gl.) — pričekati, sačekati; odgađati neku radnju usled čekanja ◊ îngăduĭe kîta, nu grabi — sačekaj malo, ne žuri ◊ ĭuo îngăduĭ đi đesńiață, șî nu măĭ puot — ja čekam (=odgađam prekid čekanja) od jutros, i više ne mogu ♦ sin. așćepta [Por.]		[Vidi]
2467	îngăduĭală	îngăduială	сачекивање	îngăduĭală (mn. îngăduĭelurĭ) [akc. îngăduĭală] (i. ž.) — sačekivanje, očekivanje, čekanje ◊ đi źiaba atîta îngăduĭală đi nuoĭ, guoșći nu veńiră — uzalud toliko naše čekanje, gosti ne dođoše [Por.] ∞ îngădui		[Vidi]
4999	îngeța	ingheța	заледити	îngeța (ĭuo îngeț, ĭel îngĭață) [akc. îngeța] (gl.) — zalediti, lediti, slediti ◊ afară a strîns źeru, la nuapće tuot are s-îngĭață — napolju je stegao mraz, noćas će se sve zalediti ◊ a ramas skimburļi uđe pi gard, a dat źeru ș-atîta skimburļi a-ngețat đi s-a fakut pĭatră — ostalo je mokro rublje na ogradi, udario je mraz i rublje se toliko sledilo da se pretvorilo u kamen ◊ kînd a vaḑut kă aļargă ku sakurĭa dupa ĭel, luĭ a-ngețat ińima đi frikă — kad je video da ga juri sekirom, njemu se srce sledilo od straha [Por.] ∞ gĭață		[Vidi]
5000	îngețat	înghețat	залеђен	îngețat (îngețată) (mn. îngețaț, îngețaće) [akc. îngețat] (prid.) — zaleđen, sleđen, smrznut ◊ a trekut ku vićiļi pista rîu îngețat, numa a bagat sama să nu đa pista gĭață supțîre — prešli su sa stokom preko zaleđene reke, samo su pazili da ne nalete na tanak led ◊ ļimba rumîńaskă ḑaśe pi moarće, kînd ćińerișu dă s-o vorbĭaskă, parke ļi gura îngețată, da ińima guală — vlaški jezik je na samrti, kad ga mladi govore, kao da su im usta zaleđena, a srce prazno ♦ supr. đižgețat [Por.] ∞ gĭață		[Vidi]
5371	îngițî	înghiți	гутати	îngițî (ĭuo îngit, ĭel îngiće) [akc. îngițî] (gl. p. ref.) — gutati, progutati ◊ dupa śe sa mĭastîkă bun în gură, mînkara sa îngiće — kad se dobro sažvaće u ustima, hrana se proguta ◊ balauru puaće să îngită șokîćiļi întrĭeg — smuk može da proguta celog miša [Por.] ∞ gît		[Vidi]
5372	îngițît	înghițit	прогутан	îngițît2 (îngițîtă) (mn. îngițîț, îngițîće) [akc. îngițît] (prid.) — progutan ◊ gaina fuźe pin traușă ku o rîmă îngițîtă, da alalće gaiń aļargă dupa ĭa — kokoška beži po dvorištu sa progutanom glistom, a ostale kokoške je jure [Por.] ∞ îngițî		[Vidi]
5373	îngițît	înghițit	гутање	îngițît1 (mn. îngițîturĭ) [akc. îngițît] — gutanje ◊ kînd pi uom ăl duare în gît, luĭ ĭe îngițîtu tare dureruos— kad čoveka boli grlo, njemu je gutanje jako bolno ♦ var. îngițală [Por.] ∞ îngițî		[Vidi]
5375	îngițîtuare	înghițitoare	грло	îngițîtuare (mn. îngițîtuorĭ) [akc. îngițîtuare] (i. ž.) — (anat.)(ret.) grlo ◊ îngițîtuarĭa ĭe ușa gîtuluĭ — grlo su vrata ždrela ◊ la puodu îngițîtuori ĭe ļimburușu — na nepcima grla nalazi se resica ♦ sin. gît [Por.] ∞ îngițî		[Vidi]
5374	îngițîtură	înghițitură	гутљај	îngițîtură (mn. îngițîturĭ) [akc. îngițîtură] (i. ž.) — gutljaj ◊ ăl duare gîtu, șă tuata îngițîtura trĭaśe ku durerĭ — boli ga grlo, i svaki gutljaj prolazi sa bolovima [Por.] ∞ îngițî		[Vidi]
5559	îngimpa	înghimpa	грепсти	îngimpa (ĭuo îngimp, ĭel îngimpĭe) [akc. îngimpa] (gl. p. ref.) — grepsti, bosti ◊ kopilu a raśit, sa vaĭtă kă-l îngimpă śuava în gît — dete se prehladilo, žali se da ga nešto grebe u grlu [Por.]		[Vidi]
3128	îngîlbińi	îngălbeni	пожутети	îngîlbińi (ĭuo îngîlbińiesk, ĭel îngîlbińiașće) [akc. îngîlbeńi] (gl. p. ref.) — (color) požuteti, (psih.) prebledeti ◊ kînd auḑî śe râu s-a fakut la kasă, îngîlbeńi șî înkrîmeńi — kad je čuo kakvo se zlo desilo kod kuče, požuteo je i skamenio se ♦ var. îngîlbeńi [Por.] ∞ galbin		[Vidi]
3129	îngîlbińit	îngălbenit	пожутео	îngîlbińit (îngîlbińită) (mn. îngîlbińiț, îngîlbińiće) [akc. îngîlbińit] (prid.) — 1. (color) požuteo, postao žut ◊ bolnau đi gîlbinare, a-ngîlbińit ka śara — bolestan od žutice, požuteo je kao vosak ◊ a veńit tuamna, a-ngîlbińit frunḑa în duos — došla je jesen, požutelo je lišće u šumi ♦ var. îngîlbeńit, îngălbińit, ăngălbińit 2. (med.) prebledeti, izgubiti krv u licu ◊ kînd îĭ spusîră k-a murit mumî-sa, ĭel sa pĭerdu, șî statu într-o vrĭame îngîlbińit șî luvat, fara pik đi sînźe în firĭe — kad mu rekoše da mu je majka umrla, on se izgubi, i stajaše jedno vreme bled i oduzet, bez kapi krvi u licu [Por.] ∞ galbin		[Vidi]
2087	îngîna	îngâna	подражавати	îngîna (ĭuo îngîn, ĭel îngînă) [akc. îngîna] (gl.) — (pej.) podražavati nečiji govor, imitirati, oponašati ♦ (fig.) rugati se nekom, ponavljajući njegov način govora, začikivati ga ◊ nu m-a-ngîna, kî kapiț bataĭe! — nemoj me imitirati (=nemoj mi se rugati), jer ćeš dobiti batine! [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2088	îngînat	îngânat	подражаван	îngînat (îngînată) (mn. îngînaț, îngînaće) [akc. îngînat] (prid.) — podražavan, podvrgnut imitiranju, ruganju, podsmehu ♦ (fig.) ismejan ◊ ĭuo am vrut măĭ bun, la urmă am ĭeșît kornut: întra lume sînt îngînat șî fakut đi rîs — ja sam hteo najbolje, na kraju sam ispao rogonja: pred ljudima sam imitiran i ismejan [Por.] ∞ îngîna		[Vidi]
2089	îngînatură	îngânare	подражавање	îngînatură (mn. îngînaturĭ) [akc. îngînatură] (i. ž.) — (pej.) podražavanje, imitiranje, naročito nečijeg načina govora ♦ (fig.) ruganje, podsmevanje ◊ mis satul đi îngînatura a tĭa — sit sam tvog imitiranja [Por.] ∞ îngîna		[Vidi]
3380	îngļimpa	înghimpa	пробадати	îngļimpa (ĭuo îngļimp, ĭel îngļimpă) [akc. îngļimpa] (gl. p. ref.) — (med.) probadati, grepsti, čupkati ◊ a baut apă rîaśe, śă-l îngļimpă-n gît, a raśit sî ĭară o sî-ĭ sa umfļe śerbiśi — pio je hladnu vodu i grebe ga u grlu, prehladio se i opet će mu nateći krajnici ◊ sa vaĭtă kă-l îngļimpă în pĭept — žali se da ga probada u grudima ♦ (skr.) gļimpa (gļimp, gļimpă) [Por.]		[Vidi]
4325	îngrađi	îngrădi	оградити	îngrađi (ĭuo îngrađesk, ĭel îngrađiașće) [akc. îngrađi] (gl. p. ref.) — (tehn.) ograditi, izgraditi ogradu oko nečega ◊ n-a îngrađit klańa ku fîn șî tuată a śuguļito uoiļi — nije ogradio stog sa senom, i svog su ga očerupale ovce ◊ a îngrađit ļivađa ku spiń — ogradio je livadu trnjem ◊ strunga la munće trăbe îngrađi ku gard țapîn pintru lupĭ — staju u planinii treba ograditi jakom ogradom zbog vukova [Por.] ∞ gard		[Vidi]
4326	îngrađit	îngrădit	ограђен	îngrađit (îngrađită) (mn. îngrađiț, îngrađiće) [akc. îngrađit] (prid.) — (tehn.) ograđen ◊ konaśiļi la munće a fuost îngrađiće ku parĭ — konaci u planini bili su ograđeni koljem ◊ măĭ bun ĭe kînd ĭe traușa kășî îngrađită ku zîd đi pĭatră, kă nu măĭ putraḑîaśe ńiśkînd — najbolje je kad je kućno dvorište ograđeno zidom od kamena, jer ne truli nikada ◊ đi źaba ĭe luoku îngrađit, ĭară puorśi aĭ sîrbaćiś a tunat ș-a zatrit kukuruḑu — badava je njiva ograđena, opet su divlje svinje provalile i satrle kukuruz [Por.] ∞ gard		[Vidi]
4826	îngrașa	îngrășa	угојити	îngrașa (ĭuo îngras, ĭel îngrasă) [akc. îngrașa] (gl. p. ref.) — gojiti, ugojiti, udebljati ◊ ș-akuma lumĭa mînă puorśi în padure la žîr, kă akolo măĭ bun sa îngrașă — i sada ljudi teraju svinje u šumu na žir, jer se tamo najbolje ugoje ◊ kînd parințî nu bagă sama kîće dulśețurĭ dau la kopiĭ, iĭ sa îngrașă ka pĭapińi — kad roditelji ne vode računa koliko slatkiša daju deci, on se ugoje ko lubenice ♦ up. îngroșa [Por.] ∞ gras		[Vidi]
4827	îngrașat	îngrășat	угојен	îngrașat (îngrașată) (mn. îngrașaț, îngrașaće) [akc. îngrașat] (prid.) — ugojen, gojazan, debeo ◊ đemult gata n-a fuost ńima să fiĭe așa îngrașat, kum ĭastă akuma gata în tota kasa — nekada nije bilo nikog da je tako ugojen, kao što ima sada gotovo u svakoj kući ◊ đemult uom îngrașat s-a sokoćit kî ĭe gazdă, da akuma sa vĭađe kî ĭe grasîmĭa buală — nekada su se gojazni ljudi računali u bogataše, ali sada se vidi da je gojaznost bolest [Por.] ∞ gras		[Vidi]
6183	îngreona	îngreuna	оптеретити	îngreona (ĭuo îngreońeḑ, ĭel îngreońaḑă) [akc. îngreona](gl. p. ref.) — opteretiti, postati teži ◊ śeva sa îngreońaḑă kînd iĭ sa marĭașće tovaru — nešto se opterećuje kad mu se povećava teret ◊ atîta grasîmĭa la îngreonat, đi nu puaće đi burta sî sa apļaśe — toliko ga je gojaznost opteretila, da ne može od stomaka da se saginje ♦ var. îngreuna [Por.] ∞ grĭeu		[Vidi]
6184	îngreonat	îngreunat	отеžан	îngreonat (îngreonată) (mn. îngreonaț, îngreonaće) [akc. îngreonat] (prid.) — otežan, opterećen ◊ sa miră tuoț kum ĭel va puća trai, îngreonat ku atîta pakat — svi se čude kako on može živeti, opterećen sa tolikim grehom ◊ dakă trasta ku buobe n-a fuost grĭa, dukindo în șîaļe pănă la muară, ĭa tare mi sa îngreonat — iako torba sa zrnevljem nije bila teška, noseći je na leđima do vodenice, ona mi je jako otežala ♦ var. îngreunat [Por.] ∞ grĭeu		[Vidi]
6144	îngrižî	îngrijî	забринути	îngrižî (ĭuo ma îngrižăsk, ĭel sa îngrižașće) [akc. îngrižî] (gl. p. ref.) — zabrinuti se, nasekirati ◊ atîta s-a îngrižît pintru sînataća kopiluluĭ, đi s-a bulnavit — toliko se zabrinula za sinovljevo zdravlje, da se razbolela [Por.] ∞ grižă		[Vidi]
6145	îngrižît	îngrijit	забринут	îngrižît (îngrižîtă) (mn. îngrižîț, îngrižîće) [akc. îngrižît] (prid.) — zabrinut ◊ s-a dus ćińerișu în rat, aĭ batrîń a ramas sîngurĭ la kasă, tare îngrižîț la śe o să ĭasă beļaua-ĭa — mladići su otišli u rat, a stari su ostali sami kod kuće, jako zabrinuti na šta će izaći taj belaj [Por.] [Por.] ∞ grižă		[Vidi]
2789	îngropa	îngropa	закопати	îngropa (ĭuo îngruop, ĭel îngruapă) [akc. îngropa] (gl. p. ref.) — 1. zakopati, zakopavati ◊ kînd pi vrunu ăl lovĭașće trîasńitu, trăbe ĭuta să-l đizbraśe, șî să-l îngruape în pomînt — kad nekog udari grom, treba brzo da ga svuku i da ga zakopaju u zemlju 2. sahraniti pokojnika ◊ n-avut kînd ńiś să-ĭ îngruape pi aĭ muorț, numa așa ĭ-a lasat, pi kîmpiĭa ratuluĭ — nisu imali kad ni da zakopaju mrtve, nego su ih tako ostavili na ratnom polju ♦ supr. đizgropa [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2792	îngropamînt	îngropamânt	погреб	îngropamînt (mn. îngropamînturĭ) [akc. îngropamînt] (i. s.) — (rel.) pogreb, sahrana, ukop ◊ la tuot îngropamîntu baće arîngu la bisîarikă, șî ĭasă puopa ku litiĭļi — na svakom pogrebu lupa crkveno zvono, i izlazi pop sa litajama [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2790	îngropat	îngropat	закопан	îngropat1 (îngropată) (mn. îngropaț, îngropaće) [akc. îngropat] (prid.) — zakopan, zatrpan zemljom ◊ aĭ batrîń, kare avut bań, ĭ-a țînut îngropaț în pomînt — stari, koji su imali pare, držali su ih zakopane u zemlji ◊ ńimik đin uom nuĭe, numa putraḑîașće îngropat în pomînt — ništa od čoveka nema, samo truli zakopan u zemlji ♦ supr. đizgropat [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2791	îngropat	îngropat	сахрана	îngropat2 (mn. îngropaturĭ) [akc. îngropat] (i. s.) — 1. (rel.) sahrana, pogreb ◊ multă lume a fuost la îngropatu muĭeri — mnogo je ljudi bilo na ženinoj sahrani 2. (bot.) sađenje ◊ akuma ĭe bună vrĭamĭa đi îngropat pruńi — sad je dobro vreme za sađenje šljiva ♦ var. îngropamînt [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
3435	îngrozî	îngrozi	згрозити	îngrozî (ĭuo îngrozăsk, ĭel îngrozîașće) [akc. îngrozî] (gl. p. ref.) — zgroziti (se), zgaditi (se), smučiti (se) ◊ sa vaĭtă kă-ĭ s-a îngrozît traĭu în munće, sîngurikă ku vićiļi vara-ĭarna — žali se da joj se smučio život u planini, usamljena sa stokom leti-zimi ◊ sa îngrozî, askultînd minśuńiļu luĭ — zgrozio se, slušajući njegove laži [Por.] ∞ grozau		[Vidi]
6147	îngroșa	îngroșa	згуснути се	îngroșa (ĭuo îngruos, ĭel îngruasă) [akc. îngroșa] (gl. p. ref.) — 1. (o tečnosti) zgusnuti se; zgrušati se ◊ lapćiļi đi uaĭe tuamna ĭe tare îngroșat, mult ĭe dulśe đi mînkare, ama nuĭe đi brînḑă — ovčije mleko s jeseni je jako zgrušeno, mnogo je slatko za jelo, ali nije za sir 2. (o materiji) udebljati, podebljati ◊ sămnu tras ku bîtu pi pomînt trăbe îngroșat, kă nu sa vĭađe kalumĭa unđe trăbe strîbatut drumu — znak povučen štapom po zemlji treba podebljati, jer se ne vidi dobro kuda treba prokopati put 3. (o šali) preterati u šegačenju na nečini račun ◊ s-a îngroșat gluma ku ĭel, s-a mîńiĭat rău, o sî sa bată pănă la urmă — preteralo se u šegačenju sa njim, jako se naljutio, na kraju će se i potući ♦ up. îngrașa [Por.] ∞ gruos		[Vidi]
2465	înka	încă	још	înka [akc. înka] (pril.) — još, još uvek ◊ înka odată — još jednom ◊ măĭ vinu înka odată, dakă kućeḑ — dođi još jednom, ako smeš ◊ đi la doktur înka ńimika — od lekara još uvek ništa (nikakvih vesti) ◊ dukî-sa drakuluĭ, înka nu la omorît? — nek idu dođavola, još ga nisu ubili!? ◊ (u izr.) duor înka — zar još ♦ var. înga (Rudna Glava), înkă (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. nînkă (Aljudovo) [Mlava]		[Vidi]
4029	înkalța	încălţa	обувати	înkalța (ĭuo înkalț, ĭel înkalță) [akc. înkalța] (gl. p. ref.) — obuvati, obuvati se ◊ muma înkalță fećița, kî ĭe înga mikă, da kopilu sa înkalță sîngur — majka obuva devojčicu, jer je još mala, a dečak se obuva sam ♦ supr. điskulța [Por.]		[Vidi]
4030	înkalțat	încălţat	обувен	înkalțat (înkalțață) (mn. înkalțaț, înkalțaće) [akc. înkalțaț] (prid.) — obuven ◊ muma nu lasă kopiĭi să tuńe înkalțaț în suobă, kă duk morśilă — majka ne pušta decu da uđu obuvena u sobu, jer unose blato [Por.] ∞ înkalța		[Vidi]
5980	înkarunțî	înkărunți	оседети	înkarunțî (ĭuo înkarunțăsk, ĭel înkarunțașće) [akc. înkarunțî] (gl. p.) — osedeti, dobijati sede vlasi ◊ ĭ-a pĭerit kopiĭi, șî ĭa đi pare rău a înkarunțît ćinîră — poginula su joj deca, i ona je od tuge osedela mlada [Por.] ∞ karunt		[Vidi]
3682	înkă	încă	још	înkă [akc. înkă] (pril.) ● v. înka [Por.]		[Vidi]
5377	înkăļika	încăleca	узјахати	înkăļika (ĭuo înkăļik, ĭel înkăļikă) [akc. înkăļika] (gl. p. ref.) — uzjahati ◊ muoșu s-a mîńiĭat, a înkăļikat ĭapa șî s-a dus — čiča se naljutio, uzjahao kobilu i otišao [Por.] ∞ kal		[Vidi]
5378	înkăļikat	încălecat	јашући	înkăļikat (înkăļikată) (mn. înkăļikaț, înkăļikaće) [akc. înkăļikat] (prid.) — jašući ◊ mĭarźe pista kulmĭe înkăļikat pi kal, ku fluarĭa dupa urĭake ka baĭețălu — ide brdom jašući konja, sa cvetom iza uveta kao momčić [Por.] ∞ kal		[Vidi]
5409	înkeĭa	încheia	спојити	înkeĭa (ĭuo înkĭeĭ, ĭel înkĭaĭe) [akc. înkeĭa] (gl. p. ref.) — 1. zaključati ◊ înkeĭa însamnă kă śuava sa înkiđe ku kĭaĭa — zaključati znači nešto zatvoriti ključem ♦ sin. înkuńa 2. spojiti, uklopiti ◊ dakă sa masură kalumĭa, bļăńiļi în astal sa înkĭaĭe ļesńe — ako se izmeri dobro, daske stola se lako uklope 3. sklopiti ◊ doă țărĭ a înkeĭat paśa kînd s-a vaḑut kă ratu nu duśe ńimika — dve države sklopile su mir kad se videlo da rat ne donosi ništa ♦ sin. înkuńa, înkiđa [Por.] ∞ kĭaĭe		[Vidi]
2615	înkeĭat	încheiat	спајање	înkeĭat1 (mn. înkeĭaturĭ) [akc. înkeĭat] (i. s.) — (tehn.) spajanje, spoj ◊ kînd a veńit la rînd înkeĭatura grinḑîlor, lukratuori s-a dus — kad je došlo na red spajanje greda, radnici su otišli ◊ înkeĭato-sta nuĭe bun — ovaj spoj nije dobar [Por.] ∞ kĭaĭe		[Vidi]
3283	înkeĭat	încheiat	спајање	înkeĭat1 (mn. înkeĭaturĭ) [akc. înkeĭat] (i. s.) — 1. (tehn.) spajanje, sastavjlanje, sklapanje ◊ asta fĭeļ đi înkeĭat blăńiļi nuĭe bun — ovaj način spajanja dasaka nije dobar 2. (za kalendar) (zast.) kraj, svršetak vremenskog ciklusa ◊ abĭa așćetarîm înkeĭatu anuluĭ — jedva dočekasmo svršetak godine [Por.] ∞ înkeĭa		[Vidi]
3284	înkeĭat	încheiat	спојен	înkeĭat2 (înkeĭată) (mn. înkeĭaț, înkeĭaće) [akc. înkeĭat] (prid.) — 1. (tehn.) spojen, sastavljen iz delova ◊ grinḑîļi n-a fuost înkeĭaće kum trăbe, șî koļiba s-a strîmbat đi pi fuga — grede nisu bile dobro spojene, i koliba se brzo nakrivila 2. (za brave i katance) zaključan ◊ borđiĭu n-avut ńiś ușă, ńiś ferĭeșć, șî lumĭa ńiś n-avut śe sî-nkĭaĭe — zemunica nije imala ni vrata ni prozore, pa ljudi nisu ni imali šta da zaključavaju 3. (kal.) svršen, istekao ◊ luna, anu, stamîna înkeĭată — svršeni mesec, nedelja, godina [Por.] ∞ înkeĭa		[Vidi]
5987	înkeĭat	încheiat	спојен	înkeĭat2 (înkeĭată) (mn. înkeĭaț, înkeĭaće) [akc. înkeĭat] (prid.) — (tehn.) spojen, sastavljen; zaključan ◊ blăńiļi în astal sînt înkeĭaće bińe, șî înțîpeńiće ku piruańe lunź — daske na stolu su dobro sastavljene, i učvršćene dugačkim ekserima [Por.] ∞ kĭaĭe		[Vidi]
3282	înkeĭatură	incheietură	зглоб	înkeĭatură (mn. înkeĭaturĭ) [akc. înkeĭatură] (i. ž.) — 1. (anat.) zglob ◊ înkeĭatură ĭe luok unđe la žuaviń sa-nkĭaĭe uasîļi — zglob je mesto gde se kod životinja spajaju kosti ◊ înkeĭatură la mînă — ručni zglob ◊ înkeĭatură la piśuor — nožni zglob 2. (tehn.) spoj, sastav ◊ fundu la kadă s-a đizlipit la înkeĭatură blăńilor — dance na kaci razlepilo se na sastavu dasaka [Por.] ∞ kĭaĭe		[Vidi]
5581	înkiđa	închide	затворити	înkiđa (ĭuo înkiđ, ĭel înkiđe) [akc. înkiđa] (gl. p. ref.) — 1. zatvoriti ◊ s-a dus đemult să înkidă vićiļi, șî nuĭe sî sa-ntuarkă — otišao je odavno da zatvori stoku, i nema ga da se vrati ◊ muĭare lîtratuare, nu măĭ înkiđe gura — žena lajavica, usta ne zatvara 2. (o boji) zatamniti ◊ alba ĭuta sa imă, sa puńe în ĭa kîta ńegru sî sa înkidă — belo se brzo prlja, stavlja se u nju malo crne da se zatamni [Por.]		[Vidi]
4057	înkina	închina	метанисати	înkina (ĭuo ma înkin, ĭel sa înkină) [akc. înkina] (gl. p. ref.) — 1. (rel.) metanisati, klanjati se ◊ stapînu kășî sa înkină la prazńik — domaćin kuće metaniše na slavi ◊ pănă-nkuaśa, rumîńi la prazńik s-a înkinat în kuot, la țîțînă dupa ușă — do nedavno, Vlasi su na slavi metanisali u ćošku, kod šarki iza vrata 2. proklinjati, kleti ◊ înkinul să-l înkin, nu măĭ puot traĭi ku ĭel — proklet bio da je proklet, ne mogu više živeti s njim ◊ înkinu-će, kopiļe, lasî-će đi noroḑîĭ — prokleto bilo, dete, mani se ludorija ♦ var. ănkina [Por.]		[Vidi]
4092	înkinatură	închinătură	метанисање	înkinatură (mn. înkinaturĭ) [akc. înkinatură] (i. ž.) — (rel.) metanisanje, molitva ◊ înkinatura ĭe rugamîntu înźenunkĭat la prazńik — metanisanje je molitveno klečanje na slavi ◊ înkinatură đemult s-a fakut pi pomînt în kuot dupa ușă, la țîțînă — metanisanje se nekada činilo na zemlji u ćošku iza vrata, kod šarki ♦ var. înkinat ◊ înkinatu sa faśe pi kîlțanu stapînuluĭ, așćernut pi pomîntu guol alu puodu kășî — metanisanje se obavlja nad muškom košuljom, prostrtoj na golom podu kuće ♦ var. înkinaśuńe [Por.] ∞ înkina		[Vidi]
5582	înkis	închis	затворен	înkis (înkisă) (mn. înkiș, înkișă) [akc. înkis] (prid.) — 1. zatvoren ◊ a pośit kîmpu, a înkis drumu — zapotkao polje, zatvorio put ◊ a înkis ușa ku paru, a ramas koļiba pustîńe — zatvorio vrata kocem, ostala je kuća pusta 2. (o boji) taman ◊ vînît înkis, ruoșu înkis — tamnoplav, tamnocrven 3. ćutljiv, namćorast ◊ nu șću la kare va sîmana așa înkisă șă ponćură — ne znam na koga liči tako ćutljiva i zatvorena [Por.] ∞ înkiđa		[Vidi]
5583	înkisuare	închisoare	затвор	înkisuare (mn. înkisuorĭ) [akc. înkisuare] (i. ž.) — 1. zatvor ◊ la prins în fur, ș-a fuost trîĭ ań la înkisuare pintru aĭa — uhvatili ga u krađi, i proveo je tri godine u zatvoru zbog toga 2. (o reljefu) tesnac, klanac ◊ a sapat rîu ș-a fakut o înkisuare đi nu măĭ trĭeś ńiś pi piśuare pi marźină — prokopala je reka tesnac da ne možeš ni pešice proći obalom ♦ sin. strîmtuare [Por.] ∞ înkiđa		[Vidi]
4028	înkîlțamînt	încălțămînt	обућа	înkîlțamînt (mn. înkîlțamînće) [akc. înkîlțamînt] (i. s.) — obuća ◊ đemult, tuata vara lumĭa a mĭers đeskulț, fara înkîlțamînće — nekada, celo leto ljudi su išli bosi, bez obuće ◊ tuaće înkîlțamînćiļi, fiva đi kopiĭ, fiva đ-aĭ batrîń, lumĭa a fakut sîngură, la kasa luor — svu obuću, bilo za decu, bilo za odrasle, ljudi su izrađivali sami, kod svojih kuća [Por.] ∞ înkalța		[Vidi]
5411	înkîrļiga	încârliga	погрбити се	înkîrļiga (ĭuo înkîrļig, ĭel înkîrļigă) [akc. înkîrļiga] (gl. p. ref.) — pogrbiti se, saviti ◊ uomu sa înkîrļigă or đi durĭare or đi bătrîńața — neko se pogrbi ili od bola ili od starosti [Por.] ∞ kîrļig		[Vidi]
5412	înkîrļigat	încârligat	погрбљен	înkîrļigat (înkîrļigată) (mn. înkîrļigaț, înkîrļigaće) [akc. înkîrļigat] (prid.) — pogrbljen, presamićen ◊ đi druĭare a mĭers o stamînă înkîrļigat ka lula — od bolova išao je nedelju dana pogrbljen kao lula ♦ sin. kokoșat [Por.] ∞ kîrļig		[Vidi]
5880	înkît	încât	уколико	înkît [akc. înkît](pril.) — ukoliko ◊ am să ć-așćet pi ćińe să viń sî ma karĭ, înkît nu va veńi tata înainća tĭa — čekaću tebe da dođeš da me voziš, ukoliko otac ne bude došao pre tebe ♦ var. întrukît ♦ / în + kît [Por.] ∞ kît		[Vidi]
5985	înkĭega	închega	сирити	înkĭega (ĭuo înkĭeg, ĭel înkĭagă) [akc. înkĭega] (gl. p. ref.) — siriti, zgusnuti, zgrušati ◊ la baśiĭe înkegasăm kîći un śubăr la ḑî — na bačiji smo sirili po jednu čabricu na dan ◊ lu kare sînźiļi nu sa înkĭagă ĭuta, trăbe sî sa pazaskă đi loviturĭ — kome se krv ne zgrušava brzo, treba da su čuva povreda [Por.] ∞ kĭag		[Vidi]
5986	înkĭegat	închegat	сасирен	înkĭegat (înkĭegată) (mn. înkĭegaț, înkĭegaće) [akc. înkĭegat] (prid.) — sasiren, zgrušen, gust ◊ sînźiļi înkĭegat s-a uskat pi blană — sasirena krv osušila se na dasci [Por.] ∞ kĭag		[Vidi]
1747	înkļeșta	încleșta	укљештити (се)	înkļeșta (ĭuo înkļeșćieḑ, ĭel înkļeșćiaḑă) [akc. înkļeșta] (gl. p. ref.) — uklještiti (se), priklještiti (se), stegnuti (se), ukočiti (se) ◊ a rîđikat grĭeu, ș-a-nkļeștat șîaļiļi — digao je teško i uklještio leđa ◊ marmurĭeșć lupi s-îĭ sa-nkļeșćiaḑă gura — omađijaš vukove da im se uklješte usta ♦ / în — u + kļeașće — klešta [Por.] ∞ kļeașće		[Vidi]
1749	înkļeștare	încleștare	укљештавање	înkļeștare (mn. înkļeștîărĭ) [akc. înkļeștare] (i. ž.) — uklještavanje, stezanje ◊ fiva vrun đeskînćik sî ma skuată đi înkļeștare, kî đi tri-patru uorĭ pi an mi sa-nkļeșćiaḑă șîaļiļi — ima li neko bajanje da me spasi uklještavanja, jer mi se po tri-četiri puta godišnje uklještavaju leđa [Por.] ∞ kļeașće		[Vidi]
1748	înkļeștat	încleștat	укљештен	înkļeștat (înkļeștată) (mn. înkļeștaț, înkļeștaće) [akc. înkļeștat] (prid.) — uklješten, ukočen, stegnut ◊ șîaļiļi mi înkļeștat, nu puot sî lukru ńimika — leđa su mi ukočena, ne mogu da radim ništa [Por.] ∞ kļeașće		[Vidi]
6044	înkolaśi	încolăci	склупчати се	înkolaśi (ĭuo înkolaśĭesk, ĭel înkolaśĭașće) [akc. înkolaśi] (gl. p. ref.) — sklupčati se; uviti u krug ◊ o nopîrkă ku obrăń sa înkolaśit supt otkuos, ș-a muśkat fata đi piśuor pănă a lukrat la fîn — jedna šarka se sklupčala pod otkos, i ujela devojčicu za nogu dok je radila na senu [Por.] ∞ kolak		[Vidi]
5829	înkolțî	încolți	исклијати	înkolțî (ĭuo înkolțăsk, ĭel înkolțașće) [akc. înkolțî] (gl. p. ref.) — (bot.) isklijati ◊ kînd va înkolțî grîu, o sî sa vadă śe birekĭet o să fiĭe — kad bude isklijalo žito, videće se kakav će rod biti ◊ krumpiĭi a înkolțît în gruapă — krompir je proklijao u trapu [Por.] ∞ kuolț		[Vidi]
2777	înkoluo	înocolo	надаље	înkoluo [akc. înkoluo] (pril.) — nadalje, na tamo ◊ đ-akuma înkoluo nuoĭ o să lukrăm altfĭeļ — odsad nadalje mi ćemo raditi drugačije ◊ mutațî-va kîta măĭ înkoluo, să puată tuoț s-înkĭape — pomerite sa malo na tamo, da mogu svi da stanu ♦ supr. înkuaśa [Por.] ∞ akoluo		[Vidi]
6061	înkondora	închiondora	намргодити се	înkondora (ĭuo înkondorĭeḑ, ĭel înkondorĭaḑă) [akc. înkondora] (gl. p.) — (o pogledu) namrgoditi se, mrko ili preteće gledati ◊ s-a mîńiĭat rău, da uoki a înkondorat đi numa sfulđiră — naljutio se žestoko, a pogled namrgodio da samo seva [GPek]		[Vidi]
6062	înkondorat	închiondorat	намргођен	înkondorat (înkondorată) (mn. înkondoraț, înkondoraće) [akc. înkondorat] (prid.) — (o pogledu) namrgođen ◊ uom înkondorat ĭe tare mîńios, sa uĭtă kĭorđiș, gata să sară la bataĭe — namrgođen čovek je jako ljut, gleda ispod oka, spreman da započne tuču [GPek] ∞ înkondora		[Vidi]
5588	înkonveĭa	încoveia	искривити	înkonveĭa (ĭuo înkonveĭ, ĭel înkonveĭe) [akc. înkonveĭa] (gl. p. ref.) — iskriviti, savijati ◊ uom batrîn sa înkonveĭe đi bătrîńață — star čovek iskrivi se zbog starosti ◊ baće la fĭer să-l înkonveĭe đi plug — kuje gvožđe da ga savije za plug [Por.] ∞ koveĭ		[Vidi]
5590	înkonveĭală	încovoială	савијање	înkonveĭală (mn. înkonveĭaļe) [akc. înkonveĭală] (i. ž.) — (ret.) savijanje, krivljenje ◊ fĭeru nu sufîră prĭa multă înkonveĭală — gvožđe ne trpi previše savijanja [Por.] ∞ koveĭ		[Vidi]
5589	înkonveĭat	încovoiat	искривљен	înkonveĭat (înkonveĭată) (mn. înkonveĭaț, înkonveĭaće) [akc. înkonveĭat] (prid.) — iskrivljen, savijen ◊ punća pista rîu ĭe înkonveĭată kî ĭe fakută đi ļemn zîmosăk — brvno preko reke se iskrivilo jer je napravljeno od sirovog drveta ♦ sin. strîmbat [Por.] ∞ koveĭ		[Vidi]
2421	înkotruo	încotro	куда	înkotruo [akc. înkotruo] (pril.) — kuda, kud; gde ◊ înkotruo să fug, în śe parće? — kuda da bežim, na koju stranu? ◊ înkotruo će uĭț, tuot pustîșag — kud pogledaš, svuda pustoš ◊ n-aĭ înkotruo, aĭ dat în laț — nemaš kud, upao si u zamku [Por.] ∞ kotruo		[Vidi]
2874	înkrețî	încreţi	наборати	înkrețî (ĭuo înkrețîăsk, ĭel înkrețîașće) [akc. înkrețî] (gl. p. ref.) — naborati, praviti bore na tkanini; nabrati ◊ kînd sa înkrețîașće krețanu, lukri pănă nu ći ĭa Ĭuda — kad se naborava krecan, radiš dok te ne odnese Juda [Por.] ∞ krieț		[Vidi]
2875	înkrețît	încreţit	наборан	înkrețît (înkrețîtă) (mn. înkrețîț, înkrețîće) [akc. înkrețît] (prid.) — naboran, pun bora ◊ krețanu, kare l-a fakut baba Ĭuana, ku ańi stă înkrețît — krecan koji je izradila baba Jona, godinama ostaje naboran [Por.] ∞ krieț		[Vidi]
2876	înkrețîtură	încreţitură	набор	înkrețîtură (mn. înkrețîturĭ) [akc. înkrețîtură] (i. ž.) — nabor, falta na haljini ◊ dupa rat a ĭeșît ńișće sukńe pļińe đi înkrețîturĭ, ļ-a kĭemat muĭeriļi „plisirke” — posle rata ušle su u modu neke suknje, pune nabora, zvale su se „plisirke” ♦ var. krĭețură [Por.] ∞ krieț		[Vidi]
6055	înkrîmeńi	încremeni	скаменити се	înkrîmeńi (ĭuo înkrîmeńesk, ĭel înkrîmeńașće) [akc. înkrîmeńi] (gl.) — (psih.) skameniti se, zanemeti ◊ kînd s-a-ntîńit sîngur în munće ku śopîru đi lupĭ, a înkrîmeńit în luok — kad se u planini sam sreo sa čoporom vukova, skamenio se u mestu ◊ uomu înkrîmeńașće đi vro frikă mare, muțîașće, da ińima numa śe nu-ĭ sîare đin pĭept — čovek se skameni od nekog velikog straha, zanemi, a srce samo što mu ne iskoči iz grudi ♦ sin. marmuri [Por.] ∞ krĭamińe		[Vidi]
2356	înkroșńa	încrosna	упртити	înkroșńa (ĭuo înkruoșń, ĭel înkruoșńe) [akc. înkroșńa] (gl. p. ref.) — 1. uprtiti (se), naprtiti (se); uzeti teret na leđa ◊ sa înkroșńaḑă tot nat kare ĭa trasta-n șîaļe, șă ļagă obrăńiļi la pĭept — uprćuje se svako ko uzme torbu na leđa, a uprte vezuje na grudi 2. (fig.) uzeti na sebe tuđ problem ◊ nu m-a-nkroșńa ku nakazurļi tĭaļe, abĭa duk pĭ-aļi mĭaļe — nemoj mi tovariti (na leđa) tvoje muke, jedva nosim svoje [Por.] ∞ kruoșnă		[Vidi]
2357	înkroșńat	încrosnat	упрћен	înkroșńat (înkroșńată) (mn. înkroșńaț, înkroșńaće) [akc. înroșńat] (prid.) — 1. uprćen, koji je uprtio teret, natovaren ◊ nu sta aśiĭa înroșńat, ku trasta-n șîaļe, numa dubuarĭo șî șăḑ ku nuoĭ — ne stoj tu uprćen, sa torbom na leđima, nego je skini, i sedi s nama 2. (fig.) opterećen brigom ◊ nu măĭ puot, mi sînt înkroșńat ku atîća gîndurĭ grĭaļe đi îm vińe s-îm fak storăńe — ne mogu više, toliko sam uprćen teškim mislima da mi dođe da se ubijem [Por.] ∞ kruoșnă		[Vidi]
2913	înkuaśa	încoace	овамо	înkuaśa [akc. înkuaśa] (pril.) — ovamo 1. (za pravac u prostoru) ka meni, ovamo, naovamo ◊ vinu-n kuaśa, nu ći faśa surd — dođi ovamo, nemoj da se praviš gluv ◊ fuź înkuaśa, dakă vrieĭ sî skăpĭ đi potîrńiś — beži ovamo, ako hoćeš da utekneš poteri 2. (za vreme) događaj bliži nama ◊ tomobilu a ĭeșît înkuaśa, în vrĭamĭa lu dĭeda n-a șćut đi ĭel — automobil se pojavo ovamo, u dedino vreme nisu znali za njega ◊ dupa rat, înkuaśa — posle rata, naovamo ♦ (komp.) măĭ înkuaśa — još ovamo, još bliže nama ♦ supr. înkoluo [Por.]		[Vidi]
3313	înkućinat	cătinel	успорен	înkućinat (înkućinată) (mn. înkućinaț, înkućinaće) [akc. înkućinat] (prid.) — (za kretanje) usporen, koji se sporo kreće ◊ dă śe va fi karu-la așa dă înkućinat? — zašto li su ona kola tako usporena? [Pom.] ♦ up. kućińel [Bran.]		[Vidi]
1829	înkura	încura	тркати се	înkura (ĭuo ma înkur, ĭel sa înkură) [akc. înkura] (gl. p. ref.) — trkati se, nadmetati se u trčanju; ići trkom; (za konja) kasati ◊ aĭ’ să ńe-nkurăm dumińikă, dakă kućez — hajde da se trkamo u nedelju, ako smeš ♦ sin. aļerga [Tim.]		[Vidi]
1830	înkuratură	încuratură	трка	înkuratură (mn. înkuraturĭ) [akc. înkuratură] (i. ž.) — trka, nadmetanje u trčanju; trčanje ◊ ĭel ĭe măĭ ĭut la-nkuratură — on je najbrži u trčanju ♦ sin. aļergatură [Pad.] ∞ înkura		[Vidi]
6455	înkurka	încurca	уплести се	înkurka (ĭuo ma înkurk, ĭel sa înkurkă) (gl. p. ref.) — *uplesti se, upasti u neki problem* ◊		[Vidi]
3821	înluntru	înluntru	унутра	înluntru [akc. înluntru] (pril.) ● v. înuntru [Crn.] ∞ înuntru		[Vidi]
4241	înpreuna	împreuna	саставити	înpreuna (ĭuo înpreun, ĭel înpreună) [akc. înpreuna] (gl. p. ref.) — sastaviti, spojiti, povezati, sabrati; sastati se, skupiti se ◊ aăla kare va înpreuna pi iĭ duoĭ, mare lukru o să fakă — taj koji bude spojio njih dvoje, veliki će posao uraditi ◊ kînd sa înpreună șapće ku triĭ, sa kapîtă ḑîaśe — kad se sabere sedam i tri, dobija se deset ◊ în tota dumińika, or la vro ḑî mare, sa înpreuna baĭețî la trînćală — svake nedele, ili na neki praznik, sastajaše se momci na rvanju ♦ var. împreuna [Por.]		[Vidi]
4242	înpreuna	împreună	заједно	înpreuna [akc. înpreuna] (pril.) — zajedno ◊ frumuos ĭe kînd lumĭa lukră đi sat tuot înpreuna — lepo je kad ljudi rade za selo sve zajedno ◊ a furat înpreuna, d-akum unu labdă vina unu la altu — krali su zajedno, a sada prebacuju krivicu jedan na drugoga ♦ / înpreuna < în preuna < pre + una [Por.]		[Vidi]
4244	înpreunare	împreunare	уједињење	înpreunare (mn. înpreunărĭ) [akc. înpreunare] (i. ž.) — (ret.) ujedinjenje, udruživanje, udruženje, sastavljanje, spajanje ◊ đi źaba a fakut înpreunare, kînd nu s-a dat ńima ku iĭ — badava su napravili udruženje, kad se niko nije poveo za njima ◊ nu s-a pasat lu ńima đi înpreunăriļi luor — nije mario niko za njihovo udruživanje ♦ var. înpreunatură [Por.] ∞ înpreuna		[Vidi]
4243	înpreunat	împreunat	спојен	înpreunat (înpreunată) (mn. înpreunaț, înpreunaće) [akc. înpreunat] (prid.) — (o živom biću) spojen, sastavljen, udružen; ujedinjen ◊ mĭerg înpreunaț pin sat, șî kîntă — idu udruženi kroz selo, i pevaju ◊ sîrbi ku rumîńi înpreunat a tunat în razbăl ku turśi — Srbi i Vlasu su ujedinjeno ušli u rat sa Turcima [Por.] ∞ înpreuna		[Vidi]
3608	înpuțînat	împuţinat	умањен	înpuțînat [akc. înpuțînat] (prid.) ● v. împuțînat [Por.] ∞ puțîn		[Vidi]
4175	înpuļi	silui	силовати	înpuļi (ĭuo înpuļesk, ĭel înpuļașće) [akc. înpuļi] (gl. p. ref.) — (zast.) silovati ◊ doĭ pîkurarĭ a înpuļit vro fećiță pi munće — dva čobanina silovali su neku devojčicu u planini ♦ var. pulai [Por.] ∞ pulă		[Vidi]
3889	înpuns	înpuns	бодење	înpuns1 (mn. înpunsurĭ) [akc. înpuns] (i. m.) — bodenje, ubadanje 1. (o igli) šivenje, ušivanje ◊ ĭastă sîrbatuorĭ grĭaļe kînd nuĭe bun đi înpuns ku aku — ima teških praznika kada nije dopušteno ubadanje iglom 2. (o rogatoj stoci) bodenje rogovima ◊ trasńirĭa boĭi-ĭa, ĭară s-a pus pi înpuns, s-a luvat la kuarńe pî sa mînă pi kîm — grom spalio one bikove, opet su započeli bodenje, ukrstili rogove pa se ganjaju niz polje [Por.] ∞ înpunźe		[Vidi]
3890	înpuns	împuns	убоден	înpuns2 (înpunsă) (mn. înpunsă, înpunș) [akc. înpuns] (prid.) — uboden, probušen ◊ a trekut ku ruata pista vro pĭatră, a-nbrukat guma ș-a-mpins ruata pănă la kasă ku guma înpunsă — prešao je biciklom preno nekog kamena, probušio je gumu pa je gurao bicikl do kuće tako sa probušenom gumom ◊ pi muoșu an la înpuns berbĭeku, șî ĭel, saraku a măĭ trait kîta așa înpuns, ș-a murit — starca je lani uboo ovan, pa je on, siroma, živeo još malo tako uboden, i umro ♦ var. împuns [Por.] ∞ înpunźe		[Vidi]
3887	înpunźe	împunge	бости	înpunźe (ĭuo înpung, ĭel înpunźe) [akc. înpunźe] (gl. p. ref.) — 1. (o rogatoj stoci) bosti, napadati rogovima ◊ buou blînd, nu-npunźe, da pîrdańiku đi berbĭek înpunźe ku furișu, đi la șîaļe — vo je pitom, ne bode, a prokleti ovan bode iz potaje, s leđa ◊ đemult munćeńi a țînut buoĭ marĭ, șî mulț inș a fuost înpunș pănă la muarće — nekada su planinci imali velike bikove, i mnogo je ljudi bilo izbodeno na smrt 2. (o šiljatim predmetima) šivenje, bušenje, probijanje, probadanje materijala ◊ a kroit pĭaļa đi opinś, a ramas numa să înpungă găurļi — skrojio je kožu za opanke, ostalo je samo da izbuši rupe 3. (med.) angina ◊ sa vaĭtă kă o înpunźe śuava în pĭept, duare ka kînd vrunu înpunźe ku kuțîtu — žali se da je nešto probada u grudima, boli kao da neko probada nožem ♦ var. impunźe ♦ sin. înbrukă [Por.]		[Vidi]
4602	însamna	însemna	означити	însamna (ĭuo însămn, ĭel însamnă) [akc. însamna] (gl. p. ref.) — označiti, obeležiti ◊ sa însamńaḑă śuava kînd sa puńe vrun sămn pi ĭel — označava se nešto kada se na to stavi neki znak ◊ așćetăm șumarĭu să vină să ńi însîamńe ļamńiļi đi taĭat — čekamo šumara da nam obeleži drva za seču [Por.] ∞ sămn		[Vidi]
4603	însamnat	însemnat	означен	însamnat (însamnată) (mn. însamnaț, însamnaće) [akc. însamnat] (prid.) — označen, obeležen ◊ ginđind kă la luok însamnat ku kruśiță ĭastă bań îngropaț, s-a frînt sapînd în pĭatră guală — misleći da na mestu označenom krstićem ima zakopanog blaga, polomili se kopajući u golom kamenu ◊ kînd a fuost fată mare s-a țînut ku uamiń însuraț, ș-a ramas în sat pănă la muarće însamnată ka kurveșćina — kad je bila devojka, išla je sa oženjenim muškarcima, pa je u selu ostala do smrti obeležena kao kurveština [Por.] ∞ sămn		[Vidi]
3936	însańina	însenina	разведрити се	însańina (ĭuo ma însańińeḑ, ĭel sa însańińaḑă) [akc. însańina] (gl. p. ref.) — (o vremenu) razvedriti se, razvedravati se, razbistriti se ◊ pi la amńaḑîț a-nśeput să bată vîntu, nuviri sa sparsîră șî śĭerĭu s-a însańinat đi la rîsarit pănă la zovîrńit — oko podneva počeo je da duva vetar, oblaci su se razišli i nebo se razvedrilo od istoka do zapada [Por.] ∞ sańin		[Vidi]
4377	însîtoșa	însetoșa	жеднети	însîtoșa (ĭuo însîtoșăḑ, ĭel însîtoșaḑă) [akc. însîtoșa] (gl.) — žedneti ◊ a mînkat brînḑă sarată, șî kînd a-nśeput însîtoșa, un krśag đi apă nu la sîturat — jeo je slani sir, i kad je počeo žedneti, krčag vode ga nije zasitio ◊ măĭ rău ĭe kînd însîtoșaḑă vićiļi, da ogașîļi a sakat — najteže je kad stoka ožedni, a potoci presušili [Por.] ∞ sîaće		[Vidi]
4870	înspina	înspina	набости се	înspina (ĭuo ma înspin, ĭel sa înspină) [akc. înspina] (gl. ref.) — nabosti se na trn ◊ kum kopiĭi să nu sa înspińe, kînd mĭerg đeskulț dupa viće — kako deca da se ne nabodu na trn, kad idu bosi za stokom ◊ pi muoșu nu-l duare kînd s-a-nspină-n vrun țaruș, kî luĭ ĭe pĭaļa la talpă gruasă ka źeĭśtu — čiču ne boli kad se nabode na neki šiljak, jer je njemu koža na stopalu debela ko prst [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
4743	înstrina	înstrăina	отуђити	înstrina (ĭuo ma înstrińeḑ, ĭel sa înstrińaḑă) [akc. înstrina] (gl. p. ref.) — otuđiti, postati tuđ, stran ◊ astîḑ tuot nat kată trĭaba luĭ, șî lumĭa mult s-a înstrinat — danas svako gleda svoja posla, i ljudi su se mnogo otuđili ♦ var. înstrinata [Por.] ∞ strin		[Vidi]
5997	însura	însura	женити	însura (ĭuo însuor, ĭel însuară) [akc. însura] (gl. p. ref.) — ženiti, oženiti ◊ sa ćem parințî kă kopilu nu sa va însura ńiśkînd, kă nu marĭașće đi fĭaće — boje se roditelji da se sin neće oženiti nikad, jer ne mari za devojke ◊ atîta ăl traźe ińima la fata-ĭa đi sigurat o sî sa însuare ku ĭa — toliko voli tu devojku, da će se sigurno njome oženiti [Por.]		[Vidi]
5998	însurat	însurat	ожењен	însurat (însurată) (mn. însuraț, însuraće) [akc. însurat] (prid.) — (o muškarcima) oženjen ◊ uomu kare ĭe însurat ku fata mĭa, miĭe vińe źińire — čovek koji je oženjen mojom ćerkom, meni je zet ◊ traĭu ĭ-a trĭekut ku nasu-n kărț, parke a fuost însurat ku ĭaļe, atîta ĭ-a fuost drag đi ĭaļe — život je proveo sa nosom u knjigama, kao da je bio oženjen njima, toliko ih je voleo [Por.] ∞ însura		[Vidi]
5359	însus	însus	усправан	însus [akc. însus] (pril.) — (o položaju) uspravan ◊ mulće ļamńe a kaḑut đi vižuļiĭe, numa kîća a măĭ ramas să șća însus — mnogo je drveća palo od oluje, samo je malo ostalo da stoji uspravno ♦ / în+sus = „na gore” [Por.] ∞ sus		[Vidi]
5981	înśepĭa	începe	почети	înśepĭa (ĭuo înśep, ĭel înśiape) [akc. înśepĭa] (gl. p.) — početi, započeti, načeti ◊ kînd a înśeput viskulu, n-avut unđe să fugă numa s-a pićit dupa un fag gruos — kad je počela mećava, nisu imali gde da pobegnu, nego su čučnuli iza jedne debele bukve ◊ nu înśepĭa pîńa pănă nu sa dă đi pomană la-ĭ muorț — ne načinji hleb dok se ne nameni mrtvima [Por.]		[Vidi]
5982	înśeput	început	започет	înśeput1 (înśepută) (mn. înśepuț, înśepuće) [akc. înśeput] (prid.) — započet, načet ◊ mulće lukrurĭ înśepuće s-a oprit pintru ńistoțală đi bań — mnogo započetih poslova je stalo zbog nestašice novca [Por.] ∞ înśepĭa		[Vidi]
5983	înśeput	început	почетак	înśeput2 (mn. înśeputurĭ) [akc. înśeput] (i. s.) — početak ◊ đi la înśeput pănă la kîpatîń — od početka do kraja ◊ la înśeput a fuost tuot bun, ama pĭeurmă a tunat draku î-ńiĭ — na početku je bilo dobro, ali je posle ušao đavo u njih [Por.] ∞ înśepĭa		[Vidi]
4048	înśet	încet	тихо	înśet [akc. înśet] (pril.) — (o zvuku) tiho, polako, lagano ◊ a mĭers înśet, nu ĭ-a uḑît ńima — išli su polako, nije ih čuo niko ◊ kîntă măĭ înśet, să nu pumeńeșć kopilu — pevaj malo tiše, da ne probudiš dete ◊ or stînźe radio-la, or dăĭ măĭ înśet, ma duare kapu đi ĭel — ili gasi taj radio, ili ga utišaj, boli me glava od njega ♦ (demin.) înśetuńel, înśetuļeț ♦ sin. merĭeu, bińișor [Por.]		[Vidi]
4049	înśetuńel	încetinel	лагано	înśetuńel [akc. înśetuńel] (pril.) — (demin.) lagano, tiho, nežno ◊ duarme ușuor, kît đi înśetuńel să puvestîm, kopilu sa pumeńașće șî plînźe — lako spava, koliko god tiho da pričamo, dete se budi i plače ♦ / (demin.) < înśet [Por.] ∞ înśet		[Vidi]
4891	înśețoșa	încețoșa	замаглити	înśețoșa (ĭuo ma înśețoșăḑ, ĭel sa înśețoșaḑă) [akc. înśețoșa] (gl. p. ref.) — zamagliti se ◊ stîkla la ferĭastă sa înśețoșaḑă đi aburĭ kare vińe đin kuĭnă — prozorsko staklo zamagljuje se od pare koja dolazi iz kuhinje [Por.] ∞ śață		[Vidi]
4895	înśețoșală	încețoșare	замагљивање	înśețoșală (mn. înśețoșaļe) [akc. înśețoșală] (i. ž.) — zamagljivanje, zamućivanje ◊ înśețoșală ĭe kînd sa puńe śața, șî nu sa vĭađe ńimika înainća uokiluĭ — zamagljivanje je kad pada magla, i ne vidi se ništa pred očima [Por.] ∞ śață		[Vidi]
4892	înśețoșat	încețoșat	замагљен	înśețoșat (înśețoșată) (mn. înśețoșaț, înśețoșaće) [akc. înśețoșat] (prid.) — zamagljen ◊ ferĭeșćiļi tuaće a fuost înśețoșaće đi aburĭ, nu s-a vaḑut ńimika pin ĭaļe — prozori su svi bili zamagljeni od pare, ništa se nije videlo kroz njih [Por.] ∞ śață		[Vidi]
4186	înśins	încins	опасан	înśins (înśinsă) (mn. înśinș, înśinsă) [akc. înśins] (prid.) — opasan, vezan nečim oko pojasa ◊ aĭ batrîń n-avut kurauă, da vruńi ńiś braśirĭ, pă a mĭers înśinș ku ćiĭ șă ku kurpiń — stari nisu imali kaiš, a neki ni tkanice, pa su išli opasani likom ili lijanom [Por.] ∞ înśinźe		[Vidi]
4185	înśinźe	încinge	опасати	înśinźe (ĭuo ma înśing, ĭel sa înśinźe) [akc. înśinźe] (gl. p. ref.) — opasati, vezati pojas oko pasa ◊ n-a putut sî sa înśingă, kă kuraua ĭ-a fuost skurtă — nije mogao da se opaše, jer mu je kaiš bio kratak ◊ nu sa înśins kalumĭa, șî braśirļi iĭ sa đisśins — nije se opasala dobro, i tkanice su joj se otpasale ♦ var. înśinźa ♦ supr. đisśinźe [Por.]		[Vidi]
4622	înśudat	înciudat	љутит	înśudat (înśudată) (mn. înśudaț, înśudaće) [akc. înśudat] (prid.) — ljutit, ljut ◊ vorba înśudat ĭe pastrată într-un kînćik batrîn, kare înga-l kînta moșu Miroslau Śuļin đin Șarbanuț — reč inčudat sačuvana je u jednoj staroj pesmi, koju peva čiča Miroslav Čulin iz Šarbanovca ♦ sin. mîńiuos [Crn.] ◊ n-aĭ ku ĭel trĭabă, kî ĭe rău înśudat — nemoj da imaš posla s njim, jer je jako ljut (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
3644	întaļirit	internat	интерниран	întaļirit [akc. întaļirit] (prid.) ● v. antaļirit [Por.] ∞ antaļira		[Vidi]
5825	întari	întări	јачати	întari (ĭuo întarĭesk, ĭel întarĭașće) [akc. întari] (gl. p. ref.) — jačati, snažiti, stvrdnuti ◊ uomu kare îmblă șî lukră, întarĭașće pućarĭa șă lunźașće traĭu — čovek koji se kreće i radi, jača snagu i produžava život ◊ pomîntu sa întarĭașće dakă nu pluaĭe — zemlja se stvrdnjava, ako ne pada kiša ◊ (izr.) întarĭașće vuorba — potvrđuje datu reč [Por.] ∞ tare		[Vidi]
5826	întarit	întărit	појачан	întarit (întarită) (mn. întariț, întariće) [akc. întarit] (prid.) — pojačan, učvršen, stvrdnut ◊ a măĭ pus o bîrnă la punće, ș-akuma poț trĭśa ku tovaru-n șîaļe pi ĭa kă ĭe punća întarită bun — stavili su još jednu gredu na brvnu, i sada možeš preći sa tovarom na leđima, jer je brvno dobro pojačao ◊ a batut parĭ pi lînga țapă, akuma ĭe întarită bińe să nu sa măĭ klaćińe — nabilli su kočeve pored stožera, sada je dobro učvršćen da se više ne klati ◊ în pomînt întarit ka pĭatră, nu sa puaće sapa — u zemlji stvrdnutoj kao kamen, ne može se kopati [Por.] ∞ tare		[Vidi]
3157	întămpina	întâmpina	саставити	întămpina (ĭuo întămpin, ĭel întămpină) [akc. întămpina] (gl. p. ref.) — (tehn.) sastaviti, spojiti ◊ așa bun ĭel întămpina doă blăń, dă întămpinala nu s-a vaḑut — tako je dobro sastavljao dve daske, da se spoj nije primećivao [Stig]		[Vidi]
3158	întămpinare	întâmpinare	састав	întămpinare (mn. întămpinărĭ) [akc. întămpinare] (i. ž.) — (tehn.) sastav, spoj ◊ bun s-a-nkeĭat blăńiļi, întămpinarĭa gata nu sa vĭađe — dobro su se spojile daske, spoj se gotovo ne vidi ◊ numa sî sa măĭ ńićeḑaskă întămpinărĭļi, șî astalu ĭe gata — samo da se još izglade spojevi, i sto je gotov [Stig] ∞ întămpina		[Vidi]
3159	întămpinat	întâmpinat	састављен	întămpinat (întămpinată) (mn. întămpinaț, întămpinaće) [akc. întămpinat] (prid.) — (tehn.) sastavljen, spojen ◊ blăńiļi în astal sînt întămpinaće ku șîpurĭ — daske u stolu spjene su šipovima [Stig] ∞ întămpina		[Vidi]
5827	întărîta	întărâta	дражити	întărîta (ĭuo întarît, ĭel întarîtă) [akc. întărîta] (gl. p. ref.) — dražiti, razdražiti ◊ nu întărîta kîńiļi, kă dakă sîare la ćińe, n-o sî ći puot apîra — ne draži pseto, jer ako skoči na tebe, neću te moći odbraniti ◊ numa la întărîtat, șî s-a dus — samo ga je radražio, i otišao [Por.]		[Vidi]
5828	întărîtat	întărâtat	раздражен	întărîtat (întărîtată) (mn. întărîtaț, întărîtaće) [akc. întărîtat] (prid.) — razdražen ◊ kare a fi întărîtat kîńi atîta, đi sa sparg ku latratu? — ko li je toliko razdražio pse, da se razbijaju od laveža? [Por.] ∞ întărîta		[Vidi]
4307	întîmpla	întâmpla	десити се	întîmpla (ĭuo ma întîmplu, ĭel sa întîmplă) [akc. întîmpla] (gl.) — (zast.) desiti se, dogoditi se, zbivati se ◊ đintr-odată s-a pĭerdut, śe s-a fi întîmplat ku ĭel, ńima nu șćiĭe — iznenada je nestao, šta li se desilo sa njim, niko ne zna ◊ śe sa întîmplă-n satu vuostru pă lumĭa pļină đi mîrză sa baće în tuota ḑîua? — šta se zbiva u vašem selu pa se ljudi puni mržnje biju svaki dan? ♦ sin. slući, desî, împiska [Por.]		[Vidi]
5337	întîń	întâi	прво	întîń [akc. întîń] (br.) — prvo ◊ întîń șî-ntîń, aĭa nu puaće fi așa kum sa puvestîașće — prvo i prvo, to ne može biti tako kako se priča ◊ aĭde întiń să veđem śi ĭe adavarat đin aĭa — hajde prvo da vidimo šta je istinito od toga ◊ măĭ întîń ažuns kopiĭi luĭ, pă aĭ miĭ — prvo su stigla njegova deca, pa moja ◊ nu sa șćiĭe kare ĭe întîń la rînd — ne zna se ko je prvi na redu [Por.] ♦ dij. var. întîĭ [Kmp.]		[Vidi]
3207	întîńală	întâlniire	сусрет	întîńală (mn. întîńelurĭ) [akc. întîńală] (i. ž.) — susret, sretanje; sastanak ◊ s-a dus în sat, la întîńală ku ńiskaĭ ńigustuorĭ — otišao je u selo, na susret sa nekim trgovcima ◊ đemult, la întîńală ku aĭ batrîń, aĭ ćińirĭ ļ-a țukat mîna — nekad, pri susretu sa starijima, mladi su im ljubili ruku ◊ întîńala fu skurtă, kă tuoț a grabit — susret beše kratak, jer su svi žurili ♦ var. întîńit [Por.] ∞ întîńi		[Vidi]
3206	întîńi	întâlni	сретати	întîńi (ĭuo întîńesk, ĭel întîńașće) [akc. întîńi] (gl. p. ref.) — sretati, susretati se ◊ în oraș întîńieșć numa lume ńikunoskută — u varoši srećeš samo nepoznate ljude ◊ a fuost mik kînd s-a întîńit măĭ întîń ku așa nakaz — bio je mali kada se prvi put susreo sa takvim problemom ◊ sa va întîńi, or ni sa va întîńi, aĭa numa Ursa va șći — da li će se sresti, ili se neće sresti, to samo Usud zna ♦ var. ĭuo întîńiesk, ĭel întîńiașće [Por.]		[Vidi]
2880	întođeuna	întotdeauna	увек	întođeuna [akc. întođeuna] (pril.) — uvek, svakad, u bilo koje vreme ◊ întođeuna, kînd ma duk la ĭel, ĭel sa skuală șî-n dă mînă — uvek, kad idem kod njega, on ustaje i pruža mi ruku ♦ var. întuđiuna ◊ dăĭ pi la mińe întuđiuna kînd puoț — navrati kod mene uvek kad možeš ♦ var. întotđeuna ♦ / în + to[t] + đe + una [Por.] ∞ tout		[Vidi]
5618	întrista	întrista	растужити	întrista (ĭuo ma întrișćeḑ, ĭel sa întrișćaḑă [akc. întrista] (gl. p. ref.) — rastužiti se ◊ kînd a vaḑut kopilu rupt șî krunt, s-a întristat, șî s-a pus pi plîns — kad je videla pocepano i krvavo dete, rastužila se i briznula u plač ◊ mult ma întrișćaḑă kînćiśiļi nuaștre aļi batrîńe — mnogo me rastužuju naše stare pesme [Por.] ∞ trist		[Vidi]
5619	întristală	întristare	туга	întristală (mn. întristaļe) [akc. întristală] (i. ž.) — tuga ◊ l-a frînt întristală grĭa kînd auḑît kî ĭ-a perit kopilu — slomila ga je teška tuga kad je čuo da mu je poginuo sin [Por.] ∞ trist		[Vidi]
3835	întrĭeg	întreg	цео	întrĭeg (întrĭagă) (mn. întrĭeź, întrĭaźe) [akc. întrĭeg] (prid.) — 1. ceo, sav, potpun ◊ lukru întrĭeg n-a țînut ńiś un śas — ceo posao nije trajao ni jedan sat ◊ bĭețîuosu, a vindut moșîĭa întrĭagă, ș-a ramas pi drumol mare — pijandura, prodao celo imanje i ostao na ulici ◊ pănă a fuost măĭ ćinîr, a țînut minće kînćiśiļi întrĭeg, d-akuma ļ-a zuĭtat đi tuot — dok je bio mlađi, pamtio je cele pesme, a sada ih je potpuno zaboravio 2. (fig.) normalan ◊ uom pļesńit, nuĭe întrĭeg — blesav čovek, nije normalan [Por.]		[Vidi]
2530	întrokĭat	întreochiat	оболелих очију	întrokĭat (întrokĭată) (mn. întrokĭaț, întrokĭaće) [akc. întrokĭat] (prid.) — (zast.) (med.) obolelih očiju (za goveda) ◊ buou vro stamînă mĭarźe întrokĭat: uoki-ĭ sînt sînźaruoș, pļińe đi lîăkrîmĭ ... sa kunuașće kă nu vĭađe kalumĭa — vo već nedelju ide obolelih očiju: oči su mu krvave, pune suza ... primećuje se da ne vidi dobro [Por.] ∞ întrokĭa		[Vidi]
3719	întruna	întruna	једнако	întruna [akc. întruna] (pril.) ● v. întruuna [Por.] ∞ una		[Vidi]
3718	întruuna	întruna	једнако	întruuna [akc. întruuna] (pril.) — 1. (o vremenu) jednako, neprekidno, neprestano ◊ đi kînd iĭ s-a rapus mumî-sa, plînźe întruuna ḑîua, nuapća — od kad joj je umrla majka, jednako plače danju, noću 2. (o predmetu) ujedno, ucelo ◊ parśelo-sta ku blana-ĭa mĭerg întruuna — ovaj komad sa tom daskom idu ujedno (čine celinu) ♦ var. întruna ♦ var. ăntrăuna (Tanda) ♦ up. una-ntruuna [Por.] ∞ una		[Vidi]
3131	întuarśe	întoarce	враћати	întuarśe (ĭuo întuork, ĭel întuarśe) [akc. întuarśe] (gl. p. ref.) — 1. vraćati se ◊ tuot sa întuarśe, ćińerĭața ńiśkînd — sve se vraća, mladost nikad ◊ s-a mîńiĭat pi parinț, ș-a pļekat în lumĭa albă, a spus kă ńiś muort nu sa întuarśe la kasă — naljutio se na roditelje i krenuo u beli svet, rekao je da se ni mrtav neće vratiti kući ◊ sa faśe șuop, sa labdă kă nu-m întuarśe bańi — pravi se mutav, hvali se da mi neće vratiti novac 2. vrteti se, okretati se u mestu ◊ s-a mînkat fusu, șî ruata sa întuarśe în luok — ojela se osovina, i točak se okreće u mestu 3. okretati na stranu ◊ s-a zuĭtat baba să întuarkă malaĭu-n śirińe, șî tuot a ars pi o parće — zaboravila baba da okrene proju u crepulji, pa je sva izgorela sa jedne strane [Por.]		[Vidi]
2918	întuńerik	întuneric	мрак	întuńerik (mn. întuńeriśe) [akc. întuńerik] (i. m.) — 1. mrak, tama; pomrčina ◊ mare pakat kînd uomu muare la întuńerik, fara lumanare — veliki je greh kad čovek umre u mraku, bez sveće [Zvizd] ♦ sin. ńegura [Por.] 2. sever ◊ dă la întuńerik baće vîn kare-l kĭamă pîșļa or dunarĭanu — sa severa duva vetar koji se zove pišlja ili dunavac (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
2398	înuntru	înuntru	унутра	înuntru [akc. înuntru] (pril.) — unutra ◊ s-a-nkis înuntru, în kasă, șă nu ĭasă — zatvorio se unutra, u kući, i ne izlazi ◊ fuź înuntru, nu sta la pluaĭe afară — beži unutra, ne stoj napolju na kiši ◊ kum aĭ tunat înuntru, kînd ĭuo am înkis kasa đinuntru ku kĭaĭa? — kako si ušao unutra, kada sam ja zaključao kuću iznutra ključem? ♦ supr. afară [Por.] ♦ var. înluntru [Crn.]		[Vidi]
2814	învața	învăţa	учити	învața (ĭuo învîăț, ĭel învață) [akc. învața] (gl. p. ref.) — učiti, obrazovati se, sticati nove navike ◊ daskulu învață kopiĭi — učitelj uči decu ◊ baț vita sî sa învĭață să nu sa dukă în luok — biješ stoku da nauči da ne ide u njivu ◊ frumuos kîntă, ama grĭeu învață kînćik nou — lepo peva, ali teško uči novu pesmu ♦ supr. đizvața [Por.]		[Vidi]
2815	învațat	învăţat	учен	învațat1 (învațată) (mn. învațaț, învațaće) [akc. învațat] (prid.) — 1. učen, obrazovan ◊ astîḑ ĭe lumĭa învațată, tuoț au șkuaļe — danas su ljudi učeni, svi imaju škole 2. naviknut ◊ vaka ĭe învațată să tragă la stînga — krava je naviknuta da vuče ulevo ♦ supr. ńinvațat [Por.] ∞ învața		[Vidi]
2816	învațat	învăţat	учење	învațat2 (mn. învațaturĭ) [akc. învațat] (i. s.) — učenje, obrazovanje ◊ gata ku žuaka, a veńit vrĭamĭa đi învațat — gotovo sa igrom, došlo je vreme za učenje ◊ învațatu ĭe grĭeu la bîtrîńață — učenje je teško pod starost ◊ s-a lasat đi învațat, kî ăl duare kapu — batalio je učenje, jer ga boli glava ♦ var. învațatură, învațamînt [Por.] ∞ învața		[Vidi]
2818	învațatură	învăţătură	учење	învațatură (mn. învațaturĭ) [akc. învațatură] (i. ž.) — učenje, bubanje; biflanje ◊ iĭ sa miră lumĭa kum nu noroḑîașće đ-atîta învațatură — čude mu se ljudi kako ne poludi od tolikog učenja [Por.] ∞ învața		[Vidi]
3038	învargat	învărgat	пругаст	învargat (învargată) (mn. învargaț, învargaće) [akc. învargat] (prid.) — prugast, išaran prugama ◊ muma a țasut o pîătură tuată învargată — majka je izatkala jednu ponjavu potpuno prugastu ◊ saku ĭe țasut învargat alb ku ńegru — džak je izatkan crnim i belim prugama [Por.] ∞ vargă		[Vidi]
2519	învăț	învăţ	навика	învăț (mn. învățurĭ) [akc. învăț] (i. s.) — navika ◊ urît învăț are ćińerișu đi astîḑ, să duarmă pănă la amńaḑîț — ružnu naviku ima današnja mladež, da spava do podne ◊ kopiĭi treabe să strogăĭ đi miś, să nu fakă învățurĭ rîaļe — decu treba od malena strogo da vaspitavaš, da ne steknu loše navike ♦ sin. ađet, daćină [Por.] ∞ învața	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2817	învățamînt	învăţământ	образовање	învățamînt (mn. învățamînće) [akc. învățamînt] (i. s.) — obrazovanje; učenost; znanje; škola ◊ uom vikļan, ku învățamînt mare — mudar čovek, sa visokim obrazovanjem ◊ nu ĭ-a fuost drag đi învățamînt, a fuźit đi la șkuală, ș-aramas păkurarĭ la uoĭ — nije voleo učenje, pobegao je iz škole, i ostao čobanin kod ovaca ♦ var. învîțamînt [Por.] ∞ învața		[Vidi]
2524	învăļituare	învălitoare	сноваљка	învăļituare (mn. învăļituorĭ) [akc. învăļituare] (i. ž.) — (tehn.) snovaljka ◊ învăļituarĭa ĭe sulu pus pi duauă furś la vro rîpă — snovaljka je vratilo posavljeno na dve raklje na nekoj padini ◊ ku învăļituarĭa puńe kuarda pi sulu đi țasut — sa snovaljkom se snuje pređa na vratilo razboja ◊ đi sî fiĭe pusă strîns pi sul, kuarda ĭe ku kîpatîńu đinvaļe ļegată đi vulpĭe, kare ĭe-ngreonată ku petruańe — da bi se čvrsto namotala na vratilo, osnova je na donjem kraju vezana za vlačeg, koji je opterećen kamenjem ◊ kuarda pănă sa învaļiașće, nu kućaḑă să ažungă đi pomînt, da puaće să fiĭe lungă șî o sută đi mĭetîre — osnova dok se navija na vratilo, ne sme da dodirne zemlju, a može biti duga i sto metara [Por.] ∞ învaļi		[Vidi]
5477	înveńina	învenina	отровати	înveńina (ĭuo înveńińeḑ, ĭel înveńińaḑă) [akc. înveńina](gl. p. ref.) — (zast.) otrovati ◊ sa ginđit đi mulće uorĭ sî să înveńińaḑă, kă n-a măĭ putut să sufire traĭu ś-avut— pomišljala je često da se otruje, jer više nije mogla da podnese život koji je imala ♦ up. veńina ♦ sin. otravi [Por.] ∞ veńin		[Vidi]
5635	învermena	înviermăna	уцрвљати се	învermena (ĭuo ma învermeńeḑ, ĭel sa învermeńaḑă) [akc. învermena] (gl. p. ref.) — (helm.) ucrvljati se ◊ karńa la kaldură ĭuta învermeńaḑă — meso se na toploti brzo ucrvlja ◊ kînd va-nśepĭa învermena, o să sa priśapă pi putuare — kad se bude počelo ucrvljavati, osetiće se po smradu [Por.] ∞ vĭerme		[Vidi]
5689	învreńiśi	învrednici	провреднити се	învreńiśi (ĭuo ma învreńiśesk, ĭel sa învreńiśașće) [akc. învreńiśi] (gl. ref.) — provredniti se ◊ đikînd ăl frînsă tatî-su ku bataĭe, ĭel sa învreńiśit đi nu sa puaće kunoșća — otkad ga je otac prebio, on se provrednio da se ne može prepoznati ♦ supr. înļenoșa [Por.] ∞ vrĭańik		[Vidi]
5458	înžura	înjura	псовати	înžura (ĭuo înžur, ĭel înžură) [akc. înžura] (gl. p. ref.) — psovati ◊ nuĭe frumuos să sa înžure kopiĭi, muĭeriļi greuańe șă Dumńeḑîu — nije lepo da se psuju deca, trudnice i Bog ♦ sin. sudui [Por.] ∞ sudui		[Vidi]
6138	înžuramînt	înjurare	псовање	înžuramînt (mn. înžuramînće) [akc. înžuramînt] (i. s.) — psovanje ◊ ńiś un înžuramînt nuĭe frumos, șă nu duśe ńiś o dobîndă la aăla kare înžură — nijedno psovanje nije lepo, i ne donosi nikakvu korist onom koji psuje [Por.] ∞ sudui		[Vidi]
5460	înžurat	înjurat	опсован	înžurat (înžurată) (mn. înžuraț, înžuraće) [akc. înžurat] (prid.) — opsovan, uvređan ◊ a kreskut slugă, đes înžurat șă-n kur, șă-n kap — odrastao je kao sluga, često psovan i u dupe, i u glavu ◊ la muĭare înžurată nu ĭ-a fuost ļesńe, kă ńima nu ĭ-a țînut parća — opsovanoj ženi nije bilo lako, jer joj niko nije držao stranu ♦ sin. suduit [Por.] ∞ sudui		[Vidi]
5459	înžuratură	înjuratură	псовка	înžuratură (mn. înžuraturĭ) [akc. înžuratură] (i. ž.) — psovka ◊ înžuratura ĭe vuorbă urîtă kare ușuor ĭasă đin gura lumi, șî kînd trăbe, șî kînd nu trăbe — psovka je ružna reč koja lako izlazi iz ljudskih usta, i kad treba, i kad ne treba ◊ ĭastă înžuratură omeńaska, muĭerĭskă, kopilarĭaskă șî babĭaskă, tot nat înžură đi trĭaba luĭ — ima psovka muška, ženska, dečja i bapska, svako psuje na svoj način ♦ var. înžuramînt ♦ sin. suduĭală [Por.] ∞ sudui		[Vidi]
6139	înźuga	înjuga	ујармити	înźuga (ĭuo înźug, ĭel înźugă) [akc. înźuga] (gl. p. ref.) — ujarmiti, upregnuti u jaram ◊ buoĭi ćińirĭ nuĭe ļesńe înźuga, trăbe koźa sî sa đa la źug — mlade volove nije lako ujarmiti, reba vremena da se naviknu na jaram ◊ žunku întîń s-a-nźugă ku buou batrîn, pănă nu sa-nvață sî tragă źugu-n parĭake — junac se prvo preže sa starim volom, dok ne nauči da vuče jaram u paru ♦ var. înžuga [Por.] ∞ źug		[Vidi]
6141	înźugare	înjugare	ујармљивање	înźugare (mn. înźugărĭ) [akc. înźugare] (i. ž.) — ujarmljivanje, prezanje ◊ înźugare sa spuńe kînd prinḑ vićiļi în źug să tragă karu, or plugu să are — ujarmljivanje se kaže kad prežeš stoku u jaram da vuče kola, ili plug ♦ var. înžugare ♦ var. înźugat, înžugat [Por.] ∞ źug		[Vidi]
6140	înźugat	înjugat	ујармљен	înźugat (înźugată) (mn. înźugaț, înźugaće) [akc. înźugat] (prid.) — ujarmljen, upregnut u jaram ◊ buoĭi înźugaț abĭa trag în plug, kî ĭe pomîntu uskat șî tare — upregnuti volovi jedva vuku plug, jer je zemlja suva i tvrda ◊ la pripur mare, ku tovar grĭeu în kar, sa înźugă măĭ mulće parĭake đi buoĭ — na velikom usponu, sa teškim teretom u kolima, prežu se više pari volova ♦ var. înžugat [Por.] ∞ źug		[Vidi]
5254	înșala	înșela	оседлати	înșala1 (ĭuo înșaļeḑ, ĭel înșaļaḑă) [akc. înșala] (gl. p. ref.) — 1. osedlati ◊ n-a putut să-nșaļaḑă kalu, k-a fuost ńimĭarńik — nije mogao da osedla konja, jer je bio nemiran 2. (fig.) uzeti pod svoje, zajahati ◊ prostavĭela, nu vĭađe kă fîrtatu l-a înșalat bińe, șă-l puartă ka pi kal — budala, ne vidi da ga je prijatelj zajahao, i vodi kao konja [Por.] ∞ șauă		[Vidi]
6131	înșala	înșela	преварити	înșala2 (ĭuo înșaļeḑ, ĭel înșaļaḑă) [akc. înșala] (gl. p. ref.) — (zast.)(fig.) prevariti, namagarčiti ◊ muĭarĭa ikļană puaće înșala uomu la uoki luĭ — prepredena žena može prevariti muža na njegove oči ◊ pi uom pruost puaće tuot nat să înșaļaḑă — naivnog čoveka može svako da prevari ♦ var. înśela ♦ sin. mințî, pîrvari [Por.] ∞ șauă		[Vidi]
6132	înșalat	înșelat	оседлан	înșalat1 (înșalată) (mn. înșalaț, înșalaće) [akc. înșalat] (prid.) — (izob.) osedlan ◊ s-a điskăļikat, da kalu înșalat ăl lasăļegat đi gard — sjahao je, a osedlanog konja ostavio je vezanog za ogradu ♦ var. înśelat [Por.] ∞ șauă		[Vidi]
6133	înșalat	înșelat	насамарен	înșalat2 (înșalată) (mn. înșalaț, înșalaće) [akc. înșalat] (prid.) — (izob.) nasamaren, prevaren ◊ ĭ-a luvat tuot ku minśuń, șî l-a lasat așa înșalat, si sa rîdă lumĭa tuată đi ĭel — uzeli mu sve lažima, i ostavili ga tako nasamarenog, da mu se smeje ceo svet ♦ var. înśelat [Por.] ∞ șauă		[Vidi]
5908	îńeka	neca	давити	îńeka (ĭuo îńek, ĭel îńakă) [akc. ńeka] (gl. p. ref.) — 1. daviti u vodi ◊ tuoț sa miră kum s-a îńekat în apă skundă — svi se čude kako se udavio u plitkoj vodi 2. zadaviti se hranom ◊ nu-ndopa așa ĭuta bukatură mare, kă ći îńeś — ne gutaj tako halapljivo krupne zaloga, jer ćeš se zadaviti 3. (o životinjama) klati se ◊ kînd sa îńakă kîńi ku lupi, iĭ prind uńi pi alțî ku đințî đi gît — kad se psi kolju sa vukovima, oni hvataju jedni druge zubima za gušu ♦ var. ńeka [Por.]		[Vidi]
5909	îńekat	îinecat	удављен	îńekat (îńekată) (mn. îńekaț, îńekaće) [akc. îńekat] (prid.) — udavljen, zadaljen ◊ śuopîr mare đi lupĭ a lasat dupa iĭ turma đi uoĭ îńekată, da șî kîńi śobańeșć a ḑakut îńekaț pi lînga strungă — veliki čopor vukova ostavio je iza sebe udavljeno stado ovaca, a i psi čobanski ležali su udavljene pored tora [Por.] ∞ îńeka		[Vidi]
4958	îrb	hârb	уломак	îrb (mn. îrburĭ) [akc. îrb] (i. s.) — ulomak, krhotina ◊ đin uala spartă a ramas numa îrburĭ — od razbijenog grneta ostali samo ulomci ♦ sin. frîntură [Por.]		[Vidi]
4149	îrțarĭ	arţar	црни јавор	îrțarĭ [akc. îrțarĭ] (i. m.) ● v. arțarĭ [Mlava] ∞ palćin		[Vidi]
3646	îrțuagă	arţăgos	стара жена	îrțuagă [akc. îrțuagă] (i. ž.) ● v. arțuagă [Por.] ∞ arțag		[Vidi]
5022	îrće	hârte	миш	îrće (mn. îrț) [akc. îrće] (i. m.) — (zool.) miš (Mus musculus) ◊ am înkis pĭatra muori în sanduk dă blăn, să nu tuńe îrtî — obložio sam vodenični kamen drvenim sanudkom, da ne uđu miševi ♦ up. sobol [Mlava] ♦ dij. sin. șokîće [Por.]		[Vidi]
5729	îrkońa	hârcâi	хркати	îrkońa (ĭuo îrkuon, ĭel îrkuańe) [akc. îrkońa] (gl.) — (onom.)(med.) hrkati ◊ sa vaĭtă muĭarĭa kă nu măĭ puaće, sîrmana, durmi ku uomu, kă îrkuańe grĭeu tuota nuapća — žali se žena da više ne može, sirota, spavati sa mužem, jer teško hrče po celu noć ◊ îrkuańe ka puorko-l taĭat — hrče ko zaklana svińa [Por.]		[Vidi]
5730	îrkońală	hîrcîială	хркање	îrkońală (mn. îrkońaļe) [akc. îrkońală] (i. ž.) — (med.) (onom.) hrkanje ◊ îrkońală ĭe buală kînd kađe śerĭu guri pi ļimburuș în gît, șă astupă uomu kînd suflă adurmit — hrkanje je bolest kad padnu nepca na jezičak u grlu, i guše čoveka dok diše u snu ◊ îrkońală măĭ đes sa puńe pi uom kînd duarme întuors pi șîaļe — hrkanje najčešće spopadne čoveka kad spava ležeći na leđima ♦ var. îrkońit [Por.] ∞ îrkońa		[Vidi]
3712	Îrnaglaua	Arnaglaua ?	Рудна Глава	Îrnaglaua [akc. Îrnaglaua] (i. ž.) ● v. Arnaglaua [Por.]		[Vidi]
3651	îrnaglavĭan	arnaglavean ?	Рудноглавац	îrnaglavĭan [akc. îrnaglavĭan] (i. m.) ● v. arnaglavĭan [Por.] ∞ Arnaglaua		[Vidi]
3652	îrnaglavĭană	arnaglaveană ?	Рудноглавка	îrnaglavĭană [akc. îrnaglavĭană] (i. ž.) ● v. arnaglavĭană [Por.] ∞ Arnaglaua		[Vidi]
5120	îś	hâș	иш!	îś (uzv.) — iš! uzvik kojim se tera živina ◊ ku ’îś’ rumîńi dudîĭe gaińiļi — sa ’iš’ Vlasiu teraju živinu ◊ îś, mînkav-ar uļu! — iš, izjeo vas kobac! [Por.]		[Vidi]
3376	ĭa	ea	она	ĭa (mn. ĭaļe) (m.r. ĭel) (zam.) — ona ◊ ĭa ĭe muĭare tare frumuasă, da ĭel ĭe urît đi nuka sî nu-ĭ ĭaĭ đin mînă — ona je jako lepa žena, a on je ružan da mu orah ne uzmeš iz ruke ◊ ĭaļe nu sa lasă đi ĭel așa ļesńe, kum iĭ gindđes — one ga neće tako lako manuti, kako oni misle [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
5879	ĭad	iad	пакао	ĭad (mn. ĭadurĭ) (i. m.) — (rel.) pakao, jad ◊ Rumîńi aĭ batrîń a kreḑut kî ĭe ĭadu o baltă vĭarđe, pļină đi aļe, kare stă supt punća raĭuluĭ — stari Vlasi su verovali da je pakao zelena bara, puna ala, koja se nalazi ispod rajskog brvna ◊ în ĭad kađe insa muarta kare nu puaće să trĭakă pi punća raĭuluĭ kî ĭe îngreonată ku pakaće grĭaļe — u jad pada pokojnik koji ne može preći preko rajskog brvna, jer je opterećen teškim gresima ◊ kińezu ĭaduluĭ ăl kĭamă Ĭadaț, șî ĭel sîare đin baltă sî spomînće pîkatuoșî sî kadă đi pi punća raĭuluĭ — knez pakla zove se Jadac, i on iskače iz bare da uplaši grešnike, da padnu sa rajskog brvna ◊ la fundu ĭaduluĭ traĭașće Satuana, muma draśiluor — na dnu pakla živi Sotona, đavolja mati ♦ supr. raĭ [Por.]		[Vidi]
2040	ĭadă	iadă	јарица	ĭadă (mn. ĭađe) [akc. ĭadă] (i. ž.) — (zool.) jarica, mlada koza ◊ a fatat kapriļi, ama n-a fakut ńiś o ĭadă, tuoț puĭ sînt ĭeḑ — okozile su mi se koze, ali nisu donele ni jednu jaricu, svi mladunci su jarići [Por.] ∞ ĭed		[Vidi]
2096	ĭađiră	iedera	бршљан	ĭađiră (mn. ĭađire) [akc. ĭađiră] (i. ž.) — (bot.) bršljan (Hedera helix) ◊ ĭađira krĭașće pi ļiemn, sa-nvăluĭe pi lînga ĭel, ăl kutruapîĭe păn la vîr, șî ļiemnu la urmă sa uskă, kî ĭađira ăl manînkă — bršljan se pužee uz drvo, obavija se oko njega, pokrije ga sve do vrha i drvo se na kraju osuši, jer ga bršljan jede ◊ ĭađiră ĭe vĭarđe vara-ĭarna — bršljan je zelen i leti i zimi [Por.]		[Vidi]
6323	ĭagud	agud	дуд	ĭagud (mn. ĭaguḑ) [akc. ĭagud] (i. m.) — (bot) *dud*		[Vidi]
3308	ĭakă	iacă	ено	ĭakă [akc. ĭakă] (uzv.) — eno; evo ◊ fi bun, kă ĭakă vińe mum-ta, șî kapiț bataĭe — budi dobar, jer eno, dolazi ti mati, pa ćeš dobiti batine [Crn.] ◊ (u izr.) ĭak-așa — evo ovako, tako ◊ akuma minće, da șćiu bińe kî ń-am vorbit ĭak-așa să fiĭe — sada laže, a znam dobro da smo se dogovorili evo ovako da bude (Rudna Glava) ♦ var. ĭakîtă [Por.] ∞ ăće	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3391	ĭaļe	ele	оне	ĭaļe1 [akc. ĭaļe] (zam.) — one ◊ ĭaļe a fuost vrĭańiśe ș-a gaćit lukru ĭuta — one su bile vredne i svršile posao brzo ◊ numa ku ĭaļe sî n-aĭ trĭabă — samo sa njima da nemaš posla ◊ kînd iĭ s-a luvat ku ĭaļe, tuot s-a dus drakuluĭ — kad su se združili oni i one, sve je otišlo dođavola ♦ var. ĭiaļe, ĭeaļe [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
3392	ĭaļe	iele	оне	ĭaļe2 [akc. ĭaļe] (i. ž.) — (demon.) (hip.) one, zaštitno ime za zla mitska bića ženskog roda ◊ ĭaļe sa ḑîśe la măĭ mulće sĭļe kare		[Vidi]
5012	ĭapă	iapă	кобила	ĭapă (mn. ĭepe) [akc. ĭapă] (i. ž.) — (zool.) kobila ◊ ĭapa ĭe fameĭa kaluluĭ — kobila je ženka konja ◊ ĭapa ĭe măĭ slabă la tras đikît kalu — kobila je slabija na vuči od konja ♦ sin. nalbă [Por.] ∞ kal		[Vidi]
3245	ĭară	iară	опет	ĭară [akc. ĭară] (pril.) — opet, ponovo ◊ ĭară a veńit bat la lukru — opet je došao pijan na posao ♦ skr. var. ĭar [Por.]		[Vidi]
6470	ĭarba naruadă	mătrăgună	велебиље	ĭarba naruadă (sint.) — (bot.) velebilje, luda trava (Atropa belladona) ◊ ĭarba naruadă ĭe buĭađe tare veńinuasă — velebilje je jako otrovna biljka [Por.]		[Vidi]
2168	ĭarbă	iarbă	трава	ĭarbă (mn. ĭerburĭ) [akc. ĭarbă] (i. ž.) — (bot.) trava, travka (Herba) ◊ ĭarbă ḑîśem la buĭađe śe krĭașće pi ļivĭeḑ, śe sa kosîașće đi arańit vićiļi — travom zovemo onu biljku koja raste po livadama, i koja se kosi za ishranu stoke ◊ ĭarba kînd sa kuaśe đi kosît, or kînd sa do kosîașće, sa kĭamă fîn — kad trava sazri za kosidbu, ili kada se pokosi, zove se seno ◊ ĭarbă vĭarđe — zelena trava ◊ ĭarbă uskată — suva, osušena trava ◊ ĭarbă-n ćinsă — polegla trava ◊ fir đi ĭarbă — vlat trave, travka [Por.]		[Vidi]
5181	ĭarbă grasă	iarbă-grasă	тушт	ĭarbă grasă (sint.) — (bot.) tušt, tušanj (Portulaca oleracea) ◊ ♦ sin. grașiță [Kmp.]		[Vidi]
2877	ĭarbă krĭață	iarbă-creaţă	нана	ĭarbă krĭață (mn. ĭarbe krĭață) [akc. ĭarbă krĭață] (sint.) — (bot.) nana, menta (Mentha piperita) ◊ ĭarbă krĭață aĭnuoștri a kuļes, a uskat, ș-a baut kînd a fuost bolnavi — nanu su naši brali, sušili, i pili kada su bili bolesni [Por.] ∞ krieț		[Vidi]
4179	ĭarbă ńagră	iarbă neagră	вранилова трава	ĭarbă ńagră (mn. ĭarbe ńagre) [akc. ĭarbă ńagră] (i. ž.) — (bot.) vranilova trava (Origanum vulgare) ◊ ĭarba ńagră mirusă tare frumuos — vranilova trava jako lepo miriše [Por.] ∞ ĭarbă		[Vidi]
4178	ĭarbuos	iarbos	травнат	ĭarbuos (ĭarbuosă) (mn. ĭarbuoș, ĭarbuasă) [akc. ĭarbuos] (prid.) — travnat; bogat travom ◊ kîmp ĭarbuos, ku ĭarbă pănă-n brîu — travnato polje, sa travom do pojasa [Por.] ∞ ĭarbă		[Vidi]
3725	ĭardum	tragere	вуча	ĭardum (mn. ĭardumurĭ) [akc. ĭardum] (i. s.) — (zast.) vuča, vučenje lađe uz Dunav ◊ aĭ măĭ saraś baĭeț a lukrat la ĭardum: a tras ku sfuara la vopuară pi Dunîrĭe la đal — najsiromašniji mladići radili su na jardumu: vukli su konopcima lađe uz Dunav [Por.]		[Vidi]
2985	ĭarnă	iarnă	зима	ĭarnă (mn. ĭerń) [akc. ĭarnă] (i. ž.) — zima, godišnje doba ◊ ĭarna ĭe vrĭamĭa friguruasă, ku zapadă multă, întra tuamnă șî primovară — zima je hladno vreme, sa mnogo snega, između jeseni i proleća ◊ ĭarna ĭe vrĭamĭa ku zapadă mare, kă ńinźe gata în tuota ḑîua — zima je vreme sa velikim snegom, jer sneg pada gotovo svakog dana ◊ đi ĭarnă măĭ mult s-a ćemut oĭeri aĭ batrîń, k-a putut să ramînă fara ĭernaćik, kînd a fuost ĭarna lungă — zime su se najviše bojali stari stočari, jer su mogi da ostanu bez hrane za stoku, kad je zima trajala dugo ◊ ĭarnă lungă — duga zima ◊ ĭarnă grĭa — teška zima [Por.]		[Vidi]
4912	ĭarugă	ierugă	јаруга	ĭarugă (mn. ĭaruź) [akc. ĭarugă] (i. ž.) — jaruga, odvodni kanal ◊ ĭaruga ĭe kanalu pi kare mĭarźe apa đi la ĭaz pănă la muară — jaruga je kanal kojim ide voda od jaza do vodenice ♦ var. ĭerugă [Por.] ∞ muară		[Vidi]
4156	ĭaskă	iască	труд	ĭaskă (mn. ĭaske) [akc. ĭaskă] (i. ž.) — (mik.) trud (Fomes fomentarius) ◊ ĭaska sa faśe đin burĭaće kare krĭașće pi fag șă-l kĭamă kopitarĭ— trud se pravi od gljive koja raste na bukvi i koja se zove „kopitar” ◊ ĭaska ĭe kopitarĭ taĭat în parśaļe, șă uskat bińe la suare — trud je „kopitar” isečen na komade i dobro osušen na suncu ◊ ku ĭaskă uskată șî ku amnarĭu șî krĭamińa tutunźiĭi aprins lula ku tutun — suvim trudom, ognjilom i kremenom pušači su palili lulu sa duvanom ◊ ku ĭaskă aprinsă albinari afumă la albiń — upaljenim trudom pčelari dime kod pčela ♦ up. kopitar, ĭaskă galbină [Por.] ∞ burĭaće		[Vidi]
2891	ĭastă	iaste	јесте	ĭastă [akc. ĭastă] (uzv.) — jeste 1. potvrda: jeste, da, tako je; stoji tako ◊ dar ĭastă așa, kum sa puvestîașće, or nuĭe, nu puot să șćiu — da li jeste tako kako se priča, ili nije, ne mogu da znam ◊ ĭastă kî ĭe uom đi trĭabă, ama aĭa nu ĭa trăbuit — jeste da je čovek na svom mestu, ali mu to nije trebalo 2. ima, postoji ◊ ĭastă-n vuorbiļi luĭ kîta adaverĭe, or ĭe tuot minśună guală — ima li u njegovim rečima malo istine, ili je sve gola laž ◊ ĭastă pîńe đi tuoț, or sî măĭ duśem șîmăĭ — ima li hleba za sve, ili da donesemo još ◊ ĭastă đ-atunśa măĭ mult đi ḑîaśe ań — ima otada više od deset godina [Por.] ♦ dij. var. ĭeșće (Brodica) [Rom.] ♦ supr. nuĭe [Por.]		[Vidi]
4903	ĭaz	iaz	јаз	ĭaz (mn. ĭazurĭ) [akc. ĭaz] (i. s.) — jaz, zagat ◊ ĭaz ĭe primĭeḑ la rîu đi la kare sa đisparće o ĭarugă śe duśe apă la muară — jaz je pregrada na reci, od koje se odvaja jaruga kojom teče voda za vodenicu ◊ ĭazu muori — vodenični jaz [Por.] ∞ muară		[Vidi]
3344	ĭașkĭe	așchie	ивер	ĭașkĭe (mn. ĭeșkĭ) [akc. ĭașkĭe] (i. ž.) — iver, treska ◊ ĭeșkĭ măĭ mult sa fak kînd sa śopļașće, sa taĭe, sa askuće or sa sparźe vrun ļemn — iverje se najviše pravi kada se teše, seče, šilji ili cepa neko drvo ◊ ku ĭașkĭe uskată ĭuta sa ațîțîĭe fuoku — suvom treskom se brzo potpaljuje vatra ♦ sin. țandîră [Por.] ♦ dij. var. așkie [Kmp.] ♦ dij. var. ășke [Tim.]		[Vidi]
2039	ĭed	ied	јаре	ĭed (mn. ĭeḑ) [akc. ĭed] (i. m.) — (zool.) jare, muško mladunče koze ◊ am duoĭ ĭeḑ, nu sînt iĭ măĭ mîndri kîta, numa mîndri rău — imam dva jareta, ne da su lepi, nego su prelepi ♦ ĭadă — jarica, žensko mladunče koze ◊ ĭedu kînd krĭașće sa kĭamă pîrś, da đin ĭadă krĭașće kapră — kad muško jare odraste, zove se jarac, a od ženskog nastaje koza ♦ up. kapră [Por.] ◊ ĭedu đi un an dă ḑîļe sa kĭamă fatuĭ — jare od godinu dana zove se „fatuj” (Rečica, Požarevac) [Stig]		[Vidi]
3232	ĭel	el	он	ĭel (mn. iĭ) [akc. ĭel] (zam.) — on ◊ ĭel a fuost bun, ama iĭ la înđemnat să fakă rîaļe — on je bio dobar, ali su ga oni naterali da čini zla ◊ am ažuns într-o vrĭame ku ĭel — stigao sam istovremeno sa njim ◊ ĭel ku ĭa a fuost o parĭake bună înga đi miś — on i ona bili su dobar par još od malena ◊ pouodu vińe ku tuot, da iĭ stau la marźină înkrîmeńiț đi frikă — poplava nadolazi, a oni stoje na obali okamenjeni od straha ◊ (u izr.) s-a dus đin ĭel, đi rău luĭ — otišla je zbog njega, zbog njegovog zlostavljanja ♦ up. ĭa [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
4142	ĭemț	acord	јемство	ĭemț (mn. ĭemță) [akc. ĭemț] (i. s.) — jemstvo, ugovor; prinuda ◊ n-a luvat lukru la ĭemț, pă să lukre ka bou tota ḑîua — nije uzeo posao pod jemstvom, pa da radi kao vo celog dana ♦ var. emț [Por.]		[Vidi]
5817	ĭepćikă	oftică	туберкулоза	ĭepćikă (mn. ĭepćiś) [akc. ĭepćikă] (i. ž.) — (med.) tuberkuloza; jeftika ◊ s-a bulnavit đi ĭepćikă, ș-a murit ćinîr — oboleo je od tuberkuloze, i umro mlad [Por.]		[Vidi]
6126	ĭepćikuos	ofticos	туберкуозан	ĭepćikuos (ĭepćikuasă) (mn. ĭepćikuoș, ĭepćikuasă) [akc. ĭepćikuos] (prid.) — (med.) tuberkulozan ◊ ĭepćikuos ĭe uom kare ĭe bolnau đi ĭepćikă, buală kare mult n-avut ļak — tuberkulozan je čovek koji boluje od tuberkuloze, bolesti koja dugo nije imala leka [Por.] ∞ ĭepćikă		[Vidi]
3560	ĭepćin	ieftin	јефтин	ĭepćin (ĭepćină) (mn. ĭepćiń, ĭepćińe) [akc. ĭepćin] (prid.) — jeftin ◊ ĭepćin ĭe tuot śe nu koștuaĭe mult — jeftino je sve što ne košta mnogo ◊ a trekut ĭepćin kă marturi a mințît la sud — prošao je jeftino, jer su svedoci lagali na sudu ♦ supr. skump [Por.]		[Vidi]
3561	ĭepćińiĭe	ieftinie	јефтиноћа	ĭepćińiĭe (mn. ĭepćińiĭ) [akc. ĭepćińiĭe] (i. ž.) — jeftinoća ◊ ĭepćińiĭa s-a pĭerdut đin traĭu nuostru, numa traĭu a ramas ĭepćin — jeftinoća se izgubila iz našeg života, samo je život ostao jeftin ♦ supr. skupataće [Por.] ∞ ĭepćin		[Vidi]
5013	ĭepur	iepure	зец	ĭepur (mn. ĭepurĭ) [akc. ĭepur] (i. m.) — (zool.) zec ◊ ĭepur ĭe žuavină sîrbaćikă, ku urĭekiļi lunź da ku kuada skurtă — zec je divlja životinja, sa dugim ušima i kratkim repom ◊ karńa ĭepuruluĭ ĭe dulśe, da ĭepuru rumîńi aĭ batrîń a prins măĭ mult ku lațu, nu ļ-a trîbuit pușka — zečje meso je slatko, a zeca su stari Vlasi lovili najčešće samo sa omčom, nije im trebala puška [Por.]		[Vidi]
5336	ĭepuraș	iepuraș	зечар	ĭepuraș (mn. ĭepuraș) [akc. ĭepuraș] (i. m.) — (zast.) zečar, lovac na zečeve ◊ ĭepurașu ĭe vînatuorĭ kare prinđe la ĭepurĭ — zečar je lovac koji lovi zečeve ♦ sin. vînatuorĭ, lovźiu [Por.] ∞ ĭepur		[Vidi]
5335	ĭepuri	iepuri	зечарити	ĭepuri (ĭuo ĭepurĭesk, ĭel ĭepurĭașće) [akc. ĭepuri] (gl.) — (zast.) zečariti, ići u lov na zečeve ◊ vînatuori aĭ batrîń kînd s-a dus să prindă la ĭepurĭ, a spis kă sa duk să ĭepurĭaskă — stari lovci kad su išli u lov na zečeve, govorili su da idu da zečare [Por.] ∞ ĭepur		[Vidi]
5339	ĭepuriuluĭ	iepurește	зечеће	ĭepuriuluĭ [akc. ĭepuriuluĭ] (pril.) — zečeće, na zečiji način ◊ s-a-nvațat să nuaće numa ĭepuriuluĭ, kă notatu kîńiuluĭ ĭ-a fuost grĭeu — naučio je da pliva samo zečeći, jer mu je pseće plivanje bilo teško [Por.] ∞ ĭepur		[Vidi]
5015	ĭepurĭel	iepurel	зечић	ĭepurĭel (mn. ĭepurĭeĭ) [akc. ĭepurĭel] (i. m.) — (demin.) (zool.) zečić ◊ pazînd vićiļi, păkurarĭu a dat pista un kuĭb ĭepurĭesk, numa ku doĭ-triĭ ĭepurĭeĭ miś ka pumnu — čuvajući stoku, pastir je naleteo na zečje leglo, samo sa dva-tri zečića, malih kao pesnica ♦ var. ĭepureluș [Por.] ∞ ĭepur		[Vidi]
5338	ĭepurĭesk	iepuresc	зечији	ĭepurĭesk (ĭepurĭaskă) (mn. ĭepurĭeșć, ĭepurĭașće) [akc. ĭepurĭesk] (prid.) — zečiji, zečev, koji pripada zecu ◊ a fuost mare dragu vînatorilor kă kopuoĭi a do dat pista urmă ĭepurĭaskă — bila je velika radost lovaca što su kerovi konačno naišli na zečiji trag ◊ đi kînd nu s-a dus în ĭepuriĭe, kopuoĭi a zuĭtat miruosu ĭepurĭesk — od kad nije išao u zečarenje, kerovi su zaboravili zečji miris [Por.] ∞ ĭepur		[Vidi]
5014	ĭepuruaĭkă	iepuroaică	зечица	ĭepuruaĭkă (mn. ĭepuruoĭś) [akc. ĭepuruaĭkă] (i. ž.) — (zool.) zečica ◊ ĭepuruaĭka ĭe famiĭa lu ĭepur — zečica je ženka zeca [Por.] ∞ ĭepur		[Vidi]
6122	ĭerbariĭe	ierbărie	травуљина	ĭerbariĭe (mn. ĭerbariĭ) [akc. ĭerbariĭe] (i. ž.) — (augm.) travuljina ◊ a ramas kasa pustîńe, ș-a krĭeskuto ĭerbariĭa — ostala je pusta kuća, i zarasla u travu [Por.] ∞ ĭarbă		[Vidi]
6067	ĭerĭ	ieri	јуче	ĭerĭ [akc. ĭerĭ] (pril.) — juče ◊ ĭerĭ, o ḑîuă înainća ḑî đi astîḑ — juče, dan pre današnjeg dana ◊ s-a dus ĭerĭ, șî înga nu s-a-ntuors — otišao je juče, i još se nije vratio [Por.]		[Vidi]
6069	ĭerĭ đimińață	ieri-dimineáță	јуче ујутру	ĭerĭ đimińață [akc. ĭerĭ đimińață] (sint.) — juče ujutru ◊ aĭa, śe puvestășć tu, a fuost ĭerĭ đimińață — to, što ti pričaš, bilo je juče ujutru [Por.] ∞ ĭerĭ		[Vidi]
6070	ĭerĭ nuapće	ieri-noapte	прошле ноћи	ĭerĭ nuapće [akc. ĭerĭ nuapće] (sint.) — prošle noći ◊ kum a ploĭat ĭerĭ nuapće, n-a măĭ ploĭat ńiśkînd — kako je padala kiša prošle noći, nije padala nikad ♦ sin. nuapća trekută [Por.] ∞ ĭerĭ		[Vidi]
6068	ĭerĭ sara	ieri-seara	синоћ	ĭerĭ sara [akc. ĭerĭ sara] (sint.) — sinoć ◊ aĭa fu ĭerĭ sara — to beše sinoć [Por.] ∞ ĭerĭ		[Vidi]
2986	ĭerna	ierna	зимовати	ĭerna (ĭuo ĭerńeḑ, ĭel ĭerńiaḑă) [akc. ĭerna] (gl.) — zimovati ◊ nu măĭ sa puaće ĭerna ku vićiļi în Munțîļi măĭdanuluĭ, kă nu măĭ lasă șumarĭu să sa skuata vićiļi la mugur — ne može se više zimovati u majdanpečkim planinama, jer šumari više ne daju da se stoka izvodi na brst [Por.] ∞ ĭarnă		[Vidi]
2698	ĭernaćik	iernatic1	зимски	ĭernaćik (ĭernaćikă) (mn. ĭernaćiś, ĭernaćiśe) [akc. ĭernaćik] (prid.) — zimski, koji pripada zimi ◊ ano-sta mult măĭ întîń s-a pus vrĭamĭa ĭernaćikă — ove godine je mnogo ranije nastupilo zimsko vreme [Por.] ∞ ĭarnă		[Vidi]
2699	ĭernaćik	iernatic2	зимница	ĭernaćik (mn. ĭernaćiśe) [akc. ĭernaćik] (i. s.) — zimnica za stoku ◊ ĭernaćik ĭe mînkarĭa đi viće, sprimită đi ĭarnă: fîn, frunḑă, tuļeń — zimnica je stočna hrana spremljena za zimu: seno, lisnik, tuluzina ◊ ĭerńiļi a fuost đemult lunź șî grĭaļe, ș-aĭ batrîń măĭ mult s-a ćemut kî n-o să fiĭe ĭernaćik đestul, ș-o sî muară vićiļi đi fuame — zime su bile duge i hladne, i stari su se najviše bojali da neće biti dovoljno zimnice, i da će stoka polipsati od gladi [Por.] ∞ ĭarnă		[Vidi]
3965	ĭerta	ierta	опростити	ĭerta (ĭuo ĭert, ĭel ĭartă) [akc. ĭerta] (gl. p. ref.) — (zast.) oprostiti ◊ ĭartă-l kî s-a amînatat, dă vuorbă kă nu măĭ faśe așa — oprosti mu što je zakasnio, obećava da to više neće činiti ◊ așa pakaće grĭaļe ńiś dumńeḑîu nu puaće ĭerta — tako teške greohove ni bog ne može oprostiti ◊ muĭare ĭertată — žena bez menstruacije ◊ ĭartî-ma — oprosti mi ◊ śare ĭertare — traži oproštaj ♦ sin. prostî [Por.]		[Vidi]
3966	ĭertare	iertare	опроштај	ĭertare (mn. ĭertărĭ) [akc. ĭertare] (i. ž.) — (zast.) (rel.) oproštaj; opraštanje ◊ s-a dus baba la bisîarikă sî sa spoveđeaskă, șî sî kaće ĭertare đi pakaće śe ļi are — otišla je baba u crkvu da se ispovedi i da traži oproštaj za grehova koje ima ◊ numa dakă țîń tuaće posturļi puoț sî ći nadăĭ đi ĭertare, altfeļ nu — samo ako držiš sve postove možeš da se nadaš oproštaju, drugačije ne [Por.] ∞ ĭerta		[Vidi]
6346	ĭertat	iertat	опроштен	ĭertat (ĭertată) (mn. ĭertaţ, ĭertaće) (prid.) — (rel.) oprošten, oslobođen greha ◊ insă ĭertată — osoba kojoj su oprošteni gresi ◊ muĭare ĭertată — žena u menopauzi [Por.] ∞ ĭerta		[Vidi]
4913	ĭerugă	ierugă	јаруга	ĭerugă [akc. ĭerugă] (i. ž.) ● v. ĭarugă [Por.] ∞ muară		[Vidi]
3711	Ĭesîkova	Isâcova ?	Јасиково	Ĭesîkova [akc. Ĭesîkova] (i. ž.) ● v. Isîkuva [GPek] ∞ Isîkuva		[Vidi]
3710	Ĭesîkovĭan	Isâcovean ?	Јасиковљанин	Ĭesîkovĭan [akc. Ĭesîkovĭan] (i. m.) ● v. Isîkovĭan [GPek] ∞ Isîkuva		[Vidi]
2118	ĭordaș	iordaș	зебраст	ĭordaș (ĭordașă) (mn. ĭordaș, ĭordașă) [akc. ĭordaș] (prid.) — (za boje) (ret.) zebrast, prugast; šaren ◊ la nuoĭ numa đi mîț or đi uoĭ sa ḑîśe kî sînt ĭordașă, đi alta žuavină n-am auḑît — kod nas se samo za mačke ili ovce kaže da su prugaste, za druge životinje nisam čuo [Por.]		[Vidi]
5878	ĭubi	iubi	љубити	ĭubi (ĭuo ĭubĭesk, ĭel ĭubĭașće) [akc. ĭubi] (gl. p. ref.) — (folk.) ljubiti, voleti ◊ kînd sa ĭubĭesk duoĭ aĭ ćińirĭ, țukatu-luor ĭe dulśață mare — kad se vole dvoje mladih, njihovo ljubjenje je velika poslastica ♦ up. țuka [Por.]		[Vidi]
5077	ĭuće	iute	љут	ĭuće (mn. ĭuț) [akc. ĭuće] (prid.) — (nutr.) ljuto ◊ a pus baba doă pipărś ĭuț în ḑamă, đ-aĭa ĭe ĭa atîta đi ĭuće — stavila je baba dve ljute paprike u čorbu, zato je ona toliko ljuta ♦ up. mîńiuos [Por.]		[Vidi]
5280	ĭuda	iuda	Јуда	ĭuda [akc. ĭuda] (i. m.) — (folk.) (demon.) juda ◊ l-a mînat ĭuda să rupă zgaĭba đi pi rană la piśuor, rana s-a-ntîrîtat șî la urmă doltori ĭ-a taĭat piśuoru — terao ga je juda da skine krastu sa rane na nozi, rana se zapalila i na kraju su mu doktori isekli nogu ♦ sin. draku [Por.]		[Vidi]
6516	ĭug	iug	југ	ĭug (i. m.) — 1. (met.) jug, vetar ◊ ĭugu ĭe vînt kald, topĭașće zapada, da duśe șî buaļe — jug je topao vetar, topi sneg, ali donosi i bolesti 2. (astr.) jug, strana sveta ◊ ĭugu ĭe în parća-ĭa unđe ĭe Suariļi la amńaḑîț — jug je na onoj strani sveta gde je Sunce u podne [Por.]		[Vidi]
3235	ĭuo	io	ја	ĭuo (mn. nuoĭ) [akc. ĭuo] (zam.) — ja ◊ ĭuo unu sîngur nu puot ńimik, ama dakă ńi adunăm nuoĭ tuoț, pućem ļesńe să ĭeșîm ku iĭ în kîpatîń — ja jedan sam ne mogu ništa, ali ako se skupimo mi svi, možemo lako da izađeno s njima na kraj ◊ ĭuo, tu, ļel șî ĭa traim în satu-sta đemult — ja, ti, on i ona živimo u ovom selu odavno ♦ var. ĭeu [Por.] ♦ dij. var. ĭo [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5076	ĭut	iute	брз	ĭut (ĭută) (mn. ĭuț, ĭuće) (prid.) — (o kretanju) brz ◊ ĭut, măĭ ĭut, șîmăĭ ĭut — brz, brži, najbrži ◊ uomo-l vrĭańik ĭe ĭut la lukru — vredan čovek je brz na poslu ◊ (izr.) ĭut ka sfulđiru — brz kao munja ◊ (izr.) ĭut ka gîndu — brz kao misao ♦ sin. rîapiđe, grab [Por.]		[Vidi]
5078	ĭuțală	iuțeală	брзина	ĭuțală (mn. ĭuțaļe) [akc. ĭuțală] (i. ž.) — 1. (o kretanju) (izob.) brzina; ubrzanje ◊ s-a rîpeḑît prĭamult, șî kînd a kîpatat ĭuțală mare, s-a-npiđekat ș-a kaḑut — zaleteo se previše, i kad je dostigao veliku brzinu, sapleo se i pao 2. (o ukusu hrane) ljutina ◊ la rumîń-aĭ batrîń mult ļ-a plakut să manînśe ĭuće, pućem să ḑîśem kă a kreskut ku ĭuțală — stari Vlasi su mnogo voleli da jedu ljuto, možemo da kažemo da su rasli sa ljutinom ◊ piparkă ĭuće — ljuta paprika [Por.] ∞ ĭut		[Vidi]
2912	ka	ca	као	ka (pril.) (predl.) — kao ◊ s-a puvestît kă paradĭeda a fuost mare șî tare ka ursu — pričalo se da je pradeda bio velik i jak kao medved ◊ sa kîntă ka kînd ăl skopĭeșć — vrišti kao da ga štrojiš ◊ pluaĭe ka đin gaļiată — (kiša) lije kao iz kabla ◊ ĭut ka gîndu, tare ka pomîntu — brz kao misao, jak kao zemlja [Por.]		[Vidi]
3439	kadă	cadă	каца	kadă (mn. kăḑ) [akc. kadă] (i. ž.) — kaca ◊ vas mare đi ļemn, înkeĭat đin duoź lunź, în kare sa țîn pruńiļi, pănă nu fĭerb đi kazan — veliki drveni sud, sklopljen od dugačkih doga, u koji se drže šljive dok ne provru za pečenje na kazanu ◊ la nuoĭ marimĭa kăḑî sa sokoćiașće ku kazanu: șkă, am o kadă đi doăsprăśe kazańe, śe vińe kă are kadă în kare înkĭapă pruńe đi doăspraśe kazańe đi rakiu — kod nas se veličina kace meri brojem kazana: veli, imam kacu od dvanaest kazana, što znači da ima kacu u koju staju šljive za dvanaest kazana rakije ♦ sin. pućină [Por.]		[Vidi]
3416	kadîr	cădar	способан	kadîr (kadîră) (mn. kadîrĭ, kadîrĭe) [akc. kadîr] (prid.) — sposoban, kadar; spreman ◊ sa faśe kî ĭe uom đi trĭabă, da nuĭe kadîr ńiś vuorba sî țînă — pravi se da je čovek na mestu, a nije sposoban ni reč da održi ◊ l-a lasat muĭarĭa ćinîră, kă n-a fuost kadîr să-ĭ fakă trĭaba — napustila ga je mlada žena, jer nije bio kadar daje zadovolji ◊ nu ći prinđa đi lukru držăvi dakă nuĭeș kadîr să-l gaćeșć ku ispravă — ne hvataj se državnog posla ako nisi kadar da ga završiš po propisu [Por.]		[Vidi]
2453	kair	caier	кудељка	kair (mn. kaire) [akc. kair] (i. s.) — kudeljka, kudeljča; svojak ◊ kairu ĭe un zmuaćik đi lînă, skîrmanat șî spalat, sprimit đi pus în furkă sî sa tuarkă — kudeljka je svežanj vune, opran i očešljan, spreman da se stavi na preslicu i oprede ◊ đi mult n-aĭ putut să vĭeḑ muĭarĭe kare mĭarźe pi drum fara kair în furkă — nekada nisi mogao da vidiš ženu koja ide putem bez kudeljke u preslici [Por.]		[Vidi]
5653	kaĭesk	căiesc	коњски	kaĭesk [akc. kaĭesk] (pril.) — konjski ◊ rînkeḑatu kaĭesk đeparće s-auđe — konjsko rzanje daleko se čuje ◊ a mers ku pașu kaĭesk — išao je konjskim hodom ♦ up. muskă kaĭskă [Por.] ∞ kal		[Vidi]
5169	kaka	căca	срати	kaka (ĭuo ma kak, ĭel sa kakă) [akc. kaka] (gl. p. ref.) — (vulg.) srati, kenjati ◊ pănă ĭerĭa kopil, sa kaka-n izmĭańe — dok je bio dete, srao je u gaće ◊ kaku-ma în gura iĭ minśinuasă, — poserem joj se u usta lažljiva ◊ nu ći kaka pi pragu kășî, kă aĭa măĭ rău puće — ne seri na kućnom pragu, jer to najviše smrdi [Por.]		[Vidi]
3275	kakațîșńiță	latrină	клозет	kakațîșńiță (mn. kakațîșńiț) [akc. kakațîșńiță] (i. ž.) — (pej.) klozet, nužnik ◊ kînd a veńit Tita, ń-a mînat să faśem kakațîșńiță, să nu ńi măĭ duśem pintru nuoĭ dupa tufă, la kare unđe-ĭ vińe — kad je došao Tito, terali nas da pravimo klozete, da ne idemo više poradi sebe iza žbuna, kako kome gde dođe ♦ sin. nužńik [Por.] ♦ dij. sin. kăkașćoar (Mokranje) [Kmp.] ∞ nužńik		[Vidi]
5170	kakat	căcat	говно	kakat (mn. kakăț) [akc. kakat] (i. m.) — (vulg.) govno, izmet ◊ manînkă kakat — jede govna (laže) ◊ mare kakat ĭe uomo-la — veliko govno je taj čovek ◊ puće la kakat — smrdi na govno ♦ sin. baļigă [Por.] ∞ kaka		[Vidi]
2780	kal	cal	коњ	kal (mn. kaĭ) (i. m.) — (zool.) konj ◊ kal alb, kal ńegru — beli konj, crni konj ◊ kalu măĭ mult s-a pazît đi-nkîļikat, đi tras în kośiĭe, da șî đi arat — konj se najviše čuvao za jahanje, za vuču kočijе, ali i za oranje ♦ dem. kalușăl — konjić [Por.]		[Vidi]
6448	kalaĭkan	calaican	галица	kalaĭkan (i. m.) — (color) *galica*		[Vidi]
3865	kalamantă	trasură	двоколица	kalamantă (mn. kalamanće) [akc. kalamantă] (i. ž.) — dvokolica ◊ kalamantă ĭe un fĭeļ dă karuță ku doă ruoț, dă dus tovar măĭ ușuor — kalamanta je vrsta dvokolice, za prevoz lakšeg tereta ◊ kalamanta are o osiĭe ku doă ruaće, șî kotur dășkis, înkonveĭat ka luna ćinără — kalamanta ima jednu osovinu sa dva točka, i otvoren sanduk, zakrivljen kao mlad mesec ♦ var. kolomantă (Ranovac) [Mlava] ♦ sin. kariotă (Topolovnik) [Bran.] ∞ kar	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2684	kalapuod	calapod	калуп	kalapuod (mn. kalapuađe) [akc. kalapuod] (i. s.) — (tehn.) kalup ◊ kalapuod đi kaśuļe a fuost fakut đi ļiemn — kalup za šubare bio je napravljen od drveta ♦ var. galapuod (Rudna Glava), (ret.) gălăpîăr (Tanda) [Por.] ◊ kalapuod, kalup pus în kap supt śapsă, la portol batrîn, muĭeresk în Mlaoa — kalapod je kalup koji stavljen na oglavlju ispod kape, na staroj ženskoj nošnji u Mlavi [Mlava]		[Vidi]
4009	kalauză	călăuză	калауза	kalauză (mn. kalauzurĭ) [akc. kalauză] (i. ž.) — (rel.) kalauza, obredni hleb ◊ găćituariļi kînd s-apuka să gaćaskă đe pomană, măĭ întîń fak șapće turćiță kare sa kĭamă kalauză, șă ļi dau la morto-la să vadă k-a-nśeput sî sa gaćiaskă pomana luĭ — žene koje spremaju pomanu prvo mese sedam hlepćića koji se zovu kalauze, i namenjuju ih pokojniku da vidi da je počelo spremanje njegove daće ◊ kolaśi kalauzurļi n-au ńiś un sămn pi ĭaļe — hlebovi kalauze nemaju na sebi nikakve simbole [Por.]		[Vidi]
3292	kalbeźuos	gălbegios	метиљав	kalbeźuos (kalbeźoasă) (mn. kalbeźuoș, kalbeźoasă) [akc. kalbeźuos] (prid.) — (vet.) metiljav, koji je oboleo od metlja ◊ an mĭ-a fuost toaće kapriļi kalbeźoasă — prošle godine su mi sve koze bile metiljave [Zvizd] ∞ kalbĭaḑă		[Vidi]
3291	kalbĭaḑă	gălbează	метиљ	kalbĭaḑă (mn. kalbĭeḑ) [akc. kalbĭaḑă] (i. ž.) — (vet.) metilj, bolest ovaca i koza ◊ uaĭa ĭe bolnauă đi kalbĭaḑă kînd pi fikaț-aĭ albĭ sa fak ńiskaĭ vĭermĭ marĭ, kare iĭ manînkă; la uaĭe pļakă muśi pĭe nas, nu manînkă șî sa uskă ĭuta; dakă stapînu nu-ĭ dă ļak, ĭa muare — ovca je bolesna od metilja kad joj se na plućima stvore neki veliki crvi koji ih jedu; ovca počne da slinavi, ne jede i brzo slabi; ako joj gazda ne da lek, ona lipše [Por.] ◊ mulće uoĭ ano-sta au kalbĭaḑă — mnogo ovaca ove godine imaju metilj (Sige) [Hom.]		[Vidi]
4031	kalțuoń	colţun	калчина	kalțuoń (mn. kalțuańe) [akc. kalțuoń] (i. s.) — kalčina ◊ kalțuoń ĭе un fĭeļ đi śarap fakut đin śuarik, kare a-nkalțat muĭeriļi pănă nu s-a skuos śarapi — kalčina je vrsta čarape od sukna, koje su žene obuvale pre nego što su se pojavile čarape ◊ kalțuońu muĭeriļi a-nkalțat pista śuarik — kalčinu su žene obuvale preko suknene dokolenice ◊ kalțuońu ku śuariku avut kruoĭ într-un fĭeļ, numa śe kalțuońu a fuost măĭ skurt — kalčina i dokolenica imale su isti kroj, samo što je kalčina bila kraća [Por.] ∞ înkalța		[Vidi]
5055	kald	cald	топло	kald (kaldă) (mn. kalḑ, kalđe) [akc. kald] (prid.) — toplo ◊ a ĭeșît suariļi, afară ĭe tare kald — izašlo je sunce, napolju je jako toplo ◊ apa-n rîu ĭe kaldă, pućem ńi skalda kînd gaćim ku lukro-sta — voda u reci je topla, možemo se kupati kad svršimo s ovim poslom ◊ kînd sa uĭtă la mińe, ku uoki-ĭa aiĭ vînîț, miĭe îm fu kald la ińimă — kad me je pogledala tim njenim plavim očima, meni bi toplo oko srca ♦ supr. frig [Por.]		[Vidi]
5057	kaldare	caldare	бакрач	kaldare (mn. kaldărĭ) [akc. kaldare] — bakrač, kotao ◊ kaldarĭa ĭe vas đi aramă, or đi fĭer, kare s-a atîrnat pi ḑîaļe la kamin, đi fĭerta apa — kotao je sud od bakra, ili gvožđa, koji se kačio o verige na kaminu, za kuvanje vode [Por.] ∞ kald		[Vidi]
5056	kaldură	căldură	топлота	kaldură (mn. kaldurĭ) [akc. kaldură] (i. ž.) — toplota ◊ în koļibă, kaldura vińe đi la kamin, da afară đi la suare — u kolibi, toplota dolazi sa kamina, a napolju od sunca ◊ koļiba ļipită ku baļigă țîńe kaldura măĭ mult đikît aĭa ļipită numa ku morśilă — koliba oblepljena balegom, drži toplotu duže od one oblepljene samo blatom ♦ supr. raśală [Por.] ∞ kald		[Vidi]
5059	kalduruos	călduros	топљикав	kalduruos (kalduruasă) (mn. kalduruoș, kalduruasă) [akc. kalduruos] (prid.) — topljikav, mlak ◊ kalduruos ĭe kînd ĭe śeva puțîn kald, kînd numa ś-a-nśeput sî sa-ngalḑaskă — mlako je nešto kad je malo toplo, kad samo što je počeo da se zagreva ♦ supr. friguruos [Por.] ∞ kald		[Vidi]
5360	kalka	călca	газити	kalka (ĭuo kalk, ĭel kalkă) [akc. kalka] (gl. p. ref.) — gaziti, koračati ◊ l-a kalkat vaka, șă-ĭ s-a unflat piśuoru, nu puaće să mĭargă — nagazila ga je krava i otekla mu noga, ne može da hoda [Por.]		[Vidi]
5362	kalkat	călcat	прегажен	kalkat (kalkată) (mn. kalkaț, kalkaće) [akc. kalkat] (prid.) — pregažen, zgažen ◊ un kîńe kalkat stă-n drum ku ḑîļiļi, s-anpuțît kă n-are kare să-l muće — jedan pregaženi pas danima leži na putu, usmrdeo se jer nema ko da ga skloni [Por.] ∞ kalka		[Vidi]
5361	kalkîń	călcâi	пета	kalkîń (mn. kalkîńe) [akc. kalkîń] (i. s.) — (anat.) peta ◊ kalkîńu ĭe parća đi la urmă alu talpă — peta je zadnji deo stopala ◊ are șî kuasa đi kosît kalkîńiļi a iĭ — ima i kosa za košenje svoju petu [Por.] ∞ kalka		[Vidi]
2234	kalu puopi	calul-popii	вилин коњиц	kalu puopi (mn. kaĭi puopi) [akc. kalu puopi] (i. m.) — (ent.) vilin konjic (Anisoptera) ◊ kalu puopi ĭe o guangă ku trupu lung, ku kap mare șî ku duauă rîndurĭ đi ăripĭ — vilin konjic je buba sa dugim trupom, velikom glavom i dvostrukim krilima ◊ kalu puopi traĭașće numa pi lînga apă; vĭermi luĭ sînt pi supt pĭetre, bună momĭală đi pĭeșkarĭ kare prind ku ungița — vilin konjic živi samo pored vode; njegove larve su ispod kamenja, dobar mamac za ribare koji pecaju udicom [Por.] ∞ kal		[Vidi]
4199	kalumĭa	ca lumea	добро	kalumĭa [akc. kalumĭa] (prid.) (pril.) — dobro, ispravno; kako treba ◊ ĭel lukră kalumĭa, n-am śe sî ḑîk — on radi dobro, nemam šta da kažem; nemam primedbe ◊ uom kalumĭa — dobar, pošten čovek ◊ n-a kîrpit kaldarĭa kalumĭa, slubuađe apă — nije zakrpio kotao dobro, propušta vodu ♦ / ka + lumĭa = kao ljudi, kao svet ♦ var. kalumńa [Por.]		[Vidi]
3713	kaluoń	război	разбој	kaluoń [akc. kaluoń] (i. m.) ● v. razbuoĭ [Hom.]		[Vidi]
4661	kaļe	cale	пут	kaļe (mn. kăļ) [akc. kaļe] (i. ž.) — (zast.) put ◊ kaļa pista kuastă ĭe măĭ đirĭept drum đi sat — put preko prevoja je nakraća prečica za put do sela ◊ (ver.) nuĭe bun kînd mîțu ńegru îț trĭaśe kaļa — nije dobro kad ti crna mačka pređe put ◊ kînd vrunu a pļekat la drum, aluĭ ĭ-a spus: „Să-ț fiĭe bună kaļa!” — kad bi neko polazio na put, njegovi su ga pratili rečima: „Nek ti je dobar put!” ♦ sin. drum [Por.]		[Vidi]
1104	kamănak	comănac	каламанак	kamănak (mn. kamănaťe) [akc. kamănak] (i. s.) — (zast.) kalamanak ◊ kamănak ĭe un fĭeļ ďe kăčulă popĭaskă — kalamanak je vrsta popovske kape [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5558	kameńeće	căminete	камин	kameńeće (mn. kameńeț) [akc. kameńeće] (i. m.) — (izob.) kamin ◊ în kasa bătîrnă am avut kameńeće — u staroj kući imao sam kamin [Pad.] ♦ dij. var. kamin [Por.]		[Vidi]
2905	kamguđe	oricum	каогод	kamguđe [akc. kamguđe] (pril.) — kaogod, kano, kao ◊ fuźe, kamguđe ĭepuru — beži, kano zec [Bran.] ♦ dij. var. kagođe [Por.] ♦ up. kumguod, śeguod, śegud ∞ guod		[Vidi]
5062	kap	cap	глава	kap (mn. kapiće) [akc. kap] (i. s.) — 1. (anat.) glava, deo tela ◊ la prefirat bińe đi la kap pănă la piśuare, șî kînd a bagat sama kî ĭe măĭ tare, s-a-ntuors șî s-a dus — odmerio ga je pažljivo od glave do pete, i kad je shvatio da je jači, okrenuo se i otišao 2. (o položaju) početak, čelo ◊ la pomană kapu mĭesî sa lasă guol, kă a kolo șađe al muort kare vińe la pomană — na daći se čelo stola ostavlja prazno, jer tu sedi pokojnik kad dođe na pomanu 3. (ver.) zloslutnja ◊ kînd uomu kobĭașće la vrun rău, sa spuńe kî-ĭ s-a fakut đi kap — kad čovek priziva neko zlo, kaže se da radi sebo o glavi 3. (o intelektu) tvrdoglav; glup ◊ grĭeu ĭa la kap — teško pamti [Por.]		[Vidi]
6380	kap đi murg	amurg	сумрак	kap đi murg (sint.) — sumrak ◊ ažuns la kasă în kap đi murg — stigao je kući u sumrak [Por.] ∞ murg		[Vidi]
5644	kapak	capac	поклопац	kapak (mn. kapaśe) [akc. kapak] (i. s.) — 1. poklopac ◊ kapak ĭe lukru ku kare sa-nkiđe śuava guol śе аре gaură la vîr — poklopac je stvar kojom se zatvara nešto šuplje što ima otvor na vrhu ◊ kapak đi ļemn are bunarĭu or vro gaură-n pomînt, are lada or sanduku, da puaće avĭa șî vadra đi apă — drveni poklopac imaju bunar ili neka rupa uzemlji, imaju ladica ili sanduk, a može imati i vedro sa vodom 2. kapak na prozoru ◊ mulće kăș kare sînt fakuće în vînt, au kapaśe đi ļemn la ferĭeșć — mnogo kuća koje su podignute na vetrometini, imaju drvene kapke na prozorima [Por.]		[Vidi]
6338	kapăstru	căpăstru	улар	kapăstru (mn. kapĭastre) [akc. kapăstru] (i. s.) — *ular* ◊		[Vidi]
4949	kapĭaće	căpete	мерица	kapĭaće (mn. kapĭeț) [akc. kapĭaće] (i. m.) — merica za ujam ◊ kapĭaće ĭe vas đi ļemn đi luvat vama la muară — merica je drveni sud za uzimanje ujma na vodenici [Por.] ∞ muară		[Vidi]
3387	kapră	capră	коза	kapră1 (mn. kapre) [akc. kapră] (i. ž.) — (zool.) koza (Capra hircus hircus) ◊ aĭ nuoștri aĭ batrîń a fuist oĭarĭ, ama tot nat a țînut șî kîć-o kapră đi lapće — naši stari su bili ovčari, ali je svako držao i po neku kozu zbog mleka ◊ kapra n-a baut apă đi fiĭe-unđe, numa đi la izvuară aļi măĭ kuraće — koza nije bilo vodu bilo gde, nego na najčistijim izvorima ◊ kînd aĭ batrîń s-a mutat đes đin luok în luok, s-a mutat kă kapriļi n-a vrut să bĭa apă đin loko-la unđe iĭ a ginđit sî sa kăsătorĭaskă — kad su se stari često selili iz mesta u mesto, selili su se jer koze nisu htele da piju vodu sa mesta gde su oni mislili da se nastane ◊ aĭ batrîń a puvestît kî ĭe kapra žuavina drakuluĭ, kă are kuarńe șî barbă ka draku — stari su pričali da je koza đavolja životinja, jer ima rogove i bradu kao đavo ♦ up. ĭed, pîrś, țap [Por.]		[Vidi]
6029	kapră	?	влачег	kapră (mn. kăpri (i. ž.) [akc. kapră] — (tehn.) vlačeg, vlačuga ◊ aĭa śe sa kĭmă în saćiļi poreśańe vulpĭe, o saĭnă đi tras kuarda kînd sa învaļiașće sulu, în žumataća Tănḑî kîtra Guol sa kĭamă kapră — ono što se u porečkim selima zove lisica, saonica za izvlačenje osnove za osnivanje vratila razboja, u polovini Tande prema Golu zove se koza ♦ sin. vulpĭe [Por.] ∞ învaļi		[Vidi]
5063	kapu vakuluĭ	moartea lumii	смак света	kapu vakuluĭ [akc. kapu vakuluĭ] (sint.) — (rel.) smak sveta ◊ s-a strîkat lumĭa, ńima nu măĭ krĭađe-n dumńeḑîu, ńima nu țîńe posturļi, ka kînd s-a apropiĭat kapu vakuluĭ — svet se pokvario, niko više ne veruje u boga, niko ne drži postove, kao da se približio smak sveta [Por.] ∞ kap		[Vidi]
3731	kapută	capută ?	торић	kapută (mn. kapuće) [akc. kapută] (i. ž.) — torić, manji tor ili obor za ovce ◊ kapută ĭe oborĭel înainća lu ușa strunźi, unđe s-adună uoiļi ș-așćată să vină la rînd đe muls — kaputa je mali obor ispred ulaza u tor, gde se skupljaju ovce i čekaju da dođu na red za mužu [GPek] ♦ sin. oborĭel [Por.] ∞ kap		[Vidi]
2673	kapușă	căpușă	крпељ женка	kapușă (mn. kapușurĭ) [akc. kapușă] (i. ž.) — (ent.) krpelj ženski ◊ kapușa ĭe kîrśuabă muĭerĭaskă, kare suźe sînźe, șî sa unflă boznakît — „kapuša” je ženka krpelja, koja siše krv, i naduva se bogznakoliko ◊ kapușa traĭașće pin ĭarbă, înviĭe đin uauă învăluiće în panžîn, ka omida — krpelj živi u travi, rađa se iz jajašca koja su uvijena u paučinu, kao gusenica ♦ up. grapiță, kîrśuabă [Por.]		[Vidi]
3489	kar đi buoĭ	car de boi	воловска кола	kar đi buoĭ (sint.) — (tehn.) volovska, zaprežna kola ◊ đe mult n-a fuost kasă fara kar đi buoĭ, da akumă kare ăl măĭ are, la fîrbuit, la kićit ku fluorĭ șă-l țîńe đi frumoșață în avļiĭa kășî — nekada nije bilo kuće bez volovskih kola, a sada ko ih još ima, ofarbao ih, okitio cvećem i drži ih kao ukras u dvorištu kuće ◊ karîļi đi buoĭ a skimbat trakturu — zaprežna kola zamenio je traktor ◊ atîrnat în vrun bușćan, ș-a rîsturnat karu pļin đi fîn — zakačio neki panj, i preturio kola puna sena [Por.] ∞ kara		[Vidi]
3490	kara	căra	возити	kara (ĭuo kar, ĭel kară) [akc. kara] (gl. p. ref.) — 1. voziti, upravljati vozilom ◊ fata mi tare frikuasă, nu vrĭa sî sa kare ku fiĭe kare — kćerka mi je jako plašljiva, neće da se vozi sa bilo kim ◊ đi kurînd sa-nvațat sî kare, înga nu kućaḑă sîngur la drum măĭ lung — skoro je naučio da vozi, još uvek ne sme sam na duži put ◊ ćińerișu nu numa śe kară ĭuta, numa ĭastă kare kară bĭeț muorț — omladina ne samo što vozi brzo, nego ima ih koji voze mrtvi pijani ♦ sin. mînă 2. (fig.) vozati, navlačiti; okoristiti; vući za nos ◊ prostavĭela, amînat a vaḑut kî ĭel o kară kum vrĭa — glupača, kasno je uvidela da je on voza kako hoće [Por.]		[Vidi]
37	karabaș	cimpoier	гајдаш	karabaș (mn. =) [akc. karabaș] (i. m.) — (muz.) gajdaš ◊ karabașu ĭe uom kare kîntă-n karăbĭ — gajdaš je čovek koji svira gajde ◊ vrodată a fuost în tuot satu kîć-un kîrabaș, șî ku iĭ sa pitrekut tuaće visaļiĭļi, d-akuma s-a pĭerdut gata đi tuot — nekad je u svakom selu bio po neki gajdaš, i sa njima se provodilo svako veselje, a sada su se gotovo sasvim izgubili [Por.] ∞ karăbĭ		[Vidi]
4272	Karabaș	Carabaș	Карабаш	Karabaș (i. m.) — (antr.) Karabaš, Karabašević ◊ Karabaș ĭe poļikra lu uom kare mult a kîntat în karăbĭ, ș-a fuоst kunoskut đ-arîndu pi karăbĭ, da nu pi numiļi luĭ bućeḑat — Karabaš je nadimak čoveka koji je dugo svirao gajde, i bio poznat svuda po gajdama, a ne po svom krštenom imenu ◊ unđe đi uom s-a prins poļikra Karabaș, așa lumĭa a kĭemat șî pi aĭ luĭ đin kasă — gde se nadimak Karabaš primio za čoveka, tako su ljudi nazivali i njegove ukućane ◊ đin poļikra Karabaș s-a fakut la karće prezimiļi Karabašević — od nadimka Karabaš nastalo je prezime Karabašević ♦ var. Kîrabaș [Por.] ∞ karăbĭ		[Vidi]
36	karăbĭ	carabă	гајде	karăbĭ (mn. =) (i. ž.) — 1. (u jednini) pisak, frulica na gajdama 2. (u mn.) gajde, narodni muzički instrument ◊ moșu Pîătru kîntă-n karăbĭ — čiča Petar svira u gajde ♦ sin. śimpuoĭ, čimpoĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3492	karare	cărare	стаза	karare1 (mn. karărĭ) [akc. karare] (i. ž.) — (zast.) staza, puteljak ◊ întra koļibiļi luor la munće a fuost o karare, a mĭers pin padure đasă, akuma a-nkiso dudău, kă nuĭe ńima să trĭakă pi ĭa — između njihovih koliba u planinii bila je jedna staza, vodila je kroz gustu šumu, sada je zarasla u korov, jer nema nikoga da njome prolazi ◊ tuată kararĭa ĭe drum đirĭept — svaka staza je prečica ♦ var. kalare ♦ sin. poćakă [Por.] ∞ kara		[Vidi]
3493	karare	cărare	раздељак	karare2 (mn. karărĭ) [akc. karare] (i. ž.) — razdeljak, razvojak ◊ kînd sa pĭapćină, uńi nu vor karare, da uńi o fak la o parće, alțî ĭară pi la mižluok, kare kum iĭ drag — kad se češljaju, neki ne vole razdeljak, neki ga prave sa strane, neki opet po sredini, kako ko voli [Por.] ∞ kara		[Vidi]
3491	karatură	cărătură	вожња	karatură (mn. karaturĭ) [akc. karatură] (i. ž.) — (izob.) vožnja, prevoženje ◊ am înbunat la fata mĭa triĭ karaturĭ pi kîrauș kînd o fi bîlśu, ma iĭ i kaḑu munkă la a đintîń, șî abĭa a sufarat numa o karatură — obećao sam svojoj devojci tri vožnje na ringišpilu kad bude vašar, ali njoj pripade muka već kod prve, pa je jedva podnela samo jednu vožnju ♦ var. kîratură ◊ nu puot să sufîr kîratură lungă ku tumobilu — ne mogu da podnesem dugu vožnju automobilom [Por.] ∞ kara		[Vidi]
2825	karbuńe	cărbune	угљен	karbuńe (mn. karbuń) [akc. karbuńe] (i. m.) — ugljen, ćumur ◊ s-a stîns fuoku, a ramas numa karbuń șî śanușă — vatra se ugasila, ostali su samo ugljen i pepeo ◊ dĭeda, kînd aprins lula, a luvat karbuńiļi ku mîna guală — deda, kada je palio lulu, uzimao je ugljen golom rukom ♦ sin. taśuńe [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
6422	karće	carte	писмо	karće (mn. kărț) (i. ž.) — 1. pismo, spis ◊ karće, kare s-a trîmĭes ku vro porînkă, s-a skris ku konđeĭu — pismo, koje se slalo sa nekom porukom, pisalo se kondeljom 2. knjiga ◊ tot șkolarĭu are kesu pļin đi kărț, đin kare învață — svaki đak ima punu torbicu knjiga, iz kojih uči [Por.]		[Vidi]
78	kare	care	ко	kare [akc. kare] (zam.) — a. ko, koji, koja ◊ kare să duče după apă? — ko ide po vodu? ♦ sin. čińe [Kmp.] ◊ kare vińe dupa nuoĭ? — ko dolazi po nas? b. koga ◊ la kare va sîmana kopilo-sta — na koga li liči ovo dete? ◊ n-aĭ đi kare să ći ćiemĭ — nemaš koga da se bojiš ◊ la kare aĭ vaḑut aĭa? — kod koga si to video? c. sa kim, sa kojim ◊ ku kare ć-aĭ țukat? — s kim si se ljubila? [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2907	kareguod	oricare	когод	kareguod [akc. kareguod] (pril.) — kogod, bilo ko ◊ să vină kareguod vrĭa, ĭuo đ-aiśa nu ma mut — nek dođe kogod hoće, ja se odavde ne pomeram ♦ var. karegud ♦ sin. fiĭekare [Por.] ∞ guod		[Vidi]
5119	karļiță	carliță	корито	karļiță (mn. kărļiț) [akc. karļiță] (i. ž.) — korito, naćve ◊ karļița ĭe postao mare skobită-n ļemn, kare a fakuto țîgańi — korito je veliko naćve izdubljeno u drvetu, koje su izrađivali Cigani ◊ în karļiță s-a skaldat lumĭa șî s-a žumuļit porśi, da ĭarna sa karat kopiĭi în-ĭa pi zapadă — u koritu su se kupali ljudi i šurile svinje, a zimi su se u njemu vozila deca na snegu ♦ sin. postao [Por.]		[Vidi]
5706	karnuos	cărnos	меснат	karnuos (karnuasă) (mn. karnuoș, karnuasă) [akc. karnuos] (prid.) — mesnat ◊ puork karnuos, bun đi-ngrașat — mesnata svinja, dobra za tov ∞ karńe		[Vidi]
5705	karńe	carne	месо	karńe (mn. kărń) [akc. karńe] (i. ž.) — (anat.) meso ◊ tuata žuavina are karńe — svaka životinja ima meso ◊ karńe đi puork friptă ĭe măĭ dulśe mînkare — pečeno svinjsko meso je najslađa hrana ◊ karńe friptă — pečeno meso ◊ karńe vermanuasă — crvljivo meso ◊ karńe împuțîtă — smrdljivo meso [Por.]		[Vidi]
3450	karpin	carpen	граб	karpin (mn. karpiń) [akc. karpin] (i. m.) — (bot.) grab, crni grab (Carpinus betulus) ◊ karpin ĭe ļemn tare, bun đi fakut držăļe, alaturĭ kare au dĭelurĭ đi ļemn, șî tare bun ļiemn ĭe đi fakut fuoku — grab je jako drvo, dobro za izradu držalja i alata koji imaju drvene delove, i jako je dobro drvo za loženje vatre ♦ up. sfińak [GPek]		[Vidi]
3453	karpińel	cărpinel	грабић	karpińel (mn. karpińeĭ) [akc. karpińel] (i. m.) — (bot.) (demin.) grabić, mali grab, lastar od graba ◊ kînd sa faśe žuardă đi mînat vićiļi, măĭ bună ĭe s-o taĭ đin vro krĭanguță đi karpińel ćinîr, kî ĭa ĭe ușuară, supțîrĭe șî žîlao — kad se pravi prut za teranje stoke, najbolje je da je odsečeš od grančice nekog mladog grabića, jer je laka, tanka i žilava ♦ var. karpinuș [Por.] ∞ karpin		[Vidi]
5979	karunt	cărunt	сед	karunt (karuntă) (mn. karunț, karunće) [akc. karunt] (prid.) — sed, sedokos ◊ ćinîr uom, ama ĭe tuot karunt — mlad čovek, ali je sav sed ◊ muoșu ku barba karuntă — čiča sa sedom bradom [Por.]		[Vidi]
4883	karuță	căruță	каруце	karuță (mn. karuță) [akc. karuță] (i. ž.) — (demin.) karuce ◊ karuța ĭe kar ușuor ku patru ruoț, kare-l trag kaĭi, unu or duoĭ, șî ku kare sa kară gîzdoćińiļi kînd ĭasă la vro visaļiĭe — karuce su lagana kola sa četiri točka, koje vuku konji, jedan ili dva, i kojim se voze bogataši kad izlaze na neku svetkovinu ♦ / (demin.) < kar ♦ sin. kośiĭe [Por.] ∞ kar		[Vidi]
3892	kasar	căsar	чуваркућа	kasar (mn. kasarĭ) [akc. kasarĭ] (i. m.) — čuvarkuća, osoba koja čuva kuću ◊ a lasat kasa fara kasar — ostavili su kuću bez čuvara [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
3728	kasatuarńikă	muierea de casă	кућаница	kasatuarńikă (mn. kasatuarńiśe) [akc. kasatuarńikă] (i. ž.) — (zast.) kućanica, dobra domaćica ◊ uomu ĭe drumaș șî trăbe sî sa ușurĭaḑă unđe puaće, da muĭarĭa ĭe kasatuarńikă șî trăbe să țînă ușa înkisă, să tuńe al măĭ țapîn — muž je putnik i treba da se olakša gde god može, a žena je kućanica i treba da drži vrata zatvorena, da uđe najjači ♦ var. kasatuorńikă [GPek] ∞ kasă		[Vidi]
3727	kasatuorńik	om de casă	кућаник	kasatuorńik (mn. kasatuorńiś) [akc. kasatuorńik] (i. m.) — (zast.) kućanik, dobar domaćin; ukućanin ◊ dakă soțu nuĭe kasatuorńik, kasa sa pîrasîașće ĭuta — ako muž nije dobar domaćin, kuća se brzo rastura ♦ var. kîsatuorńik [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
3052	kasă	casă	кућа	kasă (mn. kîăș) [akc. kasă] (i. ž.) — kuća ◊ kasă ĭe zîđitură în kare traĭașće uomu — kuća je zidani objekat u kome živi čovek ◊ kasă mare — velika kuća ◊ kasă ku patru odăĭ — kuća sa četiri odeljenja ◊ kasă đi pĭatră — kamena kuća ◊ kasă la doă spraturĭ — kuća na dva sprata ◊ kasă đi bîrńe, bîrnarĭață — kuća od brvana, brvnara ◊ kasă đi morśilă — blatara ◊ kare traĭașće șî-n sat, șî la munće, în sat are kasă da la munće koļibă — ko živi i u selu i na planini, u selu ima kuću, a na planini kolibu ♦ sin. koļibă [Por.]		[Vidi]
3600	kaș	caș	каш	kaș (mn. kașurĭ) (i. s.) — (nutr.) kaš, podliveno mleko, sladak ili mlad sir ◊ kaș ĭe lapće înkegat, kare ĭe pin strîkatuare străkurat đi ḑăr, șî kare s-a fakut brînḑă muaļe șî dulśe — kaš je podliveno mleko, koje je kroz cediljku oceđeno od surutke, i koje je postalo mek i sladak sir ◊ kașu sa puńe pi fund șî sa taĭe în faļiĭ, kare sa sarĭaḑă șî sa pun în śubăr — kaš se stavlja na lopar i seče na velije, koje se posole i stavljaju u čabar ♦ up. brînḑă, kĭag [Por.]		[Vidi]
3680	kaśulă	căciulă	шубара	kaśulă (mn. kaśuļ) [akc. kaśulă] (i. ž.) — 1. šubara ◊ kaśulă ĭe astrukamîntu kapuluĭ; kaśulă đi bîtrîńață a fuost fakută đi pĭaļe đi uaĭe, ku bițurĭ marĭ, ĭarnă să țînă đi źer, da vara sî fakă rakuare — šubara je pokrivač glave; starinska šubara bila je od ovčjeg kože, sa dugačkim pramenovima, zimi da štiti od mraza, a leti da pravi hladovinu ◊ a fuost patru fĭelurĭ đi kaśuļ batrîńe: kaśulă ku bițurĭ, kalabăț, kaśulă ku urĭekĭ, șî stragană — bilo je četiru vrste starinskuh šubara: vlasnata šubara, kupasta šubara, šubara sa naušnicama i astragana 2. kapa uopšte ◊ dupa rat, kînd s-a prins lumĭa pi la lukru pin preduzeće, a-nśeput sî puarće șî alće kaśuļ: kașkĭet, barĭetă, șăĭkaće, pîlariĭe — posle rata, kad su ljudi počeli da se zapošljavaju po preduzećima, počeli su da nose i druge kape: kačket, beretku, šajkaču, šešir [Por.]		[Vidi]
3454	kaśur	căcior	црно-сив	kaśur (kaśură) (mn. kaśurĭ, kaśure) [akc. kaśur] (prid.) — (o stoci) crno-siv, ovca crno-sive vune ◊ oaĭe kaśură sa kunuașće în stîna-ntrĭagă — sivo-crna ovca prepoznaje se u celom stadu [GPek]		[Vidi]
5384	kata	căuta	тражити	kata (ĭuo kat, ĭel kată) [akc. kata] (gl. p.) — 1. tražiti, tragati ◊ nu kata bań đi la ĭel, kă nu-ț dă — nemoj tražiti pare do njega, jer ti neće dati ◊ kată pi draku — traži đavola 2. gledati, posmatrati ◊ śe kaț așa la mińe? — što me tako gledaš? 3. izgledati, biti tužan ◊ fata-sta kată rău, sigurat a lasato baĭatu — ova devojka izgleda tužno, sigurno ju je ostavio momak [Por.] ♦ dij. var. kăuta [Buf.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5099	katană	cătană	солдат	katană (mn. katăń) [akc. katană] (i. s.) — (folk.) soldat, vojnik ◊ vuorba katană s-a pastrat numa pin kînćiśe aļi batrîńe, însamnă pi uom soldat, în armată — reč katana sačuvala se samo u starim pesmama, označava soldata u vojsci ♦ sin. soldat [Por.]		[Vidi]
5625	katran	catran	катран	katran (mn.) [akc. katran] (i. s.) — katran ◊ ńegru ka katranu — crn kao katran ◊ ku katranu a uns vićiļi să ļi apire đi muskă maruntă — katranom su mazali stoku da je odbrane od mušica [Por.]		[Vidi]
3702	katușă	cătușă	клапуша	katușă (mn. katuș) [akc. katușă] (i. ž.) — klapuša, držač jarma ◊ katușa ĭe un parśel đi fĭer înstrînbat, prins đi vîru lu proțapu karuluĭ or alu tînžală, kare țîńe źugu — klapuša je iskrivljeni komad metala, pričvršćen za vrh kolske rude ili potegljice, koji drži jaram [GPek] ◊ katușa đe bîtrîńață a fuost fakută đi ļiemn, șî prinsă đe proțap k-o tăńikĭauă đi fĭer — starinska klapuša bila je izrađena od drveta, i pričvršćena za rudu metalnim prstenom (Tanda) ◊ abĭa sa țîńe minće kă vrodată în luok đi katușă a fuost o gužbă đi kurpiń, or đi ćiĭ — jedva se pamti da je nekad, umesto klapuše, bila gužva od lijana ili like (Rudna Glava) ♦ up. tînžală, źug [Por.] ∞ kar		[Vidi]
6371	kazan	cazan	каzан	kazan (mn. kazańe) (i. s.) — kazan, kotao ◊ kazanu ĭe vas mare đi aramă, în kare sa fĭarbĭe rakiu, or mînkare đi mulț inș, kum ĭe nunta — kazan je veliki sud od bakra, u kome se kuva rakija, ili sprema jelo za mnogo osoba, kao što je svadba ♦ sin. kaldare [Por.]		[Vidi]
2445	kă	că	јер	kă (vez.) — 1. jer ◊ nu puot să vin, kă mis kuprins ku lukru — ne mogu da dođem, jer sam zauzet poslom ◊ vunu ĭuta, kă mum-ta țî rău bolnavă — dođi brzo, jer ti je majka teško bolesna 2. te ◊ ăl luvară đin skurt, da ĭel, saraku: kă v-o fi, kă nu v-o fi, șî la urmă do spusă tuot — pritisnuli ga sasvim, a on, jadan; te oće biti, te neće biti, na kraju je priznao sve 3. da ◊ ma mir kum nu vĭeḑ tu kă ĭel minće — čudi me kako ne vidiš da on laže ♦ var. kî ◊ am uḑît kî tu n-aĭ fuost akoluo — čuo sam da ti nisi bio tamo [Por.]		[Vidi]
3517	kăkașćoar	latrină	клозет	kăkașćoar (mn. kăkașćoare) [akc. kăkașćoar] (i. s.) — nužnik, klozet ◊ kăkașćoar ĭe lok unđe će duč pintru čińe — klozet je mesto gde vršiš nuždu [Kmp.] ∞ nužńik		[Vidi]
4256	kăkăuș	urdinare	пролив	kăkăuș (mn. kăkăușurĭ) [akc. kăkăuș] (i. s.) — (med.) proliv, dijarea ◊ pră kopil s-a pus un kăkăuș greau, șă dă aĭa n-a putut sî sa dukă la șkuală — dete je dobilo težak proliv, i zato nije moglo da ode u školu ♦ sin. prțuĭkă [Mlava] ♦ dij. sin. urđinatură [Por.] ∞ urđina		[Vidi]
4662	kăńală	căneală	црнило	kăńală (mn. kăńeļe) (i. ž.) — (izob.) 1. (color) crnilo, crna boja ◊ a mĭers țîgańi pi đal ku kăneļe đi fărbuit lîna — išli su Cigani po brdima sa crnilom za bojenje vune ◊ țîgańi a vindut kăńală đi păr la muĭerĭ kare s-a fărbuit — Cigani su prodavali crnilo za kosu ženama koje su se farbale 2. zagoretina ◊ kăńala kare s-a prins pi fundu ćipsîĭi, s-a kurațat ku ļingura or ku kuțîtu — zagoretina koja se nahvatala na tepsiji strugala se kašikom ili nožem ♦ sin. śerńală [Por.] ∞ kăńi		[Vidi]
4663	kăńi	căni	црнити	kăńi (ĭuo kăńesk, ĭel kăńașće) [akc. kăńi] (gl. p. ref.) — (zast.) (color) crniti, farbati u crno ◊ țîgańi a dus kăńală ku kare muĭeriļi a kăńit lîna în ńegru — Cigani su donosili crnilo kojim su žene farbale vunu u crno ◊ a fuost kăńală adînsă ku kare muĭeriļi a kăńit păru în ńegru — bilo je posebno crnilo kojim su žene farbale kosu u crno ♦ sin. śerńi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5363	kăok	cauc	камилавка	kăok (mn. kăoś) [akc. kăok] (i. m.) — kamilavka ◊ kînd au vińit părtizańi, a skoborît kăoku đi la popa đin kap, șă l-a lăpădat în morśilă — kad su partizani došli na vlast, skinuli su popu kamilavku s glave, i bacili u blato [Buf.]		[Vidi]
4006	kăpiĭa	căpia	брљавити	kăpiĭa (ĭuo ma kăpiĭeḑ, ĭel sa kăpiĭaḑă) [akc. kăpiĭa] (gl. p. ref.) — (vet.) (o ovcama) brljaviti, pobrljaviti, oboleti od brlja ◊ kîća uoĭ la baśiĭe a kăpiĭat ĭuta, ama n-a fost mărveńak apruape, șî uoĭļi a ļipsît — nekoliko ovaca je na bačiji brzo pobrljalo, ali veterenira nije bilo u okolini, pa su ovce lipsale [GPek]		[Vidi]
4004	kăpiĭală	căpială	брљ	kăpiĭală (mn. kăpiĭeļ) [akc. kăpiĭală] (i. ž.) — (vet.) brlj, brljavost, ovčja bolest (Cenuroza, Vertigo) ◊ uaĭa bolnauă đe kăpiĭală uđașće đe kîrd, pașće sîngură șî đes sa suśașće în luok — ovca obolela od brlja zaostaje za stadom, pase sama i često se okreće u mestu ◊ aĭ batrîń uaĭa kăpiĭată a taĭat ku briśu la kap, șî ĭ-a skuos đin kriĭir vro guangă, gaura a uns ku său ș-a-nkiso ku katran — stari su brljivim ovcama otvarali lobanju brijačem, iz mozga vadili neku bubu, ranu mazali lojem i zatvarali je katranom ♦ var. kăpiĭatură [GPek] ♦ dij. var. kîpiĭatură [Por.] ∞ kăpiĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4005	kăpiĭat	căpiat	ошамућен	kăpiĭat (kăpiĭată) (mn. kăpiĭaț, kăpiĭaće) [akc. kăpiĭat] (prid.) — 1. (med.) ošamućen, opijen, koji ima vrtoglavicu ◊ kînd ĭ-a dat o palmă, a mĭers kăpiĭată măĭ mult đi un śas — kad joj je udario šamar, išla je ošamućena više od sata 2. (vet.) brljiv, oboleo od brlja ♦ uaĭa kăpiĭată, s-a suśașće-n luok, đisparțîtă đe kîrd — brljiva ovca, vrti se u mestu odvojena od stada ♦ sin. șukĭat [GPek] ♦ dij. var. kîpiĭat ∞ kăpiĭa		[Vidi]
3574	kăpriĭață	căprăriște	козарица	kăpriĭață (mn. kăpriĭeț) [akc. kăpriĭață] (i. ž.) — kozarica, kozarnik ◊ kăpriĭață ĭe koćeț, adîns fakut lînga strungă, în kare să bășkuĭe kapriļi đin stînă uoilor — kozarica je ograda, posebno podignuta kraj tora, u koju se odvajaju koze iz ovčjeg stada ◊ kapriļi sa-nkid în kăpriĭață kî bat uoiļi, ļi-npung ku kuarńiļi, ļi muśkă đi urĭekĭ, șî uoĭļi nu puot în paśe mînka đi ĭaļe — koze se odvajaju u kozarnik jer biju ovce, bodu ih rogovima, ujedaju za uši, i ovce ne mogu na miru jesti od njih [GPek] ♦ dij. var. kîpriĭață (Rudna Glava) ◊ uoĭļi s-a puot țîńa șă supt plășć kă au lînă, da kapriļi n-au șă đ-aĭa ĭe kîpriĭața înkisă ka toblarĭu — ovce se mogu držati pod sklonom jer imaju vunu a koze nemaju, pa se zato kozarnik gradi zatvoren kao tor (Topolnica) [Por.] ∞ kapră		[Vidi]
3385	kăpriuară	căprioară	срна	kăpriuară (mn. kăpriuare) [akc. kăpriuară] (i. ž.) — (zool.) srna (Capriola) ◊ kăpriuara ĭe fameĭa kăpriuoruluĭ, măĭ mik trup are đi kît ĭel șî n-are kuarńe — srna je ženka srndača, ima manje telo od njega, i nema rogove ◊ puĭu iĭ ĭe ĭed — njeno mladunče je lane ♦ var. kapriuară ♦ up. kăpriuor, śerb, śută ♦ / (demin.) < kapră — koza [Por.]		[Vidi]
3384	kăpriuor	căprior	срндач	kăpriuor (mn. kăpriuorĭ) [akc. kăpriuor] (i. m.) — (zool.) srndač (Capreolus capreolus) ◊ kăpriuoru ĭe mult măĭ mik đi kît śerbu, șî are doă korńiță raklaće la vîr — srndač je mnogo manji od jelena, i ima dva roščića račvasta pri vrhu ◊ fameĭa kăpriuoruluĭ sa kĭamă kăpriuară, da puĭu luor ĭed — ženka srndača zove se srna, a njihovo mladunče je lane ♦ up. śerb, śută, kăpriuară [Por.] ∞ kapră		[Vidi]
3452	kărpińiș	cărpeniș	грабик	kărpińiș (mn.) [akc. kărpińiș] (i. m.) — (bot.) grabik, grabova šuma ◊ kînd ń-a-mparțît tata, miĭe đin padure mĭ-a kaḑun numa ńișći kărpińiș la Pođina Mare — kad nas je otac delio, meni od šume zapao samo neki grabik na Velikoj Padini ♦ var. karpińiș [Por.] ∞ karpin		[Vidi]
3726	kăsători	căsători	венчати се	kăsători (ĭuo ma kăsătorĭesk, ĭel sa kăsătorĭașće) [akc. kăsători] (gl. p. ref.) — (zast.) venčati se, sklopiti brak, udati se, oženiti se, skućiti se ◊ kînd s-a kăsătorit ku uomu đintîń, n-avut ńiś masă, ńiś ļingură — kad se udala za prvog muža, nije imala ni sofru, ni kašiku ◊ are numa un fiśuor, ažuns đi kăsătorit — ima samo jednog sina, stigao za ženidbu ♦ var. kîsîtori ♦ sin. kununa [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
3691	kăśular	căciular	капаџија	kăśular (mn. kăśularĭ) [akc. kăśular] (i. m.) — (zast.) kapadžija ◊ kăśular ĭe uom kare faśe șă vinđe la kaśuļ — kapadžija je čovek koji izrađuje i prodaje kape [GPek] ∞ kaśulă		[Vidi]
6077	kăśuļiță	căciuliță	капица	kăśuļiță (mn. kăśuļiț) [akc. kăśuļiță] (i. ž.) — (demin.) kapica ◊ kăśuļiță duk kopiĭi aĭ miś, kînd ĭe frig — kapicu nose mala deca, kad je hladno ♦ var. kăśuļiș [Por.] ∞ kaśulă		[Vidi]
5667	kășćig	căștig	добитак	kășćig (mn. kășćigurĭ) [akc. kășćig] (i. s.) — (zast.) dobitak, zarada; korist ◊ bîlśu a fuost slab, șă n-avut ńiś un kășćig đin provinḑarĭa vićiluor — vašar je bio slab, i nije imao nikakav dobitak od preprodaje stoke ◊a lukrat điźaba, fara ńiśun kășćig — radio je badava, bez ikakve koristi ♦ sin. dobîndă [Por.]		[Vidi]
4341	keltui	cheltui	трошити	keltui (ĭuo keltuĭesk, ĭel keltuĭașće) [akc. keltui] — (folk.) trošiti, rasipati ◊ vuorba „keltui” la nuoĭ s-auḑît pin kînćiśe lautarĭeșć — reč „keltui” kod nas se čula kroz lautarske pesme ◊ lautari a kîntat kum vrunu Ĭanśo-l bat a keltuit bańi pin Țăļigrad — lautari su pevali o nekom Janku pijanici koji je trošio pare po Carigradu ♦ sin. motîrśi, strîvi [Por.]		[Vidi]
4342	keltuĭală	cheltuială	трошење	keltuĭală (mn. keltuĭaļe) [akc. keltuĭală] (i. ž.) — (folk.) trošenje, rasipanje ◊ ḑîua-nuapća pin kafeń, nu sa lasă đi keltuĭală pănă nu va rămîńa fara ńimik ka kuku — vazdan po kafanama, ne bataljuje rasipanje dok ne ostane bez ičega kao kukavica [Por.] ∞ keltui		[Vidi]
5034	kiđe	chidă	иње	kiđe (mn.) [akc. kiđe] (i. ž.) — inje ◊ kiđe sînt aburĭ đi apă îngețaț pi krĭanźiļi ļemnuluĭ, kînd dă źer uskat — inje je vodena para smrznuta na granama drveća, u vreme suvomrazice ◊ kiđe sa prinđe pi ļemn đin parća-ĭa đin kare baće vîntu — inje se hvata na drveće sa one strane sa koje duva vetar ◊ kiđe ĭe un fĭeļ đi brumă — inje je vrsta slane [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3138	kikă	chică	плетеница	kikă (mn. kike) [akc. kikă] (i. ž.) — 1. (oglavlje) pletenica, kika ◊ kikă ĭe păr muĭerĭesk înpļećit în bîrțâ — kika je ženska kosa upletena u pletenicu ◊ đemult tuaće șkolarițîļi a dus păr înpļećit în kike — nekada su sve učenice nosile kosu upletenu u kike ♦ sin. bîrță 2. (zast.) pramen kose koji se seče prilikom krštenja deteta ◊ ĭerĭ ĭ-a luvat đin kikă la kopil, la bućeḑat, ș-a fakut visaļiĭe mare — juče su detetu isekli pramen kose, krstili ga, i napravii veliko veselje 3. (bot.) svila na kukuruzu ◊ druga a slubaḑît kikă, kukuruḑu ĭe bun đi fiert — klip je pustio svilu, kukuruz je dobar za kuvanje [Por.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
3062	kimîtă	imita	имитација	kimîtă (mn. kimiț) [akc. kimîtă] (i. ž.) — imitacija, podržavanje ◊ n-a fakut la kopil țuală kum trăbe, numa o kimîtă đi țuală, ka đi papușă kopilarĭaskă — nije izradila detetu odelce po meri, nego neku imitaciju od odela, kao za dečju lutku ◊ s-a lasat đi bĭare, akuma numa ĭe o kimîtă đi bĭețîuos — ostavio piće, sad je samo imitacija pijanice [Por.]		[Vidi]
2989	kimĭașă	cămașă	кошуља	kimĭașă (mn. kimĭeș) [akc. kimĭașă] (i. ž.) — košulja, gornji deo odeće ◊ kimĭașa ĭe țuală omeńiaskă, sa înbrakă pista pĭaļa guală, ș-astrukă parća trupuluĭ a đisupra — košulja je muški haljetak, oblači se preko gole kože i pokriva gornji deo tela ◊ kimĭașa muĭerĭaskă sa kĭamă śupag — ženska košulja zove se čupag ◊ kimĭașă ku rîurĭ — vezena košulja (košulja sa ukrasom) ◊ kimĭașă đi in — lanena košulja ◊ kimĭașă đi matasă — svilena košulja ♦ up. kîlțan ♦ var. kamașă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3693	kimur	cărbune	угаљ	kimur [akc. kimur] (i. m.) ● v. ćumur [Crn.]		[Vidi]
5051	kin	chin	мука	kin (mn. kinurĭ) (i. s.) — muka, trud; napor ◊ ku mare kin sa do suit în puod fara skară — sa velikom mukom se popeo na tavan bez merdevina ◊ nu sa puaće fara kin gaći șkuala — ne može se bez truda dovršiti škola ♦ sin. nakaz [Por.]		[Vidi]
5453	kinđiĭe	chindie	поподне	kinđiĭe (mn. kinđiĭ) [akc. kinđiĭe] (i. ž.) — (kal.) popodne ◊ kinđiĭa ĭe vrĭamĭa đi ḑîua dupa śe trĭaśe amńaḑîțu — popodne je doba dana kad prođe podne ◊ vara kînd ĭe mare zîpușală, sa slubuod uoĭļi la pašuńe la kinđiĭe — leti, kad je velika sparina, ovce se puštaju na pašu popodne [Por.]		[Vidi]
6300	kingă	chingă	колан	kingă (mn. kinź) [akc. kingă] (i. ž.) — 1. kolan, pojas; kaiš ◊ kingă ĭe o kurauă đi pĭaļe kare ļagă șaua strîns đi trupu kaluluĭ — kolan je kožni kaiš koji vezuje sedlo čvrsto za telo konja ♦ sin. kurauă 2. (tehn.) prečaga ◊ kingă ĭe o blană lungă șă îngustă kare s-a prins đi duoĭ puopĭ kînd s-a fakut koļibiļi — prečaga je dugačka i uska letva koja se prikivala za dva direka kad se gradila koliba [Por.]		[Vidi]
5052	kinui	chinui	мучити	kinui (ĭuo ma kinuĭesk, ĭel sa kinuĭașće) [akc. kinui] (gl. p. ref.) — mučiti se, truditi se ◊ prĭamult la kinuit parințî înga đi mik ku lukrurĭ grĭaļe, șî ĭel ĭ-a luvat la mrză — previše su ga mučili roditelji još od malena sa teškim poslovima, pa ih je on namrznuo ◊ numa ĭel șćiĭe, saraku, kît s-a kinuit să-nvĭața, ama nu ĭa mĭers șkuala ńiśkum — samo on zna, siromah, koliko se trudio da uči, ali mu škola nije išla nikako ♦ sin. nîkažî [Por.] ∞ kin		[Vidi]
3571	kińez	cneaz	кнез	kińez (mn. kińež) [akc. kińez] (i. m.) — (zast.) knez, starešina sela ili opštine ◊ kińez đemult a fuost stapînu satuluĭ, da đi dupa ratu ku mńamțî, așa-ĭ ḑîk șî la fruntașu uopșîńi — knez je nekada bio starešina sela, a nakon rata sa Nemcima, tako zovu i predsednika opštine ◊ kińez đemult a putut să fiĭe numa al măĭ mare stapîn în sat — knez je nekada mogao biti samo najveći gazda u selu ◊ uom vaḑut: la ĭel șî kińezu đin oraș vińe la prazńik — ugledan čovek: kod njega i predsednik opštine dolazi na slavu [Por.]		[Vidi]
3572	kińežîță	cneaghină	кнегиња	kińežîță (mn. kińežîț) [akc. kińežîță] (i. ž.) — (zast.) kneginja ◊ kińežîța ĭe muĭarĭa kińezuluĭ — kneginja je kneževa žena [Por.] ∞ kińez		[Vidi]
3573	kińežîĭe	cnezie	кнежина	kińežîĭe (mn. kińežîĭ) [akc. kińežîĭe] (i. s.) — (zast.) knežina ◊ kińežîĭa a fuost țînutu kińezuluĭ, unđe ĭel a domńit — knežina je bila kneževa oblast, u kojoj je on gospodario [Por.] ∞ kińez		[Vidi]
1651	kiptuare	cheotoare	копча	kiptuare (mn. kiptuorĭ) [akc. kiptuare] (i. ž.) — kopča, petlja za zakopčavanje odeće ◊ kiptuorĭ la țuaļe a purtat aĭ nuoștri pănă n-a ĭeșît bumbi — kopče su naši nosili na odeći sve dok se nisu pojavila dugmeta [Por.]		[Vidi]
5123	kisaļiță	chísăliță	киселица	kisaļiță (mn. kisaļiț) [akc. kisaļiță] (i. ž.) — (nutr.) kiselica ◊ kisaļița ĭe ḑămă akră đi pruńe — kiselica je kisela čorba od šljiva ◊ kisaļița sa faśe đin pruńe kuapće, or uskaće, ļi speļ, ļi puń în apă șă ļi fĭerbĭ, la urmă puń kîta miriśikă — kiselica se pravi od zrelih ili suviš šljiva, opereš ih, staviš u vodu i kuvaš, na kraju dodaš malo šećera [Por.]		[Vidi]
6335	kiseļiță	chiseliță	киселица	kiseļiță (mn. kiseļiț) [akc. kiseļiță] (i. ž.) — (nutr.) *kiselica* ◊		[Vidi]
2689	kișnat	chisnovat	занет	kișnat (kișnată) (mn. kișnaț, kișnaće) [akc. kișnat] (prid.) — (psih.) zanet mislima, duhom odsutan ◊ vĭeḑ kî ĭe kișnat, đ-aĭa nu ć-auđe — vidiš da je zanet, zato te ne čuje ◊ bandașî kîntă, rasună vaļa, da ĭel źuakă kișnat, nu vĭađe pi ńima — trubači sviraju, odjekuje dolina, a on igra zanet, ne vidi nikoga ♦ sin. luvat, dus [Por.]		[Vidi]
6454	kiś	lumbago	крста	kiś (mn. kiśurĭ) (i. m.) — (anat.) krsta, lumbalni deo kičme ◊ kiśu ĭe luok unđe sa-nkĭaĭe uosu spinări ku kobĭa kuruluĭ — krsta su mesto gde se spaja kičma sa kostima karlice ♦ skr. < kișiță [Por.]		[Vidi]
2802	kișiță	chișiţă	зглоб	kișiță (mn. kișiț) (i. ž.) — (anat.) zglob ◊ am skļinćit piśuoru đin kișiță — uganuo sam nogu iz zgloba ♦ sin. nođiț ♦ sin. înkeĭatură [Por.]		[Vidi]
4715	kîći	câte	по	kîći [akc. kîći] (pril.) — po ◊ kîći unu, kîći unu, șă tuoț tunară înuntru — jedan po jedan, i svi uđoše unutra ◊ sa duk la bîlś đi soțîĭe, kîći doĭ, kîći triĭ — idu na vašar u društvu, po dva, po trij [Por.] ∞ kît		[Vidi]
4617	kîćikîta	câticâta ?	помало	kîćikîta [akc. kîćikîta] (pril.) — pomalo, malo-pomalo ◊ dakă a fuost lovit, s-a tras kîćikîta, kîćikîta pi kuaće, pănă n-a ĭeșît la șļau — iako je bio ranjen, vukao se malo pomalo na laktovima, dok nije izašao na put [Por.] ∞ kîta		[Vidi]
2428	kîćodată	câteodată	понекад	kîćodată [akc. kîćodată] (pril.) — ponekad, pokatkad ◊ atîta mi đi grieu ku ĭel, đi-n vińe kîćodată sî ma spînḑur — toliko mi je teško sa njim, da mi dođe ponekad da se obesim ♦ sin. uńiuorĭ [Por.] ∞ odată		[Vidi]
4942	kîfadarńik	cafadar	гостопримљив	kîfadarńik (kîfadarńikă) (mn. kîfadarńiś, kîfadarńiśe) [akc. kîfadarńik] (prid.) — (zast.) gostoprimljiv, ljubazan ◊ kîfadarńik a fuost uom kare a primit lumĭa-n kasă ku drag, șă pi tuot nat ambiĭat să bĭa șî să mănînśe — gostoprimljiv je bio čovek koji je rado primao goste u kuću, i svakoga je nudio da jede i pije [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5172	kîkalare	căcare	срање	kîkalare (mn. kîkalărĭ) [akc. kîkalare] (i. ž.) — (vulg.) sranje, kenjanje; sraćkavica ◊ a strîkat burta, șî s-a pus kîkalarĭa grĭa pi ĭel — pokvario je stomak, i spopala ga teška sraćkavica ◊ a fakut vro kîkalare pi la lukru, kum l-a dudait — napravio je neko sranje na poslu, čim su ga isterali ♦ sin. kufurĭală [Por.] ∞ kaka		[Vidi]
5171	kîkaśuos	căcăcios	усранко	kîkaśuos (kîkaśuasă) (mn. kîkaśuoș, kîkaśuasă) [akc. kîkaśuos] (prid.) — (vulg.) usranko ◊ kîkaśuos ĭe uom slab șî la pućare, șî la vuorbă — usranko je čovek slab i na snazi, i na rečima ♦ var. kăkaśuos [Por.] ∞ kaka		[Vidi]
5376	kîlarĭaće	călăreț	јахач	kîlarĭaće (mn. kîlarĭeț) [akc. kîlarĭaće] (i. m.) — jahač ◊ kîlarĭețî a fuost numa uamiń kare avut kaĭ — jahači su bili samo ljudi koji su imali konje ◊ muĭarĭa kare a mĭers pi kal, s-a kĭemat kîlarĭață — žena koja je jahala konja zvala se jahačica ♦ var. kîlarĭeț [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2991	kîlț	câlţi	кучина	kîlț (i. m.) — kučina 1. konoplja ◊ kînd s-a lukrat ku kîńipa, la nuoĭ tuot s-a kĭemat kîlț pănă n-ažuns la drîgļiaće, la ĭel sa đisparțît fuĭuoru, da aĭa ś-aramas, s-a kĭemat ĭară kîlțî — kada se radilo sa konopljom, kod nas se sve zvalo kučina dok se nije došlo do grebena, kod njega se odvajalo povesmo, a ono što je ostajalo, zvalo se i dalje kučina 2. kučina, otpadak od konoplje ◊ đin kîlț sa fak saśi, șî s-anvăluĭe astupușur-ļi să nu slubuadă — od kučine se prave džakovi, i oblažu se zapušači, da ne propuste [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
2992	kîlțan	câlţan ?	клцан	kîlțan (mn. kîlțańe) [akc. kîlțan] (i. s.) — klcan, muška košulja ◊ kîlțan ĭe kimĭașă omeńiaskă đi kîlț, đeșkis la pĭept ka śupagu ăl muĭerĭesk, unđe avut vro tri-patru kiptuorĭ, kă bumbĭ n-a fuost — klcan je muška košulja od konoplje, sa preklopom na grudima kao ženski čupag, gde je imao tri-četiri petlje za zakopčavanje, jer dugmeta nije bilo ◊ kîlțan vrodată s-a ḑîs la tuaće fĭelurĭ đi kimĭeș omeńieșć — klcan je nekad bio naziv za sve vrste muških košulja ◊ în Tanda vuorba kîlțan nuĭe kunoskută — u Tandi reč klcan nije poznata ♦ up. kimĭașă, kamașă ♦ sin. drîsman [Por.] ∞ kîlț		[Vidi]
5058	kîldarar	căldărar	бакрачар	kîldarar (mn. kîldararĭ) [akc. kîldarar] (i. m.) — (erg.) bakračar, kotlokrpa ◊ kîldarar ĭe uom kare faśe or ogođașće la kaldîărĭ — bakračar je čovek koji izrađuje ili popravlja bakrače ◊ kîldararĭ la nuoĭ măĭ mult a fuost țîgańi, ama a fuost șî đ-aĭ nuoștri kare a șćut să kîrpĭaskă la kaldărĭ — bakračari su kod nas obično bili Cigani, ali je bilo i naših koji su znali da krpe bakrače ♦ var. kîldararĭ [Por.] ∞ kald		[Vidi]
3345	kîļindarĭ	cărindar	јануар	kîļindarĭ [akc. kîļindarĭ] (i. m.) — (kal.) (izob.) januar ◊ kîļindarĭu ĭe luna la kapu anuluĭĭ, ku ĭel înśiape ano-l nou — januar je mesec na početku godine, njime počinje nova godina ◊ kîļindarĭu ĭe lună zapaduasă șî friguruasă — januar je mesec snežan i hladan ♦ var. kîrindarĭ [Por.] ∞ lună		[Vidi]
5080	kîmp	câmp	поље	kîmp (mn. kîmpurĭ) [akc. kîmp] (i. s.) — (geog.) polje, ravnica ◊ kîmp ĭe luok putrîvit șî đeșkis, fara padure, măĭ đes ku ĭarbă đi paskut șă đi kosît — polje je ravno i otvoreno mesto, bez drveća, najčešće sa travom za pašu i košenje ◊ kîmp sa ḑîśe șî la luok lukrat ku bukaće — polje se kaže i za obrađeno mesto sa usevima ◊ (izr.) ano-sta kîmpu slab a rođit — ove godine polje je slabo rodilo [Por.]		[Vidi]
5081	kîmpiĭe	câmpie	пољана	kîmpiĭe (mn. kîmpiĭ) [akc. kîmpiĭe] (i. ž.) — (geogr.) poljana ◊ kîmp ĭe luok unđe nuĭe padure, da kîmpiĭe ĭe kîmp lung — polje je mesto bez drveća, a poljana je dugačko polje [Por.] ∞ kîmp	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5309	kînćik	cântec	песма	kînćik (mn. kînćiśe) [akc. kînćik] (i. s.) — (muz.) pesma ◊ kînćiśiļi đ-akuma nu puot să fiĭe niśkînd frumuasă kum sînt kînćiśiļi aļi batrîńe, kare ļ-a kîntat aĭ nuoștri stramuoș — današnje pesme ne mogu nikada biti lepe kao što su stare pesme, koje su pevali naši preci ◊ kînćik đi duor — ljubavna pesma ◊ kînćik fećiesk — devojačka pesma ◊ kînćik dupa-l muort — posmrtna pesma [Por.] ∞ kînta		[Vidi]
6302	kînćiku braduluĭ	cântecul bradului	песма јеле	kînćiku braduluĭ (sint.) — (izob.) jelina pesma ◊ kînćiku braduluĭ s-a kîntat pănă s-a kićit prunu lu al muort, kă brad n-a fuost în Poreśa — jelina pesma se pevala dok se kitila pogrebna šljiva, jer jele nije bilo u Porečju [Por.] ∞ brad		[Vidi]
5311	kînćiśiel	cântecel	песмица	kînćiśiel (mn. kînćiśiaļe) [akc. kînćiśiel] (i. s.) — (muz.)(demin.) pesmica ◊ a-nvațat șî fata un kînćiśiel, șî tota ḑîua ăl kîntă, pazînd uoiļi pi-o śokiță đi la đal đi sat— naučila je i devojčica jednu pesmicu, pa je ceo dan peva, čuvajući ovce na jednom brdašcu iznad sela ♦ / < (demin.) kînćik + -śiel ♦ var. kînćiśel, kînćikuț [Por.] ∞ kînta		[Vidi]
2426	kînd	când	кад	kînd (pril.) — 1. kad ◊ kînd am uḑît kum a putut să pĭară, frika ma taĭat — kad sam čuo kako su mogli da stradaju, strah me je presekao ◊ s-a dus đemult, ńima nu șćiĭe kînd va veńi — otišli su davno, niko ne zna kad li će doći ◊ ńi vorbim kînd o veńi tata — razgovaraćemo kad bude došao otac 2. (u izr.) kad-kad, ponekad ◊ sa-uđe kînd-kînd șî vîntu kînd baće pin krianźe — čuje se kad-kad i vetar kad bije kroz granje ◊ kînd șî kînd — s vremena na vreme, ponekad [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2909	kîndguod	oricând	кадгод	kîndguod [akc. kîndguod] (pril.) — kadgod, bilo kad ◊ kîndguod îm dă-n gînd đi mumă, îm vińe sî ma plîng — kadgod se setim majke, dođe mi da plačem ♦ sin. fiĭekînd [Por.] ∞ guod		[Vidi]
2427	kîndva	cândva	некад	kîndva [akc. kîndva] (pril.) — nekad, nekada, neki put ◊ aĭa a fi fuost, puaće fi, kîndva, ama astîḑ aĭa sigurat nuĭe — toga je bilo, može biti, nekada, ali danas toga sigurno nema ◊ ăl așćetăm, va veńi kîndva — čekamo ga, možda će doći nekad ♦ sin. vrodată [Por.] ∞ kînd		[Vidi]
5307	kînta	cânta	певати	kînta1 (ĭuo kînt, ĭel kîntă) [akc. kînta] (gl. p. ref.) —1. pevati ◊ pănă a pazît vićiļi la śuakă, fĭaćiļi kînta kînćiśe đi duor đ-a răsunat vaļa tuată — dok su čuvale stoku na brdu, devojke su pevale ljubavne pesme da je odjekivala cela dolina ◊ fećița kîntă đin gură ka prigivituarĭa — devojčica peva kao slavuj ◊ babiļi sa kîntă la-l muort, sa ruagă sî sa skuaļe — babe pevaju nad pokojnikom, mole se da ustane 2. vajkati se, kukati ◊ đi śe sa va kînta veśina atîta, sigurat vrun rău sa slućit — zašto li se vajka toliko komšika, sigurno se neko zlo desilo [Por.]		[Vidi]
5308	kînta	cânta	свирати	kînta (ĭuo kînt, ĭel kîntă) [akc. kînta] (gl. p. ref.) — (muz.) svirati ◊ s-a-nvațat đi mik să kînće-n bandă — naučio je od malena da svira trubu ◊ tota ḑîua dupa viće kîntă-n fluir — ceo dan za stokom svira frulu ◊ uomî-su kîntă đin laută, da ĭa kîntă đin gură — muž svira violinu, a ona peva [Por.] ♦ dij. sin. ḑîśa [Crn.][Hom.]		[Vidi]
2078	kîntariuon	sunătoare	кантарион	kîntariuon (mn. kîntariuoń) [akc. kîntariuon] (i. m.) — (bot.) kantarion, gospin cvet, bljuzgavac, ivanjčica, krvavac, marina ručica, gospino zelje (Hypericum perforatum) ◊ kîntariuonu krĭașće pi față, are fluare galbină; mult sa kuļaźe șî sa uskă, ļiak đi mulće bualje — kantarion raste na prisoju, ima žuti cvet; mnogo se bere i suši, lek je za mnoge bolesti [Por.]		[Vidi]
5312	kîntat	cântat	певање	kîntat1 (mn. kîntaturĭ) [akc. kîntat] (i. s.) — (muz.) 1. pevanje ◊ kîntatu lu fĭaće marĭ a fuost măĭ frumuos — devojačko pevanje bilo je najlepše ◊ muĭeriļi s-a pus pi kîntat lînga patu muortuluĭ — žene su započele pevanje kraj pokojnikovog odra 2. sviranje ◊ kîntatu lu bandașî aĭ batrîń pi la nunț a țînut triĭ ḑîļe șă triĭ nuopț — sviranje starih trubača na svadbama trajalo je tri dana i tri noći [Por.] ∞ kînta		[Vidi]
5313	kîntat	cântat	опеван	kîntat2 (kîntată) (mn. kîntaț, kîntaće) [akc. kîntat] (prid.) — (muz.) opevan, stavljen u pesmu ◊ kare avut bań, a plaćit la lăutarĭ să-l pună-n kînćik, kî uomo-l kîntat traĭașće măĭ mult în minća lumi — ko je imao pare, plaćao je lautarima da ga stave u pesmu, jer opevani čovek traje duže u ljudskom sećanju ◊ mulț uoț a fuost kîntaț, ș-aluor kînćiśe s-a kĭemat dupa numiļi luor — mnogi hajduci su bili opevani, i njihove pesme nosile su njihova imena [Por.] ∞ kînta		[Vidi]
5310	kîntatuorĭ	cântareț	певач	kîntatuorĭ (mn. kîntatuorĭ) [akc. kîntatuorĭ] (i. m.) — (muz.) pevač ◊ lautari aĭ batrîń a kîntat đin gură sîngurĭ, n-avut kîntatuorĭ adîns în taĭfă — stari svirači su pevali sami, nisu imali posebne pevače u grupi ♦ var. kîntarĭeț [Por.] ∞ kînta		[Vidi]
3620	kîńe	câine	пас	kîńe (mn. kîń) [akc. kîńe] (i. m.) — (zool.) pas (Canis familiaris) ◊ la nuoĭ ĭastă kîń đe kasă, kîńi đe uoĭ, șî kîń đe vînat — kod nas ima kućnih pasa, ovčarskih pasa, i lovačkih pasa ◊ kîńi đe kasă sa țîn ļegaț în kîrtuog, aĭ đi uoĭ înga đin kațăl sa-nvață sî mĭargă sluobîd ku uoiļi, da kopuoĭ țîn numa vînatuori — kućni psi drže se vezani u brlogu, ovčarski se još od kučenceta uče da idu slobodni za ovcama, a kerove drže samo lovci ◊ kîńiļi latră, urlă șî țîpă — pas laje, zavija i skiči ◊ đe ńișće kîń sa ḑîśe kă źavļesk, kînd latră fara trĭabă, sa ḑîśă đin glumă đi iĭ kă latră la stîaļe — za neke pse se kaže da laju bez veze kad laju bez potrebe, kaže se u šali za njih da laju na zvezde ◊ un fĭeļ đi kîń au narau rău, kă muśkă lumĭa ku furișu — neki psi imaju zlu ćud jer ujedaju ljude podmuklo [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3111	kîńepișće	cânepiște	конопљиште	kîńepișće (mn. kîńepișć) [akc. kîńepișće] (i. ž.) — (ret.) konopljište ◊ kîńepișće ĭe luok unđe sa puńe kîńipa — konopljište je mesto gde se seje konoplja [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
3110	kîńipă	cânepa	конопља	kîńipă (mn. kîńipĭ) [akc. kîńipă] (i. ž.) — (bot.) konoplja (Cannabis) ◊ kîńipa ĭe buĭađe kare mult s-a sîmanat, kă đin ĭa a fuost mare dobîndă la țăsatură — konoplja je biljka koja se mnogo sejala, jer od nje bilo velike koristi u tkanju [GPek] ◊ kînd sa kuaśe, kîńipa sa žumuaļe, pî sa bagă în topilă sî sa murĭaḑă — kada sazri, konoplja se čupa i na topilu potapa u vodi ♦ up. in [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4927	kîpațînă	căpățînă	главчина	kîpațînă (mn. kîpațîń) [akc. kîpațînă] (i. ž.) — (augm.) 1. (tehn.) glavčina ◊ kîpațîna la ruata đi kar — glavčina na kolskom točku ◊ kîpațîna la ruata muori — glavčina na vodeničnom vitlu [Por.] ♦ sin. buśim [Mlava] 2. (demin.) (bot.) glavica ◊ kîpațîna đi varḑă — glavica kupusa 3. (fig.) (pej.) tupoglavac, glupak ◊ kîpațînă ĭe kopil kare ĭe tare đi kap, șă grĭeu înțaļaźe — tupoglavac je dete koje je tvrdoglavo i teško shvata [Por.] ∞ kap		[Vidi]
5579	kîpata	căpăta	добити	kîpata (ĭuo kapît, ĭel kapîtă) (gl. p. ref.) — dobiti, primiti ◊ ś-a katat, a kîpatat — što je tražio, to je i dobio ◊ buala a kîpatato la lukru — bolest je dobio na poslu ◊ la urmă, do kîpatară bańi kare a katat — na kraju, dobiše novac koji su tražili ◊ fuź, să nu kapiț șă tu bataĭe — beži, da ne dobiješ i ti batine ◊ penzîĭa kapîtă la vrĭame — penziju prima na vreme [Por.]		[Vidi]
5580	kîpatare	căpătare	добитак	kîpatare (mn. kîpatărĭ) [akc. kîpatare] (i. ž.) — (ret.) dobitak ◊ điźaba așćată, đin aĭa n-o să fiĭe ńiś o kîpatare — uzalud čeka, od toga neće biti nikakav dobitak ♦ var. kîpatat ♦ sin. dobîndă [Por.] ∞ kîpata		[Vidi]
5578	kîpatîń	căpătâi	јастук	kîpatîń (mn. kîpatîńe) (i. s.) — 1. jastuk ◊ măĭ batrîn kîpatîń la Rumîń kînd a trait în borđiĭe, a fuost tutuku — najstariji jastuk kod Vlaha kad su živeli u zemunicama, bio je trupac ◊ kînd în koļibĭ a-nśeput să fakă paturĭ, Rumîńi kîpatîńiļi a umplut ku gižă — kad su u kolibama počeli da prave krevete, Vlasi su jastuke punili komušinom 2. a. početak ◊ prospuńe kum a fuost, ama înśape đi la kîpatîń — ponovi kako je bilo, ali počni od početka b. (fig.) kraj, svršetak ◊ atîta ĭe muĭarĭa tare đi kap, đi ku ĭa ńima nu puaće ĭeșî la kîpatîń — toliko je žena tvrdoglava, da sa njom niko ne može izaći na kraj ◊ kînd ažunsă la kîpatîńu drumuluĭ, sa batu la stînga — kad je stigao na kraj puta, skrenuo je levo [Por.]		[Vidi]
38	kîrabuoĭ	caraboia	карабоја	kîrabuoĭ (mn. kîrabuаĭe) [akc. kîrabuoĭ] (i. m.) — (color) zelena galica; sastojak koji se dodaje crnoj boji za tekstil da bi boja bila postojana ◊ fara kîrabuoĭ śuariku al śerńit n-a putut sî țînă ńegriala — bez zelene galice, platno ofarbani u crno nije bilo postojano ♦ / < (tur.) kara boya „crna boja” ♦ up. śerńaļe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3098	kîramidă	cărămidă	ћерамида	kîramidă (mn. kîramiḑ) [akc. kîramidă] (i. ž.) — ćeramida ◊ kîramida ĭe un fieļ đi țrĭep bătrîńiesk, ku kare s-a astrukat koļibiļi — ćeramida je vrsta starinskog crepa kojim su se pokrivale kolibe ◊ kîramida s-a fakut đin pomînt adîns — ćeramida se pravila od posebne zemlje ◊ luok unđe s-a fakut kîramida sa kĭamă kîrîmidariĭe, da lukratuori kîrîmidarĭ — mesto gde se pravila ćeramida zove se ćeramidarnica, a radnici ćeramidari [Por.]		[Vidi]
3494	kîrauș	carusel	рингишпил	kîrauș (mn. kîraușă) [akc. kîrauș] (i. m.) — 1. (tehn.) ringišpil, vrteška, okretaljka sa korpama za zabavu mladeži ◊ dragu ćińerișuluĭ ĭerĭa kînd pi la bîlśurĭ a veńit țîgańi ku kîrauș — mladi su se mnogo radovali kada bi na vašare dolazili Cigani sa ringišpilom ◊ kîraușu đi bîtrîńață a fuost tuot đi ļemn, șî la-nvîrćit baĭețî, kare a vrut sî sa kare điźaba — starinski ringišpil je bio sav od drveta, i okretali su ga momci koji su želeli da se voze badava 2. klizalište ◊ slubaḑîndu-sa ku săĭńiļi, kopiĭi a fakut un kîrauș lung întra gardurĭ — spuštajući se sankama, deca su napravila jedno dugo klizalište između ograda ♦ up. rîkabuș [Por.] ∞ kara		[Vidi]
2843	kîraveĭ	cărăvei	кривак	kîraveĭ (mn. kîraveĭe) [akc. kîraveĭ] (i. s.) — krivak, kratka i kriva grana drveta ◊ kîraveĭu ĭe darap đi krĭangă strîmbă, ku kare daĭ dupa vro žuavină, or dupa alta śe sa slbuađe la ćińe — krivak je komad krive grane, kojim gađaš neku životinju, ili bilo šta drugo što te napadne ♦ var. kîravĭeĭ [Por.]		[Vidi]
5109	kîraveĭ	cărăvei	палија	kîraveĭ (mn. kîravĭaĭe) [akc. kîraveĭ] (i. s.) — palija ◊ kîraveĭ ĭe o frîntură đi krĭangă, gruos đi vro doă źeĭśće, da lung đi un lakît đi mînă — palija je krnjak od grane, debele oko dva prsta i duge ko ruka do lakta ◊ ku kîraveĭu kopiĭi a batut puomi kînd a vrut să dubuară puame đin ļemn în kare n-a kućeḑat sî sa suĭe — palijom su deca mlatila voćke kad su htela da skidaju plodove sa drveta na koje nisu smela da se penju ◊ pîkurari ku kîraveĭ a dat dupa viće kînd ĭaļe s-a bagat în vrun luok — palijom su pastiri gađali stoku kad bi ova ušla u neku njivu ♦ var. kîravĭeĭ, kărăveĭ [Por.]		[Vidi]
6304	kîrćițarĭ	cârtițar	кртичњак	kîrćițarĭ (mn. =) [akc. kîrćițarĭ] (i. m.) — krtičnjak ◊ kîrćițarĭu ĭe mușuruoń đi pomînt kare l-a sapat kîrćița — krtičnjak je gomila zemlje koju je iskopala krtica ◊ (ver.) kînd tuamna pi ļivĭeḑ kîrćițîļi skuot mulće kîrćițuaĭe, o să fiĭe ĭarna bună — kad s jeseni po livadama krtice izbiju mnoge krtičnjake, biće blaga zima ♦ var. kîrćițuaĭe ♦ sin. mușuruiń [Por.] ∞ kîrćiță		[Vidi]
6303	kîrćiță	cârtiță	кртица	kîrćiță (mn. kîrćiț) [akc. kîrćiță] (i. ž.) — (zool.) krtica (Talpa europea) ◊ kîrćița ĭe žuavină ńagră, samînă ku șobuolu, kare traĭașće supt pomînt, unđe sapă la kuoś, katînd mînkare — krtica je crna životinja, slična pacovu, koja živi pod zemljom, gde kopa tunele u potrazi za hranom ◊ kîrćița đes sa gasîașće pin građiń în kare, sapînd dupa guonź, faśe mare șćetă — krtica se često nađe u baštama u kojima, kopajući za insektima, prave veliku štetu [Por.]		[Vidi]
2635	kîrd	cârd	крдо	kîrd (mn. kîrdurĭ) [akc. kîrd] (i. s.) — krdo, veći broj ovaca ili goveda koje poseduje jedno domaćinstvo ◊ kîrdu đi uoĭ sînt uoiļi kare ļi avĭem în strunga nuastră — krdo ovaca su ovce koje imamo u našem toru ◊ kîrd đi viće — krdo stoke ◊ kîrd đi uoĭ — krdo ovaca ◊ kîrd đi vaś — krdo krava ◊ kîrd đi kaprĭe — krdo koza ◊ tot nat mînă kîrdu luĭ đi uoĭ, kînd faśe stîna ku vrunu la baśiĭe — svako tera svoje krdo ovaca, kad sa nekim pravi smešu ovaca na bačiji ◊ la munće ĭastă luok sî sa fakă stînă mare, đin patru-śinś kîrdurĭ đi uoĭ — u planini ima mesta da se napravi velika smeša ovaca, od četiri-pet krda ♦ sin. śopîr, turmă ♦ up. stînă [Por.]		[Vidi]
3100	kîrîmidariĭe	cărămidărie	ћерамидарница	kîrîmidariĭe (mn. kîrîmidariĭ) [akc. kîrîmidariĭe] (i. ž.) — 1. ćeramidarnica ◊ kîrîmidariĭa ĭe luoku unđe kîrîmidari a fakut la kîramiḑ đi astrukat koļibiļi — ćeramidarnica je mesto gde su ćeramidari izrađivali ćeramide za pokrivanje koliba 2. (top) zvano mesto ◊ în Arnagalua, în aritu Beglukuluĭ, ĭastă luok Kîrîmidariĭe, unđe vro śinḑăś đi ań în urmă, a fuost kîrîmidariĭa lu vrun Piroćan — u Rudnoj Glavi, na području Begluka, ima zvano mesto Karamidarija, gde je pre pedesetak godina bila ćeramidarnica nekog Piroćanca [Por.] ∞ kîramidă		[Vidi]
3099	kîrîmidarĭ	cărămidari	ћерамидар	kîrîmidarĭ (mn. kîrîmidarĭ) [akc. kîrîmidarĭ] (i. m.) — ćeramidar ◊ kîrîmidarĭ ĭe lukratuorĭ kare faśe kîramidă — ćeramidar je radnik koji pravi ćeramidu ◊ luoku unđe lukră kîrîmidarĭu sa kĭamă kîrîmidariĭe — mesto gde radi ćeramidar zove se ćeramidarnica [Por.] ∞ kîramidă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4293	kîrk	cârc	зуц	kîrk (uzv.) — (onom.) zuc ◊ kînd în kasă a veńit vrunu ńikunoskut, kopiĭi s-a tras în kuot, șî ńiś „kîrk” n-a kućeḑat sî s-audă đi la iĭ — kad je u kuću dolazio neko nepoznat, deca su se povlačila u ugao, i ni „zuc” se nije smelo čuti od njih [Por.]		[Vidi]
5352	kîrkușă	cârcușă	кркуша	kîrkușă (mn. kîrkuș) [akc. kîrkușă] (i. ž.) — (iht.) krkuša (Gobio gobio) ◊ kîrkușa je pĭașće mik đin rîu — krkuša je mala rečna riba ◊ kîrkușa sa prinđe ļesńe ku ungița kă kađe la rîmă — krkuša se lako peca udicom, jer pada na glistu ♦ up. brĭană [Por.]		[Vidi]
2860	kîrļeźiel	cârligel	љубичица	kîrļeźiel (mn. kîrļeźiĭ) [akc. kîrļeźĭel] (i. s.) ● v. viorĭauă [Por.] ∞ kîrļig		[Vidi]
5191	kîrļibuonț	cârlibonț	матракука	kîrļibuonț (mn. kîrļibuanță) [akc. kîrļibuonț] (i. s.) — (izob.) matrakuka, šiba ◊ kîrļibuonț ĭe pražînă întortoĭată kare sa puńe în vîru klăńi să țînă fînu să nu sa voamîĭe klańa— matrakuka je krivak koji se stavlja na vrh plasta da drži seno o da se plast ne raspe ♦ var. kîrļibonț ♦ sin. panžîn [Por.]		[Vidi]
2859	kîrļig	cârlig	кука	kîrļig (mn. kîrļiźe) [akc. kîrļig] (i. s.) — kuka ◊ kîrļigu ĭe kuń ku vîru strîmbat — kuka je klin za savijenim vrhom ◊ kîrļig în parĭaće, đi atîrnat đituaće — kuka na zidu, za kačenje svačega ◊ kîrļig la ćuakă đi rîḑîmat — kuka na štapu za poštapanje ◊ kîńiļi đi fuame s-a fakut kîrļig — pas se od gladi savio k’o šipka ◊ măĭ kunoskut kîrļig a fuost aăla đi skuos la paĭe — najpoznatija kuka bila je ona za izvlačenje slame ♦ sin. kukă, kîrļuomb, kîrļuonț [Por.]		[Vidi]
5707	kîrnat	cârnat	кобасица	kîrnat (mn. kîrnaț) [akc. kîrnat] (i. m.) — (nutr.) kobasica ◊ kîrnat ĭe maț đi vită umplut ku karńe — kobasica je životinjsko crevo napunjeno mesom [Por.] ∞ karńe		[Vidi]
4970	kîrśag	cârceag	крчаг	kîrśag (mn. kîrśaźe) [akc. kîrśag] (i. s.) — krčag ◊ kîrśagu ĭe vas đi pomînt đi apă — krčag je zemljani sud za vodu ♦ var. gîrśag [Por.] ∞ vas		[Vidi]
2674	kîrśuabă	cârcioară	крпељ мужјак	kîrśuabă (mn. kîrśuabe) [akc. kîrśuabă] (i. ž.) — (ent.) krpelj mužjak ◊ kîrśuabă ĭe kapușă voĭńiśiaskă, aĭa ĭe o guangă tare mikă — krčoba je mužjak krpelja, to je jedna jako mala buba ♦ dij. var. skîrśuabă (Plavna) [Pad.] ♦ up. grapiță [Por.][Zvizd] ∞ kapușă		[Vidi]
6358	kîrśur	cârciur	крив	kîrśur (kîrśură) (mn. kîrśurĭ, kîrśurĭe) (prid.) — kriv, iskrivljen; savijen ◊ saĭńețî sînt kîrśurĭ la vîr, sî puată saĭna aluńeka pin zapadă — saonici su savijeni na vrhu, da bi sanke mogle da kližu po snegu ♦ sin. strîmb [Por.]		[Vidi]
3641	kîrtuog	cârtog	брлог	kîrtuog (mn. kîrtuaźe) [akc. kîrtuog] (i. s.) — (zast.) brlog, leglo ◊ kîrtuog ĭe luok unđe duorm kîńi, puorśi, lupi or urșî — brlog je mesto gde spavaju psi, svinje, kurjaci ili medvedi ◊ s-a dus în vînat, ș-a dat pista kîrtuogu alu puorś-aĭ sîrbaćiś; măĭ mult sa spumîntat ĭel đikît puorśi — otišao je u lov, i naleteo na brlog divljih svinja; više se uplašio on nego svinje ♦ sin. bîrluog, kulkuș [Por.]		[Vidi]
5408	kîržîĭe	cârjă	штап	kîržîĭe (mn. kîržîĭ) [akc. kîržîĭe] (i. ž.) — krža, štap za poštapanje ◊ kîržîĭa ĭe un feļ đi ćuakă, fakut măĭ domńesk, ku kare sa sprižuon uamińi aĭ batrîń — kržija je vrsta štapa za poštapanje, izrađen finije, kojim se pomažu starije osobe ◊ maĭsturi kare a fakut numa la kîržîĭe s-a kĭemat kîržań — majstori koji su izrađivali samo krže zvali su se kržani ♦ var. kîržĭe ♦ sin. ćuakă, ćuankă [Por.]		[Vidi]
3729	kîsîtorit	căsătorit	ожењен	kîsîtorit (kîsîtorită) (mn. kîsîtoriț, kîsîtoriće) [akc. kîsîtorit] (prid.) — (zast.) 1. oženjen (o muškarcu), udata (o ženi) ◊ tata đintîń a fuost kîsîtorit ku o fată đin Lazńița, ama n-a trait mult șî s-a đisparțît — otac je prvo bio oženjen sa devojkom iz Laznice, ali nisu živeli dugo pa su se razveli 2. nastanjen, naseljen ◊ stramuoșî nuoștri a fuźit đin Rumîńiĭe đi rău boĭerilor, șî s-a kîsîtorit în Sîrbiĭe, în luokurĭ kare s-a pustîșît — naši precu su pobegli iz Vlaške zbog bojarskog zla, i naselili su se u Srbiji, u mestima koja su bila opustela ♦ var. kăsătorit [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
2438	kît	cât	колико	kît, kîtă (pril.) (predl.) (zam.) — 1. (pril.) koliko ◊ kît a fi măĭ ramas pănă la urmă? — koliko li je još ostalo do kraja? ◊ spuńe kît mis datuorĭ, să plaćiesk șî sî ma duk bĭestrîga? — kaži koliko sam dužan, da platim i da odem bestraga? ◊ uĭće, kîtă lume s-adunat, ka la bîlś — gle, koliko se ljudi skupilo, kao na vašaru ◊ kîtă bańamă a fi strîvit, ńiś ĭel, saraku, nu șćiĭe — koliko li je novaca spljiskao, ni on, siroma, ne zna 2. (predl.) koliko ◊ śiare kît îț trîabe, nu măĭ mult — traži koliko ti treba, ne više ◊ pătura trăbe să fiĭe kît ĭe patu đi lung — ponjava treba da bude koliko je krevet dug ◊ să kumpirĭ moșîĭe pi kulme kît vĭeḑ ku uoki — da kupiš imanje na kosi koliko vidiš očima ◊ sî aļerź atîta kîtă pućarĭe aĭ — da trčiš toliko koliku snagu imaš 3. (zam.) koliko ◊ la kît sî vină (la kîće śasurĭ, pi śe vrĭame)? — u koliko da dođe (u koliko sati, u koje vreme)? ◊ kîtă vrĭame a trekut, da ĭel tuot țîńe minće — koliko je vremena prošlo, a on sve (=i dalje, još uvek) pamti ◊ a śerkat ĭel kît șî măĭ kît, ama nu ĭ-a mĭers la mînă — pokušao je on koliko puta, ali mu nije pošlo za rukom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2439	kîta	câta	мало	kîta [akc. kîta] (pril.) — (za količinu) malo ◊ am kîta vrĭame đi tăĭnuit — imam malo vremena za razgovor ◊ fuź kîta măĭ înkoluo, sî puot șî ĭuo sî șîăd — beži malo još na tamo, da mogu i ja da sednem ◊ (u izr.) kîta-kîta — malo-malo; makar malo, bar malo ◊ în luok să fiĭe mĭarńik, ĭel kîta-kîta pă sa uĭtă pi ferĭastă — umesto da bude miran, on malo-malo pa gleda kroz prozor ◊ makra kîta-kîta să fi bagat sama, n-a fi perit — da je barem makar malo obratio pažnju, ne bi poginuo ♦ up. kîtva [Por.] ∞ kît		[Vidi]
5683	kîtamoĭa	molatic	млитавко	kîtamoĭa (mn. kîtamuoĭ) [akc. kîtamoĭa] (i. s.) — mlitavko, lenčuga ◊ kîtamoĭa ĭe uom ļenuos, fara pućare, kare sa traźe ka kînd ĭe sîbarît — mlitavko je lenjivac, bez snage, koji se vuče kao da je kilav [Por.] ∞ kîta		[Vidi]
5100	kîtańiĭe	cătănie	војска	kîtańiĭe (mn. kîtańiĭ) [akc. kîtańiĭe] (i. ž.) — (folk.) vojska ◊ kînd a trait rumîńi aĭ nuoștri pin Banat, ĭ-a luvat unguru ăn kîtańiĭe — kad su naši Vlasi živeli u Banatu, uzimali su ih Mađari u vojsku ♦ sin. soldațîĭe [Por.] ∞ katană		[Vidi]
5101	kîtańiță	cătăniță	катаница	kîtańiță (mn. kîtańiț) [akc. kîtańiță] (i. ž.) — (folk.) (hip.) (demin.) katanica, katandžija ◊ kîtańiță ĭ-a spus la vrun soldat đi kare la lumĭe a fuost drag — katanicom su ljudi nazivali nekog vojnika koji im je bio drag ◊ măĭ kunoskut kîtańiță đin kînćiśe rumîńeșć a fuost vrunu Giță — najpoznatiji katanica u vlaškim pesmamam bio je neki Gice [Por.] ∞ katană		[Vidi]
1707	kîtaramă	cataramă	копча	kîtaramă (mn. kîtaramĭе) [akc. kîtaramă] (i. ž.) — kopča, spojnica ◊ kîtarama-sta nuĭe đi ńimika, n-a țînut duauă ḑîļe, șî s-a rupt — ova kopča nije ni za šta, nije držala dva dana pa se pokidala ◊ kîtarama sa puńe đarîndu unđe sa înkĭaptură śeva — kopča se stavlja svuda gde se nešto zakopčava ◊ đemult lumĭa n-a șćut đi kîtaramă, sa-nćins ku brăśinarĭ — nekada ljudi nisu znači za kopče, opasivali su se učkurom ◊ unđe ĭe akuma kîtarama, vrodată a fuost tuaka — gde je sada kopča, nekada je bila toka (Tanda) [Por.		[Vidi]
2746	kîtguod	oricât	коликогод	kîtguod [akc. kîtguod] (pril.) — kolikogod, više puta, ma koliko puta ◊ kîtguod să-l źuđiś, ĭel nu marĭașće — kolikogod da ga grdiš, on ne mari ◊ kîtguod đi tare să zbĭerĭ, ĭel n-auđe — kolikogod jako da vičeš, on ne čuje [Por.] ∞ guod		[Vidi]
2423	kîtra	către	према	kîtra [akc. kîtra] (pril.) — prema, ka ◊ mĭarźe lupu pi pîrće kîtra mińe, da ĭuo ku mîńiļi guaļe — ide vuk prtinom prema meni, a ja goloruk ◊ nu vińe la mińe-n brață, numa spaĭmată sa traźe kîtra duos — ne dolazi meni u naručje, nego se prestrašena vuče prema šumi [Por.]		[Vidi]
5627	kîtranźiu	cătrăngiu ?	катранџија	kîtranźiu (mn. kîtranźiĭ) [akc. kîtranźiu] (i. m.) — (izob.) katrandžija ◊ kîtranźiu ĭe uom kare faśe la katran — katrandžija je čovek koji pravi katran ♦ var. kătrănźiu (Tanda) [Por.] ∞ katran		[Vidi]
5628	kîtrańi	cătrăni	катранити	kîtrańi (ĭuo kîtrańesk, ĭel kîtrańiașće) [akc. kîtrańi] (gl. p. ref.) — katraniti, mazati katranom ◊ s-a kîtrańit vićiļi pi la pulpĭe, pi la burik, pi la urĭekĭ șî pi la uokĭ — stoka se mazala katranom oko vimena, oko pupka, oko ušiju i oko očiju ◊ kîtrańitu a fakut ku mustafĭeļńiku, kare l-a bagat în kîtrańiță sî sa umpļe đi katran — katranisanje su radili pomoću čapkala, koji su uvlačili u katranicu da se natopi katranom ◊ ku mustafĭeļniku kîtrańit a fakut kruśe pi la ușa kășî în kare vrunu a murit đi kurînd, să pazaskă kasatuorńiśi đi ĭel dakă sa va faśa moruoń — sa nakatranisanim čapkalom crtao se krst na vratima kuća u kojima je neko skoro umro, da zaštiti ukućane od njega ako bi se povampirio ♦ var. kătrăńi (Tanda) [Por.] ∞ katran		[Vidi]
5626	kîtrańiță	cătrăniță	катраница	kîtrańiță (mn. kîtrańiț) [akc. kîtrańiță] (i. ž.) — katranica ◊ kîtrańița a fuost vas đi ļemn în kare s-a dus katranu kînd ku ĭel s-a uns vićiļi đi mușć— katranica je bio drveni sud u koji se nosio katran, kad se njime mazala goveda od mušica [Por.] ∞ katran		[Vidi]
2748	kîtva	câtva	мало	kîtva (kîtîva), (mn. kîțîva, kîćeva) [akc. kîtva] (prid.) — malo, u maloj količini; nekoliko ◊ a-nbîtrîńit, abĭa kîtva miśkă — ostareo, jedva se malo miče ◊ kîtîva vrĭame trĭeku, ĭel ažunsă – malo vremena prođe, on stiže ◊ kîtîva guoșć la mîne, kîtiva la ćińe, șî pitreśiem nunta — malo gostiju kod mene, malo kod tebe, pa ćemo pregurati svadbu ◊ đin aĭ kĭemaț, kîțîva baĭeț a veńit, kîțîva nu — od pozvanih, nekoliko momaka je došlo, nekoliko nije ◊ kîćiva muĭerĭ tumu dupa rat a gaćit șkuala — nekoliko žena je tek posle rata završilo školu [Por.] ∞ kît		[Vidi]
6372	kîzanźiu	cazangiu	каzанџија	kîzanźiu (mn. kîzanźiĭ) (i. m.) — kazandžija ◊ kîzanźiu ĭe maĭstur kare faśe la kazańe, or uom kare are kazan șî ku ĭel mĭarźe đi la kasă la kasă șă friźe rakiu la lume — kazandžija je majstro koji izrađuej kazane, ili čovek koji ima kazan i sa njim ide od kuće do kuće i peče rakiju ljudima [Por.] ∞ kazan		[Vidi]
6373	kîzańiĭe	căzănărie	казаница	kîzańiĭe (mn. kîzańiĭ) (i. ž.) — kazanica ◊ kîzańiĭa a fuost pi la gîzdoćiń konak în aritu kăşî, unđe s-a ţînut kăḑîļi ku kuomînă, ku kazanu kînd kazańiļi a fuost zîđiće — kazanica je bila zgrada u dvorištu bogataških kuća, u kojoj su se čuvale kace sa kominom, i sa kazanom u vreme kad je kazan bio zidan [Por.] ∞ kazan		[Vidi]
5984	kĭag	cheag	сириште	kĭag (mn. kĭagurĭ) [akc. kĭag] (i. s.) — (nutr.) sirište ◊ ku kĭagu sa înkĭagă brînḑa — sirištem se siri sir [Por.]		[Vidi]
2616	kĭaĭe	cheie	кључ	kĭaĭe (mn. kĭeĭ) [akc. kĭaĭe] (i. ž.) — 1. (tehn.) ključ ◊ lumĭa đemult a trait în borđiĭ, șî n-avut kĭaĭe la ușă kă borđiĭu gata ńiś n-avut ușă — ljudi su nekada živeli u zemunici, i nisu imali ključ na vratima, jer zemunica gotovo da nije ni imala vrata ◊ kĭaĭe lu bîrnarĭață a fuost tot una ku kĭaĭa đi muară — ključ za brvnaru bio je isti kao i ključ za vodenicu 2. (geog.) usek na prevoju ◊ (top.) Kĭaĭa Vrațuluĭ — Vrata, usek na prevoju između Gornjana i Vlaola [Por.]		[Vidi]
6117	kĭema	chema	позивати	kĭema (ĭuo kĭemaĭ, ĭel kĭemă) [akc. kĭema] (gl. p. ref.) — pozivati; zvati ◊ l-a kĭemat đi măĭ mulće uorĭ să đa pi la ĭel, ama aăsta n-a vrut — pozivao ga je više puta da navrati, ali ovaj nije hteo ◊ kum ći kĭamă? — kako se zoveš? ◊ ma kĭamă Truță — zovem se Petar ♦ sin. strîga [Por.]		[Vidi]
6118	kĭemare	chemare	позивање	kĭemare (mn. kĭemărĭ) [akc. kĭemare] (i. ž.) — (ret.) pozivanje, dozivanje ◊ atîta kĭemare đi ĭel, da nu sa raspunđe ńima — toliko njegovo dozivanje, a ne odaziva se niko ♦ var. kĭemală [Por.] ∞ kĭema		[Vidi]
6119	kĭemat	chemat	позван	kĭemat (kĭemată) (mn. kĭemaț, kĭemaće) [akc. kĭemat] (prid.) — pozvan ◊ n-a fuost tuoț kĭemaț la lukru, a fuost kĭemat numa un numîr đ-aĭ ćińirĭ — nisu svi bili pozvani na posao, bio je pozvan samo jedan broj mladih ♦ supr. ńikĭemat [Por.] ∞ kĭema		[Vidi]
6050	kĭorđiș	chiordiș	испод ока	kĭorđiș [akc. kĭorđiș](pril.) — (o pogledu)(fig.) ispod oka, podmuklo; preteći ◊ kĭorđiș sa uĭtă aăla kare la uom sa uĭtă ku kuada uokĭuluĭ, kă vrĭa să-ĭ fakă vrun rău — ispod oka gleda onaj ko u čoveka gleda krajičkom oka, jer želi da mu nanese neko zlo [Por.] ∞ kĭuor		[Vidi]
6047	kĭorî	chiori	слепити	kĭorî (ĭuo kĭorăsk, ĭel kĭorașće) [akc. kĭorî] (gl.) — (med.) slepiti, oslepiti ◊ fata a înśepu kĭorî înga în ļagîn — devojčica je počela slepiti još u kolevci [Por.] ∞ kĭuor		[Vidi]
6048	kĭorîtură	chiorâtură	слепило	kĭorîtură (mn. kĭorîturĭ) [akc. kĭorîtură] (i. ž.) — (med.) slepilo ◊ ĭastă în sat kasă în kare tuoț s-a bulnavit đi kĭorîtură — ima kuće u selu u kojoj su svi oboleli od slepila [Por.] ∞ kĭuor		[Vidi]
6049	kĭoroman	chioroman	слепац	kĭoroman (mn. kĭoromań) (i. m.) — (augm.) (med.)(iron.) slepac ◊ atîta ĭe đi mare kĭoroman đi nu vĭađe kare ku ańi ăl traźe đi nas — toliko je veliki slepac da ne vidi ko ga godinama vuče za nos ♦ var. kĭortau ♦ var. kĭortavĭelă ♦ sin. orbĭaće [Por.] ∞ kĭuor		[Vidi]
6521	kĭortau	chiortau	слепац	kĭortau (i. m.) ● v. kĭoroman [Por.] ∞ kĭuor		[Vidi]
6046	kĭuor	chior	слеп	kĭuor (kĭuară) (mn. kĭuorĭ, kĭuară) [akc. kĭuor] (prid.) — (med.) slep, ćorav ◊ ĭastă un an đi ḑîļe đi kînd ĭe muoșu kĭuor, a pĭerdut viđarĭa đituot — ima godina dana od kad je čiča slep, izgubio je vid sasvim ♦ sin. uorb [Por.]		[Vidi]
3619	klaĭe	claie	стог	klaĭe [akc. klaĭe] (i. ž.) ● v. klańe [Por.] ∞ fîn		[Vidi]
2400	klanfă	clemă	кланфа	klanfă (mn. klanfe) [akc. klanfă] (i. ž.) — (tehn.) klanfa, klamfa ◊ klanfă ĭe o kukă đi fĭer, ku vîrurļi întuarsă-n afară ș-askuțîće ka piruońu, ku kare sa prind tutuśi or bîrńiļi — klamfa je metalna kuka, sa vrhovima okrenuti spolja, oštrim kao ekser, kojom se sastavlju trupci ili grede ♦ var. klamfă [Por.]		[Vidi]
3335	klańe	claie	пласт	klańe (mn. klăń) [akc. klańe] (i. ž.) — plast sena ◊ klańa sa grîmađiașće đin porkuoń đi fîn, kare sînt adunaț đin kupițaļe đi pi otkuoș — plast se sadeva od stogova sena, koji su skupljeni od naviljaka sa otkosa ◊ klańa puaće să fiĭe grîmađită đi fîn or đi paĭe — plast može biti plašćen od sena ili slame ◊ klańa grîmađită în ļemn sa kĭamă patul — plast sadenut na drvetu, zove se patul ◊ klańe sa grîmađiașće pinga țapă, kare o țîńe să nu sa strîmbe đi vînt or đi pluaĭe, șî sî nu kadă — plast se dene oko stožera, koji ga drži da se ne krivi od vetra ili kiše, i da ne padne ◊ klańa đemult sa fakut în ļivađe, șî a koluo s-a dat la uoĭ đi mînkarĭe, kî đin tuoru luor sa torît ļivađa — plast se nekad pravio na samoj livadi, i stoka se tamo ranila jer se od njihovog gnojiva đubrila livada ◊ tuota klańa fakută în ļivađe, a fuost îngrađită ku țarku, să nu puată vićiļi s-o śupă đin tuaće părțîļi — svaki plast sadenut na livadi bio je ograđen senikom, da ne može stoka da ga čupka sa svih strana ◊ la vîru klăńi sa puńe panžînu, fakut đin patru tîrșurĭ ļegaće la vîr, kare țîńe fînu să no-l zbuare vîntu — na vrhu plasta meće se lemez, napravljen od četiri grane svezane vrhovima, koji drži seno da ga ne razveje vetar ♦ var. klaĭe (Crnajka, deo Tande) [Por.] ∞ fîn		[Vidi]
4285	klăćina	clătina	клатити	klăćina (ĭuo klaćin, ĭel klaćină) [akc. klăćina] (gl. p. ref.) — klatiti (se), ljuljati (se) ◊ đi kînd iĭ sa klăćină un đinće, ama ĭa sa ćiamĭe să-l skuată — od kad joj se klati jedan zub, ali se ona plaši da ga izvadi ◊ gardu pi lînga koļibă tuot a putraḑît, șî rău sa klaćină kum ažunźe fiĭe śe žuavină đi ĭel — ograda od kolibe je sva istrulela, i mnogo se klati čim je dotakne bilo koja životinja ♦ sin. zgîțai, ļigana [Por.]		[Vidi]
4286	klăćinat	clătinat	клаћење	klăćinat (mn. klăćinare) [akc. klăćinat] (i. s.) — klaćenje, ljuljanje ◊ s-a lasat đi klăćinat pi punće, șî s-a dus la skaldat — batalio je klaćenje na brvnu, i otišao na kupanje [Por.] ∞ klăćina		[Vidi]
6449	Klokośuouț	Clocociouț	Клокочевац	Klokośuouț (i. m.) — (ojk.) Klokočevac ◊ Klokośuouțu ĭe sat rumîńesk în komuna Măĭdanuluĭ, în Sîrbiĭa răsărićană — Klokočevac je vlaško selo u opštini Majdanpek, u istočnoj Srbiji ◊ sa krĭađe kă satu a kîpatat nume pi o buĭađe, kare Sîrbi o kĭamă klokoč — veruje se da je selo dobilo ime po biljci koju Srbi zovu klokoč ◊ în Klokośuouț ĭe raspînćiśe mare unđe sa đisparće drumu đin Porĭeśa kîtra Kraĭna — u Klokočevcu je velika raskrsnica na kojoj se odvaja put iz Poreča za Krajinu [Por.]		[Vidi]
3687	klop	crop	кроп	klop [akc. klop] (i. s.) ● v. krop [Bran.]		[Vidi]
5006	klopoțăl	clopoțel	звончић	klopoțăl (mn. klopoțăļe) [akc. klopoțăl] (i. s.) — (demin.) zvončić ◊ la buoĭ șî la berbĭeś sa pun klopîće marĭ, da la mńiĭ sa pun klopoțăļe miś, să puată să ļi dukă — volovima i ovnovima stavljaju se velika zvona, a jagnjićima se stavljaju mali zvončići, da mogu da ih nose [Por.] ∞ kluopît		[Vidi]
4298	klośi	cloci	лежати	klośi (ĭuo klośiesk, ĭel klośiașće) [akc. klośi] (gl.) — (ornit.) ležati na jajima ◊ numa gaińiļi șî păsîriļi klośesk pi uauă să skuată puĭ — samo kokoške i ptice leže na jajima da se izlegu pilići [Por.]		[Vidi]
4299	klośitură	clocitură	мућак	klośitură (mn. klośiturĭ) [akc. klośitură] (i. ž.) — 1. (ornit.) mućak, pokvareno jaje ◊ klośitură ĭe uou kare s-a strîkat supt kloță — mućak je jaje koje se pokvarilo pod kvočkom 2. (o vodi) ustajalost, bljutavost ◊ klośitură ĭe apa kare stă mult în vas — ustajala je voda koja dugo stoji u sudu [Por.] ∞ klośi		[Vidi]
4297	kluoță	cloţă	квочка	kluoță (mn. kluoț) [akc. kluoță] (i. ž.) — (ornit.) kvočka ◊ kluoța ĭe gaină kare șîađe pi uauă sî sa skuată puĭi — kvočka je kokoška koja leži na jajima da se izlegnu pilići ◊ kluoța klośiașće pi uauă — kvočka leži na jajima ◊ supt kluoța sa pun trisprîăśe or śinsprîaśe uauă, dupa kît ĭe gaina đi mare — pod kvočku se stavlja trinaest ili petnaest jaja, prema tome koliko je kokoška velika ◊ kluoța a skuos numa śinś puĭ, ḑîaśe uauă a fuost klośiturĭ — kvočka je izlegla samo pet pilića, deset jaja su bila mućak ◊ kînd la gaină iĭ vińe vrĭamĭa să kadă kluoță, ĭa kļuompîńe pin traușă în tuaće părțîļi — kad kokoški dođe vreme da se nasadi, ona se raskvoca po dvorištu na sve strane [Por.]		[Vidi]
5005	kluopît	clopot	звоно	kluopît (mn. kluopîće) [akc. kluopît] (i. s.) — zvono, klepetuša ◊ klopîtu ĭe un tolśerĭ đi fĭer ku un bobik mik, kare sa atîrnă la viće la gît, sî bată đi sî sa audă unđe vićilļi pask — zvono je metalni levak sa jezičkom, koji se kače stoci oko vrata, da lupa da bi se čulo gde stoka pase ♦ (demin.) klopațăl [Por.]		[Vidi]
5354	kļan	clean	клен	kļan (mn. kļeń) [akc. kļan] (i. m.) — (iht.) klen (Leuciscus cephalus) ◊ kļan ĭe pĭașće kare la nuoĭ sa puaće gasî în tuot rîu — klen je riba koja se kod nas može naći u svakoj reci ◊ kļanu nu sa prinđe ļesńe kă đin đeparće sîmće peșkarĭu, șă ka sfulđiru fuźe đi ungiță — klen se ne lovi lako, jer izdaleka oseća ribolovca, i kao munja beži od udice [Por.]		[Vidi]
2967	kļanț	cleanţ	остењак	kļanț (mn. kļanțurĭ) [akc. kļanț] (i. s.) — (geogr.) ostenjak, rt stene ◊ kļanț sa kĭamă vîru kîrși, kare ĭe nalt șî askuțît — ostenjak se zove vrh krša, koji je visok i oštar ◊ đes, dupa imańa în a kuĭ ĭe, kļanțu kapîtă șî nume, șî avĭem Kļanțu lu Ĭanku, lu Marku, or lu Pătru — često, prema imenu vlasnika imanja na kome je, ostenjak dobija i ime, pa imamo Jankov, Markov ili Petrov ostenjak [Por.]		[Vidi]
2133	kļanță	clanţă	запорањ	kļanță (mn. kļanțurĭ) [akc. kļanță] (i. ž.) — 1. (tehn.) zaporanj, zaporak, zaponac, klin kojim se zatvaraju vrata; reza ◊ kļanța a fuost fakută đi ļiemn, da akuma măĭ mult sa faśe đi fĭer — zaporanj je nekada pravljen od drveta, a sada se pravi više od metala ◊ ku kļanța sa înkiđe vrakńița la gardu lu traușă — zaponcem se zatvaraju vratnice na dvorišnoj ogradi 2. (fig.)(pej.) ženska usta; gubica ◊ uomu iĭ spuńe frumos să ļiaźe kļanța, ĭa tuot ăl latră, la urmă do kîpată una pista kļanță, șî taku điluok — čovek joj lepo kaže da zaveže gubicu, a ona ga i dalje olajava, na kraju dobi jednu preko gubice, i ućuta odmah ♦ var. kļeanță, kļianță ♦ up. vrakńiță, popik, gužbă [Por.]		[Vidi]
5011	kļeașće	clește	клешта	kļeașće (mn. kļeașće) [akc. kleașće] (i. s.) — (tehn.) klešta ◊ kļașćiļi ĭe o mîkarauă ku kare prinḑ șă strînź śeva śe nu puoț să prinḑ ku mîna guală — klešta su naprava kojom hvataš i stežeš nešto što ne možeš da hvataš golom rukom ◊ kļeașće đi fuok a ĭeșît la rumîń ku șporĭeturļi, pănă atunśa pi lînga kamin tuot s-a lukrat ku vatraĭu șă ku kîrļigu — mašice su se pojavile sa šporetima, do tada se oko kamina sve radilo sa vatraljem i kukom [Por.]		[Vidi]
4890	kļență	clanță	клис	kļență (mn. kļențe) [akc. kļență] (i. ž.) — klis ◊ kļență a fost un bît măĭ gros și skurt, askuțît la amîndoă kapeťe — klis je bio kratak deblji štap, zašiljen na oba kraja ◊ kļență s-a batut ku bîtu — klis se udarao štapom ◊ la kļență daĭ ku bîtu într-un vîr s-o răďič đi pĭe pămînt, ș-o proloveșťi pănă ĭeste răďikată, sî se dukă kît măĭ ďeparťe poaťe — klis udaraš štapom u vrh da ga digneš sa zemlje, i ponovo ga udariš dok je dignut, da ode što dalje može [Dun.] ♦ dij. sin. kļis [Por.]		[Vidi]
4249	kļet	clet	остава	kļet (mn. kļeturĭ) (i. s.) — (zast.) ostava, špajz, šupa, klet ◊ kļetu la nuoĭ a fuost o kośobiță pi la duosu kășî, în kare s-a țînut aĭa śe akuma țîńem pin podrumurĭ, or supt șupă, or în șpaĭz — klet je bio sklepani objekat iza kuće, u kome se držalo ono što danas držimo u podrumu, šupi ili špajzu ◊ kînd a-nśeput sî sa fakă koļibĭ măĭ marĭ, kļetu s-a mutat î-ńaļe, ș-așa s-a kĭemat șpaĭzu într-o vrĭame — kad su počele da se dižu veće kolibe, klet se preselio u njih, i tako se zvao špajz jedno vreme ◊ akuma kļet ḑîśem la odăĭ unđe sa țîn budonuoasîļi — sada klet zovemo odaje u kojima se drži starudija [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
3056	kļiĭ	clei	смола	kļiĭ (mn. kļiĭurĭ) (i. m.) — smola; masnoća; gustiš 1. ušna smola ◊ kļiĭ ĭe unsura kare o are tuot uomu în urĭake — klij je masnoća koju svaki čovek ima u uvu 2. gusta i lepljiva kaša ◊ kînd uala fĭarbe prĭa mult, șă đin mînkarĭe ramîńe numa groșală, atunśa sa ḑîśe kî mînkarĭa s-a fakut kļiĭ — kad lonac vri predugo i od jela ostane samo kaša, tada se kaže da se jelo pretvorilo u klij [Por.] 3. ♦ dij. var. kļeĭ ◊ kļeĭ ĭe smuala dă pră prun, śe o manînkă păkurari — klej je smola sa šljive, koju jedu pastiri (Voluja) [Zvizd] ◊ kļeĭ dă pră prun ĭe bun dă ļipit fluĭeru — smola sa šljive je dobra za lepljenje frula (Ranovac) [Mlava] ♦ dij. sin. mńare [Por.]		[Vidi]
3057	kļisă	clisă	сланина	kļisă (mn. kļisă) [akc. kļisă] (i. ž.) — (nutr.) slanina ◊ bufańi ku bună poftă mînkă kļisă — Bufani sa apetitom jedu slaninu [Buf.] ♦ dij. sin. slańină, slaină [Por.]		[Vidi]
3058	kļiuos	cleios	гњецав	kļiuos (kļiuasă) (mn. kļiuoș, kļiuasă) [akc. kļiuos] (prid.) — gnjecav ◊ śeva ĭe kļiuos kînd ĭe muaļe șî sa ļipĭașće đi źeĭśće — gnjecavo je nešto što je meko i lepi se za prste ◊ kļiuasă ĭe pîńa kînd ĭe ńikuaptă — gnjecav je hleb kad je nedopečen [Por.] ♦ dij. var. kļeuos [Zvizd] ∞ kļiĭ		[Vidi]
6421	Kńež	Cnej	Кнези	Kńež (mn.) (i. m.) — (folk.) Knezi ◊ a puvestît pi la șăḑîtuorĭ muoș vikļeń kă, śikă, măĭ batrînă ļaźe đi uamiń kare a trait đi vrĭamĭa lu lupi aĭ albĭ la nuoĭ, aiśa, a fuost ńiskaĭ Kńež — pričali su na sedeljkama mudri starci da su, vele, najstarija vrsta ljudi koja je u vreme belih vukova živela ovde kod nas, ovde, bili neki Knezi [Por.]		[Vidi]
4032	kobi	cobi	призивати	kobi (ĭuo kobĭesk, ĭel kobĭașće) [akc. kobi] (gl. n.) — (rel.) prizivati zlu kob, slutiti ◊ lumĭa batrînă a kreḑut kă kînd vrun rău spuń pi nume, ăl kobĭeșć să-ț vină — stari ljudi su govorili da kad neko zlo pominješ po imenu, ti ga prizivaš da ti dođe ◊ pumeńeșć muarća, o kobĭeșć să-ț vină, pumeńeșć pi draku, ăl kobĭeșć să-ț vină — pominješ smrt, prizivaš je da dođe, pominješ đavola, prizivaš ga da dođe ◊ śe gud ĭe rău pi lumĭe, no-l pumeńi pi nume, kă-l kobĭeșć să-ț vină — što god je zlo na svetu, ne pominji ga po imenu, jer ga prizivaš da ti dođe ◊ nu numa kînd ḑîś, numa șî kînd faś śuava śe samînă la vrun rău, tu răo-la-l kobĭeșć — ne samo kad kažeš, nego i kad napraviš gest koji podseća na neko zlo, ti to zlo prizivaš ◊ kînd ći faś kĭoroman, kobĭeșć să kĭorășć, șî puaće șî sî kĭorășć — kad izigravaš slepca, prizivaš slepilo, i možeš da oslepiš [Por.]		[Vidi]
5325	kobilkă	cobilcă	обрамица	kobilkă1 (mn. kobilś) [akc. kobilkă] (i. ž.) — obramica ◊ kare n-avut apă apruape, a dus apă đi la fîntînă đipartaće în gaļieț pi kobilkă — ko nije imao vodu u blizini, nosio je vodu sa udaljnih izvora na obramici u vedricama [Por.]		[Vidi]
5326	kobilkă	cobilcă	вагир	kobilkă2 (mn. kobilś) [akc. kobilkă] (i. ž.) — (tehn.) vagir, ždrepčanik ◊ kobilka đe tras la trușă în padurĭe ĭe un ļemn în patru muke, ku kîrļiźe l-amîndoă kîpatîńe đ-atîrnat tînžala — vagir za izvlačenje trupaca iz šume je četvrtasto drvo sa kukama na oba kraja, za koje se kači potegljica ◊ đe kobilkă ĭe atîrnat un kîrļig kare traźe doă pĭańe śe sa-nțapă în truș — o vagir je zakačena kuka koja vuče dva klina što se zabijaju u trupac [GPek] ♦ dij. sin. ferkeđeu (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
3394	kobîrļeu	cobârlău	легало	kobîrļeu (mn. kobîrļeĭ) [akc. kobîrļeu] (i. m.) — legalo, primitivan objekat za smeštaj domaćih životinja ◊ n-avut kînd să fakă obuor dă puorś kare numa śe ĭ-a dus, numa a fakut un kobĭrļeu lîngă gard, să fiĭe puorśi înkiș numa prăsta noapće — nije imao kad da napravi obor za svinje koje je tek doterao, pa im je sklepao legalo uz ogradu, da svinje budu zatvorene samo preko noći [Stig]		[Vidi]
5545	koțkari	coțcări	варати	koțkari (ĭuo koțkarĭesk, ĭel koțkarĭașće) [akc. koțkari] (gl. p. ref.) — varati, prevariti ◊ a fuost pruost, muĭarĭa la koțkarit șî l-a tras đi nas kum a vrut — bio je priprost, i žena ga je varala i vukla za nos kako je htela ◊ koțkarĭașće lumĭa șă minće, đin aĭa traĭașće — vara i laže ljude, od toga živi [Por.] ∞ koțkarĭ		[Vidi]
5546	koțkariĭe	coțcărie	варање	koțkariĭe (mn. koțkariĭ) [akc. koțkariĭe] (i. ž.) — varanje, prevara ◊ đi mik s-a momit la koțkariĭe, da kînd a kreskut, đi koțkariĭļi luĭ s-aḑît đeparće — od malih nogu se navukao na varanje, a kad je odraso, o njegovim prevarama pročulo se nadaleko [Por.] ∞ koțkarĭ		[Vidi]
5544	koțkarĭ	coțcar	варалица	koțkarĭ (mn.) [akc. koțkarĭ] (i. m.) — varalica, prevarant ◊ mare koțkarĭ a fuost, ama ńima n-a putut să ĭasă ku ĭel în kîpatîń — bio je velika varalica, ali niko nije mogao da izađe na kraj sa njim ◊ koțkarĭ ĭe uom kare are narau aldrakuluĭ, nu puoț ńiśkum să-l prinḑ śe ginđașće — varalica je čovek koji ima đavolju narav, ne možeš nikako dokučiti šta misli [Por.]		[Vidi]
1553	koțuabă	coţoabă	женскарош	koțuabă (mn. koțuabе) [akc. koțuabă] (i. s.) — ženskaroš; hvalisavac ◊ kare a fi ḑîs đi ĭel kă o să fiĭe așa koțuabă đi mare — ko bi rekao za njega da će biti tako veliki ženskaroš [Por.]		[Vidi]
6217	koćală	coteală	скретање	koćală (mn. koćaļe) [akc. koćală] (i. ž.) — skretanje, menjanje pravca ◊ kînd ažuns la raskruśe, a koćit la stînga — kad je stigo na raskrsnicu, skrenuo je levo [Pad.] ∞ koći		[Vidi]
5088	koćeļi	coteli	претурати	koćeļi (ĭo koćeļesk, ĭel koćeļeșće) [akc. koćeļi] (gl. nesvrš.) — preturati, premetati po stvarima ◊ pănă noĭ am fost duș, a veńit vrunu șî ńe a koćeļit pin kasă — dok smo mi bili odsutni, neko je došao i preturao nam po kući [Pad.]		[Vidi]
3585	koćeț	coteţ	котац	koćeț (mn. koćață) [akc. koćeț] (i. s.) — kotac, ograđeno mesto za manje domaće životinje ◊ koćeț đi mńiĭ s-a fakut în kuotu koļibi, șî oĭari đi vrĭamĭa ĭerńi a trait la un luok ku mńiĭi — kotac za jagnjad pravio se u kutku kolibe, i ovčari su u vreme zime živeli zajedno sa jagnjićima ◊ koćeț s-a fakut șî-n strungă, șî-ńel a bagat mńiĭi kînd ĭ-a bășkuit đi uoĭ mulgatuare — kotac se pravio i u toru, i u njega su terali jagnjad kad su je odvajali od muznih ovaca [GPek] ◊ koćeț đi mńiĭ — kotac za jagnjad [Por.] ∞ kuot		[Vidi]
6218	koći	coti	скретати	koći (ĭuo koćĭesk, ĭel koćĭeșće) [akc. koći] (gl.) — skretati ◊ nu koći la stînga, numa la đirĭapta — ne skreći u levo, nego u desno [Pad.] ∞ kuot		[Vidi]
2410	kodri	codri	комадати	kodri (ĭuo kodrĭesk, ĭel kodrĭașće) [akc. kodri] (gl. p.) — komadati, seći na komade ◊ pîńiļi la pomană kodrĭesk uamińi — hleb na pomani seku na komade muškarci ◊ pîńiļi la pomĭeń sa kodrĭesk ku kuțîtu, nu sa frîng ku mîńiļi — hlebovi se na pomanama komadaju nožem, ne lome se rukama [Por.] ∞ kuodru		[Vidi]
2409	kodrit	codrit	комадан	kodrit (kodrită) (mn. kodriț, kodriće) [akc. kodrit] (prid.) — komadan, isečen na komade ◊ pomana sa nîmeńașće kodrită, aĭa vińe tuma kînd sa taĭe-n kuodri tuaće pîńiļi șî kolaśi kare sănt pusă pi masă — daća se namenjuje komadana, a to je tek kada se iseku na komade svi hlebovi i kolači koj su postavleni na trpezi [Por.] ∞ kuodru		[Vidi]
2407	kodrĭan	codrean	шумски	kodrĭan (kodrĭană) (mn. kodrĭanț, kodrĭanće) [akc. kodrĭan] (prid.) — (zast.) šumski, ono što pripada šumi, što potiče iz šume ◊ buĭađe kodrĭană — šumska biljka [Por.] ∞ kuodru		[Vidi]
2408	kodruț	codruţ	комадић	kodruț (mn. kodruță) [akc. kodruț] (i. s.) — (demin.) komadić ◊ ĭ-a dat veśińi kîći un kodruț đi malaĭ, numa să nu muară đi fuame — davale mu komšije po komadić proje, samo da ne umre od gladi [Por.] ∞ kuodru		[Vidi]
6383	kođi	codi	шишати овчји реп	kođi (ĭuo kođiesk, ĭel kođiașće)(gl. p. ref.) — (o vuni) šišati ovčji rep ◊ uaĭa sa kođiașće kînd iĭ sa tunźe lîna pi lînga kuadă, șă đi pi piśuariļi aļi đinapuoĭ — ovca se „kodi” kad joj se šiša vuna oko repa i sa zadnjih nogu ◊ uaĭa sa kođiașće tuamna, sî puata sî sa mîrļiaskă, șî primovara, în vrĭamĭa đi muls, să nu-ĭ piśe usuku đi pi lînă udă în lapće — ovci se šiša rep ujesen, da bi mogla da se mrči, i u proleće, u vreme muže, da joj ne upadne sera sa vlažne vune u mleko [Por.] ∞ kuadă		[Vidi]
6457	kofîrțău	umplutură	надев	kofîrțău (mn. kofîrțăĭe) (i. s.) — (nutr.) nadev za plašinte ♦ [Por.] ∞ zămărlău		[Vidi]
2867	koik!	coic!	коик!	koik! [akc. koik!] (uzv.) — (onom.) koik! imitiranje skičanja svinje ◊ auḑ puorśi în gîrļeu: koik! koik! una-ntruuna un śas întrĭeg, o sî muară đi fuame dakă nu grabĭeșć ku laturļi — čuješ svinje u kočini: koik! koik! neprestano već ceo sat; umreće od gladi ako ne požuriš sa pomijama [Por.]		[Vidi]
5116	koikai	coicăi	скичати	koikai (ĭuo koikăĭ, ĭel koikăĭe) [akc. koikai](gl.) — (onom.) (o svinjama) skičati ◊ śe va koikai atîta puorśi-ĭa, kînd ļ-am dat mînkare đinuarļa — zašto li skiče te svinje toliko, kad sam ih malopre nahranila [Por.] ∞ koik!		[Vidi]
2866	koĭuos	cios	килав	koĭuos (koĭuasă) (mn. koĭuoș, koĭuasă) [akc. koĭuos] (prid.) —1. (med.) kilav, trapav ◊ koĭuos, nu puaće kuru sî-ș rađiśe, da ar vrĭa șî ĭel sî žuaśe-n uară — kilav, ne može dupe da podigne, a hteo bi i on da igra u kolu 2. (fig.) mudonja ◊ numa vrun koĭuos puaće sî sa ĭa ku iĭ la bataĭe — samo neki mudonja može s njim da započne tuču [Por.] ∞ kuoĭ		[Vidi]
4227	kokaĭe	cocaie	кокаја	kokaĭe (mn. kokăĭ) (i. ž.) — kokaja, velika kuka za držanje kotla na vatri ◊ kokaĭa ĭe o krĭangă țapînă ku o kukă đ-o parće — kokaja je jaka grana sa kukom na strani ◊ kokaĭe fak păkurari la munće kînd trăbe să fĭarbă koļașă — kokaju prave čobani u planini kad treba da skuvaju kačamak ◊ păkurari la munće îngruapă kokaĭa în pomînt șî lîngă ĭa fak fuok — čobani u planini ukopavaju kokaju u zemlju i kraj nje lože vatru ◊ pi kokaĭe sa atîrnă kaldarĭa đi fakut koļașă — na kokaju se kači kotao za spremanje kačamaka ◊ kokaĭa fak păkurari la munće kînd sînt ku uoĭļi đepartaț đe baśiĭe, șî fak đi mînkare unđe-ĭ prinđe vĭasta — kokaju izrađuju pastiri u planini kad su sa stokom udaljeni od bačije pa spremaju hranu gde se zateknu ◊ pi kokaĭe a fakut koļașa șî uoțî, kare a fuźit în padure đi vrĭamĭa đi turś or alu bugarĭ — na kokaji su pravili kačamak i hajduci, koji su se odmetnuli u šumu u vreme Turaka ili Bugara ♦ / (augm.) < kukă [Por.] ∞ kukă		[Vidi]
4235	Kokazar	cocăzar	Боровњак	Kokazar [akc. Kokazar] (i. m.) — (top.) Kokazar, borovnjak, brdo u Majdanpeku ◊ Kokazar ar fost o śokă în Măĭdan, pļină đi kokĭază — Kokazar je bilo brdo u Majdanpeku, puno borovnica ◊ Kokazaru ar fost baș unđe ĭe akuma gaura kopuluĭ alu rudńik — Kokazar se nalazio tačno gde je danas Dnevni kop rudnika ◊ śoka Kokazaru ar skoborît rudari đi vrĭamĭa lu Tita kînd a larźit Kopu đi sî skotă ruda măĭ ușor — brdo Kokazar su skinulu rudari za vreme Tita kad su širili Dnevni kop da bi lakše vadili rudu ♦ var. Kokĭezar [Buf.] ∞ kokĭază		[Vidi]
4228	kokiĭe	cochie	кокија	kokiĭe (mn. kokiĭ) [akc. kokiĭe] (i. ž.) — kokija, obredni hleb sa motivom svastike ◊ kokiĭa ĭe kolak đi pomană, fakut ka kruśa ku vîrurĭ înkîrśuraće — kokija je obredni hleba na pomanama, napravljen kao krst sa uvojitim vrhovima ◊ (ver.) sa krĭađe kă kokiĭa puartă pĭ-al muort đi pi lumĭa-sta pi lumĭa-ĭa — veruje se da kokija vodi pokojnika sa ovoga sveta na onaj svet ◊ ku kokiĭe mikă fakută đi śară în mînă, đemult s-a-ngropat tuot muortu — sa malom kokijom od voska u ruci, nekada se sahranjivao svaki pokojnik ◊ în Peko-l đe Sus la pomana đe patruḑăś sa fak patruḑăś șî patru đe kokiĭ — u Gornjem Peku na pomanama četrdesetnicama pravi se četrdeset i četiri kokija ◊ în Ļiskuauă kokiĭa la pomĭeń sa kĭamă șî patruḑăśiļi, kă atunśa ĭa petrĭaśe pĭ-al muort pista punća raĭuluĭ în raĭ — u Leskovu se kokija na pomanama zove i četrdesetnica, jer tada ona prevodi pokojnika preko rajskog brvna u raj [Por.] ∞ kukă		[Vidi]
2864	kokîrță	cocârţă	кокрца	kokîrță (mn. kokîrță) [akc. kokîrță] (i. ž.) — (nutr.) kokrca, čobansko jelo ◊ kokîrță a fuost mînkare păkurarĭaskă, fakută đin kaș șî ḑăr — kokrca je bilo čobansko jelo, napravljeno od kaše i surutke ♦ (pej.) kokîrțuoĭ [Por.]		[Vidi]
4234	kokĭază	coacăză	боровница	kokĭază (mn. kokĭez) [akc. kokĭază] (i. ž.) — (bot.) borovnica (Vaccinium myrtillus) ◊ kokĭază la Măĭdan a dat pi o śokă aprope đi oraș — borovnice su u Majdanpeku rasle na jednom brdu u blizini naselja ◊ kokĭază ĭe pomă sîrbaćikă, o tufă ku boabe miś șî ńagre — borovnica je divlja voćka, žbun sa malim i crnim bobicama ◊ kînd s-ar kopt kokĭezîļi, kopiĭi bufańilor a ĭeșît đin kokazar ńegri ka draśi — kad se borovnice dozrele, bufanska deca su iz borovnjaka izlazila crna ko đavoli ♦ var. kokezară [Buf.]		[Vidi]
2858	kokļanță	cocleanţă	моркиња	kokļanță (mn. kokļenț) [akc. kokļanță] (i. ž.) — (ornit.) morkinja, biserka (Numida meleagris) ◊ kokļanța ĭe un fĭeļ đi gaină, are pĭańe sure ku pĭaće albe — morkinja je vrsta kokoši, ima sivo perje sa belim pegama [Por.] ♦ dij. var. kokință ◊ la Praova ĭestă și famiļiĭe ku poļikra „kokință”: Bișa lu Kokință — u Prahovu ima familija sa nadimkom „morkinja”: Ljubiša Morkin [Kmp.]		[Vidi]
3781	kokodań	floricele	кокице	kokodań [akc. kokodań] (i. m.) ● v. buș1 [Dun.]		[Vidi]
2279	kokolan	cocolan	комадина	kokolan (mn. kokolań) [akc. kokolan] (i. m.) — (nutr.) komadina kačamka ◊ kokolan ĭe parśel, rupt ku mîna đin koļașă, kînd vrĭeĭ koļașa s-o đimiś în lapće — kokolan je komadina, odlomljena rukom iz kačamka, kad želiš da kačamak udrobiš u mleko ♦ (augm.) < kokoluoș — grudva [Por.] ∞ kokoluoș		[Vidi]
4269	kokoluoș	cocoloș	грудува	kokoluoș (mn. kokoluașă) [akc. kokoluoș] (i. s.) — grudva, klupče ◊ s-a-ngroșat lapćiļi, pļin ĭe đi kokoluașă — sgrušalo se mleko, puno je grudvica ◊ kopiĭi ĭarna fak kokoluașă đi zapadă, șî s-a bat ku ĭaļe tuota ḑîua — deca zimi prave grudve od snega, i biju se njima po ceo dan ◊ păkurari s-adunat la un lok, s-a luvat la trînćală șî sa tîvaļesk kokoluoș pi pașuńe — čobani su se skupili na jedno mesto, započeli rvanje i kao klube se valjaju po pašnjaku [Por.]		[Vidi]
3848	kokoșăl	cocoșel	кошутац	kokoșăl (mn. kokoșîĭ) [akc. kokoșăl] (i. m.) — (bot.) košutac, pasji zub (Erythronium dens canis) ◊ kokoșălu ĭe fluare padurĭaļńikă, kare đă primovara — košutac je šumski cvet koji niče u proleće ◊ kokoșălu aduśe kîćikîta ku giośelu — košutac liči pomalo na visibabu ◊ numiļi rumîńesk alu kokoșăl puaće-fi vińe đila aĭa kă-ĭ fluarĭa kokoșată — vlaško ime košuca možda dolazi od toga što mu je cvet pogrbljen ♦ / kokoșăl < kokoșat — „pogrbljen, pognute glave” + demin. sufiks -ăl = „pogrbljenče” [Por.]		[Vidi]
5521	kokoșa	cocoșa	погрбити се	kokoșa (ĭuo kokoșăḑ, ĭel kokoșăḑă) [akc. kokoșa] (gl. p. ref.) — 1. (o položaju) pogrbiti, saviti ◊ uomu sa kokoșășće kînd đi bătrîńață iĭ sa strîmbă uosu spinări da kapu iĭ kađe în źuos — čovek se pogrbljuje kad mu se od starosti iskrivi kičma a glava mu padne ♦ sin. gîržobi 2. (zool.) naskakaiti, nagaziti ◊ kokuoșu kokoșaḑă gaińiļi kînd sîare pi ĭaļe șă ļi kalkă pi đinapuoĭ — petao naskače kokoške kad skoči na njih i nagazi ih otpozadi [Por.] ∞ kokuoș		[Vidi]
5522	kokoșat	cocoșat	погрбљен	kokoșat (kokoșată) (mn. kokoșaț, kokoșaće) [akc. kokoșat] (prid.) — (med.) pogrbljen; grbav ◊ iĭ s-a strîmbat uosu spinări, șî pănă la muarće a mĭers tuot kokoșat — iskrivila mu se kičma, pa je sve do smrti išao pogrbljen ♦ sin. gîržobat [Por.] ∞ kokuoș		[Vidi]
3780	kokuoș	floricele	кокице	kokuoș2 [akc. kokuoș] (i. m.) ● v. buș1 [Por.]		[Vidi]
2966	kokuoș	cocoș	петао	kokuoș1 (mn. kokuoșî) [akc. kokuoș] (i. m.) — (ornit.) petao, mužjak kokoške (Gallus bankiva domestica) ◊ kokuoșu ĭe măĭ mare đikît gaina, are krĭastă mare ruoșîĭe, kukurigîĭe la vrĭame, șî nu duśe uauă, numa sîare pi gaiń, đi sî dukă ĭaļe — petao je veći od kokoške, ima veliku crvenu krestu, kukuriče u određeno vreme, ne nosi jaja, nego naskače kokoške, da bi one nosile ♦ up. gaină [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6042	kolak	colac	колач	kolak1 (mn. kolaś) [akc. kolak] (i. m.) — kolač ◊ kolak ĭe pîńe mikă totîrlată, adîns plumađită đi ađeturĭ kum ĭe pomana or prazńiku — kolač je mali okrugao hleb, koji se posebno mesi za običaje kao što su daća ili slava ◊ măĭ mulț kolaś sa plumađesk đi pomană — najviše kolača se mesi za daću [Por.]		[Vidi]
6043	kolokoșîță	colăcaș	колачарка	kolokoșîță (mn. kolokoșîț) [akc. kolokoșîță] (i. ž.) — kolačarka ◊ kolokoșîță ĭe muĭerĭe kare plumăđașće kolaś dă pomană — kolačarka je žena koja mesi obredne hebove za daću [Bran.] ∞ kolak		[Vidi]
5991	kolomaz	unsură	коломаст	kolomaz [akc. kolomaz] (i. m.) — (tehn.) kolomast ◊ kolomazu a fuost unsură gruasă ku kare s-a mînžît uosîĭļi la karu đi buoĭ — kolomast je bila gusta mast kojom su se podmazivale osovine volovskih kola ◊ kolomazu s-a kumparat pi la bîlśurĭ — kolomast se kupovala na vašarima [Por.] ∞ unsură		[Vidi]
5297	kolovuoz	colovoz ?	коловоз	kolovuoz (mn. kolovuozurĭ) [akc. kolovuoz] (i. s.) — (ret.) kolovoz, kolski put ◊ kolovuoz ĭe drum đi kar đi buoĭ pista vrun krak lung — kolovoz je put za volovksa kola preko neke duge kose ◊ luok kare sa kĭamă ’kolovuoz’ ĭastă la Bļizńe în kotunu Arnaglăvi, șî-n Țîrnaĭka, kînd sa ĭasă đin sat la kulmĭa Vîrbi — mesto koje se zove ’kolovoz’ ima u Blizni, zaseoku Rudne Glave, i u Crnajki, kad se iz sela izlazi na kosi Vrbe [Por.]		[Vidi]
2775	koluo	colo	тамо	koluo [akc. koluo] (pril.) — tamo ◊ kasa mi koluo, nuĭe đeparće — kuća mi je tamo, nije daleko ◊ koluo învaļe — tamo (na)dole ◊ (u izr.) koluo-koluo — tamo-tamo, tamo-namo, tu i tamo ◊ grîu a dat rar, numa kîći un spik koluo-koluo — žito je slabo izniklo, samo po neki klas tu i tamo ◊ kuļiaźe kîta koluo, kîta koluo, șî adună đi un prînḑ — bere malo tamo, malo tamo, i skupi za jedan obrok ♦ up. înkoluo [Por.] ∞ akoluo		[Vidi]
2776	koļa	colea	онде	koļa [akc. koļa] (pril.) — onde, nedaleko ◊ koļa, ńiđeparće đi nuoĭ — onde, nedaleko od nas ◊ vaḑuĭ ku uoki miĭ lupu: sari koļa pista gardu strunźi, șî sa perdu în padure gruasă — videh vuka svojim očima: preskoči onde ogradu tora, i izgubi se u gustoj šumi ♦ / skr. < akoļa [Por.] ∞ akoluo		[Vidi]
4204	koļa-koļa	colea/colea	овде-онде	koļa-koļa [akc. koļa-koļa] (pril.) — ovde-onde, tamo-vamo ◊ puorśi sîrbaćiś a zatrit luoku întrĭeg, numa koļa-koļa s-a fi ramas vrun tuļan đi kukuruḑ în piśuare — divlje svinje su satrle celu njivu, samo ovde-onde da je ostala po neka stabljika kukuruza uspravna [Por.] ∞ akoluo		[Vidi]
2009	koļașă	coleașă	качамак	koļașă (mn. koļieș) [akc. koļașă] (i. ž.) — (nutr.) kačamak, jelo od tvrdo skuvanog kukuruznog brašna ◊ koļașă sa faśe đin fańină đi kukuruḑ — kačamak se pravi od kukuruznog brašna ◊ vasu în kare sa fĭarbe koļașa sa kĭamă feruaĭkă — sud u koji se kuva kačamak zove se kotao ◊ koļașa în feruaĭkă sa mĭastîkă ku kuļeșărĭu — kačamak se u kotliću meša kačamalom ◊ dupa śe ĭe gata, koļașa sa tuarnă pi fund — kada je gotov, kačamak se sipa na lopar ◊ koļașa ĭe mistakată bun dakă nu sa prinđe đi źeĭśće — kačamak je dobro promešan ako se ne lepi za prste [Por.] ♦ dij. sin. mamaļigă [Kmp.]		[Vidi]
4901	koļeră	colilie	ковиље	koļeră (mn. koļerĭ) [akc. koļeră] (i. ž.) — (bot.) kovilje (Stipa pennata) ◊ koļera ĭe o paĭugă lungă șî supțîre, kare krĭașće đin gļiĭe pi la marźina ļivĭeḑî, la luokurĭ tufișă — kovilje je tanka i dugačka slamkasta travka, koja raste iz busena u žbunjarima po ivici livade ◊ ku koļera s-a kićit fĭaćiļi pi la kap, kînd s-a dus pi la visaļiĭ — koviljem su devojke kitile oglavlje, kada su odlazile na veselja [Por.]		[Vidi]
5754	koļeșîță	coleșiță ?	качамче	koļeșîță (mn. koļeșîț) [akc. koļeșîță] (i. ž.) — (demin.) kačamče ◊ koļeșîță ĭe koļașă mikă — kačamče je mali kačamak [Por.] ∞ koļașă		[Vidi]
3055	koļibă	colibă	колиба	koļibă1 (mn. koļibĭ) [akc. koļibă] (i. ž.) — koliba ◊ koļiba a fuost kasă pruastă, măĭ đes đi bîrńe, ļipită ku morśilă — koliba je bila prosta kuća, najčešće od brvana, oblepljena blatom ◊ koļibĭ avut lumĭa kare a trait pi śuoś — kolibe su imali ljudi koji su živeli po brdima ◊ kare avut moșîĭe șî-n sat șî la munće, în sat avut kasă, da la munće koļibă — ko je imao imanje i u selu i na planini, u selu je imao kuću a na planini kolibu ◊ koļiba avut doa odăĭ: oźak șî suobă — koliba je imala dve prostorije: odžak i sobu [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
4168	koļibă	colivă	кољиво	koļibă2 (i. ž.) — (rel.) koljivo ◊ koļibă ĭe grîu fĭert kare sa duče la mormîntare — koljivo je kuvano žito koje se nosi na sahrani [Kmp.] ∞ grîu		[Vidi]
6452	koļibă	coplibă	кућица	koļibă3 (mn. koļibĭ) (i. ž.) — *koliba, dečja igra* ◊ ♦ sin. #klańe# (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5516	koļinda	colinda	обигравати	koļinda (ĭuo koļind, ĭel koļinḑ) [akc. koļinda] (gl.) — obigravati, obilaziti ◊ un uom ńikunoskut tota ḑîua ku furiș koļindă pi lînga kasa nuastră— neki nepoznati čovek po ceo dan krišom obigrava oko naše kuće ◊ mîțo-la koļindă pi lînga karńe friptă, o să fure vro bukatură dakă nu baź sama — mačka obigrava oko pečenog mesa, ukrašće neko parče ako ne paziš [Por.] ∞ koļindă		[Vidi]
5037	koļindă	colindă	колинда	koļindă (mn. koļinḑ) [akc. koļindă] (i. ž.) — (kal.) kolinda, badnjidanski štap ◊ koļindă ĭe bît înkonđeĭat adîns kare sa faśe numa đi Aźun — kolinda je posebno ukrašen štap koji se izrađuje samo za Badnji dan ◊ koļinda sa faśe numa đi alun — kolinda se izrađuje isključivo od leske ◊ bît đi koļindă sa župuaĭe đi kuažă, sa-nfășură ku kurîaļe đin kuaža-ĭa șî s-afumă la fuok, la urmă vińe șurguĭat ka nopîrka ku obrańe — štap za kolindu oguli se od kore, uvije kaiševima od te kože i nadimi kraj vatre, na kraju ispadne šaren kao zmija šarka ◊ koļinda duk koļindrețî în mînă kînd în sara lu Aźun mĭerg đi la kasă la kasă — kolindu nose kolindreci u ruci kad uveče na Badnji dan idu od kuće do kuće [Por.] ♦ dij. var. koļiendră (Ždrelo) [Mlava]		[Vidi]
5515	koļindrĭeț	colindreț	кољиндрец	koļindrĭeț [akc. koļindrĭeț] (i. m.) — (kal.) kolindrec, koledar; koledari ◊ koļindrĭeț ĭe kopil kare în ḑîua đi Aźun mĭarźe în gramadă ku koļindrĭețî đi la kasă la kasă — kolindrec je dete koje na Badnji dan ide sa grupom kolindreca od kuće do kuće ◊ koļindrĭeț sînt gramadă đi kopiĭ kare mĭerg în ḑîua đi Aźun đi la kasă la kasă — kolindreci su gomila dece koji na Badnji dan ide od kuće do kuće ◊ koļindrĭețî mĭerg ku trășćiļi în șîaļe șî ku koļinḑîļi în mînă — kolindreci idu sa torbama na leđima i kolindskim štapom u ruci ◊ koļindrĭețî sînt profakuț în tuaće fĭelur, kare n-are ļorfă, sa mînžașće ku karbuń pi față — kolindreci su maskirani na razne načine, a ko nema masku, garavi se ugljenom po licu [Por.] ♦ dij. sin. pițarău (Majdanpek)[Buf.] ∞ koļindă		[Vidi]
2173	komșună	căpșună	јагода, пољска	komșună (mn. komșuń) [akc. komșună] (i. ž.) — (bot.) poljska jagoda (Fragaria moschata) ◊ komșună ĭe frag kare dă pi ļivađe — „komšuna” je jagoda koja raste na livadi [Por.] ∞ fragă		[Vidi]
6363	komșîĭe	comșie	сусед	komșîĭe (mn. komșîĭ) (i. s.) — sused, komšija ◊ sînćem komșîĭ apruape, șă traim bun — bliski smo susedi, i živimo dobro ♦ sin. veśin [Por.]		[Vidi]
6339	konak	conac	конак	konak (mn. konaśe) (i. s.) — 1. kuća, stan, stanište ◊ pi Kulmĭa mare pļin đi konaśe, tuaće alu Avramuońi, vinośiț đin Rumîńiĭe — Velika kulma puna je kuća, sve pripadaju Avramovićima, doseljenicima iz Vlaške [Por.] 2. konačište, bivak, prenoćište ◊ a mînat vićiļi tuota ḑîua, ș-a fakut konak la Pĭatra galbină, întra Rnaglaua șă Ļiskuaua — terali su stoklu ceo dan, i napravili konačište na Žutom kamenu, između Rudne Glave i Leskova ♦ sin. toprak [GPek]		[Vidi]
5819	konćina	concină	застати	konćina (ĭuo konćin, ĭel konćină) [akc. konćina] (gl. p. ref.) — (zast.) zastati, stati izvesno vreme ◊ va konćina pluaĭa-sta kîta, numa să nu ńi udăm pănă la kasă ka șobuoļi — valjda će i ova kiša malo zastati, samo da ne pokisnemo do kuće kao pacovi ♦ sin. sta [Por.]		[Vidi]
2868	kondrĭaće	condrăţel	кондрац ?	kondrĭaće (mn. kondrĭeț) [akc. kondrĭaće] (i. m.) — (zool.) kondrac, crv iz mesa ◊ kondrĭaće ĭe vĭerme kare manînkă karńa dă uom — kondrac je crv koji jede ljudsko meso (Snegotin) [Bran.] ◊ slańina śe sa uskă la kamin a fakut kondrĭeț — slanina koja se suši na kaminu napravila je crve (Rudna Glava) ♦ sin. foĭaće (Tanda) [Por.] ∞ vĭerme	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
55	konđeĭ	condei	писаљка	konđeĭ (mn. konđaĭe) [akc. konđeĭ] (i. m.) — (zast.) pisaljka; kondelj [Crn.] ◊ ku konđeĭu babiļi înkonđeĭe uauļi đi Pașć, da ĭastă muĭerĭ adînsă kare șî-n ḑî đi astîḑ șćiu să-nkonđeĭe bîće đi alun kare sa dau l-aĭ muorț đi pomană — kondeljom su babe šarale uskršnja jaja, a ima posebnih žena koje i danas znaju da šaraju leskove štapove, koji se na daćama namenjuju pokonicima (Jasikovo) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3437	kopaĭe	copaie	корито	kopaĭe (mn. kopăĭ) [akc. kopaĭe] (i. ž.) — korito, izdubljeni drveni sud ◊ vas lunguĭat dă ļemn, skobit ku alatu — duguljasti drveni sud, produbljen alatom [Rom.] ♦ dij. sin. postauă [Por.]		[Vidi]
2950	kopil	copil	дете	kopil (mn. kopiĭ) [akc. kopil] (i. m.) — dete ◊ avut ku muĭarĭa đintîń triĭ kopiĭ — imao je sa prvom ženom troje dece ◊ kopiĭ miś — mala deca ◊ kopiĭ đin fluorĭ — kopiljaci, vanbračna deca ◊ a-ngropat duoĭ kopiĭ đi la ińima — sahranila je dvoje rođene dece ◊ kopiĭ krĭeskuț — odrasla deca [Por.]		[Vidi]
3403	kopilamă	copilamă ?	дечурлија	kopilamă [akc. kopilamă] (i. zb.) — (augm.) dečurlija, mnoštvo dece ◊ đes la nuoĭ aĭ măĭ saraś au o gramadă đi kopilamă — često kod nas najsiromašniji imaju gomilu dečurlije [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
3676	kopilandru	copilandru	момчић	kopilandru (mn. kopilandri) [akc. kopilandru] (i. m.) — momčić ◊ kopilandru ĭe kopil, krĭeskut întra kopilariĭe șî baĭețîĭe — momčić je dečak uzrastа između dečaštva i momaštva ◊ am fuost kopilandri dupa viće, șî măĭ drag ń-a fuost să baćem puarka, đikît să aļergăm dupa fĭaće — bili smo momčići za stokom, i više smo voleli da igramu svinjicu, nego da jurimo za devojkama ♦ sin, țopîrlan [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
2952	kopilariĭe	copilărie	детињство	kopilariĭe (mn. kopilariĭ) [akc. kopilariĭe] (i. ž.) — 1. (za uzrast) detinjstvo ◊ kopilariĭa trĭaśe ĭuta, ama mult sa țîńe-n gînd — detinjstvo brzo prolazi, ali se dugo pamti 2. (fig.) detinjarije ◊ uarkă batrînă, da faśe la kopilariĭe — matora drtina, a pravi detinjarije [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
2954	kopilarĭașće	copilărește	детињачки	kopilarĭașće [akc. kopilarĭașće] (pril.) — detinjački, na detinji način ◊ žuakă în uară kumva kopilarĭașće, șî đi aĭa ńiś o fată nu sa prinđe lînga ĭel — igra u kolu nekako detinjački, pa se zato nijedna devojka ne hvata do njega [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
2953	kopilarĭesk	copliăresc	детињаст	kopilarĭesk (kopilarĭaskă) (mn. kopilarĭeșć) [akc. kopilarĭesk] (prid.) — detinjast, koji je svojstven detetu, ili detinjstvu ◊ kļisu ĭe žuakă kopilarĭaskă, nuĭe đi uamiń batrîń — klis je detinjasta igra, nije za matore ljude [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
2951	kopilaș	copliaș	малишан	kopilaș (ž. r. kopilașă) (mn. kopilașî) [akc. kopilaș] (i. m.) — (dem.) mališan ◊ kopilașî s-a luvat la žuakă, șî s-a zuĭtat đi șkuală — mališani su se zaigrali, i zaboravili na školu ◊ kopilașa vrĭańikă s-a dus dupa apă — vredna mališanka otišla je po vodu ♦ / kopil + suf. -aș [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
2956	kopiļi	copili ?	копилити	kopiļi (ĭuo ma kopiļiesk, ĭa sa kopiļiașće) [akc. kopiļi] — kopiliti, okopiliti se, roditi kopile ◊ a ramas înkarkată ku vrunu, șî kînd a veńit vrĭamĭa, s-a kopiļit sîngură vrunđiva în munće — ostala je trudna s nekim, i kad je došlo vreme, okopilila se sama negde u planini ◊ măĭ urit ĭe đi fată mare kînd sa kopiļiașće — najružnije je za devojku kada rodi kopile [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
4165	kopitar	copitariţă	труд	kopitar (mn. kopitarĭ) [akc. kopitar] (i. m.) — (mik.) trud, gljiva (Fomes fomentarius) ◊ kopitar ĭe burĭaće kare krĭașće pi fag, șă đin kare sa faśe ĭaskă đi aprins fuoku — trud je gljiva koja raste na bukvi, i od koje se pravi trud za paljenje vatre ♦ var. kupitar [Por.] ∞ burĭaće		[Vidi]
3368	koptuorĭ	cuptor	хлебна пећ	koptuorĭ1 (mn. koptuorĭ) [akc. koptuorĭ] (i. m.) — hlebna peć ◊ koptuorĭu ĭe zîđitură đi pĭatră șî đi tuglă vrunđeva în afara koļibi, adîns đi kuopt pîńe măĭ mulće, or đi fript pripașî kînd trăbe sî sa arańaskă măĭ multă lume — hlebna peć je objekat zidan od kamena i cigle negde van kuće, posebno namenjen za pečenje hleba ili mesa, kada treba da se nahrani više ljudi ◊ în koptuorĭ măĭ mult s-a kuopt pîńiļi đi pomĭeń, atunśa la plumađit șî la kuopt ažutat triĭ or śinś găćituare — u hlebnoj peći najviše su se pekli hlebovi za daće, tada su u mešenju i pečenju pomagale tri ili pet žena ♦ up. (kal.) koptuorĭ — oktobar [Por.] ∞ kuaśe		[Vidi]
3369	koptuorĭ	cuptor	октобар	koptuorĭ2 (mn. koptuare) [akc. koptuorĭ] (i. s.) — (kal.) oktobar ◊ koptuorĭu l-aĭ nuoștri aĭ batrîń, pi kîļindarĭ babĭesk, a fuost lună tomnaćikă — oktobar je kod naših starih, po bapskom kalendaru, bio jesenji mesec ◊ uńi spun kă luna-ĭa a kĭemato koptuorĭ, alțî spun kî s-a kĭemat brumarĭ — jedni kažu da se mesec zvao koptor, a drugi pričaju da se taj mesec zvao brumar [Por.] ∞ lună		[Vidi]
5520	koptură	coptură	гној	koptură (mn. kopturĭ) [akc. koptură] (i. ž.) — (med.) gnoj ◊ kînd buba pi pĭaļe sa kuaśe, sa umpļe đi koptură — kad plik na koži sazri, napuni se gnojem [Por.] ∞ kuopt		[Vidi]
2451	koraś	capră	ногаре	koraś (mn. koraśe) [akc. koraś] (i. s.) — (tehn.) nogare za rezanje drva ◊ koraśu ĭe o mîkarauă fakută đin patru truș, lunź đi un mĭetîr șî măĭ śuava, śopļiț în patru mukĭe, prinș în kruśiș, șî ļegaț ku ļietve să fiĭe strînș, să nu sa klaćińe — nogare su naprava izrađena od četiri trupca, dužine metar i nešto, otesana sa četiri strane, spojena unakrst, i povezana letvama da budu čvrsti, i da se ne klate ◊ pi koraś sa taĭe ļiamńe ku firizu, sa skurtă să puată să înkiape-n șporĭet — na nogarama se režu drva testerom, krate se da bi mogla da stanu u šporet ♦ sin. magarĭ [Por.] ◊ koraś n-a fost dămult, ļ-a skuos înkuaśa — nogare nisu bile nekada, pojavile su se ovamo ♦ dij. var. kraś ◊ kraś dă kurmat ļieamńe — nogare za rezanje drva (Manastirica, Mlava) ♦ dij. sin. kaluon ◊ kaluon dă taĭat la ļiamńe, fakut dă skîndurĭ — nogare za rezanje drva, naprvaljene od dasaka (Kobilje) [Stig]		[Vidi]
4721	korb	corb	гавран	korb (mn. korbĭ) [akc. korb] (i. m.) — (ornit.) gavran (Corvus corax) ◊ korb ĭe pasîrĭe ńagră, soțu lu śoră — gavran je crna ptica, mužjak vrane ♦ dij. sin. korkan [Buf.]		[Vidi]
3650	korikivă	coricov	киселица	korikivă [akc. korikivă] (i. ž.) ● v. korikuvă [Por.] ∞ ariuș		[Vidi]
173	korikuvă	coricova	дивља јабука	korikuvă (mn. korikuvĭе) [akc. korikuvă] (i. ž.) — (bot.) divlja, nekalemljena jabuka, veoma kiselog ukusa (Malus sylvestris, Malus communis) ◊ đimult lumĭa a akrit turșîĭa ku oțîăt đi korikuvĭe — nekada su ljudi kiselili turšiju sirćetom od divljih jabuka [Crn.] ♦ var. korikivă (mn. korikive) [Por.] ∞ ariuș	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2871	korkan	croncan	гавран	korkan (mn. korkań) [akc. korkan] (i. m.) — (ornit.) gavran (Corvus corax) ◊ korkanu ĭe pasîrĭe ńagră, ka śuara — gavran je crna ptica, kao vrana ♦ sin. kuorb [Por.] ♦ dij. var. kurkan (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
3997	korńet	cornet	остењак	korńet (mn. korńeturĭ) [akc. korńet] (i. s.) — (geogr.) ostenjak, kamena golet oštrog vrha ◊ korńet ĭe vîr askuțît pi kļanțu kîrși — ostenjak je oštri vrh na steni krša ◊ pi korńeće nu dau kuorńi, korńetu ĭe đarîndu golaĭe petruasă, fara ļiamńe, kîrșîĭe guală — na ostenjacima ne raste drenje, ostenjak je svuda goli kamenjar, bez rastinja, goli krš ♦ up. kļanț [GPek] ∞ kuorn		[Vidi]
3908	korožî	coroji	скорити	korožî (ĭuo ma korožăsk, ĭel sa korožîașće) [akc. korožî] (gl. p. ref.) — skoriti se, hvatati koru ◊ dupa śe sînźerĭaḑă, sînźiļi sa-ngroșaḑă șî buba sa korožîașće, șî sa faśe zgaĭbă, kare la urmă pikă sîngură — posle krvarenja krv se zgruša, rana se skori i napravi se krasta, koja na kraju otpada sama [Por.]		[Vidi]
6458	korśi	corci	укрштати	korśi (ĭuo korśĭesk, ĭel korśĭașće)(gl. p. ref.) — (biol.) ukrštanje ◊ sa korśiesk doă suarće dă buĭeḑ, or măĭ đes dă žuaviń, șă dau o suartă nuauă — ukrštaju se dve vrste biljaka ili češće životinja, i daju treću sortu ♦ v. mazgă [Mlava]		[Vidi]
3331	kosî	cosi	косити	kosî (ĭuo kosîăsk, ĭel kosîașće) [akc. kosî] (gl. p. ref.) — kositi, naročito travu za ishranu stoke ◊ fînu sa kosîașće ku kuasa — seno se kosi kosom ◊ fînka sînt ļivĭeḑîļi pi śuośiļi nuaștre grĭaļe, kî ĭe ĭarba mare șî fînuasă, la nuoĭ ĭe kosîtu măĭ grĭeu lukru saćeńesk — pošto su livade na našim brdima teške, zbog velike i guste trave, kod nas je kosidba najteži seoski posao ◊ kopil voĭńiśesk sa ĭa în sama kî ĭe krĭeskut voĭńik, kînd înśiape să kosaskă în rînd ku kosîtuorĭ aĭ batrîń — muško dete smatra se odraslim muškarcem, kad počne da kosi u grupi sa starim koscima [Por.]		[Vidi]
3332	kosîtuorĭ	cositor	косач	kosîtuorĭ (mn. kosîtuorĭ) [akc. kosîtuorĭ] (i. m.) — kosač, kosac, osoba koja kosi ◊ kosîtuorĭ ĭe uom kare kosîașće ļivĭeḑîļi ku fîîn — kosač je človek koji kosi livade sa senom ◊ kosîtuorĭu ĭe uom kare puaće să mîńe otkuoșu đirĭept, kît đi grĭa să fiĭe ļivađa, șî kît đi tîvaļiș să fiĭe luoku în kare sa kosîașće — kosač je čovek koji može pravo da tera otkos, koliko god teška da je livada, i kolika god da je strmo mesto na kome se kosi ◊ kosîtuorĭu trăbe să șćiĭe să askută kuasa ku kuća, șî s-o bată bińe ku śokanu pi ńikovală — kosač treba da zna dobro da naoštri kosu brusom, i da je dobro okuje čekićem na nakovnju [Por.] ∞ kosî		[Vidi]
4930	kostîș	costiș [Mold.]	кос	kostîș (kostîșă) [akc. kostîș] (prid.) — (o položaju) kos, iskošen, nakošen; nagnut ◊ klańa ĭe grîmađită kostîș, are să kadă kînd va baća vrun vînt măĭ tare — plast je koso sadenut, ima da padne čim dune neki jači vetar [Por.] ◊ kuń dă ļemn sa baće kostîș lînga tuată lopețauă în buśimu lu ruata muori — drveni klin nabija se koso pored svake lopatice na glavčini vodeničnog točka (Manastirica, Mlava) [Mlava] ∞ kuastă2		[Vidi]
4931	kostîșa	costișa	искосити	kostîșa (ĭuo kostîșăḑ, ĭel kostîșăḑă) [akc. kostîșa] (gl. p. ref.) — (o položaju) iskositi, ukositi, postaviti koso ◊ a kostîșat șćumpu prĭa mult, gardu o să șća strîmbaćik — iskosio je stub previše, ograda će stajati nakrivo [Por.] ∞ kuastă		[Vidi]
4932	kostîșat	costișat	искошен	kostîșat (kostîșată) (mn. kostîșaț, kostîșaće) [akc. kostîșat] (prid.) — (o položaju) iskošen, nakrivljen; nagnut; kos ◊ taĭatura ĭe kostîșată, da a trăbuit să fiĭe đirĭaptă — rez je iskošen, a trebalo je da bude prav [Por.] ∞ kuastă		[Vidi]
4884	kośiĭe	cocie	кочије	kośiĭe (mn. kośiĭ) [akc. kośiĭe] (i. ž.) — kočije ◊ kośiĭa ĭe karuță ku doă ruoț, kare traźe un kal — kočije su karuce sa dva točka, koje vuče jedan konj ♦ sin. ćeză [Por.] ∞ kar		[Vidi]
4127	kośină	cocină	свињац	kośină (mn. kośiń) [akc. kośină] (i. ž.) — svinjac ◊ kośina ĭe măĭ đes zîđită đi pĭatră, da sa faśe șă đi bîrńe — svinjac je najčešće zidan od kamena, a pravi se i od brvana ◊ gardu înainća kośińi sa kĭamă gîrļiu — ograda ispred svinjca zove se obor ♦ sin. porkarĭață [Por.]		[Vidi]
3054	kośomandă	cociomeagă	потлеуша	kośomandă (mn. kośomĭenḑ) [akc. kośomandă] (i. ž.) — potleuša, sirotinjski kućerak ◊ kośomandă ĭe un fĭeļ đi kośuabă, kîta măĭ mare șî măĭ bună đi kît kasa kĭńiluor — potleuša je kućerak, malo veći i malo bolji od pseće kućice [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
3053	kośuabă	cocioabă	кућерак	kośuabă (mn. kośuabe) [akc. kośuabă] (i. ž.) — kućerak, straćara ◊ kośuabă ĭe kasă mikă, afumată numa đi sî puată uomu trai, da să nu fiĭe afară — kućerak je mala kuća, sklepana samo da čovek može živeti, a da ne bude napolju [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
4453	kotoĭ	cotoi	батак	kotoĭ (mn. kotoaĭe) [akc. kotoĭ] (i. m.) — (anat.) batak, but; komad koske s mesom ◊ đin tota karńa đi gaină, măĭ dulśe ĭe kotoĭu fript — od sveg kokošjeg mesa, naslađi je pečeni batak ♦ var. kotuoĭ [Por.]		[Vidi]
4267	kotorĭanță	cotoroanţă	рага	kotorĭanță (mn. kotorĭenț) [akc. kotorĭanță] (i. ž.) — raga, stara mršava krava ◊ avut vaś buńe, akuma a skaḑut la doă kotorĭanță kare sa trag prăn obuor ka umbra — imao je dobre, krave, sada je spao na dve rage koje se vuku po oboru kao senke [Mlava] ∞ vakă		[Vidi]
2422	kotruo	cotro	куд	kotruo [akc. kotruo] (predl.) — (za pravac, uvek sa predlogom „în”) kud, kuda, gde, prema; na koju stranu ◊ ĭa-m vaḑut, ama în kotruo s-a fi dus, nu puot să spun — video sam ih, ali kuda (=na koju stranu) su otišli, ne mogu da kažem ♦ sin. kîtra [Por.]		[Vidi]
98	kotuĭ	cotoi	комад меса	kotuĭ (mn. kotuaĭe) [akc. kotuĭ] (i. m.) — 1. komad mesa sa koskom (s. Tanda) 2. (ret.) batak (s. Rudna Glava) ♦ sin. odolan [Por.] ♦ dij. var. kotoĭ (mn. kotoaĭe) [Kmp.]		[Vidi]
2845	kotun	cotun	заселак	kotun (mn. kotuńe) [akc. kotun] (i. m.) — 1. (zast.) zaselak, deo sela naseljen jednom familijom ◊ veńiră la bîlś Kuśuĭdańi ku kotunu lor întrĭeg — dođoše na vašar Kučujdani, sa zaseokom svojim celim ◊ nuoĭ kînd vorbim đi kotun, ńi ginđim la munćeń kare traĭesk pi vro vaļe întra śuoś — mi kad govorimo o kotunu, pomislimo na planince koji žive u nekoj udolji između brda (Rudna Glava) 2. kutak, ugao, ćošak teritorije ◊ kotunu ĭe un kuot đi sat — kotun je jedan ugao sela ◊ kotun are șî luoku, șî ļivađa — ćošak imaju i njiva, i livada (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. malauă [Zvizd]		[Vidi]
3050	kovată	covată	ковата	kovată (mn. kovĭeț) [akc. kovată] (i. ž.) — kovata 1. tikva, zdela od bundevine kore ◊ kovata ĭe vas đin kuaža lu duļiaće — kovata je sud od bundevine kore [Por.] 2. naćve za mešenje testa ◊ turta să plumađeașće în kovată — projara se mesi u naćvama (Rečica, Požarevac) [Bran.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5118	kovățao	covată	заструг	kovățao (mn. kovățăļe, kovățăĭe) [akc. kovățao] (i. ž.) — zastrug ◊ şćîĭ śi ĭe zăstrugă, kovățăĭ, aĭa a lukrat şî tata, şî dĭeda, ş-a făkut kopăĭ dă ļemn — znaš šta je zastrug, to su izrađivali i otac, i deda, i pravili su korita od drveta [Rom.] ♦ dij. sin. zastrug ◊ kovițao ĭe zastrug mik, đi sare — kovicao je mali zastrug, za so (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5587	koveĭ	covei	кривина	koveĭ (mn. koveĭe) (i. s.) — krivina ◊ drumu pănă la munće ĭe pļin đi koveĭe — put do planine pun je krivina [Por.]		[Vidi]
3087	kovîlśir	coviltir	покривка	kovîlśir (mn. kovîlśirĭ) [akc. kovîlśir] (i. m.) — pokrivka kuće, krov ◊ kovîlśir ĭe astrukamîntu kășî — koviltir je krovni pokrivač ♦ var. kovînćir ♦ up. astrukamînt [Por.] ♦ dij. var. kovinćir (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
6045	kovrag	covrag	врежа	kovrag (mn. kovraź) [akc. kovrag] (i. m.) — (bot.) vreža ◊ kovrag au duļețî, șî krîstavĭețî — vreže imaju bundeve i krastavci ◊ măĭ lung kovrag slubuod duļețî — najdužu vrežu puštaju bundeve ♦ sin. vrĭež [Por.]		[Vidi]
4011	koźa	cogea	прилично	koźa (pril.) [akc. koźa] — prilično, dosta ◊ aĭa a fuost koźa đemult — to je bilo prilično davno ◊ kam koźa minće — poprilično laže [Por.]		[Vidi]
6375	koșărĭe	coșar	кошара	koșărĭe (mn. koșărĭ) (i. ž.) — košara ◊ koșărĭe ĭe ştala đi viće đi bîtrîńață, kare a fuost înplećită đi nuĭaļe pănă n-a-nśeput să sa fakă đi tuobļe od đi bîrńe, or sî sa zîđiaskă đi pĭatră or đi tuglă — košara je starinska štala za stoku, koja je bila izgrađena od pletenog pruća, pre nego što su počele štale da se grade od polutki, greda, ili da se zidaju od kamena ili cigle [Por.] ∞ kuoș		[Vidi]
5854	koștai	costa	коштати	koștai (ĭuo koștăĭ, ĭel koștoaĭe) [akc. koștai](gl. p. ref.) — koštati, vredeti ◊ nu la koștait ńimika să sa dukă pănă-n sat pi piśuare — nije ga koštalo ništa da ode do sela peške ◊ kît o să koaștîĭe, nu sa șćiĭe nainće — koliko če koštati, ne zna se unapred ◊ skump la koștait — skupo ga je koštalo [Por.]		[Vidi]
1535	koțofană	coţofană	сврака	koțofană (mn. koțofień) [akc. koțofană] (i. ž.) — (ornit.) svraka (Pica pica) ◊ kînd koțofană kîntă în aritu kășî, ĭe aratare rîa — kada svraka peva u bliuzini kuće, loše je predskazanje ♦ var. kuțofană [Por.] ♦ dij. sin. śorobară (Voluja) [Zvizd] (Sige) [Hom.] ♦ dij. sin. śuară pistriță — (dosl.) „šarena vrana” (Isakovo) [Mor.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4236	krak	crac	нога	krak1 (mn. kraś) [akc. krak] (i. m.) — 1. (anat.) noga ◊ a kaḑut đin ļemn, ș-a frînt kraśi amînduoĭ — pao je sa drveta i polomio obe noge ◊ bat muort, nu stă în kraś — mrtav pijan, ne stoji na nogama ◊ stă-n kraśi uamińiluor, nu puot sî trĭakă đi ĭel — stoji ljudima na putu, ne mogu da prolaze od njega ♦ sin. piśuor 2. (fig.) (za količinu nečega što se kreće i ostavlja trag) ni traga, bez traga ◊ a pĭerdut puorśi în munće, ĭ-a katat triĭ ḑîļe șă ńiś krak đi puork n-a gasît — izgubio je svinje u planini, tražo ih je tri dana i ni trag od svinja nije našao [Por.]		[Vidi]
6535	krak	crac	огранак	krak2 (mn. kraśe, krakurĭ) (i. s.) — (geog.) ogranak, deo kose, povijarca; krak ∎ la luok đaluos rar sa gasîașće kulmĭe fara kraś — u planinskom kraju retko se nađe kosa bez ogranaka ∎ kulmĭa ĭe lungă, ku kăș șî drum đi kar, da kraku ĭe skurt, șă are numa poćeś fara kăș — kosa je duga, sa kućama i kolskim putem, a ogranak je kratak, ima samo staze bez kuća ∎ kînd ĭe śuaka naltă, are kulmĭe mulće, da tuata kulmĭa ĭe pļină đi kraśe — kad je brdo visoko, ima mnogo kosa, a svaka kosa ima mnogo ogranaka ∎ rar ĭastă krak fara nume — redak je ogranak kose bez imena ∎ kraku puaće sî sa kĭame dupa aĭa kum ĭe fakut: Krako-l skurt, Krako-l lung, Krako-l lat — ogranak kose može se zvati po izgledu: Kratak krak, Dugački krak, Široki krak ∎ măĭ đes numiļi krakuluĭ ĭe dupa uom în a kuĭ ĭe moșîĭa: Kraku Dăńi, Kraku Marku, Kraku Śovîrći — najčešći naziv ogranka kose je prema čoveku na čijem je imanju: Danin krak, Markov krak, Čevrtanov krak ∎ buot đi krak — vrh, kraj ogranka kose ♦ up. kulmĭe ③ (fig.) (za količinu nečega što se kreće i ostavlja trag) ni traga, bez traga ∎ a pĭerdut puorśi în munće, ĭ-a katat triĭ ḑîļe șă ńiś krak đi puork n-a gasît — izgubio je svinje u planini, tražo ih je tri dana i ni trag od svinja nije našao ♦ (demin.) krakuļeț [Por.]		[Vidi]
4276	Kraku aĭdukuluĭ	Cracu aiducului	Хајдучка коса	Kraku aĭdukuluĭ [akc. Kraku aĭdukuluĭ] (i. m.) — (top) Hajdučka kosa ◊ Kraku aĭdukuluĭ, luok în Îrnaglaua unđe a fuost pitulaț aĭduśi đi vrĭamĭa đi turś — (top.) Hajdučka kosa, mesto u Rudnoj Glavi, gde su se za vreme Turaka skrivali hajduci [Por.] ∞ aĭduk		[Vidi]
5455	krapa	crăpa	пукнути	krapa (ĭuo krăp, ĭel krapă) [akc. krapa] (gl. p. ref.) — 1. (o materijalu) puknuti, raspuknuti se ◊ blana uskată a krapat la suare — suva daska raspukla se na suncu ◊ o sî krîape parĭeți ku așa malter — puknuće zidovi sa takvim malterom 2. (o biću) pući, presvisnuti ◊ ĭ-a krapat ińima đi duor dupa parînț — puklo mu je srce od želje za roditeljima ◊ krapă purśiĭi đi fuame — crknuće prasad od gladi ◊ (u izr.) krăpĭ! — crkni! ♦ sin. sparźa, pļusńi [Por.]		[Vidi]
2993	Kraśun	Crăciun	Божић	Kraśun (mn. Kraśuń) [akc. Kraśun] (i. m.) — (kal.) Božić ◊ Kraśunu ĭe ḑîua kînd s-a naskut Dumńeḑîu al nuostru — Božić je dan kada se rodio naš Bog ◊ la Kraśun lumĭa sa skuală pi la duauă śasurĭ nuapća, fak fuoku la kamin șî mĭastîkă koļașa, frig karńe pi frigare șî pokńesk, kare đin śe are — na Božić ljudi ustaju u dva noću, lože vatru na kaminu i mešaju kačamak, peku meso na ražnju i pucaju, svako iz čega ima ♦ up. aźun [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5043	krăpător	cîrpător	лопар	krăpător (mn. krăpătorĭ) [akc. krăpător] (i. m.) — lopar ◊ ♦ dij. var. kerpetor (Mokranje), kărpator, krăpator (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. sin. fund [Por.] [Hom.] ∞ fund		[Vidi]
2873	krețan	creţan	крецан	krețan (mn. krețańe) [akc. krețan] (i. s.) — krecan, suknja sa gustim i sitnim naborima ◊ krețanu a ĭeșît înainća lu rato-l đi-ntîń — krecan se pojavio pre Prvog svetskog rata ♦ krețanu n-a putut să-l fakă fiĭekare muĭare — krecan nije mogla da izradi bilo koja žena [Por.] ◊ krețan ĭe un fĭaļ đi țuală muĭerĭaska ku krĭețurĭ marunće — krecan je vrsta ženske odeće, sa sitnim naborima [Crn.] ♦ dij. var. krățan (Prahovo) [Kmp.] ∞ krieț	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6121	kreḑamînt	crezământ	поверење	kreḑamînt (mn. kreḑamînće) [akc. kreḑamînt] (i. s.) — (zast.) poverenje ◊ nuĭe uom đi kreḑamînt — nije čovek od poverenja ◊ avut tare kreḑamînt numa în fraći-su — imao je jako poverenje samo u brata [Por.] ∞ kređa		[Vidi]
6112	kređa	crede	веровати	kređa (ĭuo krĭed, ĭel krĭađe) [akc. kređa] (gl. p.) — (rel.) verovati ◊ uomu trăbe să krĭadă în śuava, nu sa puaće traĭi să nu sa krĭadă în ńimika — čovek treba da veruje u nešto, ne može se živeti a da se ni u šta ne veruje ◊ nu kređa pănă nu vĭeḑ ku uok tiĭ — nemoj verovati dok ne vidiš svojim očima [Por.]		[Vidi]
6113	kređință	credință	веровање	kređință (mn. kređinț) [akc. kređință] (i. ž.) — (rel.) verovanje ◊ a fuost kređința batrînă đimult kî ĭe pomîntu ļaspiđe — bilo je nekad staro verovanje da je zemlja ravna ploča ◊ kređință în dumńeḑîu gata s-a pĭerdut în lumĭe, akuma ĭe măĭ mare kređință în bań — verovanje u boga se gotovo izgubilo u narodu, sada je najveće verovanje u novac ♦ var. kreḑut, kređare, kreḑamînt [Por.] ∞ kređa		[Vidi]
6114	kređințuos	credincios	верник	kređințuos (kređințuasă) (mn. kređințuoș, kređințuasă) [akc. kređințuos] (prid.) — (rel.) vernik ◊ numa pi la ḑî marĭ sa aduna kređințuoșî pi la bisîarikă, da ș-atunśa măĭ mult babiļi veńa să ĭa moļidvă — samo se o praznicima skupaljahu vernici kod crkve, pa i tada više je baba dolazilo da uzmu svetu vodicu [Por.] ∞ kređa		[Vidi]
2857	krengarat	crengarat	разгранат	krengarat (krengarată) (mn. krengaraț, krengaraće) [akc. krengarat] (prid.) — (bot.) razgranat ◊ krengarat ĭe ļiemnu kare are krĭenź lunź, șî kroșńe đasă — razgranato je drvo koje ima duge grane i gustu krošnju ♦ krĭenguruos [Por.] ∞ krĭangă		[Vidi]
2856	krengarime	crengarie	грање	krengarime (mn. krengarimĭ) [akc. krengarime] (i. ž.) — (bot.) granje; gustiš ◊ duosu s-a umplut đi krengarime, nu sa măĭ strabaće ńima pănă la ogaș — šuma je puna granja, ne može se više niko probiti do potoka ♦ var. krengaramă, krengariș, krengariĭe [Por.] ∞ krĭangă		[Vidi]
2872	krieț	creţ	бора	krieț (mn. krĭețurĭ) [akc. krieț] (i. m.) — bora, nabor, obično na tkanini ◊ suknă ku krĭețurĭ đasă sa kĭemat „krețan” — suknja sa gustim naborima zvala se „krecan” ◊ dupa śe s-a pĭerdut krețańi, duamńiļi a skuos ńișći sukńe ku krĭețurĭ marĭ, kare s-a kĭemat „plisirke” — kada su se izgubili krecani, gospođe su uvele nekakve suknje sa velikim naborima, koje su se zvale „plisirke” [Por.]		[Vidi]
2863	kriśi	crici	поручити	kriśi (ĭuo kriśiesk, ĭel kriśiașće) [akc. kriśi] (gl.) — poručiti, poslati poruku ◊ nu ma duk la kasă, pănă nu-m kriśiașće muma kî puot sî ma duk — ne idem kući, dok mi majka ne poruči da mogu da idem ♦ sin. porînśi [Por.]		[Vidi]
4292	krîkńi	crâcni	писнути	krîkńi (ĭuo krîkńesk, ĭel krîkńașće) [akc. krîkńi] (gl. n.) — (o govoru) pisnuti, zucnuti ◊ kînd am fuost mik, n-am kućeḑat să krîkńesk đi muma, da akuma kopiĭi sa suĭe în vîru kapuluĭ la parinț — kad sam bio mali, nisam smeo da pisnem od majke, a sada se deca penju roditeljima na vrh glave ♦ var. kîrkńi [Por.] ∞ kîrk		[Vidi]
5451	krîmpoțî	crâmpoți	комадати	krîmpoțî (ĭuo krîmpoțăsk, ĭel krîmpoțașće) [akc. krîmpoțî] (gl. p.) — komadati, sitniti ◊ sa krîmpoțîașće śuava śe ĭe lung or mare, sa fak đin ĭel krîmpuće măĭ miś — komada se nešto što je dugačko ili veliko, prave se od njega manji komadi ♦ sin. kodri, marunțî [Por.] ∞ krîmput		[Vidi]
5454	krîmpoțît	crâmpoțit	искомадан	krîmpoțît (krîmpoțîtă) (mn. krîmpoțîț, krîmpoțîće) [akc. krîmpoțît] (prid.) — (zast.) iskomadan, raskomadan ◊ ažung guoșći, da śinsta nuĭe krîmpoțîtă — stižu gosti, a pečenje nije iskomadano ♦ var. krîmpoći [Por.] ∞ krîmput		[Vidi]
5250	krîmput	crâmpot	комад	krîmput (mn. krîmpuće) [akc. krîmput] (i. s.) — komad, odlomak ◊ drumu ĭe pļin đi krîmpuće đi stîklă spartă — put je pun komada razbijenog stakla ♦ var. krîmpot ♦ sin. parśel [Por.]		[Vidi]
2854	krîng	crâng	луг	krîng (mn. krîngurĭ) (i. s.) — (zast.) lug, šumica ◊ kuku zbuară đin krîng în krîng — kukavica leti iz luga u lug [Por.]		[Vidi]
3621	krîstaș	scârtaș	черенац	krîstaș [akc. krîstaș] (i. m.) ● v. skîrtaș [GPek]		[Vidi]
4911	krîu	crou	удубљење	krîu (mn. krîurĭ) [akc. krîu] (i. s.) — (o formi) udubljenje, plića rupa, jama; bara ◊ krîu ĭe o adînkatură în pomînt, în kare sa adună apa — krou je udubljenje u zemlji u kome se skuplja voda ◊ tuoț stramoșî miĭ avut krîu în barba, numa ĭuo nam — svi moji preci su imali rupicu u bradi, samo ja nemam ♦ (augm.) krovan ♦ (demin.) kroviț ♦ var. krou [Por.]		[Vidi]
4245	krĭakă	creacă	грана	krĭakă [akc. krĭakă] (i. ž.) ● v. krĭangă [Por.] ∞ krĭangă		[Vidi]
6054	krĭamińe	cremene	кремен	krĭamińe (mn.) [akc. krĭamińe] (i. ž.) — (min.) kremen ◊ ku krĭamińa, în kare a skîparat ku amnarĭu, stramuoșî nuoștri aprins fuoku — kremenom, o koji su kresali ocilom, naši preci su palili vatru ◊ krĭamińa, amnarĭu șî ĭaska a dus aĭ nuoștri aĭ batrîń într-un kĭes đi pĭaļe dupa brîu — kremen, ocilo i trud nosili su naši stari u jednoj kožnoj kesi za pojasom [Por.]		[Vidi]
2855	krĭangă	creangă	грана	krĭangă (mn. krĭenź) [akc. krĭangă] (i. ž.) — (bot.) grana ◊ krĭanga krĭașće đin tulpina ļiemnuluĭ — grana raste iz trupla drveta ◊ krĭangă uskată — suvarak, suva grana ◊ krĭangă supțîrĭe — tanka grana [Por.] ♦ dij. var. krĭakă (Šipikovo) [Tim.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5029	krĭasta kokuoșuluĭ	creasta-cocoșului	петлова креста	krĭasta kokuoșuluĭ [akc. krĭasta kokuoșuluĭ] (sint.) — (bot.) petlova kresta (Celosia cristata) ◊ krĭasta kokuoșuluĭ ĭe fluare đin građină, sa puńe kî ĭe frumuasă șă puaće să sa ușće đi ĭarnă — petlova kresta je baštensko cveće, sadi se jer je lepo i može da se suši za zimu ◊ ku krĭasta kokuoșuluĭ sa fak kiț đi fluor đi dus la morminț — od petlove kreste se prave kitice cveća za nošenje na grolje ♦ sin. ĭarbă krĭață [Por.] ∞ krĭastă		[Vidi]
5030	krĭastă	creastă	креста	krĭastă (mn. krĭașće) [akc. krĭastă] (i. ž.) — kresta a. kod živine ◊ krĭastă au oarăļi, măĭ mare ĭe la kokuoș, da o au șă gaińiļi, numa ĭe mult măĭ mikă — krestu ima živina, najveću ima petao, a imaju je i kokoške, samo puno manju b. na reljefu ◊ krĭasta pi pomînt ĭe un fĭeļ đi kuamă, ku vîru înkrestat — kresta na zemljištu je jedna vrsta grebena, sa krestastim vrhom [Por.]		[Vidi]
2622	krompirișće	crompiriște	кромпириште	krompirișće (mn. krompirișć) [akc. krompirișće] (i. ž.) — (tehn.) krompirište, mesto gde se krompir čuvao za zimu ◊ muoșu mĭeu a fakut krompirișća dupa koļibă, a ulmato puorśi ș-a mînkat krumpiĭi tuoț — moj čiča je napravio krompirište iza kolibe, nanjušile su ga svinje i pojele sav krompir [Por.] ∞ krumpĭel	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3685	krop	crop	кроп	krop (mn. kropurĭ) [akc. krop] (i. s.) — (zast.) krop, vrela voda ◊ krop ĭe vuorbă batrînă, așa s-a kĭemat apa fĭartă, ku kare s-a ļimpeḑît vasurļi or țuaļiļi — krop je stara reč, tako se zvala vrela voda kojom su se ispirali sudovi ili odeća [GPek] ♦ dij. var. klop (Češljeva Bara) [Bran.]		[Vidi]
3686	kropîĭa	cropia ?	испирати	kropîĭa (ĭuo kropîĭ, ĭel kropîĭe) [akc. kropîĭa] (gl. p. ref.) — (zast.) ispirati, kropiti ◊ sa kropîĭe vasurļi or țuaļiļi, fiva ku apă fĭartă, fiva ku apă rîaśe, totuna — ispiraju se sudovi ili odeća, bilo vrelom, bilo hladnom vodom, svejedno ♦ var. kropiĭa ◊ s-a dus la rîu să kropiĭaskă rufiļi — otišli su na reku da ispiraju rublje [GPek] ∞ krop		[Vidi]
5584	krovan	crovan	рупчага	krovan (mn. krovańe) [akc. krovan] (i. s.) — (augm.) (o reljefu) rupčaga, rupetina ◊ krovan ĭe gaură mare pi pomînt ka tolśerĭu, adînkatură, ama fara apă — rupčaga je velika rupa na tlu u obliku levka, udubljenje, ali obično bez vode ◊ krovan sa faśe la luok unđe sa skufundă pomîntu — rupčaga nastaje na mestu gde se sleže zemljište ♦ up. vîrkan [Por.] ∞ krîu		[Vidi]
5585	kroviț	croviț	рупица	kroviț (mn. kroviță) [akc. kroviț] (i. s.) — (demin.) rupica, malo udubljenje ◊ kroviț ĭe adînkatură mikă, ka tolśerĭu — krovic je malo udubljenje, levkastog oblika ◊ muĭarĭa kare are kroviț în obraz kînd sa rîđe, ĭe tare drăgastuasă — žena koja ima rupicu u obrazu kad se nasmeje, veoma je privlačna [Por.] ∞ krîu		[Vidi]
5425	krstavĭaće	castravete	краставац	krstavĭaće (mn. krstavĭec) [akc. krstavĭaće] (i. m.) — (bot.) krastavac (Cucumis sativus) ◊ krstavĭaćiļi ĭe bun krud, ama șî măĭ bun ĭe kînd akrĭașće în turșîĭe — krastavac je dobar sirov, ali je još bolji kad se ukiseli u turšiji ♦ var. krîstavĭaće, kîrstavĭaće [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5208	kruța	cruța	штедети	kruța (ĭuo kruț, ĭel kruță) [akc. kruța] (gl. p.) — (o jelu) štedeti, malo jesti; grickati ◊ nu ń-a dat parințî prĭamult să mînkăm, ń-a mînat la tuata mînkarĭa să kruțăm — nisu nam davali roditeji previše da jedemo, terali su nas kod svakog jela da štedimo ◊ ș-akuma aud pi mama kare đi vrĭamĭa prînḑuluĭ ńi vorbĭa „kruțaț, kopiĭ, kruțaț, kî ĭe fuamića mare” — i sada čujem babu koja nam je za vreme ručka govorila „štedite, deco, štedite, jer je glad velika” ♦ sin. pastra [Por.]		[Vidi]
5500	krud	crud	незрео	krud (krudă) (mn. kruḑ, kruđe) [akc. krud] (prid.) — 1. (o voću) nezreo; nedozreo ◊ đin puama krudă sa strapeđaḑă đințî — od nezrelog voća trnu zubi 2. (o ljudima) (fig.) nezrelo, nedoraslo ◊ tuot śe ĭe astîḑ ļegat đi Rumîń în Sîrbiĭe, tuot ĭe krud șî putrîd — sve što je danas u Srbiji vezano za Vlahe, sve je nedozrelo i trulo ◊ a furat o fată krudă, ńidokreskută, făra țiță șî făra minće — oženio je nezrelu devojku, bez sisa i bez pameti ♦ supr. kuopt [Por.]		[Vidi]
2621	krumpĭel	crumpănă	кромпир	krumpĭel (mn. krumpiĭ) [akc. krumpĭel] (i. m.) — (bot.) (nutr.) krompir ◊ krumpĭelu ĭe o bukată đi mînkare kare sa samînă în građină — krompir je jestiva biljka koja se seje u bašti ♦ var. krîmpĭel, mn. krîmpiĭ (Tanda) ♦ sin. bruobdă, mn. bruobđe, (Gornjane) [Por.] ♦ dij. var. krumpir, mn. krumpi (Samarinovac) [Kmp.] ♦ dij. var. krumpĭer, mn. krumpĭerĭ (Sige) [Hom.] (Rašanac) [Mlava] (Kobilje) ♦ dij. var. krompĭer, mn. krompĭerĭ (Rečica, Požarevac) [Stig] ♦ dij. var. krîmpĭel, mn. krîmpiĭ (Krivelj) ♦ dij. var. krumpĭel, mn. krumpĭerĭ (Brestovac) ♦ dij. var. krumpĭer, mn. krumpĭerĭ (Valakonje) ♦ dij. var. grămpĭer, mn. grămpĭerĭ (Dobro Polje)[Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3436	krunt	crunt	крвав	krunt (kruntă) (mn. krunț, krunće) (prid.) — (med.) krvav, koji ima vidljive tragove krvarenja ◊ a spart kapu, ș-a veńit la kasă tuot krunt — razbio je glavu, i došao kući sav krvav ♦ sin. sînźeruos [Por.] ∞ sînźe		[Vidi]
2355	kruoșnă	croșnă	крошња	kruoșnă (mn. kruoșńe) [akc. kruoșnă] (i. ž.) — 1. a. (bot.) krošnja, deo drveta sa granama ◊ kruoșnă lu ļiemn sînt krĭanźiļi luĭ — krošnju drveta čine njegove grane b. naramak, gomila granja ◊ kruoșnă ĭe gramadă đi krĭanźe, sprimită đi dus în șîaļe — krošnja je gomila granja, spremljena da se nosi na leđime ♦ var. kruoșńa 2. teret koji se u torbi nosi na leđima ◊ kînd puń trasta-n șîaļe șî ļieź obrăńiļi la pĭept, șî pļieś vrunđeva, makra ńimika să nu fiĭe-n trastă, sa ḑîśe kă mĭerź ku kruoșńa-n șîaļe — kad staviš torbu na leđa i vežeš uprte na grudima, makar ništa ne bilo u torbi, kaže se da ideš sa krošnjom na leđima [Por.]		[Vidi]
5432	kruśe	cruce	крст	kruśe (mn. kruś) [akc. kruśe] (i. ž.) — krst ◊ tuot muortu la morminț are kruśe — svaki pokojnik na groblju ima krst ◊ (u izr.) în kruś ș-în lat — unakrst i popreko [Por.]		[Vidi]
5431	kruśiș	cruciș	прекрштен	kruśiș [akc. kruśiș] (pril.) — prekršten, ukršten ◊ șađe kruśiș pi pomînt guol, a vaḑut đi la țîgań — sedi prekrštenih nogu na goloj zemlji, video to od Cigana ♦ var. înkruśiș [Por.] ∞ kruśe		[Vidi]
2894	krușăț	crușeţ	крупица	krușăț (mn. krușîță) [akc. krușăț] (i. s.) — krupica, krušac, veći komad kamene soli; grumen ◊ krușîță đi sare đi viće a kumparat în Kusĭak, sat lînga Praova la Dunîrĭe — krupice kamene soli za stoku kupovali su u Kusjaku, selu pored Prahova na Dunavu ◊ krușăță đi sare la Kusĭak a dus ńigustuori đin Rumîńiĭe — krupice soli u Kusjak donosili su trgovci iz Vlaške ◊ krupițăļi s-a pus în furś ku triĭ kuarńe șî s-a înțapat pin strungă — krupice su se stavljale u troroge raklje koje su se nabijale po toru ◊ luoko-la în strungă ku krupiță unđe uoiļi a ļins sare, s-a kĭemat sanuńe — to mesto u toru sa krupicama gde su ovce lizale so, zvalo se solilo ♦ up. sanuńe, raskuoļ [Por.]		[Vidi]
5028	kuada kaluluĭ	coada calului	раставић	kuada kaluluĭ [akc. kuada kaluluĭ] (sint.) — (bot.) rastavić (Equisetum) ◊ kuada kaluluĭ ĭe buĭađe kare samînă la kuada lu kal — rastavić je biljka koja liči na konjski rep ♦ sin. păru puorkuluĭ [Por.] ∞ kuadă		[Vidi]
2844	kuada vaśi	coada-vacii	дивизма	kuada vaśi [akc. kuada vaśi] (sint.) — (bot.) divizma (Verbascum phlomoides) ◊ kuada vaśi — kravlji rep ◊ kuada vaśi ĭe buĭađe înaltă, ku fluorĭ galbińe — divizma je visoka biljka, sa žutim cvetom ◊ ku kuada vaśi aĭ batrîń a prins pĭeșć đi pazńik, kînd ļ-a tîbuit pĭeșć măj mulț — sa divizmom su stari lovili ribu za slavu, kad im je trebala veća količina ribe ◊ kuada vaśi fara rîdaśiń a puso în vrun sak, șa batuto pista sako-la ku buata, măĭ la đal đi luoku ku pĭeșć mulț — divizmu bez korena stavljali su u džak, i motkom je mlatili preko tog džaka, uzvodno od mesta gde je bilo dosta ribe ◊ pĭeșći kare a-ngițît apa ku lapćiļi đi kuada vaśi, numa sa-ntuors pi șîaļe, ș-a mĭers pi rîu ka kînd sînt otraviț — ribe koje su se nagutale vode sa mlekom divizme, prevrtale su se na leđa, i plivale površinom reke kao da su otrovane ♦ up. vakă, pĭașće [Por.] ∞ kuadă		[Vidi]
2996	kuadă	coadă	реп	kuadă (mn. kuoḑ) [akc. kuadă] (i. ž.) — 1. (anat.) a. rep kod životonja ◊ žuavińiļi șî pîsărļi au kuadă, da uomu nu — životinje i ptice imaju rep, a čovek ne b. delovi ljudskog tela ◊ kuada uokĭuluĭ — krajičak oka 2. (kal.) svršetak vremenskog ciklusa ◊ kuada luńi, anuluĭ — kraj meseca, godine ◊ kuada prazńikuluĭ — paterice 3. (tehn.) deo predmeta ◊ kuada karuluĭ — srčanica ◊ kuada lu topuor, sakure — držalje sekirčeta, sekire ◊ kuada ćigăńi — drška tiganja 4. (bot.) imena raznih biljaka koja imaju repast oblik ◊ kuada vaśi — (dosl.) „kravlji rep”, divizma (Verbascum phlomoides) ◊ kuada kokuoșuluĭ — (dosl.) „petlov rep”, mirišljava pokosnica, zaliz (Polygonatum) ◊ kuada kaluluĭ — (dosl.) „konjski rep”, preslica (Equisetum) 5. (fig.) a. glasine ◊ s-a mutat, ama înga sa măĭ trag kuoḑ dupa ĭel, înga-l vorbĭașće lumĭa đi rău — iselio se, ali se još uvek vuku repovi za njim, još ga ogovaraju zli jezici b. poniznost ◊ baće đin kuadă — maše repom, umiljava se c. gordost; prepotencija ◊ prĭa mult a rîđikat kuada — previše je digao rep [Por.]		[Vidi]
6384	kuađiș	coadeș	репоња	kuađiș (mn.) (i. m.) — (aug.) (iron.) *reponja* ◊ kuađiș sa		[Vidi]
1550	kuaĭļi popi	coaiele-popii	клокочика	kuaĭļi popi [akc. kuaĭļi popi] (sint.) — (bot.) klokočika, klokoč (Staphylea pinnata) (dosl.) „popova muda” ◊ țîn minće kă mama a kuļes klopațîaļe, șî ļ-a uskat la suare, ama đi śe ĭ-a trîbuit, nu șću; đimult a fuost — pamtim da je baba brala klokočiku, i da je sušila na suncu, ali za šta joj je trebalo, ne znam, davno je bilo (Blizna) ◊ kînd kosîtuori a taĭat buĭađa-sta ku kuasă, sa-ș batut žuok kă a taĭat kuaĭļi la puopa — kad bi kosci posekli ovu travku, zbijali su šalu da su posekli popu muda (Tanda) ♦ sin. klopațîaļe — (dosl.) zvončići [Por.] ◊ muĭerļi a kuļeso, a uskato șî a duso la morminț, a dato đi pomană l-aĭ muorț — žene su je brale, sušile i nosile na groblje, gde su je namenjivale pokojnicima (Jasikovo) [GPek] ◊ șî la nuoĭ ĭe kunoskută buĭađa kuaĭļi popi, dă prîn ńivă — i kod nas je poznata travka klokočika, raste po njivi (Žitkovica) [Bran.] ♦ dij. var. koaĭļi popi (Samarinovac) [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2781	kuamă	coamă	грива	kuamă (mn. kuame) [akc. kuamă] (i. ž.) — 1. (anat.) griva, kosa na konjskom vratu ◊ kalu sari sî ma labiđe, da ĭuo-l prinsăĭ đi kuamă, șî rîmasăĭ în șauă — konj poskoči da me zbaci, a ja ga uhvatih za grivu, i ostadoh u sedlu 2. (geogr.) greben, hrbat, vrh; horizont ◊ ala a fuost pîržuol mare, a ĭeșît tumu la kuama Vizakuluĭ — to je bio veliki požar, izbio je čak na greben Vizaka 3. (tehn.) (zast.) sljeme kuće ◊ kînd sa gaćiașće kasa, pi kuama iĭ sa pun darurĭ — kada se kuća završi, na njeno sljeme kače se darovi 4. ostatak nepokošene trave ◊ a ramas o kuamă ńikosîtă întra kosîtuorĭ, ma duk s-o do kosîăsk — ostala je griva nepokošene trave između kosaca, idem da je pokosim ♦ var. koamă [Por.]		[Vidi]
6273	kuanđe	conci	конђа	kuanđe (mn. kuonđ) [akc. kuanđe] (i. ž.) — konđa ◊ kuanđa ĭe un śerk đi ćiĭ, kare a puartat muĭarĭa mîritată în vîru kapuluĭ supt kîrpă — konđa je obruč od lipovine, koji je nosila udata žena na temenu glave ispod marame [Por.]		[Vidi]
6030	kuardă	coardă	струна	kuardă1(mn. kuorḑ) [akc. kuardă] (i. ž.) — (muz.) struna, žica ◊ kuarda ĭe înpļećită đi žîță or đi ață tare supțîre — struna je upletena od jako taknih žica ili konaca ◊ lauta are patru kuorḑ, kuarda a măĭ gruasă kîntă gruos, da a supțîrĭe dă glasurĭ supțîrĭ — violina ima četiri žice, najdeblja svira duboko a tanka daje visoke tonove [Por.]		[Vidi]
6031	kuardă	coardă	основа ткања	kuardă2 (mn. kuorḑ) [akc. kuardă] (i. ž.) — (tehn.) osnova ◊ kuarda đi țasut la razbuoĭ sa urḑîașće pi gard đi parĭ ku aļergatuarĭa đi pi kare sa đizvîrḑăsk mosuarîļi pļińe đi tuors — osnova za tkanje na razboju snuje se na ogradi od kolja pomoću motovila sa kojeg se odmotavaju kalemovi puni pređe ◊ grosîmĭa șî lunźimĭa kuorḑî ĭasă đin lukru kare trăbe fi gaćit în razbuoĭ, ăće, đi o pătură kuardă sa lasă patru mĭetîrĭe șî žumataće — debljina i dužina osnove zavisi od posla koji treba da se odradi u razboju, za jednu ponjavu, na primer, osnova se pušta do četiri i po metara ◊ đimult lunźimĭa kuorḑî s-a sokoćit la rîșkituorĭ, da akuma la mĭetîrĭe — dužina osnove se nekad određivala prema motovilu, a sada na metar ◊ kuarda sa adună đi pi gard în bîrță, pazîndu-să să nu sa învîrḑaskă, șî sa puńe bășka pănă nu vińe vrĭamĭa șî sa pună pi sul ku învaļituarĭa — osnova se skida sa ograde u pletenice, vodeći računa da se ne umrsi, i skloni se u stranu dok ne dođe vreme da se snuje na vratilo preko snovaljke [Por.] razbuoĭ		[Vidi]
3991	kuarnă	coarnă	дрењина	kuarnă (mn. kuarńe) [akc. kuarnă] (i. ž.) — drenjina, plod drena ◊ kuarna ĭe puama kuornuluĭ — drenjina je plod drena ◊ đin kuarńe muĭeriļi fak dulśață — od drenjine žene prave slatko [Por.]∞ kuorn2		[Vidi]
3075	kuasă	coasă	коса	kuasă (mn. kuasă) [akc. kuasă] (i. ž.) — (tehn.) kosa, oruđe za košenje trave ◊ kuasa ĭe un kuțît lung, înkîrļombat la vîr, pus în dîržaļe đi ļemn, ku kare sa kosîașće ĭarba — kosa je dugačko povijeno sečivo, stavljeno na drveno držalje, kosište, kojim se kosi trava ◊ kuțîtu ĭe pînḑă supțîrĭe đi fĭer, pi gură batută ku śokanu șî askuțîtă ku kuća, să taĭe ĭarba măĭ ușuor — sečivo kose ima tanko čelično platno, čije je sečivo otkovano čekićem i naoštreno brusom, da lakše seče travu ◊ pi marźina đin lăturĭ kuțîtu lu kuasa ĭe întarit ku o vargă, fakută đin o dungă đi pînḑă, ku śokanu întuarsă-n sus — sa leđa kosa je ojačano rebrom, napravljenog od uskog dela platna koji je kovanjem okrenuto na gore ◊ kuasa la botur are kalkîń, ku un kîrļig întuors în vaļe — nasuprot vrhu kosa ima petu, sa jednim jezičkom okrenutim na dole ◊ ńișći kuasă, unđe sînt ļivĭeḑîļi grĭaļe, sînt întariće ku un kîrļig đi fĭer, kare înkostiîș ļagă brațarĭa șî pînḑa la kalkîń — neke kose, gde su livade teške, ojačane su metalnom šipkom koja popreko spaja grivnu i petu kose ◊ kuasa sa prinđe đi dîržală ku un ińel đi fĭer kare-l kĭamă brațare — kosa se za držalje pričvršćuje pomoću jednog metalnog prstena koji se zove grivna ◊ dîržaļa đi kuasă sa faśe đin ļiemn ușuor șî žîlau — kosište se pravi od lakog i žilavog drveta ◊ pi lînga žumataća kuoḑî, sa puńe un kîrļuomb đi ļiemn, pi kare kosîtorĭu-l țîńe ku mîna đirĭaptă kînd mînă otkuoșu, da ku stînga țîńe kuada dîržăļi apruape đi vîr — negde oko polovine kosišta stavlja se drvena ručka, koju kosac drži desnom rukom kada tera otkos, a levom rukom drži kosište blizu vrha [Por.] ∞ kosî		[Vidi]
4928	kuastă	coastă	ребро	kuastă1 (mn. kuașće) [akc. kuastă] (i. ž.) — (anat.) rebro ◊ uomu în pĭept are kuașće — čovek u grudima ima rebra ◊ kuașće fripće đi puork ĭe mînkarĭa tare dulśe — pečena svinjska rebra su veoma slatko jelo ◊ kuasta ĭe fakută đin uos — rebro je napravljeno od kosti ◊ a kaḑut đin ļemn ș-a frînt doa kuașće — pao je s drveta i polomio dva rebra [Por.]		[Vidi]
4929	kuastă	coastă	косина	kuastă2 (mn. kuașće) [akc. kuastă] (i. ž.) — (geogr.) kosina, padina; nagnuta strana brda ◊ kusta ĭe pođina alu kulmĭe — kosina je padina kose ◊ drumu đi kar într-o vrĭame mĭarźe pi kuastă, pĭeurmă ĭasă la kulme șă pi vîru kulmi țîńe pănă la baśiĭe la munće — kolski put jedno vreme ide kosinom, posle izlazi na kosu i grebenom kose vodi do bačije u planini ◊ (u izr.) đa kuasta — ukoso, kosinom ♦ sin. kostîș [Por.]		[Vidi]
3363	kuaśe	coace	пећи	kuaśe (ĭuo kuok, ĭel kuaśa) [akc. kuaśe] (gl. p. ref.) — peći, biti pod delovanjem visoke temperature 1. (nutr.) peći namirnice od testa ◊ śe guod sa plumađiașće, sa kuaśe pi fuok: în śirińe la kamin, or în rĭernă la șporĭet — sve što se mesi od testa, peče se na vatri: ili u crepulji na kaminu, ili u rerni šporeta ◊ măĭ dulśe ĭe pîńa śe sa kuaśe în śirińe supt țîăst — najslađiji je hleb koji se peče u crepulji ispod sača 2. (bot.) (o plodu) zreti, sazreti, dozreti ◊ anu a fuost bun, șî puamiļi s-a kuopt măĭ ćimpuriu — godina je bila dobra, i voće je ranije dozrelo ◊ pîkurarĭu n-așćetat pruńiļi sî sa kuakă bińe, numa ļ-a mînkat kruđe, șî l-a lovit pîșku — čobanin nije sačekao da šljive dobro sazru, nego ih je jeo nedozrele, pa ga je spopao proliv 3. (o suncu) žariti, jako grejati ◊ uamińi sapă în luok, da la amńaḑîț suariļi nu kî arđe, numa kuaśe đi kriĭri țî s-a topĭesk în kap — ljudi kopaju u njivi, a u podne sunce ne da greje, nego peče da ti se mozak topi u glavi 4. (psih.) goreti od želje, tuge, bola ◊ s-a koaśe viĭe đi žăļ dupa kopilu śi ĭ-a perit đi kurînd — živa gori od tuge za sinom koji joj je skoro poginuo [Por.]		[Vidi]
4357	kuțît	cuțât	нож	kuțît (mn. kuțîće) [akc. kuțît] (i. m.) — nož ◊ kuțîtu ĭe alat đi taĭat tuot fiĭe śe guod va fi — nož je alat za sečenje svega šta god bilo ◊ ĭ-a-nțapat kuțîtu-n pĭept, șî luĭ ĭuta ĭ-a ĭeșît sufļitu — zario mu je nož u grudi, i on je brzo izdahnuo ◊ askuțît ka kuțîtu — oštar kao nož ♦ sin. bîrśag, kustură [Por.]		[Vidi]
4466	kuțîtuaĭe	cuțitoae	макља	kuțîtuaĭe (mn. kuțîtuoĭ) [akc. kuțîtuaĭe] (i. s.) — (tehn.) maklja ◊ în sat n-a fuost kasă fara sakure, kisărĭ șî kuțîtuaĭe — u selu nije bilo kuće bez sekire, tesle i maklje ♦ sin. mezdrĭală (Rudna Glava) [Por.] ∞ kuțît		[Vidi]
1964	kuće	cute	брус	kuće (mn. kuț) [akc. kuće] (i. ž.) — brus, kamen za oštrenje kose, noževa i sl. ◊ kuća đ-askuțît kuasa a ĭeșît înkuaśa, am kumparato pin dugîăĭ, đimult s-a askuțît kuasa ku o pĭatră kare a kĭemato „glađe” — brus za opštrenje kose pojavio se ovamo, kupovali smo ga po prodavnicama, nekada se kosa oštrila jednim kamenom koji se zvao „glađe” ♦ sin. glađe [Por.]		[Vidi]
6472	kućeḑa	cuteza	smeti	kućeḑa (ĭuo kućeḑ, ĭel kućaḑă) (gl.) — *smeti, drznuti se* ◊		[Vidi]
3310	kućińel	cătinel	тихо	kućińel [akc. kućińel] (pril.) — tiho, sporo, polako ◊ vorbăsk măĭ kućińel ku ĭeal, kă auđe bińe — govorim tiše sa njim, jer čuje dobro ♦ var. kućuńel (Žitkovica, Dvorište) [Bran.] ♦ up. înkućinat (Vrbica) [Pom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3194	kufuri	cufuri	сраћкати	kufuri (ĭuo kufurĭesk, ĭel kufurĭașće) [akc. kufuri] (gl. p. ref.) — 1. (med.) sraćkati, imati sraćkavicu, proliv; seruckati ◊ dupa așa mînkare guală, lukratuori numa sa va kufuri, alta ńimika nu puot lukra — posle takve slabe hrane, radnici će samo sraćkati, drugo ništa ne mogu raditi ◊ uoĭļi sînt bolnave, đi ĭerĭ numa sa kufurĭesk — ovce su bolesne, od juče samo seruckaju 2. (fig.) površno, ofrlje raditi, brljaviti; mrljati ◊ niśkînd n-o s-învĭață să skriĭe, numa điźaba kufurĭașće arćiĭa — nikad neće naučiti da piše, samo badava mrljavi hartiju [Por.]		[Vidi]
3193	kufurĭală	cufureală	сраћкавица	kufurĭală (mn. kufurĭelurĭ) [akc. kufurĭală] (i. ž.) — 1. (med.) sraćkavica, proliv ◊ dupa durĭarĭe la burtă, s-a pus șî o kufurĭală ku tuot pi ĭel — posle bolova u stomaku, spopala ga je i teška sraćkavica ♦ sin. pîșku, kîkalarĭe 2. (fig.) (o radu) brljotina, sranje, zamazotina ◊ avut bun lukru, ama ĭel numa a fakut ńiskaĭ kufurĭelurĭ, șî la urmă la do dudait — imao je dobar posao, ali je on pravio samo neka sranja, pa su ga na kraju oterali ♦ var. kufuritură ♦ sin. pîșku, pîșka, kîkalare [Por.] ∞ kufuri		[Vidi]
2962	kuĭb	cuib	гнездо	kuĭb (mn. kuĭburĭ) [akc. kuĭb] (i. s.) — (ornit.) gnezdo ◊ kuĭbu ĭe kasa păsîrilor — gnezdo je ptičja kuća ◊ tuata pasîrĭa faśe kuĭb đi trĭaba iĭ, uńiļi pi krĭeînź, alćiļi pin butuorś, a triļa pin mușuruaĭe pi ļivĭeḑ, a patruļa pin kuoś pi kîrșuaće — svaka ptica pravi gnezdi na svoj način, jedne na granama, druge u šupljikama, treće u busenima po livadama, četvrte po rupama u krševima ◊ stîrku sa kuĭbarĭaḑă în vîru kuoșuluĭ, da rîndurika supt streșînă — roda se gnezdi na vrhu dimnjaka, a lastavica pod nadstrešnicom ◊ păsîrļi uauă-n kuĭb, ļi klośesk vro vrĭame, șî la urmă skuot puĭi — ptice u gnezdu nose jaja, legu ih neko vreme, a na kraju se iz njih izlegu pilići ◊ kuĭbu gaińilor — kokošje gnezdo ◊ kuĭb ibomńiśiesk — ljubavno gnezdo ♦ up. uou, pasîrĭe, gaină, uoră [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2961	kuĭbar	cuibar	полог	kuĭbar (mn. kuĭbare) [akc. kuĭbar] (i. s.) — (ornit.) polog, jaje koje se ostavlja u gnezdu ◊ kuĭbar ĭe uou kare sa lasă în kuĭb, đi sî gaina outuare fakă învățu sî uave întođeuna-n loko-la — polog je jaje koje se ostavlja u gnezdu, da bi koka nosilja navikla da nosi jaja uvek na tom mestu ♦ up. uou [Por.] ∞ kuĭb		[Vidi]
2963	kuĭbari	cuibări	гнездити	kuĭbari (ĭuo ma kuĭbarĭesk, ĭel sa kuĭbarĭașće) [akc. kuĭbari] (gl. p. ref.) — (ornit.) gnezditi se, izrađivati gnezdo, smestiti se u gnezdo ◊ păsîrļi sa kuĭbarĭesk primovara — ptice se gnezde u proleće ◊ golîmbi sa kuĭbarĭesk în butuarkă — golubovi se gnezde u duplji ◊ kînd sa kuĭbarĭaḑă, păsîrļi lukră înparekĭaće — kada se gnezde, ptice rade upareno ◊ (u izr.) kuĭbari gaina outuare — nasaditi kvočku nosilju [Por.] ∞ kuĭb		[Vidi]
3893	kuĭbiț	cuibiţ	гнездашце	kuĭbiț (mn. kuĭbiță) [akc. kuĭbiț] (i. s.) — (demin.) gnezdašce, malo gnezdo ◊ a fakut pîsarika un kuĭbiț supt streșînă la kasa batrînă — napravila ptičica gnezdašce pod nadstrešnicom stare kuće ♦ var. kuĭbișuor, kuĭbuļeț ♦ supr. kuĭbuoń [Por.] ∞ kuĭb		[Vidi]
153	kuĭerĭ	cuier	чивилук	kuĭerĭ (mn. kuĭerĭe) [akc. kuĭerĭ] (i. s.) — čiviluk [Kmp.]		[Vidi]
3862	kuk	cuc	кукавица	kuk (mn. kuś) (i. m.) — (ornit.) kukavica (Cuculus canorus) ◊ kuku vińe primovara, șî kînd ĭel înśape să kînće, ĭarna ĭe gata — kukavica dolazi u proleće, i kada ona počne da peva, zima je gotova ◊ kuku ĭe pasîrĭe spurkată — kukavica je nečista ptica ◊ kuku spurkă uomu kare ĭe ku ińima guală kînd ăl auđe măĭ întîń — kukavica opogani čoveka koji ima prazan stomak kad je čuje prvi put ◊ uomu pi kare la spurkat kuku, pista tuot anu are să fiĭe sumnoruos, șî are numa să kukîĭe — čovek koga opogani kukavica, preko cele godine ima da bude sanjiv, i ima samo da kunja ◊ kuku spurkă șî vićiļi, kînd sa kîntă đimińața apruape đi strungă, pănă vićiļi flomînđe așćată să fiĭe slubaḑîće la pașuńe — kukavica opoganjuje i stoku, kad zapeva ujutru u blizini tora, dok gladna stoka čeka da bude puštena na pašu ◊ vićiļi đi spurkatu kukuluĭ sa đispurkă la Sînźuorḑ, kînd la mulsuarĭa đin tîń ļi sa faśe „kuku-raskuku”— stoka se od kukavičje pogani očisti na Đurđevdan, kad joj se prilkom prve muže obaje „kuku-raskuku” [Por.]		[Vidi]
4226	kukă	cucă	кука	kukă (mn. kuś) [akc. kukă] (i. ž.) — 1. kuka, okačaljka ◊ kuka ĭe tuot śi ĭe fakut ka gĭara, șî sa puaće atîrna fiĭe śe î-ńa — kuka je sve što ima oblik kandže, i može se okačiti bilo šta o nju ◊ a batut în parĭaćiļi muori doă kuś đi kuorn uskat — zakucao u vodeninični zid dve kuke od suvoga drena ♦ up. kokiĭe, kokăĭe ♦ (demin.) kukiță [Por.] 2. ljuljaška (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
4230	kukiță	ţiţeică	љуљашка	kukiță (mn. kukiț) [akc. kukiță] (i. ž.) — ljuljaška ◊ kukița a fuost un fĭeļ đi žukariĭe, đi kopiĭ da șă đi baĭeț ku fĭaće marĭ — ljuljaška je bila vrsta zabave za decu, ali i za mladiće i devojke ◊ sa puvestîașće kă vrodată a fuost o ḑî adînsă în kapu primovĭeri, kînd s-a fakut kukița șî s-a ļiganat ćińerișu kî ĭe bun đi birekĭet — priča se da je nekad bio poseban dan na početku proleća, kad se pravila ljuljaška i ljuljala se omladina za dobar rod u polju [Por.] ♦ var. kukă (Jasikovo) [GPek] ♦ sin. țițăĭkă, dădăuș (Šipikovo) [Tim.] ∞ kukă		[Vidi]
6198	kukumau	guguștiuc	гугутка	kukumau (mn. kukumăĭ) [akc. kukumau] (i. m.) — (ornit.) gugutka (Streptopelia decaocto) ◊ kînd kukumau kîntă apruape đi kasă, kobĭașće la pustînataća kășî — kad gugutka peva u blizini kuće, sluti pustoš u toj kući [Por.]		[Vidi]
3830	kukumĭelk	cucumelcĭ	пуж	kukumĭelk (mn. kukumĭelś) [akc. kukumĭelk] (i. m.) — (zool.) puž (Gastropoda) ◊ kukumĭelśi ĭasă dupa pluaĭe — puževi izlaze posle kiše [Por.] ∞ mĭelk	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3988	kukuoĭ	cucui	чворуга	kukuoĭ (mn. kukuaĭe) [akc. kukuoĭ] (i. s.) — (med.) čvoruga, čvrga ◊ a kaḑut, a dat ku kapu în pĭatră șî-n frunće ĭ-a ĭeșît un kukuoĭ ka uou — pao je, glavom je udario u kamen, i na čelu mu je iskočila čvoruga ko jaje ◊ la kuot are un kukuoĭ mik înga đi la nașćire — na laktu ima malu čvrgu još od rođenja ♦ up. gogoașă [Por.]		[Vidi]
5018	kukuriga	cucuriga	кукурикати	kukuriga (ĭuo kukurig, ĭel kukurigîĭe) [akc. kukuriga] (gl.) — (onom.) kukurikati ◊ kînd kukurigîĭe kokuoșu pi gard, da nuĭe amńaḑîțu, faśe aratarĭe kă vińe vrun uom ńikunoskut în gostîĭe — kad petao kukuriče na ogradi, a nije podne, predskazuje da će doći neki nepoznat čovek u goste [Por.] ∞ kukurigu		[Vidi]
5017	kukurigu	cucurigu	кукурику	kukurigu [akc. kukurigu] (uzv.) — (onom.) kukuriku, oglašavanje petla ◊ în tota ḑîua pi lînga amńaḑîț, kokuoșu nuostru sa suĭe pi gard, baće đin ăripĭ đi doa-triĭ uorĭ șă kîntă „kukurigu! kukurigu!” — svakog dana u podne, naš petao se penje na ogradu, lupne dva-tri puta krilima i zhapeva „kukuriku! kukuriku!” ♦ var. kutkurigu ♦ up. kutkudĭeț [Por.] ∞ kokuoș		[Vidi]
3135	kukuruḑ	cucuruz	кукуруз	kukuruḑ (mn. kukuruḑă) [akc. kukuruḑ] (i. m.) — (bot.) kukuruz ◊ înainća đi kukuruḑ, la nuoĭ s-a pus miĭu — pre kukuruza kod nas se gajio proso ◊ kînd krĭașće, kukuruḑu măĭ întîń slubuađe papușă, đin kare krĭașće druga — kad izraste, kukuruz najpre pušta lutkicu, iz iz koje se razvije klip ◊ kukuruḑ optak, kukuruḑ ku uopt rîndurĭ đi buobe — kukuruz osmak, kukuruz sa osam redova zrna ♦ dij. sin. porumb [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5349	kulka	culca	лећи	kulka (ĭuo kulk, ĭel kulkă) [akc. kulka] (gl. p. ref.) — leći, poleći; položiti ◊ tuoț s-a kulkat pi rugožînă, kă pat n-a fuost — svi su legli na rogozinu, jer kreveta nije bilo ◊ l-a kulkat mum-sa-n ljagîn — položila ga je mati u kolevku [Por.]		[Vidi]
6036	kulkare	culcare	спавање	kulkare (mn. kulkărĭ) [akc. kulkare] (i. ž.) — spavanje, leganje ◊ a ńigurat đimult, vrĭamĭa ĭe đi kulkare, trăbe să ńi kulkăm kă mîńe ńi skulăm đinuapće — smrklo se odavno, vreme je za leganje, treba da legnemo jer sutra ustajemo rano ♦ sin. durmire [Por.] ∞ kulka		[Vidi]
5350	kulkat	culcat	положен	kulkat (kulkată) (mn. kulkaț, kulkaće) [akc. kulkat] (prid.) — položen, koji leži ◊ kulkat ĭe śuava śe stă înćins pi pat or pi pomînt — položeno je nešto stoji ležeći u krevetu ili na zemlji ♦ sin. trînćit [Por.] ∞ kulka		[Vidi]
30	kulkumĭek	melc	пуж	kulkumĭek (mn. kulkumĭeś) [akc. kulkumĭek] (i. m.) — (zool.) puž ◊ kulkumĭek fîră kasă — puž golać (Osnić) [Crn.] ∞ mĭelk		[Vidi]
5351	kulkuș	culcuș	легало	kulkuș (mn. kulkușă) [akc. kulkuș] (i. s.) — legalo, brlog; spavalište ◊ kulkuș ĭe luok unđe sa kulkă žuavinjilji, da sa puaće ḑîśa șî đi uom — legalo je mesto gde spavaju životinje, ali se može reći i za čoveka ◊ l-a prins la kulkuș — uhvatili ga na legalu [Por.] ∞ kulka		[Vidi]
2183	kulmău	hamei	хмељ	kulmău (mn. kulmăurĭ) [akc. kulmău] (i. s.) — (bot.) (nutr.) hmelj (Humulus lupulus) ◊ đin kulmău babiļi a fakut olațăl — od hmelja su babe pravile kvasac [Por.]		[Vidi]
4233	Kulmeźiĭ	Culmegii	Кулма каџије	Kulmeźiĭ [akc. Kulmeźiĭ] (i. ž.) — (top.) Kulmedžije, Kulma kadžije, Kaldžijina kosa ◊ Kulmeźiĭa ĭe o kulmĭe în Munțîļi măĭdanuluĭ, întra Prerast șă rudńiku đ-akuma — Kulmeždija je kosa u Majdanpečkim planinama između Prerasta i sadašnjeg rudnika [Buf.] ∞ kulmĭe		[Vidi]
4221	kulmĭe	culme	коса	kulmĭe (mn. kulmĭ) [akc. kulmĭe] (i. ž.) — (geogr.) kosa, povijarac ◊ kulmĭa ĭe koamă lungă pi śuakă, pi kare ĭastă drum đi kar, șî unđe lumĭa are kîăș șî moșîĭe lukratoare — kosa je dugačak povijarac na brdu, po kome vodi kolski put, i gde ljudi imaju kuće i obradivo zemljište ♦ (demin.) kulmiță ♦ up. krak, kuamă [Por.]		[Vidi]
2010	kuļeșărĭ	coleșer	качамало	kuļeșărĭ (mn. kuļeșăre) [akc. kuļeșărĭ] (i. s.) — kačamalo, kačamilka, drveni štap kojim se meša kačamak ◊ kuļeșîărĭu đi oparće are un kîrļig mik, adîns lasat đin krĭangă kînd sa faśe, ku kare sa atîrnă feruaĭka kînd sa dubuare đi pi ḑaļe — kačamalo ima sa strane malu kuku od grane, namerno ostavljene kada se pravi, kojom se kači kotao kada se skida sa veriga ♦ var. kuļeșîărĭ ♦ var. koļieșărĭ (Tanda) [Por.] ∞ koļașă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2444	kum	cum	како	kum (pril.) — kako ◊ nu șću kum — ne znam kako ◊ kum va fi, va fi — kako bude, biće ◊ lasă sî fiĭe kum ḑîśe ĭel — pusti nek bude kako kaže on ◊ nu faśa așa kum nu faśe ńima — ni čini tako kako niko ne čini [Por.]		[Vidi]
2908	kumguod	oricum	какогод	kumguod [akc. kumguod] (pril.) — kakogod, bilo kako ◊ kumguod daĭ să faś, luĭ nuĭe pi vuoĭe — kakogod da uradiš, njemu nije po volji ♦ sin. fiĭekum [Por.] ∞ guod		[Vidi]
3974	kuminće	cuminte	миран	kuminće (kuminće) (mn. kuminț, kuminće) [akc. kuminće] (prid.) — miran, pristojan; razuman ◊ l-a învațat parințî la șkuală să fiĭe kuminće, șî s-askulće daskîlu — učili ga roditelji da u školi bude miran, i da sluša učitelja ◊ kînd tuń în kasa domńiluor, fi kuminće — kad uđeš u gospodsku kuću, budi pristojan ◊ kopil kuminće șî-nțaļes — razumno i bistro dete ♦ sin. mĭarńik ♦ / < ku + minće — „sa razumom” [Por.] ∞ minće		[Vidi]
6461	kumînd	comând	даћа	kumînd (mn. kumîndurĭ) (i. s.) — (rel.) daća, pomana ◊ kumînd ĭe pomana d-aĭ viĭ — kumnd je daća za žive [Bran.][Zvizd] ∞ pomană		[Vidi]
3164	kumnat	cumnat	шурак	kumnat (mn. kumnaț) [akc. kumnat] (i. m.) — šurak ◊ kumnat ĭe fraćiļi alu muĭarĭa mĭa — šurak je brat moje žene ♦ kumnat đi mînă — dever na svadbi ♦ up. kumnată [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
3165	kumnată	cumnată	свастика	kumnată (mn. kumnaće) [akc. kumnată] (i. ž.) — 1. svastika ♦ kumnată ĭe suora alu muĭeri-mĭa — svastika je sestra moje žene 2. šurnjaja ◊ kumnată ĭe muĭarĭa alu kumnatî-mĭu — šurnjaja je žena moga šuraka 3. jetrva ◊ muĭeriļi lu duoĭ fraț sînt kumnaće una la alta — žene dvojice braće su jedna drugoj jetrve [Por.] ♦ dij. sin. ļeĭkă (Slatina, Bor) [Crn.] ♦ up. kumnat [Por.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5859	kumpara	cumpăra	купити	kumpara (ĭuo kumpîr, ĭel kumpîră) [akc. kumpara] (gl. p. ref.) — kupiti, kupovati ◊ sa kumpîră șî sa vinđe în ńigostoriĭe — kupuje se i prodaje u trgovini ◊ parințî ń-a kumparat bobuanță numa pi la bîlśurĭ — roditelji su nam kupovali bombone samo na vašarima ♦ sup. vinđa [Por.]		[Vidi]
5860	kumparat	cumpărat	куповина	kumparat1 (mn. kumparaturĭ) [akc. kumparat] (i. s.) — kupovina ◊ s-a dus amînduauă în kumparat, șî nu-s tuata ḑîua — otišle su obe u kupovinu, i nema ih ceo dan [Por.] ∞ kumpara		[Vidi]
5861	kumparat	cumpărat	купљен	kumparat2 (kumparată) (mn. kumparaț, kumparaće) [akc. kumparat] (prid.) — kupljen ◊ în koļibiļi batrîńe rar s-a putut gasî śeva kumparat, tuot a fuost fakut đi mîna luor — u starim kućama retko se moglo naći nešto kupljeno, sve je bilo urađeno njihovom rukom [Por.] ∞ kumpara		[Vidi]
2686	kumva	cumva	некако	kumva [akc. kumva] (pril.) — nekako ◊ uĭtî-će kumva să-ĭ ažuț — gledaj da mu nekako pomogneš ◊ đa-nkuaśa, đa-nkoluo, ș-abĭa kumva do skapaĭ đi ĭel — đa ovamo, đa onamo, i jedva nekako utekoh od njega [Por.] ∞ kum		[Vidi]
6322	kundak	pat	кундак	kundak (mn. kundaś) [akc. kundak] (i. m.) — (tehn.) kundak ◊ kundaku ĭe parća pușći kare ĭe fakut đi ļiemn, șî ĭel sa raḑîmă đi umîr kînd sa nișańașće șî sa pokńașće — kundak je deo puške izrađen od drveta, i on se naslanja na rame kad se nišani i puca ◊ ku kundaku žîndari a batut lumĭa đi fiĭe śe — kundakom su žandari tukli ljude za bilo šta [Por.]		[Vidi]
3984	kunoskut	cunoscut	познат	kunoskut1 (kunoskută) (mn. kunoskuț, kunoskuće) [akc. kunoskut] (prid.) — poznat, ugledan ◊ înainća đi rat, iĭ a fuost găzdoćiń, kunoskuț în tuota Porĭeśa — pre rata oni su bili bogataši, poznati u celom Poreču ◊ kînd s-a-ntuors đin rat, nu l-a kunoskut ńiś kîńi, ńiś kopiĭi — kad se vratio iz rata, nisu ga prepoznali ni psi, ni deca [Por.] ∞ kunoșća		[Vidi]
3986	kunoskut	cunoscut	познаник	kunoskut2 (mn. kunoskuț) [akc. kunoskut] (i. m.) — poznanik, znanac ◊ nu sînćem ńiś un ńam, numa ńis kunoskuț đi la lukru — nismo nikakav rod, samo smo poznanici s posla ◊ așćată să-ĭ vină vrun kunoskut — čeka da mu dođe neki poznanik [Por.] ∞ kunoșća		[Vidi]
3983	kunoșća	cunoaște	познавати	kunoșća (ĭuo kunuosk, ĭel kunoașće) [akc. kunoșća] (gl. p. ref.) — poznavati; upoznati ◊ a vrut sî sa kunuaskă ku mińe, ama miĭe baĭatu nu mi sa-mparut — hteo je da se upozna samnom, ali se meni momak nije dopao ◊ ńi kunoșćem înga đi miś — poznajemo se još od malena ◊ dakă nu sa kunuosk akuma, sa va kunoșća vrodată sigurat — ako se ne znaju sada, jednom će se upoznati sigurno [Por.]		[Vidi]
3987	kunoșćință	cunoștinţă	познаница	kunoșćință (mn. kunoșćință) [akc. kunoșćință] (i. ž.) — poznanice, prijateljice ◊ muoșu s-a labdat kă în ćińerĭață avut în tuot satu kîć-o kunoșćință — čiča se hvalio da je kao mlad imao u svakom selu po jednu poznanicu ◊ ĭa ĭe kunoșćința a luĭ đi kurînd — ona je njegova poznanica odnedavno [Por.] ∞ kunoșća		[Vidi]
3985	kunuașćire	cunoaștere	познанство	kunuașćire (mn. kunuașćirĭ) [akc. kunuașćire] (i. ž.) — poznanstvo ◊ minće đi rupe kă are kunuașćire ku mulț în oraș, akolo no-l șćiĭe ńima — laže pa cepa da ima mnoga poznanstva u gradu, tamo ga ne zna niko ◊ kunuașćire đin vuoĭskă a trekut în prećeńiĭe — poznanstvo iz vojske, prešlo je u prijateljstvo [Por.] ∞ kunoșća		[Vidi]
5572	kununa	cununa	венчати	kununa (ĭuo kunun, ĭel kunună) [akc. kununa] (gl. p. ref.) — *venčati, venčavati*		[Vidi]
5573	kununat	cununat	венчан	kununat (kununată) (mn. kununaț, kununaće) [akc. kununat] (prid.)		[Vidi]
5571	kunună	cunună	венац	kunună (mn. kunuńe) (i. ž.) — 1. venac, niska ◊ kununa ĭe înpļećitură đin śuava, fakută ka śerku — venac je pletenica od nečega u obliku kruga ◊ kunună đi usturuoĭ or đi śapă, atîrnată supt strĭeșînă sî sa ușće — venac belog ili crnog luka, okačen ispod streje da se suši ◊ kununa fĭaćilor, împļećită đin fluorĭ kuļasă la Sîmḑîĭana — devojački venac, ispleten od cveća uzbranog na Ivanjdan 2. kruna ◊ kînd lumĭa sa kunună în bisîarikă, puopa ļi puńe kunună đi fĭer în kap, kare ļikură ka kînd ĭe đi aur — kad se ljudi venčavaju u crkvi, pop im stavlja metalnu krunu na glavu, koja sija kao da je od zlata [Por.]		[Vidi]
5574	kunuńiĭe	cununie	венчање	kunuńiĭe (mn. kunuńiĭ) [akc. kunuńiĭe] (i. ž.) — *venčanje*		[Vidi]
2599	kuń	cui	клин	kuń (mn. kuńe) (i. s.) — (tehn.) klin ◊ kuń ĭe o bukată lungă đi ļiemn, la vîr askuțîtă, la botur tîmpită, or are krļig — klin je duguljast drveni predmert, zašiljen na vrhu, a na debljem kraju je zatupast, ili ima kuku ◊ kuń đi ļiemn — drveni klin ◊ kuń đi fĭer — gvozdeni klin ◊ kuń đi ļiemn la rumîń-aĭ batrĭń avut lukru la mulće luokurĭ, măĭ mult đi-nkeĭat, đi-nțîpeńit, șî đi atîrnat — drveni klin se kod starih Vlaha koristio za mnoge stvari, najviše za spajanje, za učvršćivanje, ili za kačenje ◊ kuńu đi ļiemn a ļegat źugu đi tînžală, mulće kuńe a fuost batuće pin parĭeț, pi ĭaļe s-atîrnat țuaļiļi, trășćiļi, kutarițîļi — drvenim klinom spajao se jaram sa potegljicom, mnogo klinova je bilo zabijeno po zhidovima, na njih se kačilo odelo, torbe, korpe ◊ pi kuń la kamin s-a uskat karńa, kîći vrun kuń s-a gasît la plug, la kar, la skamn, la razbuoĭ, da șî koļiba sa înkis ku kuńu — o klinu na kaminu sušilo se meso, po neki klin se nalazio na plugu, na kolima, na šamlici, na razboju, a i koliba se zatvarala klinom ◊ (fig.) kuń đi ćiĭ — vrbov klin ◊ (nutr.) ḑamă đi kuńe — klin čorba ◊ (fig.) kasa-nkuńată — zatvorena, napuštena kuća ♦ var. kuĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2406	kuodru	codru	комад	kuodru (mn. kuodri) [akc. kuodru] (i. m.) — 1. komad, deo nečega ◊ kuodru đi pîńe — komad hleba 2. (zast.) šuma ◊ vorba „kuodru” s-a pĭerdut đin ļimbă, a ramas numa pin kînćiśe batrîńe; a skimbato vuorba „padure”, fînka aļa duauă vuorbe tot una a-nsamnat: padure — reč „kodru” se igubila iz jezika, ostala je samo u starim pesmama; zamenila je reč „padure”, budući da su obe reči isto označavale: šumu ♦ sin. padure [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2865	kuoĭ	coi	мудо	kuoĭ (mn. kuaĭe) [akc. kuoĭ] (i. s.) — (anat.) mudo, testis ◊ kînd sa skopĭașće puorku, iĭ s-a skuot kuaiļi — kad se štroji vepar, vade mu se muda ◊ e, ma duare-n kuaĭe đi nakazu luĭ — e, zaboleše me muda za njegov problem [Por.]		[Vidi]
4975	kuokă	cocă	рупа	kuokă (mn. kuoś) [akc. kuokă] (i. ž.) — rupa ◊ kuokă ĭe gaură skundă în parĭaćiļi kaminuluĭ, în kare s-a țînut lomańiļi đi mîraśit pi lînga fuok — koka je plitka rupa u zidu kamina, u kojoj su se držale stvari za poslove oko vatre ◊ kuoka ĭe gaură în pomînt kare sapă vulpĭa șî vĭeḑuru — koka je rupa u zemlji koju kopaju lisica i jazavac ♦ var. kokă ♦ sin. gaură [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5830	kuolț	colț	угао	kuolț1 (mn. kuolțurĭ) [akc. kuolț] (i. s.) — ugao ◊ s-a pitulat dupa kuolțu koļibi — sakrio se iza ugla kolibe ◊ în triĭ kuolțurĭ — trouglast [Por.]		[Vidi]
5831	kuolț	colț	клица	kuolț2 (mn. kuolțurĭ) [akc. kuolț] (i. s.) — (bot.) klica ◊ grîu a slubaḑît kuolțurĭ la vrĭame — žito je pustilo klice na vreme [Por.]		[Vidi]
2955	kuopil	copil	копиле	kuopil (mn. kuopiļ) [akc. kuopil] (i. m.) — kopile, vanbračno dete ◊ a fakut un kopil đi kuopil, n-a fuost kununată — rodila je jedno dete kopile, nije bila venčana ◊ (folk.) kopil đin fluorĭ — (dosl.) dete iz cveća; kopile ♦ var. kopiļak [Por.] ∞ kopil		[Vidi]
3365	kuopt	copt	печен	kuopt (kuaptă) (mn. kuopț, kuapće) [akc. kuopt] (prid.) — pečen 1. (nutr.) (o jelu od testa) ispečen ◊ pîńa ĭe kuaptă, prînḑu ĭe gata — hleb je ispečen, ručak je gotov 2. (bot.) (o plodu) zreo, sazreo ◊ pruńiļi sînt kuapće, trăbă să ļi baćem șî să ļi adunăm sî friźem rakiu — šljive su zrele, treba da ih otresemo i sakupimo, da ispečemo rakiju 3. (fig.) (o naravi) razdražen, nervozan, netrpeljiv, preosetljiv ◊ ka o bubă kuaptă ĭe, nu kućeḑ să-l dîrășć, or să-ĭ ḑîś śuava, uodma săre la sfadă or la bataĭe — ko gnojna bubuljica je, ne smeš da ga diraš, ili da mu kažeš nešto, odmah skače da se svađa ili da se bije ◊ ńidokuopt — nedopečen, nedozreo ♦ supr. krud [Por.] ∞ kuaśe		[Vidi]
3990	kuorn	corn	дрен	kuorn2 (mn. kuarńe) [akc. kuorn] (i. s.) — (bot.) dren (Cornus mas) ◊ kuorn ĭe ļemn mik, žîlau, nodoruos șî tare — dren je malo, žilavo, čvornovato i jako drvo ♦ up. karnă [Por.]		[Vidi]
3996	kuorn	corn	рог	kuorn1 (mn. kuarńe) [akc. kuorn] (i. s.) — (zool.) rog, koštana izraslina na glavi nekih životinja ◊ vićiļi ku kuarńe — rogata stoka ◊ kuarńe are buou, pîrśu, śerbu — rogove ima vo, jarac, jelen ◊ mĭ marĭ kuarńe are śerbu — najveće rogove ima jelen ♦ (demin.) kornuț [Por.]		[Vidi]
6219	kuot	cot	лакат	kuot1 (mn. kuaće) (i. s.) — (anat.) lakat ◊ kuotu ĭe înkeĭatură la mîna uomuluĭ, întra umîr șî palmă — lakat je zglob na čovekovoj ruci, između ramena i šake ◊ a kaḑut, ș-a skļinćit mîna đin kuot — pao je, i uganuo ruku u laktu ◊ a bagat mîna în rîu pănă-n kuot, șă n-aźuns la fund — nabio je ruku u reku do lakta, i nije dotakao dno [Por.] ∞ mînă		[Vidi]
4938	kuoș	coș	кош	kuoș1 (mn. kuoșurĭ) [akc. kuoș] (i. s.) — 1. dimnjak ◊ tuota kasa are kuoș pin kare ĭasă fumu — svaka kuća ima dimnjak kroz koji izlazi dim 2. koš za kukuruz ◊ kuoșu ĭe đi țînut kukuruḑu, da ambarĭu ĭe đi grîu — koš je za držanje kukuruza, a ambar je za žito 3. vodenični koš ◊ kuoșu mori ĭe un sanduk ka tolśerĭu în patru muke, în kare sa tuarnă măśińișu — vodenični koš je četvorostrani sanduk, sužen na dnu kao levak, u koji se sipa mlivo [Por.]		[Vidi]
4940	kuoș	coș	угрк	kuoș2 (mn. kuoșurĭ) [akc. kuoș] (i. s.) — (vet.) ugrk, čvor na ledjima goveda (Bovine hypodermosis) ◊ kînd pi vită o prinđe pluaĭa, iĭ sa fak pi șîaļe kuoșurĭ: dulurĭ ku vĭermĭ albĭ ka duđiļi — kad govedo uhvati kiša, izbiju joj po leđima ugrci: čvorovi sa crvima belim kao dudinke (Tanda) ◊ mîrveńaśi spun kă kuoșurĭ sa fak pi viće đin muśkatură alu dauń or alu străke — veterinari kažu da ugrci na govidima nastaju od ujeda obada ili štrklja (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
2849	kupițauă	căpiţă	навиљак	kupițauă (mn. kupițăļe) [akc. kupițauă ] (i. ž.) — naviljak, baglja ◊ kupițauă ĭe o bală đi fîn uskat, adunată ku furka pi otkuoș, đin kare sa faśe porkuoń — naviljak je bala osušenog sena, sakupljena vilom na otkosu, iz koje se sadeva stog ♦ var. kupițaoă (Rudna Glava) ♦ var. kopițaoă (Tanda) [Por.] ∞ kupiță		[Vidi]
2853	kupiță	copiţă	купаст	kupiță [akc. kupiță] (prid.) (nepr.) — kupast, nalik na kupu ◊ kalapuodu đi kaśuļ la vîr ĭe fakut kupiță — kalup za šubare je na vrhu kupast [Por.]		[Vidi]
2850	kupițî	copiţi	навиљчити	kupițî (ĭuo kupițĭăsk, ĭel kupițîașće) [akc. kupițî] (gl. p. ref.) — naviljčiti, skupljati otkos sena u naviljke ◊ ļivađa ĭe mare, kînd vi kupițî fînu, o sî-ț trăbe mulț lukratuorĭ — livada je velika, kad budeš naviljao seno, biće ti potrebno dosta radnika ♦ var. kopițî (Tanda) [Por.] ∞ kupiță		[Vidi]
2851	kupițît	copiţit	навиљчен	kupițît (kupițîtă) (mn. kupițîț, kupițîće) (prid.) — naviljčen, koji je sakupljen u naviljke ◊ a ńigurat, ș-am lasat fînu kupițît, ku nađiažđa kî n-o sî đa pluaĭa pista nuapće — smrklo se, pa smo ostavili seno naviljčeno, u nadi da neće udariti kiša preko noći ♦ var. kopițît (Tanda) [Por.] ∞ kupiță		[Vidi]
2852	kupițîtuor	copiţitor	навиљач	kupițîtuor (mn. kupițîtuorĭ) [akc. kupițîtuor] (i. m.) — naviljač, osoba koja naviljači seno ◊ s-a dus muma ku prînḑu la kupițîtuorĭ, șă nu vińe îndată — otišla je majka sa ručkom kod naviljača, i neće skoro doći ♦ var. kopițătuor (Tanda) [Por.] ∞ kupiță		[Vidi]
3906	kur	cur	дупе	kur (mn. kururĭ) (i. s.) — (anat.) dupe, guza, zadnjica ◊ a kaḑut în kur — pao na dupe ◊ ăl duare-n kur, nu marĭașće kî ăl vorbĭașće lumĭa đi rău — boli ga dupe, ne mari što ga ljudi ogovaraju ◊ nu-ĭ rușîńe kî kopiĭi mĭerg ku kuru guol — ne stidi se što mu deca idu gologuza ◊ înžuramînt đes la nuoĭ ĭe „futul în kur să-l fut” — česta psovka kod nas je „jebem ga u dupe da ga jebem” ♦ (dem.) kuriț — dupence ♦ (augm.) kuriman — dupište [Por.]		[Vidi]
5923	kurața	curăța	чистити	kurața (ĭuo kurăț, ĭel kurîță) [akc. kurața] (gl. p. ref.) — čistiti, ljuštiti, komišati ◊ (med.) rana ĭe vinđikată kînd înśape sî sa kurîță zgaĭba șî să piśe sîngură — rana je zaceljena kad počne da se čisti krasta i da otpada sama ◊ sa kurîță krumpiĭi đi prinḑ — ljušte se krimpiri za ručak ◊ sa kurîță kukuruḑu đi giž — komiša sa kukuruz od komušina [Por.]		[Vidi]
6106	kurațat	curățat	очишћен	kurațat1 (kurațată) (mn. kurațaț, kurațaće) [akc. kurațat] (prid.) — očišćen, čist ◊ luoku ĭe kurațat đi spiń șă đi petruańe, poaće sa ara — njiva je očišćena od trnja i kamenja, može se orati ◊ kukuruḑu ĭe kurațat đi giž — kukuruz je očišćen od komušine ♦ supr. ńikurațat [Por.] ∞ kurața		[Vidi]
6107	kurațat	curățat	комишање	kurațat2 (mn. kurațaturĭ) [akc. kurațat] (i. s.) — komišanje ◊ dupa śe s-a kuļes kukuruḑu, lumĭa a fakut șăḑîtuorĭ adînsă, la kare la kurațat đi giž, da kare s-a kĭemat „kurațat” — posle berbe kukuruza, ljudi su pravli posebne sedeljke, na kojima se on čistio od kumušine, a koje su se zvale komišanje [Por.] ∞ kurața		[Vidi]
2841	kurastă	curastă	грушавина	kurastă (mn. kurașće) [akc. kurastă] (i. ž.) — grušavina, prvo kravlje mleko; gruševina ◊ kînd fată vaka, lapćiļi đintîń sa kĭamă kurastă, ĭel nu sa manînkă, kî trĭabă să-l bĭa vițălu ka un ļak măĭ mare đi sînataća luĭ — kad se krava oteli, prvo mleko se zove grušavina, ono se ne jede jer treba tele da ga pije kao najveći lek za svoje zdravlje [Por.] ∞ lapće		[Vidi]
5922	kurat	curat	чист	kurat (kurată) (mn. kuraț, kuraće) [akc. kurat] (prid.) — čist ◊ kurat, luminat ka staua pi śerĭ — čist i svetao kao zvezda na nebu ◊ apă kurată — čista voda ◊ lukru kurat — čist, pošten posao ♦ supr. ńikurat [Por.]		[Vidi]
6451	kuratoare	curătoare	круњач	kuratoare (mn. kuratorĭ) (i. ž.) — krunjač, ručni ◊ kuratoare đe porumb ku mîna — ručni krunjač kukruza ♦ var. kuratură [Kmp.] ♦ dij. var. kurățatuorĭ (Tanda) [Por.] ∞ kurața		[Vidi]
3905	kurauă	curea	каиш	kurauă (mn. kurîaļe) [akc. kurauă] (i. ž.) — kaiš ◊ kurauă đi pĭaļe — kožni kaiš ◊ kurauă đi gumă — gumeni kaiš ◊ akuma pîntaluońi sa ļagă ku kuraua, da đemult s-a ļegat ku bîrnaș — danas se pantalone vežu kaišem, a nekad su se vezivale gajtanom [Por.]		[Vidi]
2700	kurđisală	curdisală	курблање	kurđisală (mn. kurđisălurĭ) [akc. kurđisală] (i. ž.) — (tehn.) kurblanje, navijanje ◊ fara kurđisală adîns la vrĭame, śasu đin parĭaće n-a lukrat bun: or a grabit, or s-a amînatat — bez navijanja tačno na vreme, zidni sat nije radio dobro: ili je žurio, ili je kasnio ♦ var. kurđisîre [Por.] ∞ kurđisî		[Vidi]
2694	kurđisî	curdisi	курблати	kurđisî (ĭuo kurđisăsk, ĭel kurđisîașće) [akc. kurđisî] (gl. p.) — (tehn.) (zast.) kurblati, navijati ◊ sa kurđisîașće vro mîkaruă kare sa porńiașće ku mîńiĭu — „kurdiše” se neka naprava koja se pokreće kurblom ◊ m-am zuĭtat să kurđisăsk śasu, șî ĭel a statut — zaboravio sam da navijem sat, i on je stao [Por.]		[Vidi]
2695	kurđisît	curdisit	навијен	kurđisît (kurđisîtă) (mn. kurđisîț, kurđisîće) [akc. kurđisît] (prid.) — (tehn.) (zast.) navijen ◊ śasu ĭe kurđisît, șî ogođît să kînće pi la patru đimińață — sat je navijen, i udešen da zvoni oko četiri ujutru [Por.] ∞ kurđisî		[Vidi]
4807	kure	cure	цурити	kure (ĭuo kur, ĭel kuree) [akc. kure] (gl.) — (o tečnosti) curiti, teći ◊ apa kure ku vîžuoĭu — voda curi u mlazu ◊ lovitura ĭe grĭa, dakă nu-l ļagă ĭuta, șî dakă va-nśepĭa kurĭa sînźiļi măĭ tare, ĭel ĭe gata — povreda je teška, ako ga brzo ne previju, i ako krv bude počela curiti jače, on je gotov ♦ up. skurĭa [Por.]		[Vidi]
2509	kurfutńik	homosexual	педер	kurfutńik (mn. kurfutńiś) [akc. kurfutńik] (i. m.) — (vulg.) peder, (dosl.) dupojebac ◊ kurfutńiś a fuost rar prăn saćiļi nuaștre, a kînd s-a gasît vrodată, s-a puvăstuit kă muĭeriļi ĭa omorît ka pră kîń — dupojebaca je bilo retko u našim selima, a nekada, kad bi se otkrili, pričalo se da su ih žene ubijale kao pse ♦ sin. izăm ♦ / kur — dupe + futńik ( < futaș ) — jebač [Mlava] ∞ kur		[Vidi]
5434	kurgatuorĭ	curgător	текући	kurgatuorĭ (kurgatuare) (mn. kurgatuorĭ, kurgatuare) [akc. kurgatuorĭ] (prid.) — (o vodi) tekući ◊ ogașu la baśiĭe ĭe ku apă kurgatuare — potok na bačiji ima tekuću vodu [Por.] ∞ kurźe		[Vidi]
6052	kuriț	curiț ?	дупенце	kuriț (mn. kuriță) [akc. kuriț] (i. s.) — (demin.)(anat.) dupence ◊ fata are kuriț mik șî sumĭarńik, șî adîns fîrțuańe ku ĭel înainća baĭețîlor, đi iĭ sî noroḑaskă, uĭtîndu-să dupa ĭa — devojka ima malo i zgodno dupence, i namerno njime meša pred momcima da bi ovi puludeli, gledajući za njom ◊ (pej.) futu-me-l în kuriț, đi naruod — u dupence li ga jebem, blesavo ♦ / (demin.) < kur + iț [Por.] ∞ kur		[Vidi]
6051	kuriman	curiman	дупиште	kuriman (mn. kurimań) [akc. kuriman] (i. m.) — (augm.) dupište ◊ atîta s-a îngrașat đi abĭa îș duśe kurimanu, nuĭe skamn pi kare puaće șađa, da să no-l frîngă — toliko se ugojila da jedva nosi dupište, nema stolice na koju može sesti, a da je ne slomi [Por.] ∞ kur		[Vidi]
3907	kurimanuos	curimănos	гузат	kurimanuos (kurimanuasă) (mn. kurimanuoș, kurimanuasă) [akc. kurimanuos] (prid.) — guzat, debeloguz, koji ima veliku zadnjicu ◊ burtanuos șî kurimanuos, duamńe pazîașće śe rîtatură — trbat i guzat, bože sačuva kakva nakaza ◊ kurimanuasă ĭe kă nu lukră ńimika, numa șîađe șî manînkă — debeloguza je jer ne radi ništa, samo sedi i ždere [Por.] ♦ dij. var. kurimanos [Buf.][Kmp.] ∞ kur		[Vidi]
2683	kurișkapiće	curișcapete	наглавачке	kurișkapiće (pril.) — naglavačke, strmoglavce ◊ s-a-nbatat, ș-a kaḑut pi o stîrmină, s-a tîvaļit kurișkapiće pănă-n fundu boruźi — napio se i pao niz neku strminu, valjao se naglavačke sve do dna jarka ♦ / < dupe — kur + kap — glava — (dosl.) dupeglavce [Por.]		[Vidi]
3364	kurînd	curând	скоро	kurînd [akc. kurînd] (pril.) — skoro, u bliskoj prošlosti, nedavno (uz predlog „đi”) ◊ a luvat đi kurînd bań înprumut đi la mińe, ș-akuma ĭară a veńit sî măĭ kaće — skoro je od mene uzeo novac na zajam, a sada je opet došao da traži još ◊ tuot ĭe ku rînd akuma, ama numa đi kurînd, înainće nu s-a șćut kare śe lukră — sve je u redu sada, ali samo od nedavno, ranije se nije znalo ko šta radi ♦ var. đi kurînd, îndată, đindată [Por.]		[Vidi]
2965	kurĭańik	curelnic	кокошарник	kurĭańik (mn. kurĭańiś) [akc. kurĭańik] (i. m.) — kokošarnik, kokošinjac ◊ kurĭańik ĭe koćeț đi gaiń, kulkuș, kasuță în traușă, fakută đi blăń, đi bîrńe, or înplećită đi nuĭaļe — kokošarnik je kutak za kokoške, legalo, kućica u dvorištu izgrađena od dasaka, greda, ili ispletena od pruća ◊ đimult, lumĭa n-a fakut kurĭańiśe, kă gaińiļi vor să duarmă sus, pi krĭanźiļi lu vrun puom, în aritu kășî — nekada, ljudi nisu pravili kokošarnike, jer kokoške hoće da spavaju gore, na granama neke voćke, u blizini kuće [Por.] ◊ ńiś în kurĭańik gaińiļi nu duorm žuos, numa pi bîće, țînîndu-sa ku gĭarîļi đi ĭeaļe — ni u kokošinjcu kokoške ne spavaju dole, već na prečkama, držeći se kandžama za njih ◊ koćețu kurĭańikuluĭ ku kuĭburļi, unđe gaińiļi uauă, đisparțît ĭe đi kulkuș, or ĭe la o parća lu kurĭańik, or ĭe supt puodu luĭ — deo kokošarnika sa gnezdima, u koja koke nose jaja, odvojen je od legala, ili je sa strane kokošarnika, ili je pod njegovim krovom ◊ vulpĭa a tunat în kurĭańik, ș-a mînkat gaińiļi — lisica je upala u kokošarnik, i pojela kokoške [GPek] ♦ dij. var. kuńerik (Voluja) [Zvizd] ♦ sin. kulkuș ♦ up. gaină [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2870	kurkan	curcan	ћуран	kurkan (mn. kurkań) [akc. kurkan] (i. m.) — 1. (ornit.) ćuran, mužjak ćurke ◊ numa sa umflă ka kurkanu, ginđiașće kî sa ćiame vrunu đi ĭel — samo se naduva ko ćuran, misli da ga se neko boji 2. (fig.) (folk.) muški ud ◊ fuź, fa, đi lînga mińe, kă nu șćiĭ, kum ĭe kurkanu-sta-l mĭeu, kînd sa îmflă — beži, sele, od mene, jer ne znaš kakav je ovaj moj „ćuran” kad se nakostreši [Por.] ♦ dij. var. kurkuoń (Jasikovo) [GPek] ∞ kurkă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2869	kurkă	curcă	ћурка	kurkă (mn. kurś) [akc. kurkă] (i. ž.) — 1. (ornit.) ćurka, ženka ćurana ◊ kurka ĭe un fĭeļ đi uară, kare dă uauă, șî karńe — ćurka je vrsta živine, koja daje jaje i meso 2. (fig.) (pej.) glupak ◊ o kurkă la kap — prostak, glupak, osoba koja teško shvata ♦ up. kurkan [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2861	kurkubău	curcubău	дуга	kurkubău (mn. kurkubăĭe) [akc. kurkubău] (i. s.) — duga, pojava u atmosferi posle kiše ◊ kurkubău ĭasă numa dupa pluaĭe — duga se javlja samo posle kiše ◊ kurkubău are doă kapiće, șî ku amîndoă bĭa apă đin doă ogașă or doă rîurĭ — duga ima dve glave, i sa obe pije vodu sa dva potoka ili dve reke ◊ kurkubău are noă fărburĭ: vînît, bilovink, galbin băl, galbin înkis, vĭarđe băl, vĭarđe înkis, ruoșu, ruoșu măĭ băl șî ruoșu înkis — duga ima devet boja: plavu, ljubičastu, svetlo žutu, tamno žutu, svetlo zelenu, tamno zelenu, crvenu, svetlo crvenu i tamno crvenu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4543	kurma	curma	преломити	kurma (ĭuo kurm, ĭel kurmă) [akc. kurma](gl. p. ref.) — prelomiti ◊ a-nkoveĭat bîtu, pănă nu l-a kurmat pista mižluok — savijao je štap, dok ga nije prelomio preko sredine ♦ sin. frînźa [Por.]		[Vidi]
4544	kurmat	curmat	преломљен	kurmat (kurmată) (mn. kurmaț, kurmaće) [akc. kurmat] (prid.) — prelomljen, izlomljen savijanjem ◊ ĭ-a frînt kopiĭi koļinda, șî ĭel ku ĭa așa kurmată a veńît plîngînd đin koļindrĭeț — polomila mu deca božićni štap, i on je sa njim tako izlomljenim došao plačući iz kolindreca [Por.] ∞ kurma		[Vidi]
4545	kurmatură	curmătură	превој	kurmatură (mn. kurmaturĭ) [akc. kurmatură] (i. ž.) — (geog.) prevoj na kosi brda, sedlo ◊ kurmatura la śuakă samînă la șaua kaluluĭ, înkonveĭata la mižluok întra duauă vîrurĭ — prevoj na brdu liči na konjsko sedlo, savijeno na sredini između dva vrha ♦ sin. samar [Por.] ∞ kurma		[Vidi]
3846	kurmeḑîș	curmeziș	попречно	kurmeḑîș [akc. kurmeḑîș] (pril.) — poprečno, popreko ◊ n-a putut să trĭakă đi un ļemn, pi kare vîntu la trînćit kurmeḑîș pista drum — nije mogao da prođe od drveta, koji je vetar oborio poprečno na put ◊ a trĭekut lumĭa înkruśiș șă-n kurmeḑîș — obišao je svet unakrst i popreko [Por.]		[Vidi]
5541	kurpin	curpăn	лијана	kurpin (mn. kurpiń) [akc. kurpin] (i. m.) — (bot.) lijana, pavit (Clematis vitalba) ◊ kurpinu ĭe buĭađe lungă șî țapînă ka sfuara, đ-aĭa đin ĭa sa fak ļigaturĭ đi mulće treburĭ — lijana je dugačka biljka jaka kao konopac, zato se koristi za izradu vezova za razne potrebe ◊ aĭ saraś sa-nćins ku kurpińi în luok đi kurauă — siromašni su se pasali lijanom umesto kaiša ♦ up. gužbă [Por.]		[Vidi]
5542	kurpinarĭ	curpinar	лијаниште	kurpinarĭ (mn.) [akc. kurpinarĭ] (i. m.) — (bot.) lijanište, pavitnjak ◊ kurpinarĭ ĭe đesîș în padurĭe pļin đi kurpiń — lijanište je gustiš u šumi, pun lijana ♦ var. kurpińiș [Por.] ∞ kurpin		[Vidi]
3438	kurt	curt	кус	kurt (kurtă) (mn. kurț, kurće) [akc. kurt] (prid.) — (o životinji) kus, bezrep, kratkorep ◊ kînd la vro žuavină ku kuadă sa taĭe kuadă, or sa skurtă, đi ĭa sa ḑîśe kî ĭe kurtă — kad se nekoj životinji koja sa repom iseče ili skrati rep, za nju se kaže da je kusa ◊ kokuoș kurt — kusi petao ◊ kațauă kurtă — kusa kučka [Por.]		[Vidi]
6053	kuru đi gaină	cur-de-găină	лиша	kuru đi gaină [akc. kuru đi gaină](sint.) — (med.) liša (Tinea corporis) ◊ kuru đi gaină ĭe buală đi pĭaļe, măĭ đes pi la kopiĭ — liša je kožna bolest, najčešće kod dece ◊ luoku pi pĭaļe ku peśinźina babiļi a-nćinat ku koļașă, kare a lupadat la gaiń s-o manînśe — mesto na koži sa lišom babe su umakale kačamkom, koji su bacale kokoškama da ga pokljucaju (Tanda) ♦ up. peśinźină [Por.] ∞ kur		[Vidi]
5433	kurźe	curge	тећи	kurźe (ĭuo kurg, ĭel kurźe) [akc. kurźe] (gl.) — (o vodi) teći, proticati ◊ ogașu kurźe în valje, da rîu kurźe la vaļe — potok teče nizbrdo, a reka teče ka istoku ◊ avut kasă lînga rîu, apa a kurs pi-nga parĭeț — imali su kuću pored reke, voda je proticala kraj samih zidova ♦ up. skurźe [Por.]		[Vidi]
1848	kustură	custură	кустура	kustură (mn. kusturĭ) [akc. kustură] (i. s.) — kustura, star i tup nož ◊ kustură ĭe kuțît batrîn, ruźińit — kustura je star i zarđao nož [Crn.] ◊ kustură ĭe frîntură đi kuțît batrîn — kustura je ulomak starog noža (Rudna Glava) ◊ kustură ĭe fiĭe śe kuțît tîmpit, kuțît bļau — kustura je bilo koji neoštar nož, tup nož (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3090	kușćug	coșciug	штенара	kușćug (mn. kușćuźe) [akc. kușćug] (i. s.) — 1. štenara ◊ kușćug ĭe kasa đi kîń — štenara je kućica za pse 2. ♦ var. koșćug (Rudna Glava) straćara, kućerak ◊ koșćug s-a ḑîs la kasă mikă, sarakaśuasă — straćarom se nazivao mali, sirotinjski kućerak [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
3279	kuśmă	cușmă	поњава	kuśmă (mn. kuśmĭ) [akc. kuśmă] (i. ž.) — ponjava, ćebe; pokrivač ◊ a skuos kuśmiļi afară, să ļi prindă vîntu — izneli ćebad napolje, da se provetre [Mlava] ◊ sa dă la-l muort dă pomană pat ogođit, ku kuśmă noă — namenjuje se pokojniku na daći krevet namešten, sa novom ponjavom (Mustapić) [Zvizd] ♦ dij. sin. pătură [Por.]		[Vidi]
5153	kutare	cutare	неко	kutare [akc. kutare] (zam.) — neko, taj ◊ tare s-a spumîntat kă vińe kutare, ș-a fuźit — jako se uplašio da ide neko, pa je pobegao ◊ kînd nu sa spuńe śeva pi nume, sa ḑîśe „să fiĭe la kutare șî kutare” — kad se nešto ne kazuje po imenu, kaže se „neka bude tome i tome” ♦ dij. var. kutaruĭa (Brestovac) [Crn.]		[Vidi]
2840	kutariță	cotăriţă	котарица	kutariță (mn. kutariț) [akc. kutariță] (i. ž.) — (tehn.) kotarica, korpa od pletenog pruća ◊ țîgańi a împļećit kutariță ku nuĭaļe đi salkă — Cigani su u selu pleli korpe sa vrbovim prućem ◊ a fuost kutariță în tot fĭeļu: măĭ miś, đi dus pi mînă, șî đ-aļi marĭ, đi kuļes la kukuruḑ — bilo je korpi raznih vrsta: manjih, za nošenje preko ruke, i onih velikih, za berbu kukuruza ◊ kînd am fuost kopiĭ, am prins pĭeșć la rîu ku kutarițîļi — kada smo bili mali, lovili smo ribu na reci kotaricama [Por.] ♦ dij. var. kotariță ◊ moșu mĭeu a fuost mare maĭstur dă-npļećit ku bîće dă rakită, ș-a fakut kotariță pră kare muĭeriļi a dus la morminț, kotariță dă kuļes la kukuruḑ, kotariță dă mîna, kare a fuost înpistriće, șî măĭ mulće fĭelurĭ — moj deda je bio veliki majstor za pletenje vrbovim prućem, pa je pravio korpe koje su žene nosile na groblje, korpe za berbu kukuruza, ručne korpe, koje su bile posebno ukrašene, i mnoge druge (Vrbnica) [Pom.] ♦ dij. var. kotăriță (Samarinovac) [Kmp.] ♦ dij. sin. tîrnă [Rom.]		[Vidi]
4295	kutkudeț	cotcodac	кокодак	kutkudeț [akc. kutkudeț] (uzv.) — (onom.) (ornit.) kokodak, oglašavanje kokoške posle snetog jajeta ◊ kînd gaina faśe uou, kutkurĭaḑă înga pi kuĭb „kutkudeț! kutkudeț!” — kad kokoška snese jaje, kokodače još na gnezdu „kokodak! kokodak!” [Por.]		[Vidi]
5699	kutkudĭeț	cotcodac	кокодак	kutkudĭeț [akc. kutkudĭeț] (uzv.) — (onom.) kokodak ◊ vuorba ’kutkudĭeț’ ĭe kimîta gaińiluor kare uauă — reč ’kokodak’ je imitacija kokošaka koje nose jaja [Por.] ∞ gaină		[Vidi]
4296	kutkureḑa	cotcorozi	кокодакати	kutkureḑa (ĭuo kutkurĭeḑ, ĭel kutkurĭaḑă) [akc. kutkureḑa] (gl.) — (onom.) (ornit.) kokodakati ◊ ĭastă gaiń kare kutkurĭaḑă tota ḑîua, da uauă nu duk — ima kokošaka koje kokodaču ceo dan, a jaja ne nose [Por.] ∞ kutkudeț		[Vidi]
4294	kutkureḑală	cotcodăceală	кокодакање	kutkureḑală (mn. kutkureḑălurĭ) [akc. kutkureḑală] (i. ž.) — (onom.) (ornit.) kokodakanje ◊ gaina a fakut uou, șî kutkurĭaḑă pi kuĭb — kokoška je snela jaje, i kokodače na gnezdu [Por.] ∞ kutkudeț		[Vidi]
2097	kutkurĭegĭ	cucurig	кукурек	kutkurĭegĭ (mn. kutkurĭegĭurĭ) [akc. kutkurĭegĭ] (i. m.) — (bot.) kukurek (Helleborus odorus) ◊ kutkurĭegĭu măĭ întîń înfluare primovara — kukurek prvi cveta u proleće ◊ ku kutkurĭegĭu sa ĭarbĭaḑă vićiļi kînd sa bulnavĭesk — kukurekom se leči stoka kada se razboli ♦ up. ĭarbeḑa [Por.] ♦ dij. sin. spînḑ (Ranovac) [Mlava], spînḑă (Krivača) [Bran.]		[Vidi]
3166	kuzńiță	fierărie	ковачница	kuzńiță (mn. kuzńiț) [akc. kuzńiță] (i. ž.) — 1. kovačnica ◊ dĭedî-mĭu a fuost kovaś, avut kuzńiță într-o kośuabă lînga kasă — deda mi je bio kovač, imao je kovačnicu u jednoj straćari pored kuće ◊ în kuzńița lu tata a fuost fuaļiļi, ńikovala șî alat în tuot fĭeļu — u kovačnici moga oca bio je meh, nakovanj i alat svake vrste ♦ sin. kovaśiĭe [Por.] 2. radionica ◊ kuzńiță sa ḑîśe la odaĭe unđe sa lukră ku alatu, măĭ mult pi la fĭer — kuznjica se zove odaja u kojoj se radi sa alatom, najviše na gvožđu (Topla) [Crn.] 3. dim; pušnica; zadimljena prostorija ◊ țîn minće, muma zbera: lălă, sa umplu kasa dă fum, sa faku kuzńiță-n kasă! — sećam se, majka je vikala: lele, napuni se kuća dima, napravila se pušnica u kući! (Voluja) [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6283	kușak	cușac	пречага	kușak (mn. kușakurĭ) [akc. kușak] (i. s.) — (teh.) prečaga, kosnik ◊ kușaku ĭe o scîndură îngustă în patru mukĭe, prinsă ku kuĭe dă doă prăsta blăń să ļi ļiaźe șă să ļi țînă adunaće — prečaga je uska četvrtasta letva, prikovana ekserima preko dasaka, da ih veže i drži spojene [Mlava] ♦ dij. sin. brăśinarĭ [Crn.]		[Vidi]
6287	kușćig	căștig	корист	kușćig (mn. kușćigurĭ) [akc. kușćig] (i. s.) — (izob.) korist, dobitak, ćar ◊ lukru fara kușćig nuĭe ńiś un lukru — beskoristan posao nije nikakav posao ♦ sin. dobîndă [Por.]		[Vidi]
6127	labă	labă	шапа	labă (mn. labe) [akc. labă] (i. ž.) — (anat.) šapa ◊ numa žuavińiļi au labe — samo životinje imaju šape ◊ lăbiļi žuavińiluor au gĭară— životinjske šape imaju kandže ◊ (izr.) a pus lăbiļi pi punga ku bań — stavio šape na kesu s parama [Por.]		[Vidi]
6252	labăv	labil	лабав	labăv (labîvă) (mn. labiv, labive) [akc. labăv] (prid.) — 1. (tehn.) labav, opušten, nezategnut ◊ kuraua la mașînă đi trăirat a fuost labîvă, a zburat đi pi sulu motuoruluĭ, ș-atîrnat o muĭare — kaiš na vršalici je bio labav, spao je sa valjka motora, i zakačio jednu ženu 2. (fig.) neoprezan ◊ nu fi atîta đi labăv, kă nu șćiĭ pista śe daĭ — ne budi toliko neoprezan, jer ne znaš na šta ćeš naići ♦ sin. afanat [Por.]		[Vidi]
4180	labda	lăuda	хвалити	labda (ĭuo labd, ĭel labdă) [akc. labda] (gl. p. ref.) — hvaliti, uzdizati, veličati ◊ nuĭe frumuos să sa labđe uomu sîngur, bun ĭe kînd ăl labdă alțî — nije lepo da se čovek hvali sam, dobro je kad ga hvale drugi ◊ nu labda kopilu prĭa mult, kă labda-l strîkă — ne hvali dete previše, jer ga pohvala kvari [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4182	labdat	lăudat	похваљен	labdat (labdată) (mn. labdaț, labdaće) [akc. labdat] (prid.) — pohvaljen; viđen, ugledan ◊ a-nvațat bun, ș-a gaćit șkuala labdat đi la daskîl — učio je dobro, i završio je školu pohvaljen od učitelja ◊ a fuost uom labdat șă kunoskut — bio je čovek ugledan i poznat [Por.] ∞ labda		[Vidi]
3999	labdă	laudă	похвала	labdă (mn. lăbḑ) [akc. labdă] (i. ž.) — pohvala ◊ sa omuară ku lukru, fara ńiś o labdă — ubija se od posla, bez ikakve pohvale ◊ la kopiĭi miś trăbe șî žuđikă șî labdă, să învĭață śi ĭe rău, da śi ĭe bińe — maloj deci treba i kritika i pohvala, da nauče šta je zlo a šta je dobro ◊ luĭ nu-ĭ trăbe ńiś o labdă, kă lukră aĭa śe-ĭ drag — njemu ne treba nikava pohvala, jer radi ono što voli ♦ var. labdatură [Por.] ∞ labda		[Vidi]
4183	labduruos	lăudăros	хвалисав	labduruos (labduruasă) (mn. labduruoș, labduruasă) [akc. labduruos] (prid.) — hvaliasav, nadmen ◊ uom labduruos șă minśinuos tuot đi o buală boļașće — hvalisav i lažljiv čovek boluje od iste bolesti [Por.] ∞ labda		[Vidi]
3916	ladă	ladă	сандук	ladă (mn. lăḑ) [akc. ladă] (i. ž.) — 1. sanduk, kovčeg, škrinja ◊ lada ĭe kućiĭe đi blănuță ku kapak, în kare s-a țînut skimburĭ đi ḑîļe marĭ, đi nuntă, or đi muarće — lada je drvena kutija sa poklopcem u kojoj se čuvalo novo odelo za svečane dane, svadbu ili sahranu ♦ sin. sanduk [Por.] 2. mućnjak ◊ faina la moră, đi supt pĭatră pikă-n lada, đin kare s-adună ku lopata șî sa puńe-n sak — brašno u vodenici ispod kamena pada u mućnjak, odakle se skuplja isponom i sipa u džak [Buf.]		[Vidi]
5738	lagĭer	lagăr	логор	lagĭer (mn. lagere) [akc. lagĭer] (i. s.) — logor ◊ în ratu-ļ đintîń ĭ-a-ntăļirit bugari, șî ĭ-a mînat în lagĭer în Bugariĭe — u Prvom svetskom ratu interniralih ih Bugari i oterali u logore u Bogarskoj [Por.]		[Vidi]
5736	laĭe	laie	црн	laĭe [akc. laĭe] (prid.) (nepr.) — (color) (zast.) crn ◊ în turmă a fuost numa o uaĭe laĭe, alalće tuaće albe — u stadu je sam jedna ovca bila crna, sve ostale su bile bele ♦ sup. alb, băl [Por.]		[Vidi]
5739	lak	lac	бара	lak (mn. lakurĭ) (i. m.) — (hidr.) 1. bara ◊ vaśiļi adapă la un lak kare nu sakă ńiśkînd — krave poji na bari koja nikad ne presušuje 2. jezero ◊ kînd a fuost în armată, ažuns la vrun lak pista kare a trĭekut ku orańițîļi — kad je bio u vojsci, naišli su na neko jezero koje su preplovili na čamcima 3. kladenac, izvor ◊ supt un fag în moșîĭa nuastră, în adînkatură đi pĭatră s-a skure apă rîaśe, țîńe șă vara șă ĭarna, lak țapîn đi apă bautuare đi doă-triĭ kăș veśińe — pod jednom bukvom na našem imanju, u kamenom udubljenju, skuplja se hladna voda, ima je i leti i zimi, jak izvor pijaće vode za dve-tri susedne kuče [Por.]		[Vidi]
5988	lakît	lacăt	катанац	lakît (mn. lakîće) [akc. lakît] (i. s.) — (tehn.) katanac ◊ lakîtu ĭe bukată đi înkeĭat kare a ĭeșît la nuoĭ dupa rat — katanac je predmet za zaključavanje koji se kod nas pojavio posle rata ◊ lakîtu sa îńkiđe ku kĭaĭa kare ĭe adîns fakută đi ĭel — katanac se zaključava ključem koji je specijalno napravljen za njega [Por.]		[Vidi]
6224	lakrîma	lăcrima	сузити	lakrîma (ĭuo lakrîmĭeḑ, ĭel lakrîmĭaḑă) [akc. lakrîma] (gl.) — suziti, roniti suze ◊ sa vaĭtă kă-ĭ lakrîmĭaḑă uokĭo-l stîng vro doă-triĭ ḑîļe — žali se da mu suzi levo oko već dva-tri dana [Por.] ∞ lakrîmă		[Vidi]
12	lakrîmă	lacrimă	суза	lakrîmă (mn. lăkrîmĭ) [akc. lakrîmă] (i. ž.) — suza ◊ kînd o vaḑuĭ, îm pļekară lăkrîmiļi sîngure — kad sam je video, suze su mi same potekle [Por.] ♦ dij. var. lakrămă, (mn. lăkrămĭ) [Kmp.]		[Vidi]
4574	Laku Sînźeriș	Lacu Sângeriș	Пасдреново Језеро	Laku Sînźeriș [akc. Laku Sînźeriș] (sint.) — (top.) Pasdrenovo Jezero, zvano mesto u okolini Majdanpeka ◊ Laku Sînźeriș ĭe un lak koźa mare pi Vaļa Prerastuluĭ, kîtra rîsarit đi La Măĭdan, pi lînga kare ĭastă mulț sînźeriș — Pasdrenova Jezero je poveća bara u Dolini Prerasta, istočno od Majdanpeka, oko koje ima mnogo pazdrena ♦ up. sînźeriș [Por.] ∞ lak		[Vidi]
6226	lakuț	lăcuț	барица	lakuț (mn. lakuță) [akc. lakuț] (i. s.) — (demin.) barica; jezerce ◊ a sakat rîurļi, a ramas koļa-koļa numa ńișći lakuță, n-avĭem unđe să adapăm vićiļi — presušile reke, ostale su samo tu i tamo po neke barice, nemamo gde da napojimo stoku ♦ var. lakuļeț ♦ / lak+uț [Por.] ∞ lak		[Vidi]
5740	lakuļeț	lăculeț	барица	lakuļeț (mn. lakuļeță) [akc. lakuļeț] (i. s.) — (demin.) barica; jezerce ◊ dupa pluaĭe, în urmiļi vaśiluor, pi unđ-a mĭers pin pomîntarĭ muaļe, đ-arîndu a ramas lakuļeț ku apă — posle kiše, na kravljim tragovima, kud god su išle preko mekog zemljišta, svuda su ostale barice sa vodom ♦ var. lakuț ♦ var. lakșuor [Por.] ∞ lak		[Vidi]
2085	lakustă	lăcustă	скакавац	lakustă (mn. lakusće) [akc. lakustă] (i. ž.) — (ent.) (zast.) skakavac (Pachytylus migratorius) ◊ puvesta aĭ batrîń kă vrodată a veńit đi la Kraĭna lakusta ka nuvîru, ș-a zatrit padurĭe fļeś — pričali su stari da je nekad iz Krajine dolazila najezda skakavaca poput oblaka, i da su satirali šumu sasvim ◊ kît lumĭa s-a ćemut đi lakustă, sa vĭađe pin ađet la Kraśun, kînd a lasat o bukatură đi karńe pi frigarĭe „đi merćigu kășî”, șî l-a dat đi pomană „la lakustă” — koliko su se ljudi bojali skakavaca, vidi se po običaju za Božić, kad su ostavljali jedan komad mesa na ražnjiću „za kućni izdatak” i namenjivali ga skakavcima ♦ sin. skaluș [Por.] ∞ skaluș		[Vidi]
2836	lapće	lapte	млеко	lapće (mn.) [akc. lapće] (i. m.) — (nutr.) mleko ◊ kopilu suźe lapće đi la mumî-sa, da nuoĭ mînkăm lapće đi vakă, đi uaĭe, or đi kapră — dete siše mleko od majke, a mi jedemo kravlje, ovčje ili kozje mleko ◊ alb ka lapćiļi — belo kao mleko ◊ lapćiļi înkĭegat — sasireno mleko ◊ lapće dulśe — slatko mleko ◊ lapće akru — kiselo mleko ◊ buĭeḑ ku lapće — mlečne biljke [Por.]		[Vidi]
5357	lapćiļi kîńiluĭ	laptele cânelui	млечика	lapćiļi kîńiluĭ (sint.) — (bot.) mlečika ◊ ku lapćiļi kîńiluĭ aĭ batrîń în rîu a-nbatat pĭeșći kînd a trăbuit să-ĭ prindă đi prazńik — sa mlečikom Vlasi su u reci opijali ribu kad je trebalo da je love za slavu [Crn.] ◊ đin lapćiļi kîńiluĭ s-a-mpļećiașće kununa kare sa puńe la gura gaļețî în kare sa mulg uoiļi la Sînźuorḑ — od mlečike se plete venac koji se stavlja na vedro u koje se muzu ovce na Đurđevdan (Tanda) [Por.] ∞ lapće		[Vidi]
1071	lapoviță	lapoviţă	лапавица	lapoviță [akc. lapoviță] (i. ž.) — lapavica, kiša izmešana sa snegom [Kmp.]		[Vidi]
2848	laptar	lăutar	виолиниста	laptar (mn. laptarĭ) (i. m.) — (muz.) violonista ◊ Milan Rașanțanu dîn Mlaoa a fuost măĭ kunoskut laptar, l-a șćut tuoț dăn Stig pănă-n Omuoļ — Milan Rašančanin iz Mlave bi je najpoznatiji violinista, znali su ga svi, od Stiga do Homolja ♦ dij. var. lîutarĭ [Por.] ∞ laută		[Vidi]
2847	laptă	lăută	виолина	laptă (mn. lăpț) [akc. laptă] (i. ž.) — (muz.) violina ◊ înga dă mik m-a tras doru dupa laptă — još od malena me je vukla ljubav prema violini [Mlava] ♦ dij. var. laută [Por.] ∞ laută		[Vidi]
2160	laptukă	lăptucă	маслачак	laptukă (mn. laptuś) [akc. laptukă] (i. ž.) — (bot.) maslačak (Taraxacum officinale) ◊ buĭađa-sta sa kĭamă laptukă, kî are lapće-n dudă — ova trava se zobe „laptuka” ĭer ima mleka (=lapće) u stablu ◊ (muz.) kînd am fuost pîkurarĭ, am kuļes laptuka, am spinćikato ku ungĭa đi un lat đi duauă źeĭśće la mižluok, ș-am luvat țaua-ĭa-n gură, ș-am suflat în ĭa: a ĭeșît un glas đin ĭa kare a răsunat pista ļivĭeḑ; am vrut să m-audă pîkurarițîļi đin okuol — kad sam bio čobanin, brao sam maslačak, pravio noktom prorez na sredini u širini od dva prsta, stavljao sam tu cevčicu u usta, i duvao sam u nju: izlazio je iz nje glas koji se širio preko livada; hteo sam da me čuju čobanice iz okoline [Por.] ∞ lapće		[Vidi]
2837	laptuos	lăptos	млечан	laptuos (laptuasă) (mn. laptuoș, laptuasă) [akc. laptuos] (prid.) — mlečan, koji ima ili daje mnogo mleka ◊ vaśiļi đemult n-a fuost nu șću kît đi laptuosă, ama a putut să fomĭaḑă mult, să duarmă afară, sî rabđe fara apă — krave nekada nisu bile ne znam koliko mlečne, ali su mogle dugo da gladuju, da spavaju napolju, da trpe žeđ [Por.] ∞ lapće		[Vidi]
2973	larg	larg	широк	larg (largă) (mn. larź, larźe) [akc. larg] (prid.) — (za prostor) širok, prostran ◊ kîmp lung șî larg — polje dugo i široko ◊ du-će drakuluĭ, larg țî drumu — idi dođavola, širok ti je put ◊ dă ku mînă largă — daje širokom rukom ◊ (u izr.) în lung șî-n larg — uzduž i popreko ◊ (u izr.) lumĭa largă — široki svet ♦ up. lat [Por.]		[Vidi]
6388	larmă	larmă	ларма	larmă (mn. lărmurĭ) (i. ž.) — larma, galama ◊ śe larmă sa va auḑî la veśiń, să nu sa fi luvat ĭară đi gît, bĭețîĭuoșî — kakva li se to galama čuje kod suseda, da se nisu opet uhvatili za gušu, pijandure ♦ sin. zguomît, sfadă, gîlśauă [Por.]		[Vidi]
2974	larźi	lărgi	ширити	larźi (ĭuo larźiesk, ĭel larźiașće) [akc. larźi] (gl. p. ref.) — širiti, raširiti, proširiti (u prostoru) ◊ gaura-sta trăbe larźi ku sakurĭ — ovu rupu treba proširi sekirom ◊ prĭamult s-a larźit — previše se raširio ◊ muma larźiașće patu — majka širi (razvlači) krevet ◊ pasîrĭa a larźit ăripiļi, ș-a zburat — ptica je raširila krila, i odletela ♦ up. răsfira [Por.] ∞ larg		[Vidi]
2976	larźime	lărgime	ширина	larźime (mn. larźimĭ) [akc. larźime] (i. ž.) — (za prostor) širina, proširenje; prostranost ◊ kînd s-a kîsîtorit rumîńi, s-a uĭtat unđe ĭastă đestulă larźime đi paskut vićiļi — kada su se Vlasi naseljavali, gledali su gde ima dovoljno širine za napasanje stoke ♦ up. lațîme [Por.] ∞ larg		[Vidi]
2975	larźit	lărgit	раширен	larźit (larźită) (mn. larźiț, larźiće) [akc. larźit] (prid.) — raširen, proširen ◊ împușkat, golîmbu kaḑu ku ăripiļi larźiće — upucan, golub pade raširenih krila ◊ patu ĭe măĭ bun đi durmit kînd ĭe larźit — krevet je bolji za spavanje, kad je raširen ◊ drumu pista munće ĭe larźit, puoț sî trĭeś șî ku karu înkarkat — put preko planine je proširen, možeš da prođeš i sa natovarenim kolima [Por.] ∞ larg		[Vidi]
3917	lasa	lăsa	оставити	lasa (ĭuo las, ĭel lasă) (gl. p. ref.) — 1. ostaviti, pustiti, bataliti ◊ la lasat muĭarĭa — ostavila ga je žena ◊ dakă nu sa lasă đi bĭare, o sî muară — ako ne batali piće, umreće ◊ dakă tatî-su no vo lasa sî sa mariće, ĭa o sî fugă dupa ĭel — ako je otac neće pustiti da se uda, ona će pobeći za njega 2. (med.) onemoćati, popustiti; izdati ◊ ĭastă triĭ ań đi kînd la lasat piśuariļi, șî numa ḑaśe-n pat — ima tri godine kako su ga izdale noge, i samo leži u krevetu 3. (psih.) svideti se, dopadati se, želeti nešto, žudeti za nečim ◊ a spus đeșkis k-ăĭ sa lasă la baĭato-la, șî traźe sî sa mariće dupa ĭel — priznala je da joj se taj momak sviđa, i da želi da se uda za njega ◊ kopilu mangă, plînźe k-ăĭ sa lasă la dulśețurĭ — razmaženo dete, plače od želje za slatkišima ◊ (u izr.) mi sa lasă la aĭa șî aĭa — sviđa mi se to i to, žudim za tim [Por.]		[Vidi]
3918	lasat	lăsat	остављен	lasat (lasată) (mn. lasaț, lasaće) [akc. lasat] (prid.) — ostavljen, napušten ◊ ku ańi a trait lasată đi uom — godinama je živela ostavljena od muža ◊ kopiĭ lasaț đi parinț — deca napuštena od roditelja ◊ satu guol, kăș pustîńe, lasaće đi lumĭe ku ușa la parĭaće — prazno selo, puste kuće, ostavljene od ljudi širom otvorenih vrata [Por.] ∞ lasa		[Vidi]
5539	lastarĭ	lăstar	изданак	lastarĭ (mn.) [akc. lastarĭ] (i. m.) — (bot.) *izdanak, mladica* ◊		[Vidi]
2313	lastav	albinărel	пчеларица	lastav (mn. lastavi) [akc. lastav] (i. m.) — (ornit.) pčelarica (Merops apiaster) ◊ zburară lastavi șî ńi zatriră albińiļi — doleteše pčelarice, i zatreše nam pčele ◊ am omarît lastavi dă la stupi — ubio sam pčelarice sa pčelinjaka [Mlava] ♦ dij. sin. priguruĭ [Rečica, Stig] ◊ priguruĭu sa kuĭbaḑă prîn găurĭ, fakuće în pomînt muaļe, măĭ đes în taĭatura drumuluĭ, unđe drumu taĭe țărmu — pčelarica se gnezdi u rupama, napravljenim u mekoj zemlji, najčešće u usecima puta, gde put proseca breg [Stig]		[Vidi]
2982	lat	lat	широк	lat (lată) (mn. laț, laće) (prid.) — (za površi) širina ◊ blană lată žumataće đi mĭetîr, da đi lungă, ḑîaśe — daska široka pola metra, a dugačka deset ◊ kît ĭe śeva đi lat, s-a mîsurat vrodată ku palma, șî s-a spus: o palmă đi lat, doă pălmĭ ... — koliko je nešto široko, merilo se nekada dlanom, pa se govorilo: jedan dlan širine, dva dlana ... ◊ lat ku larg nuĭe tuot o masură: đi lațîmĭa pînḑî or a blăńi, sa ḑîśe „lat”, da đi larźimĭa drumuluĭ, or alu gaura vasuluĭ, sa ḑîśe „larg” — „lat” i „larg” nisu iste mere: za širinu platna ili daske, kaže se „lat”, a za širinu puta, ili otvora nekog suda, kaže se „larg” ♦ supr. îngust ♦ up. larg [Por.]		[Vidi]
2838	laută	lăută	виолина	laută (mn. lauț) [akc. laută] (i. ž.) — violina, gudački muzički instrument ◊ lauta are patru kuorḑ, pista kare lăutarĭu traźe ku arku — violina ima četiri žice, preko kojih violinista prevlači gudalom ◊ în laută măĭ frumuos sa kîntă źuokurļi aļi batrîńe — na violini se najlepše sviraju starinska kola ♦ up. lîutuarĭ [Por.] ♦ dij. var. laptă [Mlava]		[Vidi]
4925	laviță	laviță	полица	laviță (mn. laviț) [akc. laviță] (i. ž.) — (izob.) polica za sudove ◊ lavița ĭe o blană pusă pi doĭ truș dupa ușă la oźak, pi kare stau vasurļi ku apă — lavica je daska stavljena na dva trupca iza vrata kamina, na kojoj se drže sudovi za vodu ◊ uńi ḑîk laviță șî la postavița đi supt kuoșu muori — neki lavicom zovu i korice ispod voideničnog koša [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
68	lavur	lavoar	лавор	lavur (mn. lavurĭ) [akc. lavur] (i. m.) (mobil.) — lavor, metalna ili plastična posuda za umivanje i pranje [Por.] ∞ ļegin	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5016	laț	laț	омча	laț (mn. lațurĭ) (i. s.) — omča, zamka ◊ lațu ĭe nuod larg đi ață, đi sfuară or đi žîță kare puaće ĭuta sî sa aduńe, șă să strîngă tare aĭa śi ĭe prins în ĭel — omča je široki čvor od konca, užeta ili žice koji može brzo da se skupi, i da čvrsto stegne ono što je uhvaćeno u njemu ◊ (u izr.) a dat în laț — upao, uhvatio se u zamku ◊ laț đi ĭepurĭ — zamka za zečeve [Por.]		[Vidi]
4181	lăbdatuorĭ	lăudator	хвалисавац	lăbdatuorĭ (mn. lăbdatuorĭ) [akc. lăbdatuorĭ] (i. m.) — (izob.) hvalisavac ◊ atîta ĭe đi mare lăbdatuorĭ, đi nu sa puaće trai đi ĭel — toliko je veliki hvalisavac, da se ne može živeti od njega ◊ șî ĭel ĭe lăbdatuorĭ, ama kît ĭe đi lăbdatuoare muĭari-sa, aĭa nuĭe ńiśunđe pi lume — i on je hvalisavac, ali kakva je hvalisavica njegova žena, to nigde u svetu nema [Por.] ∞ labda		[Vidi]
6040	lăkomiță	zăgaz ?	устава	lăkomiță (mn. lăkomiț) [akc. lăkomiță] (i. ž.) — (tehn.) ustava, brana ◊ lăkomița ĭe ușă fakută pi marźîna ĭaruźi, kare sa înkiđe ku blăń, kînd trăbe sî sa oprĭaskă or sa porńaskă muara — ustava je prolaz na obali jaruge, koji se zatvara daskama, kad treba da se zaustavi ili pokrene vodenica ◊ kînd lăkomița sa înkiđe, apa mĭarźe pi ĭarugă șă umpļe butuońu, șî muara lukră — kad se ustava zatvori, voda teče jarugom, puni badanj i vodenica radi ◊ kînd lăkomița sa đeșkiđe, apa nu kure kîtra butuoń, numa sa duśe ĭară în rîu, înapuoĭ, șî muara stă — kad se ustava otvori, voda ne teče ka badnju, nego se vraća nazad u reku, i vodenica stoji ♦ var. lîkovița [Por.] ♦ dij. sin. zapuor (Plavna)[Pad.] ∞ muară		[Vidi]
6389	lărmui	lărmui	лармати	lărmui (ĭuo lărmuĭ, ĭel lărmuĭe) (gl.) — larmati, galamiti ◊ kopiĭi la şkuală atîta lărmuĭe đi vrĭamĭa đi ođină, đi-ţ strabat urĭekiļi — deca u školi toliko galame za vreme odmora, da ti probijaju uši [Por.] ∞ larmă		[Vidi]
2839	lăutar	lăutar	виолиниста	lăutar (mn. lăutarĭ) [akc. lăutar] (i. m.) — (muz.) violonista, svirač na violini ◊ lăutari đemult avut mare katare: fara iĭ n-a trĭekut ńiś o visaļiĭe, đi la șîḑîtuare pănă la nuntă mare — violinisti su nekad imali veliku tražnju: bez njih nije prošlo ni jedno veselje, od sedeljke do velike svadbe ♦ var. lautar, lăutarĭ, lîutarĭ [Por.] ♦ dij. var. laptar [Mlava] ∞ laută		[Vidi]
5956	lînă	lână	вуна	lînă (mn.) [akc. lînă] (i. ž.) — vuna ◊ măĭ multă lîna sa kapîtă kînd sa tung uoĭiļi — najviše vune se dobija kada se šišaju ovce ◊ ĭastă lînă albă șî lînă ńagră, đi kum ĭe uaĭa — ima bela vuna i crna vuna, po tome kakva je ovca ◊ lîna sa tuarśe — vuna se prede [Por.]		[Vidi]
5957	lînga	lângă	поред	lînga [akc. lînga] (predl.) — pored, kraj, do, uz ◊ nu l-a lasat să șadă lînga ĭa, parke o manînkă — nije ga pustila da sedne pored nje, kao da će je pojesti ◊ kasa luĭ ĭe uodma lînga nuastră — njegova je kuća odmah do naše ◊ s-a tras pi lînga ĭel înga đi mik — privio se uz njega još od malena ♦ var. lîngă [Por.]		[Vidi]
6489	lînuos	lânos	длакав	lînuos (lînuasă) (mn. lînuoș, lînuasă) (prid.) — (o ovci) dlakav, bogat vunom ◊ uaĭa lînuasă, are lînă multă — dlakava ovca, ima dosta vune ♦ sin. mițuos, bițuos [Por.] ∞ lînă		[Vidi]
6284	lokui	locui	населити	lokui (ĭuo lokuĭesk, ĭel lokuĭașće) (gl. p. ref.) — (ret.) naseliti, nastaniti ◊ Rumîńi oĭari s-a lokuit măĭ mult pi munț, unđe ĭastă luok mare đi viće — Vlasi stočari naselili su se najviše po planinama, gde ima dosta mesta za stoku ◊ peșkari sînt lokuiț pi lînga rîurĭ marĭ, în kare ĭastă mulț pĭeșć — ribari su naseljeni pored velikih reka, u kojima ima dosta ribe [Por.] ∞ luok2		[Vidi]
6285	lokuituorĭ	locuitor	мештанин	lokuituorĭ (mn. =) (i. m.) — (ret.) meštanin; naseljenik ◊ lokuituorĭ ĭe insă kare traĭașće într-un luok, kum ĭe satu, or ĭe lokuit în vrun țînut — meštanin je osoba koja živi u nekom mestu, kao što je selo, ili je naseljena u nekoj oblasti [Por.] ∞ lokui		[Vidi]
4632	lokșuor	locșor	постељица	lokșuor (mn. lokșuară) [akc. lokșuor] (i. s.) — (anat.)(izob.) posteljica, placenta ◊ lokșuoru sa faśe în ruodu muĭeri, kînd ĭa ramîńe greuańe — posteljica se formira u ženinoj materici, kad ona zatrudni ◊ în lokșuor în burta mumi traĭașće șî krĭașće kopilu pănă la noă luń — u posteljici u majčinoj utrobi živi i raste dete do devetog meseca ◊ (ver.) ĭastă kopiĭ kare s-a fak în lokșuor, đi iĭ sa ḑîśe kî sînt fakuț „în kimĭașă”, șă sa krĭađe kă sînt vîlvuoș — ima dece koja se rađaju u posteljici, za njih se kaže da su rođeni „u košulji”, i veruje se da imaju natprirodnu moć ◊ vita are suarće, da muĭarĭa lokșor — stoka ima „soarće” a žena „lokšor” ♦ sin. suarće, kimĭașă [Por.] ◊ (mag.) dupa nașćire, lokșuoru să-ngruapă supt vrun puom rođituorĭ, muĭarĭa sî măĭ rođaskă ka pomo-la, da kopîĭi să krĭaskă sînatuoș — posle porođaja, posteljica se zakopa pod nekom rodnom voćkom, da žena rađa i dalje, a da deca rastu zdrava (Leskovo, kaz. Milica Adamović, r. 1954) [GPek] ♦ dij. var. lokșor [Buf.]		[Vidi]
4867	lovi	lovi	ударити	lovi (ĭuo lovĭesk, ĭel lovĭașće) (gl. p. ref.) — 1. (med.) udariti, povrediti, ozlediti; zaboleti ◊ aļergat pin padure, șî l-a lovit krĭanga pista uokĭ — trčao je kroz šumu, i udarila ga je grana preko očiju ◊ s-a lovit la lukru — povredio se na poslu ◊ sa vaĭtă kă đintr-odată l-a lovit la burtă — žali se da ga je iznenada zaboleo stomak ♦ sin. fîrîma, vîtama 2. (muz.) slagati se ◊ kînd kîntă măĭ mulț fluĭeraș, ku fluirĭ măĭ miś șî măĭ marĭ, fluiriļi trăbe să fiĭe așa fakuće đi sî sa lovĭaskă kalumĭa — kad svira grupa frulaša, sa manjim i većim frulama, frule treba da budu tako izrađene da se lepo slažu ♦ sin. ogođi 3. (o gađanju) pogoditi ◊ avut mare naruok kă plumbu la lovit lînga ińimă, ș-a ramas viu — imao je veliku sreću da ga je metak pogodio blizu srca, pa je ostao živ ◊ bun vînatuorĭ đi tuot, unđe sa uĭtă ku uokĭu, akoluo lovĭașće ku plumbu — odličan lovac, gde pogleda okom, tu pogodi metkom 4. (u kletvama) spopasti, stići, strefiti, umreti ◊ (klet.) lovila-r muarća, dabuogda — strefila ga smrt, dabogda ♦ sin. putrîvi 4. (u kletvama) [Por.]		[Vidi]
4869	lovit	lovit	ударен	lovit (lovită) (mn. loviț, loviće) [akc. lovit] (prid.) — (med.) udaren, povređen; pogođen ◊ a fuost lovit în kap đintîń, minće kî s-a lovit la lukru — bio je udaren u glavu od ranije, laže da se povredio na poslu ◊ puorku sîrbaćik ĭe lovit ku pușka, nu puaće sî sa dukă đeparće — divlja svinja je pogođena puškom, ne može da ode daleko ◊ (u izr.) lovit ku ļeuka, pļesńit — udaren levčom, blesav ♦ sin. fîrîmat, vîtamat, uśis [Por.] ∞ lovi		[Vidi]
4868	lovitură	lovitură	повреда	lovitură (mn. loviturĭ) [akc. lovitură] (i. ž.) — (med.) povreda, ozleda; rana ◊ lovitură ĭe fîrîmatură pi trupu uomuluĭ kare s-a fakut kînd uomu s-a lovit ku śuava — ozleda je povreda na ljudskom telu koja je nastala kada se čovek nečim udario ♦ sin. fîrîmatură, vîtamatură [Por.] ∞ lovi		[Vidi]
2812	lozî	lozi	глупавити	lozî (ĭuo lozăsk, ĭel lozîașće) [akc. lozî] (gl.) — 1. (psih.) glupaviti, gubiti razum; tupaviti; lapiti ◊ baba a-nśeput să lozîaskă, nu măĭ șćiĭe śe vorbĭașće — baba je počela da lapi, više ne zna šta govori 2. (fig.) govoriti gluposti; spletkariti; glupirati se; lupati, lupetati ◊ nu sa ćiame đi ńima, mĭarźe pin sat șî lozîașće — ne boji se nikoga, ide selom i spletkari [Por.] ∞ luază		[Vidi]
2813	lozît	lozât	глупав	lozît (lozîtă) (mn. lozîț, lozîće) [akc. lozît] (prid.) — (psih.) tupav, senilan, nerazumen, koji je izlapeo ◊ nu ći mira, muoșu ku ańi traĭașće așa lozît đi tuot — ne čudi se, čiča godinama živi tako potpuno senilan ◊ nuĭe đi kopilu mĭeu fata vuastră lozîtă — nije za moga sina vaša tupava kći [Por.] ∞ luază		[Vidi]
2811	luază	loază	глупост	luază (mn. luază) [akc. luază] (i. ž.) — 1. glupost, nepromišljena reč, ili postupak ◊ vorbĭașče la luază — lupa gluposti ◊ luază đi gruază — grozne gluposti ◊ atîća luază sa puvestăsk đi ĭa pin sat, da ĭa nu dă doă parîaļe — tolike glupost se pričaju o njoj po selu, a ona ne da dve pare ♦ var. lozîĭe 2. starudija, otpad ◊ podrumu s-a umplut đi luază, kînd îm vińe odată, pi tuaće ļi labîd în borugă — podrum je pun starudija, kad mi jednom dođe, sve ću ih baciti u potok 3. (tehn.) deo nekog sklopa, kome se ne zna ime ◊ muoșu Ļikă a fuost kovaś bun, dupa rat la luvat partizańi sî fakă la luază đi plug — čuča Ilija je bio dobar kovač, posle rata vlast ga je unajmila da pravi delove za plug ◊ nu s-a dus la muară, kî-ĭ s-a frînt vro luază la kar — nije otišao na vodenicu, jer mu se polomio neki deo na kolima ♦ up. lauză [Por.]		[Vidi]
6490	lubarĭ	liubar	deblo	lubarĭ (i. m.) — (bot.) deblo, stablo ◊ kînd faś ćiĭ đi ļegat snuopi, kaț lubarĭ đi ćiĭ să fiĭe supțîrĭe, nalt șî đirĭept ka lumanarĭa — kad praviš liku za vezivanje snopova, tražiš lipovo deblo da bude tanko,visoko i pravo kao sveća [Por.]		[Vidi]
2079	lugaś	lugaci	зимовка	lugaś (mn. lugaś) [akc. lugaś] (i. m.) — (ornit.) zimovka (Pyrrhila vulgaris) ◊ lugaśu ĭe o pîsarikă frumuasă, ku ćuok skurt, șî ku pĭańe ruoșe pi pĭept șî la gît — zimovka je lepa ptičica, crnoga kljuna i sa cvenim perjem na grudima i oko vrata ♦ var. logośiță (Tanda) [Por.]		[Vidi]
2069	lugośiță	logociţă	штиглиц	lugośiță (mn. lugośiț) [akc. lugośiță] (i. m.) — (ornit.) štiglic, mala šarena ptica pevačica (Carduelis carduelis) ◊ lugośița ĭe măĭ frumuasă pasîrĭe-n padurĭe — štiglic je najlepša šumska ptica (Rudna Glava) ◊ lugośița ĭe pasîrĭe mikă șî pistriță — štiglic je mala i šarena ptica (Tanda) ♦ var. lugaśiță [Por.]		[Vidi]
5679	lukra	lucra	радити	lukra (ĭuo lukru, ĭel lukră) [akc. lukra] (gl.) — raditi, vršiti neki posao ◊ așćată să înśapă lukra aĭ măĭ batrîń îńtîń, pă dupa aĭă sî sa pună pi lukru șî aĭ măĭ ćińirĭ — čekaju da prvo počnu raditi stariji, a onda da počnu i mlađi ◊ đemult greu s-a lukrat, kă tuot s-a lukrat ku mîńiļi șî ku pućarĭa guală — nekada se teško radilo, jer se sve radilo rukama i golom snagom [Por.]		[Vidi]
5680	lukratuorĭ	muncitor	радник	lukratuorĭ (mn.) [akc. lukratuorĭ] (i. m.) — radnik ◊ mulț lukratuorĭ a pĭerdut lukru, șî katînd alt lukru, s-a dus în strinataće — mnogo je radnika izgubilo posao, i tražeći drugi posao, otišli su u tuđinu ◊ a fuost lukratuorĭ bun, ku plată bună — bio je dobar radnik, sa dobrom platom ♦ sin. munćituorĭ [Por.] ∞ lukra		[Vidi]
5681	lukru	lucru	рад	lukru (mn. lukrărurĭ) [akc. lukru] (i. s.) — rad, posao ◊ ćińerișu astîḑ n-are lukru — omladina danas nema posla ◊ lukratuori s-a dus đinuapće la lukru — radnici su otišli rano na posao ◊ đin mare ļiańe, a pĭerdut lukru — zbog velike lenjosti, izgubio je posao ◊ (u izr.) s-a prins la lukru — zaposlio se ♦ var. lukratură ♦ sin. munkă [Por.] ∞ lukra		[Vidi]
6370	lulă	lulă	лула	lulă (mn. luļe) (i. ž.) — lula ◊ 1. lulă sa ḑîśe la tuata țauă strîmbă — lulom se naziva svaka iskrivljena cev 2. lula la kazan — kazanska lula ◊ lula lu kazan ĭe o țauă đi aramă, lungă șî strîmbă, pin kare rakiu ĭasă đin kazan ka aburu, șă trĭaśe pin kada ku apă rîaśe, unđe đin abur sa faśe bĭeutură, śe kure pi luļiu în źuban — kazanska lula je jedna bakarna cev, duga i kriva, kroz koju rakija izlazi iz kazana kao para, i koja prolazi kroz kadu sa hladnom vodom, gde se iz pare pretvara u piće, koje kroz lulište curi u žban 3. lula đi tutuńit — pušačka lula ♦ var. luļiu — lulište [Por.]		[Vidi]
6265	lumanarĭe	lumânare	свећа	lumanarĭe (mn. lumanărĭ) [akc. lumanarĭe] (i. ž.) — *sveća* ◊ lumanarĭa sa faśe đin śĭară [Por.] ∞ #lumină#		[Vidi]
3239	lume	lume	свет	lume (mn. =) [akc. lume] (i. ž.) — svet 1. (o prostoru) ekumena, svet nastanjen ljudima ◊ kînd guod sa ḑîśe lume, sa ginđașće la uamiń, sprînžîț în tuaće părțîļi — kad god se kaže „lume”, misli se na ljude, raširene na sve strane ◊ (u izr.) lumĭa albă — beli svet ◊ s-a dus în lumĭa albă — otišao u beli svet 2. (o čoveku) ljudi, manja ili veća skupina ◊ a fuost uom bun, tuata lumĭa s-a plîns dupa ĭel — bio je dobar čovek, svi su ljudi plakali za njim ◊ multă lume a omorît Ńamțî fara ńiśkotrĭabă — mnogo ljudi su ubili Nemci bez ikakve potrebe 3. onaj svet ◊ (ver.) lumĭa-ĭa ĭe lumĭe unđe s-a duk aĭ muorț, șî în kare iĭ traĭesk đi veśiĭe — onaj svet je svet u koji odlaze umrli, i u kome oni žive večno ♦ var. lumĭe ♦ sin. vilaĭt [Por.]		[Vidi]
6148	lumina	lumina	светлети	lumina (ĭuo lumin, ĭel lumină) [akc. lumina] (gl.) — svetleti, obasjavati ◊ suariļi lumină pista tuot pomîntu — sunce svetli preko cele zemlje ◊ luna lumină nuapća ka kînd ĭe ḑîua — mesec svetli noću kao da je dan ♦ sin. ļikura [Por.] ∞ lumină		[Vidi]
6149	luminat	luminat	осветљен	luminat (luminată) (mn. luminaț, luminaće) [akc. luminat] (prid.) — osvetljen, obasjan ◊ đi kînd ń-a veńit struĭa, kasa ĭe luminată ka kînd ĭe ḑîua — odtkad je došla struja, kuća nam je osveljena kao da je dan ♦ sin. viđerat [Por.] ∞ lumină		[Vidi]
4716	lumină	lumină	светлост	lumină (mn. lumiń) [akc. lumină] (i. ž.) — 1. svetlost ◊ ḑîua avĭem lumină đi la suare, nuapća đi la lună — dan ju imamo svetlost od sunca, noću od meseca 2. svetiljka ◊ lumină ĭe aĭa śe dă viđarĭe: lumanarĭe, fiļińerĭ, lampă — svetiljka je ono što daje svetlost: sveća, fenjer, lampa [Por.]		[Vidi]
6232	lunaćik	lunatic	јендомесечнк	lunaćik (lunaćikă) (mn. lunaćiś, lunaćiśe) [akc. lunaćik] (prid.) — (ver.) jednomesečnik, osoba rođena istog meseca ◊ lunaćik ĭe insă naskută tuot într-o lună ku mińe — jednomesečnik je osoba rođena istog meseca sa mnom ◊ lunaćiśi sînt ļegaț ku o skrisă — jednomesečnici su vezani istom sudbinom ♦ up. ḑîvaćik [Por.] ∞ lună		[Vidi]
3372	lunarĭ	lunar	децембар	lunarĭ [akc. lunarĭ] (i. m.) — (kal.) (izob.) decembar ◊ astîḑ rar đin-tra-ĭ batrîń kare măĭ țîńe minće kă luna đi la urmă pi kîļindarĭo-l babĭesk s-a kĭemat, pi lînga andrĭauă, șî lunarĭ — danas se retko ko među starijima seća da se poslednji mesec bapskog kalendara, pored „andreje”, zvao i „lunar” ◊ a tunat lunarĭu, sa-nkĭaptură anu — počeo je decembar, završava se godina ♦ / < lună — mesec [Por.] ∞ lună		[Vidi]
2983	lună	lună	месец	lună (mn. luń) (i. ž.) — (kal.) mesec, vremenska jedinica, dvanaesti deo godine ◊ în an ĭastă doasprîaśe luń — u godini ma dvanaest meseci ◊ luńiļi în Omuoļ sa kĭamă: ĭanuar, faurar, marțîșuor, beļituor, maĭ (florar), flurar, sîmanatuor, gustar, pikatuor (koptuor), kuļesator, brumar, andriauă — u Homolju meseci se zovu: januar, februar, mart, april, maj, jun, jul, avgust, septembar, oktobar, novembar, decembar [Hom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2317	lung	lung	дуг	lung (lungă) (mn. lunź, lunźe) [akc. lung] (prid.) — 1. (za meru) dug, dugačak ◊ ń-așćiată drum lung — čeka nas dug put ◊ vara ĭe ḑîua lungă — leti je dan dug ◊ puartă pîăru lung — nosi dugu kosu ◊ (komp.) lung, lunguț, măĭ lung, șî măĭ lung, măĭ lung đin tuot — dug, poduži, duži, još duži, najduži (duži od svega) 2. (fig.) (u izr.) alapača, torokuša ◊ muĭare ku ļimbă lungă — žena sa dugačkim jezikom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2321	lungu	lungu	издалека	lungu [akc. lungu] (pril.) — (u izr.) a. izdaleka, poizdalje, u potaji ◊ a luvato ku lungu, să vadă ku kare sa-npreună — prati je poizdalje (u potaji), da vidi s kim se sastaje b. uporno, istrajno; neprestano; dugo ◊ đemult gazda a mînat sluga ku lungu, ka pi lup — nekada je gazda terao slugu neprestano, kao kurjaka [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2322	Lungu	Lungu	Дуги	Lungu [akc. Lungu] (i. m.) — (antr.) Dugi, Dugić, Dugonja, vlaški nadimak za izrazito visoke i mršave ljude ◊ Trailă Lungu frumuos a kîntat în fluir — Trailo Dugi je lepo svirao frulu ◊ poļikra Lungu sa puńe șî pi kopiĭi luļ șî vrĭame đi vrĭame ruda-ntrĭagă sa poļikrĭaḑă Lunguońi, la urmă poļikra-sta tună șîn kîărț ka prezimiļi „Lungulović” — nadimak „Dugi” prenosi se na njegovu decu i vremenom se cela familija nazove „Dugić”, na kraju ovaj nadimak uđe i u knjige kao prezime „Lungulović” [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2324	lunguț	lunguţ	дугуљаст	lunguț (lunguță) (mn. lunguț, lunguță) [akc. lunguț] (prid.) — (dem.) duguljast, neznatno izdužen ◊ a frînt un bît lunguț đin đin ļiemn, șî s-a pus ku bataĭa pi kopilașo-la — odlomio je jedan poduži prutić sa drveta, i navalio batinama na ono detence ♦ / lung + -uț [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2319	lunguĭat	lunguieţ	издужен	lunguĭat (lunguĭată) (mn. lunguĭaț, lunguĭaće) [akc. lunguĭat] (prid.) — a. (za materiju) izdužen, koji je promenio dužinu istezanjem, rastezanjem, izrastanjem ◊ kîńiļi s-a lunguĭat la umbră — pas se izdužio u hladovini b. (za položaj) ispružen u svoj dužini ◊ śe staĭ pi pat așa lunguĭat, đi nu puaće ńima sî sa măĭ kulśe? — što ležiš u krevetu tako ispružen, da ne može više niko da legne? ♦ up. lunźit — (za vreme) produžen [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2326	lunguļiaće	lungulete	дугајлија	lunguļiaće (mn. lunguļieț) [akc. lunguļiaće] (i. m.) — (pej.) dugajlija, dugonja ◊ a pļekat ku un lunguļiaće đi baĭat, nalt șî supțîrĭe ka pražîna — pošla je sa jednim dugajlijom od momka, visokim i tankim kao motka [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2325	lunguļieț	lunguleţ	подужи	lunguļieț (lunguļiață) (mn. lunguļieț, lunguļiaće) [akc. lunguļieț] (prid.) — (dem.) poduži, podugačak ◊ șî să fiĭe păru kîta măĭ lunguļieț, nu sa kată, akuma ĭe așa puortu — i da bude kosa malo poduža, nije važno, danas je takva moda ♦ up. lunguț ♦ / lung + -uļieț [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2318	lunźi	lungi	издужити	lunźi (ĭuo lunźiesk, ĭel lunźiașće) [akc. lunźi] (gl. p. ref.) — 1. (za materiju) a. izdužiti, povećati meru rastezanjem ◊ mi sa lunźi kuraua, o să-m piśe pîntaluońi — izdužio mi se kaiš, pašće mi pantalone b. produžiti, dodavanjem nove količine ◊ dakă ĭe o sfuară skurtă, ļeź duauă, șă ļi lunźieșć sî aĭ lunźime kît îț trăbe — ako je jedan konopac kratak, vežeš dva, pa ih produžiš da imaš dužinu koliko ti treba 2. (za vreme) produžiti trajanje ◊ s-a lunźit ḑîua, akuma ĭe mult măĭ lung đi kît ĭarna — produžio se dan, sad je mnogo duži nego zimi ◊ dakă puorț griža đi mînkare, ăț lunźieșć traĭu — ako vodiš računa o ishrani, produžićeš sebi život 3. (fig.) a. potkradati ◊ i s-a lunźit mîna, pănă la gramada ku bań — produžila mu se ruka, do gomila sa novcem b. ogovarati, spletkariti ◊ nu lunźi ļimba dupa lume, kî ț-o skurtă vrunu — ne izdužuj jezik za ljudima (=ne ogovaraj), jer će neko da ti ga skrati ♦ supr. skurta [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2323	lunźime	lungime	дужина	lunźime (mn. lunźimĭ) [akc. lunźime] (i. ž.) — dužina ◊ la lunźime, drumu pista śuakă ĭe măĭ skurt — po dužini, put preko brda je kraći ◊ a masurat lunźimĭa ku pașu — izmerio je dužinu korakom ◊ lunźimĭa viĭețî s-a marit — dužina života se povećala ◊ trasta faś să-ĭ fiĭe tuot una lunźimĭa ku lațîmĭa — torbu praviš da joj bude jednaka dužina i širina ♦ supr. skurțîmĭa [Por.] ∞ lung		[Vidi]
2320	lunźit	lungit	продужен	lunźit (lunźită) (mn. lunźiț, lunźiće) [akc. lunźit] (prid.) — 1. (za materiju) produžen, povećao meru dodavanjem, istezanjem, rašćenjem ◊ a ļegat ață la ață, ș-akuma ĭe ața lunźită, ama are nuodurĭ — vezao konac na konac, i sada je konac produžen, ali ima čvorove 2. (za vreme) produžen dodavanjem vremena, trajanjem ◊ đi kînd a ĭeșît ļekurĭ đi tuata buala, traĭu lu uom ĭe lunźit — otkad su se pojavili lekovi za sve bolesti, život čoveka je produžen ♦ supr. skurtat [Por.] ∞ lung		[Vidi]
4078	luń	luni	понедељак	luń (mn. luńe) (i. ž.) — (kal.) ponedeljak ◊ au đi gînd să înśapă ku lukru luńa śe vińe — misle da počnu sa radom idućeg ponedeljka ◊ vinu într-o luńe kînd îț vińe țîĭe — dođi u neki ponedeljak, kad je tebi zgodno ◊ luńa ĭe ḑîua luńi — ponedeljak je mesečev dan ◊ luń ĭe ḑîua ku kare înśape stamîna — ponedeljak je dan kojim počinje sedmica ◊ luńa trekută — prošli ponedeljak ♦ up. Luńa śuarîlor, Luńa pi Rusaļe, lună [Por.] ∞ stamînă		[Vidi]
2136	luobîdă	lobodă	лобода	luobîdă (mn. luobîđe) [akc. luobîdă] (i. ž.) — (bot.) loboda (Chenopodium album) ◊ a kuļes un sak đi luobîdă sî đa la puorś, kî ĭe luobîda un fĭeļ đi ĭarbă kare puorśi mult o manînkă — nabrao je džak lobode da nahrani svinje, jer je loboda vrsta trave koju svinje mnogo jedu ♦ var. lobîdă [Por.]		[Vidi]
3855	luok	câmp	њива	luok1 (mn. luokurĭ) [akc. luok] (i. s.) — njiva, oranica ◊ ano-sta a pus un luok đi kukuruḑ, șă doă luokurĭ đi grîu — ove godine je posejao jednu njivu sa kukuruzom, i dve njive sa žitom ◊ saturļi s-a pîrasît, șî luokurļi a ramas ńilukraće — sela su opustela, i njive su ostale neobrađene [Por.] dij. var. ńivă [Zvizd][Bran.]		[Vidi]
3856	luok	loc	место	luok2 (mn. luokurĭ) [akc. luokurĭ] (i. s.) — mesto ◊ a gasît luok frumuos đi ođină supt un ļemn ku umbră gruasă — našao je lepo mesto za odmor pod jednim drvetom sa debelim hladom ◊ asta luok ĭe bun đi kasă — ovo mesto je dobro za kuću ◊ s-a dus să kuprindă un luok đi fata luĭ — otišao je da zauzme mesto za svoju devojku ◊ luok rău — loše mesto ◊ luok bun — dobro mesto, ravnica ◊ luok pitulat — skriveno mesto ◊ luok poļažńik — ravno mesto (o terenu) [Por.]		[Vidi]
6316	lupada	lepăda	бацити	lupada (ĭuo lapîd, ĭel lapîdă) [akc. lupada] (gl. p. ref.) — baciti ◊ vuorbiļi lu muma nu măĭ zauĭt ńiśkînd: am vaḑut kă đin vuoĭ n-o sî fiĭe ńimika, kă lupadaț pîńa — reči moje majke neću zaboraviti nikad: videla sam da od vas neće biti ništa, jer bacate hleba ◊ lupadaĭ đi pi mińe țuaļiļi imuasă, șî tunaĭ în rîu sî ma skald — bacih sa sebe prljavu odeću, i uđoh u reku da se okupam ♦ var. lîpada [Por.]		[Vidi]
6317	lupadare	lepădare	бацање	lupadare (mn. lupadărĭ) [akc. lupadare] (i. ž.) — bacanje, odbacivanje ◊ vara a fuost vrĭamĭa đi lupadarĭa kalabățîluor, ama ĭară a fuost muoș kare ļ-a dus șă pin zăpușală — leto je bilo vreme za bacanje šubara, ali je opet bilo staraca koji su ih nosili i po vrućini ♦ var. lîpadare [Por.] ∞ lupada		[Vidi]
5150	lupta	lupta	борити се	lupta (ĭuo lupt, ĭel luptă) [akc. lupta] (gl. p. ref.) — (zast.) boriti se, takmičiti se ◊ kînd am fuost ku pîkurari, ńi luptasîm ḑîua întrĭagă — kad sam bio sa čobanima, obarasmo se celi dan ◊ ńi luvasîm la trînćală brață-n brață șă luptasîm ku pućarĭa tuată pănă vrunu nu kađa pi șîaļe— hvatali smo se u koštac, i borili se svom snagom dok neko ne bi pao na leđa ♦ baća, trînća [Por.] ∞ luptă		[Vidi]
5149	luptă	luptă	борба	luptă (mn. lupće) [akc. luptă] (i. ž.) — (zast.) borba, nadmetanje ◊ rumîńi aĭ batrîń a kreḑut kî ĭe lupta la trînćală lukru sfînt, dat đi la dumńeḑîu — stari Vlasi su verovali da je borba rvanjem sveta stvar, data od boga ♦ sin. bataĭe, trînćală [Por.]		[Vidi]
4720	luśafur	luceafăr	сјајница	luśafur (mn. luśafurĭ) [akc. luśafur] (i. m.) — (astr.) sjajnica, sjajna zvezda ◊ la tuota staua pi śĭerĭ kare a fuost măĭ luśituare đikît alalće, aĭ batrîń ĭ-a ḑiś luśafur — svaku zvezdu na nebu, koja je bila sjajnija od ostalih, stari su zvali ’sjajnica’ ◊ aĭ batrîń a kunoskut mulț luśafurĭ: đi sară, đi zuorĭ, đi đimińață, đi ḑîuă, porkarĭeț, șî alțî — stari su poznavali mnogo ’sjajnica’: Večernaču, Zornjaču, Danicu, Svinjaricu, i druge ♦ var. luśafîr ♦ up. Luśafur đi sară, Luśafur đi ḑîuă, Luśafuru al porśesk [Por.] ∞ stauă		[Vidi]
4744	Luśafuru porśesk	luceafărul-porcesc	Свињаруша ?	Luśafuru porśesk [akc. Luśafuru porśesk] (sint.) — Svinjaruša, svinjska zvezda, (astr.) Aldebaran ◊ kînd rasîare Luśafuru porśesk, sa pumeńesk puorśi șî sa mînă-n duos, șî tumu dupa iĭ sa mîna alalće viće la pașuńe — kad izađe Svinjaruša, bude se svinje i teraju u šumu, a tek posle njih goni se na pašu ostala stoka [Zvizd] ♦ up. luśafur ♦ dij. sin. Porkarușă, Porkarĭață [Por.] ∞ stauă		[Vidi]
4717	luśi	luci	сијати	luśi (ĭuo luśesk, ĭel luśașće) [akc. luśi] (gl. n.) — sijati ◊ luśașće suariļi, luśesk stăļiļi — sija sunce, sijaju zvezde ◊ luśașće firĭa mîndri mĭaļe đi drag kă ma vĭađe — sija lice moje drage od sreće što me vidi [Por.]		[Vidi]
4719	Luśin	Lucin	Лучиндан	Luśin [akc. Luśin] (i. m.) — (kal.) Lučindan, Sv. Luka ◊ Luśinu a fuost sîrbatuarĭa lupilor, nu s-a lukrat ńimika să nu manînśe lupi vićiļi — Lučindan je bio vučji praznik, nije se radilo ništa da vuci ne bi klali stoku ◊ đi la Luśin s-a slubaḑît kîmpu, a putut sî sa paskă vićiļi đarîndu pin sat, fara ńiśun otar — na Lučindan su se oslobađala polja, mogla je stoka da se napasa svuda po selu, bez ikakve ograde [Por.] ∞ luśi		[Vidi]
4718	luśituor	lucitor	сјајан	luśituor (luśituare) (mn. luśituorĭ, luśituare) [akc. luśituor] (prid.) — sjajan, svetao, koji svetli, sjaji, svetluca, blješti ◊ śerĭu sańin, pļin đi stăļe luśituare — nebo vedro, puno sjajnih zvezda ♦ sin. luminuos [Por.] ∞ luśi		[Vidi]
4941	ļagîn	leagăn	колевка	ļagîn (mn. ļagîńe) [akc. ļagîn] (i. m.) — (tehn.) 1. kolevka ◊ kopiĭi rumîńeșć a kreskut în ļagîńe đi ļemn, kare mumîn-ļi ļ-a dus în șîaļe — vlaška deca rasla su u drvenim kolevkama, koje su majke nosile na leđima 2. kovčeg ◊ kînd uomu muare, ăl îngruapă în ļagîn, fakut đi blăń kare tot stapînu a pastrat numa đ-așa trĭabă — kad čovek umre, ukopaju ga u kovčegu, sklopljenog od dasaka koje svaki domaćin čuva samo za takvu priliku [Por.] ∞ ļegana		[Vidi]
5488	ļaspiđe	lespede	плоча	ļaspiđe (mn. ļaspiḑ) [akc. ļaspiđe] (i. ž.) — ploča, obično kamena; pljoska ◊ ļaspiđa ĭe pĭatră lată, spuțîrĭe șî totîrlată— ploča je pljosnat, širok i okrugao kamen ◊ mormînțî aĭ batrîń, a fuost astrukaț ku ļaspiḑ — stari grobovi bili su pokriveni kamenim ploča [Por.]		[Vidi]
3460	ļau	leu	леј	ļau (mn. ļeĭ) [akc. ļau] (i. m.) — 1. (mon.) lej, rumunska nacionalna moneta ◊ nu vreaduĭe ńiś un ļau — ne vredi ni jedan lej 2. (fig.) (u izr.) o svom trošku; za svoj groš; po svom ćefu ◊ mă duk unđe vreau dă ľau mieu — idem gde hoću za svoj groš ◊ s-a-nbatat șî kată să-ĭ kînće una numa dî ľau luĭ — napio se, i traži da mu otpeva jednu samo po njegovom ćefu [Bran.] ♦ dij. var. ļiu [GPek][Por.] ∞ ban		[Vidi]
6494	ļaźe	lege	zакон	ļaźe (mn. ļeź) (i. ž.) — zakon ◊ đi un fĭeļ đi uamiń parke nu ĭe ńiś o laźe — za jednu vrstu ljudi kao da nema zakona ◊ ļaźa ĭe bună numa dakă ĭe đi tuoț bîrabar, șî dakă ĭe strînsă — zakon je dobar ako je za sve jednak, i ako je strog [Por.]		[Vidi]
4332	ļega	lega	везати	ļega (ĭuo ļeg, ĭel ļagă) [akc. ļega] (gl. p. ref.) — vezati, spojiti ◊ baba a ļegat saku ku ață slabă, șî grîu s-a varsat — baba je vezala džak slabim koncem, pa se žito prosulo ◊ aĭa trăbe ļegat strîns, țapîn — to treba vezati čvrsto, jako ◊ aĭa śe nuĭe ļegat bun, sa đizļagă ĭuta — ono što nije vezano dobro, razveže se brzo ♦ var. ļigutuĭa ♦ supr. đizļega [Por.]		[Vidi]
4939	ļegana	legăna	љуљати	ļegana (ĭuo ļagîn, ĭel ļagînă) [akc. ļegana] (gl. p. ref.) — ljuljati, njihati ◊ muma ļagînă kopilu în ļagîn să-l adoarmă — majka ljulja dete u kolevci da ga uspava ◊ vîntu ļagînă krĭanźîļi în ļemn — vetar njiše grane na drveću ◊ uomo-l bĭețîuos traźe piśuariļi dupa ĭel șî sa ļagînă kînd mĭarźe — pijan čovek vuče noge za sobom i ljulja se dok ide ♦ var. ļigana [Por.]		[Vidi]
6223	ļegat	legat	веzан	ļegat (ļegată) (mn. ļegaț, ļegaće) [akc. ļegat] (prid.) — 1. vezan ◊ vaka pașće ļegată đi par — krava pase vezana za kolac ◊ ļegat țapîn, nu puaće skapa — čvrsto je vezan, ne može uteći 2. (mag) impotentan ◊ ļegat ĭe đi ibuomńikă, kare ĭ-a fakut momuaće ku vrîžîtuoriļi, sî nu puată avĭa ńimika ku alće muĭerĭ — vezan je od strane ljubavnice, koja ga je začarala sa vračarama, da ne može imati ništa sa drugim ženama ♦ supr. đizļegat [Por.] ∞ ļega		[Vidi]
5743	ļegatuorĭ	legător	везивач	ļegatuorĭ (ļegatuarĭe) (mn. ļegatuorĭ, ļegatuarĭe) [akc. ļegatuorĭ] (prid.) — vezivač ◊ ļegatuorĭ măĭ đes a fuost lukratuori la săśerat, kare a ļegat la snuopĭ dupa săśeratuorĭ — vezivači su najčešće bili radnici na žetvi, koji su za žeteocima vezivali snoplje [Por.] ∞ ļega		[Vidi]
67	ļegin	lighean	лавор	ļegin (mn. ļegiń) [akc. ļegin] (i. m.) — (mobil.) lavor, posuda za umivanje i pranje, od metala ili plastike ◊ ļeginu ku apă — lavor sa vodom (s. Zlot) ♦ / < tur. liğen, legen [Crn.] ♦ dij. var. ļigĭan [Kmp.]		[Vidi]
6286	ļegumĭe	legumă	чорба	ļegumĭe (mn. ļegumĭ) [akc. ļegumĭe] (i. ž.) — (nutr.) varivo; čorba, čorbasta hrana ◊ ļegumĭe ĭe tuot fĭeļu đi mînkare kare sa fĭarbe-n uală — varivo je svaka vrsta jela koja se kuva u loncu [Por.]		[Vidi]
1321	ļeĭkă	leică	јетрва	ļeĭkă (mn. ļeĭś) [akc. ļeĭkă] (i. ž.) — (srod.) (izob.) jetrva, naročito starija ◊ muĭerĭ mîritaće dupa fraț, una la alta ḑîk ļeĭkă — žene udate za braću oslovljavaju se sa „lejka” (Rudna Glava, Tanda) ♦ var. ļieĭkă [Por.] ♦ dij. var. ļaĭkă [akc. ļaĭkă] (Slatina, Bor) [Crn.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3094	ļekuituorĭ	lecuitori	лечник	ļekuituorĭ (mn. ļekuituoĭr) [akc. ļekuituorĭ] (i. m.) — (ret.) (med.) lečnik, vidar ◊ dakă uomu n-are ḑîļe, ńiś un ļekuituorĭ nu-ĭ ažută — ako čovek nema dane, ni jedan lečnik mu ne pomaže ♦ var. ļikuituorĭ ♦ sin. duoptur [Por.] ∞ ļikui		[Vidi]
3095	ļekuĭală	lecuială	лечење	ļekuĭală (mn. ļekuĭaļe) [akc. ļekuĭală] (i. ž.) — (ret.) (med.) (iron.) lečenje ◊ ku așa ļekuĭală n-o sî tragă mult — sa takvim lečenjem neće dugo ◊ ļekuĭala babilor a fuost măĭ bună đikît alu duopturĭ — bapsko lečenje bilo je bolje od lekarskog [Por.] ∞ ļikui		[Vidi]
4878	ļemn	lemn	ковчег	ļemn2 (mn. ļemńe) [akc. ļemn] (i. s.) — kovčeg, pogrebni sanduk ◊ pĭ-al mort ăl pun ăn ļemn, șă-l îngroapă — pokojnika stavljaju u kovčeg, i sahranjuju ♦ sin. sanduk (Podvrška), săndîk (Kladušnica) [Dun.] ♦ dij. sin. ļagîn [Por.]		[Vidi]
4880	ļemn	lemn	дрво	ļemn1 (mn. ļamńe) [akc. ļemn] (i. s.) — (bot.) drvo ◊ ļemnu krĭașće în padure — drvo raste u šumi ◊ ļemn vĭarđe — zeleno drvo ◊ ļemn uskat — suvo drvo ◊ ļemn înalt — visoko drvo ◊ saćanu ĭarna sa-ngalḑîașće ku ļamńe — seljak se zimi greje na drva ◊ đi ļemn — od drveta, drven ◊ ļemn đi fuok — ogrevno drvo [Por.] ♦ dij. var. ļamn (Bukovska) [Zvizd]		[Vidi]
4881	ļemnariĭe	lemnărie	дрвенарија	ļemnariĭe (mn. ļemnariĭ) [akc. ļemnariĭe] (i. ž.) — drvenarija ◊ la firizană, ļemnariĭe sprînžîtă în tuaće părțîļi — na strugari, drvenarija razbacana na sve strane [Por.] ∞ ļemn		[Vidi]
4882	ļemnuos	lemnos	дрвен	ļemnuos (ļemnuasă) (mn. ļemnuoș, ļemnuasă) [akc. ļemnuos] (prid.) — drven, drvenast ◊ ļemnuos ĭe tuos śi ĭe fakut đi ļemn — drveno je sve što je napravljeno od drveta [Por.] ∞ ļemn		[Vidi]
5685	ļenoșa	lenoșa	олењити се	ļenoșa (ĭuo ma ļenoșăḑ, ĭel sa ļenoșaḑă) [akc. ļenoșa] (gl. ref.) — olenjiti se ◊ pĭerduĭ vuoĭa đi lukru, ma ļenoșaĭ ka ńima — izgubio sam volju za posao, olenjio sam se kao niko ◊ baće kopilu kînd vĭeḑ kî sa ļenoșaḑă, kă đi ļańe bataĭa ĭe măĭ bun ļak — tuci dete kad vidiš da se olenjilo, jer je za lenjost batina najbolji lek ♦ var. înļenoșa [Por.] ∞ ļeńa		[Vidi]
5686	ļenuos	lenos	лењ	ļenuos (ļenuasă) (mn. ļenuoș, ļenuasă) [akc. ļenuos] (prid.) — lenj ◊ kum să nu fiĭe saraś kînd ĭe uomu ļenuos, muĭarĭa ļenuasă da șî kopiĭi tuoț ļenuoș — kako da ne budu siromašni kad je muž lenj, žena lenja i sva deca lenja ♦ supr. vrĭańik [Por.] ∞ ļeńa		[Vidi]
5684	ļeńa	lene	лењост	ļeńa (mn.) [akc. ļeńa] (i. ž.) — lenjost ◊ ļeńa ĭe o buală kare nu duare, sa kapîtă kînd sa pĭarđe vuoĭa đi fiĭe-śe lukru — lenjost je bolest koja ne boli, dobija se kad se izgubi volja za bilo kakav posao ♦ var. ļańe [Por.]		[Vidi]
2941	ļesńe	lesne	лако	ļesńe [akc. ļesńe] (pril.) — lako, bez napora ◊ tare đi kap, nu ĭeș ļesńe ku ĭel în kîpatîń — tvrdoglav, nećeš lako s njim izaći na kraj ◊ ļesńe sa goļașće saku, amunka sa umplă — lako se džak prazni, teško se puni ◊ ažuns vrĭamĭa grĭa, la ńima nuĭe ļesńe — stiglo je zlo vreme, nikom nije lako ◊ măĭ ļesńe ĭe țîĭe, kî ĭeș ćinîr — lakše je tebi, jer si mlad ♦ sin. ușuor ♦ supr. amunka [Por.]		[Vidi]
6151	ļesńi	lesni	олакшати	ļesńi (ĭuo ļesńesk, ĭel ļesńiașće) [akc. ļesńi](gl.) — (ret.) olakšati ◊ veńiră ažutuori, șă ńi ļesńiră lukru — dođoše pomagači, i olakšaše nam posao ♦ sin. ușura [Por.] ∞ ļesńe		[Vidi]
4330	ļeșînat	leșinat	онесвешћен	ļeșînat (ļeșînată) (mn. ļeșînaț, ļeșînaće) [akc. ļeșînat] (prid.) — (med.) onesvešćen, komiran ◊ ḑaśe trînćit pi șîaļe, nu sa șćiĭe dar ĭe muort, or numa ļeșînat — leži nauznak na krevetu, ne zna se da li je mrtav, ili samo onesvešćen ◊ kare ḑaśe ļeșînat pi patu muorțî, sa krĭađe kă s-a dus pi lumĭa-ĭa să đa mîna ku aĭ muorț — ko komiran leži na samrtničkoj postelji, veruje se da je otišao na onaj svet da se rukuje sa mrtvima [Por.] ∞ ļeșîna		[Vidi]
4328	ļeșînă	leșin	несвестица	ļeșînă (mn. ļeșîń) [akc. ļeșînă] (i. ž.) — (med.) nesvestica; obamrlost; koma ◊ mult a slabit, sa vaĭtă kă đes o prinđe o ļeșînă grĭa đi nu șćiĭe ńimika đi ĭa — mnogo je oslabila, žali se da je često hvata teška nesvestica da ništa ne zna za sebe ◊ dakă pi kopil ăl prinđe ļeșîna, aļargă ku ĭel la duoktur, nu la vrîžîtuare — ako dete uhvati nesvestica, trči sa njim kod lekara, ne kod vračare [Por.] ∞ ļeșîna		[Vidi]
2525	ļetkă	letcă	летка	ļetkă (mn. ļetke) [akc. ļetkă] (i. ž.) — (tehn.) letka, ručni čekrk za namotavanje pređe na kalemove ◊ ļetka ĭe o brukă đi fĭer, kare sa supțîĭaḑă kîtra vîr — letka je jedna metalna šipka koja je tanja prema vrhu ◊ ļetka ĭe pusă pi un skamn đi ļiemn, întuors ku kraśi-n sus — letka je stavljena na drvenu hoklicu, okrenutoj naopako (sa nogama na gore) ◊ ļetka đi stînga are o roćiță da dupa ĭa, đi kîtra kîpatîńo-l gruos, pi brukă ĭe înțapat un mîńiĭ đi ļiemn — letka s desna ima točkič a iza njega, sa debljeg kraja, na šipku je nabijena jedna drvena drška ◊ kînd trăbe sî sa pună mosuoru pi ļetkă, ĭa sa skuaće în sus đi pi piśuoro-l stîng alu skamn — kada treba da se stavi kalem na letku, ona se desnim krajem povuče na gore sa noge hoklice ◊ ļetkă sa skuaće șî ku vîru, șî pi ĭel sa bagă mosuoru, șî sa traźe pănă lînga roćiță — letki se izvuče i vrh, i na njega se nabije kalem, koji se navuče sve do točkića ◊ ļetka sa-nvîrćiașće ku palma, kare sa traźe pista mîńiĭ — letka se okreće šakom, koja se prevlači preko drške ◊ kare muĭare avut uom măĭ vrĭańik, ĭel ĭ-a fakut șagîrt, sî nu sa nîkažîaskă ku ļietka, kă ku ĭa lukru a fuost grĭeu — koja žena je imala vrednog muža, on joj je pravio čekrk, da se ne bi mučila letkom, jer je rad na njoj bio težak ♦ var. ļietkă ♦ up. șagîrt, sukală [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4327	ļeșîna	leșina	онесвестити	ļeșîna (ĭuo ļeșîn, ĭel ļeșînă) [akc. ļeșîna] (gl. n.) — (med.) onesvestiti se, izgubiti svest, onemoćati ◊ a ļeșînat đi rîs — onesvestio se od smeha, zacenio se ◊ đi vrĭamĭa đi rat, ńi ļeșîna kopiĭi đi fuame — za vreme rata onesvešćivala su nam se deca od gladi ◊ la batut, la batut, șî nu s-a lasat ńiś kînd l-a ļeșînat ku bataĭa — tukao ga je, tukao, i nije prekidao ni kad ga je onesvestio batinama [Por.]		[Vidi]
4329	ļeșînatură	leșinătură	мрцина	ļeșînatură (mn. ļeșînaturĭ) [akc. ļeșînatură] (i. ž.) — (ret.) (fig.) mrcina, lenčuga ◊ s-a bulnavit đi ļiańe, șî numa ḑaśe ka ļeșînatura — razboleo se od lenjosti, i samo leži kao mrcina ◊ n-ol kĭamă ńima la lukru, kă đarîndu s-a aratat ka o ļeșînatură mare — niko ga više ne zove na posao, jer se svuda pokazao kao velika lenčuga [Por.] ∞ ļeșîna		[Vidi]
2730	ļiak	oleacă	нимало	ļiak2 [akc. ļiak] (prid.) (nepr.) — (za količinu) nimalo; vrlo malo: trunka, zrnce ◊ nuĭe ļiak đi sare în kasă — nema trunke soli u kući ◊ a veńit ĭarna, da nuĭe ļiak đi kukuruḑ în puod — stigla je zima, a nema zrnce kukuruza na tavanu ◊ (u izr.) nuĭe ļiak — nema ničega ♦ var. ļak ♦ sin. pik, praf [Por.]		[Vidi]
3091	ļiak	leac	лек	ļiak1 (mn. ļiakurĭ) [akc. ļiak] (i. s.) — (med.) lek ◊ đi buala rîa ļiak ĭastă numa la vrîžîtuorĭ — od padavice leka ima samo kod vračara ♦ var. ļak ♦ sin. momuată [Por.] ∞ ļikui	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
556	ļidovĭan	lidovean ?	Аљудовчанин	ļidovĭan (mn. ļidovĭań) [akc. ļidovĭan] (i. m.) — Aljudovčanin, stanovnik sela Aljudovo u Mlavi, opština Malo Crniće ◊ ļidovĭan ĭe saćanu Ļidoveĭ — Aljudovčanin je stanovnik Aljudova ♦ up. ļidovĭană [Mlava] ∞ Ļidоvă		[Vidi]
3474	ļidovĭană	lidoveană ?	Аљудовчанка	ļidovĭană (mn. ļidovĭeńe) [akc. ļidovĭană] (i. ž.) — (etn.) Aljudovčanka, žena iz vlaškog sela Aljudova ◊ ļidovĭană ĭe muĭare dăn Ļidovă — Aljudovčanka je žena iz Aljudova ♦ up. ļidovĭan [Mlava] ∞ Ļidоvă		[Vidi]
3475	ļidovĭesk	lidovesc	аљудовачки	ļidovĭesk [akc. ļidovĭesk] (pril.) — aljudovački, koji je u vezi sa mlavskim selom Aljudovo ◊ lukru ļidovĭesk — aljudovačka posla ◊ kuprinsu ļidovĭesk nuĭe mare — aljudovački atar nije veliki [Mlava] ∞ Ļidоvă		[Vidi]
550	Ļidоvă	Aljudovo	Аљудово	Ļidоvă [akc. Ļidоvă] (i. ž.) — (ojk.) Aljudovo, vlaško selo u Mlavi, opština Malo Crniće, sa 159 stanovnika na popisu iz 2002. godine; naseljeno je Vlasima Ungurjanima, poreklom iz Banata i Vlaške ◊ uńi iĭ ḑîk la sat Ļidovă, uńi Ļidvă, kare lu kum iĭ vińe — jedni selo zovu Ljidovo, neki Ljidvo, kome kako dođe [Mlava]		[Vidi]
705	ļifuri	laf	лапрдати	ļifuri (ĭuo ļifur, ĭel ļifură) [akc. ļifuri] (gl.) — 1. laprdati, govoriti nejasno, nerazgovetno ◊ ļifură, k-așa-ĭ vuorba — brblja, jer mu je takav govor ◊ ĭuo ńimik nu înțaļeg śe ļifură uomo-sta? — ja ništa ne razumem šta ovaj čovek brblja ? 2. govoriti nepristojnosti ◊ ļifură śe nu-ĭ mĭarźe-n rînd — brblja što ne treba [Crn.] ♦ dij. var. ļafuri ♦ var. ļuafuĭi ♦ sin. latra ◊ ļuafîĭe lozaĭturĭ — lupeta koješta, baljezga; (fig.) laje [Por.]		[Vidi]
706	ļifuritură	lifuitură ?	лапрдање	ļifuritură (mn. ļifuriturĭ) [akc. ļifuritură] (i. ž.) — laprdanje, brbljarija, izgovorena glupost ◊ o gramadă đi ļifuriturĭ aĭ s-auḑ đi la ĭel — čitavu gomilu brbljarija možeš čuti od njega ◊ mĭ-a spus o lifuritură prĭa marĭe — rekao mi je jednu preveliku glupost [Crn.] ♦ var. dij. ļofaĭtură [Por.] ∞ ļifuri		[Vidi]
5742	ļigana	legăna	развући	ļigana (ĭuo ļigańeḑ, ĭel ļigańaḑă) [akc. ļigana] (gl. p.) — (o muziciranju) razvući, otegnuti, lagano svirati ili pevati ◊ kînćiku đi duor sa ļigańaḑă kînd sa kîntă, kă dupa ĭel nu sa žuakă, numa sa askultă, să tuńe în sufļit șă să lovĭaskă în ińimă — pesma čežnje peva se lagano, jer se za njom ne igra, nego se sluša, da uđe u dušu ida pogodi u srce ♦ sin. trîgana [Por.]		[Vidi]
5741	ļiganat	legănat	отегнут	ļiganat (ļiganată) (mn. ļiganaț, ļiganaće) [akc. ļiganat] (prid.) — (o muziciranju) otegnut, lagan, razvučen; melodičan ◊ kînćik fećesk, batrîn, kîntat dupa viće, sa kînta ļiganat, trîganat, ku glas supțîrĭel sî sa audă la đeparće — devojačka pesma, stara, pevana za stokom, peva se otegnuto, treperavo, visokim glasom da se čuje nadaleko ◊ kînćiśe or vĭarsîśe đi duor, tuaće sa kîntă ļiganat șî trîganat — sve pesme i melodije čežnje, pevaju se otegnuto i treperavo [Por.] ∞ ļigana		[Vidi]
5744	ļigatuare	legătore ?	везачица	ļigatuare (mn. ļigatuorĭ) [akc. ļigatuare] (i. ž.) — (tehn.) vezačica ◊ ļigatuarĭa a fuost o mîkarauă adîns fakută đi ļegat la snuopĭ — vezačica je bila naprava specijalno urađena za vezivanje snopova ◊ uńi ļigatuarĭa fakut đi ļemn, da uńi đi țăvĭ đi fĭer — neki su vezačicu pravili od drveta, a neki od metanih cevi [Por.] ∞ ļega		[Vidi]
4331	ļigatură	ligatură	веза	ļigatură (mn. ļigaturĭ) [akc. ļigatură] (i. ž.) — 1. (tehn.) veza između dva elementa ◊ a fakut ļigatură đi ćiĭ, șî ku ĭa a ļegat snuopi đi grîu — pravili su vezu od like, i njome su vezivali snopove žita ◊ kîńi a ļegat sara ku lanțu, fakuț đi țîgań, kă aĭa a fuost ļigatură țapînă — pse su uveče vezivali lancem, koji su pravili Cigani, jer je to bila najjača veza 2. povez, bošča ◊ baba a pitulat bańi într-o ļigatură đi kîrpă batrînă, ama kopiĭi a gasît șî ĭ-a luvat — baba je krila novac u jednom povezu od stare marame, ali su ga deca našla i uzela 3. (soc.) (ret.) odnos, veza među ljidima ◊ ĭa s-a źurat în kopiĭ kă întra iĭ n-a fuost ńiś o ļigatură — ona se zaklela u decu da među njima nije bilo nikakve veze [Por.] ∞ ļega		[Vidi]
6531	ļigau	cleios	љигав	ļigau (ļigauă) (mn. ļigavĭ, ļigavĭe) (prid.) — ljigav ◊ pĭașćiļi ĭe tare ļigau, șă dakă n-ol țîń bińe, ăț aluńikă đin mînă — riba je jako ljigava, i ako je ne držiš dobro, isklizne ti iz ruke [Por.]		[Vidi]
6228	ļigutui	legatui	веzати	ļigutui (ĭuo ļigutuĭesk, ĭel ļigutuĭașće) [akc. ļigutui] (gl. p. ref.) — (folk.) (zast.) (o miru) vezati, sklopiti ◊ (stih) anu, anu triḑăś-ș-patru, kînd s-a dus a nuostru kraļe, paśa să ļigutuĭaska — u godini trijesčetvrtoj, kad je otišao naš nam kralju, mir da sklopi i da veže ◊ pi anuostru kraļe Aļiksandru la omorît kînd s-a dus în țăriļi strîńe să ļigutuĭaskă paśa — našeg kralja Aleksandra ubili su kad je otišao u strane države da sklopi mir [Por.] ∞ ļega		[Vidi]
2801	ļikitău	șorţ	кецеља	ļikitău (mn. ļikităļe) [akc. ļikitău] (i. s.) — kecelja ◊ ļikitău muĭera poartă dînainće, o astrukă dă la fuaļe pănă la źenunkĭ la piśoare, da sa ļagă dînapuoĭ, pră spinare — kecelju žena nosi spreda, pokriva je od stomaka do kolena na nogama, a vezuje se pozadi, na leđima [Stig] ♦ dij. sin. kițăļe [Por.]		[Vidi]
3092	ļikui	lekui	лечити	ļikui (ĭuo ļiekuĭ, ĭel ļiekuĭe) [akc. ļikui] (gl. p. ref.) — (med.) lečiti, izlečiti ◊ n-a putut duokturi ńimika, da vrîžîtuarĭa ma ļikui đi pi fuga — lekari nisu mogli ništa, a vračara me je izlečia na brzinu ♦ var. ļekui [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3093	ļikuit	lecuit	лечен	ļikuit (ļikuită) (mn. ļikuiț, ļikuiće) [akc. ļikuit] (prid.) — (med.) lečen, izlečen ◊ fara mită, nup puoț fi ļikuit bun ńiśunđe — bez mita, ne možeš biti dobro lečen nigde ♦ var. ļekuit [Por.] ∞ ļikui		[Vidi]
6204	ļikura	licura	сјајити	ļikura (ĭuo ļikur, ĭel ļikură) [akc. ļikura] (gl. p.) — sjajiti, svetleti ◊ ļikură stăļiļi pi śĭer sańin — sjaje zvezde na vedrom nebu ◊ kînd vĭađe gramada đi bań, iĭ ļikură uoki ka la mîț — kad vidi gomilu novca, sjaje joj oči kao mački ♦ sin. viđera [Por.]		[Vidi]
6205	ļikuriś	licurici	свитац	ļikuriś (mn. ļikuriś) [akc. ļikuriś] (i. m.) — (ent.) svitac (Lampyris noctiluca) ◊ ļikuriś ĭe guangă kare zbuară sara, pi vrĭamĭa đi kosît or đi sîśarat, da kuru iĭ ļikură ka lumanarĭa aprinsă — svitac je buba koja leti uveče, u doba kosidbe ili žetve, a zadnjica mu svetli kao upaljena sveća ◊ ļikuriśi nu ļikură una-ntruuna, numa s-a stîng, s-aprind, s-a stîng, s-aprind — svici ne svetle neprekidno, nego se pale i gase, pale i gase [Por.] ♦ dij. var. likurič (Šipikovo) [Tim.] ∞ ļikura		[Vidi]
2150	ļimba uoi	limba-oii	боквица	ļimba uoi (i. ž.) — (bot.) bokvica (Plantago major) ◊ ļimba uoi ĭe buĭađe kare krĭașće pi pomînt petruos — bokvica je biljka koja raste po kamenjaru ◊ ļimba uoi — ovčji jezik ♦ sin. potlađină [Por.] ∞ ļimbă		[Vidi]
3000	ļimbă	limbă	језик	ļimbă (mn. ļimbĭ) [akc. ļimbă] (i. ž.) — jezik 1. (anat.) govorni organ ◊ ļimbă ĭe un parśel đi karńe, lunguĭat, kare îmblă pin gură, ș-ažută la uom să vorbĭaskă înțaļes — jezik je duguljasto parče mesa, koje se kreće po ustima, i pomaže čoveku da govori razgovetno 2. (tehn.) delovi naprava nalik na jezik, jezičak ◊ ļimbă la kîtaramă, la kĭaĭa đi bîtrîńață đi koļibă șî đi muară, la kîrļig đi lanț đi fĭer, șî alta — jezičak na kopči kaiša, na starinskim ključevima za kolibe i vodenice, na kukama metalnih lanaca, i dr. 3. (bot.) jezikolike biljke ◊ ļimba-uoi — bokvica (Plantago major) 4. (fig.) sredstvo komunikacije ◊ în strinataće, zauĭț ĭuta șî ļimba mumi — u tuđini, brzo zaboraviš i maternji jezik ◊ ļimba nuastră sa kĭamă, đi kînd ĭe vaku șî aminu, ļimba rumîńaskă — naš jezik se zove, od kad je sveta i veka, vlaški jezik ◊ ļimba ĭe viĭe numa păn’ sa vorbĭașće ku ĭa — jezik je živ samo dok se njime govori ◊ rumîńi aĭ nuoștri s-a kakat pi ļimbă, ļi rușîńe s-o vorbĭaskă, ș-a lasato s-o pisaḑă ļimba sîrbĭaskă — naši Vlasi su posrali svoj jezik, srame se da ga govore, pa su pustili da ga pregazi srpski jezik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3096	ļimbrik	limbric	дечја глиста	ļimbrik (mn. ļimbriś) [akc. ļimbrik] (i. m.) — (zool.) dečja glista (Ascaris lumbricoides) ◊ ļimbriku samînă la rîmă lungă, ăl au kopiĭi aĭ miś — dečja glista liči na dugačku glistu, imaju je mala deca [Por.]		[Vidi]
6225	ļimbuță	limbuță	јеzичак	ļimbuță (mn. ļimbuț) [akc. ļimbuță] (i. ž.) — (demin.) jezičak ◊ daĭkuța are dulśe ļimbuță — draganče ima slatko jeziče [Por.] ∞ ļimbă		[Vidi]
5370	ļimburuș	limburuș	ресица	ļimburuș (mn. ļimburușă) [akc. ļimburuș] (i. s.) — (anat.) resica u grlu (Uvula); jezičak ◊ ļimburușu la uom ĭe la îngițîtuare, șă-ĭ ažuta kînd îngiće — resica je kod čoveka u grlu, i pomaže mu kad guta ♦ / (demin.) <ļimbă [Por.] ∞ ļimbă		[Vidi]
6541	ļinće	linte	сочиво	ļinće (i. ž.) — (bot.) sočivo (Lens culinaris) ◊ Rumîńi a kunoskut ļinće maruntă șă ļinće đ-a mare; a mare s-a sađit în kuĭb, ka pasuĭu, da a maruntă a sîmanat ka grîu, în straturĭ — Vlasi su poznavali sitno i krupno sočivo; krupno su sadili u gnezdu, kao pasulj, a sitno sejali kao žito, u lejama ◊ ļinća kată pomînt sarak — sočivo traži siromašnu zemlju ◊ đin ļinće s-a fĭert ḑamă, da tare dulśe a fuost kînd s-a pîržît, șî sa mînkat ku malaĭu — od sočiva se kuvala čorba, a posebno je slatko bilo kad se pržilo i jelo sa projom [Por.]		[Vidi]
3162	ļinđik	lindic	сикиљ	ļinđik (mn. ļinđiśe) [akc. ļinđik] (i. s.) — (anat.) sikilj, dražica; klitoris ◊ ļinđiku ĭe un ruonț vermișuor mik șî muaļe, đisupra đi pizdă, tras întra buḑîļi a ĭeĭ — sikilj je mali, hrskavičavi crvuljak iznad pičke, uvučen među njene usmine ◊ kînd uomu pipiļașće ļinđiku ku mîna, or ăl ļinźe ku ļimba, lu muĭare ĭe tare frumuos — kada muškarac rukom miluje sikilj, ili ga liže jezikom, ženi je jako lepo [Por.] ∞ pizdă		[Vidi]
4313	ļinđină	lindină	гњида	ļinđină (mn. ļinđiń) [akc. ļinđină] (i. ž.) — (zool.) gnjida, jajašce vaške ◊ kînd ĭe uomu pădukĭuos, păru-ĭ pļin đi ļinđiń — kad je čovek vašljiv, kosa mu je puna gnjida [Por.] ∞ padukĭe		[Vidi]
4408	ļingău	lingău	изјелица	ļingău (mn. ļingăĭ) [akc. ļingău] (i. m.) — izjelica, alavko ◊ ļingău ĭe uom kare manînkă mult șă alaviśuos, măĭ đes pi la gostîĭe strińe, la kare vińe ńikemat — izjelica je čovek koji mnogo i alavo jede, naročito na tuđim gozbama, na koje dolazi nezvan [Por.] ♦ dij. sin. gostuoń [GPek] ∞ ļinźa		[Vidi]
4410	ļins	lins	олизан	ļins (ļinsă) (mn. ļinș, ļinsă) [akc. ļins] (prid.) — olizan ◊ a ļins strakina ku pasuĭ pănă la fund, ș-a măĭ katat șîmăĭ — olizali panicu sa pasuljem do kraja, i tražili još [Por.] ∞ ļinźa		[Vidi]
4411	ļinsuare	linsare	лизање	ļinsuare (mn. ļinsuorĭ) [akc. ļinsuare] (i. ž.) — lizanje, oblizivanje ◊ lu urs ĭe măĭ dulśe ļinsuarĭa kînd ļinźe faguru đi mńare — medvedu je najslađe lizanje kad liže saće sa medom ◊ vaka nu sa lasă đi ļinsuare, pănă nu ļinźe vițălu întrĭeg — krava ne prekida lizanje, dok ne oliže celo tele [Por.] ∞ ļinźa		[Vidi]
4409	ļinźa	linge	лизати	ļinźa (ĭuo ļing, ĭel ļinźe) [akc. ļinźa] (gl. p. ref.) — 1. lizati, olizati; oblizivati se ◊ vaka dupa śe fată, ĭa măĭ întîń îș ļinźe vițălu — krava po teljenju prvo oliže svoje tele ◊ kum a vaḑut friptura pi masă, înśepu sî sa ļingă pi buḑă — čim je video pečenje na stolu, poče da oblizuje usne 2. (fig.) — slizati se, biti blizak, povezan, slagati se dobro ◊ s-a ļing uńi pi alțî, ș-akuma nu puaće ńiś draku să-ĭ đispartă — slizali se jedni s drugima, i sada ni đavo ne može da ih razdvoji [Por.]		[Vidi]
3021	ļipi	lipi	лепити	ļipi (ĭuo ļipĭesk, ĭel ļipĭașće) [akc. ļipi] (gl. p. ref.) — 1. lepiti (se), zalepiti (se) ◊ ma duk să-ĭ ļipĭesk o palmă — idem da mu zalepim jedan šamar ◊ guma imuasă nu sa ļipĭașće bińe — prljava guma ne lepi se dobro ♦ supr. đizļipi 2. osloniti se, nasloniti se ◊ nu ći ļipi đi parĭaće, kî ĭe vîruit đi kurînd — ne naslanjaj se na zid, jer je okrečen skoro [Por.]		[Vidi]
5487	ļipiĭe	lipie	лепиња	ļipiĭe (mn. ļipiĭ) [akc. ļipiĭe] (i. ž.) — (nutr.) lepinja ◊ ļipiĭa ĭe pîńe mikă șî supțîrĭe — lepinja je mali tanak hleb ◊ akuma ļipiĭa sa făśe pi plotna șporĭetuluĭ, da đemult sa kuopt pi arđauă, ļaspiđe îngalḑîta la vatra fuokuluĭ — danas se lepinja peče na plotni šporeta, a nekad se pekla na kamenoj ploči, zagrejanoj na vatri [Por.] ∞ pîńe		[Vidi]
6450	ļipiśuos	lipicios	лепљив	ļipiśuos (ļipiśuasă) (mn. ļipiśuoș, ļipiśuasă) (prid.) — lepljiv ◊ aluvatu kînd sa plumađiașće kalumĭa, nu trăbe să fiĭe ļipiśuos, să sa prindă đe mîń — testo kad se mesi valjano, ne sme da bude lepljivo, da se lepi za ruke [Por.] ∞ ļipi		[Vidi]
3022	ļipit	lipit	лепљен	ļipit (ļipită) (mn. ļipiț, ļipiće) [akc. ļipit] (prid.) — lepljen, oblepljen, zalepljen ◊ koļibă batrînă, ļipită ku morśilă — stara koliba, oblepljena blatom [Por.] ∞ ļipi		[Vidi]
3024	ļipituare	lipitoare	пијавица	ļipituare (mn. ļipituorĭ) (i. ž.) — (zool.) pijavica (Hirundo) ◊ ļipituarĭa ĭe o žuavină ļigauă, samînă ku rîmă șî traĭașće în apă — pijavica je ljigava životinja, liči na glistu i živi u vodi ◊ ku ļipituoriļi đemult s-a ļikuit lumĭa, ļ-a pus la luok dureruos, să sugă sînźiļi ăl rău pin pĭaļe — sa pijavicama su se nekad lečili ljudi, stavljali su ih na bolno mesto da kroz kožu sišu zlu krv [Por.] ∞ ļipi		[Vidi]
3023	ļipitură	lipitură	лепило	ļipitură (mn. ļipiturĭ) (i. ž.) — lepilo, lep; blato ◊ ļipitură đi kasă s-a fakut đin morśilă, mistakată ku pļauă — lep za kuću pravio se od blata, pomešanog sa plevom [Por.] ∞ ļipi		[Vidi]
2797	ļiskovĭan	liscovean ?	Лесковљанин	ļiskovĭan (mn. ļiskovĭeń) [akc. Ļiskovĭan] (i. m.) — (etn.) Leskovljanin, stanovnik sela Leskovo u opštini Majdanpek ◊ ļiskovĭeńi au vuoz, ku kare puot să drumîĭe đi Măĭdan, or đi Buor — Leskovljani imaju voz, kojim mogu da putuju za Majdanpek, ili Bor ◊ mulț ļiskovĭeń au kăș șî-n sat, șî pi śuoś — mnogi Leskovljani imaju kuće i u selu, i po brdima ♦ up. ļiskovĭană — Leskovljanka [GPek] ∞ Ļiskuauă		[Vidi]
2796	Ļiskuauă	Liscoa ?	Лесково	Ļiskuauă [akc. Ļiskuauă] (i. ž.) — (ojk.) Leskovo, vlaško selo u opštini Majdanpek ◊ Ļiskuaua ĭe sat mik, răsfirat, în vaļa Pĭekuluĭ al đi Sus — Leskovo je malo, raštrkano selo, u dolini Gornjeg Peka ◊ la popiso-l đi la urmă (2011.) avut numa 348 đi inș, đin kare s-a skris kă sînt sîrbĭ 88, da rumîń 189; 22 nu s-a skris śe sînt, dakă sa șćiĭe kă ĭe satu gata tuot rumîńesk — na zadnjem popisu (2011.) imalo je samo 348 stanovnika, od kojih su se kao Srbi upisali 88, a kao Vlasi 189; 22 se nisu izjasnili šta su, iako se zna da je selo gotovo celo vlaško ◊ numiļi satuluĭ ĭe sîrbĭesk, đi la ļiemn „leska” kare ĭe pi rumîńașće „alun” — ime sela je srpsko, od drveta „leska”, koje je na vlaškom „alun” ♦ var. inov. Ļiskuavă [GPek]		[Vidi]
3467	ļiu	leu	леј	ļiu (mn. ļiĭ) [akc. ļiu] (i. m.) — (mon.) lej ◊ ļiĭ sînt bań duș đin Rumîńiĭe, ama, pin povĭeșćiļi lu aĭ batrîń, ku iĭ s-a kumparat ș-aiśa, în Sîrbiĭe — leji su novci doneti iz Vlaške, ali, prema pričanju starih, sa njima se trgovalo i ovde, u Srbiji ◊ un ļiu avut doaḑăś đi parîaļe — jedan lej je imao dvadeset para [GPek] ♦ dij. var. ļau (Bran.) ∞ ban	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6298	ļivađe	livadă	ливада	ļivađe (mn. ļivĭeḑ) [akc. ļivađe] (i. ž.) — livada ◊ ļivađe ĭe kîmp ku ĭarbă đi kosît șî đi paskut — livada je polje sa travom za košenje i ispašu ◊ oĭari aĭ batrîń, kare a trait pi munț, n-avut ļivĭeḑ đi fîn șî đi popașî đi ažuns, șî ļ-a fakut ku pîržuaļe — stari stočari, koji su živeli po planinama, nisu imali dovoljno livada za seno i ispašu, pa su ih pravili paljevinama [Por.]		[Vidi]
2031	ļordarĭ	leurdar	сремужњак	ļordarĭ (mn. ļordarĭe) [akc. ļordarĭ] (i. s.) — (bot.) sremužnjak, područje gde uspeva sremuž, divlji luk ◊ ļordarĭļi sînt loukurĭ rare, kă ļuorda kată pomînt adîns, nu krĭașće fiĭe unđe — sremužnjaci su retka mesta, jer sremuž traži posebno zemljište, ne raste bilo gde ◊ în aritu nuostru, kît ĭuo șćiu, ļordarĭ ĭastă la Dîbiļug lînga Măĭdan, la Tanda la Guol, la Miruoś șî la Țrnivîr kîtra Lazńița — u našem kraju, koliko ja znam, sremušnjaka ima samo u Debelom Lugu kod Majdanpeka, u Tandi na Deli-Jovanu, na Miroču i na Crnom Vrhu prema Laznici (Jasikovo) [GPek] ∞ ļuordă		[Vidi]
5791	ļorfă	larvă	маска	ļorfă (mn. ļorfe) [akc. ļorfă] (i. ž.) — maska ◊ Bufańi la Măĭdan a fakut ļorfe în toće felurĭ đi vrĭamĭa đi ađet kare l-a kemat Fașanź — Bufani u Majdanpeku pravili su maske svih vrsta u vreme običaja koji se zvao Fašnik [Buf.] ♦ dij. sin. muoș [Por.]		[Vidi]
3366	ļoșćan	leoștean	селен	ļoșćan (mn. ļoșćeń) (i. m.) — (bot.) selen (Levisticum officinale) ◊ ļoșćanu ĭe buĭađe naltă ku fluorĭ galbińe, înkrĭengaraće, kare krĭașće numa pin bașćiaļe — selen je visoka biljka sa razgranatim žutim cvetom, koja raste samo po baštama ◊ ļoșćanu, ku alće buĭeḑ, sa puńe în uruĭala uoiluor la Sînźuorḑ, să aĭbă uoĭļi lapće măĭ mult la mîsurat — selen se, sa drugim biljkama, stavlja ju jarmu kojom se krme ovce na Đurđevdan, da imaju više mleka pri merenju ◊ kînd sa mulg uoļi la Sînźuorḑ ļoșćanu sa ļagă la gura gaļețî, ș-aśiĭa ramîńe pănă nu sa mulg uoiļi tuaće — kad se ovce muzu na Đurđevdan, selen se vezuje za obod vedra, i tu stoji dok se sve ovce ne pomuzu ♦ var. oļeșćan [Por.]		[Vidi]
2030	ļuordă	leurdă	сремуж	ļuordă (mn. ļuorḑ) [akc. ļuordă] (i. ž.) — (bot.) sremuž, cremuž; sremuš, divlji luk (Allium ursinum), samonikla šumska biljka iz porodice ljiljana ◊ ļuorda nu krĭașće fiĭe unđe, numa pi padurĭe în kîrșuaće — sremuž ne raste bilo gde, već samo u šumi po krševima ◊ ļuordă ĭe un fĭeļ đi usturuoĭ sĭrbaćik — sremuš je vrsta divljeg luka ◊ la nuoĭ ļuorda dă numa ăn Dîbiļug, la Kîlgarița — kod nas sremuš raste samo na Kaluđerici u Debeliom Lugu (Debeli Lug) [GPek] ◊ ļuorda krĭașće șî la Tanda, la munće la Golol Mik, la luok kare sa kĭamă Pađina ku ļuordă — sremuš raste i u Tandi, u planini na Malom Golu, na mestu koje se zove Padina sa sremušom ◊ ļuorda sa manînkă numa pănă-n fluarĭe — sremuš se jede samo dok ne procveta (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. ļordă [Buf.]		[Vidi]
3700	ļеșîĭе	leșie	цеђ	ļеșîĭе (mn. ļеșîĭ) [akc. ļеșîĭе] (i. ž.) — ceđ ◊ ļеșîĭa ĭe śanușă, străkurată pin țăńik đi sak, șî topită în apă fĭartă — ceđ je pepeo, proceđen kroz cedilo od tkanine, i potopljen u vrelu vodu ◊ ku ļeșîĭa s-a spalat vasurļi, rufiļi șî lumĭa, pănă nu s-a izaflat sapunu — ceđom su se prali sudovi, rublje i ljudi, dok se nije otkrio sapun [GPek]		[Vidi]
2172	maḑîre	mazere	дивљи грашак	maḑîre (mn. maḑîrĭ) [akc. maḑîre] (i. ž.) — (bot.) divlji grašak (Pisum arvense) ◊ maḑîrĭa are fluorĭ bilovinś, sa kunuosk đin đeparće: stau înșîraće kîći patru-śinś ka marźeļiļi, da kînd sa kuaśe, maḑîrĭa faśe postăĭś — divlji grašak ima ružičaste cvetove, prepoznaju se sa daljine: stoje nanizani po pet-šest kao minđuše, a kada sazri, divlji grašak pravi mahune [Por.]		[Vidi]
6438	magarĭ	măgar	магарац	magarĭ (mn.) (i. m.) — magarac (Equus africanus asinus) ◊ magarĭu ĭe o fuarmă đi kal mik — magarac je vrsta malog konja ◊ magarĭ rar avut saćańi: lu kare a fuost drag đi kîlarit, a țînut kaĭ — seljaci se retko držali magarce, ko je voleo jahanje, držao je konje ◊ magarĭ măĭ đes a țînut Țîgańi rudari — magarce su najčešće držali Cigani koritari ◊ lumĭa a țînut kă ĭe magarĭu žuavină fara pućiare, ļenuasă șî pruastă la kap — ljudi su smatrali da je magarac slaba, lenja i glupa životinja ◊ (folk.) kînd a trăbuit să sa tragă drum nou pista vrun đal mare, sa puvestîașče kă lumĭa a-nkarkat magarĭu șî la mînat sî sa suĭe pi śuakă: pi urma luĭ a sapat drumu, kă suișu drumuluĭ atunśa a fuost măĭ poļažńik, fînka magarĭu ku tovaru a mĭers tot pi kuastă, fakînd numa koveĭe ușuară — kad je trebalo da se probije novi put uz neku veliku uzbrdicu, priča se da su ljudi tovarili magare i terali ga da se penje uz brdo: negovim tragom prokopavao se put, jer je uspon tada bivao najblaži, pošto je natovareno magare stalno išlo ukoso, praveći samo blage krivine ♦ mîgariță (i. ž.) — magarica ♦ up. mazgă [Por.]		[Vidi]
6020	magńit	măgnituta	замишљен	magńit (magńită) (mn. magńiț, magńiće) [akc. magńit] (prid.) — (psih.) zamišljen, zabrinut, setan ◊ mĭarźe sîngur trist șî magńit, sigurat are vro grižă mare pi kap — ide sam i zamišljen, sigurno ima neku veliku brigu na umu ♦ sin. trist [Por.]		[Vidi]
5331	maĭkă	maică	свекрва	maĭkă [akc. maĭkă] (i. ž.) — (srod.) svekrva ◊ maĭka mĭ-a fuost muĭare rîa, n-am putut ńiśkînd să ma ogođesk ku ĭa — svekrva mi je bila zla žena, nisam mogla nikad da se složim sa njom ◊ (u izr.) taĭkă șî maĭkă — svekar i svekrva ◊ ku maĭkî-sa nu s-a ogođit, da ku taĭkî-su s-a ogođi tare bińe — sa svekrvom se nije slagala, a sa svekrom se slagala jako dobro ♦ (hip.) maĭa ♦ up. mumă ♦ sin. suakră [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
2091	makriș	măcriș	кисељак	makriș (mn. makriș) [akc. makriș] (i. m.) — (bot.) kiseljak (Rumex acetosa) ◊ makrișu samînă ku drîgaviĭu, ama ĭe akru, akru đi-ț strînźe gura — kiseljak liči na zelje, ali je kiseo, kiseo da ti utrnu zubi [Por.] ∞ akru		[Vidi]
5097	malaĭ	mălai	проја	malaĭ (mn. malaĭe) [akc. malaĭ] (i. s.) — (nutr.) proja ◊ malaĭ sa faśe đin fańină đi kukuruḑ, în kare sa puńe kîta fańină đi grîu, șî sa plumađașće în apă fĭartă — proja se pravi od kukuruznog brašna, u koje se doda malo pšeničnog, i mesi se u vreloj vodi ◊ pin povĭeșćiļi lu aĭ batrîń, pănă n-ažuns kukuruḑu, malaĭu s-a fakut đin fańină đi miĭ — prema pričanju starih, dok nije stigao kukuruz, proja se pravila od brašna prosa ♦ up. turtă [Por.]		[Vidi]
6369	malauă	mahală	махала	malauă (mn. malăĭe) (i. ž.) — mahala, zaselak ◊ în malaua nuastră a măĭ ramas numa șapće kăș — u našoj mahali ostalo je još samo sedam kuća [Zvizd] ♦ sin. kotun [Por.]		[Vidi]
5939	malter	maltă	малтер	malter [akc. malter] (i. m.) — malter ◊ malter sa faśe đin var, pĭesîk șî apă, kare sa mĭastîkă pănă nu sa faśe kaș alb șî gruos ka lapćiļi — malter se pravi od kreča, peska i vode, koji se mešaju sve dok se ne stvori kaša bela i gusta kao mleko [Por.]		[Vidi]
28	mamaļigă	mămăligă	качамак	mamaļigă (mn. mamaļiź) [akc. mamaļigă] (i. ž.) — kačamak, vrsta jela od kuvanog kukuruznog brašna ◊ la noĭ să fače mămăļigă ďe porumbĭ ď-aĭ albi — kod nas se pravi kačamak od belog kukuruza ◊ mămăļiga s-a mesťekat înainťe în kăldărușe în vatră — kačamak se ranije mešao u kotliću na ognjištu ♦ var. mămăļigă [Kmp.] ♦ dij. sin. koļașă [Por.] ∞ koļașă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3341	mamare	mamare	тетка, старија	mamare (mn. mamări) [akc. mamare] (i. ž.) — (fam.) tetka, izraz za stariju majčinu sestru ◊ mamare ĭe sora mumi mĭeļem măĭ mare đe kît ĭa — „mamare” je sestra moje majke, starija od nje ♦ / (skr.) < m(um)amare < muma mare — velika (ili starija) majka ♦ up. mamikă [Tim.] ∞ ńam		[Vidi]
3199	mamă	bunica	баба	mamă (mn. mame) [akc. mamă] (i. ž.) — baba 1. (srod.) roditeljeva majka, baka ◊ nuoĭ ḑîśem mamă la muma lu muma șî la muma lu tata — mi kažemo baba majčinoj i očevoj majci ◊ baba ĭe tuata muĭarĭa kare are ńepuoț — baba je svaka žena koja ima unuke ◊ mama mĭa ĭe babă — moja baka je baba ◊ pi mamî-mĭa a kemato Stanka — moja baba se zvala Stanka [Por.] ◊ mamă ĭe muma mumi, ore muma lu tata — baba je majčina majka, ili očeva majka (Osnić) ◊ baba Nata ĭe mama lu Drăgomir šî mumă lu mumă-sa Kăla — baba Nata je Dragomirova baba i majka njegove majke Kele (Krivelj) [Crn.] 2. (fam.) stara žena, starica ◊ „mamă” ḑîśe, în taĭnă, al ćinîr la tuata famĭaĭa batrînă — „baka” kaže, u razgovoru, mlađi svakoj starijoj ženi [Por.] sin. babă ◊ ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3342	mamikă	mămică	теткица	mamikă (mn. mamič)[akc. mamikă] (i. ž.) — (hip.) tetkica, izraz od milja za mlađu majčinu sestru ◊ mamikă sa zîče la sora lu muma mĭa a măĭ mikă đe kît ĭa — „mamika” se kaže majčinoj sestri koja je mlađa od nje ♦ / (skr.) < mumă mikă — mala majka ♦ up. mamare [Tim.] ∞ ńam		[Vidi]
6406	mandalak	mândălac	мандула	mandalak (mn. mandalače) (i. s.) — (bot.) mandula (Carum bulbocastanum) ◊ mandalak ĭe ĭarbă laptoasă ku florĭ galbińe đin kare sa fače kunună če sa puńe la gura kaldări în kare sa mulg uoiļi la Sveti Gĭorge — mandula je mlečna biljka sa žutim cvetovima, od koje se plete venac što se stavlja na bakrač u koji se muzu ovce na Đurđevdan [Tim.]		[Vidi]
5639	manușă	mănușă	рукавица	manușă (mn. manuș) [akc. manușă] (i. ž.) — rukavica ◊ manușîļi s-a duk la mîń kînd ĭe frig — rukavice se nose na rukama kad je hladno ◊ ĭastă manuș kare s-a duk dupa fĭeļ đi lukru — ima rukavica koje se nose prema vrsti posla [Por.] ∞ mînă		[Vidi]
2302	marak	marac	бедан	marak (marakă) (mn. maraś, maraśe) [akc. marak] (prid.) — bedan, veoma siromašan ◊ (u izr.) sarak-marak — jadan-bedan ◊ Tu ǐeș akuma, maǐko, sarak-marak, da la doǐ, triǐ ań kînd ći duś đ-alta držao, aǐ să fiǐ ăć-așa, muǐkă, ăć-așa! — Ti si sada, majkino, jadan-bedan, a za dve tri godine, kad odeš u drugu državu, imaš da budeš samo tako, majkino, samo tako! ♦ up. sarak [Por.]		[Vidi]
2987	marț	marţi	уторак	marț (mn. marță) [akc. marț] (i. s.) — (kal.) utorak ◊ marț ĭe adoĭļa ḑî în stamînă, kađe întra luńa șî mĭerkurĭa — utorak je drugi dan u nedelji, pada između ponedeljka i srede ◊ marț ĭe ḑîua în stamînă, da marta ĭe luna în an — utorak je dan u sedmici, a mart je mesec u godini ◊ (ver.) tota marța dupa Kraśun, Zîpostîtol mik, Pașć șă Rusaļe sa sîrbĭaḑă pintru buala rîa — svaki utorak posle Božića, Malih poklada, Uskrsa i Rusalja se praznuje zbog padavice ♦ up. Marța draśiaskă, Marța vasîlor, Marța-nkuńată, Marța naruadă [Por.] ∞ stamînă		[Vidi]
2205	marțîșuor	mărţișor	мартић	marțîșuor [akc. marțîșuor] (i. m.) — (kal.) (demin.) martić, mesec mart ◊ marțîșuor, ăl trag prînga kurișuor — (dosl.) (vulg.) martić, provučem mu kraj dupenceta [Hom.] ◊ marțîșuoru ĭe a triĭļa lună în an — mart je treći mesec u godini [Por.] ∞ lună		[Vidi]
3319	Marțuĭka	Marţuica	Уторкиња	Marțuĭka [akc. Marțuĭka] (i. ž.) — (zast.) (mit.) Utorkinja, krava rođena u utorak ◊ Marțuĭka ĭe poļikră bătrîńaskă đi vakă, fakută într-o marță adînsă pi an, ama nu sa măĭ țîńe minće śe marța ĭe aĭa, șî kînd kađe — Utorkinja je starinski naziv za kravu, rođenu u neki posebni utorak u toku godine, ali se više ne pamti koji je to utorak, niti kad pada (Rudna Glava) [Por.] ◊ uńi ginđesk kî ĭe „marțuĭka” vakă kare mult n-a ļins sare, vakă tare mărțînuasă — jedni misle da je „utorkinja” krava koja nije dugo lizala so, koja je jako željna soli (Topla) [Crn.] ♦ up. mărțînuos ∞ marț	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3370	marćiń	brumar	новембар	marćiń [akc. marćiń] (i. m.) — (kal.) (izob.) novembar ◊ abĭa sa țîńe minće kă babiļi vorbĭa đi vro lună kare a kĭemato marćiń kă pi ĭa a kaḑut Marćino-l Mare — jedva se pamti da su babe govorile o nekom mesecu koji se zvao „marćin” jer su u njemu padali Veliki Mratinci ◊ marćińi aĭ babĭeș sa ogođesk ku novembru đi pi kîļindarĭu ăl bisăriśesk — bapski „marćinj” podudara se sa novembrom iz crkvenog kalendara ◊ alt nume alu luna unsprăśiļa pi an, a fuost „rîpśuń” — drugi naziv za jedanaesti mesec u godini bio je „rapčun” ♦ sin. rîpśuń [Por.] ♦ dij. sin. brumarĭ, brumarĭol mare [Crn.]∞ lună		[Vidi]
2739	mardafĭală	mardă	ситница	mardafĭală (mn. mardafĭelurĭ) [akc. mardafĭală] (i. ž.) — sitnica, nevažna ili bezvredna stvar ◊ mĭerg țîgańi đi la ușă la ușă ku ńișći mardafĭelurĭ în sak — idu Cigani od vrata do vrata sa nekim sitnicama u džaku [Por.]		[Vidi]
2940	mare	mare	велики	mare (mn. marĭ) [akc. mare] (prid.) — veliki ◊ uom mare, da faśe noroḑîĭ — odrastao čovek, a pravi gluposti ◊ mare uom, mulće bunatățurĭ a fakut đi lume — veliki čovek, mnoga dobra dela je učinio za narod ◊ atita uom đi mare n-a măĭ vaḑut, kapu ka mĭerńica, da piśuariļi ka karļița — toliko velikog čoveka još nisam video: glava ko merica, a noge ko korito ◊ uom mare are muĭare mare — veliki čovek ima veliku ženu ◊ amarĭelurĭ marĭ a tras în traĭu luĭ — velike je muke propatio u svom životu ◊ a veńit apa mare, ș-a luvat punća — nadošla je velika voda, i odnela brvno ◊ asta ĭe fraćiļi mĭeu al mare — ovo je moj stariji brat ♦ supr. mik [Por.]		[Vidi]
4659	marfă	marfă	роба	marfă (mn. mărfi) [akc. marfă] (i. ž.) — (zast.) roba ◊ dugaĭa ĭe înkisă, dugaĭașu primĭașće marfa șă nu puaće să lukre ku lumĭa — prodavnica je zatvorena, prodavac prima robu i ne može da radi sa ljudima ◊ muma s-a dus đinuapće ku marfa la piĭaț — majka je orišla rano sa robom na pijac [Por.]		[Vidi]
4023	mari	păsa	марити	mari (ĭuo marĭesk, ĭel marĭașće) [akc. mari] (gl. n.) — mariti, brinuti ◊ sî zbĭare kît vrĭa, ĭuo nu marĭesk, da ńiś sorî-mĭa nu marĭașće đ-aĭa ńiśkum — nek viče koliko hoće, ja ne marim, a ni sestra ne mari za to nikako ◊ nu marim, ńiś nu ńi grižă kă sînćem saraś, pănă ĭastă omeńiĭe — ne marimo, niti nas je briga što smo siromașni, dok je poštenja ♦ sin. pasa [Por.]		[Vidi]
2972	marime	mărime	величина	marime (mn. marimĭ) [akc. marime] (i. ž.) — veliličina ◊ (iron.) atîta uom đi mare đi nu-ĭ puoț măsura marimĭa — toliko je veliki čovek, da mu ne možeš izmeriti veličinu ◊ asta ĭe prĭa mare, mićikuļeḑî-ĭ marimĭa, șî sî veđem śe sî faśem — ovo je preveliko, smanji mu veličinu, pa da vidimo šta ćemo ♦ sin. masură [Por.] ∞ mare		[Vidi]
5999	marĭeț	măreț	свечан	marĭeț (marĭață) (mn. marĭeț, marĭață) [akc. marĭeț] (prid.) — 1. (o izgledu) svečan, doteran ◊ fĭaćiļi sa înbrakat marĭeț, șî s-a dus la źuok — devojke su se svečano obukle, i otišle na igranku 2. (psih.) ponosan, gord ◊ Rumîńi ar trăbuĭa să fiĭe tare marĭeț kă sa gasît kă ļimba luor are pista șasă miĭe đi vuorbe — Vlasi bi trebalo da budu jako ponosni što se otkrilo da njihov jezik ima preko šest hiljada reči [Por.] ∞ mare		[Vidi]
3356	markuș	morcov-porcesc	чичока	markuș (mn. markușă) [akc. markuș] (i. s.) — (bot.) čičoka (Helianthus tuberosus) ◊ markușu ĭe buĭađe mare, ku fluare galbină, în pomînt are krumpĭel ku kuaža roșkaćikă, or gălbinaćikă — čičoka je visoka biljka, sa žutim cvetom, u zemlji ima krtolu sa crvenkastom ili žućkastom korom ◊ nu sa țîńe minće kî markușu vrunđiva a krĭeskut sîrbaćik, numa lumĭa a luvat đi la uńi la alțî, șî la pus pin luokurĭ — ne pamti se da je čičoka negde rasla divlje, samo su je ljudi uzimali jedni od drugih, i sadili po njivama ◊ krumpĭelu lu markuș nu źeźiră, ramîńe în pomînt pista ĭarnă șî ano-lalalt markușu krĭașće sîngur — krtola čičoke se ne smrzava, ostaje u zemlji preko zime i sledeće godine čičoka niče sama ◊ s-a mînkat krumpĭelu markușuluĭ ka un fĭeļ đi dulśață, numa-l spĭeļ đi pomînt șă-l manînś ka pi puamă — krtola čičoke se jela kao vrsta poslastice, samo je opereš od zemlje i jedeš kao voćku ◊ markușu mult iĭ plaśe șî la puorś, șî kînd ăl sîmćesk pi vrun luok, iĭ tuot ăl sparg đi rîmuĭală dupa ĭel — čičoku mnogo vole i svinje, i kad ga nanjuše u nekoj njivi, one je svu raskopaju rijući za njim ◊ tumu în vrĭamĭa nuastră s-auḑît kî ĭe markușu tare bun ļak đ-aășća kare au șećer — tek u naše vreme se saznalo da je čičoka dobar lek za one koji imaju šećer ♦ var. morkuș [akc. morkuș] (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. nap (Rakova Bara) [Zvizd]		[Vidi]
6056	marmur	marmur	мермер	marmur (mn.) [akc. marmur] (i. m.) — (geol.) mermer ◊ Rumîńi aĭ batrîń adunat parśaļe đe marmur numa đe fakut momuaće — stari Vlasu su skupljali komadiće mermera samo za izradu vradžbina ♦ up. marmuri [Por.]		[Vidi]
3347	marta	martie	март	marta [akc. marta] (i. m.) — (kal.) mart ◊ marta ĭe a triĭļa lună în an — mart je treći mesec u godini ♦ var. marțîșuor [Por.] ∞ lună		[Vidi]
6308	martur	martur	сведок	martur (mn. marturĭ) [akc. martur] (i. m.) — svedok, očevidac ◊ martur ĭe insă kare o întîmplare a vaḑut ku uoki luĭ, șî kare sa puaće žura kî ĭe aĭa śe spuńe đi întîmplarĭa-ĭa, adîvarat — svedok je osoba koje je neki događaj videla svojim očima, i koja se može zakleti da je to što o tom događaju govori, istinito [Por.]		[Vidi]
6309	marturiĭe	marturie	сведочење	marturiĭe (mn. marturiĭ) [akc. marturiĭe] (i. ž.) — 1. svedočenje ◊ prĭaćinu l-a dat đi martur la vro gîlśauă ku veśinu, șî ĭel s-a dus astîḑ la oraș sî đa marturiĭa luĭ — prijatelj ga je dao za svedoka u nekoj svađi sa komšijom, pa je on otišao danas u varoš da da svoje svedočenje 2. (rel.) obred na pomani ◊ marturiĭa ĭe un ađet în kare muĭarĭa śe puartă pomana, ku kolaku mărturiĭi șî k-o lumanarĭe aprinsă în mînă, marturisîașće kî ĭe pomana împļińită ku tuot śe sa kată, șî sa ruagă la Suare, la Lună șî la șapće ḑîļe-n stamînă, șî la tuoț sfînțî pi nume, sî sa ĭa đi mînă șî sî kadă în źanunkĭ șî să-l skuată pĭ-al muort đi pi lumĭa-ĭa șî să-l dukă la pomană — marturija je obred u kome žena koja vodi pomanu, sa marturijskim hlebom i upaljenm svećom u ruci, svedoči da je pomana postavljena sa svim što se traži, i moli Sunce, Mesec, sedam dana u nedelji i sve svece po imenu, da se uzmu za ruke, kleknu na kolena i izvuku pokojnika sa onog sveta i dovedu ga na daću [Por.] ∞ martur		[Vidi]
6310	marturisî	mărturisi	сведочити	marturisî (ĭuo marturisăsk, ĭel marturisașće) [akc. marturisî] (gl.) — (zast.) svedočiti ◊ s-a rugat đi ĭel sî marturisîaskă kum a fuost, ama ĭel prĭa mult s-a ćemut, șă sa źurat pi strîmb kă n-a vaḑut ńimika — molili su ga da svedoči kako je bilo, ali se on previše bojao, pa se krivo zakleo da nije video ništa [Por.] ∞ martur		[Vidi]
2971	maruț	măruţ	невелик	maruț (maruță) (mn. maruț, maruță) [akc. maruț] (prid.) — (dem.) nevelik, malo ili neznatno velik ◊ maruț ĭe un kopil mik kare a kreskut kîta măĭ mult đikît vrsta luĭ — „maruc” je malo dete koje je izraslo nešto više od svojih vršnjaka ◊ avut un lukru maruț, șî ĭuta la gaćit — imalo su nevelik posao, i brzo su ga svršili ♦ / (dem.) mare + sif. -uț [Por.] ∞ mare		[Vidi]
2978	marunțî	mărunţî	ситнити	marunțî (ĭuo marunțîăsk, ĭel marunțîașće) [akc. marunțî] (gl. p.) — sitniti, rasitniti; smanjiti količinu ◊ kată vrunđeva să marunțîaskă bańi, să kumpire tutun — traže negde da rasitni novac, da kupi duvan [Por.] ∞ marunt		[Vidi]
2980	marunțîme	mărunţime	ситнина	marunțîme (mn. marunțîmĭ) [akc. marunțîme] (i. ž.) — sitnina ◊ nu șću śe sî fak ku atîta marunțîme — ne znam šta da radim sa tolikom sitninom [Por.] ∞ marunt		[Vidi]
2977	marunt	mărunt	ситан	marunt (maruntă) (mn. marunț, marunće) [akc. marunt] (prid.) — sitan ◊ dugaĭașu n-are marunt, nu-ntuarśe kusuru la lume — prodavac nema sitno, ne vraća kusur ljudima ◊ kukuruḑu ano-sta are buobe tare marunće — kukuruz ove godine ima zrna jako sitna ◊ sare maruntă — sitna so [Por.] ♦ dij. var. manunt [Zvizd]		[Vidi]
3243	maruos	măros	поносан	maruos (maruasă) (mn. maruoș, maruasă) [akc. maruos] (prid.) — 1. ponosan ◊ a vorbito tuoț đi rău, ama ĭa ĭară mĭarźe maruasă pin lume, șĭ ku kapu rîđikat sa uĭtă la lume-n uokĭ — svi su je ogovarali, ali ona opet ide ponosno kroz svet, i dignute glave gleda ljude u oči ◊ fi maruos kî ĭș rumîn — budi ponosan što si Vlah 2. uobražen, ohol ◊ (u izr.) uom maruos — puvander, hvalisav ◊ sa faśe, sa țîńe maruos — pravi se važan, duva se ◊ đi źaba sa faśe maruos, kî tuoț ăl șćiu kare ĭe — badava se pravi važan, kad svi znaju ko je ♦ up. frumuos, mîndru [Por.] ∞ mare		[Vidi]
5560	marźină	margină	обала	marźină (mn. marźiń) [akc. marźină] (i. ž.) — 1. obala ◊ rîu a sapat supt marźină șî s-a fakut mare rađină — rekao je potkopala obalu, i napravila duboku redinu 2. strana ◊ kînd s-a luvat la bataĭe, ĭel s-a tras la marźină — kad su počeli da se biju, on se povukao u stranu ♦ sin. parće 3. okrajak ◊ a fakut învățu sî taĭe kodru mare đin marźina pîńi — navikao je da odseče veliko parče od okrajka hleba 3. granica, mera ◊ atîta ĭe puork đi mare, đi puort ļuĭ n-are ńiś-o marźină kînd ĭasă-n lumĭe — toliko je velika svinja da njegovo ponašanje nema nikakvu granicu kad izađe među ljude [Por.]		[Vidi]
5561	marźińi	mărgini	одстранити	marźińi (ĭuo marźińesk, ĭel marźińașće) [akc. marźińi] (gl. p. ref.) — odstraniti, skloniti u stranu ◊ kîńiļe-la a latrat, a latrat, pĭeurmă s-a dus, s-a mărźinat — pas je lajao, lajao, a posle je otišao, sklonio se u stranu [Pad.] ∞ marźină		[Vidi]
4141	maskur	mascur	вепар	maskur (mn. maskurĭ) [akc. maskur] (i. m.) — (zool.) vepar ◊ maskur ku vĭeru ĭe tot una, purśel ńiskopit, lasat đe priplod — maskur i vepar su isto, neuškopljeno svinjče, ostavljeno za priplod ◊ mînă skruafa la maskur — tera krmaču kod vepra ♦ sin. vĭer, veroćik [Por.] ∞ puork		[Vidi]
2017	mastak	mesteacăn	бреза	mastak (mn. mastaś) [akc. mastak] (i. m.) — (bot.) breza (Betula pendula) ◊ đin mastak aĭ batrîń a fakut faulare la žug, kî ĭe ļiemn ușuor da žîlau — od breze stari su pravili poličicu na jarmu, jer je lako a žilavo drvo (Tanda) ◊ mastaku krĭașće unđe ĭe pomîntu gras ku aramă — breza raste na zemljišu koje je bogato bakrom ♦ sin. brĭeză [Por.]		[Vidi]
3589	masură	măsură	мера	masură (mn. masurĭ) [akc. masură] (i. ž.) — mera, veličina određena u nekoj mernoj jedinici ◊ masura đi lapće la baśiĭe a fuost vadra șî okaua — mera za mleko na bačiji bila je vedrica ◊ (u izr.) la masură — po meri; na broju [Por.] ∞ măsura		[Vidi]
2804	mașćuaĭkă	măștihoaie	маћеха	mașćuaĭkă (mn. mașćuoĭś) [akc. mașćuaĭkă] (i. ž.) — maćeha ◊ muma mĭ-a murit la nașćire, tata s-a pronsurat, ș-am krĭeskut ku mașćuaĭkă — majka mije umrla na porođaju, otac se ponovo oženio, i ja sam odrastao sa maćehom ♦ var. skr. mașće ◊ mumă vitrîgă — maćeha ◊ tată vitrîg — očuh [GPek] ∞ ńam		[Vidi]
6306	maśukă	măciucă	мочуга	maśukă (mn. maśuś) [akc. maśukă] (i. ž.) — močuga, tojaga, batina ◊ maśukă ĭe bît gruos la un kap — močuga je štap zadebljan na jednom kraju ♦ sin. buată, buzdugan[Por.]		[Vidi]
3314	maśuok	mârtan	мачак	maśuok (mn. maśuoś) [akc. maśuok] (i. m.) — (zool.) mačak ◊ maśuoku ĭe parĭakĭa mîțî barbațîaskă, vuorba ĭe pastrată pin kînćiśe — mačak je mačkin muški parnjak, reč je sačuvana u pesmama ◊ sin. mîrtan [Por.] ∞ mîț	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4308	matană	unealtă	алат	matană (mn. matańe) [akc. matană] (i. ž.) — (tehn.) alat, pribor, oprema ◊ maĭsturu s-a dus mîńios, ș-a lasat matańiļi luĭ sprînžîće în tuaće părțîļi — majstor je otišao ljut, i ostavio svoj alat rasturen na sve strane ◊ spuńe maĭsturu kă puaće să ogođaskă, ma n-a luvat vro matană adînsă fara kare nu puaće să lukre — kaže majstor da može da popravi, ali nije poneo neku posebnu alatku bez koje ne može da radi [Por.] ∞ mîtańi		[Vidi]
2990	matasă	matasă	свила	matasă (mn. matăsurĭ) [akc. matasă] (i. ž.) — svila ◊ matasă ĭe pînḑă luśituare, supțîrĭe, ńaćidă șî muaļe, țasută đin ață kare ļi faśe o guangă śe s-arańiaśće ku frunḑa đi dud — svila je meko, tanko, glatko i sjajno platno, izatkano od konca koji pravi jedna buba, koja se hrani dudovim lišćem ◊ đin matasă măĭ mult s-a fakut kimĭeș đi baĭeț măĭ gîzdoćiń, șî śupaźe șî kîrpe muĭerĭeșć, ama ĭară đi aļi gîzdoćiń — od svile se najviše pravile košulje za bogatije momke, i ženske čupage i marame, ali opet za one bogatije [Por.]		[Vidi]
2617	mazarat	măzărat	крупнозрнаст	mazarat (mazarată) (mn. mazaraț, mazaraće) [akc. mazarat] (prid.) — krupnozrnast ◊ brînḑa sa sarĭaḑă ku sare mazarată — sir se soli sa krupnozrnastom solju ◊ a dus pĭesîk mazarat, nuĭe bun đi mîltîresît — doneo je krupan pesak, nije dobar za malterisanje ♦ supr. marunt [Por.] ∞ maḑîre		[Vidi]
5850	mașînă đi trăirat	mașină de treierat	вршалица	mașînă đi trăirat [akc. mașînă đi trăirat] (sint.) — (tehn.) vršalica ◊ mașîń đi trăirat ažuns la nuoĭ mult dupa rat — vršalice su se kod nas pojavile dugo posle rata ◊ mașîńiļi đi trăirat a fuost marĭ șî grĭaļe, da drumurļi nuaștre pi śuoś a fuost prĭa-ngușće đi ĭaļe — vršalice su bile velike i teške, a naši planinski putevi preuski za njih ◊ mașîna đi trăirat a mînato pista o kurauă lungă un motuor la naft, kare l-a kĭemat „aran” — vršalicu je terao preko dugačkog kaiša jedan motor na naftu, koji se zvao „aran” ♦ sin. drĭeș ♦ up. gĭep [Por.] ∞ mașînă		[Vidi]
6017	mă	mă	бре	mă (part.) — bre ◊ auḑ tu, mă, śe-ț spun ĭuo, nu ći faśa surd — čuješ ti, bre, šta ti ja govorim, nemoj da se parviš gluv ◊ fi, mă, kopiļe mĭarńik, să nu kapiț bataĭe — budi, bre, dete, mirno, da ne dobiješ batine ♦ sin. măre [Por.]		[Vidi]
5410	măĭdo	aproape ?	скоро	măĭdo [akc. măĭdo] (pril.) — skoro, blizu, gotovo ◊ măĭdo a grîmađit klańa, kînd s-a pus pluaĭa — skoro su sadenuli plast, kad je grunula kiša ◊ trăbe sî sa mariće, kă măĭdo ĭ-a trekut vrĭamĭa đi măritat — treba da se uda, jer joj je gotovo prošlo vreme za udaju [Por.] ♦ dij. var. moĭdo (Slatina) [Crn.]		[Vidi]
2489	măldar	maldăr	сноп	măldar (mn. măldarĭ) [akc. măldar] (i. m.) — snop, uvezani naramak tuluzine ◊ dupa śe kuļieź kukuruzu, tuļeńi iĭ taĭ șî faś măldar, kăt puoț să ĭaĭ ăn brață, șă-l ļieź ku nuĭauă đi salkă — posle berbe kukuruza, poseku se stabljike i napravi snop, koliko možeš da poneseš u naručju, i povežeš ga vrbovim prutom ◊ dupa śe gaćieșć luoku, aduń măldari, șî-ĭ faś glugă — kad požanješ njivu, sakupiš snoplje, i napraviš kopu [Crn.] ◊ sa adună vro ḑăśe-unsprăś măldarĭ șî sa faśe o glugă — skupi se deset-jedanaest snopova i napravi se jedna kopa šaše (Plavna) [Pad.] ◊ țîn minće, kînd am fuost mik, m-am dus ku tata la muară, șî ĭel ăn spuńe: „Dăĭ un mîldarĭ đi tuļeń la o vakă, alalt mîldarĭ la laltă!” — pamtim, kad sam bio mali, išao sam sa ocem na vodenicu, i on mi kaže: „Daj jedan snop tuluzine jednoj kravi, a dugi snop drugoj!” (Tanda) ♦ sin. val (Crnajka), braț (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
1650	mărăčińe	mărăcine	трн	mărăčińe (mn. mărăčiń) [akc. mărăčińe] (i. m.) — trn, bodljika ◊ pļin ďe mărăčiń pe kîmp — polje je puno trnja [Kmp.] ♦ dij. sin. spińe [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
2809	mărțînuos	mărţânos	ускраћен	mărțînuos (mărțînuasă) (mn. mărțînuoș, mărțînuasă) [akc. mărțînuos] (prid.) — 1. uskraćen, osujećen, ometen u zadovoljenju neke potrebe a. (o stoci) koji nema soli, kome nije data so ◊ oaĭa mărțînoasă nu puaće mult să rabđe — ovca bez soli ne može dugo da trpi (Krivelj) [Crn.] b. (o čoveku) kome je osujećena neka jaka potreba ◊ mărțînuos ĭe uomu kare n-avut multă vrĭame trĭabă ku muĭarĭa, au ku ibuomńika — osujećen je čovek koji nije imao duže vreme posla sa ženom, ili ljubavnicom (Tanda) 2. željan, koji ima jaku potrebu ◊ uoĭļi sînt mărțînuasă dupa sare — ovce su željne soli (Jasikovo) [GPek] ◊ am fuost baĭat, ńinsurat, șă am fuost rău mărțînuos dupa pîrdańika-ĭa, muĭerĭaskă — bio sam momak, neoženjen, i bio sam jako željan one proklete ženske stvari (Tanda) ♦ dij. var. mîrțanuos [Por.]		[Vidi]
6018	măre	măre	море	măre (uzv.) — more ◊ măre, kînd ĭe așa mîńiĭat, măĭ bun fuź tu đin uoki luĭ pănă aĭ vrĭame — more, kad je tako ljut, bolje je beži mu ti ispred očiju dok imaš vremena ♦ sin. mă [Por.]		[Vidi]
4261	mărgăritar	mărgărit	ђурђевак	mărgăritar (mn. mărgăriťe) [akc. mărgăritar] (i. s.) — (bot.) đurđevak (Loranthus europaeus) ◊ în Praova la sveći Gĭorge feťiļi kuļeđa mărgăritar și faťa kunuń — u Prahovu su na Đurđevdan devojke brale đurđevak i plele vence [Kmp.]		[Vidi]
5304	mărita	mărita	удавати	mărita (ĭuo mărit, ĭel mărită) [akc. mărita] (gl. p. ref.) — udavati ◊ om mărita fata kînd va gasî baĭat đi trĭabă — ćerku ćemo udati kad bude našla pogodnog momka ◊ sa măritat đi triĭ uorĭ, șî nu-ĭ đestul — udavala se tri puta, i nije joj dosta [Por.]		[Vidi]
5305	măritat	măritat	удаја	măritat [akc. măritat] (i. s.) — udaja; udavanje ◊ fata ažuns đi măritat — devojka je dospela za udaju ◊ măritatu ĭe ađet frumos — udaja je lep običaj ◊ măritatu ĭe kînd fata mare s-anpreună ku baĭatu, șî-nśep a trai la un luok — udavanje je kad se devojka spoji sa momkom, i počnu živeti zajedno ♦ sin. kîsîtorit [Por.] ∞ mărita		[Vidi]
5306	măritată	măritată	удата	măritată (mn. măritaće) [akc. măritată] (prid.) — udata ◊ lasă muĭarĭa pi paśe, kî ĭe măritată — ostavi žennu na miru, jer je udata ◊ muĭarĭa măritată sa kunuașće pi ińel kare ăl puartă la mînă — udata žena se prepoznaje po prstenu koji nosi na ruci [Por.] ∞ mărita		[Vidi]
2979	mărunțîș	mărunţiș	ситниш	mărunțîș (mn. mărunțîșă) [akc. mărunțîș] (i. m.) — sitniš ◊ am pļin puzanarĭu đi mărunțîș — imam pun džep sitniša ◊ sa ḑîśe mărunțîș șî la grîu, sakară, ovăsk, uorḑ, kă au buobe marunće — kaže se „sitniš” i za žito, raž, ovas, ječam, jer imaju sitno zrno [Por.] ∞ marunt		[Vidi]
3588	măsura	măsura	мерити	măsura (ĭuo masur, ĭel masură) [akc. măsura] (gl. p. ref.) — meriti, utvrđivati meru korišćenjem jedinice za meru; odmeravati ◊ una ĭe kînd ći masură vrunu ku mĭetîru, da alta je kînd ći masură ku uoki — jedno je kad te neko meri metrom, a drugo je kad te odmerava očima ◊ uomo-l muort sa masură pintru sanduk — pokojnik se meri za sanduk [Por.]		[Vidi]
5096	măsuratu uoilor	măsuratu oilor	мерење оваца	măsuratu uoilor [akc. măsuratu uoilor] (sint.) — merenje ovaca prema mlečnosti ◊ măsuratu uoilor ĭe ađet kare sa țîńe în ḑîua lu Sînźuorḑ, kînd sa mulg uoiļi sî sa masură lapćiļi sî sa vadă kît lapće au uoiļi alu un baś — merenje ovaca je običaj koji se drži na Đurđevdan, kad se muzu ovce i meri mleko da se vidi koliko mleka imaju ovce jednog bačijara ◊ ađetu măsuratu uoilor sa kĭamă șî măsuratu lapćiluĭ — običaj merenja ovaca zove se još i merenje mleka ◊ dupa kare kît lapće a muls, sa rînduĭe kîće ḑîļe un baś o să mulgă uoiļi lu tuoț kare s-a adunat la o baśîĭe — prema količini izmuženog mleka, određuje se koliko će dana jedan bačijar musti ovce svih koji su se skupili u bačiju ◊ kare kît lapće a măsurat, s-a-nsamnat pi rabuș — ko je kolio mleka izmerio, beležilo se na rabošu [Por.] ∞ măsura		[Vidi]
3120	măśiĭaș	măceș	шипурак (стабло)	măśiĭaș (mn. măśiĭașî) [akc. măśiĭaș] (i. m.) — (бот.) stablo šipurka, divlje ruže ◊ măśiĭașu ĭe žuarda lu skubikur — maćijaš je stabljika šipurka ◊ ku žuarda lu măśiĭaș đe mult s-a luvat masura lu trupu muortuluĭ, đi fakut ļagînu șî gruapa — prutom šipurka nekada se uzimala mera pokojnikovog tela, za izradu sanduka i rake ◊ măśiĭașu faśe skubikurĭ, puame ruoșîĭe — šipurak pravi šipurke, plodove crvene boje [Por.] ∞ skubikur		[Vidi]
3929	mătkă	mătcă	чуркало	mătkă (mn. mătke) [akc. mătkă] (i. ž.) — čurkalo, mešalica ◊ mătka ĭe un fĭeļ đi mistakatuorĭ, ku kuadă kare sa-nvîrćeașće-n palme, șî kare are la vîr doa blanuță prinsă înkruśișat — čurkalo je vrsta mešalice, sa drškom koja se okreće dlanovima, i koja na vrhu ima dve dašćice pričvršćene unakrst ◊ ku mătka sa mătkîĭe koļașa pănă ĭe śir, urḑîśiļi șî drîgaviĭu kînd sa fĭerb, șî alta — čurkalom se meša kačamak dok je kašast, i koprive i zelje kad se kuvaju, i drugo [Por.]		[Vidi]
3930	mătkăi	mătcăi ?	чуркати	mătkăi (ĭuo mătkîĭ, ĭel mătkîĭe) [akc. mătkui] (gl. p. ref.) — čurkati, mešati čurkalom ◊ fata kare nu șćiĭe să mătkîĭe koļașa, nu puaće sî sa mariće — devojka koja ne zna da čurka kačamak, ne može da se uda ◊ am mătkait pănă-pănă, șî ĭară urḑîśiļi s-a prins đi fund — čurkala sam iz sve snage, i opet su koprive zagorele [Por.] ∞ mătkă		[Vidi]
3931	mătkuit	mătcuit	чуркан	mătkuit (mătkuită) (mn. mătkuiț, mătkuiće) [akc. mătkuit] (prid.) — čurkan, mešan čurkalom ◊ koļașa nuĭe mătkuită kum trăbe, a ramas plumbĭ pin ĭa — kačamak nije čurkan kako valja, ostale su grudvice u njemu [Por.] ∞ mătkă		[Vidi]
6179	mătura	mătura	метлати	mătura (ĭuo mătur, ĭel mătură) [akc. mătura] (gl. p. ref.) — metlati, čistiti metlom ◊ kasa sa mătură în tota ḑîua, da traușa odată în stamînă, ș-aĭa dumińikă đimińața — kuća se metli svaki dan, a dvorište jednom nedeljno, i to u nedelju ujutru [Por.] ∞ mătură		[Vidi]
6180	măturat	măturat	почишчен	măturat (măturată) (mn. măturaț, măturaće) [akc. măturat] (prid.) — počišćen, očišćen metlom ◊ la muĭare sîrńikă n-a putut să trĭakă dumińika, să nu fiĭe traușa măturată, ku mătură mare đi krĭenź — kod uredne žene nije mogla da prođe nedelja, da dvorište ne bude počišćeno velikom metlom od granja [Por.] ∞ mătură		[Vidi]
6178	mătură	mătură	метла	mătură (mn. măturĭ) [akc. mătură] (i. ž.) — metla ◊ mătura đi măturat kasa sa faśe đin tatarĭ, da đi măturat avļiĭa, đin krĭenź đi svińak — metla za čišćenje kuće pravi se od siraka, a za čišćenje dvorišta, od grana belog graba ◊ mătura în kasă sa țîńe dupa ușă, șî aĭa întođeuna ku kuada în sus — metla se u kući drži iza vrata, i to uvek sa drškom na gore ◊ (ver.) ku mătură ńiśkînd nu s-a batut kopiĭi, kă s-a krĭeḑut kă nu măĭ krĭesk — metlom se nikad nisu tukla deca, jer se vrovalo da neće odrasti ♦ up. tatarĭ [Por.]		[Vidi]
2492	mećao	putere	моћ	mećao (mn. mećeļe) [akc. mećao] (i. ž.) — (med.) moć, snaga, osećaj ◊ mĭ-a fuost mîna frîntă, ș-akuma n-am mećao în ĭa, n-o sîmt — bila mi je ruka polomljena, i sada nemam moć u njoj, ne osećam je ♦ sin. pućere [GPek]		[Vidi]
41	mengiș	ibovnic	љубавник	mengiș (mn. mengiș) [akc. mengiș] (i. m.) — 1. onaj koji steže kao mengele, ili onaj koga stežu u mengele 2 (fig.) ljubavnik (zbog aluzije na polni akt, odnosno zbog igre rečima: vl. mengiș < vl. mĭenge/mĭengiļi < tur. mengene — sprava za stezanje) [Por.] ∞ mĭenge	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5036	merćig	mertic	мертик	merćig (mn. merćiźe) [akc. merćig] (i. m.) — mertik, mera; komad ◊ merćigu s-a kĭemat un parśel đi bukatură đi pi frigare, kare la Kraśun s-a dat đi pomană la lakustă, să nu fakă șćetă — mertik se zvao komad mesa sa ražnjića, koji se na Božić namenjivao skakavcima, da ne prave štetu [Por.]		[Vidi]
4050	merĭeu	mereu	полако	merĭeu [akc. merĭeu] (pril.) — (o kretanju) polako, sporo, bez žurbe ◊ mĭarźe merĭeu kă nu sa grabĭașće ńiśunđe — ide polako jer se ne žuri nigde ◊ merĭeu, măĭ merĭeu, șîmăĭ merĭeu — sporo, sporije, najsporije ♦ sin. înśet ♦ supr. ĭut, rîapiđe [Por.] ♦ dij. sin. aļin1 [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3522	meselnik	meselnic	гост	meselnik (mn. meselnič) [akc. meselnik] (i. m.) — gost na slavi ◊ meselnik ĭe insă kare vińe la prazńek, și șeďe ka gostu dupa masă — meselnik je osoba koja dolazi na slavu, i kao gost sedi za trpezom [Kmp.] ♦ dij. sin. guost [Por.]		[Vidi]
2498	mezdri	mezdri	дељати	mezdri (ĭuo mezdrĭesk, ĭel mezdrĭașće) [akc. mezdri] (gl. p.) — (tehn.) 1. deljati, strugati ◊ moșu lukră ku mezdrĭala đi đesńață, mezdrĭașće dîržălurĭ đi sîape šă đi sakurĭ — deda od jutros radi sa makljom, delje držalja za motike i sekire 2. (za koze i dr. životinje) brstiti, glodati ◊ Tita a zatrit kaprîļi, kă a mezdrit padurĭ — Tito je uništio koze jer su brstile šumu [Por.]		[Vidi]
2499	mezdrit	mezdrit	огуљен	mezdrit (mezdrită) (mn. mezdriț, mezdriće) [akc. mezdrit] (prid.) — (o drevnom objektu) oguljen, odeljan, obršćen ◊ ļiamńiļi mezdrîće đi kapre, ĭuta s-a uskat — drveće obršćeno od koza, brzo se sušilo [Por.] ∞ mezdri		[Vidi]
2497	mezdrĭală	mezdreală	макља	mezdrĭală (mn. mezdrĭaļe) [akc. mezdrĭală] (i. m.) — (tehn.) maklja, nož za deljanje i struganje drveta ◊ mezdrĭală are taiș lung đi fĭer, șî mîńiĭe l-amîndoă kîpatîńe lu taiș — maklja ima dugo metalno sečivo, i drške na oba kraja sečiva ◊ ku mezdrĭală măĭ đies s-a mezdrit dîržălurļi đi sakurĭ, đi săpĭ, or đi kuasă — sa makljom se najčešće deljala držalja za sekire, motike, ili kose ♦ sin. kuțîtuaĭe (Tanda) [Por.] ∞ mezdri		[Vidi]
6488	miță	miță	прамен вуне	miță (mn. miț) (i. ž.) — pramen vune ◊ mașînă đi miță — vunovlačara ◊ în Tanda miță sa kĭemat lîna đi pi mńel kînd mńelu sa tuns măĭ întîń — u Tandi, mice se zvala jagnjeća vuna kad se jagnje prvi put šišalo ♦ sin. zmuaćik [Por.] ∞ lînă		[Vidi]
5714	mićikula	micicula	смањити	mićikula (ĭuo mićikuļeḑ, ĭel mićikuļaḑă) [akc. mićikula] (gl. p. ref.) — smanjiti, umanjiti ◊ l-a spumîntat stapînu kă o să-ĭ mićikuļaḑă sîmbriĭa, șî ĭel s-a mîńiĭat ș-a lasat lukru — pretio je gazda da će mu smanjiti platu, i on se naljutio i napustio posao [Por.] ∞ mik		[Vidi]
2939	mik	mic	мали	mik (mikă) (mn. miś) (prid.) — mali ◊ kopil mik, are suoră mikă, amînduoĭ sînt kopiĭ miś — malo dete, ima malu sestru, oboje su mala deca ♦ supr. mare ♦ up. ńimik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2098	miksă	micsă	никсица	miksă (mn. miksurĭ) [akc. miksă] (i. ž.) — (bot.) niksica, divlju zumbul (Scilla bifolia L.) ◊ miksă are mirus frumuos, puaće fi măĭ frumuos mirusă đin tuaće fluoriļi — niksica ima lep miris, možda najlepši među svim cvetovima [Por.]		[Vidi]
2099	mikșună	micșunea	шебој	mikșună (mn. mikșuń) [akc. mikșună] (i. ž.) — (bot.) šeboj, baštensko cveće zlatno-žute boje (Cheiranthus cheiri) ◊ mikșună dă numa-n građină — šeboj raste samo u bašti [Por.]		[Vidi]
2949	mikućik	micutic ?	малецак	mikućik (mikućikă) (mn. mikućiś, mikućiśe) [akc. mikućik] (prid.) — (dem.) malecak, malečak, majušan ◊ o pîsarikă mikućikă veńi la ferĭastă — jedna malecka ptičica došla je na prozor ◊ kopilaș mikućik, nuĭe înga đi șkuală — maleno detence, nije još za školu ◊ (folk.) fećiță mikućikă — maleno devojče ♦ var. mikuļeț [Por.] ∞ mik		[Vidi]
5787	Miloćin	Milotin	Милутин	Miloćin [akc. Miloćin] (i. m.) — (antr.) Milutin ◊ Miloćin ĭe fuarma rumîńaskă alu nume sîrbĭesk Milutin — Miloćin je vlaška forma srpskog imena Milutin ♦ up. Ćinkă, Ćinu, Tinu [Por.] ∞ nume		[Vidi]
26	miļiguoś	minegoci	чмичак	miļiguoś [ac. miļiguoś] (mn. miļiguaśe) (i. s.) — čmičak, gnojna izraslina na očnom kapku (Hordeolus) [Bran.] ♦ dij. var. miļigoč (mn. miļigoače) [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3975	mințî	minţi	лагати	mințî (ĭuo mint, ĭel minće) [akc. mințî] (gl. p. ref.) — lagati, obmanjivati, govoriti neistinu ◊ minće đi uskă — laže pa cepa ◊ nu mințî — ne laži ◊ minće la uokĭ — laže otvoreno ◊ la spart ku minśuń — razbio ga je lažima [Por.]		[Vidi]
3973	minće	minte	разум	minće (mn. minț) [akc. minće] (i. ž.) — razum, pamet; pamćenje ◊ pi muoșu înga-l țîńe minća, da baba a pĭerdut minća đemult — čiču još drži pamet, a baba je izlapela odavno ◊ înga țîńe minće tuot ś-a învațat la șkuală — još pamti sve što je učio u školi ◊ ușuor la minće șî ĭut înțaļiaźe — lako pamti i brzo shvata ♦ sin. gînd ♦ up. mințî [Por.]		[Vidi]
3977	minśinuos	mincinos	лажов	minśinuos (minśinuasă) (mn. minśinuoș, minśinuasă) [akc. minśinuos] (prid.) — lažov ◊ uomu-la ĭe tare minśinuos — taj čovek je veliki lažov ◊ minśinuos șî oțoman — lažov i lopovčina [Por.] ∞ mințî		[Vidi]
3976	minśună	minciună	лаж	minśună (mn. minśuń) [akc. minśună] (i. ž.) — laž, neistina ◊ a-nvațato parințî đi mikă să nu krĭadă în minśuna baĭețîluor — naučili je roditelji od malena da ne veruje u momačke laži ◊ minśună guală șî grĭa — gola i teška laž ◊ la prins la minśună — uhvatili ga u laži ◊ mare ĭe minśună kă rumîńi n-au ļimba luor, șî đ-aĭa vorbĭesk ļimba sîrbĭaskă opaśită — velika je laž da Vlasi nemaju svoj jezik, pa zato govore izopačenim srpskim jezikom [Por.] ∞ mințî		[Vidi]
5091	mira	mira	чудити се	mira (ĭuo ma mir, ĭel sa miră) [akc. mira] (gl. ref.) — čuditi se ◊ nu ći mira đi kopil mik, kă-l đokĭeḑ — nemoj se čuditi malom detetu, jer ćeš ga ureći ◊ nu ma mir đ-alta ńimika, numa ma mir đi mińe kum pot să-l sufîr atîta đimult — ne čudim se ničemu drugom, nego se čudim samom sebi kako mogu da ga trpim toliko dugo [Por.]		[Vidi]
1500	mirare	mirare	чудо	mirare (mn. mirărĭ) [akc. mirare] (i. ž.) — čudo ◊ mare mirare kît lukru a gaćit îĭ, fara ńiś o ažutoriĭe — pravo je čudo koliki su posao oni završili, bez ikakve pomoći ◊ uamiń đi mirare, unđe tuoț a ginđit kî nuĭe ńimika, iĭ a skuos o bogațîĭe mare — čudesni ljudi, tamo gde su svi mislili da nema ničeg, oni su otkrili veliko bogatstvo [Por.] ∞ mira		[Vidi]
5415	mire	mire	младожења	mire [akc. mire] (i. m.) — (zast.) mladoženja ◊ mire ĭe la nuntă baĭat kare sa însuară ku mirĭasa — mladoženja je momak koji se na svadbi ženi sa mladom ♦ up. mirĭasă [Por.] ∞ nuntă		[Vidi]
6453	mirekuț	mereuț	лагано	mirekuț (pril.) — (o kretanju) lagano, sporo ◊ kînd nu kunuoșć lukru kalumĭa, lukră măĭ mirekuț, să nu ći farîmĭ — kad ne poznaješ dobro posao, radi sporije, da se ne povrediš ♦ sin. merĭeu, miriuor [Por.]		[Vidi]
3183	miriśikă	miericică	шећер	miriśikă (mn. miriśikă) [akc. miriśikă] (i. ž.) — (nutr.) šećer ◊ miriśika ĭe dulśață ku kare sa îndulśesk kolaśiĭi șî kafa — šećer je sladilo kojim se slade kolači i kafa ◊ grunđin đi miriśikă — kocka šećera ◊ đemult, în vrĭamĭa lu stramuoșî nuoștri, ku un grunđin đi miriśikă aĭ putut să țuś fata măĭ frumuasă-n sat — nekad, u vreme naših pradedova, za jednu kocku šećera mogao si da poljubiš najlepšu devojku u selu ♦ / (demin.) < mĭare + -ićikă [Por.] ♦ dij. var. mireśikă (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. zar (Majdanpek) [Buf.] ∞ mńare	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4051	miriuor	mereor	полагано	miriuor [akc. miriuor] (pril.) — (o kretenju) polagano ◊ a mĭers miriuor, paș dupa paș — išao je polagano, korak za korakom ◊ muoșu mĭarźe merĭeu, da baba sa traźe miriuor dupa ĭel — čiča ide polako, a baba se polagano vuče za njim ♦ / (demin.) < merĭeu ♦ sin. mirekuț [Por.] ∞ merĭeu		[Vidi]
4802	mirișće	miriște	стрњика	mirișće (mn. mirișć) [akc. mirișće] (i. ž.) — (agr.) strnjika ◊ mirișće ĭe lok ku mărunțîș dupa śe s-a săśerat — strnjika je njiva sa žitaricom posle žetve [Crn.] ♦ dij. sin. gîrńișće [Por.] ∞ grîu		[Vidi]
3259	mirĭasă	mireasă	млада	mirĭasă (mn. mirĭasă) [akc. mirĭasă] (i. ž.) — (izob.) mlada, na svadbi ◊ vuorba „mirĭasă” s-a pĭerdut, a ramas numa pin kînćiśe batrîńe, kare nu sa măĭ kîntă — reč „mirjasa” se izgubila, ostala je samo u starim pesmama, koje se više ne pevaju ◊ în vrĭamĭa-ĭa kînd rumîńi la guovĭe ĭ-a ḑîs „mirĭasă”, la mlîdožăńe ĭ-a ḑîs „mirĭe” — u ono vreme kada su Vlasi mladu zvali „mirjasa”, mladoženju su zvali „mire” ◊ măĭ întîń đin ļimbă s-a pĭerdut „mirĭe”, s-a skimbat ku vuorba sîrbĭaskă „mlîdožăńe”, da pi urmă sa do pĭerdu șî „mirĭasa”, pi ĭa a skimbato „guovĭa” — najpre se iz jezika izgubila reč „mire”, zamenila je srpska reč „mladoženja”, a posle se izgubila i „mirjasa”, nju je zamenila je „govja” ♦ sin. guove [Por.] ◊ mirĭasă ḑîśem la muĭare văḑută, la gospîđe — „mirjasa” je naziv za viđenu ženu, za gospođu (Luka) [Crn.] ∞ nuntă		[Vidi]
3526	Miruoś	Miroci	Мироч	Miruoś [akc. Miruoś] (i. m.) — (top.) Miroč ◊ Miruośu ĭe sat măĭ ćinîr în Porĭeśa — Miroč je najmlađe selu u Poreču ◊ Miruośu je fakut în anu 1872 — Miroč je osnovan godine 1872. ◊ astîḑ satu traźe la uopșćina măĭdanuluĭ — selo danas pripada opštini Majdanpek ◊ satu ĭe žumataće sîrbĭesk, žumataće rumîńesk — selo je pola srpsko, pola vlaško ◊ și sîrbi Miroćeńi, șî rumîńi Miroćeńi, sînt veńiț đin saćiļi đin okuol: sîrbî đin Golubińe, Popovița șî alće, da rumîńi đin Țîrnaĭka, Tanda, Gorńana — i Srbi Miročanci i Vlasi Miročanci došli su iz okolnih sela: Srbi iz Golubinja, Popovice i drugih, a Vlasi iz Crnajke, Tande, Gornjana i drugih [Por.]		[Vidi]
5379	mistaka	mesteca	жвакати	mistaka (ĭuo mĭastîk, ĭel mĭastîkă) [akc. mistaka] (gl. p.) — žvakati, sažvakati, prežvakati ◊ kare are đinț trăbe tuota bukatura să mĭastîśe tare bińe — ko ima zube, treba da žvaće svaki zalogaj jako dobro ◊ uomu mĭastîka da vita rugumă — čovek žvaće a goveda preživaju ♦ up. ruguma [Por.]		[Vidi]
5380	mistakat	mestecat	сажвакан	mistakat (mistakată) (mn. mistakaț, mistakaće) [akc. mistakat] (prid.) — sažvakan ◊ numa bukatura kare ĭe bun mistakată trăbe îngițî — samo dobro sažvakan zalogaj treba progutati ♦ up. rugumat [Por.] ∞ mistaka		[Vidi]
3132	mișăl	mișăl	пабирак	mișăl (mn. mișăĭ) [akc. mișăl] (i. m.) — (bot.) (za klip kukuruza) pabirak ◊ mișăl ĭe kukuruḑ ku drugă mikă, ńidokuaptă șî fara buobe — pabirak je mali klip kukuruza, nedozreo i bez zrna [Por.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
4916	miśka	mișca	померати се	miśka (ĭuo miśk, ĭel miśkă) [akc. miśka] (gl. p. ref.) — pomerati se, micati se, mrdati ◊ a lasat kopilu sîngur la kasă, șî ĭ-a spus kă nu kućaḑă să mișće đ-aśiĭa pănă ĭa nu sa-ntuarśe — ostavila je dete samo kod kuće, i rekla mu da ne sme da mrdne odande dok se ona ne vrati ◊ kînd ĭe ḑîua mare, da tu lukri-n kîmp pin arsura suariluĭ, suariļi parke stă ļipit đi śĭer, șă nu miśka ńiśkum đin luok — kad je dugačak dan, a ti radiš u polju po sunčevoj sparini, sunce kao da stoji zalepljeno za nebo, i ne pomera se s mesta nikako [Por.]		[Vidi]
4918	miśkat	mișcat	померен	miśkat (miśkată) (mn. miśkaț, miśkaće) [akc. miśkat] (prid.) — (o položaju) pomeren ◊ pĭatră otarńikă ĭe miśkată, nuĭe la luoku iĭ — kamen međaš je pomeren, nije na svome mestu ♦ sin. mutat [Por.] ∞ miśka		[Vidi]
4915	miśkatuorĭ	mișcător	покретан	miśkatuorĭ (miśkatuare) (mn. miśkatuorĭ, miśkatuare) [akc. miśkatuorĭ] (prid.) — pokretan ◊ miśkatuorĭ ĭe śuava śe ĭe fakut sî șća, ama nuĭe ļegat đi luoko-la, numa sa puaće miśka în ļăturĭ — pokretno je nešto što je napravljeno da stoji, ali nije vezano za to mesto, nego se može pomeriti u stranu ◊ mîșńiku la muară ĭe ladă miśkatuare, kă puoț s-o muț în lăturĭ kînd lukri pi lînga pĭatra muori — mučnjak na vodenici je pokretan sanduk, jer ga možeš pomeriti u stranu kad radiš oko vodeničnog kamena ♦ up. îmblatuorĭ [Por.] ∞ miśka		[Vidi]
6087	mitokosî	mitocosi	преокренути се	mitokosî (ĭuo ma mitokosăsk, ĭel sa mitokosașće) [akc. mitokosî] (gl. p. ref.) — (zast.) preokrenuti se, preobraitii se, poremetiti se ◊ ĭeļ nuĭe măĭ om kum a fost, fu bolnav kîta, ama atîta iĭ s-a mitokosît śeva în kap đe nu măĭ kunoașće pe ńima — on više nije čovek kao što je bio, beše malo bolestan, ali toliko mu se nešto preokrenulo u glavi da više nikoga ne prepoznaje ♦ sin. sminći [Pad.]		[Vidi]
2886	mižlokar	mijlocar	средњи	mižlokar (mižlokară) (mn. mižlokarĭ, mižlokarĭe) [akc. mižlokar] (prid.) — srednji, koji je u sredini ili između ◊ ĭuo mis kopil mižlokar, fakut întra fraće, măĭ batrîn, șî soră, măĭ ćinîră — ja sam srednje dete, rođen između starijeg brata, i mlađe sestre ♦ var. mižlokarĭ [Por.] ∞ mižluok		[Vidi]
2885	mižlośin	mijlocin	средњак	mižlośin (mn. mižlośiń) [akc. mižlośin] (i. ž.) — srednjak, koji je u sredini ◊ astăḑ sa duk la șkuală tuaće fĭelurĭ đi kopiĭ: ș-aĭ miś, ș-aĭ marĭ, ș-aĭ mižlośiń — danas idu u školu sve vrste dece: i mali, i veliki, i srednjaci ♦ (ž. r.) mižlośină (mn. mižlośińe) [Por.] ∞ mižluok		[Vidi]
2884	mižluok	mijloc	средина	mižluok (mn. mižluaśe) [akc. mižluok] (i. s.) — sredina 1. mesto na polovini nečega ◊ nu mînă karu pin mižluoku drumuluĭ — nemoj voziti kola sredinom puta ◊ a fakut gaura la mižluoku blăńi — izbušio je rupu na sredini daske ◊ balta ĭe la mižluok măĭ adînkă — bara je na sredini najdublja 2. položaj između dve strane ◊ muma a durmit đi đirĭapta, tata đi stînga, da ĭuo la mižluok, întra iĭ — majka je spavala sa desne strane, otac sa leve, a ja u sredini, između njih [Por.]		[Vidi]
3909	miźgura	burniţa	ромињати	miźgura (ĭuo miźgur, ĭel miźgură) [akc. miźgura] (gl. p.) — (o kiši) rominjati, sitno padati ◊ nu pluaĭe numa miźgură, pluaĭe maruntă, măĭ mult śĭață đikît pluaĭe — ne pada kiša nego rominja, pada sitna kiša, više magla nego kiša [Por.]		[Vidi]
3315	mîț	mâţ	мачка	mîț (mn. mîț) [akc. mîț] (i. m.) — (zool.) a. mačka, opšti naziv za domaću životinju iz porodice mačaka (Felis domestica) ◊ tata avut șasă mîț, ĭuo țîn duoĭ mîț, feĭmĭa traĭașće-n oraș șî are un mîț, da ĭastă kare n-are ńiś un mîț — otac je imao šest mačaka, ja držim dve mačke, moja ćerka živi u gradu i ima jednu mačku, a ima onih koji nemaju ni jednu mačku b. mačak, mačka muškog pola ◊ mĭ-a fatat mîța, a fakut duoĭ mîț ș-o mîță — omacila mi se mačka, dobila dva mačeta i jednu mačku ◊ mîțu s-a-nļinoșat, nu măĭ prinđe la șokîț — mačak mi se olenjio, više ne lovi miševe ♦ up. mîță, mîrtan, maśuok [Por.]		[Vidi]
1929	mîță	cursă	мишоловка	mîță2 (mn. mîț) [akc. mîță] (i. ž.) — mišolovka, klopka za miševe ◊ șokîćiļi a dat în mîță — miš je uhvaćen u mišolovci [Crn.] ∞ mîț		[Vidi]
3316	mîță	mâţă	мачка	mîță1 (mn. mîță) [akc. mîță] (i. ž.) — 1. (zool.) mačka, ženka iz porodice mačaka ◊ am parĭake đi mîț: am un mîț ku o mîță — imam par mačaka: imama jednog mačka i jednu mačku 2. (bot.) cvetovi nekih biljaka ◊ salka măĭ întîń primovara faśe mîță — vrba prva s proleća pušta mace [Por.] 3. (tehn.) mišolovka (Topla) ◊ [Crn.] ∞ mîț		[Vidi]
4724	mîglă	mâglă	бусен ?	mîglă (mn. mîgļe) [akc. mîglă] (i. ž.) — (bot.) busen, žbun; gomila nečega ◊ mîglă ĭe kînd đintr-un luok rasăr măĭ mulće fire đ-o buĭađe — žbun je kad iz jednog mesta iznikne više strukova jedne biljke ♦ var. mîklă (Tanda) ♦ sin. gramadă [Por.]		[Vidi]
3074	mîkarauă	macara	направа	mîkarauă (mn. mîkarîaļe) [akc. mîkarauă] (i. ž.) — (tehn.) 1. naprava, skalamerija ◊ minće kî ĭe maĭstur, da a fakut, saraku, o mîkarauă, kare nuĭe đi ńimika — laže da je majstor, a skelepao je neku skalameriju koja nije ni za šta (Tanda) 2. sprava za vezivanje snopova ◊ đe mult s-a ļegat snuopi ku ćiĭu, la źanunkĭe, da dupa rat a izaflat aĭ nuoštri o mîkarauă, ļigatuare — nekada su se snopovi vezivali likom, na koleno, a posle rata naši su izmislili neku napravu, vezačicu ◊ în vrĭamĭa đi sîśarat, kum tata faśe vro mîkarauă, uodma o vinđe, șîn nuoĭ ĭară am ļegat snuopi ku mîna — u vreme žetve, čim otac izradi neku vezačicu, odmah je proda, i mi opet vezujemo snoplje rukama (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
5168	mîlaĭeț	mălăieț	сочан	mîlaĭeț (mîlaĭață) (mn. mîlaĭeț, mîlaĭeće) [akc. mîlaĭeț] (prid.) — (o plodu) sočan, mek; ukusan ◊ mîlaĭață puaće să fiĭe numa vro puamă kuaptă — sočno može biti samo neko zrelo voće ♦ sin. muaļe [Por.] ∞ muaļe		[Vidi]
6368	mîna	mâna	терати	mîna (ĭuo mîn, ĭel mînă)(gl. p.) — terati, goniti ◊ ăl mînă draku să fakă aĭa śe nu trăbe — tera ga đavo da čini ono što ne valja ◊ primovara oĭari mînă uoĭļi la munće — u proloće stočari teraju ovce u planinu [Por.]		[Vidi]
4320	mînă	mână	рука	mînă (mn. mîń) [akc. mînă] (i. ž.) — 1. (anat.) ruka, deo tela ◊ uomu are doă mîń — čovek ima dve ruke ◊ tuota mîna are: palmă ku źeĭśće, kuot șî umîr, ku duauă drĭave întra umăr șî kuot, șă întra kuot șă palmă — svaka ruka ima šaku sa prstima, lakat i rame, sa dvema kostima između ramena i lakta, i lakta i šake 2. (mera) šaka; trunka ◊ ļ-a dat veśińi kîć-o mînă đi samînță, să aĭbă śe să pună-n kîmp — davali su ime susedi po šaku semena, da imaju šta da poseju ◊ atîta a ustańit đi nu ĭ-a ramas ńiś o mînă đi sufļit — toliko se umorio da mu nije ostala ni trunka daha [Por.]		[Vidi]
5003	Mînăstîre	Manastire	Манастирица	Mînăstîre [akc. Mînăstire] (i. ž.) — (ojk.) Manastirica, vlaško selo u opštini Kladovo ◊ Manastirița pe sîrbeșće, da așa Mînăstîre ăĭ ḑiśem — Manastirica na srpskom, a ovako Manastire ga zovemo [Pad.]		[Vidi]
4202	mîndră	mândră	драга	mîndră (mn. mîndre) [akc. mîndră] (i. ž.) — (folk.) draga, ljubavnica; mila osoba ◊ mare ibomńik a fuost, în tuot satu avut kîć-o mîndră — veliki ljubavnik je bio, u svakom selu je imao po jednu ljubavnicu ◊ ĭ-a spus đeșkis: mîndra mĭa, draga mĭa ĭubită, ńimika đin dragu nuostru — rekao joj je otvoreno: mila moja, draga moja voljena, mišta od naše ljubavi ♦ (demin.) mîndruță ♦ sin. ibomńikă [Por.] ∞ mîndru		[Vidi]
6399	mîndri	mândri	поносити се	mîndri (ĭuo ma mîndrĭesk, ĭel sa mîndrĭașće) (gl. ref.) — *ponositi se, dičiti se*		[Vidi]
6398	mîndriĭe	mândrie	понос	mîndriĭe (mn. mîndriĭ) (i. ž.) — ponos, dika ◊ mîndriĭa mĭa kă sînt Rumîn, n-are kîpatîń — moj ponos što sam Vlaha, nema kraja ◊ ńima nu ĭe măĭ mîndru đikît mińe — niko nije ponosniji od mene [Por.] ∞ mîndru		[Vidi]
4200	mîndrĭață	mândreață	дивота	mîndrĭață (mn. mîndrĭețurĭ) [akc. mîndrĭață] (i. ž.) — 1. divota, krasota, milina ◊ mîndrĭață đi fată — lepota devojka ◊ suarļi rasîare, păsîrļi kîntă, padurĭa mirusă, mîndrĭață odată în tuaće părțîļi — sunce izlazi, ptice pevaju, šuma miriše, divota jedna na sve strane ◊ mîndrĭață ńivaḑută — neviđena lepota; prekrasno 2. (iron.) o nekom propalom poslu ◊ mîndrĭață đi lukru, ĭară a fuźit đi la șkuală — divota jedna, opet je pobegao iz škole ♦ var. mîndriĭe ♦ sin. frumoșață [Por.] ∞ mîndru		[Vidi]
4201	mîndru	mândru	дивно	mîndru (mîndră) (mn. mîndri, mîndre) [akc. mîndru] (prid.) — divno, krasno ◊ muma a țasut mîndre đi păturĭ, ama la kopiĭi n-a fuost pi vuoĭe să ļi pazîaskă — majka je tkala divne ćilimove, ali deca nisu bila voljna da ih sačuvaju ◊ fata mare are mîndru đi baĭat — devojka ima divnog momka ♦ sin. frumuos [Por.]		[Vidi]
4060	mînka	mânca	јести	mînka (ĭuo manînk, ĭel manînkă) [akc. mînka] (gl. p. ref.) — 1. (nutr.) jesti, uzimati hranu ◊ ăl mînă gazda ka pi lup, da śe va mînka, nu șćiĭe — tera ga gazda k’o kurjaka, a šta će jesti, ne zna 2. (tehn.) ojesti se, otanjiti usled trenja ◊ s-a mînkat uosiĭa la kar, s-a supțîĭat șî s-a frînt în mižluoku drumuluĭ — ojela se osovina na kolima, otanjila se i slomila na sred puta 3. (med.) svrbeti ◊ ăl manînkă pĭaļa, sa skarpină, saraku, ka kînd are rîńe — svrbi ga koža, češe se, siroma, kao da ima šugu 4. (psih.) nasekirati, zabrinuti ◊ sa vaĭtă kă barbatî-su ku bețîĭa luĭ o sî-ĭ manînśe sufļitu — žali se da će joj muž sa svojim pijanstvom pojesti dušu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4062	mînkare	mâncare	јело	mînkare (mn. mînkărĭ) [akc. mînkare] (i. ž.) — 1. (nutr.) jelo, hrana ◊ muoșu numa șîađe ș-așćată baba să-ĭ fakă śuava đi mînkare — čiča samo sedi i čeka da mu baba spremi nešto za jelo ◊ a fuost fuamiće mare, n-avut alta đi mînkare, numa a mînkat kuažă đi śaruoń — bila je velika glad, nisu imali ništa drugo za jelo, nego su jeli cerovu koru ◊ śuparka-sta ĭe bună đi mînkare — ova pečurka je dobra za jelo 2. obed, obrok ◊ a veńit vrĭamĭa đi mînkare, da muĭarĭa n-a gaćit prînḑu — došlo je vreme obeda, a žena nije zgotovila ručak [Por.] ∞ mînka		[Vidi]
4064	mînkarime	mâncărime	сврабеж	mînkarime (mn. mînkarimĭ) [akc. mînkarime] (i. ž.) — (med.) svrabež ◊ s-a pus o mînkarime pi kopil, numa sa skarpină — dete je spopao neki svrabež, samo se češe [Por.] ∞ mînka		[Vidi]
4065	mînkat	mâncat	изуједан	mînkat (mînkată) (mn. mînkaț, mînkaće) [akc. mînkat] (prid.) — izujedan, nagrižen, pojeden ◊ kopilu a veńit tuot mînkat đi puriś — dete je došlo svo izujedano od buva ◊ pĭarîļi a kaḑut, mînkaće đi păsîrĭ — kruške su popadale, nagrižene od ptica [Por.] ∞ mînka		[Vidi]
4066	mînkatuorĭ	mâncător	јешан	mînkatuorĭ (mînkatuare) (mn. mînkatuorĭ, mînkatuarĭe) [akc. mînkatuorĭ] (prid.) — ješan, koji ima apetit; koji mnogo jede ◊ kopilu ĭe mînkatuorĭ, da fata nuĭe — dete je ješno, a devojčica nije [Por.] ∞ mînka		[Vidi]
4063	mînkatură	mâncătură	оједина	mînkatură (mn. mînkaturĭ) [akc. mînkatură] (i. ž.) — 1. (tehn.) ojedina, mesto koje se ojelo od tarenja; žljeb ◊ ruata s-a strîmbat ș-a fakut mînkatură ĭn uosiĭe adînkă đi un źeĭśt întrĭeg — točak se iskrivio i napravio ojedinu u osovini duboku ceo prst 2. (geog.) potkop, udubljenje ◊ a batut apa-n mal ș-a fakut mînkatură adînkă în prund — udarala je voda u obalu, i napravila dubok potkop u sprudu [Por.] ∞ mînka		[Vidi]
2490	mîńe	mâine	сутра	mîńe [akc. mîńe] (pril.) — sutra, idući dan ◊ mîńe ĭe sîrbatuare, nu sa lukră ńimika — sutra je praznik, ne radi se ništa ◊ ĭerĭ, astîḑ șî mîńe am guoșć — juče, danas i sutra imam goste ◊ astîḑ-mîńe, nu sa șćiĭe kînd — danas-sutra, ne zna se kad ◊ traĭesk đi astîḑ pănă mîńe — živim od danas do sutra ♦ up. păĭmîńe [Por.]		[Vidi]
5438	mîńeḑî	mînezi	сутрадан	mîńeḑî [akc. mîńeḑî] (pril.) — sutradan ◊ tuma mîńeḑî a vaḑut iĭ kă fata nuĭe la kasă, a fuźit pista nuapće dupa baĭatu iĭ al đintîń — tek sutradan su primetili da devojke nema kod kuće, pobegla je preko noće za svog prvog momka ♦ / mîńe + ḑîua [Por.] ∞ mîńe		[Vidi]
5641	mîńekarĭ	mânecar	горњак ?	mîńekarĭ (mn. =) [akc. mîńikarĭ] (i. s.) — gornjak ? ◊ mîńekarĭ ĭe țuală skurtă muĭerĭaskă ku mîńiś lunź, făra guļir, śe sa-nkĭaptură la pĭept — gornjak je kratak ženski haljetak sa dugim rukavima bez kragne, koji se zakopčava na grudima ◊ mîńikarĭu sa faśe đe pînḑă đe kîńipă, kă sa puartă kînd ĭe frig pista kimĭașă da supt băĭbarak — gornjak se izrađuje od konoplje, jer se nosi kad je hladno preko košulje, a ispod prsluka ♦ var. mîńekarĭ ♦ sin. bluză, rĭeklă [Por.] ♦ dij. var. mîńiśarĭ (Lubnica) [Crn.] ∞ țuală		[Vidi]
6538	mîńiĭ	mâner	ручка	mîńiĭ (mn. mîńiĭe) (i. s.) — (tehn.) *ručka, kurbla* ◊		[Vidi]
5809	mîńiĭa	mânia	љутити се	mîńiĭa (ĭuo ma mîńiĭ, ĭel sa mîńiĭe) [akc. mîńiĭa] (gl. p. ref.) — (psih.) ljutiti se ◊ sa mîńiĭe ĭuta șă đi fiĭe śe — ljuti se brzo i za bilo šta ♦ supr. đizmîńiĭa [Por.] ∞ mîńiĭe		[Vidi]
5079	mîńiĭe	mânie	љутина	mîńiĭe (mn. mîńiĭ) [akc. mîńiĭe] (i. ž.) — (psih.) ljutina, gnev ◊ pi muĭarĭe ponćură, mîńiĭa o țîńe ku stamîńiļi — namćorastu ženu ljutina drži nedeljama [Por.]		[Vidi]
5640	mîńikă	mănecă	рукав	mîńikă (mn. mîńiś) [akc. mîńikă] (i. ž.) — rukav ◊ o parće đi înbrîkamînt kare kuprinđe mîna, đi la umîr pănă la palmă — deo odeće koji obuhvata ruku od ramena do šake [Por.] ∞ mînă		[Vidi]
5810	mîńiuos	mânios	љут	mîńiuos (mîńiuasă) (mn. mîńiuoș, mîńiuasă) (prid.) — (psih.) ljut ◊ muĭarĭa ĭe tare mîńiuasă pi uom kă ĭară a veńit bat la kasă — žena je jako ljuta na muža jer opet došao pijan kući ♦ var. mîńiĭat [Por.] ∞ mîńiĭe		[Vidi]
5211	mîraśi	încâlci	петљати	mîraśi (ĭuo mîraśesk, ĭel mîraśiașće) [akc. mîraśi] (gl.) — (o poslu) petljati, mrljaviti ◊ đi đesńață mîraśașće pi-nga kar, sa faśe kî șćiĭe să-l ogođaskă — od jutros petlja oko kola, pravi se da zna da ih popravi [Por.]		[Vidi]
2810	mîrțuagă	mârţoagă	мрцина	mîrțuagă (mn. mîrțuaźe) [akc. mîrțuagă] (i. ž.) — 1. (zool.) mrcina, mršava životinja, kljusina ◊ am o mîrțuagă đi kal, nuĭe đi ńimika, đi źaba ăl arańesk — imam jednu mrcinu od konja, nije ni za šta, badava ga hranim 2. (fig.) lenčuga ◊ ĭel ĭe tare vrĭańik uom, da muĭari-sa ĭe o mîrțuagă guală, nu șću numa đi śe va țîńao — on je jako vredan čovek, a ona je jedna gola mrcina, ne znam samo zašto li je drži ♦ var. îrțuagă [Por.]		[Vidi]
3030	mîrkulă	mârculă	каљуга	mîrkulă (mn. mîrkuļe) (i. ž.) — kaljuga ◊ mîrkulă ĭe baltă skundă, tare imuasă — kaljuga je jako prljava plitka bara ◊ laku vićilor s-a fakut mîrkulă — goveđe pojilo pretvorilo se u kaljugu ◊ luoku unđe sa morśiļiesk puorśi sa kĭamă mîrkulă — mesto gde se kaljaju svinje, zove se kaljuga ♦ sin. morśilă [Por.]		[Vidi]
2174	mîrļi	mârli	мркати	mîrļi (ĭuo mîrļiesk, ĭel mîrļiașće) [akc. mîrļi] (gl. p. ref.) — mrkati, pariti ovcu ◊ uoĭļi s-a mîrļit pi lînga Vińirĭa mare — ovce su se mrkale oko Petkovice ◊ pănă la vrĭamĭa đi mîrļit, berbĭeśi sa oprĭesk ku un pĭaćik đi pînḑă kare ļi sa ļiagă pista burtă, đi sî nu puată sî mîrļiaskă uaĭa kînd ļi vińe sî sîară pi ĭa — do mrkanja ovnovi se obuzdavaju jednim parčetom tkanine koji im se vezuje preko stomaka, da ne mogu da mrče ovcu kad im dođe da skaču na nju [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2175	mîrļit	mârlire	мркање	mîrļit1 (mn. mîrļiturĭ) [akc. mîrļit] (i. ž.) — mrkanje, parenje ovaca ◊ ažuns vrĭamĭa lu mîrļitu uoilor — došlo je vreme mrkanja ovaca ♦ var. (ret.) mîrļitură [Por.] ∞ mîrļi		[Vidi]
2176	mîrļit	mârlit	мркан	mîrļit2 (mîrļită) (mn. mîrļiț, mîrļiće) [akc. mîrļit] (prid.) — mrkan, za grlo u stadu koje se parilo ◊ am triḑăś đi uoĭ, žumataće sînt mîrļiće, žumataće nu — imam trideset ovaca, pola je mrkano, pola nije [Por.] ∞ mîrļi		[Vidi]
2177	mîrļitu pomîntuluĭ	mârlitu-pământului	мркање земље	mîrļitu pomîntuluĭ [akc. mîrļitu pomîntuluĭ] (expr.) — (kal.) mrkanje zemlje ◊ mîrļitu pomîntuluĭ a fuost un ađet batrîn la Žuoĭ marĭ, kare gata s-a pĭerdut șă đin minće; akuma sa pumeńiașće unđe șî unđe numa kînd uamińi zbat žuok — mrkanje zemlje bio je stari običaj na Veliki četvrtak, koji se gotovo izgubio i iz pamćenja; danas se pominje samo ponegde kada ljudi zbijaju šalu (Tanda) ◊ am uḑît đi vrun mîrļitu-pomîntuluĭ, puvesta aĭ batrîń, ama n-am înțaļies bińe śi ĭe — čula sam za neko mrkanje zemlje, pričalu su stari, ali nisam dobro razabrala šta je ◊ ĭerburļi primovara slubuod spumă, atunśa pomîntu lukră, sa mîrļiașće đi sî puată sî rođaskă — trave u proleće puštaju penu, tada zemlja radi, mrka se da bi mogla da rodi (Rudna Glava) [Por.] ◊ ĭastă o buĭađe kare slubuađe spumă, mi sa-m pare kă ĭe pula bĭelśi or ruodu pomîntuluĭ, ș-aĭ batrîń kînd a vaḑut aĭa, a ḑîs kî s-a mîrļit pomĭntu, șî ĭe vrĭamĭa đi lukru la pomînt — ima jedna biljka koja ispušta penu, čini mi se da je kozlac, i stari kada su to videli, govorili su da se zemlja mrkala, i da je vreme za poslove u poljoprivredi (Plavna) [Pad.] ♦ up. žuoĭ, žoĭ, źuoĭ, Žuoĭ marĭ ∞ mîrļi		[Vidi]
4195	mîrmońală	mormoială	мрмљање	mîrmońală (mn. mîrmońelurĭ) [akc. mîrmońală] (i. ž.) — (onom.) mrmljanje ◊ n-a înțaļes ńima mîrmońala luĭ — nije razumeo niko njegovo mrmljanje ♦ var. mormońală [Por.]		[Vidi]
4196	mîrmońi	mormoi	мрмљати	mîrmońi (ĭuo mîrmońesk, ĭel mîrmońașće) [akc. mîrmońi] (gl.) — (onom.) mrmljati ◊ muoșu șîađe în kuot șă mîrmuańe — čiča sedi u ćošku i mrmlja ♦ var. mormońi [Por.] ∞ mîrmońală		[Vidi]
3134	mîrșău	mârșav	снежуљак	mîrșău (mn. mîrșăĭ) [akc. mîrșău] (i. m.) — snežuljak, mali sneg ◊ mîrșau ĭe zapadă mikă, pin kare uoiļi înga măĭ puot să rîkîĭe ku piśuariļi đinainće șî sî paskă ĭarbă — „mršau” je mali sneg, po kome ovce još uvek moga da rčkaju prednjim nogama i pasu travu ♦ var. mîrșugă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3317	mîrtan	mârtan	мачор	mîrtan (mn. mîrtań) [akc. mîrtan] (i. m.) — (zool.) mačor, mačak, mužjak mačke ◊ mîrtan ĭe mîț kreskut đi mîrtańit mîțîļi — mačor je mačak sazreo za parenje s mačkama ♦ sin. maśuok [Por.] ∞ mîț		[Vidi]
4660	mîrveńak	veterinar	марвењак	mîrveńak (mn. mîrveńeś) [akc. mîrveńak] (i. m.) — (zast.) (vet.) marvenjak, veterinar ◊ mîrveńak ĭe duoltur đi viće — marvenjak je lekar za stoku ◊ mîrveńeśi în saćiļi nuaștre a veńit dupa ratu ku mńamțî — marvenjaci su u naša sela došli posle rata sa Nemcima ◊ aĭ batrîń n-a șćut đi mîrveńeś, tot nat a șćut sîngur să ļekuĭe tuaće buaļiļi în viće — stari nisu znali za marvenjaka, svako je sam znao da leči sve bolesti stoke [Por.]		[Vidi]
4018	mîrză	ură	мржња	mîrză (mn. mîrză) [akc. mîrză] (i. ž.) — mržnja ◊ mîrza întra iĭ țîńe înga đin kopilariĭe — mržnja između njih traje još od detinjstva ◊ a trait ku ańi ka lumĭe sîrbaćikă, ku mîrză șî ku sfadă — živeli su godinama kao divljaci, u svađi i u mržnji [Por.] ∞ mîrzî		[Vidi]
4017	mîrzî	urî	мрзети	mîrzî (ĭuo mîrzăsk, ĭel mîrzîașće) [akc. mîrzî] (gl. p. ref.) — mrzeti ◊ đi śe sa va mîrzî atîta, ńima nu șćiĭe — zašto li se toliko mrze, niko ne zna ◊ sa vaĭtă k-o mîrzăsk tuoț ńiś k-o trĭabă — žali se da je svi mrze bez razloga [Por.]		[Vidi]
3590	mîsurat	măsurat	мерење	mîsurat1 (mn. mîsuraturĭ) [akc. mîsurat] (i. s.) — merenje, uvrđivanje mere, korišćenjem neke merne jedinice ◊ mîsuratu lunźimi sa faśe ku mĭetîru, da greotățî ku kîntarĭu — merenje dužine vrši se metrom, a težine kantarom ◊ la Sînźuorḑ sa mînă uoĭļi la mîsurat, sî sa vadă kare kît lapće dă — na Đurđevdan se ovce teraju na merenje, da se vidi koja koliko mleka daje [Por.] ∞ măsura		[Vidi]
3591	mîsurat	măsurat	мерен	mîsurat2 (mîsurată) (mn. mîsuraț, mîsuraće) [akc. mîsurat] (prid.) — meren, izmeren, kome je određena mera, korišćenjem utvrdjene merne jedinice ◊ [Por.] ∞ măsura		[Vidi]
5703	mîtahală	matahală	монструм	mîtahală (mn. mîtahaļe) [akc. mîtahală] — (mit.) monstrum ◊ mîtahală ĭe insă đi pin povĭeșć, śuava mare, urît șî ku narau rău — matahala je biće iz priča, nešto veliko, ružno i zle naravi ◊ a visat kă a prinso o mîtahală, ș-astupato pănă nu ĭ-a sarit uoki đin kap — sanjala je da je šćepao neki monstrum, i davio dok joj nisu iskočile oči iz glave ♦ var. mătakală (Tanda) [Por.]		[Vidi]
4312	mîtańală	reparare	мајсторисање	mîtańală (mn. mîtańelurĭ) [akc. mîtańală] (i. ž.) — (iron.) majstorisanje, petljanje, zamajavanje ◊ śe maĭstur ĭe, sîrmanu, nu gaćașće ku mîtańala pănă mîńe — kakav je majstor, siroma, neće završiti sa majstorisanjem do sutra [Por.] ∞ mîtańi		[Vidi]
4311	mîtańi	repara	мајсторисати	mîtańi (ĭuo mîtańesk, ĭel mîtańașće) [akc. mîtańi] (gl.) — (iron) majstorisati, petljati ◊ a veńit maĭsturu, a mîtańit pi lînga kar un śas șî măĭ bińe, șî s-a lasat, śkă, karu ĭe rău strîkat — došao majstor, petljao oko kola sat i više i batalio, kaže, kola su u teškom kvaru [Por.]		[Vidi]
4112	mîtaśină	mătăcină	матичњак	mîtaśină (mn. mîtaśiń) [akc. mîtaśină] (i. ž.) — (bot.) matičnjak, pčelinja metvica (Melissa officinalis) ◊ mîtaśina ĭe buĭađe ku fluare albă, șî ku mirus frumuos — matičnjak je biljka sa belim cvetom i lepim mirisom ◊ đin mîtaśină sa fĭarbe ćaĭ tare bun đi ińimă kînd zbaće, đi durĭerĭ la burtă, đi ustańală, șî đi alće durĭerĭ — od matičnjaka se kuva čaj jako dobar za srce kad lupa, za bolove u stomaku, za umor i drugo bolesti [Por.]		[Vidi]
2883	Mîtkalău	Mâtcălâu	Мали Ускрс	Mîtkalău [akc. Mîtkalău] (i. m.) — (kal.) Mali Uskrs ◊ Mîtkalău kađe în marța aduoĭļa dupa Pașć — Mali Uskrs pada u drugi utorak posle Uskrsa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6320	mîzgă	mâzgă	меzгра	mîzgă [akc. mîzgă] (i. ž.) — (bot.) mezgra, biljni sok (Succus arboris), beljika ◊ buśinu sa faśe đin kuažă đi ćiĭ kînd ĭe ćiĭu în mîzgă — bušin se pravi od lipove kore kad je lipa u mezgri [Por.]		[Vidi]
4887	mîșńik	mâșnic	мучњак	mîșńik (mn. mîșńiśe) [akc. mîșńik] (i. s.) — (tehn.) mućnjak ◊ mișńiku ĭe sanduk đi ļemn în muară, în kare kađe fańina, mîśinată supt pĭatra muori — mučnjak je drveni sanduk u vodenici, u koji pada brašno, samleveno pod vodeničnim kamenom [Por.] ♦ dij. sin. ladă [Buf.] ∞ muară		[Vidi]
6019	mĭarńik	liniștit	миран	mĭarńik (mĭarńikă) (mn. mĭarńiś, mĭarńiśe) [akc. mĭarńik] (prid.) — miran, smiren ◊ kopilu ĭe mĭarńik șî takut, ama nu sa șćiĭe fiva đi bunataće or kî ĭe pruost la kap — dete je mirno i ćutljivo, ali se ne zna je li od dobrote, ili što je priprost ◊ stăĭ mĭarńik — budi miran [Por.]		[Vidi]
4191	mĭau	miau	мјау	mĭau [akc. mĭau] (uzv.) — (onom.) mjau, zvuk maukanja mačke ◊ mîțu zmĭaură „mĭau! mĭau!” — mačka mauče „mjau! mjau!” [Por.] ∞ mîț		[Vidi]
31	mĭelk	melc	пуж	mĭelk1 (mn. mĭelč) [akc. mĭelk] (i. m.) — (zool.) puž ◊ sa trağe înčet ka mĭelku pe kîmp — vuče se sporo kao puž preko polja [Kmp.] ♦ dij. var. kukumĭelk [Por.]		[Vidi]
3831	mĭelk	cornuţ	рошчић	mĭelk2 (mn. mĭelś) [akc. mĭelk] (i. m.) — (anat.) 1. rošćić ◊ mĭelku ĭe korńiț mik, kare dă la vițăl, la ĭed, or la mńel — roščić je mali rog koji niče junetu, jaretu ili jagnjetu ♦ sin. korńiț 2. rožište, koren roga ◊ vaka a frînt kuornu, la parća stîngă ĭ-a ramas numa mĭelku — krava je polomila rog, na levoj strani ostalo joj je samo rožište [Por.] ∞ kuorn		[Vidi]
42	mĭenge	menghină	менгеле	mĭenge (mn. mĭengiļe, mĭenź) [akc. mĭenge] (i. ž.) — mengele, zanatlijska sprava za stezanje i presovanje ◊ la strîns bińe, ka-n mĭenge — stegao ga je dobro, kao u mengelama [Por.] ♦ /< (grč. magganon, tur. mengene, Вујаклија1980)		[Vidi]
4079	mĭerkurĭ	mercuri	среда	mĭerkurĭ (mn. mĭerkure) [akc. mĭerkurĭ] (i. ž.) — (kal.) sreda ◊ mĭerkurĭ ĭe ḑîua a trĭļa în stamînă, kađe întra marța șî žuoĭa — sreda je treći dan u nedelji, pada između utorka i četvrtka ◊ rumîńi aĭ batrîń tuoț a postît mĭerkurĭa — stari Vlasi su svi postili sredom ♦ up. Mĭerkurĭa șubĭaļilor [Por.] ♦ dij. var. mńerkurĭ (Osnić) [Crn.] ∞ stamînă		[Vidi]
5780	Mĭerkurĭa șubĭaļilor	Mercurea șubialilor	Шибљина среда	Mĭerkurĭa șubĭaļilor [akc. Mĭerkurĭa șubĭaļilor] (sint.) — (kal.) Šibljina sreda ◊ Mĭerkurĭa șubĭaļilor ĭe ḑîua înainća lu Žuoĭ marĭ, kînd muĭeriļi adună șubĭaļe đi mîńeḑî đi fuok la morminț — Šibljina sreda je dan uoči Velikog četvrtka, kada žene sakupljaju šiblje za sutrašnju vatru na groblju ◊ s-a frîng numa uskaturĭ đi buož, đ-alun or đi fag, șî s-a pun pe traĭstă kă nuĭe bun să ažungă đe pomînt — lome se samo suvarci od burjana, leske ili bukve, i stavljaju na torbu, jer nije dobro da dođu u dodir sa zemljom ◊ sarśina đe șubĭaļe s-atîrnă supt strĭešîn, șî đ-akolo muĭeriļi o ĭau pe traĭstă mîńeḑî đimińața đinuapće, ș-o duk la morminț — naramak šiblja okači se pod nadstrešnicu, i odande je žene uzimaju sutradan rano ujutru, i na torbi nose na groblje ♦ up. Žuoĭ marĭ [GPek] ∞ mĭerkurĭ		[Vidi]
2084	mĭerlă	mierlă	кос	mĭerlă (mn. mĭerļe) [akc. mĭerlă] (i. ž.) — (ornit.) kos (Turdus merula) ◊ mĭerla ĭe pasîrĭe ńagră, ku ćuok galbin — kos je crna ptica sa žutim kljunom ♦ (demin.) mĭerluță [Por.]		[Vidi]
6506	mĭersură	mersură	ход	mĭersură (mn. mĭersurĭ) (i. ž.) — hod, hodanje, kretanje ◊ đinđeparće ăl kunuosk pi mĭersură, kă sa klaćină ka kînd ăl baće vîntu — izdaleka ga poznajem po hodu, jer se klati kao da ga bije vetar [Por.] ∞ mĭerźa		[Vidi]
6505	mĭerźa	merge	ићи	mĭerźa (ĭuo mĭerg, ĭel mĭarźe) (gl. ref.) — ići, kretati se ◊ nu mĭerźa așa đi ĭut, kă nu puot să ć-aźung — nemoj ići tako brzo, jer ne mogu da te stignem ◊ mĭerź kum puoț, kînd nu măĭ puoț, kată umbră șă șîăḑ — kreći se kako možeš, kad više ne možeš, potraži hlad i sedni [Por.] ♦ var. merźa [Buf.]		[Vidi]
2888	mĭeu	meu	мој	mĭeu [akc. mĭeu] (zam.) — moj ◊ tata mĭeu a perit ćinîr, da muma mĭa a trait mult — moj otac je poginuo mlad, a moja majka je živela dugo ◊ śe pula mĭa va măĭ vrĭa uomo-la ku mińe — šta li još koj moj hoće onaj čovek sa mnom ◊ a mĭeu, a tĭeu, a luĭ, a luor: tot una ĭe — moje, tvoje, njegovo, njihovo: svejedno je [Por.] ♦ dij. var. mĭev (Krepoljin) ◊ mult mi duor după a mĭev puișuor — mnogo čeznema za mojim pilencetom (ljubavnicom) [Hom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2618	Mlađen	Mlagen	Младен	Mlađen [akc. Mlađen] (i. m.) — (antr.) (inov.) l.i. Mladen ◊ dakă vrun Mlađen are kopiĭ șî ńepuoț, șî dakă đin iĭ sa mulțăsk brîńe, firu luĭ kapîtă poļikră Mlăđeńieșći — ako neki Mladen ima decu i unuke, i ako se od njih namnože generacije, njegovi potomci dobiju nadimak Mladenovići ◊ kînd nume Mlađen sa skurtă đin milă, sa kapîtă poļikră Đenă, or Đenkă — kada se ime Mladen od milja skrati, dobija se nadimak Đena, ili Đenka ♦ var. Mlađien [Por.]		[Vidi]
2619	Mlađeńeșći	Mlagenești	Младеновићи	Mlađeńeșći [akc. Mlađeńeșći] (i. m.) — (antr.) Mladenovići, vlaški nadimak i prezime mnogih rodova, nastao od l.i. Mlađen ◊ Mlađeńeșći sînt firu alu Mlađen — Mladenovići su potomci Mladena ♦ var. Mlađeńieșći, Mlîđeńieșći (ḑîśe lumĭa batrînă — izgovaraju stariji ljudi) ◊ unu đin Mlîđeńeșći are poļikră Mlîđeńiesku: Truță Mlîđeńiesku ĭe đin Mlîđeńieșći, đi la Ļiskuauă — jedan od Mladenovića ima nadimak Mlađenjesku: Truce (Petar) Mlađenjesku je od Mladenovića iz Leskova [Por.] ∞ Mlađen		[Vidi]
5064	mńaḑanuopțî	miazănoapte	север	mńaḑanuopțî (sint.) — 1. (strana sveta) sever ◊ mńaḑanuopțî ĭe parća lumi unđe suariļi ńiśkînd nu trĭaśe — sever je strana sveta kuda sunce nikad ne prolazi ♦ sin. đi țîganu 2. (doba dana) ponoć ◊ la mńaḑanuopțî ĭes tuoț moruońi, ńikruśațî ș-alalće vîlve nopțășć kare spomiînta lumĭa— u ponoć izlaze svi vampiri, nekrštenci i druge noćne ale koje plaše ljude 3. (demon.) Šumska Majka ◊ pin ńișći saće în Rîu Porĭeśi la Muma Paduri iĭ ḑîk șî Mńaḑa Nuopțî — u nekim selima Porečke Reke Šumsku Majku zovu još i Ponoćnica [Por.]		[Vidi]
3442	mńamț	neamţ	Немац	mńamț (mn. mńemț) [akc. mńamț] (i. m.) — (zast.) Nemac, pripadnik nemačkog naroda ◊ în ratu ku mńamțî, pi dĭeda la întîļerit în Rumîńiĭe, ș-akolo kînd a spus kî ĭe rumîn ș-a vaḑut kă vorbĭașće bun rumîńașće, iĭ la slubaḑît la kasă — za vreme rata sa Nemcima, dedu su internirali u Rumuniju, i tamo kad je rako da je Vlah i kad su videli da dobro govori vlaški, oni su ga pustili ♦ var. ńamț [Por.] ∞ ńamț		[Vidi]
3182	mńare	miere	мед	mńare (i. ž.) — 1. (nutr.) med ◊ mńarĭa fak albińiļi — med prave pčele ◊ mńarĭa ĭe măĭ mare dulśață — med je najveći slatkiš [Por.] ◊ (med.) la bubuoń sa puńe mńarĭe đi stup, mestakată ku fańină đi uorḑ — na čir se stavlja pčelinji med, pomešan sa ječmenim brašnom (Osnić) [Crn. ] 2. smola sa voćki ◊ prunu faśe mńare, kare lumĭa o manînkă, kî ĭe dulśe — šljiva pravi smolu koju ljudi jedu, jer je slatka ♦ var. mńiare [Por.] ♦ dij. sin. kļeĭ (Ranovac) [Mlava] ♦ dij. var. mĭere (Majdanpek) [Buf.] 3. šećer ◊ s-a dus kopilu în sat sî kumpirĭe kîta mńarĭe, sî fak vro dulśață đi prînḑ, șî înga nu ĭe — otišlo je dete u selo da kupi malo šećera, da napravim neki slatkiš za ručak, i još ga nema (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
5439	mńeḑ	mez	средина	mńeḑ (mn. mńeḑurĭ) [akc. mńeḑ] (i. s.) — sredina 1. (o materiji) unutrašnji, središnji deo; srce ◊ mńeḑu pîńi — sredina hleba ◊ ... 2. (o vremenu) polovina vremenske jedinice ◊ mńeḑu nuopțî — ponoć ◊ mńeḑu parĭasîmiļi — polovina četrdesetnice, uskršnjeg posta [Por.]		[Vidi]
49	mńoriță	mioriţă	овчица	mńoriță (mn. mńoriț) [akc. mńoriță] (i. ž.) — (demin.) ovčica 1. mlada ovca ◊ mńoriță ĭe uaĭe ćinîră — mnjorica je mlada ovca 2. ovca koja se prva ojagnji ◊ uaĭa kare fată măĭ întîń în stînă — ovca koja se prva ojagnji u stadu [Por.] ∞ uaĭe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4119	modîlkă	modâlcă	гука	modîlkă (mn. modîlś) [akc. modîlkă] (i. ž.) — (zast.) (med.) guka, izraslina; zadebljanje; čvorić ◊ kînd kopilu raśiașće, iĭ sa înflă lăturuońi, iĭ sa faśe o modîlkă în gît șî ĭel suflă grĭeu — kad se dete prehladi, nateknu mu krajnici, napravi mu se neka guka u grlu, i ono teško diše [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2109	modur	modur	модар	modur (modură) (mn. modurĭ, modurĭe) [akc. modur] (prid.) — (color) modro, tamnoplavo ◊ a kaḑut, ș-akuma ĭe tuată modură pi șuold — pala je, i sada je sva modra po butini ◊ fluorĭ modurĭe — modro cveće [Por.]		[Vidi]
6115	moļidvă	agheazmă	света водица	moļidvă (mn. moļidve) [akc. moļidvă] (i. ž.) — (rel.) sveta vodica ◊ moļidva ĭe apă kare la Boćaḑă o śećașće popa, ș-o-nparće la kređințuoșî kare în ḑîua-ĭa vin adîns dupa ĭa — sveta vodica je voda koju na Bogojavljanje očita sveštenik, i deli vernicima koji tog dana dolaze posebno zbog nje ◊ aĭ miĭ ńiśkînd nu s-a dus la bisîarikă, numa kîćodată mama sa duśa dupa moļidvă, să stropĭaskă vićiļi đi buaļe — moji nikad nisu išli u crkvu, samo je baba ponekad odlazilla da uzme svetu vodice, da škropi stoku protiv bolesti ♦ sin. apă sfîntă [Por.]		[Vidi]
6474	momi	momi	мамити	momi (ĭuo momĭesk, ĭel momĭașće) (gl. p. ref.) — mamiti, namamiti ◊ miruosu mînkări momĭașće uomo-l flomînd — miris jela mami gladnog čoveka [Por.]		[Vidi]
6475	momĭală	momeală	мамац	momĭală (mn. momĭaļe) (i. ž.) — mamac ◊ ku momĭală bună peșkari prind pĭeșć marĭ — sa dobrim mamcem ribari love krupnu ribu [Por.] ∞ momi		[Vidi]
3426	momĭent	moment	тренутак	momĭent (mn. momĭenturĭ) [akc. momĭent] (i. s.) — trenutak, tren; čas; prilika; momenat ◊ sa-ntuors, kă a vaḑut kă nuĭe bun momĭent đ-așa lukru — vratio se, jer je video da nije dobar trenutak za takav posao ◊ în momĭent bun aĭ veńit, tuman vorbim đi ćińe — u pravi čas si došao, upravo pričamo o tebi [Por.]		[Vidi]
5723	momuată	vrăjitură	вражбина	momuată (mn. momuaće) [akc. momuată] (i. ž.) — (mag.) vražbina, nagaznica ◊ momoată ĭe vro lomană đeskîntată șă lupadată în drum unđe trĭek aĭ đeskîntaț, or atîrnată vrunđeva sî sa vadă ka un sămn kare trăbe să ļi dukă rău — vražbina je neka prebajana stvar, bačena na put kojim prolaze prebajane osobe, ili okačena negde da se vidi kao znak koji treba da im donese zlo ♦ var. mamută ♦ sin. vražîtură, sămn [Por.] ∞ vražî		[Vidi]
4909	morariță	morăriță	воденичарка	morariță (mn. morariț) [akc. morariță] (i. ž.) — vodeničarka ◊ morarița ĭe muĭarĭa morarĭuluĭ, kare đes lukra ku ĭel la muară, or a ramas văduva șî sîngură puartă griža đi muară — vodeničarka je žena vodeničara, koja često sa njim radi na vodenici, ili koja je ostala udovica pa sama vodi brigu o vodenici ♦ supr. morarĭ [Por.] ∞ muară		[Vidi]
4908	morarĭ	morar	воденичар	morarĭ (mn. morarĭ) [akc. morarĭ] (i. m.) — vodeničar ◊ morarĭu ĭe uom kare are muară, or kare lukră ku muara — vodeničar je čovek koji ima vodenicu, ili koji radi na vodenici ◊ morarĭ kare are muară kunoskută, kapîtă poļikră „morarĭ” kare trĭaśe șă pi ńepoțî luĭ — vodeničar koji ima poznatu vodenicu, dobija nadimak „morar” koji prelazi i na njegovo potomstvo [Por.] ∞ muară		[Vidi]
5652	morțîașće	morțește	смртни	morțîașće [akc. morțîașće] (pril.) — smrtni, samrtni ◊ ĭ-a veńit śasol morțăsk — došao mu je smrtni čas ◊ l-a prins buala morțaskă, nu măĭ are ļak — stigla ga je smrtna bolest, nema mu više leka [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
5535	morminț	cimitir	гробље	morminț (mn.) [akc. morminț] (i. s.) — groblje ◊ mormințî sînt luok unđe sînt îngropaț aĭ muorț — groblje je mesto gde su pokopani mrtvi ◊ la tuata sîrbatuarĭa s-a duk muĭeriļi la morminț sî tamîńe pĭ-a-ĭ muorț — na svaki praznik idu žene na groblje, da prekade mrtve ♦ / < mn. mormînt ♦ sin. gruopișće [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
2793	mormînt	mormânt	гроб	mormînt (mn. mormînț) [akc. mormînt] (i. m.) — (rel.) grob ◊ s-a dus sorîmĭa să tamîńe mormîntu mumi — otišla je sestra da okadi majčin grob ◊ mormințî satuluĭ sînt pi o śuakă đi la vaļ’ đi sat — seosko groblje je na jednom brdu na istočnoj strani sela [Por.] ◊ în Zvižd tuoț au mormînće prînga kasă, îngruapă pr-aĭ muorț în moșîĭa luor — u Zviždu svi imaju groblje oko kuće, sahranjuju mrtve na svome imanju [Zvizd] ♦ dij. sin. gruopișće [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
4198	mormodală	siluetă	силуета	mormodală (mn. mormodaļe) [akc. mormodală] (i. ž.) — (mit.) silueta, priviđenje; utvara ◊ mormodală măĭ đes ĭasă kînd ĭe śață, kap đi murg, or nuapća pin sańin — silueta se priviđa samo kad je magla, sumrak ili po vedroj noći ◊ mormodala auḑ kă vińe kîtra ćińe ka o gramadă, da nu vĭeḑ kalumĭa śi ĭe — siluetu čuješ da se kreće ka tebi kao neka gomila, ali ne nazireš jasno šta je ♦ sin. mugunđață, nalukă [Por.]		[Vidi]
3026	morśilarĭ	mocirlari	блатиште	morśilarĭ (mn. morśilarĭe) [akc. morśilarĭ] (i. s.) — blatište, blatno mesto ◊ s-a tras apa, ș-a ramas numa un morśilarĭ boznakît — voda se povukla, i ostalo je samo jedno ogromno blatište [Por.] ∞ morśilă		[Vidi]
3025	morśilă	mocirlă	блато	morśilă (mn. morśiļ) [akc. morśilă] (i. ž.) — blato; kaljuga ◊ kopiĭi tună în kasă înkalțaț, șî duk morśilă pi opinś — deca ulaze obuvena u kuću, i unose blato na opankama ◊ tata faśe morśilă đi ļipit ștala — otac pravi blato da oblepi štalu ◊ đemult șî kășîļi a fuost ļipiće ku morśilă — nekad su i kuće bile oblepljene blatom ♦ sin. imală, mîrkulă [Por.] ♦ dij. sin. naroĭ (Lubnica) [Crn.]		[Vidi]
3027	morśiluos	mocirlos	блатњав	morśiluos (morśiluasă) (mn. morśiluoș, morśiluasă) [akc. morśiluos] (prid.) — blatnjav, kaljav, prljav ◊ a kaḑut în baltă, ș-a veńit la kasă tuot morśiluos — pao je u baru, i došao kuči sav blatnjav ♦ sin. imuos [Por.] ∞ morśilă		[Vidi]
3028	morśiļi	mocirli	прљати	morśiļi (ĭuo morśiļiesk, ĭel morśiļiașće) [akc. murśiļi] (gl. p. ref.) — prljati (se), isrpljati (se), blatnjaviti (se) ◊ rîu a sakat, șî kopiĭi nu puot sî sa skalđe, numa sa morśiļiesk ka puorśi — reka je spala, i deca ne mogu da se kupaju, nego samo se prljaju ko svinje ♦ sin. ima [Por.] ∞ morśilă		[Vidi]
3509	mortaśină	mortăcină	лешина	mortaśină (mn. mortaśiń) [akc. mortaśină] (i. ž.) — lešina, truplo umrlog bića ◊ a ramas o mortaśină kîńaskă în mižluoku drumuluĭ, nu sa puaće treśa đi putuare — ostala je pseća lešina na sred puta, ne može se proći od smrada ♦ var. mortaśuńe [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
5833	moruaĭkă	moroaică	вампирица	moruaĭkă (mn. moruaĭśe) [akc. moruaĭkă] (i. ž.) — (demon.) vampirica ◊ moruaĭka ĭe moruoń fămeĭesk, ama sa pumeńașće numa pin đeskînćiśe, ka parĭakĭa lu muruoń, alće povĭeșć đi ĭa nus — vampirica je ženski vampir, ali se pominje samo u bajalicama kao vampirov par, drugih priča o njoj nema [Por.] ∞ moruoń		[Vidi]
4348	morugă	morugă	преслан	morugă [akc. morugă] (prid.) — (nutr.) (o soli) preslan ◊ baba a sarat ļegumĭa đi dîdauorĭ, șî mînkarĭa ĭe sarat morugă, ka otraua sarată, nu sa puaće mînka — baba je solila čorbu dva puta, i jelo je preslano, kao otrov slano, ne može se jesti [Por.] ∞ sare		[Vidi]
3715	moruoĭ	moroi	вампир	moruoĭ [akc. moruoĭ] (i. m.) ● v. moruoń [Por.] ∞ ală		[Vidi]
3714	moruoń	moroi	вампир	moruoń (mn. moruoń) [akc. moruoń] (i. m.) — (demon.) vampir ◊ moruońu ĭe un fĭeļ đi ală, vrun sufļit în kare sa profaśe uomo-l muort, dakă a fakut vrun pakat greu pănă a fuost viu — vampir je neka vrsta ale, neki duh u koji se pretvara umrli čovek, ako je učinio neki težak greh dok je bio živ ◊ trupu moruońuluĭ n-are ńiś karńe ńiś uasă, numa ĭe vrun sufļit muaļe ka pipćiĭu — vampirovo telo nema ni meso ni kosti, nego je neki duh, mekan kao pihtije ♦ var. moruoĭ ♦ sin. striguoń, prikoļiś [Por.] ∞ ală	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4481	moșćeńituorĭ	moștenitor	баштинаш	moșćeńituorĭ (mn. moșćeńituorĭ) [akc. moșćeńituorĭ] (i. m.) — (zast.) baštinaš, naslednih ◊ moșćeńituorĭ ĭe fiu kare moșćeńeașće moșîĭa đi la parinće — baštinaš je sin koji nasleđuje imanje od roditelja ◊ fata a putut să fiĭe moșćeńituare numa kînd n-avut fraț — ćerka je mogla biti baštinašica samo ako nije imala braće ♦ up. moșîĭe [Por.]		[Vidi]
3923	motîrșală	motroșeală	петљавина	motîrșală (mn. motîrșăļe) [akc. motîrșală] (i. ž.) — (ret.) petljavina, mutljavina, spletka ◊ śe motîrșală va fi întra iĭ, ńiś draku nu șćiĭe — kakva je petljavina među njima, ni đavo ne zna ◊ nuĭe ăla lukru kurat, numa vro motîrșală grĭa — nisu to čista posla, nego neka teška mutljavina [Por.] ∞ motîrșî		[Vidi]
4338	motîrśi	mătrăși	трошити	motîrśi (ĭuo motîrśesk, ĭel motîrśașće) [akc. motîrśi] (gl. p. ref.) — (zast.) trošiti, potrošiti proćerdati ◊ ma mir đi śe va motîrśi vrĭamĭa điźaba ku lukru đin kare n-are ńiś o dobîndă? — čudim se zašto li troši vreme na posao od koga nema nikakvu korist? ◊ ku pîrdańika đi bĭare a motîrśit moșîĭa tuată — sa prokletim pićem proćerdao je celo imanje [Por.]		[Vidi]
4339	motîrśiĭe	cheltueală	трошење	motîrśiĭe (mn. motîrśiĭ) [akc. motîrśiĭe] (i. ž.) — (zast.) trošenje, razbacivanje; luksuz ◊ la iĭ a fuost prĭa mare motîrśiĭe șî zburdațîĭe, đ-aĭa akuma n-au ńimika — kod njih je bilo previše razbacaivanja i bahatosti, zato sada nemaju ništa ♦ var. motîrśală [Por.] ∞ motîrśi		[Vidi]
4340	motîrśit	cheltuit	потрошен	motîrśit (motîrśită) (mn. motîrśiț, motîrśiće) [akc. motîrśit] (prid.) — (zast.) potrošen, proćerdan; protraćen ◊ mulț kare s-a gîzdarit ku furaluk, la urmă a gaćit ku averĭa motîrśită — mnogi koji su se obogatili lopovlukom, na kraju su završili sa proćerdanom imovinom [Por.] ∞ motîrśi		[Vidi]
3922	motîrșî	motroși	петљати	motîrșî (ĭuo motîrșăsk, ĭel motîrșiașće) [akc. motîrșî] (gl. p. ref.) — petljati, majati, zamajavati ◊ nu puaće să vină điluok, kă măĭ are să motîrśaskă pi lînga un kar — ne može da dođe odmah, jer ima još da petlja oko nekih kola ◊ a motîrșîto ku vuorbe guaļe, pănă nu ĭ-a krapat uoki ku kare are trĭabă — zamajavao ju je praznim pričama, dok joj nije puklo pred očima s kim ima posla [Por.]		[Vidi]
5702	motofļață	motoflete	будалина	motofļață (mn. motofļeț) [akc. motofļață] (i. s.) — budalina, gluperda ◊ s-a vaḑut ḑiua đintîń la șkuală kî ĭe kopilu o motofļață mare — videlo se prvog dana u školi da je dete velika budala ♦ var. mîtafļață ♦ sin. nîtafļață [Por.]		[Vidi]
2636	motrună	matrună	матруна	motrună (mn. motruńe) [akc. motrună] (i. ž.) — (bot.) matruna (Acanthus longifolius); popanak, medveđa stopa ◊ ku motruna babiļi afumat vićiļi șî kasa — matrunom su babe kadile stoku i kuću ♦ sin. talpa-ursuluĭ [Por.]		[Vidi]
2130	mouor	mohor	мухар	mouor (mn. mouară) [akc. mouor] (i. s.) — (bot.) muhar (Setaria verticillata) ◊ mouoru ĭe fakut ka grîu, samînă șî la frunḑă, șî la spik — muhar je sličan pšenici, slično im je i lišće i klasje [Por.]		[Vidi]
2106	možđi	mojdi	мождити	možđi (ĭuo možđiesk, ĭel možđiașće) [akc. možđi] (gl. p.) — možditi, gnječiti, muljati; žvakati; sitniti, drobiti ◊ ușć rîdaśina đi popiļńik, șî kînd pļeś la źuok, možđieșć un părśeluț în gură șă-l șkipĭ, să nu-ț pută sufļitu — osušiš koren kopitnjaka, i kad pođeš na igranku, sažvaćeš i ispljuneš jedno parčence, da ti dah ne bi smrdeo iz usta [Por.]		[Vidi]
2107	možđit	mojdit	сможден	možđit (možđită) (mn. možđiț, možđiće) [akc. možđit] (prid.) — smožden, zgnječen, sažvakan ◊ s-a rupt ku lukru, ș-a veńit la kasă tuot možđit — iskidao se od posla, i došao kući sav smožden [Por.] ∞ možđi		[Vidi]
4482	moșîĭe	moșie	дедовина	moșîĭe (mn. moșîĭ) [akc. moșîĭe] (i. ž.) — (zast.) dedovina; imovina, posed; nasledstvo ◊ moșîĭa ĭe averĭa uomuluĭ kare a moșćeńito đi la stramoșî luĭ — dedovina je čovekova svojina, koju je nasledio od predaka ◊ đimult s-a purtat griža să nu sa pĭardă đin moșîĭe ńiś o brĭazdă đi pomînt — nekad se vodilo računa da se od dedovine ne izgubi ni brazda zemlje ♦ sin. averĭe [Por.]		[Vidi]
4727	moțat	moțat	ћубаст	moțat (moțată) (mn. moțaț, moțaće) [akc. moțat] (prid.) — ćubast ◊ pupîḑa ĭe pasîrĭe moțată — pupavac je ćubasta ptica [Por.] ∞ muoț		[Vidi]
4731	moțîkluoĭ	ridicătură	издигнуће	moțîkluoĭ (mn. moțîkluaĭe) [akc. moțîkluoĭ] (i. s.) — (geog.) izdignuće, ispupčenje; neravnina; budža ◊ drumu nuĭe putrîvit, nu l-a batut bun, a ramas pļin đi moțîkluaĭe — put nije ravan, nije dobro nabijen, ostalo je mnogo ispupčenja ♦ sin. skobîlț ♦ / (augm.) < muoț [Por.] ∞ muoț		[Vidi]
96	mu!	mu!	му!	mu! (uzv.) — (onom.) imitacija rikanja goveda ◊ vaśiļi muźesk „muu! muu!”, sigurat sînt flomînđe muarće — krave muču „muu! muu!”, sigurno su mrtve gladne [Por.]		[Vidi]
4027	muakă	moacă	ђока	muakă (mn. muaśe) [akc. muakă] (i. ž.) — (hip.) (vulg.) đoka, izgovor uz pokazivanje lakta ◊ e, muaka ăl măĭ prinđe, ĭut ĭe ka sfulđeru — e, đoka će ga uhvatiti, brz je kao munja ◊ ăći-ț muaka! — evo ti kurac! ♦ sin. pulă, pulaĭkă, mokafel, mokar, ńetku [Por.] ∞ pulă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2162	muaļe	moale	мек	muaļe (mn. muoĭ) [akc. muaļe] (prid.) — mek 1. (za materijal) mek, savitljiv ◊ pļiek muaļe — meki pleh, koji se lako savija ◊ žîță muaļe — meka žica ◊ ļiemn muaļe — meko drvo ◊ pîńe muaļe — meki hleb 2. (za čoveka) mlitav; slab, slabašan — ◊ uom muaļe, fara pućiare — slab čovek, bez snage ◊ am ḑakut đi apukat, șî înga mis muaļe, fara pućiare — preležao sam griup, i još uvek sam mlitav, bez snage 3. (fig.) slabić, bez karaktera ◊ muaļe, n-are vuorba luĭ, sa dă dupa tuot nat kum baće vîntu — slabić, nema svoju reč (=stav, mišljenje), povodi se za svakim kako vetar duva [Por.]		[Vidi]
2215	muară	moară	воденица	muară (mn. muorĭ) [akc. muară] (i. ž.) — (tehn.) vodenica ◊ lumĭa n-a putut să traĭaskă fara muară — ljudi nisu mogli da žive bez vodenice ◊ muară la apă — vodenica potočara ◊ muară la vînt — vodenica na vetar; vetrenjača ◊ pănă nu s-a fakut muorĭ la apă, tuota kasa avut rîșńiță, kare a-nvîrćito muĭeriļi ku mîna — dok se nisu napravile vodenice potočare, svaka kuća je imala žrvanj, koji su žene okretale rukom ◊ morarĭ — vodeničar ◊ muară la vînt — vetrenjača ◊ rînd la muară — red, raspored korišćenja vodenice ◊ rîndaș la muară — deoničar koji ima udeo u vodenici ◊ (ver.) kînd dumńeḑîu a lasat muară la uom, rîndașî aĭ đintîń a fuost draku, sĭntuađiri, șî vrîžîtuoriļi kare fak ku al rîău — kada je bog dao čoveku vodenicu, prvi redaši su bili đavo, todorovci, i vračare koje se bave crnom magijom [Por.] ♦ dij. var. moră [Buf.] ♦ dij. var. moară [Dun.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3508	muarće	moarte	смрт	muarće (mn. muorț) [akc. muarće] (i. ž.) — smrt ◊ muarća ĭa uomu kînd iĭ ĭasă sufļitu — smrt uzima čoveka kad mu izađe duša ◊ muarće ușuară are uomu kare n-a fakut ńiś un pakaće, ș-a krĭeḑut în dumńeḑîu — laku smrt ima čovek koji nije počinio ni jedan greh, i verovao je u boga ◊ muarće grĭa are pîkatuosu — tešku smrt ima grešnik ◊ muarće fîră lumanarĭe ĭe mare pakat đi aĭ viĭ, kare nu l-a pazît pĭ-al muort, sî-ĭ aprindă lumanarĭa kînd a vaḑut kî-ĭ ĭasă sufļitu — smrt bez sveće je veliki greh za žive, jer nisu čuvali samrtnika, da mu upale sveću kad su videlu da mu duša izlazi ◊ muarće ku zuort — brza, naprasna smrt ◊ (u izr.) kobĭașće la muarće — priziva smrt [Por.]		[Vidi]
3546	muașă	moașă	бабица	muașă (mn. muașă) [akc. muașă] (i. ž.) — babica ◊ muașă ĭe muĭare kare nașće muĭerĭ greuańe — babica je žena koja porađa trudnice ◊ n-a putut să fiĭe tuata muĭare muașă, în sat đemult puaće-fi a fuost numa doă-triĭ sprimiće đ-așa lukru — nije mogla da bude svaka žena babica, u selu je nekad bilo svega dve-tri žene sposobne za takav posao ◊ tot nat a șćut kare a fuost muașa luĭ, șa poștoito păna la muarće — svako je poznavao svoju babicu, i poštovao je sve do smrti ◊ muașa a taĭat buriku la kopil pi rastău đi žug, să fiĭe kopilu sînatuos — babica je detetu sekla pupak na palici jarma, da dete bude zdravo ♦ / < muoș [Por.] ∞ muoș		[Vidi]
5615	muțală	muțeală	муцање	muțală (mn. muțaļe) [akc. muțală] (i. ž.) — (med.) mucanje ◊ vro doă triĭ ań kopilu a pațît đi muțală, l-a ļikuit o vrîžîtuare đin sat — dve-tri godine dete je patilo od mucanja, izlečila ga jedna vraćara iz sela ◊ muțală grĭa — teško mucanje [Por.] ∞ mut		[Vidi]
5613	muțî	muți	онемити	muțî (ĭuo muțăsk, ĭel muțașće) [akc. muțî] (gl.) — (med.) onemiti ◊ uomu muțîașće kînd pĭarđe pućarĭa să vorbĭaskă — čovek onemi kad izgubi moć da govori ◊ uomu puaće muțî șî đi vro frikă mare — čovek može onemiti i od nekog velikog straha [Por.] ∞ mut		[Vidi]
5614	muțîme	muțime	мутавост	muțîme (mn.) [akc. muțîme] (i. ž.) — (med.)(ret.) mutavost ◊ kopilu taśe ku ḑîļiļi, s-a spumîntat parințî kî s-a pus pi ĭel muțîmĭa — dete ćuti danima, roditelji su se uplašila da ga nije uhvatila mutavost ♦ up. muțală [Por.] ∞ mut		[Vidi]
79	mugaĭală	muget	мукање	mugaĭală (mn. mugaĭеlurĭ) [akc. mugaĭală] (i. ž.) — (izob.) običaj za „isterivanje” suše iz sela ◊ mugaĭală ĭe ađet batrîn kare a fuost pastrat în Osńiśa — „mukanje” je bio običaj koji se sačuvao u Osniću ♦ up. muźală [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3972	mugunđață	mogândeață	утвара	mugunđață (mn. mugunđeț) [akc. mugunđață] (i. ž.) — (demon.) utvara, priviđenje; silueta ◊ mugunđața sa faśe în kap đe murg, kînd nu sa nazîrĭașće ńimika — utvara se javlja u sumrak, kada se ne razaznaje ništa ♦ sin. nalukă, mormodală [Por.]		[Vidi]
5538	mugur	mugur	пупољак	mugur (mn. mugurĭ) [akc. mugur] (i. m.) — (bot.) *pupoljak, mladica, brst* ◊ muguru ĭe lăstarĭel kare krĭașće đin kațălu lu frunḑa ļemnuluĭ — *pupoljak je mladica koja izrasta iz klice mladog lista drveta*		[Vidi]
4642	muĭare	muiere	жена	muĭare (mn. muĭerĭ) [akc. muĭare] (i. ž.) — žena; supruga ◊ satu ĭe pļin đi muĭerĭ ńimîritaće — selo je puno neudatih žena ◊ uomu a dat dumńeḑîu, da muĭarĭa draku — bog je stvorio čoveka, a ženu đavo ◊ o gramadă đi muĭerĭ sa dusîră la morminț — gomila žena ode na groblje ◊ asta ĭe muĭarĭa mĭa — ovo je moja žena ◊ muĭarĭa lu tuoĭa ĭe întođiuna măĭ bună đikît anuastră — tuđa žena je uvek bolja od naše ◊ muĭare greuańe, muĭare înkarkată — trudnica ♦ sin. soțîĭe [Por.]		[Vidi]
2637	muĭarĭe	muiere	жена	muĭarĭe (mn. muĭerĭ) [akc. muĭarĭe] (i. ž.) — žena; supruga ◊ asta ĭe muĭarĭa a mĭa, sînt însurat ku ĭa pista doaḑăś đi ań — ovo je moja žena, oženjen sam njome preko dvadeset godina ◊ nu lukră ńimika, numa aļargă dupa muĭerĭ — ne radi ništa, samo trči za ženama ♦ var. muĭare [Por.]		[Vidi]
4644	muĭerĭașće	muierește	женски	muĭerĭașće [akc. muĭerĭașće] (pril.) — ženski, na ženski način ◊ kîntă muĭerĭașće, ka muĭarĭa, ku glas supțîrĭel — peva ženski, kao žena, sa tanušnim glasom [Por.] ∞ muĭare		[Vidi]
2639	muĭerĭeļńik	muierelnic ?	женскаст	muĭerĭeļńik (muĭerĭeļńikă) (mn. muĭerĭeļńiś, muĭerĭeļńiśe) [akc. muĭerĭeļńik] (prid.) — (psih.) ženskast, koji ima ženske osobine; (fig.) „ženski Petko” ◊ muĭerĭeļńik ĭe uom kare lukră lukrurĭ muĭerĭeșć: spală vasurļi, vaśe đi mînkare, faśe la śarapĭ ... — ženskast je čovek koji radi ženske poslove: pere sudove, sprema hranu, štrika čarape ... ♦ var. muĭerńik, muĭarńik [Por.] ∞ muĭare		[Vidi]
2640	muĭerĭesk	muieresc	женски	muĭerĭesk (muĭerĭaskă) (mn. muĭerĭeșć) [akc. muĭerĭesk] (prid.) — ženski, koji se odnosi na žene, koji ima osobine žena, koji pripada ženama ◊ kîrpă muĭerĭaskă — ženska marama ◊ lukru muĭerĭesk — ženski posao ◊ kînćiśe muĭerĭeșć — ženske pesme ◊ puort muĭerĭesk đi batrîńață — starinska ženska nošnja [Por.] ∞ muĭarĭe		[Vidi]
4643	muĭerĭesk	muieresc	женско	muĭerĭesk (muĭerĭaskă) (mn. muĭerĭesć) [akc. muĭerĭesk] (prid.) — žensko ◊ ĭ-a fuost drag să-nbraśe țuaļe muĭerĭeșć — voleo je da oblači žensku odeću ◊ ađet muĭerĭesk — ženski običaj ◊ puort muĭerĭesk — ženska nošnja ◊ lukru muĭerĭesk — ženska posla [Por.] ∞ muĭare		[Vidi]
2638	muĭerușkă	muierușcă	женица	muĭerușkă (mn. muĭerușkĭ) [akc. muĭerușkă] (i. ž.) — (demin.) ženica, mala žena ◊ s-a-nsurat șî ĭel, saraku, a luvat o muĭerșkă fara parinț — oženio se i on, siroma, uzeo jednu ženicu bez roditelja ♦ / muĭarĭe + suf. ușkă [Por.] ∞ muĭarĭe		[Vidi]
3198	muĭkă	muică	мајка	muĭkă (mn. muĭke) [akc. muĭkă] (i. ž.) — (fam.) majka ◊ ♦ (demin.) muĭkuļiță [Por.] ∞ mumă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2605	mukĭe	muche	телуће	mukĭe (mn. mukĭ) [akc. mukĭe ] (i. ž.) — 1. (tehn.) teluće, tupa strana sečiva ◊ mukĭe au sakurĭa, tîrnakuopu șî sapa — ušice imaju sekira, trnokop i motika 2. ivica, obod; okrajak ◊ marźina pîńi, kare ĭe kuaptă-n śirińe șî ĭe totîrlată, sa kĭamă mukĭe — obod hleba, koji je pečen u crepulji pa je okrugao, zove se „mukja” ◊ kînd sa śopļiașće bîrna, dunga-ĭa đirĭaptă sa kĭamă mukĭe — kada se teše greda, ona prava ivica zove se „mukja” ◊ držaļa đi kuasă sa śopļiașće în patru mukĭe — držalje za kosu teše se četvrtasto [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5610	mulțami	mulțumi	захваљивати	mulțami (ĭuo mulțamĭesk, ĭel mulțamĭașće) [akc. mulțami] (gl.) — zahvaljivati ◊ sa-nkină șî mulțamĭașće la sfîntu prazńikuluĭ pintru sînataća alu tuoț đin kasă — klanja se i zahvaljuje slavskom svecu za zdravlje svih ukućana ◊ ma-nvațat muma să ḑîk „mulțamĭesk” la tot nat kare-m faśe vro bunataće — naučila me je majka da kažem „hvala” svakom ko mi učini neko dobro [Por.] ∞ mult	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5611	mulțamire	mulțumire	захвалност	mulțamire (mn. mulțamirĭ) [akc. mulțamire] (i. ž.) — zahvalnost; zahvaljivanje ◊ la urmă aratat mare mulțamire pintru tuot ś-am fakut đi iĭ — na kraju su pokazali veliku zahvalnost za sve što smo učinili za njih [Por.] ∞ mult		[Vidi]
5609	mulțîmĭe	mulțime	мноштво	mulțîmĭe (mn. mulțîmĭ) [akc. mulțîmĭe] (i. ž.) — mnoštvo, množina ◊ s-a adunat o mulțîmĭe đi inș, ka kînd žuakă ursu — skupilo se mnoštvo ljudi, kao kad igra mečka ◊ kînd vuorba arată śuava măĭ mult đi unu, ḑîśem kă ĭe vuourba-ĭa în mulțîmĭe — kad reč označava nešto više od jednog, kažemo da je ta reč u množini ♦ var. mulțîme ♦ supr. sîngurimĭe [Por.] ∞ mult		[Vidi]
2832	mulgar	mulgar	музар	mulgar (mn. mulgarĭ) [akc. mulgar] (i. m.) — muzar, onaj koji muze ◊ mînăm uoiļi la muls, da la ușa strunźi ļi așćată mulgari ku gaļețîļi sprimiće — teramo ovce na mužu, a na ulazu u tor čekaju ih muzari sa spremljenim vedricama ♦ var. mulgarĭ ◊ un mulgarĭ bun, mulźe stîna đi pi fuga — jedan dobar muzar, pomuze stado brzo ♦ var. mulgatuorĭ [Por.] ∞ mulźe		[Vidi]
3579	mulgașă	mulgaș	мужљива	mulgașă (mn. mulgașă) [akc. mulgașă] (prid.) — (o muznoj stoci) mužljiva, koja se lako muze ◊ uaĭe mulgașă — ovca mlekulja, koja se lako muze ♦ supr. vîrtuasă [GPek] ∞ mulźe		[Vidi]
2830	mulgatuare	mulgătoare	музара	mulgatuare (mn. mulgatuorĭ) [akc. mulgatuare] (i. ž.) — 1. muzara, krava, ovca ili koza koja se muze ◊ am o vakă mulgatuare, da una ĭe starpă — imam jednu kravu muzaru, i jednu jalovicu [Por.] 2. muznica na toru ◊ mulgatuare ĭe luoku la ușa strunźi, unđe șăd mulgatuori șă mulg uoiļi, or kapriļi — muznica je mesto na vratnicama tora, gde sede muzari i muzu ovce ili koze (Jasikovo) [GPek] ∞ mulźe		[Vidi]
2831	mulguasă	mulgătoare	лакомужна	mulguasă (mn. mulguașă) [akc. mulguasă] (prid.) (samo u ž. r.) — lakomužna, koja se lako muze (obično za kravu, ovcu ili kozu) ◊ vaka nuastră ĭe mulguasă, puot kopiĭi s-o mulgă — naša krava je lakomužna, mogu deca da je muzu ◊ mulguasă ĭe vaka kare are mare sfîrk la pulpĭe — lakomužna je krava koja ima veliku rupicu na vimenu ♦ supr. vîrtuasă ♦ up. vîrtuos [Por.] ♦ var. mulgașă (Leskovo) [GPek]∞ mulźe		[Vidi]
3578	muls	muls	мужа	muls (mn. mulsurĭ) (i. s.) — muža ◊ uoĭļi s-a mulg la ușa strunźi — ovce se muzu na vratima tora ◊ mulsu ĭe lukru grĭeu, kă đi ĭel ći duor mîńiļi — muža je težak posao, jer od nje bole ruke ♦ var. mulsuare ◊ mulsuare la baśiĭe arată kare o să fiĭe baśol mare ku măĭ mult lapće — muža na bačiji pokazuje ko će biti veliki bač sa najviše mleka [Por.] ∞ mulźe		[Vidi]
5282	mult	mult	много	mult (multă) (mn. mulț, mulće) (prid.) — mnogo ◊ mulće kare-śe a pitrekut pista kap — mnogo koje-šta je preturio preko glave ◊ nu ĭ-a trăbuit mult đi sî sa mîńiĭe rău— nije mu trebalo mnogo pa da se opasno naljuti ◊ multă vină ĭ-a bagat lumĭa — ljudi su ga mnogo krivili ♦ supr. puțîn [Por.]		[Vidi]
2829	mulźe	mulge	мусти	mulźe (ĭuo mulg, ĭel mulźe) [akc. mulźe] (gl. p. ref.) — 1. musti, izvlačiti prstima mleko iz vimena životinja ◊ am învațat să mulg vaśiļi înga pănă am fuost mik — naučio sam da muzem krave još dok sam bio mali 2. (fig.) iskorišćavati nekoga, izvlačiti iz njega neku korist ◊ o prostavĭelă đi uom, nu vĭađe kît ăl mulźe ibuomńika — prostačina od čoveka, ne vidi koliko ga ljubavnica muze ♦ up. smulźe [Por.]		[Vidi]
3197	mumă	mumă	мама	mumă (mn. mume) [akc. mumă] (i. ž.) — mama, majka ◊ mumă ćinîră — mlada majka ◊ mumă vitrîgă — maćeha ◊ mumă đi sufļit — pomajka ◊ muma lu mama — babina majka, baba ◊ mumîńiļi nuaștre sînt đi o samă — naše majke su vršnjakinje ◊ a lasat uomu, șî s-a prontuors la mumî-sa — ostavila je muža i vratila se svojoj majci ◊ kopiļe, śe lukră mum-ta? — dete, šta ti radi majka? ◊ mumî-ta ĭe aldrakuluĭ muĭare — majka ti je vragolasta žena ◊ (demon.) Muma Paduri — Šumska Majka ♦ var. muĭkă, maĭkă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4104	Munț-aĭ albĭ	Carpaţi	Карпати	Munț-aĭ albĭ [akc. Munț-aĭ albĭ] (i. m.) — (top.) Karpati; Bele planine ◊ moș-aĭ batrîń sa uĭta đe la vîru Vîrtăś-aĭ marĭ kîtra Rumîńiĭe, șî spuńa kă vîrurļi supt zapadă kare s-a vaḑut pin sańin, sînt Munț-aĭ albĭ, lu kare sîrbi ĭ-a ḑîs „Karpaț” — starci su gedali sa vrha Velikog vrteča prema Rumuniji, i govorili da vrhovi koji se bele pod snegom u daljini, jesu Bele planine, koje Srbi zovu Karpati [GPek] ◊ pi Karpaț aĭ batrîń ĭ-a kĭemat Munț-aĭ albĭ kă đe la Vizak ĭ-a vaḑut supt zapadă — Karpate su stari zvali Bele planine jer su ih sa Vizaka viđali pod snegom (Tanda) ♦ dij. sin. Munț-aĭ karunț (Rudna Glava) [Por.] ∞ munće		[Vidi]
5231	munćan	muntean	планинац	munćan1 (mn. munćeń) [akc. munćan] — planinac ◊ uom kare traĭașće în munće ĭe munćan — čovek koji živi na planini je planinac ♦ supr. kîmpĭan [Por.] ∞ munće		[Vidi]
5232	Munćan	Muntean	Мунћан	Munćan2 (mn. Munćeń) [akc. Munćan] (i. m.) — Munćan, Planinac ◊ Munćan ĭe poļikra lu rumîń kare kasatorĭesk țînutu Porĭeśi — Munćan je nadimak Vlaha koji naseljava oblast Poreča ◊ kînd rumîńi ńigoćinuluĭ ĭ-a bužukurit pi Poreśeń kă sînt Ungurĭeń, ășća s-a batut ku iĭ, spunînd kă sînt Munćeń da nu Ungurĭeń — kad su negotinski Vlasi ismevali Porečane da su Ungurjani, ovi su se tukli sa njima, govoreći da su Munčani a ne Ungurĭani ♦ sin. Padurĭan [Por.] ∞ munće		[Vidi]
4103	munće	munte	планина	munće (mn. munț) [akc. munće] (i. m.) — (geog.) planina ◊ kum sa fi luvat zapada, a mînat uoĭļi la munće — čim bi se otopio sneg, terali su ovce u planinu ◊ tuoț aĭ batrîń a trait pi munće — svi stari su živeli u planini ♦ sin. padure [Por.]		[Vidi]
6386	munćituorĭ	muncitor	радник	munćituorĭ (mn.~) (i. m.) — radnik ◊ munćituorĭ ĭe insă kare lukră, măĭ đes la moșîĭa luĭ, or ĭe prins ku lukru la altu — radnik je čovek koji radi, najčešće na svom imanju, ili je zaposlen kod nekog drugog [Por.] ∞ munkă		[Vidi]
5252	munkă	muncă	земљорадња	munkă (mn. munke) [akc. munkă] (i. ž.) — (izob.) zemljoradnja ◊ munkă ĭe lukru la kîmp, aratu, sîmanatu, sîśaratu, șî alta — zemljoradnja je rad u polju, oranje, sejanje, žetva, i drugo [Por.]		[Vidi]
5230	muntuos	muntos	планински	muntuos (muntuasă) (mn. muntuoș, muntuasă) [akc. muntuos] (prid.) — (geog.) planinski ◊ đi la luok putrîvit s-a mîritat în sat muntuos, șî numa blastîmă ariśu đi śe a fakut atîća śuoś — udala se iz ravnice u planinsko selo, i kune ježa što je napravio tolika brda ◊ Porĭeśa ĭe țînut muntuos — Poreč je planinska oblast [Por.] ∞ munće		[Vidi]
2161	muoișće	moiște	ушна ресица	muoișće (mn. muoișć) [akc. muoișće] (i. ž.) — (anat.) meko mesto na telu, mekoća 1. ušna resica (Auricular lubule) ◊ muoișća urĭeki ĭe luok pi urĭake unđe sa pun marźieļiļi — ušna resica je mesto na uvu gde se stavljaju minđuše 2. unutrašnja strana butine, deo od prepona do kolena ◊ kînd fata ći lasă să-ĭ puń mina la muoișće, ĭa arată kî vrĭa să țî sa lasă đe tuot — kad te devojka pusti da joj staviš ruku na butinu, ona pokazuje da hoće da ti se prepusti sva [Por.] ∞ muaļe		[Vidi]
5534	muort	mort	мртав	muort (muartă) (mn. muorț, muarće) [akc. muort] (prid.) — mrtav ◊ l-a gasît muort în padure, đin śe a murit, înga nu sa șćiĭe — našli ga mrtvog u šumi, od čega je umro, još se ne zna ♦ supr. viu [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
4167	muoșî	moși	задушнице	muoșî [akc. muoșî] (i. m.) — (kal.) zadušnice ◊ muoșî sînt ḑîua muorțîlor — zadušnice su dan mrtvih ◊ rumîńi, dupa kăļindaru babĭesk, kunuosk patru muoș pi anu đi ḑîļe — Vlasi, prema bapskom kalendaru, znaju za četiri zadušnice u toku godine ◊ muoșî rumîńilor sînt: muoșî đi pipćiĭ, đi Rusaļe, đi fraź, șî đi grîu — vlaške zadušnice su: pihtijne, rusalne, jagodne i žitne ◊ (ver.) muoșî sînt ḑîļe buńe în an, da babiļi sînt ḑîļe rîaļe — zadušnice su dobri dani u godini, a babe su zli dani ♦ up. Babiļi [Por.] ∞ muoș		[Vidi]
500	Muoșu Kraśun	Moș Crăciun	Старац Крачун	Muoșu Kraśun [akc. Muoșu Kraśun] (i. m.) — (mitol.) Starac Kračun („Božić”), mitološko biće iz božićnog ciklusa običaja i verovanja ◊ Muoșu Kraśun a fuost vrun muoș rău, đi kare sa puvestîașće kă a taĭat mîńiļi lu baba luĭ în ḑîua lu Kraśun, pintru kă nu ĭ-a dat ĭut đi mînkare — Starac Kračun je bio neki zli starac, koji je na dan Božića isekao ruke svojoj babi, zato što mu nije brzo postavila ručak [Por.] ∞ Kraśun	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2516	muotkă	motcă	канура	muotkă (mn. muotke) [akc. muotkă] (i. ž.) — kanura, povesmo ◊ muotka sa faśe pi rîškituorĭ — kanura se pravi na motovilu ◊ muotka sa puńe pi vîrćańiță — kanura se stavlja na vrtešku ♦ up. rășkituorĭ [Por.]		[Vidi]
4166	muoș	moș	старац	muoș1 (mn. muoșî) [akc. muoș] (i. m.) — starac, deda; čiča ◊ muoșu ĭe uom batrîn, uom în ań — čiča je starac, čovek u godinama ◊ parĭakĭa lu muoș ĭe baba — čičin par je baba ◊ traĭașće ku muoșî într-o kasă — živi sa starcima zajedno ◊ muoșu n-avut fiśuorĭ, ș-a skris moșîĭa la un veśin, să vadă đi ĭel păn la muarće — starac nije imao decu, pa je prepisao imanje jednom komšiji, da ga čuva do smrti ♦ (augm.) moșoćeu [Por.]		[Vidi]
5790	muoș	moș	маска	muoș2 (mn. muoșurĭ) [akc. muoș] (i. s.) — (zast.) maska ◊ muoșurĭ a fakut ćińerișu pi la șîḑîtuorĭ — maske su pravili mladi na sedeljkama ◊ la șîḑîtuorĭ uńi sa profaśa în muoș lu kal, uńi sa profaśa Țîgań, a trîĭļa uoț — na sedeljkama neki su se maskirali u konje, neki u Cigane, treći u lopove ◊ muoș s-a fakut đin pĭaļe đi uaĭe, barba đin lînă, da đințî đin buobe đi pasuĭ — maske su se pravile od ovčje kože, brada od vune, a zubi od zrna pasulja [Por.] ♦ dij. sin. ļorfă [Buf.] ♦ dij. sin. zastorag (Kobilje) [Stig]		[Vidi]
5716	muoșî đi pipćiĭ	moși ?	пихтијне задушнице	muoșî đi pipćiĭ [akc. muoșî đi pipćiĭ] (sint.) — (kal.) pihtijne zadušnice; mesopusna subota ◊ muoșî đi pipćiĭ ĭe sîrbatuare kînd đ-aĭ muorț sa fĭerb pipćiĭļi — pihtijne zadušnice su praznik kad se za mrtve spremaju pihtije ◊ muoșî đi pipćiĭ kad întođeuna sîmbîtă înainća lu zîpostîtu đi karńe — pihtijne zadušnice padaju uvek u subotu, pre mesnih poklada ◊ pi lînga pipćiĭ, đ-aĭ muorț sa fĭarbe șî grîu ku lapće, đ-aĭa în ḑîua-sta kad șî muoșî đi grîu — pored pihtija, za pokojnike se kuva i žito sa mlekom, pa na ovaj dan padaju i žitne zadušnice ◊ la muoșî đi pipćiĭ nu sa lukră pintru viće — na pihtijne zadušnice ne radi se zbog stoke [GPek] ∞ pipćiĭ		[Vidi]
4726	muoț	moț	чуперак	muoț (mn. muață) [akc. muoț] (i. s.) — 1. (o frizuri) čuperak ◊ în ćińerĭața mĭa fĭaćiļi a pipćenat păru ku muoț — u mojoj mladosti, devojke su češljale kosu u čuperak 2. (anat.) ćuba ◊ ĭastă ńișći uoră kare au muoț, da ĭastă șă ńișći noprś ku muoț — ima živine koja nosi ćubu, a ima i zmija sa ćubom 3. (o formi) sa vrhom, sa šiljkom ◊ kînd faś gramadă đin śuava șî laș vîr askuțît, sa ḑîśe kî ĭe fakut ku muoț — kad se nešto gomila i ostavi se oštar vrh, kaže se da je gomila sa šiljkom [Por.] ♦ dij. var. moț [Buf.]		[Vidi]
3115	mura	mura	натапати	mura (ĭuo murĭeḑ, ĭel murĭaḑă) [akc. mura] (gl. p.) — 1. natapati, potapati, kiseliti konoplju ◊ muĭeriļi s-a dus la topilă să murĭaḑă kîńipa — žene su otišle na topilo da potope konoplju ◊ kîńipa sa murĭaḑă în apă sî sa muaĭe pazdărĭu șî măĭ ușuor sî sa razńiaskă fuĭuoru — konoplja se potapa u vodi da bi smekšao pozder i lakše se odvojilo povesmo 2. natapati, „kiseliti” odeću ◊ kînd sa spală țuaļiļi imuasă, sa lasă o vrĭame topiće în apă, sî sa murĭaḑă, kî măĭ ușuor sa spală usuku — kad se pere prljava odeća, ostavlja se jedno vreme potopljena u vodi, da nakisne, kako bi se lakše sprala masnoća [Por.] 3. kiseliti kupus ◊ ĭerĭ am pus varḑa, krĭed kă sa va mura đi Kraśun — juče sam potopio kupus, verujem da će se ukiseliti do Božića [Crn.] ∞ kîńipă		[Vidi]
5383	mură	mură	купина	mură (mn. murĭ) [akc. mură] (i. ž.) — (bot.) kupina (Mora) ◊ mura ĭe puama ruguluĭ, ńagră șî bobată — kupina je znast i crn plod trna ♦ up. rug [Por.]		[Vidi]
2919	murg	murg	мрк	murg (murgă) (mn. murź, murźe) [akc. murg] (prid.) — 1. (color) mrk, mrke boje, murgav; braon ◊ murg ĭe farbă înkisă — mrko je tamna boja ◊ ĭerĭa uoĭ ku lâna murgă — behu ovce sa mrkom vunom 2. (za doba dana) mrak, noć ◊ grabim, să nu ńe prindă murgu pi drum — žurimo, da nas mrak ne uhvati na putu ◊ (u izr.) kap đi murg — sumrak, prvi mrak 3. (zool.) nadimak za domaće životinje mrke boje, najčešće za konje i pse ◊ Murgu, Murguļeț — Mrkov, Mrkovče, konj mrke boje ◊ a sarit pi Murgu ńinșalat, șî s-a dus kîlarînd — skočo je na neosedlanog Mrkova, i otišao jašući ◊ Murźa — Mrki, naziv za pastirskog psa mrke boje [Por.]		[Vidi]
5533	muri	muri	умрети	muri (ĭuo muor, ĭel muare) [akc. muri] (gl. p.) — umreti ◊ muor đi duor dupa ĭa — umirem od želje za njom ◊ înga nuĭe vrĭamĭa đi murit — još nije vreme za umiranje ◊ baba a murit ĭerĭ đimińață — baba je umrla juče ujutru ◊ a murit ku zuortu — umro je naprasno [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
4102	Muriș	Mureș	Мориш	Muriș [akc. Muriș] (i. m.) — (hidr.) Moriš, reka u Erdelju ◊ păkurari aĭ batrîń a zberat uaĭa kare avut ađet sî sa đispartă đi kîrd: „Duśa-ća-ĭ la Muriș!” — stari pastiri su vikali na ovcu koja je imala običaj da se odvaja od krda: „Idi u Moriš!” [Por.]		[Vidi]
6035	Murźa	Murg	Мрки	Murźa [akc. Murźa] (i. m.) — Mrki ◊ Murźa ĭe nume đes dat la kîńe păkurarĭesk kare ĭe murg la păr — Mrki je često ime čobanskog psa koji ima dlaku braonkaste boje ◊ Murźa ĭe kîńe rău, șî đi ĭel nu sa ćem numa lupî, numa șî uoțî — Mrki je opasan pasan, i njega se ne boje samo vukovi, nego i lopovi ♦ up. Dorśa, Rapśa [Por.] ∞ murg		[Vidi]
5506	muskă	muscă	мува	muskă (mn. mușć) [akc. muskă] (i. ž.) — (ent.) muva ◊ muska ĭe guangă mikă kare are ăripĭ șî puaće să zbuare — muva je mala buba koja ima krila i može da leti ◊ muskă kaĭaskă — konjska muva (Hippobosca equi) [Por.] ♦ dij. sin. bîză [Crn.]		[Vidi]
5654	muskă kaĭaskă	muscă-căiasc	коњска мушица	muskă kaĭaskă [akc. muskă kaĭaskă] (sint.) — (ent.) konjska mušica (Tabanus Bornus ?) ◊ muskă kaĭaskă s-adună la kal supt kuadă — konjska mušica skuplja se pod konjskim repom [Por.] ∞ muskă		[Vidi]
6182	muskuri	muscuri ?	омусавити	muskuri (ĭuo ma muskurĭesk, ĭel sa muskurĭașće) [akc. muskuri] (gl. ref.) — omusaviti ◊ muskurit ĭe uom kare a mînkat, șă nu s-a șćers bińe la gură, numa ĭ-a ramas urmă đi mînkare pi obrază — musav je čovek koji je jeo, a nije dobro obrisao usta, pa mu se vide tragovi hrane na obrazima ◊ kînd am fuost pîkurarĭ, mînkam mură ku gura pļină, și merźam, fara rușîńe, tuota ḑîua muskurit — kad sam bio čobanče, jeo sam kupine punih ustiju, i išao sam, bez stida, po ceo dan sav musav ♦ sin. imuos [Por.]		[Vidi]
6186	muskuruos	muscuros	мусав	muskuruos (muskuruasă) (mn. muskuruoș, muskuruasă) [akc. muskuruos] (prid.) — musav ◊ muskuruos ĭe uom kare dupa mînkare nu sa șćarźe bińe la gură — musav je čovek koji posle jela lepo ne obriše usta ♦ var. muskurit [Por.] ∞ muskuri		[Vidi]
6267	must	must	шира	must (mn. musturĭ) (i. s.) — šira ◊ mustu ĭe vin dulśe, kare a putut să bĭa șî kopiĭi— šira je slatko vino, koje su mogla da piju i deca ◊ Rumîńi đin Porĭeśa s-a dus la Kraĭna să lukre la kuļesu viĭi, nu pi bań, numa pi must kare ļ-a trăbuit ka vinu đi prazńik — porečki Vlasi išli su u Krajinu da rade na berbi grožđa, ne za pare, nego za širu, koja im je trebala kao vino za slavu [Por.]		[Vidi]
2450	mustafĭeļńik	mostofâlcă	чапкало	mustafĭeļńik (mn. mustafĭeļńiś) [akc. mustafĭeļńik] (i. m.) — (tehn.) čapkalo ◊ mustafĭeļńik ĭe un bît skurt, ku krîpatură la vîr, în kare ĭe înțapat un darap đi rîză — čapkalo je jedan kratak štap, sa procepom na vrhu, u koji je uvučeno parče krpe ◊ ku mustafĭeļńiku sa mînžiașće untura pi pripaș păn’ sa friźe pi frigarĭe — čapkalom se maže mast na pečenici, dok se vrti na ražnju [Por.] ♦ sin. rîzîaļńik (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
2188	mustarĭ	muștar	слачица	mustarĭ (mn. mustarĭ) [akc. mustarĭ] (i. m.) — (bot.) slačica, gorčica, muštarda (Sinapis arvensis) ◊ mustarĭu krĭașće pin luok, are fluare galbină, faśe postaĭkă ku buobe ńiagre — slačica raste po njivi, ima žuti cvet i pravi mahune sa crnim bobicama [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4153	mușkĭ	mușchi	маховина	mușkĭ (mn. mușkĭurĭ) [akc. mușkĭ] (i. m.) — (bot.) mahovina (Bryophyta) ◊ mușkĭu ĭe un fĭeļ đi buĭađe kare kată luok umbruos șî ku răveńală — mahovina je vrsta biljke koja traži hladovito i vlažno mesto ◊ mușkĭu măĭ đes sa prinđe pi ļemn, pitulat đe suare pi parća lu mńaza nuopțî — mahovina se najčešće hvata za drvo, skrivena od sunca sa severne strane ◊ ĭastă mușkĭu kare dă pi ļivađe, ăla ĭe dragu păkurarilor kă ĭe muaļe șî sa puaće ođińi pi ĭel — ima mahovina koja raste po livadi, to je radost čobana jer je meka i može se odmarati na njoj [Por.]		[Vidi]
5251	muśi	muci	обрађивати	muśi (ĭuo muśesk, ĭel muśiașće) [akc. muśi] (gl. p.) — (izob.) (o poljoprivredi) obrađivati, obdelavati ◊ lumĭa batrînă, stramuoșî noștri, s-a omorît ku lukru, muśind la kîmp — stari ljudi, naši preci, ubijali se od posla obrađujući polje ◊ lumĭa a lasat satu, kîmpiĭļi a ramas pusta, nu ļi măĭ muśașće ńima — ljudi su napustili selo, polja su opustela, ne obrađuje ih više niko ♦ sin. lukra [Por.] ∞ munkă		[Vidi]
4067	muśka	mușca	уједати	muśka (ĭuo muśk, ĭel muśkă) [akc. muśka] (gl. p. ref.) — ujedati (se) ◊ a kaskat să ḑîkă, ama s-a muśkat đi ļimbă la vrĭame — zinuo da kaže, ali se ujeo za jezik na vreme ◊ rău kîńe, muśkă ku furiș — opasan pas, ujeda krišom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
21	mut	mut	нем	mut, mută (mn. muț, muće) (prid.) — (med.) nem, koji ne govori ◊ s-a fakut surd șî mut — rodio se gluv u nem [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5636	muta	muta	померати	muta (ĭuo mut, ĭel mută) [akc. muta] (gl. p. ref.) — pomerati; premestiti; preseliti ◊ mutîće kîta, să șăd șî ĭuo— pomeri se malo, da sednem i ja ◊ l-a mutat în alt luok — premestio ga na drugo mesto ◊ s-a mutat în alt sat — preselio se u drugo selo [Por.]		[Vidi]
5637	mutare	mutare	померање	mutare (mn. mutărĭ) [akc. mutare] (i. ž.) — pomeranje; izmeštanje; seljenje ◊ ĭ-a ĭeșît pi nas mutăriļi đin sat în sat — izašlo mu je na nos seljenje iz mesta u mesto ♦ var. mutat [Por.] ∞ muta		[Vidi]
5638	mutat	mutat	померен	mutat (mutată) (mn. mutaț, mutaće) [akc. mutat] (prid.) — pomeren; izmešten; preseljen ◊ sa vĭađe kî ĭe mutat, nuĭe la luoku luĭ — vidi se da je pomeren, nije na svom mestu ◊ đi vrĭamĭa đi Bugarĭ tuota lumĭa đi pi śuoś a fuost mutată în sat — za vreme Bugara svi ljudi sa brda bili su preseljeni u selo [Por.] ∞ muta		[Vidi]
5612	mutavĭelă	mutălău	мутавко	mutavĭelă (mn. mutavĭeļe) [akc. mutavĭelă] — (med.) mutavko ◊ mutavĭelă ĭe uom kare nu vorbĭașće kî ĭe mut, or pruost — mutavko je čovek koje ne govori jer je nem, ili priprost [Por.] ∞ mut		[Vidi]
94	muźală	muget	мукање	muźală (mn. muźelurĭ) [akc. muźală] (i. ž.) — mukanje goveda ♦ sin. muźit ◊ śe atîta muźală sa pus pi vaśiļeļa? — što li je toliko mukanje spopalo krave? ◊ surḑăsk đ-atîta muźit! — ogleveću od tolikog mukanja! [Crn.] ∞ mugaĭală		[Vidi]
95	muźi	mugi	мукати	muźi (ĭuo muźesk, ĭel muźiașće) [akc. muźi] (gl.) — (onom.) mukati, rikati, (za govoda) ◊ śe va muźi vaka-ĭa atîta, kobĭașće la vrun rău? — zašto li ta krava toliko muče, sluti na neko zlo? ♦ sin. rîźa (rîźăsk) [Por.]		[Vidi]
5020	mușmulă	mușmulă	мушмула	mușmulă (mn. mușmuļe) [akc. mușmulă] (i. ž.) — (bot.) mušmula ◊ mușmula ĭe puama lu mușmulă, kare fuost mare dulśață đi kopiĭ pista ĭarnă — mušmula je plod mušmule, koja je bila velika poslastica za decu preko zime [Por.]		[Vidi]
2835	mușuruoń	moșoroi	хумка	mușuruoń (mn. mușuruańe) [akc. mușuruoń] (i. m.) — (geog.) humka, gomila zemlje ◊ mușuruoń fak kîrćițîļi șî furńiśiļi, da puaće să fiĭe șî vro gramadă đi pomîntarĭ, pista kare a dat ĭarba — humke prave krtice i mravi, a može biti i neka gomila zemljišta, koja je zarasla u travu ♦ var. mușoruoń ♦ up. kîrćițarĭ, furńikarĭ [Por.]		[Vidi]
4021	nadraź	nădrag	панталоне	nadraź (mn. nadraź) [akc. nadraź] (i. m.) — (zast.) pantalone ◊ pîkurarĭu sa vaĭtă k-a rupt nadraźi, aļergînd dupa uoĭ pin spiń — čobanin se žali da je pocepao pantalone, jureći za ovcama kroz trnje ♦ sin. śuariś, pîntaluoń [Por.]		[Vidi]
2115	naft	naft	нафта	naft (mn. naftă) [akc. naft] (i. s.) — nafta, tečno gorivo za motore ◊ ma duk dupa naft la pumpă, kă luń ma pun ku trakturu pi arat — idemo po naftu na pumpu, jer u ponedeljak počinjem traktorem da orem ◊ am numa o kilă đi naft, da-m trĭabe triĭ kiļe đi naftă pļińe — imam samo litar nafte, a trebaće mi tri puna litra nafte [Por.]		[Vidi]
3210	nainće	nainte	некад	nainće [akc. nainće] (pril.) — (za vreme) nekad, nekadašnje, ranije, pre; nedavno ◊ nainće vrĭame parke măĭ bun s-a trait — u nekadašnje vreme kao da se bolje živelo ◊ a veńit nainće pi la mińe, șî sa vaĭtă kă ĭe bolnau grĭeu — došao je nedavno k meni, i žalio se da je teško bolestan ♦ / (skr.) < înainće [Por.] ∞ înainće		[Vidi]
3503	naĭbă	naiba	ђаво	naĭbă (mn. naĭbe) [akc. naĭba] (i. ž.) — (demon.) (euf.) đavo ◊ sa ḑîśe naĭba să nu-l pumeńeșć pe draku pe nume, kî draku kînd auđe numiļi luĭ, vińe șî-ț faśe răļe — kaže se „najba” da ne pomeneš đavola po imenu, jer đavo kad čuje svoje ime, dolazi i pravi ti zlo ◊ fi bun, să nu će ĭa naĭba — budi dobar, da te ne odnese đavo ♦ sin. marku [Buf.] ∞ drak		[Vidi]
5782	naĭkă	naică	драги	naĭkă (mn. naĭki) [akc. naĭkă] (i. m.) — (folk.) dragi, dragan, voljeni muškarac; ljubavnik ◊ ĭ-a veńit naĭka ku fluarĭa la pălariĭe — došao joj je dragi, sa cvetom na šeširu ◊ în tuaće kînćiśe rumîńeșć, la ibomńik sa ḑîśe naĭka — u svim vlaškim pesmama, ljubavnik se naziva ’najka’ ◊ (demin.) naĭkuță — draganče ◊ naĭkuța — dragana [Por.]		[Vidi]
2055	naĭmit	naimit	унајмљен	naĭmit (naĭmită) (mn. naĭmiț, naĭmiće) [akc. naĭmit] (prid.) — (zast.) unajmljen, angažovan za nešto ◊ la găzdoćiń multă lume a fuost naĭmită la lukru în kîmp — kod bogataša je mnogo ljudi bilo unajmljeno za rad u polju [Por.] ∞ năĭmi		[Vidi]
2057	naĭmĭală	năimeală	најам	naĭmĭală (mn. naĭmĭaļe) [akc. naĭmĭală] (i. ž.) — (zast.) najam; najmljenje; nadničenje ◊ muma ku naĭmĭală ma krĭeskut, șî ma șkulait — majka me je sa nadničenjem podigla i odškolovala [Por.] ∞ năĭmi		[Vidi]
6255	naĭurļa	aiurea	глупав	naĭurļa [akc. naĭurļa] (prid.) ● v. aĭurļa [Por.] ∞ aĭurļa		[Vidi]
3535	nakaz	năcaz	мука	nakaz (mn. nakazurĭ) [akc. nakaz] — muka, tegoba; jad ◊ nakazu mĭeu ńima nu șćiĭe — moju muku niko ne zna ◊ traĭ ku nakaz — tegoban život ◊ mare nakaz — velika muka ◊ (izr.) traźe nakaz — muči se, pati ◊ fara nakaz — bez muke, lako ♦ sin. kin [Por.]		[Vidi]
5806	nakîrźiĭe	năcârdie	лакрдија	nakîrźiĭe (mn. nakîrźiĭ) [akc. nakîrźiĭe] — lakrdija, nestašluk ◊ kopiĭi fak la nakîrźiĭ tota ḑîva — deca prave lakrdije po ceo dan ♦ sin. năsărîmbă [Stig]		[Vidi]
5674	naklă	năclaie	масноћа, густа	naklă (mn. naklăĭ) [akc. naklă] (i. ž.) — (o materiji) gusta masnoća ◊ naklă puaće fi unsură vîrtuasă, kare grĭeu sa mînžîașće, dar șî morśilă grĭa kare sa ļipĭașće đi înkălțamînt, șî nu sa puaće kurața ļesńе — gusta masnoća može biti gusto mazivo, koje se teško razmazuje, ali i teško blato koje se lepi za obuću, i ne može se lako očistiti [Por.] ∞ nîklai		[Vidi]
4761	nalbă	nalbă	црни слез	nalbă1 (mn. nalbe) [akc. nalbă] (i. ž.) — (bot.) crni slez (Malva silvestris) ◊ nalbă ĭe buĭađe ku fluorĭ rozave — crni slez je biljka sa ružičastim cvetovima ◊ (med.) ku nalba muĭeriļi đemult s-a starpit, kînd a pļekat greuańe, da n-a vrut sî sa nașće — sa crnim slezom su žene nekada izazivale pobačaj, kad su zatridnele, a nisu želele da rode ◊ (med.) kînd a vrut sî starpĭaḑă, muĭarĭa greuańe a bagat nalba în ruod, ama kare n-a șćut kît kućaḑă s-o țînă, s-a-nveńinat, ș-a murit — kad je htela da pobaci, trudnica je uvlačila crni slez u matericu, ali koja nije znala koliko sme da je drži, otrovala bi se, i umrla [Por.]		[Vidi]
5781	nalbă	iapă	кобила	nalbă2 (mn. nalbe) (i. ž.) — (folk.) kobila ◊ baț samaru să priśapă nalba (okoļeșć ku vuorba) — biješ samar da oseti kobila (govoriš izokola) ♦ sin. ĭapă [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2969	nalțîme	nalţime	висина	nalțîme (mn. nalțîmĭ) [akc. nalțîme] (i. ž.) — visina ◊ aĭa nu păsuĭe, are nalțîme mikă — to ne paše, ima malu visinu ◊ nalțîmĭa sandukuluĭ mult ĭe măĭ mare đi kît larźimĭa — visina sanduka mnogo je veća od dužine ◊ măsurăm nalțîmĭa kopiĭiluor — merimo visinu dece [Por.] ∞ nalt		[Vidi]
2968	nalt	nalt	висок	nalt (naltă) (mn. nalț, nalće) [akc. nalt] (prid.) — visok ◊ padure naltă șî điasă — šuma visoka i gusta ◊ are fată, ama mult măĭ naltă đikît ĭel, șî nus parĭake bună — ima devojku, ali je mnogo višlja od njega, pa nisu dobar par ♦ var. înalt ◊ s-a suit pi ļiemn înalt, ș-a kaḑut — popeo se na visoko drvo, i pao ◊ a fakut puod înalt, sî no-l ĭa apa mare — napravili su visok most, da ga ne odnese veliko voda ♦ (komp) nalt, măĭ nalt, șîmăĭ nalt, măĭ nalt đin tuot — visok, višlji, još višlji, najvišlji (višlji od svega) [Por.]		[Vidi]
2970	naltuț	năltuţ	повисок	naltuț (naltuță) (mn. naltuț, naltuă) [akc. naltuț] (prid.) — (dem.) povisok, ne mnogo visok, neodređeno visok; nevisok ◊ naltuț ĭe aăla kare ĭe kîta măĭ nalt đi kît alalț đin vrsta luĭ — povisok je onaj koji je nešto višlji od ostalih iz njegove vrste ◊ pi drumu pista munće, ĭastă numa o śuakă naltuță, șî alta ńimika — na putu preko planine, ima samo jedno nevisoko brdo, i drugo ništa ♦ / (dem.) nalt + suf -uț ♦ var. înaltuț [Por.] ∞ nalt		[Vidi]
4177	naluagă	năloagă	навалица	naluagă (mn. naluaźe) [akc. naluagă] (i. ž.) — navalica, gužva ◊ mare ńistoțală đi tuaće, șî kînd vińe marfa la dugaĭe, nu puoț s-ažunź ra rînd đi naluagă — velika nestašica svega, i kad dođe roba u prodavnicu, ne možeš da dođeš na red od navalice ♦ sin. gužvă, gužbă [Por.]		[Vidi]
3539	nalukă	nălucă	привиђење	nalukă (mn. naluś) [akc. nalukă] (i. ž.) — (zast.) (dem.) priviđenje, utvara, avet ◊ kopilu sa vaĭtă kă numa visaḑă ńiskaĭ naluś, șî mumî-sa s-a dus ku ĭel la vrîžîtuare, sî vadă śi ĭe — dete se žali da sanja samo neka priviđenja, pa ga je majka odvela kod vračare, da vidi šta je [Por.] ∞ naluśi		[Vidi]
3540	naluśi	năluci	привиђати се	naluśi (ĭuo naluśesk, ĭel naluśiașće) [akc. naluśi] (gl. p. ref.) — (zast.) (psih.) priviđati se, pričiniti, halucinirati ◊ spuńe k-a fuost pumeńit, kînd la gaura poduluĭ iĭ s-a naluśit vrun kîńe ńegru — kaže da je bio budan kao mu se na tavanskom otvoru prividio crni pas [Por.]		[Vidi]
4776	namĭaće	nămete	смет	namĭaće (mn. namĭeț) [akc. namĭaće] (i. m.) — smet ◊ namĭaće ĭe gramadă mare đi zapadă, kare măĭ đes a namețîto vîntu — smet je velika gomila snega koju je najčešće navejao vetar [Por.]		[Vidi]
4777	namĭețî	nămețî	навејати	namĭețî (ĭuo namĭețăsk, ĭel namĭețașće) [akc. namĭețî] (gl. p. ref.) — (ret.) navejati ◊ dakă va măĭ kađa așa zapada ku vînt tare kum kađe akuma, pănă la ḑîuă are sî sa namețaskă tuaće drumurļi pin munće — ako bude dalje padao ovakav sneg sa jakim vetrom kao što pada sada, do zore ima da naveje sve puteve kroz planinu [Por.] ∞ namĭaće		[Vidi]
5672	namuol	nămol	муљ	namuol (mn. namuolurĭ) [akc. namuol] (i. s.) — mulj ◊ dupa pluaĭe, adus ogașu namuol ku kare ń-a umplut bașćaua ś-a fuost la marźina ogașuluĭ — posle kiše naneo je potok mulj kojim nam je napunio baštu što je bila na obali potoka ♦ sin. morśilă [Por.]		[Vidi]
3155	nană	nană	бата ?	nană (mn. nań) [akc. nană] (i. m.) — bata; oslovljavanje starijeg brata ◊ șî suroriļi aļi măĭ ćińirĭe, șî frațî aĭ măĭ ćinîrĭ, ḑîk la frațî luor aĭ măĭ batrîń nană — i mlađe sestre i mlađa braća oslovljavaju svoju stariju braću sa „nana” ♦ skr. var. na ◊ kînd vorbĭesk ĭuta or sa mîngîĭe, nu ḑîk „nană” numa „na”, șî în luok đi nana Lazîr ḑîk na-lazîr, în luok đi nana Ĭanku ḑîk na-Ĭanku, ș-așa ramîńe păn’ la muarće — kada govore brzo, ili se maze, ne kažu „nana” nego samo „na”, i umesto nana Lazar, kažu na-Lazar, umesto nana Janko, kažu na-Janko, i tako ostaje sve do smrti ◊ suora mĭa are duoĭ nań — moja sestra ima dva starija brata ♦ var. nano, nańi ♦ up. dadă (Rudna Glava) ◊ nană sa ḑîśe șî la vrun uom strin, kare ĭe đ-o vrstă ku nana-l tĭeu — „nana” kažeš i stranom čoveku, ako je vršnjak sa tvojim starijim bratom (Tanda) [Por.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3408	napastă	năpastă	клевета	napastă (mn. napașće) [akc. napastă] (i. ž.) — kleveta, lažna optužba ◊ napastă ĭe kînd a ĭevi baź vina la vrunu kare nuĭe đevină — kleveta je kada javno okriviš nekog ko nije kriv ◊ đi napașće grĭaļe șî la sud amunka đi apirĭ — od teških kleveta i na sudu se s mukom braniš (Rudna Glava) ◊ napasta ĭe măĭ rîa đikît ś-o faś — kleveta je teža od dela (Topolnica) [Por.] ∞ napastî		[Vidi]
5246	napastî	năpasti	клеветати	napastî (ĭuo napăstuĭ, ĭel napăstuĭe) [akc. napastî](gl. p.) — klevetati ◊ iĭ drag să napăstuĭe pi alțî, da kînd va napăstui vrunu pi ĭa, o să vadă kît ĭe aĭa đi urît— voli da kleveće druge, a kad bude neko oklevetao nju, videće kako je to ružno [Por.] ∞ napastă		[Vidi]
5245	napastîĭe	năpastie	клеветање	napastîĭe (mn. napastîĭ) [akc. napastîĭe] (i. ž.) — (izob.) klevetanje, sumnjičenje ◊ napastîĭe ĭe kînd baź vină la-l ńevinuit — klevetanje je kad bacaš krivicu na nevinoga [Por.] ∞ napastî		[Vidi]
4864	naplaț	năplaț	наплатак	naplaț (mn. naplațurĭ) [akc. naplaț] (i. s.) — (tehn.) naplatak ◊ naplațu ĭe un parśel đi ruată đi kar — naplatak je deo kolskog točka ◊ naplațu ĭe strîmb ka luna ćinîră, șă śopļit în patru mukĭ — naplatak je kriv kao mlad mesec, i istesan je na četiri ćoška ◊ naplațu sa ļagă unu đi altu ku pișļagă — naplaci su vezani jedan za drugi klinom ◊ într-o ruată đi kar vin patru, śinś or șasă naplațurĭ — u jednom kolskom točku ide četiri, pet ili šest naplataka ◊ naplațurļi înkeĭaće fak o ruată, pi kare sa puńe śerku — povezani naplaci čine točak, na koji se stavlja šina ◊ tuot naplațu are doă spiță, kare-l ļagă ku kîpațina ruoțî — svaki naplatak ima dva paoka, koji ga povezuju sa glavčinom točka ♦ up. ruată [Por.]		[Vidi]
5242	napustî	năpustî	кидисати	napustî (ĭuo ma napustăsk, ĭel sa napustîașće) [akc. napustî] (gl. ref.) — kidisati, sjuriti se, napasti ◊ muma paduri fakută ka porkuońu a trĭekut pi kulme, da kîńi s-a napustît la ĭa, latrînd ka naruoḑî — šumska majka je prolazila kosom pretvorena u stog sena, a psi su kidisali na nju, lajući kao ludi ◊ ĭel s-a napustît ku buata la mińe, ĭo ĭ-am dat ku pumnu în buot — on se sjurio sa motkom na mene, ja sam ga tresnuo pesnicom u nos ♦ sin. slubaḑî [Por.]		[Vidi]
3957	naroduos	nerodoi	будаласт	naroduos (naroduasă) (mn. naroduoș, naroduasă) [akc. naroduos] (prid.) — budalast, koji se ludira ◊ la fire frumuos, la narau naroduos — lep u licu, al mu narav budalasta [Por.] ∞ noroḑî		[Vidi]
5009	naroĭ	noroi	блато	naroĭ (mn. naroaĭe) [akc. naroĭ] (i. s.) — blato, kaljuga ◊ după ploaĭe sa faśe atîta naruoĭ đe mare, đe nu puoț mĭerźa — posle kiše napravi se toliko veliko blato, da ne možeš ići [Crn.] ♦ dij. sin. morśilă [Por.]		[Vidi]
6221	narokuos	norocos	срећан	narokuos (narokuasă) (mn. narokuoș, narokuasă) [akc. norokuos] (prid.) — srećan ◊ rar sa gasîașće astîḑ uom kare ĭe adaverĭe narokuos — teško se danas nalazi čovek koji je odistinski srećan ♦ var. norokuos ♦ supr. ńenarokuos [Por.] ∞ naruok		[Vidi]
3428	naruod	nărod	луд	naruod (naruodă) (mn. naruoḑ, naruađe) [akc. naruod] (prid.) — (med.) (psih.) lud, blesav, umno poremećen; ludak ◊ s-a dus în rat ka uom la luoku luĭ, da s-a-ntuors naruod đi tuot — otišao u rat kao čovek na svom mestu, a vratio se potpuno lud ♦ sin. ńeșmaĭńik, lozît [Por.] ∞ noroḑî		[Vidi]
6220	naruok	noroc	срећа	naruok (mn. naruokurĭ) [akc. naruok] (i. s.) — sreća ◊ avut mare naruok sî s-antuarkă viu đin rat — imao je veliku sreću da se vrati živ iz rata ◊ naruok șî bukuriĭe sî đa dumńeḑîu la tuot nat — sreću i radost da da bog svakom [Por.]		[Vidi]
3545	naskut	născut	рођен	naskut (naskută) (mn. naskuț, naskuće) [akc. naskut] (prid.) — (zast.) rođen ◊ s-a naskut sarak, a kreskut ș-a trait sarak, ș-a murit sarak — rođen je siromašan, odrastao i živeo siromašan, i umro siromašan ◊ kopil naskut ńipurtat đi șapće luń, a fuost ținut măĭ doa luń îvîluit în lînă ńispalată — dete rođeno kao nedonošče od sedam meseci, držano je još dva meseca uvijeno u neopranu vunu ◊ satu în kare mis naskut, s-a pîrasît đe mult — selo u kome sam rođen, opustelo je odavno [Por.] ∞ nașće		[Vidi]
3104	naslap	năslap	слап	naslap (mn. naslapĭ) [akc. naslap] (i. m.) — slap, talas ◊ a ńegrit śerĭu, vińe pluaĭa ku naslap — potamnelo je nebo, dolazi kiša u slapovima ◊ spulbură ku śasurĭ, șî vîntu duśe naslapurĭ đi zapadă pi drumurĭ — veje već satima, i vetar nanosi slapove snega na puteve ◊ naslap đi apă; buobît — slap vode; vodopad [Por.]		[Vidi]
5456	nat	nat	свако ?	nat (part.) — svako ? ◊ vuorba ’nat’ sîngură nu însamnă ńimika, numa înpreunată ku ’tuot’ kapîtă vrĭad, șî însamnă ’fiĭekare’— rečca ’nat’ sama ne znači ništa, samo spojena sa ’tot’ ima vrednost, i znači ’bilo ko’ [Por.] ∞ nașće		[Vidi]
2600	natră	natră	натра	natră (mn. natre) [akc. natră] (i. ž.) — I. (tehn.) natra, tkačka osnova stavljena u razboj 1. osnova na zadnjem vratilu ◊ natra ĭe urḑala pusă pi sulo-l đi napuoĭ — natra je osnova namotana na zadnje vratilo 2. deo osnove ◊ natra ĭe urḑala în razbuoĭ, đi la brîgļe, pănă la sulu đi napuoĭ — natra je deo osnova u razboju, između brdila i zadnjeg vratila [Por.] II. površ zemljišta, sa vegetacijom različitom od okolne ◊ pră poĭană mĭ-a krîeskut o natră dă spiń, trăbe să-ĭ skuot — na livadi mi je iznikla „natra” trnja, treba da ih izvadim (Manastirica, Mlava) [Mlava] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
6467	naut	năut	сланутак	naut (mn. nauće) (i. s.) — (bot.) slanutak, leblebija (Cicer arietinum) ◊ naut ĭe un fĭeļ đi pasuĭ — slanutak je vrsta pasulja ◊ a fuost kînćiśe batrîńe kare a-nśeput ku vuorbiļi: „Frunḑă vĭarđe, buob naut” — bilo je starinskih pesama koje su počinjale stihom: „Zelen listak, bob slanutak” [Por.]		[Vidi]
3741	navrap	năvrap	препад	navrap (mn. navrapi) [akc. navrap] (i. m.) — (zast.) prepad, napad, navala ◊ pănă nuoĭ am durmit, a veńit đintr-odată navrapu đin tuaće părțîļi pista nuoĭ — dok smo mi spavali, iznenada je izvršen prepad na nas sa svih strana [Por.]		[Vidi]
3978	nazîri	năzări	разазнати	nazîri (ĭuo nazîrĭesk, ĭel nazîrĭașće) [akc. nazîri] (gl. p. ref.) — razaznati, razlikovati, nazirati ◊ în krapat đi zuorĭ suariļi tuma sa nazîrĭașće dupa dungă — u osvit dana sunce se tek nazire iza horizonta ◊ śĭață mistakată ku zapadă, poćakă nuĭe, da nu sa nazîrĭașće ńimika în okuol — magla pomešana sa snegom, staze nema, a ne razaznaje se ništa okolo [Por.]		[Vidi]
6292	naș	naș	кум	naș (mn. nașî) (i. m.) — kum ◊ nașu ĭe insă kare boćaḑă kopilu, șî kare ăl kunună la nuntă — kum je osoba koja krsti dete, i koji ga venčava na svadbi ◊ soțîĭa nașuluĭ ĭe nașîța — kumova žena je kumica ♦ up. fin [Por.]		[Vidi]
3543	nașće	naște	родити	nașće (ĭuo nask, ĭel nașće) [akc. nașće] (gl. p. ref.) — (zast.) roditi, poroditi se ◊ bagă sama, muĭarĭa ĭe greuańe, akuș trăbe sî sa nașće — obrati pažnju, žena je trudna, uskoru treba da se porodi ◊ paramamiļi nuaștre sa nașćirit sîngure, dupa viće, pi drum la muară, pi luok în mižluoku sapatuluĭ — naše prabake su se porađale same, za stokom, na putu u vodenicu, na njivi usred kopanja ◊ muĭeriļi la nuoĭ s-a naskut stînd în piśuare pănă dupa ratu ku mńamțî — žene su se kod nas porađale stojeći na nogama sve do posle rata sa Nemcima ♦ sin. ușura ♦ sin. inov. fată [Por.]		[Vidi]
3544	nașćire	naștere	порођај	nașćire (mn. nașćirĭ) [akc. nașćire] (i. ž.) — (zast.) (med.) porođaj ◊ mama mi s-a nașćirit đi noă uorĭ, a fakut ḑaśe kopiĭ, șî dumńeḑîu va șći kîț a fi măĭ nașćirit, să n-a fi murit la nașćire ku al đi ḑăśe — baka mi se porađala devet puta, rodila je devetoro dece, i bog zna koliko bi još rodila, da nije umrla na porođaju sa desetim ◊ muĭerļi đemult avut nașćire ușuară — žene su nekad imale lak porođaj [Por.] ∞ nașće		[Vidi]
5393	nădăi	nădăi	схватити	nădăi (ĭuo ma nadăĭ, ĭel sa nadăĭe) [akc. nădăi] (gl. ref.) — shvatiti, razumeti, dosetiti se ◊ ći nadăĭ śe vreu să spun? — shvataš šta hoću da ti kažem? ♦ sin. înțăļeźa [Por.]		[Vidi]
5394	nădăĭeļńik	nădăielnic	досетљив	nădăĭeļńik (nădăĭeļńikă) (mn. nădăĭeļńiț, nădăĭeļńiće) [akc. nădăĭeļńik] (prid.) — (folk.) dosetljiv, pametan ◊ pin povĭeșć sa pumeńașće vrun Stoĭan Nădăĭeļńiku kare a șćut tuot ș-a fuist uom vikļan — u pričama se pominje neki Dosetljivi Stojan koji je znao sve i bio mudar čovek ♦ up. Pătru Proumblatu [Por.] ∞ nădăi		[Vidi]
2054	năĭmi	năimi	најмити	năimi (ĭuo năimesk, ĭel năimĭașće) [akc. năimi] (gl. p. ref.) — (zast.) najmiti (se), unajmiti (se); nadničiti ◊ uom sarak, nu puaće năimi pi ńima, lukră sîngur păn’ sa sparźe đi lukru — siromah čovek, ne može nikoga najmiti, radi sam dok se ne razbije od posla [Por.]		[Vidi]
2056	nămituorĭ	nămitor	најамник	nămituorĭ (mn. nămituorĭ) [akc. nămituorĭ] (i. m.) — (zast.) najamnik, unajmljenik, čovek angažovan za neki privremeni posao; nadničar ◊ nămituorĭu ĭe sîpatuorĭ kare sapă kukuruḑu înprumut: ĭel sapă la mińe, ĭuo sîăp la ĭel — najamnik je radnik koji okopava kukuruz u zajam: on kopa kod mene, ja kopam kod njega ♦ var. ńimituorĭ ◊ đimińață îm vin ńimituori la sapat la kukuruḑ — sutra ujutru mi dolaze nadničari na okopavanje kukurza [Por.] ♦ dij. var. nimituorĭ [akc. nimituorĭ] (Plavna) [Pad.] ∞ năĭmi		[Vidi]
4778	nămĭețît	nămețît	завејан	nămĭețît (nămĭețîtă) (mn. nămĭețîț, nămĭețîće) [akc. nămĭețît] (prid.) — zavejan ◊ într-o ĭarnă, atîta a ńins ḑîua-nuapća, đe șî koļiba ń-a fuost nămĭețîtă pănă-n kuoș — jedne zime, toliko je padao sneg dan-noć, da je i koliba bila zavejana sve do dimnjaka [Por.] ∞ namĭaće		[Vidi]
2678	nămļaḑîț	nămiază	подне	nămļaḑîț (mn. nămļaḑă) [akc. nămļaḑîț] (i. s.) — podne, sredina dana ◊ aźuns nămļaḑîțu, vreamea ĭe dă prînḑî — stiglo je podne, vreme je za ručak ◊ după nămļaḑîțî ńe duśiem la skăldat — posle podne idemo na kupanje (Ranovac, Slana) ♦ var. nămńaḑîț (Kladurovo) [Mlava] ♦ dij. var. namńaḑîț (Duboka) [Zvizd] ♦ dij. var. namńaḑ (Brestovac, Metovnica) ♦ dij. var. amńaḑîț [Por.] ♦ dij. var. amńaz [Kmp.] ∞ amńaḑîț		[Vidi]
3409	năpăstui	năpăstui	клеветати	năpăstui (ĭuo năpăstuĭesk, ĭel napăstuĭe) [akc. năpăstui] (gl. p. ref.) — klevetati, oklevetati, iznositi neistinu o nekome ◊ rîa ļimbă are, năpăstuĭașće pi fiĭe kare đi fiĭe śe, fara vină, fara ńimika — opak jezik ima, oklevetaće svakog za bilo šta, bez krivice, bez razloga [Por.] ∞ napastă		[Vidi]
3410	năpăstuit	năpastăuit	оклеветан	năpăstuit (năpăstuită) (mn. năpăstuiț, năpăstuiće) [akc. năpăstuit] (prid.) — oklevetan ◊ atîta đi greu a fuost năpăstuit đin parća veśińilor, đi nu ĭ-a ramas alta ńimika, numa să-ĭ tužaskă — toliko je teško bio oklevetan od strane suseda, da mu nije ostalo ništa drugo, nego da ih tuži [Por.] ∞ napastă		[Vidi]
6473	năskomăńi	născomăni	навадити се	năskomăńi (ĭuo ma năskomăńesk, ĭel sa năskomăńașće) (gl. p. ref.) — navaditi se, namamiti se ◊ sa năskomańit murońu la o kasă în sat, vińe nuapća șă uomu nu puaće să duarmă dă ĭeal — navadio se vampir na jendu kuću u selu, dolazi noću i čovek ne može da spava od njega [Mlava] ♦ dij. sin. momi [Por.]		[Vidi]
3538	nîkažală	necăjală	мучење	nîkažală (mn. nîkažălurĭ) [akc. nîkažală] (i. ž.) — mučenje, teškoća, tegoba ◊ a sufarat mulće nîkažălurĭ đi vrĭamĭa đi rat în lageru bugarĭesk, șî abĭa a ramas viu — istrpeo mnoga mučenja za vreme rata u bugarskom logoru, i jedva ostao živ [Por.] ∞ nakaz		[Vidi]
3536	nîkažî	necăji	мучити	nîkažî (ĭuo nîkažăsk, ĭel nîkažîașće) [akc. nîkažî] (gl. p. ref.) — mučiti, kinjiti ◊ lasă-l, nu-l măĭ nîkažî, kă nuĭe ĭel đivină — pusti ga, nemoj ga više mučiti, jer nije on kriv ◊ aĭ batrîń s-a nîkažît măĭ mult đikît nuoĭ, kă tuot a lukrat la snagă — stari su se mučili više od nas, jer su sve radili na snagu [Por.] ∞ nakaz		[Vidi]
3537	nîkažît	necăjit	намучен	nîkažît (nîkažîtă) (mn. nîkažîț, nîkažîće) [akc. nîkažît] (prid.) — namučen, mučen ◊ kopiĭ saraś, a krĭeskut nîkažîț ka ńima pi lume — sirota deca, odrasla su namučena kao niko na svetu [Por.] ∞ nakaz		[Vidi]
5675	nîklai	năclăi	замастити	nîklai (ĭuo nîklaĭesk, ĭel nîklaĭașće) [akc. nîklai] (gl. p. ref.) — zamastiti, napuniti gustom prljavštinom ◊ s-a nîklait plugu đi morśilă gruasă, ńiś ku pana nu sa puaće kurață — napunio mi se plug blatnjave zemlje, ni otigom ? se ne može skinuti [Por.] ∞ naklă		[Vidi]
5808	nîmeńi	numeni	наменити	nîmeńi (ĭuo nîmeńesk, ĭel nîmeńașće) [akc. nîmeńi] (gl. p. ref.) — (rel.) namenjivati na daći; deliti ◊ la pomană sa nîmeńașće la-l muort tuot śi ĭe sprimit đi ĭel, đi la kolaś pănă la țuaļe — na daći se pokojniku namenjuje sve što je za njega spremljeno, od kolača do odeće ◊ śe guod sa nîmeńașće, sa ĭa-n mînă, sa țukă șî sa ḑîśe să fiĭe la-l muort, în śaso-la să vină șî să primĭaskă — šta god se namenjuje, uzme se u ruku, poljubi i kaže se neka to bude pokojnikovo, u taj čas da dođe i da to primi [Por.] ♦ dij. var. numi (Malajnica) [Pad.] ♦ dij. var. meńi (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
5673	nîmoļi	nămoli	замуљити	nîmoļi (ĭuo nîmoļesk, ĭel nîmoļașće) [akc. nîmoļi] (gl. p. ref.) — zamuljiti, napuniti muljem ◊ pouodu a dus pomîntarĭ, ș-atîta ń-a nîmoļit luoku đi kukuruḑu, kare numa ś-a krĭeskut, nu sa măĭ vĭađe — poplava je nanela zemljište, i toliko je zamuljila njivu da se kukuruz, koji je tek iznikao, više ne vidi [Por.] ∞ namuol		[Vidi]
3683	nînkă	încă	још	nînkă [akc. nînkă] (pril.) ● v. înka [Mlava]		[Vidi]
6248	nîpari	opari	ојести	nîpari (ĭuo ma nîparĭesk, ĭel sa nîparĭașće) [akc. nîpari] (gl. p. ref.) — (med.) ojesti se, dobiti upalu na pregibima gojaznog tela usled znojenja (Inflamation) ◊ uomol gras sa nîparĭașće pi la grasîmĭ, kînd lukră śuava trĭekut đi apă — debeljuškast čovek ojede se na gojaznim pregibima, kad radi nešto znojav [Por.]		[Vidi]
6250	nîparit	opărit	оједен	nîparit (nîparită) (mn. nîpariț, nîpariće) [akc. nîparit] (prid.) — (med.) ojeden, upaljen usled gojaznosti i znojenja ◊ loko-l nîparit la kopiĭ miś s-ă ļikuit ku ... — ojedeno mesto kodmale dece lečilo se ... [Por.] ∞ nîpari		[Vidi]
6249	nîparĭală	opăreală	оједица	nîparĭală (mn. nîparĭaļe) [akc. nîparĭală] (i. ž.) — (med.) ojedica (Inflamacija) ◊ kopiĭ miś đes kapîtă nîparĭală pi la burćiță, kînd mult ḑak uḑ șî ńiskimbaț — bebe često dobiju ojedicu na stomačiću, kad dugo leže nepresvučene i mokre ◊ nîparĭala la kopiĭ babiļi a mînžît ku unt — ojedine kod dece babe su premazivale maslom [Por.] ∞ nîpari		[Vidi]
5721	nîpraći	năprăti ?	напратити	nîpraći (ĭuo nîpraćesk, ĭel nîpraćașće) [akc. nîpraći] (gl. p. ref.) — (mag.) 1. napratiti, nabaciti čini ◊ a plaćit la vrîžîtuare să-ĭ nîpraćiaskă rău, numa să-l zatrĭaskă nu ĭa-r fi luva kumva moșîĭa — platili su vračaru da mu naprati zlo, samo da ga zatru ne bi li mu nekako uzeli imanje 2. spopasti, obuzeti ◊ a vaḑut vrîžîtuarĭa-n buobe kî s-a nîpraćit śe s-a nîpraćit pi ĭel, ș-aĭa nîpraćit ku mîna muĭerĭaskă — videla je vračara u zrnima da ga je nešto spopalo, i to da je nabačeno od ženske ruke ♦ var. năpraći (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5722	nîpraćitură	năprătitură	напратница	nîpraćitură (mn. nîpraćiturĭ) [akc. nîpraćitură] (i. ž.) — (mag.) napratnica, čini ◊ nîpraćitura ĭe farmika śe faśe vrîžîtuarĭa șî labdă pi vrunu lu kare iĭ đeskîntă ku al ńikurat — napratnica je vražbina koju pravi vračara i baca je na nekog kome baje sa nečistim silama ◊ nîpraćitura puaći fi numa vuorbă guală, ḑîsă în đeskînćik, or vro momuată lupadată în drum — napratnica može biti samo prazna reč, izgovorena u toku bajanja, ili neka vražbina bačena na put ◊ nîpraćitura, đeskîntată șî lupadată la vrunu în drum pi unđe trĭaśe đes, sa kĭamă nîgazîtură — napratnica, prebajana i bačena nekome na put kojim često prolazi, zove se nagaznica [Por.] ∞ nîpraći		[Vidi]
3866	nîsarîmbă	năsărâmbă	смицалица	nîsarîmbă (mn. nîsarîmbĭe) [akc. nîsarîmbă] (i. ž.) — smicalica, ujdurma; nestašluk, vragolija; podvala, spletka; glupost ◊ aldrakuluĭ kopil, numa faśe la nîsarîmbĭe, alta nu șćiĭe — đavolje dete, samo pravi smicalice, drugo ne zna [Por.] ♦ dij. var. năsărîmbă (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
5701	nîtafļață	nătăfleață	будала	nîtafļață (mn. nîtafļeț) [akc. nîtafļață] (i. s.) — budala, prostak; lenčuga ◊ baĭatu nuĭe ńiś đ-o trĭabă, kî ĭe o nîtafļață întrĭagă — momak nije ni za šta, jer je kompletna budala ♦ var. nîtăfļață, nătăfļață, mîtafļață [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2493	nîtarău	nătărâu	шепртља	nîtarău (mn. nîtarăĭ) [akc. nîtarău] (i. m.) — (med.) šeprtlja, slabić, mekušac; kilavko ◊ nîtarău, saraku, nu-l primĭesk ńiś baĭețî-n soțîĭe, ńiś fĭaćiļi-n uoră — šeprtlja, siroma, ne primaju ga ni mladići u društvo, ni devojke u kolo [Por.]		[Vidi]
2494	nîtarîuluĭ	nătărâului	наопако	nîtarîuluĭ [akc. nîtarîuluĭ] (pril.) — naopako ◊ nu ńi mĭarźe lukru, a pļekat tuot nîtarîuluĭ — ne ide nam posao, sve je krenulo naopako [Por.] ∞ nîtarău		[Vidi]
6038	nîvađală	năvădeală	увођење	nîvađală (mn. nîvađeļe) [akc. nîvađală] (i. ž.) — (tehn.)(o razboju) uvođenje ◊ nîvađala urḑăļi în spată șă iță ĭe lukru muĭerĭesk, ļegat đi razbuoĭ đi țasut— uvođenje osnove u brdo i nite je ženski posao, vezan za razboj za tkanje ♦ up. nîvađi [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
6037	nîvađi	năvădi	уводити	nîvađi (ĭuo nîvađesk, ĭel nîvađașće) [akc. nîvađi] (gl. p.) — (tehn.) (o tkanju) uvoditi ◊ kînd la razbuoĭ sa nîvađesk firiļi urḑăļi pin spată șă iță, trăbă să lukre doă muĭerĭ — kad se na razboju uvodi osnova u brdo i nite, treba da rade dve žene [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2578	noaḑăś	nouăzeci	деведесет	noaḑăś [akc. noaḑăś] (br.) — devedeset ◊ kînd aĭ noaḑăś, ăț trîabe măĭ ḑîaśe đe sî aĭ o sută — kad imaš devedeset, treba ti još deset pa da imaš sto ◊ puorko-l gras avut noaḑăś đi kiļe — ugojena svinja imala je devedeset kila [Por.] ∞ nuauă		[Vidi]
2581	noaḑăśiļa	nouăzecilea	деведесети	noaḑăśiļa [akc. noaḑăśiļa] (br.) — devedeseti ◊ muoșu a tunat în noaḑăśiļa — čiča je ušao u devedesete [Por.] ∞ nuauă		[Vidi]
2577	noasprîaśe	nouăsprece	деветнаест	noasprîaśe [akc. noasprîaśe] (br.) — devetnaest ◊ đi noasprîaśe ań s-a dus pin țîăriļe strińe — sa devetnaest godina otišao je u strane zemlje ◊ numîru noasprîaśe ĭe đi unu măĭ mik đikît număru doaḑîăś — broj devetnaest je za jedan manji od broja dvadeset [Por.] ∞ nuauă		[Vidi]
2580	noasprîaśiļa	nauăsprecelea	деветнаести	noasprîaśiļa [akc. noasprîaśiļa] (br.) — devetnaesti ◊ astîḑ ĭe noasprîaśiļa în marțîșuor, măĭ o ḑî-duauă șî tunăm în primovară — danas je devetnaesti mart, još dan-dva i ulazimo u proleće ◊ numaraĭ uoiļi, kînd trĭekuĭ pĭ-a noasprîaśiļa, în luok să ḑîk doaḑîăś, sminćiĭ đin număr, șî ma zuĭtaĭ kîć-a fuost — brojao sam ovce, i kad sam prešao devetnaestu, umesto da kažem dvadeset, ja se zabrojah i zaboravih koliko ih je bilo [Por.] ∞ nuauă		[Vidi]
3553	nodoruos	nodoros	чворноват	nodoruos (nodoruasă) (mn. nodoruoș, nodoruasă) [akc. nodoruos] (prid.) — čvornovat ◊ tutuku sa sparźe grĭeu, kî ĭe tuot nodoruos — panj se teško cepa, jer je sav čvornovat ♦ var. nudoruos [Por.] ∞ nuod		[Vidi]
3552	nođiț	nodiţ	глежањ	nođiț (mn. nođiță) [akc. nođiț] (i. s.) — (anat.) gležanj; skočni zglob ◊ nođițu ĭe înkeĭatură kare ļagă talpa ku fluiru piśuoruluĭ — gležanj je zglob koji povezuje stopalo sa cevanicom noge ◊ a skļinćit piśuoru đin nođiț — uganuo je nogu u gležnju ♦ / (demin.) < nuod ♦ sin. kișiță (Topolnica) [Por.] ∞ nuod		[Vidi]
3041	nopîrkă	napîrcă	змија	nopîrkă (mn. nopîrś) [akc. nopîrkă] (i. ž.) — (zool.) zmija (Vipera berus) ◊ nopîrkă veńinuasă — zmija otrovnica ◊ nopîrkă ku obrańe — zmija šarka ◊ ala kășî — kućna zmija ◊ nopîrkă đi apă — vodena zmija, belouška ◊ nopîrkă moțată, puĭkă moțată — poskok ◊ în marta în luok đi „nopîrkă” sa ḑîśe „đ-aļi lunź” — u martu se umesto „zmija” kaže „one duge” ◊ măĭ grĭa sîrbatuare alu nopîrś ĭe Pobražîmĭa, atunśa nu kućaḑă ńiś ața sî sa ļiaźe đi rău luor — najstrožiji zmijski praznik je Preobraženje, tada ne sme ni konac da se uveže u strahu od njih ◊ alunu ĭe nașu nopîrśilor, șî kînd o lovĭeșć ku bîtu đ-alun, nopîrka muare đi rușîńe — leska je zmijski kum, i kad je udariš leskovim štapom, ona umre od stida ♦ up. șîarpe, balaur [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3956	noroḑî	nerozi ?	лудети	noroḑî (ĭuo noroḑăsk, ĭel noroḑîașće) [akc. noroḑî] (gl.) — ludeti, umno oboleti ◊ a-nśeput noroḑî înga đi mik — počeo je ludeti još od malena ◊ dakă nu ći vi lasa đi bĭare, o să noroḑășć ĭuta — ako se ne budeš manuo pića, poludećeš brzo [Por.]		[Vidi]
3430	noroḑîașće	nerozește ?	лудачки	noroḑîașće [akc. noroḑîașće] (pril.) — ludački, mahnito ◊ a mînat karu noroḑîașće, șă la vrun koveĭ a zburat đin drum afară — vozio je kola ludački, i na nekoj krivini sleteo sa puta ◊ a prinso ku ibuomńiku la gramadă, ș-a batuto așa noroḑîașće đi, tuată frîntă, ku ḑîļiļi nu s-a skulat đin pat — uhvatio je sa ljubavnikom na gomili, i tuka je tako ludački da, sva slomljena, danima nije mogla da ustane iz kreveta [Por.] ∞ noroḑî		[Vidi]
3429	noroḑîĭe	nărozie	лудило	noroḑîĭe (mn. noroḑîĭ) [akc. noroḑîĭe] (i. ž.) — 1. (med.) ludilo, stanje obolelog od ludila ◊ la prins pi kopil noroḑîĭa kare șćiĭe đin śe, da lumĭa pîrîașće stramuoșî luĭ k-a fakut ńiskaĭ rîaļe, șî pi kopil akuma l-a ažuns blastămurļi — poludelo je dete ko zna zbog čega, a ljudi optužuju njegove pretke da su počinili nekakva zla, pa su dete sada stigle kletve 2. (fig.) ludost, ludorija, nestašluk; preterano radovanje ◊ kopiĭi fak la noroḑîĭe, kă n-au alt lukru — deca prave ludosti jer nemaju druga posla ◊ așa visaļiĭe n-a fuost đemult la zavĭećină-n sat, noroḑîĭe mare pănă-n zuorĭ — takvo veselje odavno nije bilo na seoskoj zavetini, veliko ludilo sve do zore [Por.] ∞ noroḑî		[Vidi]
3839	nota	înota	пливати	nota (ĭuo nuot, ĭel nuată) [akc. nota] (gl.) — plivati ◊ am krĭeskut la munće đeparće đi rîu, đ-aĭa nu șću să nuot — odraso sam u planini daleko od reke, zato ne znam da plivam ◊ ĭel nuată tare bińe, kućaḑă șî la Dunîrĭe sî nuaće — on pliva jako dobro, sme i na Dunavu da pliva ◊ kare nu șćiĭe sî nuaće, puaće sî sa-ńaśe șîn apă skundă — ko ne zna da pliva, može da se udavi i u plitkoj vodi ◊ kînd a trĭekut Dunîrĭa, fugari đin Rumîńiĭe a notat ku truaśiļi la brîu — kad su prelazili Dunav, begunci iz Vlaške su plivali sa tikvama o pojasu [Por.]		[Vidi]
3840	notat	înotat	пливање	notat (mn. notaturĭ) [akc. notat] (i. s.) — plivanje ◊ s-a dus kopiĭi śuardă la rîu, k-a gasît ćișńe buńe đi notat — deca su otišla džumle na reku, jer su našla dobre tišake za plivanje ◊ nu șću să nuot, kă la munće nuĭe apă ńiś đi skaldat, ńiś đi notat — ne znam da plivam, jer na planini nema vode ni za kupanje, ni za plivanje [Por.] ∞ nota		[Vidi]
5668	nou	nou	нов	nou (noă) (mn. noĭ, noĭ) [akc. nou] (prid.) — nov ◊ s-a dat bășka, ș-a fakut koļibă noă — odelili se, i podigli novi kolibu ◊ (u izr.) đin nou — iznova ♦ var. nuou [Por.]		[Vidi]
3550	nu	nu	не	nu (pril.) — ne ◊ nu puaće așa kum ginđiț — ne može tako kako mislite ◊ nu sa puaće faśa ńimika — ne može se učiniti ništa ◊ kum đe nu — kako da ne ◊ nu măĭ sa puaće — ne može se više ◊ nu, nu șă nu — ne, ne i ne ◊ nu kî sa ćiame, numa krapă đi frikă — ne da se boji, nego puca od straha ♦ supr. da [Por.]		[Vidi]
2576	nuauă	nouă	девет	nuauă [akc. nuauă] (br.) — devet ◊ akuma ĭe nuauă śasurĭ, șî žumataće — sada je devet i po sati ◊ muĭarĭa puartă nuauă luń — žena nosi devet meseci [Por.]		[Vidi]
2579	nuauļa	nouălea	девети	nuauļa [akc. nuauļa] (br.) — deveti ◊ vrîžîuarĭa a spus kă trăbe să-m đeskînće ši nuauă uorĭ, dakă n-ažută đeskînćiku a nuauļa, ļiak n-o sî fiĭe— vračara je rekla da treba da mi baje devet puta, ako deveto bajanje ne pomogne, leka neće biti [Por.] ∞ nuauă		[Vidi]
3667	nuĭa	nuia	прут	nuĭa [akc. nuĭa] (i. ž.) ● v. nuĭauă [Por.]		[Vidi]
3666	nuĭauă	nuia	прут	nuĭauă (mn. nuĭaļe) [akc. nuĭauă] (i. ž.) — prut, šiba ◊ nuĭauă ĭe bît supțîre, frînt đin vro krĭangă șî kurațat đi frunḑă — prut je tanka šiba, odlomljena od neke grane i očišćena od lišća ◊ ku nuĭauă s-a bat vaśiļi, kînd sa mînă vrunđiva — prutom se biju krave kada se negde teraju ◊ ku nuĭaļe đemult s-a-npļećit gardurļi — prućem su se nekada plele ograde ◊ gard đi nuĭaļe — ograda od pruća ◊ ku nuĭaļe țîgańi îmļećiesk kutariță șî baluańe — prućem Cigani pletu korpe i balone ♦ var. nuĭa [Por.]		[Vidi]
5391	nuĭe	nu este	није	nuĭe [akc. nuĭe] (pril.) — nije ◊ nuĭe așa — nije tako ◊ nuĭe ńima pusta, s-a dus tuoț — nema nikog više, svi su otišli ◊ nuĭe bun — nije dobro ◊ ĭastă-nuĭe — nije-nego; ima-nema ♦ / skr. nuĭ ♦ supr. ĭastă [Por.]		[Vidi]
2425	numa	numa	само	numa (pril.) (vez.) — 1. (pril.) samo ◊ s-a dus tuoț, a ramas numa unu — otišli su svi, ostao je samo jedan ◊ traĭesk bun, am numa o grižă: să fak nunta la kopil — živim dobro, imam samo jednu brigu: da sinu napravim svadbu 2. (vez.) nego ◊ șćim kum ĭe ĭel, numa spuńe noa kum ĭeș tu — znamo kakav je on, nego kaži nama kakav si ti [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3569	numara	număra	бројати	numara (ĭuo numîr, ĭel numîră) [akc. numara] (gl. p. ref.) — brojati ◊ la baśiĭe în tota sara s-a numarat uoiļi, đi frikă k-a mînkat lupi vruna — na bačiji su se ovce brojale svake večeri, u strahu da vuk nije pojeo neku ◊ puțîńe ḑîļe numîră pănă la urmă — malo dana broji do kraja [Por.] ∞ numîr		[Vidi]
3570	numarat	numărat	избројан	numarat (numarată) (mn. numaraț, numaraće) [akc. numarat] (prid.) — izbrojan ◊ mĭ-a dat o ļegatură ku bań numaraț, să-ĭ pazăsk pănă ĭel sa-ntuarśe — dao mi je jedan povez sa izbrojanim novcem, da ga čuvam dok se on ne vrati ◊ luĭ sînt ḑîļiļi numaraće — njemu su dani izbrojani [Por.] ∞ numîr		[Vidi]
4197	numaratură	numărătură	бројалица	numaratură (mn. numaraturĭ) [akc. numaratură] (i. ž.) — (mag.) brojalica ◊ [Por.] ∞ numîr		[Vidi]
5789	nume	nume	име	nume [akc. nume] (i. s.) — ime, naziv ◊ nu las pi ńima să lukre fiĭe śe în numiļi mĭeu — ne dam nikom da radi bilo šta u moje ime ◊ nume bućeḑat — kršteno ime ◊ nume la karće — ime upisano u matičnu knjigu [Por.]		[Vidi]
3568	numîr	număr	број	numîr (mn. numire) [akc. numîr] (i. s.) — broj ◊ măĭ mare numîr kare l-a șćut mamî-mĭa a fuost o sută — najveći broj koji je moja baka znala bio je sto ◊ numîr mik, numîr mare — mali broj, veliki broj ◊ nu țîńe minće kîț ań are la numîr — ne zna koliko godina ima na broju [Por.]		[Vidi]
3269	nunțăsk	nuntesc	свадбен	nunțăsk (nunțaskă) (mn. nunțăšć, nunțîašće) [akc. nunțăsk] (prid.) — svadben, koji pripada svadbi, koji ima svadbena svojstva ◊ visaļiĭa nunțaskă a țînut triĭ ḑîļe șî triĭ nuopț — svadbeno veselje trajalo je tri dana i tri noći ◊ ađeturļi nunțăšć mult sa skimbat — svadbeni običaji su se mnogo promenili [Por.] ∞ nuntă		[Vidi]
3268	nunțî	nunti	свадбарити	nunțî (ĭuo nunțăsk, ĭel nunțîașće) [akc. nunțî] (gl. p.) — (zast.) svadbariti, svadbovati, prirediti svadbu, učestvovati u svadbenom običaju ◊ a nunțît vro șapće ḑîļe, șî ĭar nu ļa fuost đestul — svadbovali sedam dana, i opet im je bilo malo ◊ a nunțît, șî s-a kîsîtorit — svadbovali, i skućili se [Por.] ∞ nuntă		[Vidi]
3256	nuntaș	nuntaș	свадбар	nuntaș (mn. nuntaș) [akc. nuntaș] (i. ž.) — svadbar, gost na svadbi ◊ a fakut nuntă mare, a fuost pista doasuće đi nuntaș — napravio je veliku svadbu, bilo je preko dvesta svadbara [Por.] ∞ nuntă		[Vidi]
3255	nuntă	nuntă	свадба	nuntă (mn. nunț) [akc. nuntă] (i. ž.) — 1. svadba ◊ nunta ĭe ađet kare sa faśe kînd sa însuară uomu — svadba je običaj koji se pravi kada se čovek ženi ◊ la nuntă sa kunună govĭa ku mlîdožăńa — na svadbi se venčavaju mlada i mladoženja 2. svađa, skandal ◊ sa mîrzăsk ka kîńi, akuș ļi vĭeḑ nunta — mrze se kao psi, uskoro će izbiti svađa ◊ nuntă kîńaskă — pseća svadba [Por.]		[Vidi]
4237	nuntru	nuntru	унутра	nuntru [akc. nuntru] (pril.) ● v. înuntru [Por.] ∞ înuntru		[Vidi]
3551	nuod	nod	чвор	nuod (mn. nuodurĭ) [akc. nuod] (i. s.) — čvor a. na koncu ◊ nuod ĭe un fĭeļ đi ļigatură la ață — čvor je jedna vrsta veze na koncima b. na drvetu ◊ ļemn rău, pļin đi nuodurĭ, nuĭe bun đi blăń — loše drvo, puno čvorova, nije dobro za daske [Por.] ♦ dij. var. nod [Kmp.] ♦ (demin.) nođiț [Por.]		[Vidi]
3388	nuoĭ	noi	ми	nuoĭ [akc. nuoĭ] (zam.) — mi ◊ nuoĭ am ažuns amînat, șî đ-aĭa ńa întuors — mi smo kasno stigli, zato su nas vratili ◊ tare rău ĭe în țară, śe va fi ku nuoĭ, nu șću — jako je loše u državi, šta će biti s nama, ne znam ◊ sa puvestîașće kă în țăriļi strińe rău urît sa vorbĭașće đi nuoĭ — priča se da se u stranim državama veoma loše govori o nama ◊ la nuoĭ — kod nas ◊ ku nuoĭ — sa nama ◊ đi nuoĭ — za nas ◊ pintru nuoĭ — zbog nas ◊ đispre nuoĭ — o nama ◊ ku nuoĭ — sa nama ◊ întra nuoĭ — među nama [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
2037	nușća	niște	неки	nușća [akc. nușća] (zam.) — neki (neka, neko) ◊ mĭ-a uđit în kap kă fĭaćiļi kare a źukat, a fuost kićiće ku nușća kunuń dă fluorĭ — ostalo mi je u sećanju da su devojčice, koje su igrale, bile okićene nekim vencima od cveća [Mlava] ♦ dij. var. ńișći [Por.]		[Vidi]
3237	nut	nut	спој	nut (mn. nuturĭ) (i. m.) — (tehn.) spoj, žljeb ◊ nut ĭe un fĭeļ đi înkeĭatură întra doă blăń: în una ĭe în lung vižluit žgĭab, da-n alaltă skuos ļimburuș, kare sa bagă pasent în žgĭabo-la — nut je jedna vrsta spoja između dve daske: u jednoj je uzduž iskopan žljeb, a u drugoj izvučen jezičak koji pasent ulazi u žljeb [Crn.] ♦ up. vižlă [Por.] ∞ înkeĭa		[Vidi]
133	ńa	na	ено	ńa (zam.) — eno, eto, evo ◊ ńa kolo — eno tamo, onamo ♦ up. ńe [Pom.]		[Vidi]
3149	ńam	neam	род	ńam1 (mn. ńamurĭ) [akc. ńam] (i. s.) — rod, rođak; srodnik, srodstvo; familija ◊ la nuoĭ ĭastă ńam apruape, ńam đipartat șî ńam đi bătrîńață — kod nas ima blizak rod, dalek rod i rod od starina ◊ ńamu sa sokoćiașće pi brîńe, kare înśep đi la kopiĭi alu un uom ku o muĭarĭe — srodstvo se računa po pasovima, koji počinju od dece jednoga muža i žene ◊ kopiĭi kare-ĭ fak uomu ku muĭari-sa sînt fraț, or kă ńam đin brîu al đintîń — deca koju rađaju muž i žena su braća, ili rod u prvom kolenu ◊ ńepuoțî đi la kopiĭi luor sînt vĭerĭ đin fraț, or brîu adoĭļa — unuci od rođene dece su braća od stričeva, ili drugo koleno ◊ ńepuoț đi ńepuoț sînt vĭerĭ a doĭļa, or brîu a triĭļa — praunuci su srodnici u trećem kolenu ◊ pănă la vĭerĭ adoĭļa sa țîńe ńam apruape — do trećeg kolena računa se blizak rod ♦ var. (zast.) ńemeńa ♦ sin. fîmeļiĭe, țîkă, vîăr [Por.] ♦ dij. sin. rudă [Kmp.]		[Vidi]
3172	ńam	neam	нимало	ńam2 (pril.) — nimalo ◊ fuamiće mare, nuĭe mînkare ńam — velika glad, nema hrane nimalo ♦ sin. ńimik, ńiśkum, pik [Por.]		[Vidi]
3443	Ńamț	neamţ	Немац	Ńamț (mn. Ńemț) [akc. Ńamț] (i. m.) — Nemac, pripadnik nemačkog naroda ◊ đi vramĭa đi ratu-sta, nuoĭ am fuźit đi tuoț: vin Ńamțî - fuź, vin flokańi - fuź, vin partizańi - ĭară fuź — za vreme ovog rata, mi smo bežali od svih: dođu Nemci - beži, dođu četnici - beži, dođu partizani - opet beži ♦ var. Mńamț ♦ sin. Gĭermîn ♦ up. Ńemțîĭe, Ńemțuaĭkă [Por.]		[Vidi]
3105	ńavă	nea	снег	ńavă (mn. ńevĭ) [akc. ńavă] (i. ž.) — sneg ◊ ńinźe ńavă albă — pada beli sneg ◊ spulbură ku tuot, vîntu rađikă ńava șî faśe naĭmĭeț pră drum — veje uveliko, vetar podiže sneg i pravi smetove na putu ♦ up. zapadă [Zvizd] [Por.] ♦ dij. var. ńao [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2448	ńe	ne	се	ńe1 (zam.) — 1. se ◊ ńe adunăm — skupljamo se ◊ ńe faśem kî ĭe tuot bun — pravimo se da je sve u redu ♦ var. ńi ◊ ńi veđem mîńe — vidimo se sutra ◊ ńi proîmblîăm pin bîăĭ — provodimo se po banjama ◊ ńi đipartăm đi kasă — udaljavamo se od kuće 2. nas, nam ◊ fuź, kă ńi prinđe — beži, jer će nas uhvatiti ♦ var. ńa, ńi a, ń-a ◊ nu ń-a fuost đestul — nije nam bilo dosta ◊ nu ń-a batut đestul — nisu nas tuklo dovoljno [Por.]		[Vidi]
2449	ńe	ne	ено	ńe2 (zam.) — eno, eto, evo ◊ ńe kolore, supt ļiemno-la — eno tamo, ispod onog drveta ◊ ńe aiśa, unđe stăm akuma — evo ovde, gde stojimo sada [Zvizd] ♦ dij. sin. ăće, ăći [Por.] ♦ up. ńa [Pom.]		[Vidi]
5536	ńeaćins	neatins	нетакнут	ńeaćins (ńeaćinsă) (mn. ńeaćinș, ńeaćinșă) [akc. ńeaćins] (prid.) — netaknut ◊ mara ĭe ńeaćinsă, kuļasă ku mîna đe-n pom — jabuka je netaknuta, uzbrana je rukom sa voćke ♦ supr. aćins [Kmp.] ∞ aćinźa		[Vidi]
5388	ńeapļekat	neaplecat	неподојен	ńeapļekat (ńeapļekată) (mn. ńeapļekaț, ńeapļekaće) [akc. ńeapļekat] (prid.) — (folk.) nepodojen ◊ muma a lasat kopilu ńeskaldat șî ńeapļekat — majka je ostavila dete neokupano i nepodojeno [Crn.] ∞ apļeka		[Vidi]
6207	ńeaverĭe	neavere	немаштина	ńeaverĭe (mn. ńeaverĭ) [akc. ńeaverĭe] (i. ž.) — nemaština, siromaštvo; oskudacija ◊ dupa rat tuoț a trait în mare ńeaverĭe — posle rata svi su živeli u velikoj nemaštini ♦ sin. sîraśiĭe [Por.]		[Vidi]
5469	ńegină	neghin	кукољ	ńegină (mn. ńegiń) (i. ž.) — (bot.) kukolj (Agrostema githag) ◊ ńegina ĭe buĭađe kare krĭașće pin grîu, șî dakă grîu nu sa kurîță đi ĭa numa sa maśină la un luok, fańina ĭe tare amară — kukolj je biljka koja raste u žitu, i ako se žito ne očisti od njega nego se samelje zajedno, brašno je veoma gorko ◊ buobiļi đi ńegină sa kunuosk pin buobiļi đi grîu kă sînt ńagre — seme kukolja se prepoznaje u zrnevlju žita po crnoj boji ◊ pin kînćiśiļi rumîńeșć, uoki lu fĭaće frumuasă sînt ńegri ka ńegina — u vlaškim pesmama, oči lepih devojaka su crne kao kukolj [Por.]		[Vidi]
6100	ńegraĭkă	negraică	црна жуна	ńegraĭkă (mn. ńegrăĭś) [akc. ńegraĭkă] (i. ž.) — (ornit.) crna žuna (Dryocopus martius) ◊ ńegraĭkă ĭe un fĭeļ đi vîrdarĭe, ku trup ńegru întrĭeg, numa are în vîru kapuluĭ un muoț ruoșu — crna žuna je jedna vrsta detlića, čije je telo celo crno, samo ima na vrh glave crvenu ćubu ◊ ńegraĭka sa arańașće ku vĭermĭ kare, ku ćuok tare, skuaće đi supt kuaža ļemnuluĭ — crna žuna se hrani crvima koje, snažnim kljunom, vadi ispod kore drveta ◊ ńegraĭka sa kuĭbĭaḑă pin butuorś — crna žuna se gnezdi po šupljim stablima [Por.] ∞ ńegru1		[Vidi]
6094	ńegri	negri	црнети	ńegri (ĭuo ńegrĭesk, ĭel ńegrĭașće) [akc. ńegri] (gl.) — (color) crneti, tamniti ◊ kînd auḑîĭ ś-a fakut kopilu, tuot îm ńegri înainća uokiluor — kad sam čuo šta je dete uradilo, sve mi je pocrnelo pred očima ◊ baĭat frumuos, ama kam ńegru la fire, puaće-fi a fi ńegrit lukrînd la suare — lep momak, al je malo tamnije puti, možda je pocrneo radeći na suncu [Por.] ∞ ńegru1		[Vidi]
6101	ńegritură	negritură	зацрњење	ńegritură (mn. ńegriturĭ) [akc. ńegritură] (i. ž.) — (color) zacrnjenje, crnilo ◊ pi parĭaće lînga kamin a ĭeșît koļa-koļa o ńegritură, kakînd nuĭe văruit bińe parĭaćiļi kare a fuost pļin đi fuńiźină — po zidu kraj kamina izbilo je ovde-onde neko zacrnjenje, kao da nije dobro okrečen zid koji je bio pun gareži ♦ sin. ńegrĭață, ńegrĭală [Por.] ∞ ńegru1		[Vidi]
6102	ńegrișuor	negrișor	црномањаст	ńegrișuor (ńegrișuară) (mn. ńegrișuorĭ, ńegrișuarĭe) [akc. ńegrișuor] (prid.) — (color)(demin.) crnomanjast, crnkast ◊ avut baĭat frumuos, ńegrișuor, ku mustîață ńegrișuare — imala je momka, crnomanjastog, s brčićima crnkastim ♦ sin. ńegruț [Por.] ∞ ńegru1		[Vidi]
6093	ńegru	negru	црн	ńegru1 (ńagră) (mn. ńegri, ńagre) [akc. ńegru] (prid.) — (color) crn ◊ a veńit o muĭare ńagră ku un om ńegru, șî ku duoĭ kopiĭ ńegri, katînd đi lukru — došla je jedna crna žena sa crnim mužem, i dvoje crne dece, tražeći posao ◊ n-a putut ńimik țasuț în razbuoĭ, sî sa fărbuĭe în ńegru, pănă n-a ĭeșît kîrabuoĭu — nije se mogli ništa tkano na razboju da se oboji u crno, dok se nije pojavila zelena galica [Por.]		[Vidi]
6099	ńegru	negru	црнина	ńegru2 [akc. ńegru] (i. m.) — (rel.) crnina ◊ ńegru ĭe țuală ńagră kare înbrakă žăļniku dupa vrun ńam muort — crnina je crna odeća koju oblači ožalošćeni za nekim umrlim rođakom ◊ ńegru muĭerĭesk ĭe kîrpă ńagră, da barbațăsk kimĭașă ńagră— ženska crnina je crna marama, a muška crna košulja ◊ ńegru sa puartă un an đi ḑîļe, da dupa kopiĭ ćińirĭ mumîńiļi puartă șî pană la triĭ ań, or, kîćodată, pănă la muarće — crnina se nosi godinu dana, a za mladom decom majke nose i do tri godine, ili, ponekad, do smrti ◊ în Porĭeśa kînd sa înkĭaĭe anu, ńegru sa lapîdă dupa ușă, șî sa lasă să putraḑaskă a koluo — u Poreču kad istekne godina, crnina se baca iza vrata, i ostavi tamo da istrune ◊ (ver.) pănă ńamu duśe ńegru, șă al muort pi lumĭa-ĭa ĭe žăļnik — dok rodbina nosi crninu, i pokojnik je u žalosti na onom svetu ◊ (ver.) kînd žăļńiku labîdă ńegru șă înbrakă alb, ăl muort kapîtă uokĭ șă đin ńigurĭață ĭasă la viđarĭe — kad ožalošćeni baca crninu i oblači belo, pokojnik dobija oči, i iz tame izlazi na videlo [Por.] ∞ ńegru1		[Vidi]
6123	ńegura	negura	смркавати се	ńegura (ĭuo ńegurĭeḑ, ĭel ńegurĭaḑă) [akc. ńegura] (gl. ref.) — smrkavati, smračiti se ◊ s-a amînatat, ș-ažuns la kasă dupa śe a ńegurat bińe — zakasnio je, i stigao je kući tek kad se dobro smračilo ◊ uoțî nu pļakă în furaluk pănă nu ńegurĭaḑă — lopovi ne polaze u pljačku dok se ne smrkne ♦ var. ńigura [Por.] ∞ ńegru		[Vidi]
2917	ńegură	negură	тама	ńegură (mn. ńigurĭeț) [akc. ńegură] (i. ž.) — 1. tama, tmina, pomrčina; mrak ◊ đintr-odată sa nuvară, șî sa pusă o ńegură grĭa, parke a kaḑut nuapća pi pomînt — iznenada se naoblači, i nastade teška tama, kao da je noć pala na zemlju ◊ adu lumanarĭa, kă în podrum ĭe ńegura, nu sa vĭađe ńimik — donesi sveću, jer je u podrumu mrak, ne vidi se ništa 2. (fig.) neznanje, beda, teško siromaštvo, slepilo ◊ nu m-a dat tata la șkuală, am krĭeskut în ńegura — nije me dao otac u školu, odras’o sam u mraku 3. (fig.) (psih.) teška tuga, bol, patnja — kînd am-uḑît kî mĭ-a perit tata, mĭ-a kaḑut o ńegură grĭa pi kap — kad sam čuo da mi je poginuo otac, neki težak mrak mi je pao na glavu 4. (rel.) umiranje bez sveće ◊ kînd uomu muare fara lumanare aprinsă în mînă, sa ḑîśe k-a murit în ńegura, șî pi lumĭa-ĭa đi veśiĭe o să traĭaskă în ńegura — kad čovek umre bez upaljene sveće u ruci, kaže se da je umro u mraku, i na onome svetu će večno boraviti u mraku ♦ sin. ńegurĭață ♦ var. ńagură [Por.] ♦ dij. sin. întuńerik [Zvizd]		[Vidi]
3447	ńemțăsk	nemţesc	немачки	ńemțăsk (ńemțăskă) (mn. ńemțăsć, ńemțășć) [akc. ńemțăsk] (prid.) — nemački ◊ lukru ńemțăsk are mare rînd — nemački posao veoma je uredan ◊ muĭarĭa ńemțaskă are pĭaće pi față — nemačka žena ima pege na licu ◊ kopiĭ ńemțășć đi miś sa-nvață să lukre — nemačka deca se od malena uče da rade ◊ ađeturļi ńemțășć nu sînt ka ’ļi nuaștre — nemački običaji nisu kao naši [Por.] ∞ ńamț		[Vidi]
3446	ńemțîașće	nemţește	немачки	ńemțîașće [akc. ńemțîașće] (pril.) — nemački ◊ a-nvațat ńemțîașće parke l-a fakut ńemțuaĭka — naučio je nemački kao da ga je rodila Nemica ◊ dakă sînt aiśa aĭ nuoștri kam ļenuoș, în Ńemțîĭe ĭuta skimbă narau, șî tuoț lukră pi ńemțîașće đi tuot pîrîĭe — iako su ovde naši kao lenji, u Nemačkoj brzo menjaju navike, i svi rade po nemački da sve pršti [Por.] ∞ ńamț		[Vidi]
3445	Ńemțîĭe	Nemţie	Немачка	Ńemțîĭe (mn. Ńemțîĭ) [akc. Ńemțîĭe] (i. ž.) — Nemačka ◊ Ńemțîĭa ĭe mare țară, da ńamțî sînt lumĭe tare vrĭańikă — Nemačka je velika zemlja, a Nemci su jako vredni ljudi ◊ pănă đi kurînd a fuost duauă Ńemțîĭ, șî ĭaļe s-a adunat, ș-akuma ĭe numa una — do skoro su bile dve Nemačke, i one su se ujedinile, i sada je samo jedna [Por.] ∞ ńamț		[Vidi]
3444	ńemțuaĭkă	nemţoaică	Немица	ńemțuaĭkă (mn. ńemțuaĭke, ńemțuoĭś) [akc. ńemțuaĭkă] (i. ž.) — Nemica ◊ ńemțuaĭka ĭe muĭarĭa ńemțaskă — Nemica je nemačka žena ◊ ĭastă astîḑ mulț rumîń đ-aĭ nuoștri kare multă vrĭame lukră în Ńemțîĭe, șî kare s-a însurat ku ńemțuoĭș — ima danas dosta naših Vlaha koji dugo rade u Nemačkoj, i koju se oženili Nemicama [Por.] ∞ ńamț		[Vidi]
5385	ńemînkat	nemâncat	гладан	ńemînkat (ńemînkată) (mn. ńemînkaț, ńemînkaće) [akc. ńemînkat] (prid.) — gladan ◊ sărak, đes să kulkă ńemînkat — siromah, često legne gladan ♦ sin. flomînd [Crn.]		[Vidi]
3170	ńemui	neamui	орођавати се	ńemui (ĭuo ma ńemuĭ, ĭel sa ńemuĭe) [akc. ńemui] (gl. p. ref.) — (zast.) 1. orođavati se, postati srodnik ◊ kînd s-ansuară baĭatu ku fata, fîmeļiĭiļi luor sa ńemuĭe — kada se oženi momak sa devojkom, njhove familije se orode 2. računati, paziti srodstvo ◊ đemult sa ńemuit lumĭ pănă la vĭerĭ a triĭļa — nekad su ljudi pazili na srodstvo sve do četvrtog kolena [Por.] ♦ dij. sin. ruđi [Crn.] ∞ ńam		[Vidi]
6222	ńenarokuos	nenorocos	несрећан	ńenarokuos (ńenarokuasă) (mn. ńenarokuoș, ńenarokuasă) [akc. ńenorokuos] (prid.) — nesrećan ◊ śe gud dă să lukrĭe, nu mĭarźe, parke ĭe blîstamat să fiĭe ńenarokuos — što god pokuša da uradi, ne ide, kao da je proklet da bude nesrećan ♦ var. ńenorokuos ♦ supr. narokuos [Por.] ∞ naruok		[Vidi]
3130	ńentorkatuor	neîntorcător	неповратан	ńentorkatuor (ńentorkatuare) (mn. ńentorkatuori, ńentorkatuarĭe) [akc. ńentorkatuor] (prid.) — nepovratan ◊ apa ĭe ńentorkatuare kă kure tuot înainće — voda je nepovratna jer stalno teče napred ◊ kaļe ńentorkatuare — put bez povratka ♦ supr. întorkatoare [Por.] ∞ întuarśe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5237	ńepază	nepază	непажња	ńepază (mn. ńepazălurĭ) (i. ž.) — nepažnja ◊ nu sa puaće trĭeśa bun ku ńepază — ne može se dobro proći sa nepažnjom ♦ var. ńipază ◊ mulće buaļe uomu traźe măĭ mult đin ńipază — mnoge bolesti čovek propati najviše zbog nepažnje [Por.] ∞ pază		[Vidi]
5164	ńeprĭaćin	neprieten	непријатељ	ńeprĭaćin (mn. ńeprĭaćiń) [akc. ńeprĭaćin] (i. m.) — neprijatelj ◊ đi kînd lumĭa iĭ duoĭ a fuost ńeprĭaćiń grĭeĭ — od pamtiveka njih dvoica su bili teški neprijatelji ◊ traĭașće într-o kasă ku ńeprĭaćinu — živi u istoj kući sa neprijateljem [Por.] ∞ prĭaćin		[Vidi]
3730	ńetku	sulă	ђока	ńetku (mn. ńetkurĭ) [akc. ńetku] (i. s.) — (vulg.) „đoka”, „stojko”, euf. za muški polni organ ◊ a lukrat ka kalu ḑîua-nuapća, da la urmă a kîpatat pi ńetku — radio kao konj danju-noću, a na kraju dobio „đoku” ◊ śe gođe uomu iĭ spuńe, sa faśe kă n-auđe, or ăl duare ńetku — što god mu čovek kaže, pravi se da ne čuje, ili ga boli „stojko” ♦ sin. pulă [Por.]		[Vidi]
3167	ńevastă	nevastă	супруга	ńevastă (mn. ńevĭașće) [akc. ńevastă] (i. ž.) — 1. supruga; udata žena ◊ s-a kîsatorit ćinîr, ama ku ńevasta luĭ s-a ogođit bun — oženio se mlad, ali se sa svojom suprugom slagao dobro 2. (u titulisanju među jetrvama) snaja ◊ „ńevastă” ḑîśe kumnata măĭ ćinîră la a măĭ batrînă — „snaja” kaže mlađa jetrva starijoj [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
3168	ńevastuĭkă	nevăstuică	ласица	ńevastuĭkă (mn. ńevastuĭś) [akc. ńevastuĭkă] (i. ž.) — (zool.) lasica (Mustela nivalis) ◊ ńevastuĭka ĭe o žuavină mikă, samînă mult la viveriță — lasica je mala životinja, mnogo liči na vevericu ♦ / ńevastuĭkă < (demin.) ńevastă [Por.]		[Vidi]
5247	ńevinuit	nevinovat	невин	ńevinuit (ńevinuită) (mn. ńevinuiț, ńevinuiće) [akc. ńevinuit] (prid.) — (ret.) nevin ◊ ńevinuit ĭe uom fara vină — nevin je čovek bez krivice ♦ up. vină [Por.]		[Vidi]
5463	ńevuoĭe	nevoie	невоља	ńevuoĭe (mn. ńevuoĭ) [akc. ńevuoĭe] (i. ž.) — nevolja, nesreća; zlo; muka ◊ s-a pus mare ńevuoĭe pi mîńe, m-am bulnavit rău, da n-am bań đi ļekurĭ — stigla me je velika nevolja, teško sam oboleo, a nemam para za lekove ♦ sin. nakaz [Por.]		[Vidi]
5470	ńiarat	nearat	непооран	ńiarat (ńiarată) (mn. ńiaraț, ńiaraće) [akc. ńiarat] (prid.) — nepooran ◊ s-a pîrasît saćiļi șă mulće lokurĭ a ramas ńiarače — sela su zapustela, i mnoge njive su ostale nepoorane ♦ supr. arat [Por.] ∞ ara		[Vidi]
4954	ńibaut	nebăut	непопијен	ńibaut (ńibaută) (mn. ńibauț, ńibauće) [akc. ńibaut] (prid.) — (o tečnosti) nepopijen ◊ a fuost guoșć măĭ puțîń đikîț śe s-a așćetat, ș-a ramas multă bĭare ńibaută — bilo je manje gostiju nego što se očekivalo, pa je ostalo dosta pića nepopijeno ♦ supr. baut [Por.] ∞ bĭa		[Vidi]
3959	ńibun	nebun	зао	ńibun (ńibună) (mn. ńibuń, ńibuńe) [akc. ńibun] (prid.) — zao, rđav, loš ◊ uom ńibun ku muĭare ńibună — zao čovek sa zlom ženom ♦ var. ńebun ♦ sin. rău ♦ supr. bun [Por.]		[Vidi]
6367	ńidośopļit	nedocioplit	неотесан	ńidośopļit (ńidośopļită) (mn. ńidośopļiţ, ńidośopļiće) (prid.) — (psih.) neotesan, nevaspitan, tupav, glup ◊ uom ńidośopļit nu bagă sama śe vorbĭașće, șă nu-ĭ sa pasă dar aĭa śe faśe ĭe la luok or nu — neotesan čovek ne vodi računa šta govori, i nije ga briga da li je to što čini na mestu, ili nije [Por.] ∞ śopļi		[Vidi]
1962	Ńiđelku	Nigelcu	Недељко	Ńiđelku [akc. Ńiđelku] (i. m.) — (antr.) l.i. Nedeljko ◊ Ńiđelku ĭe nume sîrbĭesk, kare aĭ nuoștri l-a dat la kopiĭ naskuț dumińika — Nedeljko je srpsko ime, koje su naši davali dečacima rođenim u nedelju ◊ Ńiđelku Draguoĭ ĭe bun lîutarĭ — Nedeljko Dragoj je dobar violinista [Por.]		[Vidi]
6146	ńigrižă	negrijă	небрига	ńigrižă (mn. ńigriž) [akc. ńigrižă] (i. ž.) — nebriga ◊ ńimik nuĭe măĭ urît đikît ńigriža fiśuorilor đi parinț-aĭ batrîń, kare ĭ-a lasat să traĭaskă sîngurĭ — ništa nije ružnije nego nebriga sinova za stare roditelje, koje su ostavlili da žive sami [Por.] ∞ grižă		[Vidi]
6110	ńigurĭață	negureață	помрчина	ńigurĭață (mn. ńigurĭeț) [akc. ńigurĭață] (i. ž.) — pomrčina, tama, zamračenje ◊ dupa śe zovîrńe suariļi, sa puńe ńigurĭața, kađe nuapća pi pomînt — posle zalaska sunca, nastaje pomrčina, noć pada na zemlju ♦ var. ńegurĭață, ńigurĭală [Por.] ∞ ńegru		[Vidi]
6105	ńigustoriĭe	negustorie	трговина	ńigustoriĭe (mn. ńigustoriĭ) [akc. ńigustoriĭe] (i. ž.) — trgovina ◊ Țînțari a fuost kuprinș ku ńigustoriĭa: đi la nuoĭ a kumparat marfă ĭepćină, ș-a provinduto în orașă unđe ĭa a fuost skumpă — Cincari su se bavili trgovinom: kod nas su kopovali jeftinu robu, i preprodavali je u varošima gde je ona bila skupa [Por.] ∞ ńigustuorĭ		[Vidi]
6104	ńigustuorĭ	negustor	трговац	ńigustuorĭ (mn.) [akc. ńigustuorĭ] (i. m.) — trgovac stokom; preprodavac; nakupac ◊ ńigustuori vin đin lumĭa albă la nuoĭ pi la bîlśurĭ, kumpîră viće ĭepćin, șă ļi mînă unđe ļi va mîna, unđe ļi vind măĭ skump — trgovci dolaze iz belog sveta kod nas na vašare, kupuju stoku jeftino, i teraju je ko zna gde, gde je prodaju skuplje ♦ var. ńegustuorĭ [Por.]		[Vidi]
6120	ńikĭemat	nechemat	непозван	ńikĭemat (ńikĭemată) (mn. ńikĭemaț, ńikĭemaće) [akc. ńikĭemat] (prid.) — nepozvan ◊ nu ći duśa ńiśunđe ńikĭemat — ne idi nigde nepozvan ♦ supr. kĭemat [Por.] ∞ kĭema		[Vidi]
6	ńikovală	nicovală	наковањ	ńikovală (mn. ńikovaļe) [akc. ńikovală] (i. m.) — (tehn.) nakovanj, kovačka alatka ◊ đi la tata mĭ-a ramas numa ńikovala șî śokanu — od oca mi je ostao samo nakovanj i čekić [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6108	ńikurațat	necurățat	неочишћен	ńikurațat (ńikurațată) (mn. ńikurațaț, ńikurațaće) [akc. ńikurațat] (prid.) — neočišćen ◊ nuś ńikurațaće sa vind mult măĭ ĭepćin đikît aļi kurațaće — neočišćeni orasi se prodaju mnogo jeftinije nego očišćeni ♦ supr. kurațat [Por.] ∞ kurața		[Vidi]
6109	ńikurat	necurat	нечист	ńikurat (ńikurată) (mn. ńikuraț, ńikuraće) [akc. ńikurat] (prid.) — 1. (o higijeni) nečist, prljav ◊ lukru ńikurat — prljav posao ♦ sin. imuos 2. (demon.) (hip.) đavo ◊ nu pumeńi pĭ-al ńikurat pi nume, kă vińe șă-ț faśe vrun rău — ne pominji nečistog po imenu, jer će doći i učiniće ti neko zlo ◊ (mag.) đeskînćik ku al ńikurat — bajanje sa nečistim, vrsta bajalica u kojima se đavo priziva u pomoć ♦ sin. ńikruśat ♦ supr. kurat [Por.] ∞ drak		[Vidi]
5549	ńiļiu	nelei	велики левак ?	ńiļiu (mn. ńiļiĭ) [akc. ńiļiu] (i. m.) — veliki levak ◊ ńiļiu ĭe tolśerĭ mare đi ļemn, fakut ka postaua ku țauă la fund, șî ku ĭel sa împlă butuoĭ mare ku vin or ku rakiu — veliki levak je napravljen od drveta u obliku korita sa cevkom na dnu, i služi da se u veliko bure sipa vino ili rakija [Por.] ♦ dij. var. ńeleĭ (Korbovo) [Dun.] ∞ tolśerĭ		[Vidi]
2447	ńima	nima	нико	ńima [akc. ńima] (zam.) — a. niko ◊ ńima nuĭe đevină — niko nije kriv ◊ ńima n-a veńit — niko nije došao b. nikog ◊ nuĭe ńima akolo — nema nikog tamo c. nikom ◊ nu ĭ-am spus la ńima — nisam rekao nikom [Por.] ♦ dij. var. ńimeńa [Crn.] ♦ dij. var. ńime (Dupljana) [Kmp.]		[Vidi]
2446	ńimik	nimic	ништа	ńimik [akc. ńimik] (zam.) — ništa, nimalo ◊ ĭuo mis mik, nu șćiu ńimik — ja sam mali, ne znam ništa ◊ ĭa zatrit đi tuot, n-a măĭ ramas ńimik đin iĭ — zatrli su ih sasvim, nije ostali ništa od njih ◊ ńimik, ńimik, vorbim đi aĭa altadată — ništa, ništa, pričaćemo o tome drugi put ♦ var. ńimika ◊ bauș tuot, ńimika nu lasaș đi mińe — sve si popio, ništa nisi ostavio za mene [Por.] ∞ mik		[Vidi]
2819	ńinvațat	neânvăţat	неук	ńinvațat (ńinvațată) (mn. ńinvațaț, ńinvațaće) [akc. ńinvațat] (prid.) — neuk, neobrazovan; neiskusan; nedoučen ◊ nu m-a dat a aĭ miĭ la șkuală, ș-am ramas ńinvațată — nisu me moji dali u školu, i ostala sam neuka [Por.] ∞ învața		[Vidi]
3103	ńinźe	ninge	снежити	ńinźe (ĭuo ńing, ĭel ńinźe) [akc. ńinźe] (gl. p.) — (o snegu) snežiti, padati ◊ kađe zapada, ńinźe, dragu kopiilor đ-al mare — pada sneg, sneži, velika dečja radost ◊ n-a ńins đemult — nije padao sneg odavno ◊ nu ńinźe zapadă, numa mĭarźe đin śierĭ o șļapiță — ne pada sneg, nego ide s neba neka bljuzgavica [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6497	ńiomeńiĭe	neomenie	нељудскост	ńiomeńiĭe (mn. ńiomeńiĭ) (i. ž.) — neljudskost, nečoveštvo ◊ đi vrĭamĭa đi rat ńiomeńiĭa înfluare în tuaće părțîļi — za vreme rata neljudskost cveta na sve strane [Por.] ∞ uom		[Vidi]
5264	ńipipćenat	nepieptănat	неочешљан	ńipipćenat (ńipipćenată) (mn. ńipipćenaț, ńipipćenaće) [akc. ńipipćenat] (prid.) — neočešljan ◊ ńiś pipćenată nuĭe frumuasă, da ńipipćenată ĭe urîtă ka muarća — ni očešljana nije lepa, a neočešljana je ružna kao smrt ◊ lînă ńipipćenată — neočešljana vuna [Por.] ∞ pipćena		[Vidi]
6354	ńiprorupt	neântrerupt	непрекидан	ńiprorupt (ńiproruptă) (mn. ńiprorupţ, ńiprorupće) (prid.) — neprekidan, dugotrajan ◊ uara a țînut un śas ńiproruptă — kolo je trajalo jedan sat neprekidno [Por.] ∞ rupt		[Vidi]
5530	ńipućare	neputere	немоћ	ńipućare (mn. ńipućerĭ) [akc. ńipućare] (i. ž.) — nemoć, slabost ◊ sa vaĭtă muoșu kî s-a pus vro ńipućare pi ĭel, șî n-are poptă ńiś đi mînkare — žali se čiča da ga je uhvatila neka nemoć, i da nema apetit ni za jelo ◊ ńipućare în tuaće părțîļi, uomu sîngur nu puaće ńimika — nemoć na sve strane, čovek sam ne može ništa ♦ supr. pućare [Por.] ∞ puća		[Vidi]
6111	ńipumeńit	nepomenit	непоменик	ńipumeńit (ńipumeńită) (mn. ńipumeńiț, ńipumeńiće) [akc. ńipumeńit] (prid.) — (demon.) nepomenik, đavo ◊ ńiśkînd nuĭe bun sî sa ḑîkă „draku” pi nume, kî ĭel auđe numiļi luĭ șă vińe, numa sa ḑîśe al ńipumeńit — nikad nije dobto da se kaže „đavo” po imenu, jer on čuje svoje ime i dođe, nego se kaže nepomenik ♦ sin. drak, ńikruśat, al mik, ńikurat [Por.] ∞ drak		[Vidi]
5815	ńiras	neras	необријан	ńiras (ńirasă) (mn. ńiraș, ńirasă) [akc. ńiras] (prid.) — 1. (o bradi) neobrijan ◊ baĭat ńiras ĭe urît, șî fĭaćiļi nu sa uĭta la ĭel — neobrijani momak je ružan, i devojke ga ne gledaju 2. (o životinjskoj koži) neodran ◊ đimult sa purtat opinś đi pĭaļe đi puork ńirasă — nekad su se nosile opanke od neodrane svinjske kože ♦ supr. ras [Por.] ∞ rađe		[Vidi]
4349	ńisarat	nesărat	неслан	ńisarat (ńisarată) (mn. ńisaraț, ńisaraće) [akc. ńisarat] (prid.) — (nutr.) neslan ◊ ńisarată ĭe mînkarĭa în kare nu sa puńe sare kît trăbe — neslano je jelo u koje se ne stavlja so koliko treba ◊ brînḑă ńisarată — neslani sir ♦ supr. sarat [Por.] ∞ sare		[Vidi]
5471	ńisîmanat	nesemănat	непосејан	ńisîmanat (ńisîmanată) (mn. ńisîmanaț, ńisîmanaće) [akc. ńisîmanat] (prid.) — (agr.) neposejan ◊ s-a bulnavit, șî ļ-a ramas lokurļi ńisîmanaće — razboleli se, i ostale im njive neposejane ♦ supr. sîmanat [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
2442	ńiskaĭ	niscai	неки	ńiskaĭ [akc. ńiskaĭ] (zam.) — neki, nekakvi ◊ a veńit ńiskaĭ uamiń ńikunoskuț, ș-a-npuļito — došli su neki nepoznati ljudi, i silovali je ◊ duor nu sînt iĭ ńiskaĭ uamiń kum ar trăbuĭa să fiĭe, numa sînt ńișće pugańiĭ kum nu ĭastă pi lume — ma nisu oni nekakvi ljudi kakvi bi trebalo da budu, nego su poganci kakvih nema na svetu ♦ var. ńiskar ♦ up. ńișći [Por.]		[Vidi]
5392	ńispalat	nespălat	неопран	ńispalat (ńispalată) (mn. ńispalaț, ńispalaće) [akc. ńispalat] (prid.) — neopran, neumiven; prljav ◊ nu daț la kopiĭ puame ńispalaće — ne dajte deci neoprano voće ◊ nu ĭ-a fuost rușîńe să mĭargă în țuaļe ńispalaće — nije se stideo da ide u prvljavom odelu ◊ a ĭeșît în lumĭe ńispalat pi uokĭ — izašao je među ljude neumiven [Por.] ∞ spala		[Vidi]
5284	ńistoțală	niștotă	несташица	ńistoțală (mn. ńistoțăļe) [akc. ńistoțală] (i. ž.) — nestašica, nemaština ◊ ńimik nuĭe pin dugăĭ, mare ńistoțală în tuaće părțîļi — ničeg nema po prodavnicama, velika je nestašica na sve strane ♦ sin. sîraśiĭe [Por.]		[Vidi]
6357	ńiś	nici	ни	ńiś (pril., veznik) — ni, niti ◊ ńiś una, ńiś alta — ni jedno, ni drugo [Por.]		[Vidi]
6116	ńiśđikît	nicidecât	николико	ńiśđikît [akc. ńiśđikît] (pril.) — nikoliko, nimalo ◊ n-a marit ńiśđikît k-o s-o bată uomu, a mînat tuot pĭ-a iĭ — nije marila nikoliko da će je muž prebiti, terala je sve po svom ♦ var. ńiśkît [Por.] ∞ kît		[Vidi]
2441	ńiśkare	nicicare	нико	ńiśkare [akc. ńiśkare] (zam.) — niko ◊ spuńe kă n-a vaḑuto ńiśkare, șî đ-aĭa n-are đi śe să-ĭ fiĭe frikă — kaže da je niko nije video, i zato nema čega da se boji ♦ var. ńișkare ♦ sin. ńima Por.] ∞ kare		[Vidi]
2431	ńiśkînd	nicicănd	никад	ńiśkînd [akc. ńiśkînd] (pril.) — nikad ◊ șî sî ma frîngă đi bataĭe, ńiśkînd n-o să-l spun — i da me polome od batina, nikad ga neću odati ♦ sin. ńiśodată [Por.] ∞ kînd	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2440	ńiśkît	nicicât	нимало	ńiśkît [akc. ńiśkît] (pril.) — nimalo ◊ nu mi drag ńiśkît đi ĭa — nimalo je ne volim ◊ nu sa ogođesk ńiśkît — ne slažu se nimalo ♦ var. ńiśkîta ♦ up. ńiśđikît [Por.] ∞ kît		[Vidi]
4019	ńiśkotrĭabă	inutil	непотребно	ńiśkotrĭabă [akc. ńiśkotrĭabă] (pril.) — nepotrebno, bez potrebe, badava, džabe ◊ s-a dus în sat ńiśkotrĭabă, numa điźaba a pĭerdut vrĭamĭa — otišao je u selo nepotrebno, samo je badava gubio vreme ♦ / ńiśkotrĭabă < ńiś + ku + o + trĭabă [Por.] ∞ trĭabă		[Vidi]
2443	ńiśkum	nicicum	никако	ńiśkum [akc. ńiśkum] (pril.) — nikako ◊ ńiśkum nu-nțaļieg kum a putut sî fakă așa śeva — nikako ne razumem kako je mogao tako nešto da uradi ◊ pluaĭe doă ḑîļe una-ntruuna, ńiśkum sî șća — pada kiša dva dana neprekidno, nikako da stane ♦ var. ńișkum ♦ up. ńiśđikum [Por.] ∞ kum		[Vidi]
2430	ńiśodată	niciodată	ниједном	ńiśodată [akc. ńiśodată] (pril.) — nijednom, nikad ◊ vrodată a fi șî fuost așa, ama đi kînd ĭuo țîn minće, n-a fuost ńiśodată — nekad je možda i bilo tako, ali otkako ja pamtim, nije bilo nijednom ♦ / ńiś + odată [Por.] ∞ odată	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4825	ńiśun	niciun	ниједан	ńiśun (pril.) [akc. ńiśun] — nijedan ◊ kînd a tunat Bugari, tuoț a fuźit, n-a ramas ńiśun saćan — kad su ušli Bugari, svi su pobegli, nije ostao nijedan seljak [Por.] ∞ unu		[Vidi]
4052	ńiśunđe	niciunde	нигде	ńiśunđe [akc. ńiśunđe] (pril.) — nigde ◊ ku așa lukru n-aźunź ńiśunđe — sa takvim poslom ne stižeš nigde ◊ ńiśunđe nuĭe așa frumuos ka la nuoĭ — nigde nije tako lepo kao kod nas ♦ / < ńiś + unđe [Por.]		[Vidi]
2583	ńiśunu	niciunul	ниједан	ńiśunu [akc. ńiśunu] (zam.) — nijedan, niko ◊ pi mulț ĭ-a kĭemat, ama ńiśunu na veńit — mnoge je zvao, ali nijedan nije došao ◊ tuoț ĭ-a-ntuors kuru, ńiśunu nu s-a uĭtat la ĭel — svi su mu okrenuli leđa, niko ga nije pogledao [Por.] ∞ unu		[Vidi]
5543	ńitrîbuit	netrebuit	ленчуга	ńitrîbuit (ńitrîbuită) (mn. ńitrîbuiț, ńitrîbuiće) [akc. ńitrîbuit] (prid.) — *lenčuga, džabalebaroš* ◊		[Vidi]
6496	ńiuom	neom	нечовек	ńiuom (mn. ńiuamiń) (i. m.) — nečovek, izrod ◊ ńiuom n-are ńiś ińimă, ńiś milă, ńiś fire, ĭel ĭe ka žuavina sîrbaćikă — nečovek nema ni srca, ni milosti, ni obraza, on je kao divlja zver [Por.] ∞ uom		[Vidi]
5422	ńivaḑut	nevăzut	невиђен	ńivaḑut (ńivaḑută) (mn. ńivaḑuț, ńivaḑuće) [akc. ńivaḑut] (prid.) — neviđen ◊ a fuost o ală ńivaḑută pi lumĭa-sta — bio je ala neviđena na ovom svetu ♦ supr. vaḑut [Por.] ∞ veđa		[Vidi]
2123	ńiźel	negel	брадавица	ńiźel (mn. ńiźiĭ) [akc. ńiźel] (i. m.) — (med.) bradavica, oboljenje kože u obliku krastave izrasline (Verruca vulgaris) ◊ ńiźelu măĭ ļesńe sa ļekuĭe ku lapćiļi lu ĭarbă kare o kĭamă peśinźină — bradavica se najlakše leći sokom od trave koja se zove rusa ♦ var. ńiźiel ♦ (demin.) ńiźeluț, ńiźeluș [Por.]		[Vidi]
5152	ńișći	niști	неки	ńișći [akc. ńișći] (čl.) — neki ◊ veńiră ńișći uamiń ńikunoskuț, șă luvară pi tata fara vĭastă — dođoše neki nepoznati ljudi, i odvedoše oca bez najave ◊ ńișći uamiń, ńișći muĭerĭ șî ńișći kopiĭ, tuoț la gramadă a mĭers pi drum — neki ljudi, neke žene i neka deca, svi su u gomili išli putem ♦ var. ńișće ♦ var. ńișća (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. nușće (Šarbanovac) [Crn.]		[Vidi]
6057	o miĭe	mie	хиљаду	o miĭe (mn. doă miĭ) [akc. o miĭe] (br.) — hiljadu ◊ doă miĭ đi ań a trĭekut đi kînd a trait aiśa la nuoĭ Rimļeńi — dve hiljade godina je prošlo odkada su ovde kod nas živeli Rimljani ◊ kată o miĭe đi dinarĭ, da aĭa nu kuaștîĭe măĭ mult đi śinsuće — traži hiljadu dinara, a to ne košta više od petsto [Por.]		[Vidi]
6289	obadă	obadă	обруч	obadă (mn. obĭeḑ) [akc. obadă] (i. ž.) — obruč, cilindar ◊ sîta đi śernut fańina are sîtă đi žîță strînsă în obadă đi ļemn tare supțîre — sito za sejanje brašna ima žičano sito koje je zategnuto u obruč od jako tankog drveta [Por.]		[Vidi]
3272	obîrka	obârcăi	пентрати се	obîrka (ĭuo ma obîrk, ĭel sa obîrkîĭe) [akc. obîrka] (gl. p. ref.) — pentrati se, okačiti se o što ◊ pîkurari sa obîrkîĭe pi ļiamńe, da nu pazîăsk vićiļi — čobani se pentraju po drveću, a ne paze na stoku ♦ up. urka [Por.]		[Vidi]
3273	obîrkat	aburcat	успентран	obîrkat (obîrkată) (mn. obîrkaț, obîrkaće) [akc. obîrkat] (prid.) — uspentran, koji se negde popeo i nesigurno stoji; popet ◊ sa miră kum kapra s-a suit în vîru tufi, stă obîrkată șî manînkă la frunḑă ka kînd ĭe žuos pi pomînt — čudi se kako se koza popela na vrh grma, stoji uspentrana i brsti lišće kao da je na zemlji ♦ up. urkat [Por.] ∞ obîrka		[Vidi]
5832	obĭală	obială	обојак	obĭală (mn. obĭaļe) [akc. obĭală] (i. ž.) — obojak ◊ obĭala ĭe parśel đi śuarik ku kare uamińi a-nfășurat talpa guală pănă nu sa skuos śarapi — obojak je komad tkanine kojim su muškarci uvijali golo stopalo pre nego što su se pojavile čarape ◊ barbațî s-a-nkalțat în obĭaļe, da muĭeriļi în kalțuoń — muškarci su obuvali obojke, a žene kalčine [Por.]		[Vidi]
5656	oblînk	oblâncă	облучје	oblînk (mn. oblînkurĭ) [akc. oblînk] (i. ž.) — oblučje na sedlu; jabuka ◊ oblînk ĭe o gîlkă mare ka pumnu đinainće la șaua kaluluĭ — oblučje je uzdignuti deo, veliki kao pesnica, na prednjoj strani konjskog sedla ◊ đi oblînk sa ļagă tovar măĭ ușuor kare kîlarĭețu-l duśe đinainća luĭ — za oblučje se vezuje lakši tovar koji jahač nosi na konju ispred sebe [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2364	obļiagă	obleagă	обложина	obļiagă (mn. obļieź) [akc. obļiagă] (i. ž.) — 1. obložina*, obradivo zemljište ostavljeno da leži, da odmara ◊ obļiagă ĭe pomînt, lasat un ań ńimuśit — obložina je zemljište, ostavljeno godinu dana neobrađeno ◊ luoku sa faśe obļiagă kînd uomu nu puaće să-l are, kî n-a fuost vrĭamĭa bună (a ploĭat una-ntruuna), or n-ažuns, or a murit śińiva đin kasă pă n-avut ku kare — njiva se pretvara u obložinu kada čovek ne može da je obradi, zato što nije bilo dobro vreme (neprekidno je padala kiša), ili nije stigao, ili mu je neko umro iz kuće pa nije ima s kim ◊ ano-la kînd nu sa muśiașće, obļiaga ĭe pașuńe; dakă sa lasă măĭ mulț ań, ĭa sa înļiveḑîașće; la urmă, porńiesk spińi, vin pănă la pragu kășî — one godine kada se ne obrađuje, obložina je pašnjak; ako se ostavi više godine, ona postane livada; na kraju, nikne trnjak, koji dođu do kućnog praga 2. čest toponim, zvano mesto ◊ mulće luokurĭ la rumîń sa kĭamă obļiagă, măĭ đies: Obļaga Mikă, Obļaga Mare — mnoga mesta se kod Vlaha zovu Obložina, najčešće: Mala Obložina, Velika Obložina [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3069	obosală	oboseală	умор	obosală (mn. obosălurĭ) [akc. obosală] (i. ž.) — umor, fizička slabost ◊ s-a pus obosala pi uom, lasață-l să uđińaskă makra o țîră — umor je savladao čoveka, pustite ga da odmori makar malo ♦ sin. ustańială [Por.] ∞ obosî		[Vidi]
3067	obosî	obosi	уморити се	obosî (ĭuo ma obosîăsk, ĭel sa obosîașće) [akc. obosî] (gl. p. ref.) — umoriti se, izgubiti snagu ◊ m-a obosît aļergatura dupa pîrdańiśi-ļi đi viće — umorilo me je trčanje za prokletim govidima ◊ uomu ńinvațat la kuasă măĭ ĭut obosîașće la kosît — nevešt kosac najbrže se umori na kosidbi ♦ sin. ustańi [Por.]		[Vidi]
3068	obosît	obosit	уморан	obosît (obosîtă) (mn. obosîț, obosîće) [akc. obosît] (prid.) — umoran, isrcpljen ◊ a veńit đi la lukru obosît ka kalu — došao je s posla umoran kao konj ♦ sin. ustańit [Por.] ∞ obosî		[Vidi]
2358	obrańe	obrame	упртача	obrańe (mn. obrîăń) [akc. obrańe] (i. ž.) — 1. uprtača ◊ obrańa ĭe o sfuară skurtă, kare sa înpļećiașće đin viță đi ață đi lînă fărbuită; sa uĭtă să fiĭe gruasă ka un źeĭśt, đi sî puate să țînă greotaća — uprtača je jedan kratak konopac, koji se upliće od končanih niti obojene vune; gleda se da bude debela kao prst, da bi mogla da drži težinu ◊ obrańa sa puńe la tuot śe sa duśe-n șîaļe: la trastă, la ļagîn đi kopiĭ, la kĭasă lu șkolarĭ, da șî la kĭasă kare sa duk numa pista umîr — uprtača se stavlja na sve što se nosi na leđima: na torbu, na dečju kolevku, na školske torbice, ali i na kese koje se nose samo preko ramena [Por.] ♦ sin. baĭeră (Topla) [Crn.] 2. šara, ukras ◊ un fĭeļ đi noprś au pi șîaļe pistrițură ka obrańa, șă ļi kĭemăm: nopîrś ku obrańe — jedna vrsta zmija ima na leđima šaru nalik na pletenicu-uprtaču, pa je zovemo šarka [Por.] ◊ nopîrka pistriță pi șîaļe la nuoĭ sa kĭamă nopîrka ku baĭeră — zmija sa šarenim leđima kod nas se zove zmija „bajerka” (Topla) [Crn.]		[Vidi]
5657	obrăț	obraț	узвратиште	obrăț (mn. obrățurĭ) [akc. obrăț] (i. s.) — (agr.) uzvratište ◊ obrăț ĭe kîpatîńu luokuluĭ śe nu puoț să-l arĭ în lung, kă întuorś plugu pista ĭel să tuń ĭară în aratură— uzvratište je kraj oranice koji ne možeš da izoreš, jer okrećeš plug na njemu da ponovo uđeš u oranicu ◊ kînd sa gaćașće luoku ku aratura, atunśa sa ară șî obrățu ku brăžđ đ-apuanka — kad se svrši oranje njive, tada se izore i uzvratište poprečnim brazdama [Por.] ∞ aratură		[Vidi]
4576	obrinśală	obrinteală	запаљење	obrinśală (mn. obrinśaļe) [akc. obrinśală] (i. ž.) — (med.) zapaljenje ◊ kînd sa spurkă taĭatura șî loko-la sa umflă șî roșiașće, sa spuńe kă uomu a kîpatat obrinśală — kad se zagadi rana i to mesto otekne i pocrveni, kaže se da je čovek dobio zapaljenje ♦ sin. nîparĭală [Por.] ∞ obrinśi		[Vidi]
4575	obrinśi	obrinti	инфицирати	obrinśi (ĭuo ma obrinśesk, ĭel sa obrinśiașće) [akc. obrinći] (gl. ref.) — (med.) inficirati, zapaliti ◊ kînd taĭatura sa spurkă ku imală, șî loko-la roșașće șî sa umflă, sa spuńe kî sa obrinśașće — kad se posekotina zagadi prljavštinom, i to mesto pocrveni i otekne, kaže se da se zapalilo [Por.]		[Vidi]
3230	oćeșî	oteși	отићи	oćeșî (ĭuo oćeșăsk, ĭel oćeșîașće) (gl. p. ref.) — otići, napustiti, skloniti ◊ tuma kînd Mńamțî s-a oćeșît đ-akoluo, iĭ a kućeḑat sî ĭasă đin borugă, unđ-a fuost pitulaț — tek kad su Nemci otišli odande, oni su smeli da izađi iz potoka, gde su bili skriveni ◊ stau, șî ma ruog la dumńeḑîu să-l oćeșaskă đin drumu mĭeu, sî puot sî trĭek — stojim, i molim se bogu da mi ga skloni s puta, da mogu da prođem ♦ up. oćinśi ♦ sin. duśa [Por.]		[Vidi]
2368	oćig	otic	отикач	oćig (mn. oćiźe) [akc. oćig] (i. s.) — (tehn.) otikač, otik na oraćem plugu ◊ oćigu ĭe un bît măĭ lung đi kuorn, bagat la grinđiĭ, unđe sînt ruaćiļi pluguluĭ — otikač je poduži drenov štap, nabijen u gredelj, na mestu gde su točkovi pluga ◊ ku oćigu lukră uom adîns, ažutuorĭ la arat, kare ku oćigu puartă plugu să nu sa fakă pîrśurĭ — otikačem upravlja poseban čovek, pomoćnik na oranju, koji otikačem vodi plug da se izbegnu oplazine [Por.] ♦ up. orităk [Mlava] ∞ plug		[Vidi]
48	oćinśi	otinci	кротити	oćinśi (ĭuo oćinśesk, ĭel oćinśiașće) [akc. oćinśi] (gl. p. ref.) — 1. krotiti, smanjiti snagu, uravnotežiti ◊ kînd trag în žug vaka ku buou, fînka ĭe buou măĭ tare, ăl oćiśașće: iĭ ļagă lanțu đi žug șî đi tînžală, șî ĭel ĭe oćiśit, traźe bîrabar ku vaka — kada su zajedno upregnuti vo i krava, vola krote tako što ga vežu lancem za jaram i rudu; on je ukroćen, vuče naporedo sa kravom 2. olakšavati ◊ kînd aĭ să rađiś śeva greu, ĭaĭ pîrgu să oćinśeșć, să rađiś măĭ ļesńe — kad treba da podigneš nešto teško, koristiš polugu da olakšaš dizanje ♦ var. oćiśi, ućiśi, ućinśi ♦ up. oćeșî ♦ sin. ușura [Por.]		[Vidi]
2504	oćităloaĭkă	dăscăliță	учитељица	oćităloaĭkă (mn. oćităloĭś) [akc. oćităloaĭkă] (i. ž.) — učiteljica ◊ pră mińe la șkuală m-anvațat oćităloaĭka, da pră muoșu mĭeu oćităl — mene je u školi učila učiteljica, a moga čiču učitelj ♦ var. oćitoloaĭkă, oćitol [Mlava] ♦ dij. sin. daskîl [Por.] ∞ șkuală	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3689	oćitul	dascăl	учитељ	oćitul [akc. oćitul] (i. m.) ● v. daskîl [GPek] ∞ șkuală		[Vidi]
3690	oćituluaĭkă	dăscăliță	учитељица	oćituluaĭkă [akc. oćituluaĭkă] (i. ž.) ● v. dîskaļiță [GPek] ∞ șkuală		[Vidi]
5440	odaĭe	odaie	одаја	odaĭe (mn. odăĭ) [akc. odaĭe] (i. ž.) — 1. odaja, prostorija ◊ a fuost stapîn țapîn, avut koļibă ku triĭ odăĭ — bio je jak domaćin, imao je kolibu sa tri prostorije ◊ într-o odaĭe a ținut vićiļi, da în alaltă a trait iĭ — u jednoj prostoriji držali su stoku, a u drugoj su živeli oni 2. stambeni objekti uopšte ◊ a fuźit đi la uom, șî s-a tras ka uļimișńița pin odăĭļi lu tuoĭa — pobegla je od muža, i vucarala se kao uličarka po tuđim kućama ♦ sin. suobă [Por.]		[Vidi]
2429	odată	odată	једном	odată [akc. odată] (pril.) — 1. jednom, jedanput ◊ ĭel sufîră, sufîră, ama odată kînd va pokńi, o să fiĭe beļauă mare — on trpi, trpi, ali jednom kad bude pukao, biće veliki belaj ◊ fuźe ĭel akuma, ama odată tuot vrunu o să-l prindă — beži on sada, ali će ga jednom već neko uhvatiti ◊ la uom înțaļies odată iĭ spuń, da luĭ s-îĭ spuń đi osută đi uorĭ, ńimika nu vrĭeduĭe — razumnom čoveku jedanputa kažeš, a njemu da kažeš sto puta, ništa ne vredi 2. (u izr.) zajedno, istovremeno ◊ ĭuo ku ĭa ńis fakuț tuot odată, șî đ-aĭa tuot odată am mĭers la șkuală — ja i ona smo rođeni istovremeno, i zato smo zajedno išli u školu [Por.]		[Vidi]
99	odolan	hodolan	коска	odolan (mn. odolańе) [akc. odolan] (i. m.) — 1. koska (veći komad) ◊ la morminț-ăĭ pîrasîț ș-akuma sa gasîăsk odolańe omeńieșć — na neznanom groblju i sada se nalaze ljudske kosti 2. koska sa malo mesa ◊ odolan uskat — suva koska ◊ a pus în ḑamă numa ńișći odolańe — stavila je u čorbu samo neke koščine ♦ sin. śolan [Por.] 3. (tehn.) komad, deo neke naprave ◊ mi sa-m pare kă dîn gĭebo-la dă trăirat a măĭ ramîns ńișće odolańe pră supt șupă — čini mi se da su od te vršalice ostali još neki delovi pod šupom (Manastirica, Mlava) [Mlava]		[Vidi]
6416	ođină	odihnă	одмор	ođină (mn. ođiń) (i. ž.) — odmor ◊ vrĭamĭa ĭe đi ođină — vreme je za odmor ◊ ođina mare — veliki odmor [Por.] ∞ ođińi		[Vidi]
6415	ođińi	odihni	одморити се	ođińi (ĭuo ođińiesk, ĭel ođińiașće) (gl. ref.) — odmarati se ◊ đi đesńață n-am ođińit, număĭ puot — od jutros se nisam odmarao, ne mogu više [Por.]		[Vidi]
6418	ođińit	odihnit	одморан	ođińit (ođińită) (mn. ođińiţ, ođińiće) (prid.) — odmoran ◊ numa lukratuori ođiniț puot să lukre bun — samo odmorni radnici mogu da rade dobro [Por.] ∞ ođińi		[Vidi]
6396	of	of	ох	of (uzv.) — oh ◊ of, lălă, śe pakat — oh, lele, koja žalost [Por.]		[Vidi]
6318	ofta	ofta	уzдисати	ofta (ĭuo ofćeḑ, ĭel ofćaḑă) [akc. ofta] (gl.) — uzdisati ◊ dupa muarće fĭeći, muma atîta a oftat grĭeu đi iĭ sa-m parut kă o sî-ĭ krîape ińima — posle smrti ćerke, majka je toliko teško uzdisala da joj se činilo da će joj srce prepući ◊ kînd iĭ la uom pintru śeva grĭeu la ińimă, ĭel trabe nuapća să ĭasă afară, să rađiśe mîńiļi în sus, șî slubaḑîndu-ļi, sî ofćaḑă se guod măĭ adînk puaće — kad je čoveku zbog nečega teško na srcu, treba noću da izađe napolje, podigne ruke i spuštajući ih, uzdahne najdublje što može ♦ sin. suspina, șușńi [Por.]		[Vidi]
6319	oftat	oftat	уzдисање	oftat (mn. oftaće) [akc. oftat] (i. s.) — uzdisanje ◊ s-a pus pi mińe un oftat grĭeu, atîta đi adînk đi mi sa-m pare kî o s-îm șća ińima — spopalo me je neko teško uzdisanje, toliko duboko da mi se čini da ći mi srce stati ♦ sin. suspinat [Por.] ∞ ofta		[Vidi]
3829	ogașăl	ogașăl ?	поточић	ogașăl (mn. ogașîaļe) [akc. ogașăl] (i. s.) — (demin.) potočić ◊ ogașăl ĭe ogaș mik, apă kurgatuare đi pi pođiń, kare tună în vrun ogaș — potočić je mali potok, tekuća voda koja se sliva sa padina i uliva u neki potok ◊ ogașîăļiļi đes sakă pista vară — potočići često presuše preko leta ◊ în ogașîaļe nus pĭeșć, puaće sî sa gasîaskă numa bulobrĭeț — u potočićima nema ribe, mogu da se nađu samo rakušci ♦ / < ogaș + -ăl [Por.] ∞ rîu		[Vidi]
1543	ogaș	ogaș	поток	ogaș (mn. ogașă) [akc. ogaș] (i. s.) — 1. (hidr.) potok ◊ lumĭa s-a uĭtă kînd guod puaće să sa kîsîtorĭaskă apruape đi vrun ogaș țapîn — ljudi gledaju kad god mogu da se nastane u blizini nekog jakog potoka ◊ ogașol săk — suvi potok, potok koji preko leto presušuje ◊ ogașol mik — mali potok ◊ ogașol mare — veliki potok ◊ ogașol rău — zli potok, potok sa strmim, uskim i teško pristupačnim koritom ◊ ogașol petruos — kameniti potok, potok koji teče preko kamenjara ♦ (demin.) ogașăl [Por.] 2. a. potok b. reka (Plavna) [Pad.] 3. usek u zemljištu (Dupljane) [Kmp.] ♦ dij. sin. pîrîu [Kmp.] ∞ rîu		[Vidi]
2452	ogluoń	grămadă	гомила	ogluoń (mn. ogloańe) [akc. ogluoń] (i. s.) — 1. gomila, hrpa ◊ a lasat ogluoń dă ļeamńe-n mižluoku drumuluĭ — ostavili gomilu drva na sred puta 2. (fig.) klada ◊ stă ogluoń la umbră, nu ĭasă la suare să lukrĭe — leži kao klada u hladu, ne izlazi na sunce da radi ◊ bolnăv, ḑaśe ogluoń pră pat — bolestan, leži kao klada u krevetu [Mlava]		[Vidi]
4271	ogļindă	oglindă	огледало	ogļindă (mn. ogļinḑ) [akc. ogļindă] (i. ž.) — 1. ogledalo, glatka površina u kojoj se odražavaju likovi ◊ mulț rumîńi aĭ batrîń n-avut ogļindă, s-a uĭtat în vrun vas ku apă — mnogi stari Vlasi nisu imali ogledalo, ogledali su se u nekom sudu sa vodom ◊ ogļinḑ miś, kare fĭaćiļi a dus în kutariță đi mînă, ļ-a kumparat baĭețî pi la bîlśurĭ — mala ogledalca, koje su devojke nosile u ručnim korpicama, kupovali su im momci na vašarima ◊ kînd muare vrunu în kasă, ogļinda sa astrukă, or sa-ntuarśe la parĭaće — kad neko umre u kući, ogledalo se pokriva, ili okreće ka zidu ◊ faśe ku ogļinda — šalje signal ogledalom 2. (fig.) odraz, slika nekog ili nečega ◊ kopiĭi sînt ogļinda parințîlor — deca su slika roditelja ◊ lukro-sta ĭe ogļinda nuastră adăvărată — ovaj posao je naše verno ogledalo ♦ var. ogļinđao [Por.] ♦ dij. var. ogrnđao (Voluja) [Zvizd] (Sige) [Hom.]		[Vidi]
3877	ogoi	ogoi	завршити	ogoi (ĭuo oguoĭ, ĭel oguaĭe) [akc. ogoi] (gl. p. ref.) — 1. (o poslu) završiti, svršiti ◊ să nu ĭ-a fi aźutat veśińi, lukru n-a fi ogoit îndată — da mu nisu pomogli susedi, posao ne bi skoro završio ◊ ano-sta ĭuta a ogoit ku kosîtu — ove godine brzo je završio sa kosidbom ◊ a ogoit vićiļi, șî s-a dat pi o parće să uđińaskă — namirio je stoku, i prilegao da se odmori ♦ sin. gaći 2. (o duševnom stanju) smiriti se, odmoriti se; upokojiti se, umreti ◊ sa mîńiĭe ĭuta, da grĭeu sa ogoaĭe — brzo se ljuti, a teško smiruje ◊ sa ogoit baba — upokojila se baba ♦ sin. uśuĭa [Por.] ∞ oguoĭ		[Vidi]
6004	ogrinkă	motcă ?	штрингла	ogrinkă (mn. ogrinś) [akc. ogrinkă] (i. ž.) — štringla, povesmo ◊ ogrinka ĭe un gĭem lunguĭat ku ață đi lînă đi kusut braḑurļi pi pînḑă — štringla je duguljast kalem sa vunicom za vez na platnu ◊ ogrinś ĭastă în tuaće fĭelurĭ đi farbă — štringli ima u svim bojama [Por.]		[Vidi]
3116	ogrișćană	ogrișteană	невен	ogrișćană (mn. ogrișćeńe) [akc. ogrișćană] — 1. (bot.) neven (Calendula officinalis) ◊ ogrișćana sa kuļiaźe la Sĭnźuorḑ — neven se bere na Đurđevdan ◊ đin ogrișćană la Sînźuorḑ sa faśe kunună kare sa puńe la gira gaļețî kînd sa mulźe uaĭa đintîń — od nevena se na Đurđevdan plete venac koji se stavlja na vedro kad se muze prva ovca 2. (ret.) (zast.) starinsko žensko ime ◊ (antr.) Ogrișćana — Nevenka [Por.] ♦ dij. sin. nokoța (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
3876	oguoĭ	ogoi	мир	oguoĭ (mn. oguaĭe) [akc. oguoĭ] (i. s.) — mir, spokojstvo ◊ are mulț kopiĭ, șî ńiśkînd n-are oguoĭ đi iĭ — ima mnogo dece, i nikad nema mira od njih ◊ numa kînd muare uomu puaće să aĭbă oguoĭ kum trîabe — samo kad umre čovek može da ima mir kako treba ♦ var. ogoĭ [Por.]		[Vidi]
5645	oĭagă	oiagă	стакло	oĭagă (mn. oĭag) [akc. oĭeź] (i. ž.) — staklo ◊ mĭ-aĭ spart flașa dă oĭagă, șî nu măĭ vreu să vorbăsk ku ćińe — razbio si mi staklenu flašu, i neću više da govorim s tobom ♦ sin. stîklă [Bran.] ♦ sin. țaklă [Res.]		[Vidi]
3584	oĭar	oier	овчар	oĭar (mn. oĭarĭ) [akc. oĭar] (i. m.) — (zast.) ovčar ◊ stramoșî nuoștri tuoț a fuost oĭarĭ țapiń — svi su naši preci bili dobri ovčari ♦ sin. pîkurar [Por.] ∞ uaĭe		[Vidi]
3583	oĭariĭe	oierie	овчарство	oĭariĭe (mn. oĭariĭ) [akc. oĭariĭe] (i. ž.) — (zast.) ovčarstvo ◊ aĭ batrîń s-a țînut ku vićiļi, da-r măĭ mult ku oĭariĭa — stari su se bavili stokom, a najviše ovčarstvom ◊ oĭariĭa l-aĭ nuoștri ļ-a dat tuot śe ļ-a trăbuit — ovčarstvo je našima davalo sve što im je trebalo [Por.] ∞ uaĭe		[Vidi]
3059	okituare	ochitoare	осматрачница	okituare (mn. okituorĭ) [akc. okituare] (i. ž.) — (zast.) osmatračnica, stražara ◊ dă vreamĭa dă turś a fuost okituare la măĭ mulće luokurĭ pră lîngă Rănovăț — za vreme Turaka bilo je vriše osmatraćnica oko Ranovca ◊ luoku unđ-a fuost o okituare în aritu Rănovăluĭ, a probućeḑato bugarĭi în rato-l dă-ntîń în Karaulă — mesto gde je bila jedna osmatračnica u okolini Ranovca, Bugari su u Prvom svestkom ratu prekrstili u Karaulu ◊ uom kare a fuost pus dă okituorĭ, a fuost aļes adîns — čovek koji je bio postavljen za osmatrača, bio je posebno biran ◊ okituarĭa a fuost tămîńată în vîru lu vrun ļemn înalt — osmatračnica je bila uređena na vrhu nekog visokog drveta [Mlava] ∞ uokĭ		[Vidi]
3060	okituor	ochitor	осматрач	okituor (mn. okituorĭ) [akc. okituor] (i. m.) — (zast.) osmatrač, stražar; nišandžija; strelac ◊ okituorĭu a fuost în ćimpol turśiesk uom adîns aļes să șadă la okituare, să prăfiră în tuaće părțîļi șî să ivaskă kînd bagă sama kă vin turśi — osmatrač je bio u tursko vreme čovek posebno izabran da sedi na osmatračnici, da osmatra na sve strane, i da javi kad primeti da dolaze Turci ◊ okituor a putut să fiĭe numa uom vićaz, kare avut uokĭu uļuluĭ, fuga kaluluĭ, sama ĭepurluĭ, șî zbĭerîtu śerbuluĭ — osmatrač je mogao biti samo hrabar čovek, koji je imao oko orla, brzinu konja, oprez zeca, i riku jelena [Mlava] ∞ uokĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6247	okĭeț	ocheț	наочаре	okĭeț (mn.) [akc. okĭeț] (i. m.) — (med.) naočari ◊ șî mumî-mĭa șî tatî-mĭu la bîtrîńață a purtat okĭeț — i moja majka i moj otac su u starosti nosili naočari [Buf.] ♦ dij. sin. zîrță [Por.] ∞ zîrță		[Vidi]
6246	okĭenat	chenat	окаст	okĭenat (okĭenată) (mn. okĭenaț, okĭenaće) [akc. okĭenat] (prid.) — okat, okast ◊ okĭenat ĭe uom kare are uokĭ marĭ, or tare frumuoș — okat je čovek koji ima velike, ili jako lepe oči ◊ kînd śuava samînă la uokĭ, or are fuarma uokĭuluĭ, sa spuńe kî ĭe okĭenat — kad nešto liči na oko, ili ima oblik očiju, kaže se da je okasto [Mlava] ∞ uokĭ		[Vidi]
3049	okroći	ocroti	чувати	okroći (ĭuo okroćesk, ĭel okroćiașće) [akc. okroći] (gl. p. ref.) — čuvati, paziti, štititi ◊ frațî kată bińe la visaļiĭe să okroćeaskă pră sorî-sa dă baĭeț bĭețîuoș — braća dobro paze na veselju da sačuvaju svoju sestru od pijanih momaka [Hom.] ◊ n-am đi śe-l okroći atîta, kînd ĭe mangă mare — nemam ga zašto toliko štititi, kad je veliki mangup (Tanda) ♦ sin. pazî [Por.]		[Vidi]
3051	okroćituor	ocrotitor	чувар	okroćituor (mn. okroćituorĭ) [akc. okroćituor] (i. m.) — (zast.) čuvar, pazitelj ◊ la fiĭe śe să fiĭ okroćituor, trăbe să đeșkiḑ patru uokĭ — bilo čega da budeš čuvar, treba da otvoriš četvoro očiju [Por.] ∞ okroći		[Vidi]
5665	olațăl	drojdie	квасац	olațăl (mn. olațăļe) [akc. olațăl] (i. s.) — kvasac ◊ olațălu sa puńa în aluvat, să krĭaskă aluvatu — kvasac se stavlja u testo, da testo naraste ♦ var. aluvațăl (Tanda) [Por.]		[Vidi]
4966	olar	olar	грнчар	olar (mn. olarĭ) [akc. olar] (i. m.) — grnčar ◊ olarĭu ĭe uom kare faśe șî vinđe vasurĭ đi pomînt — grnčar je čovek koji pravi i prodaje sudove od zemlje ◊ olar kare a trait mult ș-a fuost kunoskut, a lasat poļikră „olar” la ńepuoțî luĭ — grnčar koji je živeo dugo i bio poznat, ostavio je nadimak „olar” svome potomstvu [Por.] ∞ uală		[Vidi]
93	oltan	altoi	калем, навртак	oltan (mn. oltań) [akc. oltan] (i. m.) — 1. mladica koja se kalemi na biljku; kalem; navrtak 2. nakalemljenа biljka [Por.]		[Vidi]
1	oltańi	altoi	калемити	oltańi (ĭuo oltańesk, ĭel oltańiașće) [akc. oltańi] (gl. p) — 1. kalemiti ◊ đemult a fuost ađet sî sa oltańaskă puomi pi lînga drum, sî đa drumașî đi pomană puamiļi la sufļitu lu oltanđiu — nekada je bio običaj da se kaleme voćke pored puta, da putnici namene voće duši kalemara 2. (fig.) poseći, povrediti prst ◊ a oltańit źeĭśtu — zbog sličnosti u načinu previjanja prsta na ruci i kalema na voćki [Por.] ♦ dij. var. altui [Kmp.][Pad.]		[Vidi]
3515	oļigńi	oligni	уганути	oļigńi (ĭuo oļigńesk, ĭel oļigńeșće) [akc. oļigńi] (gl. p. ref.) — (o udovima) uganuti, polomiti, slomiti, povrediti ◊ n-a bagat đe sama, și a oļigńit pićoru — nije pazio, i uganuo je nogu ◊ fug, kă ma ćem kă ma baće și ma oļigńeșće đe tot — bežim, jer se bojim da će me tući i svog polomiti ♦ sin. skļinći [Tim.]		[Vidi]
3516	oļigńit	olignit	уганут	oļigńit (oļigńită) (mn. oļigńiț, oļigńiće) [akc. oļigńit] (prid.) — (o udovima) uganut, povređen, slomljen ◊ nu s-a dus la lukru, kă-ĭ pićoru oļigńit — nije otišao na posao, jer mu je noga uganuta ♦ sin. skļinćit [Tim.] ∞ oļigńi		[Vidi]
3267	omeńi	omeni	уљудити	omeńi (ĭuo ma omeńiesk, ĭel sa omeńiașće) [akc. omeńi] (gl. p. ref.) — uljuditi, očovečiti, učiniti ljudskim, moralnim, poštenim i sl. ◊ așa uom sîrbaćik nuĭe-n lumĭa întrĭagă, n-o-l măĭ omeńi ńima, numa vro buată grĭa — takvoga divljaka nema u celom svetu, niko ga ne uljudi, sem neke teške motke [Por.] ∞ uom		[Vidi]
3265	omeńiĭe	omenie	људскост	omeńiĭe (mn. omeńiĭ) [akc. omeńiĭe] (i. ž.) — ljudskost, čovečnost, čast, obraz; moral; ugled; poštenje ◊ fi uom ku lumĭa, să nu daĭ đi rușîńe șî sî pĭerḑ omeńiĭa — budi čovek sa ljudima, da se ne obrukaš i izgubiš obraz ◊ astîḑ omeńiĭa a pus supt piśuare — danas su obraz bacili pod noge ◊ đimult ku omeńiĭa a fakut măĭ mult đikît ku o gramadă đi bań akuma — nekad se poštenjem više činilo nego gomilom novca danas ◊ kînd pĭerḑ omeńiĭa điźaba traĭeșć — kad izgubiš čast, badava živiš ♦ var. uomeńit [Por.] ∞ uom		[Vidi]
3266	omeńit	omenit	човечан	omeńit (omeńită) (mn. omeńiț, omeńiće) [akc. omeńit] (prid.) — čovečan, pošten, moralan, uljudan ◊ fi omeńit, șî nu ći ćemĭa đi ńima — budi čovečan, i nikog se ne boj ◊ muĭarĭa țîńe kasa, șî dakă ĭa nuĭe omeńită, kasa sa suduame — žena drži kući, i ako ona nije poštena, kuća se urušava ◊ muĭarĭa omeńită — (zast.) poštena žena [Por.] ∞ uom		[Vidi]
5140	omidă	omidă	гусеница	omidă (mn. omiḑ) [akc. omidă] (i. ž.) — (ent.) gusenica ◊ omida ĭe vĭarme flokuos, kare sa faśe đin uauļi fluturluĭ, da manînkă frunḑa đin ļemn atîta đi ĭuta đi zatrĭașće padurĭa-ntrĭagă — gusenica je dlakavi crv, koji nastaje iz leptirovih jaja, a jede lišće drveća toliko brzo da satire celu šumu [Por.]		[Vidi]
5001	omoćeu	om mare	људина	omoćeu (mn. omoćeĭ) [akc. omoćeu] (i. m.) — (augm.) ljudina ◊ omoćeu ĭe uom mare șî țapîn — ljudina je krupan i jak čovek ◊ a murit moșu Ļubi, să-ĭ fiĭe țarîna ușoră, a fost un omoćeu ku tot — umro je čiča Ljuba, nek mu je laka zemlja, bio je prava ljudina [Buf.] ∞ uom		[Vidi]
5650	omorî	omorî	убити	omorî (ĭuo omuor, ĭel omuară) [akc. omorî](gl. p. ref.) — ubiti, umoriti ◊ đi vrĭamĭa đi rat s-a omorît multă lumĭe ńevinuită — za vreme rata ubijeno je mnogo nevinih ljudi ◊ uom kare puaće să omuare pi alt uom, nuĭe uom, numa žuavină — čovek koji može ubiti drugog čoveka, nije čovek, nego zver [Por.] ∞ muarće		[Vidi]
5651	omorît	omorât	убијен	omorît (omorîtă) (mn. omorîț, omorîće) [akc. omorît] (prid.) — 1. ubijen, lišen života ◊ uoțî a omorît uomu, l-a-npins supt drum șî l-a astrukat ku frunḑă — odmetnici su ubili čoveka, gurnuli ga van puta i pokrili lišćem 2. premoren ◊ sluga pista ḑî s-a omorît ku lukru, da gazda sara nu ĭ-a dat đi śină — sluga se preko dana ubijao od posla, a gazda mu uveče nije davao večeru ♦ var. uomorît [Por.] ∞ omorî		[Vidi]
6191	opari	opări	барити	opari (ĭuo oparĭesk, ĭel oparĭașće) [akc. opari] (gl. p. ref.) — bariti, kuvati, šuriti ◊ uauă opariće — kuvana jaja ◊ s-a oparit ku apă fĭartă — ošurio se vrelom vodom [Por.]		[Vidi]
6006	opinkarĭ	opincar	опанчар	opinkarĭ (mn. opinkarĭ) [akc. opinkarĭ] (i. m.) — opančar ◊ opinkarĭu ĭe uom kare ĭe maĭstur să fakă la opinś đi gumă — opančar je čovek koji je majstor za izradu gumenih opanaka ◊ opinkari a trait ș-a lukrat pin orașă, da opinśiļi a vindut pi la bîlśurĭ pin saće — opančari su živeli i radili po varošima, a opanke su prodavali na vašarima po selima [Por.] ∞ opinkă		[Vidi]
6005	opinkă	opincă	опанак	opinkă (mn. opinś) [akc. opinkă] (i. ž.) — opanak ◊ opinka ĭe înkîlțamînt batrîńesk alu saćeń, fakută đin pĭaļe đi puork — opanak je starinska seljačka obuća, izrađen od svinjske kože ◊ opinśiļi đi puork a fakut tot nat la kasa luĭ — svinjske opanke izrađivao je svako kod svoje kuće ◊ opinśiļi đi puork s-a ļegat ku urḑîaļe îndoiće đin păr đi kapră, or ku kurauă îngustă đi pĭaļe đi puork — svinjske opanke su se vezivale uzicom upredenom od kozje dlake, ili uskim kaišem od svinjske kože ◊ dupa ratu a doĭļa, opinkari a înśeput să fakă șî opinś đi gumă — posle drugog svetskog rata opančari su počeli da prave i opanke od gume [Por.]		[Vidi]
6007	opinkuță	opincuță	опанчић	opinkuță (mn. opinkuț) [akc. opinkuță] (i. ž.) — (demin.) opančić ◊ a fakut fraćiļi la sora mikă papușă ku puort batrîńesk, șî ku opinkuță đi puork, kum a purtat mamî-sa — napravio je brat maloj sestrici lutku sa starinskom nošnjom, i sa svinjskim opančićima kakve je nosila nena baka [Por.] ∞ opinkă		[Vidi]
2511	opri	opri	зауставити	opri (ĭuo oprĭesk, ĭel oprĭașće) [akc. opri] (gl. p. ref.) — 1. zaustaviti (se); stati; prestati ◊ oprĭașće karu sî ĭeșîm, k-am ažuns — zaustavi kola da izađemo, jer smo stigli ◊ kînd sa va puńa pi bĭare, triĭ ḑîļe n-o sî sa oprĭașkă — kad bude počeo da pije, tri dana neće prestajati ◊ muoșu s-a dus să oprĭaskă muara, kă apa a sakat — čiča je otišao da zaustavi vodenicu, jer je voda presušila 2. zadržati (se) ◊ s-a oprit ku ĭel în taĭnă, șî s-a amînatat đi lukru — zadržao se s njim u razgovoru, i zakasnio za posao ◊ am oprit kopilu đi la șkuală, kă n-are kare să-m pazîaskă vićiļi — zadržao sam dete od škole, jer nemo ko da mi čuva stoku ♦ sin. zăđina (Tanda) [Por.]		[Vidi]
2936	oprieg	opreg	опрег	oprieg (mn. oprieźe) [akc. oprieg] (i. s.) — (zast.) opreg, pregača, deo nošnje ◊ opriegu ĭe kițăļe ku śĭukurĭ, kare muĭeriļi a purtato đinainće, pista puaļe — opreg je kecelja sa resama, koju su žene nosile spreda, preko pola ♦ var. oprĭeg ♦ sin. kițăļe ku śukurĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2512	oprit	oprit	заустављен	oprit (oprită) (mn. opriț, opriće) [akc. oprit] (prid.) — (za kretanje) 1. zaustavljen, prekinut u radu ◊ muara stă oprită triĭ ḑîļe, kă nuĭe apă — vodenica stoji zaustavljena tri dana, jer nema vode ◊ kopiĭi opriț đi la șkuală ramîn kĭuorĭ la uokĭ — deca prekinuta u školovanju ostaju slepa kod očiju ◊ mńiĭi sînt opriț đi supt, nu măĭ sug — jagnjići su prekinuti u sisanju, ne sišu više (odvojeni su od ovaca) 2. zadržan ◊ nu sufăr să fiu prĭa mult oprit pi drum numa la taĭnă guală — ne podnosim da budem previše zadržan na putu sami radi praznog razgovora [Por.] ∞ opri		[Vidi]
3989	optak	optac	осмак	optak (mn. optaś) [akc. optak] (i. m.) — (bot.) osmak, vrsta kukuruza ◊ optak ĭe un fĭeļ đi kukuruḑ đa-l nuostru, kare are uopt rîndurĭ đi buobe pi drugă — optak je vrsta domaćeg kukuruza koji ima osam redova zrna na klipu ◊ đin optako-l alb koļașa ĭe măĭ dulśe — od belog optaka kačamak je najslađi ♦ up. kukuruḑ, porumb [Por.] ∞ uopt		[Vidi]
2434	or	ori	или	or (vez.) — ili ◊ ći duś, or nu ći duś? — ideš, ili ne ideš? ◊ do faś lukru, or ći laș? — dovršavaš posao, ili bataljuješ? ♦ sin. au [Por.] ♦ dij. var. ore ◊ mama ĭe muma mumi, ore muma lu tata — baba je majčina ili očeva majka (Osnić) [Crn.] ♦ up. uorĭ		[Vidi]
3721	orańiță	oraniţă	чамац	orańiță (mn. orańiț) [akc. orańiță] (i. ž.) — čamac, oranica ◊ stramuoșî nuoștri a trĭekut Dunîrĭa ku orańița, da mulț a notat pista rîu ku truaśiļi la brîu — naši preci prelazili su Dunav na oranicama, a mnogi su preplivali reku sa tikvama oko pasa [Por.] ♦ sin. barkă [Kmp.]		[Vidi]
5054	oraș	oraș	варош	oraș (mn. orașă) [akc. oraș] (i. m.) — varoš, administrativni centar ◊ oraș ĭe luok unđe ĭe șađarĭa lu žîndarĭ ș-alu sud, șă unđe ĭastă dugăĭ marĭ șă unđe s-a țîńe piĭaț mare — varoš je mesto gde je sedište žandara i suda, gde ima velikih trgovina i gde se održava velika pijaca ◊ orașu a kuprins măĭ mulće saće đintr-un țînut, șî țînuto-la s-a kĭemat srez — varoš je obuhvatala više sela u jednoj oblasti, i ta oblast se zvala srez ◊ orașu lu Poreśa mult a fuost Milanovțu, ș-akuma lumĭa a batrînă îĭ ḑîśe ’oraș’ — porečka varoš dugo je bio Donji Milanovac, i sada ga stariji ljudi zovu varoš ◊ oraș sa ḑiśe șî la tot luok măĭ mare, ku kăș măĭ mulće șă adunaće la un luok, unđe lumĭa nu traĭașće đin oĭariĭe or đin munćit la pomînt, numa au vro službă — varoš se zove i svako veće mesto, sa mnogo kuća zbijenih na jednom mestu, gde ljudi ne žive od stočarstva ili zemljoradnje, nego imaju neku službu ◊ oraș ĭe sat mare, în kare traĭesk duomń marĭ alu kuĭ muĭerĭ nu lukră ńimika — varoš je veliko selo u kome živi velika gospoda čije žene ne rade ništa [Por.]		[Vidi]
2240	orbiuluĭ	orbiului	слепачки	orbiuluĭ [akc. orbiuluĭ] (pril.) — (pej.) slepački, raditi nešto kao osoba bez vida ◊ a-ļergat la ĭa orbiuluĭ, n-avut parinț să-ĭ đeșkidă uoki — trčao je kod nje slepački, nije imao roditelje da mu otvore oči ♦ var. uorbiuluĭ [Por.] ∞ uorb		[Vidi]
2232	orbĭaće	năpârkă	слепић	orbĭaće (mn. orbĭeț) [akc. orbĭaće] (i. m.) — 1. (zool.) slepić (Anguis fragilis) ◊ orbĭaće ĭe un fĭeļ đi nopîrkă, ama nare kuadă askuțîtă, ka nopîrka or șopîrla, numa ĭe la kuadă botoșat; orbĭaćiļi nu vĭađe; traĭașće pin luok uđiluos — slepić je vrsta zmije, ali nema rep kao zmija ili gušter, nego je na repu zatupljen; slepić ne vidi; živi na vlažnim mestima 2. (fig.) a. slepac, čovek koji ne vidi dalje od nosa; prostak ◊ orbĭaće, nu vĭađe kă muĭarĭa-l traźe đi nas — slepac, ne vidi da ga žena vuče za nos b. siromah, bez igde ičega ◊ kînd a veńit la mińe, a fuost orbĭaće, fara ńimik pi lumĭa albă — kada je došao kod mene, bio je slepac, bez ičega na belome svetu [Por.] ∞ uorb	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2750	orbĭală	orbeală	слепило	orbĭală (mn. orbĭaļe) [akc. uorbĭală] (i. ž.) — (zast.) slepilo, slepoća ◊ s-a pus orbĭala pi ĭel, nu măĭ vĭađe ńimika — uhvatilo ga je slepilo, ne vidi više ništa ♦ var. uorbĭală [Por.] ∞ uorb		[Vidi]
2388	orităk	orităc	оритак	orităk (mn. orităś) [akc. orităk] (i. m.) — (tehn.) oritak, orićak ◊ orităku ĭe spată dă ļiemn dă kurațat plugu dă pomînt — oritak je drvena lopatica za čišćenje pluga od zemlje [Mlava] ♦ dij. sin. pană [Por.] ∞ plug		[Vidi]
5436	orna	răsuna	одзвањати	orna (ĭuo uornăĭ, ĭel uornăĭe) [akc. orna](gl.) — (zast.) 1. odzvanjati, odjekivati ◊ pănă kînd va orna atîta klopîćiļi aļi marĭ, nu sa șćiĭe — dokle će toliko odzvanjati velika zvona, ne zna se ◊ uarnîĭe kluopićiļi pi duos, kîntă tare șă frumuos — odzvanjaju zvona u šumi, zvone jako i lepo 2. galamiti, dizati buku; urlati ◊ đi śe atîta uornîĭe kî ĭ-a fuźit fata, kînd s-a dus dupa uom bun — zašto toliko urla što mu je pobegla ćerka, kad je otišla za dobrog čoveka (Tanda) ♦ sin. rasună [Por.]		[Vidi]
3498	osîndă	osândă	малер	osîndă (mn. osînđe) [akc. osîndă] (i. ž.) — (rel.) maler, prokletstvo, kletva ◊ nu faśa aĭa, kă o să će bată osînda — ne čini to, jer će te biti maler [Bran.]		[Vidi]
5660	otar	otar	међа	otar (mn. otară) [akc. otar] (i. s.) — međa, ograda ◊ otar ĭe luok kare đisparće duauă moșîĭ alu duoĭ stapîń — međa je mesto koje razdvaja dva imanja dvojice domaćina ◊ otar đe mult a fuost ļemn mare, kurațat đi kuažă la o parće— međa je nekada bilo veliko drvo oguljeno od kože na jednoj strani [Por.]		[Vidi]
5662	otarî	otări	граничити се	otarî (ĭuo ma otarăsk, ĭel sa otarîașće) [akc. otarî] (gl. p. ref.) — graničiti se ◊ a fuost veśin apruape, s-a otarît ku moșîĭa — bili su bliski susedi, graničili su se imanjem [Por.] ∞ otar		[Vidi]
5661	otarńik	hotarnic	отарџија	otarńik (otarńikă) (mn. otarńiś, otarńiśe) [akc. otarńik] (prid.) — otardžija, sused ◊ fraț buń, ama otarńiś răĭ, tuot ļ-a fuost puțînă moșîĭa ś-a kîpatato đi la parinț — rođena braća, ali loše otardžije, sve im je bilo malo imovine koju su dobili od roditelja [Por.] ∞ otar		[Vidi]
6478	otauă	otavă	отава	otauă (mn. otăurĭ) (i. ž.) — otava ◊ otauă ĭe ĭarbă kare dă pĭ-adauară pi o ļivađe kosîtă, șă duśe doă kosîturĭ pi un an — otava je trava koja izraste ponovo na jednoj pokošenoj livadi, i omogućava dve kosidbe godišnje ◊ ļivađa lasată đi otauă muara dupa kosît sî sa pośaskă, đi să șćiĭe lumĭa kă pi ĭa nu puot să paskă vićiļi luor — livada ostavljena sa otavu mora da se zapotka posle kosidbe, da bi ljudi znali da na njoj ne mogu da napasaju svoju stoklu [Por.]		[Vidi]
3333	otkuoș	otcoș	откос	otkuoș (mn. otkuoș) [akc. otkuoș] (i. s.) — otkos ◊ otkuoș ĭe șĭrag đi fîn, kare la grîmađit đi parća stîngă kosîtuorĭu, kosînd ļivađa đi fîn — otkos je trag od sena, koji ostavlja kosač za sobom, koseči livadu sa senom ◊ dupa śe sa uskă, đin otkuoș sa fak kupițîaļe, kare pĭe urmă sa adună în porkuoń — posle sušenja, od otkosa se prave naviljci, koji se posle skupljaju u stogove [Por.] ∞ kosî		[Vidi]
5478	otrauă	otravă	отров	otrauă (mn. otrăvurĭ) (i. ž.) — otrov ◊ ĭ-a dat muĭari-sa otrauă să bĭa, ama ĭel a priśeput la vrĭame, ș-a ramas viu — dala mu je žena otrov da popije, ali je on primetio na vreme, i ostao živ ♦ sin. veńin [Por.]		[Vidi]
5479	otravi	otrăvi	тровати	otravi (ĭuo otravĭesk, ĭel otravĭașće) [akc. otravi] (gl. p. ref.) — trovati, orovati ◊ s-a rugat đi ĭel să nu-ĭ măĭ otravĭaskă kopiĭi ku minśuń — zamolila ga je da joj više ne truje decu lažima ◊ astîḑ ĭe mînkarĭa kumparată otravită ku mulće kare-śe — danas je kupovna hrana zatrovana mnogo koje čime ♦ sin. veńina [Por.] ∞ otrauă		[Vidi]
5480	otravit	otrăvit	отрован	otravit (otravită) (mn. otraviț, otraviće) [akc. otravit] (prid.) — otrovan, zatrovan ◊ a gasît doltori k-a murit otravit, napasta a kaḑut pi muĭare — našli doktori da je umro otrovan, sumnja je pala na ženu ◊ apa ĭe otravită, mînkarĭa ĭe otravită, kum va fi pănă la kîpatîń ku lumĭa, ńiś draku nu șćiĭe — voda je zatrovana, hrana je zatrovana, šta će biti sa svetom do kraja, ni đavo ne zna [Por.] ∞ otrauă		[Vidi]
2960	oua	oua	снети јаје	oua (ĭuo ovĭesk, ĭel uauă) [akc. oua] (gl. p.) — (ornit.) (ent.) sneti, izbaciti jaje, nositi ◊ o gaină kutkurĭaḑă, akușa o sî uave — jedna kokoš kokodače, uskoro će sneti jaje ◊ dakă gaina-sta îndată nu va înśepe oua, ĭuo o taĭ, ș-o bag în ḑamă — ako uskoro ova kokoš ne počne nositi, ja ću je zaklati, i metnuti u čorbu ◊ gaina uauă în kurĭańik — kokoš nosi jaja u kokošarniku ◊ tuaće gaińiļi a ouat, în kuĭb am gasît șasă uauă, śinś am luvat, da unu am lasat đi kuĭbarĭ — sve su koke snele, u gnezdu sam našao pet jaja, četiri sam uzeo, a jedno sam ostavio za polog ♦ var. ova [Por.] ∞ uou		[Vidi]
4926	oźak	ogeac	оџак	oźak [akc. oźak] (i. s.) — (zast.) odžak, odaja kolibe sa ognjištem; iža ◊ oźak ĭe odaĭe în koļibiļi batrîńe, în kare s-a tunat đirĭept đ-afară, șî-n kare a fuost vatra fuokuluĭ ku kaminu șî gaura đi fum în puod — odžak je odaja u starim kolibama u koju se ulazilo ravno spolja, i u kojoj je bilo ognjište sa kaminom i otvorom za dim na tavanu ◊ la oźak într-un kuot a fuost kaminu đi fakut fuoku, în alalalt lavița ku vasurļi đi apă — u jednom delu odžaka bilo je ložište, u drugom polica sa sudovima za vodu ◊ la oźak s-a țînut skamńiļi đi șaḑut, ku masa șî vasurļi đi mînkare — na odžaku su se držali tronošci za sedenje, sa sofrom i priborom za jelo ◊ pi parĭețî oźakuluĭ șî la grindă a fuost kuńe đ-atîrnat țuaļiļi, trășćiļi, kutarițîļi, kiț ku buĭeḑ în tuaće fĭelurĭ, șî măĭ mulće lomańe — po zidovima odžaka i na gredama plafona bili su klinovi za kačenje odeće, torbi, korpi, kitica raznog bilja, i koje šta drugo ◊ rumîńi aĭ batrîń măĭ multă vrĭamĭa a pitrekut în odaĭe kare a kĭemato oźak — stari Vlasi su najveći deo svoga vremena provodili u odaji koju svu zvali odžak ♦ sin. kamin [Por.] ∞ kasă		[Vidi]
5004	oțăl	oțel	челик	oțăl (mn. oțîaļe) [akc. oțăl] (i. s.) — čelik ◊ oțălu ĭe măĭ tare fĭer kare a kunoskut rumîńi aĭ batrîń — čelik je najjači metal koji su poznavali stari Vlasi [Por.]		[Vidi]
2892	pabir	pobir	пабирак	pabir (mn. pabirĭ) [akc. pabir] (i. m.) — pabirak, otpadak ◊ pabir ĭe drugă starpă, or ńikuaptă, or kare a ramas ńikuļasă — pabirak je nedozreli klip kukuruza, ili klip bez zrna, ili koji je ostao neobran ◊ kînd kuļeg la kukuruḑ, druźiļi marĭ lapîd într-o parće, da pabir în alta — kad berem kukuruz, dobre klipove bacam na jednu stranu, a pabirak na drugu [Zvizd] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
4314	padukĭe	păduche	вашка	padukĭe (mn. padukĭ) [akc. padukĭe] (i. m.) — (ent.) vaška (Phthiraptera) ◊ padukiļi ĭe o gongiță kare traĭașće la uom în păr — vaška je bubica koja živi u čovekovoj kosi ◊ lumĭa đemult rău a pațît đi padukĭ — ljudi su nekad mnogo patili od vašiju ◊ padukiļi sa faśe đin ļinđină — vaška se rađa iz gnjide [Por.]		[Vidi]
5204	padure	pădure	шума	padure (mn. padurĭ) [akc. padure] (i. ž.) — šuma, gora ◊ s-a dus la padure să taĭe frunḑă đi ĭernaćik đi viće — otišli su u šumu da krešu lisnik za zimnicu za stoku [GPek] ♦ dij. var. padurĭe ◊ padurĭe gruasă — velika gusta šuma ♦ dij. sin. kuodru, krîng, dumbrauă, munće ♦ up. Muma Paduri [Por.]		[Vidi]
5233	Padurĭan	pădurean	Падурјан	Padurĭan (mn. Padurĭeń) [akc. Padurĭan] (i. m.) — (etn.) Padurjan ◊ Padurĭan ĭe uom kăsătorit în țînut paduruos, kare traĭașće đin oĭariĭe — Padurjan je čovek naseljen u šumovitoj oblasti, koji živi od ovčarstva ◊ Padurĭan ĭe poļikră kare a dato kîmpeńi ńigoćinuluĭ la munćeń đi pi Miruoś — Padurjan je nadimak koji su negotinski ravničari dali planincima sa Miroča ◊ saće rumîńeșć ku Padurĭeń sînt Plamna, Ĭekubouț, Malaĭńița, Vratna șî Urovuță — vlaška sela sa Padurjanima su Plavna, Jabukovac, Malajnica, Vratna i Urovica ◊ Padurĭană — Padurjanka ♦ sin. Munćan [Pad.] ∞ padure		[Vidi]
5209	Paduruoń	Păduroni	Шумац	Paduruoń (mn. Paduruoń) [akc. Paduruoń] (i. m.) — (demon.) Šumac, šumski demon ◊ Paduruońu ĭe parĭakĭa lu Paduruańe, vîlvă rîă ku kare mîraśașće vrăžîtuarĭa a ńikurată — Šumac je par Šumice, zli demon sa kojim petlja vračara koja se bavi crnom magijom ◊ tuata ala đin padurĭe are parĭakĭa iĭ, ńiśuna nuĭe sîngură — svaki šumski demon ima svog parnjaka, nijedan nije sam [Por.] ∞ padure		[Vidi]
5228	paduruos	păduros	шумовит	paduruos (paduruasă) (mn. paduruoș, paduruasă) [akc. paduruos] (prid.) — šumovit ◊ țînutu măĭdanuluĭ ĭe tare paduruos, tuot ĭe krĭeskut ku padure batrînă — majdanpečka oblast je jako šumovita, sva je obrasla starom šumom [Por.] ∞ padure		[Vidi]
5158	paftă	pafta	пафта	paftă (mn. pafće) [akc. paftă] (i. ž.) — (izob.) pafta, metalna kopča ◊ pafta a fuost un fĭeļ đi kîtaramă la brîu lu puortu muĭerĭesk — pafta je bila vrsa kopče na pojasu ženske nošnje ♦ sin. tuakă, poptală [Por.]		[Vidi]
5115	pagubă	pagubă	штета	pagubă (mn. pagube) [akc. pagubă] (i. ž.) — šteta ◊ ploaĭa asta a fakut mare pagubă la drumuri pin satu nostru — ova kiša nanela je veliku štetu putevima kroz naše selo [Pad.]		[Vidi]
4904	paĭ	pai	сламка	paĭ (mn. paĭe) [akc. paĭ] (i. s.) — (bot.) slamka; (u mn.) slama ◊ adunat la fîn ku grĭebla, șî n-a lasat ńiś un paĭ dupa iĭ — sakupljali su seno grabuljom, i nisu ostavljali ni slamku iza sebe ◊ pîkurari prinđa dauń, ļi baga paĭ în kur șî-ĭ slubaḑa sî zbuare ku paĭo-la — čobani su hvatali obade, nabijali ih na slamku i puštali ih da lete sa tom slamkom ◊ supțîre ka paĭu — tanko kao slamka ◊ ușuor ka paĭu — lagano ko slamka [Por.]		[Vidi]
4905	paĭe	paie	слама	paĭe (mn.) (i. ž.) — slama ◊ paĭiļi ramîn dupa śe sa trăiră mărunțîșu — slama ostaje posle vršidbe žitarica ◊ klańa đi paĭe — plast slame ◊ ku paiļi s-a umplut slamńaśiļi pi kare lumĭa a durmit — slamom su se punile slamarice na kojima su ljudi spavali ◊ paĭiļi s-a pus ĭarna șă-n kośina porśilor, să nu muară puorśi đi źer — slama se zimi prostirala i u svinjce, da svinje ne bi pocrkale od mraza [Por.] ∞ paĭ		[Vidi]
4876	Pakală	Păcală	Угурсуз	Pakală [akc. Pakală] (i. m.) — (folk.) Pakala, Ugursuz ◊ Pakală ĭe nume đin povĭeșć bužukuruasă, uom kare a lukrat tuot îndîrećișļa — Pakala je ime iz šaljivih priča, čovek koji sve radio naopako [Por.] ∞ pakat		[Vidi]
4873	pakat	păcat	грех	pakat (mn. pakaće) [akc. pakat] (i. s.) — (o moralu) greh ◊ pakat ĭe kînd uomu faśe suava pintru śe sa pĭarđe obrazu — greh je kad čovek učini nešto zbog čega se gubi obraz ◊ pakat ĭe kînd faś rău la vrunu — greh je kad učiniš zlo nekome [Por.]		[Vidi]
5157	pakustă	pacoste	пакост	pakustă (mn. pakuste) [akc. pakustă] (i. ž.) — pakost, zlo ◊ pakustă ĭe rău kare faśe la lumĭe uom śe are gîndurĭ strîkaće — pakost je zlo koje ljudima čini čovek koji ima zlonamerne misli ♦ sin. rău [Por.]		[Vidi]
3007	pakută	patoca ?	патока	pakută [akc. pakută] (i. ž.) — patoka, poslednja, slaba rakija pri pečenju na kazanu ◊ pakută ĭe rakiĭa kare măĭ kure kîta dupa śe sa mută źubanu — patoka je rakija koja curi još malo posle sklanjanja džbana ◊ pakută ĭe rakiĭe slabă șî rîa, n-o bĭa ńima — patoka je slaba i loša rakije, ne pije je niko [Por.] ∞ rakiu		[Vidi]
4147	palćin	paltin	јавор	palćin (mn. palćiń) [akc. palćin] (i. m.) — (bot.) javor (Acer pseudoplatanus) ◊ đin palćin rumîńi a fakut sulurĭ đi razbuoĭ da pîkurari a luor ļingurĭ marĭ kare ļ-a purtat la brîu — od javora Vlasi su izrađivali vratila za razboj, a njihovi pastiri velike kašike koje su nosili o pojasu ♦ up. arțar [Por.] ◊ palćinuĭe bun dă or śe — javor je dobar za bilo šta (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
4148	palćińiș	păltiniș	јаворик	palćińiș (mn. palćińișurĭ) [akc. palćińiș] (i. s.) — (bot.) javorik ◊ palćińiș ĭe luok unđe dau palćińi, or duos ku palćiń mulț — javorik je mesto gde rastu javori, ili šuma sa mnogo javora [Por.] ∞ palćin		[Vidi]
6493	palugă	pălugă	полуга	palugă (mn. paluź) (i. ž.) — *poluga* ◊ palugă ĭe pražînă skurtă șî gruasă, ku kare sa rađikă vrun tovar grĭeu la kumpańală		[Vidi]
5221	paļață	păleacă	палица	paļață (mn. paļeț) [akc. paļață] (i. ž.) — palica, motka ◊ paļața ĭe un fĭeļ đi pražînă — palica je vrsta motke [GPek] ♦ dij. sin. pražînă [Por.]		[Vidi]
5248	paļi	păli	венути	paļi (ĭuo ma paļesk, ĭel sa paļașće) [akc. paļi] (gl. p. ref.) — (bot.) venuti ◊ kînd kukuruḑu sa paļașće đin sîaśită, sa-ntuarśe kînd dă pluaĭa, da kînd sa uskă, nu măĭ sa-ntuarśe ńiśkînd — kad kukuruz uvene od suše, povrati se kad padne kiša, a kad se osuši, ne povrati se nikad ◊ buĭađa sa paļașće đi suare au đi sîaśită — biljka vene od sunca ili od suše [Por.]		[Vidi]
5327	pană	pană	перо	pană1 (mn. pĭańe) [akc. pană] (i. ž.) — (anat.) pero, pokrivač tela pernatica ◊ ku pană đi gîskă s-a skris vrodată — guščijim perom se nekad pisalo ◊ să naĭbă pĭańe în ăripĭ, pasîrĭa n-ar puća zbura — da nema perje u krilima, ptica ne bi mogla leteti ◊ ușuor ka pana — lak kao pero [Por.]		[Vidi]
5328	pană	pană	клин	pană2 (mn. pĭańe) [akc. pană] (i. ž.) — (tehn.) klin ◊ pană đi spart la ļiamńe ĭe un alat mik đi ļiemn or đi fĭer, askuțît la vîr đi sî puată tuna-n ļemn, șă tîmpit la botur, unđe sa baće ku mukĭa sakuri — klin za cepanje drva je mala alatka od drveta ili metala, oštra na vrhu da bi mogla da uđe u drvo, a tupa na kraju, gde se udara ušicama sekire ◊ ku pană sa sparźe ļemn tare or nodoruos kare nu sa puaće sparźa ku sakurĭa — klinom se cepa tvrdo ili čvornovato drvo koje se ne može cepati sekirom [Por.]		[Vidi]
2632	panžîn	păianjen	паук	panžîn1 (mn. panžîń) [akc. panžîn] (i. m.) — (ent.) pauk (Araneae) ◊ panžîń sa fak pin kuoturĭ, pi la ferĭeșć, la kăș batrîńe, în kare nu măĭ traĭașće ńima, pin padure unđe ĭe frunḑa mukurită, șî đarîndu unđe uomu nu ćistîașće, or nu traĭașće — pauci se javljaju po ćoškovima, oko prozora, u starim kućama u kojima više niko ne živi, u šumi sa buđavim lišćem, i svuda gde čovek ne čisti, ili ne živi [Por.]		[Vidi]
2633	panžîn	păianjen	лемез	panžîn2 (mn. panžîń) [akc. panžîn] (i. m.) — (tehn.) lemez, ljemez, dve motike povezane vrhovima koje se stavljaju preko plasta, da vetar ne oduva seno ◊ panžîn đi klańe sa faśe đin doa krĭeinź đi svińak, kurațaće đi frunḑă, șî înplećiće la vîr — lemez za plast pravi se od dve grane crnog graba, očišćene od lišća u upletene vrhovima ◊ pi panžîn sa dubuare uomu kare a grîmađit klańa — niz lemez se spušta čovek koji je denuo plast [Por.]		[Vidi]
2634	panžîńiș	păianjeniș	паучина	panžîńiș (mn. panžîńișurĭ) [akc. panžîńiș] (i. s.) — 1. paučina ◊ puodu s-a umplut đi panžîńiș, nu puoț merźa đi iĭ pin ĭel — tavan je pun paučine, ne možeš se kretati od njih po njemu ♦ var. panžîń 2. (med.) očna skrama ◊ baba sa vaĭtă kî-ĭ s-a fakut ńiskaĭ panžîńiș la uokĭ, șî nu vĭađe ńimika, sa ćiame kă kĭorîașće — baba se žali da joj je pala neka skrama na oči, i ne vidi ništa, boji se da ne oslepi [Por.] ∞ panžîn		[Vidi]
2558	pańivuos	ponivos	слабовид	pańivuos (pańivuasă) (mn. pańivuoș, pańivuașă) [akc. pańivuos] (prid.) — (med.) slabovid, poluslep; ćorav ◊ am kumparat o vakă, n-am bagat sama kă ĭe pańivuasă, nu vĭađe kalumĭa — kupio sam kravu, nisam primetio da je slabovida, ne vidi dobro ◊ la ăla kare nu vĭađe, măĭ bun să-ĭ ḑîś kî ĭe pańivuos, đikît kî ĭe kĭuor — onome koji ne vidi, bolje je da kažeš da je slabovid, nego da je slep ♦ sin. kĭuor, uorb [Por.]		[Vidi]
5053	paparudă	paparudă	додола	paparudă (mn. paparuđe) [akc. paparudă] (i. ž.) — (kal.) dodola ◊ paparudă a fuost ađet țîgańesk, kare s-a țînut vara kînd a fuost săśită mare — dodole su bile ciganski običaj koji se priređivao leti, kad je vladala velika suša ◊ paparudă a žukat śopîr đi țîgănś, mĭergînd đi la ușă la ușă — dodole je igrala grupa Ciganki, idući od vrata do vrata ◊ pănă a źukat paparuda, țîgănśiļi a kîntat, da muĭeriļi nuaștre a tuarnat apă pi ĭaļe đin gaļiată — dok su igrale dodolu, Ciganke su pevale, a naše žene su sipale na njih vodu iz vedrice [Por.]		[Vidi]
2131	papură	papură	рогоз	papură (mn. papurĭ) [akc. papură] (i. ž.) — (bot.) rogoz, širokolisni (Typha latifolia) ◊ papura ku fuoiļi laće krĭașće pi lînga bĭelț — širokolisni rogoz raste pored bara ◊ đin papură a fuost împlećiće rugožîńiļi, pi kare am durmit kînd am fuost kopiĭ — od rogoza su bile ispletene rogozine, na kojima smo spavali kad smo bili deca [Por.]		[Vidi]
3136	papușă	păpușă	лутка	papușă1 (mn. papuș) [akc. papușă] (i. ž.) — lukta 1. dečja igračka ◊ papușă ĭe žukariĭa fĭaćilor, fakută đi kîrpĭe, măĭ đes samînă la kopil mik đi kare fĭećițîļi grižăsk — lutka je igračka devojčica, napravljena od krpa, najčešće liči na malo dete o kome devojčice brinu 2. mlad klip kukuruza ◊ papușă ĭe druga fara buobe la kukuruḑo-l ćinîr — lutka je klip bez zrna na mladom stablu kukuruza 3. (fig.) prelepa mlada žena ◊ đi fată frumuasă sa ḑîśe kă ĭe frumuasă ka papușa — za lepu devojku kaže se da je lepa kao lutka 4. (pej.) (zast.) osoba bez karaktera, figura u tuđim rukama ◊ l-a luvat pi uomî-su đin skurt, șă-l învîrćașće ka pi papușă — zauzdala je muža, i okreće ga kao lutku [Por.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
6032	papușă	păpușă	пасмо	papușă2 (mn. papuș) [akc. papușă] (i. ž.) — (tehn.) pasmo ◊ papușă ĭe masură la țasut în razbuoĭ — pasmo je mera u tkanju na razboju ◊ kînd sa numîră larźimĭa țasutuluĭ, sa ĭau tri fire đi urḑală într-o papușă — kad se određuje širina tkanja, uzima se po tri niti osnove u jedno pasmo [Por.] ∞ razbuoĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5093	par	par	колац	par1 (mn. pară) (i. s.) — kolac ◊ par ĭe un parśel đi ļemn măĭ lung, śopļit șă askuțît la un kîpatîń ku kare sa baće-n pomînt — kolac je komad podužeg otesanog drveta, zašiljenog na jednom kraju kojim se nabija u zemlju ◊ đi par sa ļagă śuava să nu kadă — za kolac se nešto vezuje da ne padne ◊ parĭ đi gard — kočevi za ogradu ◊ tata baće parĭ đi ļegat gard — otac nabija kočeve za vezivanje ograde [Por.]		[Vidi]
5094	par	pahar	чаша	par2 (mn. pară) (i. s.) — čaša ◊ par ĭe vas mik đi bĭare, fara kuadă — čaša je mali sud za piće, bez drške ◊ a baut numa doă-triĭ pară đi rakiu, șî sa-mbatat ka kurka, kă n-a mînkat ńimika — popio je samo dve-tri čaše rakije, pa se napio ku ćurka, jer nije jeo ništa ♦ (demin.) parușăl ♦ sin. śuoĭ [Por.] ∞ vas		[Vidi]
3456	parauă	parao	пара	parauă (mn. parîaļe) [akc. parauă] (i. ž.) — (mon.) para, parica, novčić ◊ lukru nuĭe đi ńimik, ńiś śinś parîaļe nu kapîtă pi ĭel — posao nije ni za šta, ni pet para neće dobiti za njega ◊ o parauă, doă parîaļe — jedna para, dve pare [Por.] ◊ un ļiu avut doaḑăś đi parîaļe — jedan lej je imao 20 para [GPek] ∞ ban		[Vidi]
27	parazol	parasolar	кишобран	parazol, (mn. parazoļe), [akc. parazol] (i. m.) — kišobran, suncobran ◊ domńi a dus parazolu ku ĭeĭ întotđeuna kînd a mers la șpațîr, ka un sămn domńesk — gospoda je nosila kišobran sa sobom uvek kad bi išla u šetnju, kao znak otmenosti [Buf.] ♦ dij. sin. umrbrĭel [Por.] ♦ dij. sin. čedîr [Tim.] ∞ umbrĭel		[Vidi]
1461	pară	pară	пламен	pară1 [akc. pară] (i. ž.) — 1. plamen ◊ para fuokuluĭ — plamen vatre ♦ sin. bîlbataĭe 2. kruška (plod) ♦ (mn. pĭară) ◊ mulće pĭară în pîăro-sta — mnogo je krušaka na ovoj krušci 3. (srb.) para, isparina ◊ pară ĭe abur — para je isparina 4. (fig.) (u izr.) žar, strast, zanos; jarost, uzbiđenje ◊ fuok șî pară — (dosl.) „vatra i plamen”, za čoveka koji lako plane [Por.] 5. (jelo) sarma (s. Bukovče, Kobišnica) [Kmp.] ∞ fuok		[Vidi]
3043	pară	pară	крушка (плод)	pară2 (mn. pĭară) [akc. pară] (i. ž.) — (bot.) kruška, plod ◊ para ĭe puamă dulśe — kruška je slatko voće ◊ pară mîlaĭață — sočna kruška ◊ pară krudă — nezrela kruška ♦ up. stankuță, korikivă [Por.] ∞ pîăr	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5510	parțî	părți	делити	parțî (ĭuo parțăsk, ĭel parțașće) [akc. parțî] (gl. nesvrš.) — (ret.) deliti ◊ rar kare ḑîśe parțî, măĭ đes sa ḑîśe împarțî — retko ko kaže deliti, češće se kaže podeliti [Por.] ∞ împarțî		[Vidi]
5953	parće	parte	страна	parće (mn. părț) [akc. parće] (i. ž.) — 1. strana ◊ ńima n-a țînut parća luĭ, a ramas sîngur, saraku — niko mu nije držao stranu, ostao je sam, siroma ◊ ĭ-a dat la o parće — sklonio ga je u stranu ◊ în patru părț — četvorostran ◊ (izr.) kare taĭe, parće-ș faśe — ko deli, sebi dodeli ◊ parća stîngă, parća đirĭaptă — leva strana, desna strana 2. napolica ◊ a luvat ļivađa să kosaskă-n parće — uzeo je livadu da je kosi u napolici [Por.]		[Vidi]
3181	parĭa	părea	чинити се	parĭa (?) [akc. parĭa] (gl.) — (zast.) 1. činiti se, pričiniti se; svideti se, dopadati se; ◊ mi sa-m pare kă nu sa ogođiașće una ku alta — čini mi se da se ne slaže jedno s drugim ◊ ĭel aĭa a fakut, ama miĭe nu mi s-a-m parut ńiśkum — on je to uradio, ali se meni nije dopalo nikako ◊ tare mi sa-m pare — jako mi se sviđa 2. radovati se, biti srećan, zadovoljan; tugovati, žaliti ◊ mult îm pare bińe pintru ĭa — mnogo se radujem zbog nje ◊ iĭ pare rău đi feĭ-sa, kă nu traĭașće bun ku uomî-su — žali ćerku, jer ne živi dobro sa mužem ◊ uom fara ińimă, nu-ĭ pare rău đi ńima — čovek bez srca, ne žali ni za kim [GPek]		[Vidi]
5914	parĭake	pereche	пар	parĭake (mn. parĭekĭ) [akc. parĭake] (i. ž.) — par, parnjak ◊ pi pripurļi nuaștre munțășć, karu înkarkat sa puaće skoća numa ku doă parĭake đi buoĭ — na našim planinskim usponima, natovarena kola mogu se izvući samo sa dva para volova ◊ baĭatu ku fata sînt parĭake bună, kî amînduoĭ sînt înalț — momak i devojka su dobar par, jer su oboje visoki ♦ sin. suoț, đampreuna [Por.] ♦ dij. var. pareĭke (Radujevac) [Kmp.]		[Vidi]
3955	parĭare	părere	пажња	parĭare (mn. parărĭ) [akc. parĭare] (i. ž.) — (zast.) 1. pažnja ◊ pin padure sa mĭarźe ku parĭare mare — kroz šumu se ide sa velikom pažnjom 2. žalost ◊ mare parĭare a fuist kînd auḑît k-a perit uom ćinîr — velika žalost je bila kad se čulo da je poginuo mlad čovek [Por.] ∞ parĭa		[Vidi]
3180	parke	parcă	као да	parke [akc. parke] (vez.) — kao da, čini se ◊ parke la kĭemat la prînḑ, nu sa șćiĭe đi śe n-a veńit — čini se da su ga zvali na ručak, ne zna se zašto nije došao ◊ ļi sa-m parut parke o sî skîape đi rău, ama n-a putut — učinilo im se kao da će uteći od zla, ali nisu mogli ♦ / < pare + kă [Por.] ∞ parĭa		[Vidi]
5249	parśel	bucată	парче	parśel (mn. parśiaļe) [akc. parśel] (i. s.) — parče, komad; deo ◊ ma trîmeća parințî dupa viće numa ku un parśel đi koļașă ku brînḑă în trastuță — slali su me roditelji za stokom samo sa parčetom kačamaka i sira u torbici ◊ a spart mașîna în parśaļe marunće, șă nu șćiĭe s-o aduńe — razbio je mašinu na sitne delove, i ne zna da je sastavi ◊ parśel kapiț kînd împarț śeva đin întrĭeg în parśaļe — parče dobijaš kad podeliš neku celinu na delove ♦ sin. krîmput, bukatură [Por.] ∞ împarțî		[Vidi]
4171	partaļe	părtali	прње	partaļe (mn.) [akc. partaļe] (i. ž.) — prnje, pinkle; stvari ◊ a luvat partaļiļi șî s-a dus drakuluĭ — pokupio prnje i otišao dođavola ◊ adună-ț partaļiļi șă fuź, să nu ći măĭ văd — pokupi pinkle i briši, da te više ne vidim ♦ sin. zdrĭanță [Por.]		[Vidi]
4318	pasîrĭe	pasăre	птица	pasîrĭe (mn. păsîrĭ) (i. ž.) — (ornit.) ptica ◊ pasîrĭa ĭe žuavină ku ărîpĭ kare puaće să zbuare — ptica je životinja sa krilima koja može da leti ◊ tuata pasîrĭa are kînćiku iĭ, pi kare sa kunuașće — svaka ptica ima svoju pesmu, po kojoj se prepoznaje ◊ trupu păsîri ĭe astrukat ku pĭańe — telo ptice pokriveno je perjem [Por.]		[Vidi]
2063	paskarĭ	pescar	водени кос	paskarĭ (mn. paskarĭ) [akc. paskarĭ] (i. m.) — (ornit.) vodeni kos ili brljak, vrsta ptice koja živi pored vode i hrani se ribama (Cinclus cinclus) ◊ paskarĭ la nuoĭ ĭe o pasîrĭe mikă, ńiagră, kare traĭașće pi lînga rîu, stă pi pĭatră șî baće đin kuadă, șî sa arańiașće ku pĭeșć — vodeni kos je kod nas mala, crna ptica koja živi pored reke, stoji na kamenu, mlati repom i hrani se ribom [Por.]		[Vidi]
5205	pastra	păstra	штедети	pastra (ĭuo pastrĭeḑ, ĭel pastrĭaḑă) [akc. pastra] (gl. p.) — štedeti, sačuvati ◊ kopiĭi nu șćiu pastra ńimika, parințî trăbe să-ĭ învĭață — deca ne umeju štedeti ništa, roditelji treba da ih nauče [GPek] ◊ n-am pastrat ńimika đin bătrîńață, tuot am pĭerdut śe ń-a lasat stramuoșî — nismo sačuvali ništa od starine, sve smo izgubili što su nam ostavili preci ♦ sin. kruța [Por.]		[Vidi]
4015	pastramă	pastramă	пастрма	pastramă (mn. pastrame) [akc. pastramă] (i. ž.) — pastrma ◊ pastrama ĭe karńa du pe pork, taĭată bukaturĭ, pusă să știa ku usturoĭ și ku sare, și du pe tri zile sa friğe îm untură, sa puńe la urmă în tulumbe ku untură pistă ĭa kă să țîĭe toata vara — pastrma je svinjsko meso isečeno na komade, posoljeno i sa belim lukom ostavljeno da stoji, posle tri dana peče se u masti, na kraju se stavlja u kačicu i prelije mašću da se koristi celog leta [Tim.] ♦ dij. var. pastîrmă (Rudna Glava) ♦ var. păstrîmă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5206	pastrat	păstrat	штедња	pastrat1 (mn. pastrĭală) [akc. pastrat] (i. s.) — štednja, čuvanje ◊ șî la-l măĭ sarak pastratu kađe grĭeu — i najvećem siromahu štednja teško pada [Por.] ∞ pastra		[Vidi]
5207	pastrat	pastrat	уштеђен	pastrat2 (pastrată) (mn. pastraț, pastraće) [akc. pastrat] (prid.) — ušteđen, pošteđen, sačuvan ◊ s-a-ntuors đin razbăl ku kapu pastrat — vratio se iz rata sa sačuvanom glavom ◊ a murit fara ńiśun ban pastrat — umro je bez ijednog ušteđenog dinara [Por.] ∞ pastra		[Vidi]
5949	pastrăv	păstrăv	шкрипавац	pastrăv (mn. păstrăvĭ) [akc. pastrăv] (i. m.) — (mik.) škripavac (Agaricus ostreatus) ◊ pastrăv ĭe un fĭeļ đi burĭaće kare dă numa pi nuk, źugastru, salkă șă palćin — škripavac je gljiva koja raste samo na orahu, klenu, vrbi i javoru ◊ (ver.) dakă vrĭeĭ să kuļeź pastrăvu, nu kućeḑ să vorbĭeșć pănă nu puń mîna pi ĭel, kă no-l măĭ sprimĭeșć đi mînkare ńiśkînd — ako hoćeš da bereš škripavac, ne smeš da progovoriš dok ne staviš ruku na njega, jer ga nikad nećeš spremiti za jelo [Por.]		[Vidi]
3350	pasuļiță	iulie	јули	pasuļiță [akc. pasuļiță] (i. ž.) — (kal.) (izob.) juli ◊ pasuļița a fuost luna a șapćiļa pi an, ćimpu kînd sa kuopt pasuĭu — pasuljica je bio sedmi mesec u godini, vreme kad je dozrevao pasulj ♦ sin. koptuorĭ [Por.] ∞ lună		[Vidi]
3743	pașă	păștiune	испаша	pașă [akc. pașă] (i. ž.) ● v. pașćuńe [Por.] ∞ pașće1		[Vidi]
2881	Pașć	Paști	Ускрс	Pașć [akc. Pașć] (i. m.) — (kal.) Uskrs ◊ đi Pașć sa konđeĭe uauļi — za Uskrs se šaraju jaja ◊ la Pașć sa ĭa pașćaua, șî sa sîare đi pi gļiĭe pista prag — na Uskrs se uzima uskršnja pričest, i skače sa busena preko praga ♦ up. pașćauă, pașćiță, konđeĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2882	pașćauă	pască	ускршња причест	pașćauă (mn. pașćiaļe) [akc. pașćauă] (i. ž.) — (rel.) 1. uskršnja pričest ◊ pașćaua ĭe mistakatură đi urḑîkă, uou fĭert, fluare đi kuorn, pîńe șî vin, fakută într-un par — uskršnja pričest je mešavina koprive, kuvanog jajeta, drenovog cveta, hleba i vina, spravljena u jednoj čaši ◊ pașćaua sa ĭa đi triĭ uorĭ pi gļiĭe, pusă đinuntru dupa pragu kășî — uskršnja pričest uzima se tri puta, na busenu trave stavljenog sa unutrašnje strane kučnog praga ◊ faś kruśe, ĭaĭ pașćaua ku ļingura șă ći-ntuorś pi gļiĭa-ĭa đi la đirĭapta la stînga; așa faś đi triĭ uorĭ — prekrstiš se, uzmeš uskršnju pričest kašikom i okreneš se na busenu s leva udesna; tako učiniš tri puta ◊ kînd ĭaĭ pașćaua șă ći-ntuorś a triļa uorĭ, sărĭ đi pi gļiĭe pista prag kît puoț măĭ mult, să-ț mĭargă tuot înainće — kad uzmeš uskršnju pričest i okreneš se treći put, skočiš sa busena preko praga koliko možeš više, da ti sve ide u napredak 2. uskršnji kolač ◊ pașćaua sa plumađiașće sîmbîta, înainća lu Pașć — uskršnji kolač se mesi u subotu pre Uskrsa ◊ pașćaua are śerk, pi kolak ĭe pusă kruśa ku un uou fîrbuit în tuot kîmpu, da-n mižluok ĭe pus un uou pruaspîd — uskršnji kolač ima obruč, na kolaču je krst sa po jedim ofarbanim jajetom u svakom polju, i jednim sirovim jajetom u sredini ◊ pașćaua în ḑîua Pașćuluĭ sa dă đi pomană la Ḑîna lu Pașć, la Dumńeḑîu, la Maĭka Prĭastîśe șî la Isukrst — uskršnji kolač se na dan Uskrsa namenjuje Boginji Uskrsa, Gospodu Bogu, Majci Prečistoj i Isusu Hristu ◊ pașćaua sa manînkă a triĭļa ḑî dupa Pașć, kînd sa dă kîta đin ĭel șî la viće — uskršnji kolač jede se treći dan po Uskrsu, kada se od njega malo nakrmi i stoci [Por.] ∞ Pașć		[Vidi]
3215	pașće	paște	пасти	pașće1 (ĭuo pask, ĭel pașće) [akc. pașće] (gl. p.) — (o stoci) pasti, napasati, jesti travu ◊ ļivađa are ĭarbă bună șî vićiļi pask frumuos — livada ima dobru travu i stoka lepo pase ◊ pîkurarĭu đinuapće a slubaḑît vićiļi, să ļi pașće bińe șî sî sa dukă la bîlś — čobanin je rano isterao stoku, da je napase dobro i da ode na vašar [Por.]		[Vidi]
2513	pașće	pășune	паша	pașće2 (mn. pașćurĭ) [akc. pașće] (i. ž.) — paša, pasenje, napasanje ◊ a luvat uoĭļi đi la ḑîkatuarĭe șă ļi mînă la pașće — podigao je ovce sa plandišta, i tera ih na pašu ♦ sin. paskut, pașćuńe [Por.] ∞ pașće1		[Vidi]
4944	paśe	pace	мир	paśe [akc. paśe] (i. m.) — mir, spokojstvo ◊ nuoĭ ku tuoț traim în paśe — mi sa svima živimo u miru ◊ rumîńi kînd sa-ntîńesk, dau mîna șî ḑîk „în paśe”, arată kă vin ńiarmaț, în vuoĭa bună — Vlasi kad se sretnu, pružaju ruku i kažu „u miru”, što znači da dolaze nenaoružani, s dobrom namerom ◊ kopiĭi miś nu măĭ stau pi paśe — mala deca nikad ne miruju [Por.]		[Vidi]
5008	pat	pat	кревет	pat (mn. paturĭ) (i. s.) — krevet, ležaj; postelja ◊ rumîńi aĭ batrîń, kare a trait pin borđeĭe, n-avut paturĭ, numa a durmit pi rugožînă, așćernută pi pomînt guol — stari Vlasi, koji su živeli u burdeljima, nisu imali krevete, nego su spavali na rogožini, prostrtoj na goloj zemlji ◊ dupa śe a-nśeput să fakă koļibĭ, rumîńi sa-nvațat să fakă șă paturĭ đi ļemn — kada su počeli da dižu kolibe, Vlasi su naučili da prave drvene krevete ◊ întra raturĭ, gîzdoćińiļi s-a momit la paturĭ đi fĭer ku madraț, kare ļ-a kumparat pin orașă — između ratova, bogataši su se namamili na gvozdene krevete sa madracima, koje su kopovali po varošima ◊ patu muorțî — samrtna postelja ◊ pat muaļe — meka postelja ♦ sin. kulkuș [Por.]		[Vidi]
509	pată	pată	пега	pată (mn. pеťе) [akc. pată] (i. ž.) — pega, mrlja [Kmp.] ∞ pĭată		[Vidi]
6321	patrat	pătrat	четвртаст	patrat (patrată) (mn. patraţ, patraće) [akc. patrat] (prid.) — (tehn.) četvrtast ◊ kînd ĭe o blană taĭată đîn patru părț, da tuaće părțîļi sînt la masură tuot una, sa spuńe kî ĭe blana patrată — kad je daska isečena na sa četiri strane, a sve strane su jednake po meri, kaže se da je daska četvrtasta [Por.] ∞ patru		[Vidi]
2554	patrîme	pătrime	четвртина	patrîme (mn. patrîmĭ) [akc. patrîme] (i. ž.) — četvrtina ◊ kînd înparț pîńa-n patru, un parśiel ĭe o patrîme đi pîńe — kad podeliš hleb na četvero, jedno parče je četvrtina hleba ◊ o sîptamînă đi ḑîļe ĭe o patrîme đi lună — jedna nedelja dana je četvrtina meseca [Por.] ∞ patru		[Vidi]
2538	patru	patru	четири	patru [akc. patru] (br.) — četiri ◊ unu, duoĭ, triĭ, patru — jedan, dva, tri, četiri ◊ în patru — četvoronoške ◊ ku tuaće patru-n sus — sa sve četiri uvis ◊ a patru-ļa ḑî — četvrtog dana ◊ tuoț patru — sva četvorica ◊ al đi patru — četvrti [Por.]		[Vidi]
4478	Patruț	Patruț	Патруц	Patruț [akc. Patruț] (i. m.) — (antr.) Patruc, vlaško lično ime ◊ Patruț ĭe nume voĭńiśesk, skuos đi milă đin nume Pătru — Patruc je muško ime od milja, izvedeno od imena Petar ◊ đin nume or poļikră Patruț s-a skuos nume skurtat Truță, đes la rumîń — od imena ili nadimka Patruc, izvodilo se skraćeno ime Truce, često kod Vlaha ♦ up. Pătru [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
2551	patruḑăś	patruzeci	четрдесет	patruḑăś [akc. patruḑăś] (br.) — četrdeset ◊ numîru patruḑăś ĭe đi unu măĭ mare đikît triḑăś șî nuauă — broj četrdeset je za jedan veći od trideset i devet ◊ la patruḑăś đi ḑîļe dupa muarće sa dau pomeńiļi l-aĭ muorț — na četrdeset dana posle smrti, daju se pomane umrlima [Por.] ∞ patru		[Vidi]
2556	patruḑăśiļa	patruzecilea	четрдесети	patruḑăśiļa [akc. patruḑăśiļa] (br.) — četrdeseti ◊ a patruḑăśiļa ḑî pluaĭa a statut — četrdesetog dana kiša je stala ◊ kînd va ĭeșî a patruḑăśiļa ḑî đi la muarće, treabe sî sa pună pomana l-al muort — kad bude četrdeseti dan od smrti, treba da se postavi pomana umrlom [Por.] ∞ patru		[Vidi]
2557	patruḑăśiļi	patruzecilea	четрдесетница	patruḑăśiļi [akc. patruḑăśiļi] (i. ž.) — (rel.) četrdesetnica ◊ patruḑăśiļi ĭe pomana kare sa dîă l-al muort la patruḑăś đi ḑîļe dupa muarće, kî atunśa ĭel trĭaśe pi lumĭa alaltă — četrdesetnica je pomana koja se daje umrlom na četrdeset dana posle smrti, jer tada on prelazi na drugi svet [Por.] ∞ pomană		[Vidi]
2553	patruļa	patrulea	четврти	patruļa [akc. patruļa] (br.) — četvrti ◊ ț-am spus đi triĭ uorĭ, đ-a patruļa uorĭ nu măĭ spun, numa o sî bat — govorio sam ti tri puta, četvrti put više neću govoriti, nego ću da bijem ◊ triĭ lukratuorĭ trĭekură, pĭ-al a patruļa-l opriră, kă n-avut alat la ĭel — troje radnika je prošlo, četvrtog zaustaviše, jer nije imao alat kod sebe [Por.] ∞ patru		[Vidi]
2555	patrusprăśiļa	patrusprezecelea	четрнаести	patrusprăśiļa [akc. patrusprăśiļa] (br.) — četrnaesti ◊ patrusprăśiļa ḑî a fuost măĭ grĭa — četrnaesti dan bio je najteži ◊ mulsă faećița trisprăśe uoĭ, a patrusprăśiļa nu măĭ putu — pomuzla je devojčica trinaest ovaca, četrnaestu više nije mogla [Por.] ∞ patru		[Vidi]
2552	patrusprîaśe	patrusprezece	четрнаест	patrusprîaśe [akc. patrusprîaśe] (br.) — četrnaest ◊ are numa patrusprîaśe ańi, ama nu-ĭ drag đi șkuală, șî vrĭa sî sa mariće — ima samo četrnaest godina, ali ne voli školu, i hoće da se uda [Por.] ∞ patru		[Vidi]
3337	patul	pătul	патул	patul (mn. patuļe) [akc. patul] (i. s.) — patul, plast na drvetu ◊ patul ĭe klańe, frunḑarĭ, or stup đi tuļeń, grîmađit pi puaļiļi ļemnuluĭĭ, lu kare sînt krĭenźiļi marunće kurațaće đi la poaļe pănă la vîr — patul je plast, lisnik, ili kopa šaše, sadenuti na polama drveta, kome su sitne grane okresane od pole do vrha ◊ patulu sa faśe în tot anu tuot într-un ļemn adîns aļes la marźina ļivĭeḑî, kă ĭe așa ĭernaćiku rîđikat đi la pomînt, șî nu-ĭ trăbe în tuot anu fakut țark, da ńiś nu putraḑîașće — patul se pravi svake godine na posebno odabranom drvetu na ivici livade, jer je tako zimnica odignuta od zemlje i ne treba je svake godine ograđivati senikom, a niti truli [Por.] ∞ fîn	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3513	paurî	paurî	опљачкати	paurî (ĭuo paurăsk, ĭel paurîașće) [akc. paurî] (gl. p.) — (zast.) opljačkati ◊ l-a paurît uoțî pănă la pĭaļa guală — opljačkali ga lopovi do gole kože ♦ var. apaurî [Por.][Stig]		[Vidi]
5235	pază	pază	пажња	pază (mn. pazălurĭ ?) [akc. pază] (i. ž.) — (folk.) pažnja, čuvanje ◊ (izr.) Ku pază bună petrĭeś primĭežđa rîa. — Budnom pažnjom izbegneš najveće zlo. ♦ supr. ńepază [Por.] ∞ pazî		[Vidi]
3113	pazdărĭ	puzdere	поздер	pazdărĭ (mn. pazdărĭe) [akc. pazdărĭ] (i. m.) — 1. pozder a. stabljika konoplje ◊ kîńipa are bît, pazdărĭ, șî fuĭuor, ață kare sa đispart đi țasut — konoplja ima stablo, pozder, i niti, konce koji se odvaju za tkanje b. otpadak ◊ pazdărĭ ĭe aĭa śe kađe đin kîńipă or đin in, kînd sa bat ku nabuoĭńiku în proțap — pozder ĭe ono što otpada od konoplje ili lana, kada se nabojnikom mlate u trlici ◊ ku pazdărļi đe mult s-a aprins lumanarĭa, or lampa đi gas, ku fuoku đi la kamin — sa pozderom se nekada palila sveća ili petrolejka, vatrom sa kamina 2. krhotina, ulomak ◊ kînd sa sparźe vrun vas đi pomînt în parśiaļe marunće, sa ḑîśe kî s-a fakut pazdărĭ đin ĭel — kad se neki zemljani sud razbije na sitne parčiće, kaže se da se napravio pozder od njega [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
5234	pazî	păzi	чувати	pazî (ĭuo pazîăsk, ĭel pazîașće) [akc. pazî] (gl. p. ref.) — čuvati, sačuvati, paziti ◊ ma ruog în tota ḑîua să-l pazaskă dumńeḑîu đi tuaće rîaļiļi — molim se svakog dana da ga bog sačuva od svakoga zla ◊ pazîa bińe, đeșkiđe patru uokĭ — čuvaj se dobro, otvori četvero očiju ◊ nu s-a pazît, ș-a dat đi beļauă grĭa — nije se čuvao, i zadesila ga je golema nevolja ◊ (izr.) Dakă ći pazîășć, șî dumńeḑîu ći pazîașće. — Ako se čuvaš, i bog te čuva. [Por.]		[Vidi]
5165	paș	paș	корак	paș (mn. pașurĭ) (i. s.) — korak ◊ numa măĭ un paș să vi faśa, sa fi dus în borugă ku tuot — samo još jedan korak da je učinio, surduknuo bi se ceo u provaliju ◊ paș dupa paș, mirekuț, pă o să ažunź șă tu la kasă — korak po korak, lagano, pa ćeš stići i ti kući [Por.]		[Vidi]
4084	pașćiță	păștiţă	жута шумарица	pașćiță (mn. pașćiț) [akc. pașćiță] (i. ž.) — (bot.) žuta šumarica (Anemone ranunculoides) ◊ la Pașći domaćinu să spală pe okĭ șî să duśe șî ĭa o floarĭe đe măr, ș-o urḑîkă, șî floarĭe đe kuorn, ș-o buruĭană, pașćiță o kĭamă — na Uskrs domaćin se umije, i ode da uzme cvet jabuke, jednu koprivu, cvet drena i jedan cvet koji se zove žuta šumarica ◊ șî ĭa un ou roșu șî puńe aśi în strakină, șî puńe kîta vin, șă mursîkă, șî tokĭaḑă tot, sî să fakă papară în strakină — i uzme jedno crveno jaje i stavi ga u panicu i sipa malo vina, i sve to zgnječi da se u panici napravi kaša ◊ dupa aĭa puńe un ou roșu în sîn, ĭa sakurĭa șî sa duśe în livađe, puńe sakurĭa žos, stă pe ĭa ku piśoarļi, sa întoarśe kătră răsărit șî faśe kruśe — posle toga stavi jedno crveno jaje u nedra, uzme sekiru i ode na livadu, stavi sekiru na zemlju, stane na nju nogama, okrene se ka istoku i prekrsti ◊ șî pļakă un paș înainće ku piśoru ăl đirept șî ĭar faśe kruśe, đe tri orĭ așa — i krene jedan korak napred desnom nogom, i opet se prekrsti, i tako tri puta [Crn.] ∞ Pașć		[Vidi]
3214	pașćuńe	păștiune	испаша	pașćuńe (mn. pașćuń) [akc. pașćuńe] (i. ž.) — ispaša ◊ pașćuńe ĭe luok unđe pask uoĭļi — ispaša je mesto gde pasu ovce ◊ pi munț, unđ-a trait rumîń-aĭ batrîń kînd s-a kăsătorit în Sîrbiĭe, rar a fuost pașćuńe, uoiļi s-a paskut pin padurĭ — u planinama, na kojima su živeli stari Vlasi po doseljavanju u Srbiju, retko je bilo pašnjaka, ovce su se napasale po šumama ◊ pașćuńe đi viće s-a fakut ku pîržuol — pašnjaci za stoku pravili su se paljevinom ◊ aĭ batrîń a vorbit kă nuĭe pașćuńe fara pîržuol — stari su govorili da nema pašnjaka bez požara ♦ var. pașuńe, pașă, izlaz [Por.] ∞ pașće1		[Vidi]
5166	pașî	păși	корачати	pașî (ĭuo pașăsk, ĭel pașașće) [akc. pașî] (gl.) — koračati ◊ m-a-nvațat parințî să pașăsk pin traĭ ku kapu rîđikat, makra kît đi sarak să fiu — učili me roditelji da koračam kroz život dignute glave, ma koliko siromah bio [Por.] ∞ paș		[Vidi]
5167	pașît	pășitură	корачање	pașît (mn. pașîturĭ) [akc. pașît] (i. s.) — koračanje, hodanje ◊ la bîtrîńață șî pașîtu al măĭ ușuor kađe grĭeu — pod starost i najlaganije koračanje teško pada ♦ var. pașîtura [Por.] ∞ paș		[Vidi]
3742	pașuńe	pășune	испаша	pașuńe [akc. pașuńe] (i. ž.) ● v. pașćuńe [Por.] ∞ pașće1		[Vidi]
4315	pădukĭuos	păduchios	вашљив	pădukĭuos (pădukĭuasă) (mn. pădukĭuoș, pădukĭuasă) [akc. pădukĭuos] (prid.) — vašljiv, koji ima vaške ◊ đi vrĭamĭa đi rat, tuata lumĭa a fuost pădukĭuasă — za vreme rata svi su ljudi bili vašljivi ♦ var. padukĭat [Por.] ∞ padukĭe		[Vidi]
5227	păduri	păduri	пошумљавати	păduri (ĭuo pădurĭesk, ĭel pădurĭașće) [akc. păduri] (gl.) — (ret.) pošumljavati ◊ sa ḑîśe kă vrunu padurĭașće kînd sađașće ļamńe-n duos — kaže se da neko pošumljava kad sadi drveće u šumi [Por.] ∞ padure		[Vidi]
5229	păduriśe	pădurice	шумарак	păduriśe (mn. păduriś) [akc. păduriśe] (i. ž.) — (demin.) šumarak, šumica ◊ golae în tuaće părțîļi, numa kîć-o paduriśe koļa-koļa, n-aĭ unđe će pitula dakă ći prispĭașće vrun rău — goleti na sve strane, samo po neki šumarak ovde-onde, nemaš se gde sakriti ako te pritisne neko zlo ◊ (stih) În paduriśe vĭarđe ńima ni ńi vĭađe — U zelenoj šumici niko nas ne vidi [Por.] ∞ padure		[Vidi]
2491	păĭmîńe	poimâine	прексутра	păĭmîńe [akc. păĭmîńe] (pril.) — preksutra, prekosutra, drugog dana od danas ◊ păĭmîńe kopiĭi pļiakă la șkuală — preksutra deca polaze u školu [GPek] ♦ dij. var. poĭmîńe (Rudna Glava) [Por.] ∞ mîńe		[Vidi]
3250	păĭtaș	păitaș	друг	păĭtaș (mn. păĭtaș) [akc. păĭtaș] (i. m.) — drug, prijatelj; saučesnik ◊ s-a dus ku-n păĭtaș în pĭeșkariĭe — otišao je sa jednim drugom u ribolov ◊ a fuost buń păĭtaș — bili su dobri drugari ♦ (i. ž.) păĭtașîță [Bran.] ♦ dij. sin. prĭaćin, fîrtat [Por.]		[Vidi]
3252	păĭtașî	păitași	удружити се	păĭtașî (ĭuo ma păĭtașăsk, ĭel sa păĭtașîașće) [akc. păĭtașî] (gl. p. ref.) — udružiti se, stvorati grupu ◊ muĭeriļi sa păĭtașîăsk, să-l kînće pĭ-al muort la îngropamînt — žene se udružuju, da opevaju pokojnika na sahrani ◊ bun ĭe kî kopiĭi nuoștri sa păĭtașîăsk, ama să nu fakă vrun rău — dobro je što se naša deca druže, samo da ne naprave neko zlo ♦ sin. aduna, înpreuna [Bran.] ∞ păĭtaș		[Vidi]
3253	păĭtașîță	păitașiţe	другарица	păĭtașîță (mn. păĭtașîț) [akc. păĭtașîță] (i. ž.) — drugarica, prijateljica ◊ a fuost buńe păĭtașîță đi la kopilariĭe, pănă la muarće — bile su dobre prijateljice od detinjstva, do smrti [Bran.] ∞ păĭtaș		[Vidi]
5692	păkurariță	păcurariță	пастирица	păkurariță1 (mn. păkurariț) [akc. păkurariță] (i. ž.) — pastirica, čobanica ◊ păkurarița ĭe însă muĭerĭaskă kare pazîașće uoĭiļi — pastirica je ženska osoba koja čuva ovce ♦ var. pîkurariță [Por.] ∞ păkurarĭ		[Vidi]
6447	păkurariță	păcurariță	пастирица	păkurariță2 (mn. păkurariț) (i. ž.) — (rel.) čobanica ◊ păkurarița s-a kĭemat kolaku kare la Sînźuorḑ s-a dat đi pomană în sînataća vićilor șă-n sînataća păkurarilor — čobanica je bio kolač koji se na Đurđevdan namenjivao za zdravlje stoke i čobana ◊ kolak păkurariță a fuost fakut ka statu uomuluĭ ku kaśula pîkurarĭaskă în kap șă ku bîtu în mînă — kolač čobanica bio je izrađen u obliku ljudske figure sa čobanskom šubarom na glavi i šatpom u ruci ◊ pîkurarița a mînkato păkurari a triĭļa ḑî la Sînźuorḑ — čobanicu su pastiri jeli trećeg dana Đurđevdana ♦ var. pîkurariță [Por.] ∞ păkurarĭ		[Vidi]
5695	păkurariĭe	păcurărie	пастирство	păkurariĭe (mn. păkurariĭ) [akc. păkurariĭe] (i. ž.) — pastirstvo, ovčarstvo, čobanovanje ◊ Pădurĭeńi în Porĭeśa gata tuoț a trait đin păkurariĭe — Padurjani u Poreču su gotovo svi živeli od pastirstva ♦ var. pîkurariĭe [Por.] ∞ păkurarĭ		[Vidi]
5691	păkurarĭ	păcurar	пастир	păkurarĭ (mn. păkurarĭ) [akc. păkurarĭ] (i. m.) — pastir, čobanin ◊ a fuost păkurarĭ đi mik, întîń a pazît mńiĭi, da kînd a-npļińit noă ań, ĭ-a dat să pazîaskă șî uoĭiļi — bio je pastir od malena, prvo je čuvao jagnjad, a kad je napunio devet godina, dali su mu da čuva i ovce ♦ var. pîkurarĭ [Por.]		[Vidi]
5693	păkurarĭașće	păcurarește	чобански	păkurarĭașće [akc. păkurarĭașće] (pril.) — čobanski, pastirski ◊ l-a lovit păkurarĭașće, đintr-o dată, fara vĭastă — udario ga je čobanski, iznenada, bez najave ♦ var. pîkurarĭașće [Por.] ∞ păkurarĭ		[Vidi]
5694	păkurarĭesk	păcurăresc	пастирски	păkurarĭesk (păkurarĭaskă) (mn. păkurarĭeșć) [akc. păkurarĭesk] (prid.) — pastirski, čobasnki ◊ tuoț nuoĭ am avut kopilariĭe păkurarĭaskă — svi smo mi imali pastirsko detinjstvo ◊ traĭ păkurarĭesk ĭe măĭ frumuos — čobanski život je najlepši ◊ dupa uoĭ s-a kîntat kînćiśe păkurarĭeșć, kare gata tuaće a fuost đi rușîńe — za ovcama su se pevale čobanske pesme, koje su gotovo sve bile bezobrazne ♦ var. pîkurarĭesk [Por.] ∞ păkurarĭ		[Vidi]
5696	păkuraș	păcuraș	чобанче	păkuraș (mn.) [akc. păkuraș] (i. m.) — (demin.) čobanče, pastirče ◊ n-am îmļińit noă ań, da parințî ma dat să fiu păkuraș la baśiĭe ku o sută đi uoĭ — nisam napunio devet g odina, a roditelji su me dali da budem čobanče na bačiji sa stotinu ovaca ♦ var. pîkuraș [Por.] ∞ păkurarĭ		[Vidi]
6012	păļiță	viciu, gărgăuni ?	бубица	păļiță (mn. păļiț) [akc. păļiță] (i. ž.) — (psih.) bubica, loša narav ◊ sa dzâśe că vrunu are păļiț kînd vorbĭașće naĭurļa, or faśe nîsarîmbe, kînd sa puartă ka kînd ie ćokńit — kaže se da neko ima bubice kad govori gluposti, ili pravi ujdurme, kad se ponaša kao da je ćaknut ◊ uom ku mulće păļiță — čovek sa mnogo bubica; ćaknut, blesav [Por.]		[Vidi]
5253	pănă	pănă	док	pănă [akc. pănă] (predl.) — 1. dok ◊ pănă nu sa adună tuoț, nu înśepĭem ku prînḑu — dok se ne skupe svi, nećemo početi sa ručkom ◊ a spus kă pănă ĭel nu sa lasă đi bĭare, ĭa nu sa-ntuarśe la kasă — rekla je da dok se on ne mane pića, ona se ne vraća kući 2. do određene mere ili granice ◊ ļ-a spus pănă kînd să așćaće, șî ĭ-a trîmĭes la kasă — rekli su im do kada treba da čekaju, i poslali ih kući ◊ n-a șćut pănă unđe kućaḑă să mĭargă — nisu znali dokle smeju da idu 3. raditi što preko mere, preterano ◊ kînd a vaḑuto kum s-a pipćenat, s-a rîs pănă-pănă — kad su videli kako se očešljala, pukli su od smeha ◊ a lukrat pănă-pănă, fara ńiś o dobîndă — ubili se od posla, bez ikakve koristi ♦ var. pînă [Por.]		[Vidi]
2697	păpuk dă kar	păpuc de car ?	лочка	păpuk dă kar (mn. păpuś dă kară) [akc. păpuk dă kar] (i. m.) — (tehn.) ločka, kočnica za zaprežna kola, (dosl.) „cipela za kola” ◊ păpuk dă kar să faśe dîn ļiemn dă băgram — kolska kočnica se pravi od bagremovog drveta ◊ dîn băgram să taĭe un tutuśiel dă lung vro źumătaće dă mĭetîr — iz bagrema se iseče jedan trupčić dužine oko pola metra ◊ papuku pră mižluok are un žgĭab, în kare tună rouata dă kar — kolska kočnica ima po sredini žljeb, u koji ulazi kolski točak ◊ papuku dîn-nainće are o alkă, dă kare să ļagă sănźiru, șî dîn parće-ĭa ĭe ćeșît — kočnica s prednje strane ima jednu alku, o koju se veže lanac, i na toj strani je otesana ◊ papuku ĭe măĭ bun dă ļieamn, dă kît dă fĭear, kă ļieamnu să ruoađe, șî așa karu să înpĭeđikă măĭ bińe — kočnica je bolja od drveta nego od gvožđa, jer se drvo tare, i tako se kola bolje koče ♦ var. papuk [Mlava] ♦ dij. sin. pivă [Por.] ♦ dij. sin. pĭađikă [GPek][Crn.] ∞ pĭađikă		[Vidi]
3042	păr	păr	крушка (дрво)	păr1 (mn. pĭerĭ) [akc. păr] (i. m.) — (bot.) kruška, drvo (Pirus sativa) ◊ păru ĭe puom kare rođiașće ku pĭară — kruška je voćka koja rađa kruške ◊ păr sîrbaćik — divlja kruška ◊ păr oltańit — kalemljena kruška ◊ păr rotat — razgranata kruška ◊ în frunḑa pîăruluĭ pîkurari kîntă măĭ frumuos — u kruškov list čobani najlepše sviraju ♦ var. pîăr [Por.]		[Vidi]
3044	păr	păr	коса	păr2 (mn. pĭerĭ) [akc. păr] (i. m.) — (anat.) kosa, dlaka na glavi ◊ ĭ-a albit păru đin kap, a înkarunțît — pobelela mu je kosa na glavi, osedeo je ◊ pļeșîu, fara păr pi kap — ćelav, bez kose na glavi ◊ păru puorkuluĭ — svinjska dlaka ◊ supțîrĭe ka păru đin kap — tanko kao vlat kose sa glave ◊ a fuost rușîńe suokru să vadă păru lu nuora ćinîră, șî ĭa întra ĭel ńiśkînd n-a fuost đispurpađită — bilo je sramota da svekar vidi kosu mlade snajke, i ona pred njim nikada nije išla razbrađena ♦ var. pîăr [Por.]		[Vidi]
5764	păru puorkuluĭ	părul - porcului	раставић	păru puorkuluĭ [akc. păru puorkuluĭ](sint.) — (bot.) rastavić (Equisetum telmateia) ◊ ku păru puorkuluĭ babiļi a ļikuit mulće buaļe, pintra ĭaļe șă raku — rastavićem babe su lečile mnoge bolesti, među njima i rak ♦ sin. kuada kaluluĭ [Por.] ∞ puork		[Vidi]
5418	păs	păs	брига	păs (mn. păsurĭ ?) (i. s.) — briga ◊ nu mi păs vrĭava ĭel să vină or nu — nije me briga hoće li on doći, ili ne [Stig] ♦ dij. sin. grižă [Por.]		[Vidi]
5220	pătrînșăl	pătrunjel	першун	pătrînșăl (mn. pătrînșăĭ) [akc. pătrînşăl ] (i. m.) — (bot.) peršun (Petroselinum crispum) ◊ pătrînșăl sa krĭașće pin građină, kă ĭe bun đi mînkare — peršun se gaji u bašti, jer je dobar za jelo [GPek] ♦ dij. var. perșîn (Topolnica) [Por.]ș		[Vidi]
4476	Pătru	Pătru	Петар	Pătru1 [akc. Pătru] (i. m.) — (antr.) Petar ◊ nume Pătru s-a dat la mulț kopiĭ voĭńiśeșć kă să fiĭe tarĭ ka pĭatra, să fiĭe sînatuoș, șă să traĭaskă mult — ime Petar davalo se velikom broju muške dece da budu jaki kao kamen, da budu zdravi i da dugo žive ◊ fînka nume Pătru a fuost mulțît, să puată să-ĭ razńaskă șî sî-ĭ kunuaskă ļesńe, lumĭa a proskuos mulće fuarme đi poļikre đin nume Pătru — pošto je ime Petar bilo mnogobrojno, da bi mogli da ih razlikuju i lako prepoznaju, ljudi su iz imena Petar izveli mnoge forme ◊ đin Pătru a ĭeșît Petrikă șî Patruț, đin Petrikă Trikă, da đin Patruț Truța, đin Truță ĭară Truĭa, ș-așa-nainće — od Petra su nastala imena Petrika i Patruc, od Petrike Trika, a od Petruca Truce, od Truca opet Truja, i tako dalje ◊ parĭaka muĭerĭaskă alu nume voĭńiśesk Pătru a fuost Petriĭa, or Pĭetra — par muškom imenu Petar bilo je žensko ime Petrija, ili Petra [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
5002	Pătru	Petru	Петар	Pătru2 [akc. Pătru] (i. m.) — (mitol.) Petar, l.i. Sunca ◊ sa țîńe minće kă aĭ bătrîń, kînd a vorbit đi Suare, nu ĭ-a spus „Suare”, numa ĭ-a ḑîs „Pătru”: a rîsarit Pătru, a zăvîrńit Pătru, ș-așa — pamti se da stari, kad bi pominjali Sunce, nisu govorili „Sunce” nego „Petar”: izašao je Petar, zašo je Petar, i tako ◊ Pătru la Suare ĭ-a ḑîs ș-aĭ bătrîń în Șarbanuț șî-n Metońița — Petrom su Sunce zvali i stari u Šarbanovcu i Metovnici [Crn.] ♦ dij. sin. Pau [Por.] ∞ suare		[Vidi]
4037	pećaĭkă	piceaică	шлиц	pećaĭkă (mn. pećeĭś) [akc. pećaĭkă] (i. ž.) — šlic, prorez ◊ pećaĭkă ĭe taĭatură la śuariś đinainće — šlic je prorez na prednjoj strani čakšira ◊ śuariśi alu rumîńi aĭ batrîń avut duauă pećeĭś — čakšire starih Vlaha imale su dva šlica ◊ pećaĭka la śuariś rumîńeșć a fuost kusută pi marźină ku bîrnaș ńegru — šlic na vlaškim čakširima bio je opšiven crnim gajtanom [Por.]		[Vidi]
4125	peļag	peleag	ћелав	peļag (peļagă) (mn. peļaź, peļaźe) [akc. peļag] (prid.) — ćelav, bez kose ◊ peļag ĭe uom fara păr, or ku păru rar — ćelav je čovek bez kose, ili sa retkom kosom ♦ var. pipiļag (Topolnica) ♦ sin. pļeșîu [Por.]		[Vidi]
6471	peļin	pelin	пелин	peļin (i. m.) — (bot.) pelin (Artemisia) ◊ peļinu ĭe buĭađe amară ka veńinu — pelin je biljka gorka kao otrov ◊ (mag.) sa krĭađe kă ĭe putuarĭa peļinuluĭ atîta đi tare đi vîlviļi rusaļilor fug đi ĭel ka draku đi tamîńe, șî đ-aĭa lumĭa pi stamîna rusaļilor a durmit ku peļinu în sîn — veruje se da je smrad pelina toliko jak da rusalski demoni beže od njega kao đavo od krsta, i zato su ljudi u toku rusalne nedelje spavali sa pelinom u njedrima [Por.]		[Vidi]
5159	peri	peri	погинути	peri (ĭuo pĭer, ĭel pĭare) [akc. peri] (gl.) — 1. poginuti, smrtno stradati ◊ triĭ kopiĭ avut, toț triĭ a perit pin raturĭ — tri sina je imala, sva trojica su poginula u ratovima ◊ aluna voĭńiśaskă a dus rumîńi pin raturĭ, să-ĭ pazaskă să nu pĭară đi plumb — vojnički lešnik nosili su Vlasi u ratovima, da ih čuva da ne poginu od metka 2. nestati, izgubiti ◊ mulće kare śe ļ-a perit đin kasă, pănă n-a prins pi sluga în furaluk — mnogo koje šta im je nestajalo iz kuće, dok nisu uhvatili slugu u krađi ◊ mĭ-a perit đin uokĭ — izgubio sam ga iz vida ♦ sin. perđa [Por.]		[Vidi]
6076	perpeļak	prepeleac	стуб	perpeļak (mn. perpeļaś) (i. m.) — (zast.)(folk.) stub, motka ◊ (stih) ma suiĭ în perpeļak să văd kapriļi śe fak — ja se popeh na stub, da vidim koze šta mi rade [Por.]		[Vidi]
3565	peșkariĭe	pescărie	риболов	peșkariĭe (mn. peșkariĭ) [akc. peșkariĭe] (i. ž.) — (iht.) ribolov, ribarstvo ◊ peșkariĭa a fuost măĭ mult zabaoa kopilarĭaskă, șî aĭa alu ăĭa ku kășîļi pi-nga rîu — ribolov je najviše bio dečja zanimacija, i to onih sa kućama pored reke ◊ aĭ batrîń s-a dus în peșkariĭe numa dupa pĭeșć đi prazńik kare a kaḑut în ḑîļiļi đi puost — stariji su išli u ribolov samo za slavu koja je padala u posne dane ◊ în peșkariĭe aĭ batrîń s-a dus nuapća, ș-a prins pĭeșć ku uostiĭa la vapaĭț — u ribolov stariji su odlazili noću, i lovili su ribu ostima uz baklju [Por.] ∞ pĭașće		[Vidi]
2122	peśinźină	rostopască	руса	peśinźină (mn. peśinźiń) [akc. peśinźină] (i. ž.) — (bot.) rusa (Chelidonium majus) ◊ peśinźina rar sa gasîașće, la nuoĭ dă numa pi pĭetruańe, pi lînga rîu — rusa se retko nalazi, kod nas niče samo na kamenjaru, pored reke ◊ (med.) peśinźină are lapće galbin șî amară, kare ĭe tare bun ļiak đi ńiźiĭ: numa dupa duauă-triĭ unsurĭ, ńiźielu sa pĭarđe ka kînd ńiś n-a mîĭ fuost — rusa ima žut i gorak sok, koji je jako dobar lek za bradavice: samo posle dva-tri mazanja, bradavica nestaje kao da nije ni bilo ♦ up. kuru đi gaină [Por.]		[Vidi]
5214	petrekatură	petrecătură	испраћај	petrekatură (mn. petrekaturĭ) [akc. petrekatură] (i. ž.) — 1. ispraćaj, rastanak ◊ đi vrĭamĭa lu Tita kînd s-a dus baĭațî-n vuoĭskă, s-a fakut marĭ petrekaturĭ ku bandașî — u Titovo vreme kad su mladići odlazili u vojsku, pravljeni su veliki ispraćaji sa trubačima 2. (rel.) pesma za ispraćaj pokojnika ◊ petrekatura, kare a kîntato patru muĭerĭ kînd s-a pitrekut muortu, s-a pĭerdut gata đ-a rîndu la rumîń — pesma, koju su pevale četiri žene kad se pratio pokojnik, izgubila se kod Vlaha gotovo svuda [Por.] ∞ treśa		[Vidi]
5212	petreśe	petrece	провести	petreśe (ĭuo petrĭek, ĭel petrĭaeśe) [akc. petreśe] (gl. p. ref.) — 1. (o provodu) provesti se, zabaviti se ◊ la nunta fĭeći ń-am pitrekut tare frumuos — na ćerkinoj svadbi smo se proveli jako dobro 2. (o ispraćaju) ispratiti ◊ s-a dus baba ku fluorĭ să petrĭakă muortu — otišla je baba sa cvećem da isprati pokojnika ◊ kînd a pļekat đi la iĭ, l-a pitrekut pănă n-a ĭeșît đin sat — kada je pošao od njih, ispratiliu su ga sve dok nije izašao iz sela 3. (o meri) preteći, preostati ◊ bańî śe ĭ-a pitrekut, ĭ-a-ngropat supt vrun nuk — novac koji mu je preostao, zakopao je pod nekim orahom 4. (o odnosu) mimoići se; prestići ◊ a fuost nuapća șî ńiś n-a vaḑut kînd s-a pitrekut — bila je noć, i nisu ni videli kad su se mimoišli ◊ tuoț aĭ măĭ țapiń kopiĭ l-a pitrekut la aļergatură — sva jača deca prestigla su ga na trčanju ♦ var. pitreśe [Por.] ∞ treśa		[Vidi]
4475	Petriśaua	Petricaoa	Петричава	Petriśaua (i. ž.) — (top.) Petričava, zvano mestu u Rudnoj Glavi ◊ Petriśaua je luok în Arnaglaua, în aritu kulmĭa Bubînuluĭ, așa numit kî ĭe luok petruos — Petričava je zvano mesto u Rudnoj Glavi, na području kulme Bubanj, tako nazvano zbog kamenitog terena ♦ var. Petriśeļe [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
4472	petriśikă	petricică	каменчић	petriśikă (mn. petriśiaļe) [akc. petriśikă] (i. ž.) — (demin.) kamenčić ◊ kînd s-a dus la vrîžîtuare sî sa đeskînće đi „suare săk”, bolnavu ĭ-a dus noă petriśiaļe đi la noă izvorĭaļe — kad se išlo kod vračare za bajanje od „suvog sunca”, nosilo se devet kamenčića od devet izvorčića ♦ var. petriśauă, (mn. petriśeļe) [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
4471	petruoń	petroni	каменчина	petruoń (mn. petruańe) [akc. petruoń] — (augm.) kamenčina, kamenčuga, veliki kamen; kamen uopšte ◊ petruoń ĭe pĭatră mare — kamenčina je veliki kamen ◊ s-a rupt tuot înkarkînd karu ku petruańe — sav se pokidao utovarujući kola sa kamenjem ◊ pļină ļivađa đi petruańe — livada je puna kamenja [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
4474	petruos	petros	каменит	petruos (petruasă) (mn. petruoș, petruasă) (prid.) — kamenit ◊ luok petruos, pļin đi pĭatră — kamenito mesto, puno kamenja ◊ ogaș petruos, đes nume đi ogașă ku fundu petruos — kameniti potok, čest naziv za potoke sa kamenitim koritom [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
5114	peșće	peste	преко	peșće [akc. peșće] (predl.) — preko ◊ n-a putut să treakă ńime peșće voĭa părințîlor — nije mogao da pređe niko preko volje roditelja ◊ ar fost frumosă peșće tot pomîntu — bila je najlepša na svetu [Rom.] ♦ dij. var. pista [Por.] ∞ pista		[Vidi]
3246	pi	pe	по	pi (predl.) — po, na, sa, iz 1. po ◊ pi tuată ļivađe a dat spiń — po celoj livadi izniklo je trnje ◊ nu ĭ-a fakut pi plaku luĭ, șî ĭel s-a mîńiĭat — nije mu učinio po volji, i on se naljutio 2. na ◊ n-a bagat sama kî ĭe gĭață pi drum — nisu primetili da je led na putu ◊ tuot a kaḑut numa pi kapu luĭ — sve je palo samo na njegovu glavu 3. sa ◊ s-a batut ku ńiskaĭ uamiń đi pi munće — tukao se sa nekim ljudima sa brda 4. iz ◊ s-a mutat ku vićiļi đi pi vaļe la munće, kă a koluo ĭe pașuńa măĭ bună — premestio se sa stokom iz doline u planinu, jer je tamo paša bolja 5. (u izr.) nekog, k nekom, kod nekog ◊ a vaḑut pi vrun kopil kum fură — video je neko dete kako krade ◊ n-a vrut să đa pi la mińe — nije hteo da navrati kod mene ♦ var. pĭe (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. pe (Majdanpek) [Buf.], (Krivelj) [Crn.] ♦ dij. var. pră (Voluja) [Zvizd]		[Vidi]
5517	pițarău	pițărău	коледар	pițarău (mn. pițarăĭ) [akc. pițarău] (i. m.) — (kal.) koledar ◊ pițarăĭi la Bufańi în Măĭdan a mers ku rîndu đimińața la Ažun — koledari su kod Bufana u Majdanpeku išli u ophod prepodne na Badnji dan ◊ a fost kopiĭ la Bufań, kare la ușă a žukat pi Țar Irod, glumă śe ĭ-a-nvațat popi în biserikă — bilo je dece kod Bufana koji su pred vratima igrali Cara Iroda, skeč koji su učili u crkvi od popova [Buf.] ♦ dij. sin. koļindrĭeț [Por.] ∞ koļindă		[Vidi]
5183	pițîguĭat	pițuguiat	стањен	pițîguĭat (pițîguĭată) (mn. pițîguĭaț, pițîguĭaće) [akc. pițîguĭat] (prid.) — stanjen, usukan, razvučen ◊ pițîguĭat ĭe śuava śe sa traźe ļesńe șî ĭe supțiĭat la mižluok, da gruos la kîpatîńe — stanjeno je nešto što se lako razvlači pa je usukano na sredini, a debelo na krajevima ♦ sin. supțîĭat [Por.]		[Vidi]
5596	pićekuos	peticos	одрпан	pićekuos (pićekuasă) (mn. pićekuoș, pićekuasă) [akc. pićekuos] (prid.) — odrpan, pun zakrpa ◊ pićekuos ĭe uom lu kare sînt țuaļiļi pļińe đi pĭaćiśe — odrpan je čovek čija je odeća puna zakrpa [Por.] ∞ pĭaćik		[Vidi]
5244	pići	piti	шћућурити се	pići (ĭuo ma pićesk, ĭel sa pićiașće) [akc. pići](gl. ref.) — šćućuriti se, ići pogureno, krišom ◊ uomu sa pićașće sî sa pituļe, să nu ăl vadă ńima — čovek se šćućuri da se skrije, da ga ne vidi niko ◊ đi źaba s-a pićit dupa gard, ĭară l-a vaḑut șî l-a kunoskut lumĭa — džaba se šćućurio iza ograde, opet su ga ljudi videli i prepoznali ♦ sin. ćușći [Por.]		[Vidi]
5364	pićik	pitic	патуљак	pićik (mn. pićiț) [akc. pićik] (i. m.) — (anat.) patuljak ◊ a puvestît aĭ batrîń kă în vrĭamĭa đi rimļeń în rudńiśe a lukrat numa pićițî, kă uoknă rimļeńilor a fuost mikă — pričali su stari da su u vreme Rimljana u rudnicima radili samo patuljci, jer su rimska okna bila mala [Por.]		[Vidi]
6079	pićit	pitit	шћућурен	pićit (pićită) (mn. pićiț, pićiće) [akc. pićit] (prid.) — šćućurenko, poluskriven ◊ un śas întrĭeg stă pićit supt ļemn, așćetînd ĭepuru să-ĭ đa în laț — ceo sat stoji šćućuren pod drvetom, čekajući zeca da mu uleti u omču ♦ sin. ćușćit [Por.] ∞ pići		[Vidi]
6078	pićiș	pitiș	кришом	pićiș [akc. pićiș] (pril.) — (o kretanju) krišom, u polupognutom položaju ◊ a vaḑut uom ńikunoskut, kum sa traźe pićiș pi dupa gard, ka kînd śuava aśiră — video je nepoznatog čoveka, kako se krišom vuče iza ograde, kao da nešto vreba ♦ sin. ćușćiș [Por.] ∞ pići		[Vidi]
6278	piglaĭs	piglais [Ban.]	пегла	piglaĭs (mn. piglaĭsă) [akc. piglaĭs] (i. s.) — pegla ◊ ku piglaĭsu s-a pigluit tot śe au fost đe pînḑă — peglom se peglalo sve što je bilo od tekstila [Buf.]		[Vidi]
5223	piguļi	piguli	чупкати	piguļi (ĭuo piguļesk, ĭel piguļașće) [akc. piguļi] (gl. p.) — čupkati, čerupati ◊ a taĭat gaina ș-o piguļașće đi pĭańe — zaklala je kokošku, i čupka joj perje [GPek] ♦ dij. sin. śuguļi [Por.]		[Vidi]
5139	pildă	pildă	такмичење	pildă (mn. pilḑ) [akc. pildă] (i. ž.) — (zast.) takmičenje, nadmetanje; dokazivanje ◊ la un bîlś s-a luvat doa rîndurĭ đi bandaș la pildă, să vadă kare măĭ bun kînta, șă nu s-a lasat păna nu ļ-a pļekat sînźe đin buḑă — na jednom vašaru, započela su dve grupe trubača nadmetanje, da se vidi ko bolje svira, i nisu prestali dok im usnice nisu prokrvarile [Por.]		[Vidi]
5141	pilđi	pizmi ?	надметати се	pilđi (ĭuo ma pilđesk, ĭel sa pilđașće) [akc. pilđi] (gl. ref.) — (izob.) nadmetati se, takmičiti se ◊ măĭ frumos ĭera pi la bîlśurĭ, kînd sa pilđit kîći doa-triĭ rîndurĭ đi bandaș, da lumĭa sa visaļa șî źuka điźaba pi lînga iĭ — najlepše je bivalo na vašarima, kada su se nadmetale dve-tri grupe trubača, a narod se veselio i igrao besplatno oko njih ♦ sin. pizmi [Por.] ∞ pildă		[Vidi]
2784	pinćin	pinten	оструга	pinćin (mn. pinćiń) [akc. pinćin] (i. m.) — 1. (ornit.) ostruga, rožnata izraslina na zadnjem delu petlovih nogu ◊ kokouș bun, are tare pinćiń la piśuare — dobar petao, ima jake ostruge na nogama 2. pramen bele dlake na zadnjem delu konjskog kopita ◊ kalu ku pinćiń la piśuare — konj sa belom kiticom na kopitama ♦ sin. kișiță [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4095	pinga	pingă	поред	pinga [akc. pinga] (predl.) — (o položaju) pored, kraj, pokraj; oko ◊ ĭa a statut pinga ĭel tuota noapća — ona je stajala pored njega cele noći ♦ var. pingă [GPek] ◊ pinga lukro-la ĭe multă mîraśală — oko tog posla mnogo je petljancije ◊ a mĭers tot pinga ogaș, pănă n-ažuns la rîu — išli su sve pored potoka, dok nisu stigli do reke (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
4872	pintru	pentru	због	pintru [akc. pintru] (predl.) — zbog, za ◊ pintru śe or pintru kare ĭel a fakut așa noroḑîĭe, ńima astîḑ nu șćiĭe — zbog čega, ili zbog koga je on učinio takvu ludost, niko danas ne zna ◊ a-nśeput ćinîr să lukre pintru bań, a ginđit tatî-su k-o să fiĭe bun đi ĭel — počeo je mlad da radi zbog novca, mislio je otac da će to biti dobro za njega ◊ a fakut bun șî pintru mińe, șî pintru ćińe — učinio je dobro i za mene, i za tebe [Por.]		[Vidi]
5216	pipaĭală	pipăială	пипање	pipaĭală (mn. pipaĭaļe) [akc. pipaĭală] (i. ž.) — pipanje, dodirivanje ◊ kînd iș în ńegura bîznă, puoț să mĭerź numa la pipaĭală — kad si u mrklom mraku, možeš da ideš samo na pipanje [Por.] ∞ pipăi		[Vidi]
5219	piparka	pipărca	заљутити	piparka (ĭuo piparkaĭ, ĭel piparkă) [akc. piparka] (gl. p. ref.) — (mag.) zaljutiti paprikom ◊ în đeskînćik: ku piparka-ĭ piparkaĭ, ku glogin ńegru i-nbrukaĭ — u bajalici: paprikom ih zaljutih, crnim glogom ih izbodoh [Por.] ∞ piparkă		[Vidi]
5217	piparkă	piparcă	паприка	piparkă (mn. pipărś) [akc. piparkă] (i. ž.) — (bot.) paprika (Capsicum) ◊ piparka ĭe buruĭană kare sa sađașće-n građină, șî sa krĭașće đi mînkare — paprika je biljka koja se sadi u bašti, i neguje zbog jela ◊ ĭastă măĭ mulće fĭelurĭ đi pipărś, da la lumĭe măĭ mult ļi plaśe piparkă ĭuće — ima više vrsta paprika, ali ljudi najviše vole ljutu papriku ◊ piparkă aļină — aleva paprika [Por.] ♦ dij. sin. arďi [Kmp.]		[Vidi]
5218	piparkuță	pipărcuță	папричица	piparkuță (mn. piparkuț) [akc. piparkuță] (i. ž.) — (demin.) papričica ◊ mînkarĭa ĭe dulśe kînd manînś șî kîć-o piparkuță ĭuće — jelo je slatko kad jedeš i po neku ljutu papričicu [Por.] ∞ piparkă		[Vidi]
5215	pipăi	pipăi	пипати	pipăi (ĭuo pipîĭ, ĭel pipîĭe) [akc. pipăi] (gl. p. ref.) — pipati, dodirivati ◊ sa vaĭtă k-a pipaito, đ-aĭa ĭ-a dat o palmă — žali se da ju je pipao, zato mu je opalila šamar [Por.]		[Vidi]
5261	pipćena	pieptăna	чешљати	pipćena (ĭuo pĭapćin, ĭel pĭapćină) [akc. pipćena] (gl. p. ref.) — češljati ◊ lu fată ĭ-a fuost tare drag să pĭapćińe papușa, dakă păru papușî a fuost đi kîlț — devojčica je mnogo volela da češlja lutku, iako je lutkina kosa bila od kučine [Por.]		[Vidi]
5262	pipćenat	pieptănat	очешљан	pipćenat2 (pipćenată) (mn. pipćenaț, pipćenaće) [akc. pipćenat] (prid.) — očešljan ◊ în tođeuna a fuost frumuos pipćenată — uvek je bila lepo očešljana ♦ supr. ńipipćenat [Por.] ∞ pipćena		[Vidi]
5263	pipćenat	pieptănat	чешљање	pipćenat1 (mn. pipćenaturĭ) [akc. pipćenat] (i. s.) — češljanje ◊ đi mikă ĭ-a fuost drag đi pipćenat, pî đ-aĭa a-nvațat zanatu să tungă muĭeriļi — od malena je volela češljanje, pa je zato naučila zanat da frizira žene [Por.] ∞ pipćena		[Vidi]
5715	pipćiĭ	piftie	пихтије	pipćiĭ (mn. pipćiĭe) [akc. pipćiĭ] (i. ž.) — (nutr.) pihtije ◊ pipćiĭi sînt un fĭeļ đi mînkarĭe kare sa faśe măĭ đes ĭarna — pihtije su vrsta jela koje se najčešće spremaju zimi ◊ pipćiĭļi sa fak đin piśuariļi puorkuluĭ, kare sa fĭerb șî sa lasă sî sa raśiaskă — pihtije se spremaju od svinjskih nogica, koje se skuvaju i ostave da se ohlade ◊ ĭastă o ḑî adînsă în an kînd sa sprimĭesk pipćiĭli sî sa đa đi pomană la-ĭ muorț — ima poseban dan u godini kada se spremaju pihtije da bi se namenile mrtvima [Por.]		[Vidi]
3397	pipirćuok	pipiric	кепец	pipirćuok (mn. pipirćuoś) [akc. pipirćuok] (i. m.) — (med.) kepec, čovečuljak ◊ pipirćuok ĭe uom mik, ńikreskut, kare a ramas pituļik — pipirčok je mali čovek, nedorastao, koji je ostao kepec [Mlava]		[Vidi]
5222	pipîtă	pipotă	бубац	pipîtă (mn. pipîće) [akc. pipîtă] (i. ž.) — (anat.) bubac ◊ pipîta ĭe rînḑa la păsîrĭ șî la uoră — bubac je želudac kod ptica i živine ◊ (izr.) vînît ka pipîta — modar od besa [GPek]		[Vidi]
740	pirișoară	perișoară	сарма	pirișoară (mn. pirișoarе) [akc. pirișoară] (i. ž.) — sarma, jelo od mlevenog mesa pomešanog s pirinčem, i umotano u list kupusa ◊ pirișoară ďe post — posna sarma ◊ pirișoară ku karńe — sarma sa mesom ♦ sin. pară (s. Bukovče, Kobišnica) [Kmp.] ♦ dij. sin. sarmă [Por.]		[Vidi]
5243	piroćală	piroteală	поспаност	piroćală (mn. piroćiaļe) [akc. piroćală] (i. ž.) — pospanost, umor ◊ l-a prins piroćala grĭa pintru kă n-a durmit doă nuopț — uhvatila ga je teška pospanost jer nije spavao dve noći ♦ sin. obosală [Por.] ∞ piroći		[Vidi]
3064	piroći	piroti	куњати	piroći (ĭuo piroćiesk, ĭel piroćiașće) [akc. piroći] (gl. n.) — (zast.) kunjati, dremati ◊ a veńit đesńață tîbarît șî frînt, kî tuata nuapća a piroćit la lukru — došao je jutros umoran i slomljen, jer je celu kunjao na poslu ♦ sin. obosî ♦ var. pirośi (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3065	piroćit	pirotit	поспан	piroćit (piroćită) (mn. piroćiț, piroćiće) [akc. piroćit] (prid.) — pospan, sanjiv ◊ tuata nuapća a batut la kărț, ș-akuma sînt piroćiț șî ustańiț — celu noć su lupali karte, i sada su pospani i umorni ♦ sin. obosît, somnoruos, ustańit ♦ var. pirośit (Tanda) [Por.] ∞ piroći		[Vidi]
3746	pirośit	pirotit	поспан	pirośit [akc. pirośit] (prid.) ● v. piroćit [Por.] ∞ piroći		[Vidi]
5122	pis	pis	шиц	pis (uzv.) — šic! uzvik kojim se tera mačka ◊ ku „pis!” uomu dudîĭe mîțu kînd faśe vro șćetă — sa „šic!” čovek tera mačku kad načini neku štetu ♦ var. pîs ♦ supr. mîț-mîț! [Por.]		[Vidi]
6327	pisa	pisa	сабити	pisa (ĭuo pisăḑ, ĭel pisîaḑă) [akc. pisa] (gl. p. ref.) — sabiti, nabiti ◊ sa pisîaḑă śuava śe sa înđasă sî sa turćaskă, or să tuńe în gaură strîmtă — sabija se nešto što se pritiska da se spljeska, ili da uđe u neku tesnu rupu ♦ sin. înđesa [Por.]		[Vidi]
4783	pisarĭ	pisar	писар	pisarĭ (mn. pisarĭ) [akc. pisarĭ] (i. m.) — (zast.) pisar, ćata ◊ pisarĭu a fuost skriĭatuorĭ în kînțalarĭa lu kińezu — pisar je bio ćata u kneževoj kancelariji ◊ sa țîńe mińća k-a fuost pisaro-l mik șă pisarĭo-l mare — pamti se da su postojali mali pisar i veliki pisar ♦ sin. skriĭatuorĭ [Por.]		[Vidi]
6328	pisat	pisat	сабијен	pisat (pisată) (mn. pisaţ, pisaće) [akc. pisat] (prid.) — *sabijen, spljeskan* ◊		[Vidi]
6185	pisk	pisc	оплен	pisk (mn. piskurĭ) [akc. pisk] (i. s.) — (ten.) oplen, deo zaprežnih kola ◊ pisku ĭe parśelu karuluĭ đi buoĭ, înkeĭat în tri muke șî învîrat în driko-l đinainće, đi kare ĭe ļegat proțapu — oplen je trouglasti deo volovskih kola, ugrađen i prednji trap, u koji je uvučena kolska ruda [Por.] ♦ dij. sin. opļan (Osanica) [Hom.]		[Vidi]
5195	pista	peste	преко	pista [akc. pista] (predl.) — preko 1. (o pložaju u prostoru) preko, iznad ◊ a śerkat să trĭakă pista puod ku karu pļin, ama n-a putut, kă puodu s-a frînt — pokušali su da pređu preko mosta sa natovarenim kolima, ali nisu mogli, jer je most pukao ◊ trĭaśe pista śuakă kî ĭe măĭ aprupe — prelazi preko brda jer je bliže 2. (o trajanju u vremenu) duže, preko, više ◊ a trait în strinataće pista ḑîaśe ań đi ḑîļe — živeo je u tuđini preko deset godina ◊ pista nuapće a veńit uoțî șî ĭ-a apaurît păn-la pĭaļă guală — preko noći došli lopovi i opljačkali ih do gole kože 3. (fig.) granica psihičke podnošljivosti ◊ pista tuot puaće trĭeśa, ama pista înfruntaśuńe nu — preko svega može preći, ali preko uvreda ne [Por.] ♦ dij. var. peșće (Brodica) [Rom.] ♦ dij. var. prăsta (Voluja) [Zvizd]		[Vidi]
5045	pistriț	pestriț	шарен	pistriț (pistriță) (mn. pistriț, pistriță) [akc. pistriț] (prid.) — (color) 1. (o boji) šaren, šarolik ◊ sa ḑîśe đi śeva kă ĭe pistriț dakă ĭe fărbuit în măĭ mulće fărburĭ — kaže se za nešto da je šareno ako je ofarbano u više boja ◊ pistriț ĭe aĭa ś-a-npistrișat vrunu — šareno je ono što je neko ušarenio 2. (o karakteru) prevrtljivac, lažljivac ◊ la uom pistriț nu-ĭ rușîńe să ći mintă la uokĭ — lažljivca nije sram da te gleda u oči i laže ◊ muĭare pistriță — laka ženska, kurva [Por.] ∞ împistri		[Vidi]
3716	pișmańi	răzgândi	пишманити се	pișmańi (ĭuo ma pișmańesk, ĭel sa pișmańiașće) [akc. pișmańi] (gl. ref.) — pišmaniti se, popišmaniti se, predomisliti se, odustati, promeniti mišljenje ◊ nuĭe uom đi trĭabă, frumuos ńi vorbim șî-nśepĭem ku lukru, dupa doa-triĭ ḑîļe ĭel sa pișmańiașće șî sa duśe — nije čovek od reči, lepo se dogovorimo i počnemo posao, posle dva-tri dana on se popišmani i ode ◊ a trîbuit sî sa-nsuare, ama fata s-a pișmańit — trebalo je da se ženi, ali se devojka predomislila ♦ sin. lasa [Por.]		[Vidi]
2514	piśoroagă	piciorong	штула	piśoroagă (mn. piśoroaźe) [akc. piśoroagă] (i. ž.) — (tehn.) štula, pomagalo za prelazak preko vode ◊ kînd vrodată a trekut pista apă unđe n-a fuost punće, a trekut ku piśoroaźe — nekada kada su prelazili preko vode gde nije bilo brvna, prelazili su na štulama ◊ piśoroaźiļi stau lînga rîu, șă kînd trĭeś înapuoĭ ļe prolaș dă unđe ļ-aĭ luvat, kă vińe altu, pă trăbe să trĭakă șî ĭel — štule stoje pored vode, i kad se vratiš ti ih ostaviš gde si ih našao, jer dolazi drugi, pa treba da pređe i on [Mlava] ∞ piśuor		[Vidi]
6214	pită	pită	хлеб	pită (mn. piț) [akc. pită] (i. ž.) — (nutr.) hleb ◊ pita a skumpit, kă grîu n-a rođit ano-sta — hleb je skup, jer žito nije rodilo ove godine [Buf.] ◊ nuĭe pită făra sapă — nema hleba bez motike (Urovica) [Pad.] ∞ pîńe		[Vidi]
6215	pităriĭe	pitărie	пекара	pităriĭe (mn. pităriĭ) [akc. pităriĭe] (i. ž.) — (izob.) pekara ◊ s-a dus la pităriĭe să kumpire pită, șî înga nuĭe să vină — otišao je u pekaru da kupi hleb, i još ga nema da dođe [Pad.] ∞ pită		[Vidi]
2083	pituļik	pitulice	царић	pituļik (mn. pituļiś) [akc. pituļik] (i. m.) — (ornit.) carić (Troglodytes troglodytes) ◊ pituļik ĭe pasîrĭa mikućikă, ka kînd s-a pĭerdut la nuoĭ, đi mult nu l-am vaḑut — carić je malecka ptica, kod nas kao da se izgubila, odavno je nisam video [Por.] ♦ dij. sin. dumńișuor [GPek]		[Vidi]
5891	piurmă	pormă	доцније	piurmă (pril.) — docnije, kasnije, posle ◊ dăĭ piurmă pi la mińe — navrati kasnije do mene ◊ măĭ întîń n-avrut, ama piurmă, kînd vaḑu śi ĭe, ĭel a veńit sîngur — u početku nije hteo, ali posle, kad je video šta je, on je došao sam ♦ var. piormă (Klokočevac) [Por.] ∞ urmă		[Vidi]
2688	pivă	piuă	лочка	pivă2 (mn. pivĭ) [akc. pivă] (i. ž.) — (tehn.) ločka, breov; kočnica ◊ piva đi kar ĭe un tutuk skobit kît ĭe larźimĭa alu șîna lu ruata karuluĭ, șî ku ĭa sa înpĭađikă karu kînd mĭarźe-n vaļe, înkarkat ku tovar grĭeu — ločka je jedan trupac izdubljen za širinu šine kolskog točka, kojim se koče kola kada pod teškim teretom idu nizbrdo ◊ piva la vîr are o buată, đi kare sa ļagă lanțu ku un kîpatîń, da ku alalalt lanțu ĭe ļegat đi ruda karuluĭ — ločka ima na vrhu jednu budžu, o koju je vezan lanac jednim krajem, a drugim je lanac vezan za kolsku rudu ◊ piva astîḑ sa faśe đi fĭer, șî fînka karurļi đi buoĭ gata s-a pĭerdut, akuma sa puńe la prikoļița đi traktur — ločka se danas pravi od metala, i pošto su se zaprežna kola gotovo izgubila, sada se stavlja na traktorsku prikolicu (Crnajka) [Por.] ♦ dij. sin. pĭađikă ◊ la nuoĭ nuĭe kunoskută vuorba „pivă”, aĭa la nuoĭ sa kĭamă pĭađikă — kod nas nije poznata reč „piva”, kod nas se to zove kočnica (Jasikovo) [GPek], pĭađikă (Sige) [Hom.] ♦ dij. sin. oprituare (Kobilje) [Stig] ♦ dij. sin. înpeđekatuare (Kladurovo), păpuk dă kar (Ranovac), papuk dă roată dă kar (Bošnjak, Mlava) [Mlava], papuk dă kar (Isakovo) [Mor.] ◊ papuku s-a pus la ruata dă kar kînd a mĭers ku karu pră pripor învale, să inpĭađiśe karu, să nu ĭa mau — ločka se stavljalala na kolski točak kad se kolima išlo nizbrdo, da zakoči kola, da ne uhvate maju (Vrbnica, Pomoravlje) [Pom.] ∞ pĭađikă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2687	pivă	pivă	аван	pivă1 (mn. pivĭ) [akc. pivă] (i. ž.) — (tehn.) avan, stupa ◊ pivă đi bătrîńață a fuost skobită-n tutuk đi śerieș — starinski avan bio je izdubljen u panju od trešnje ◊ în pivă a fakut mînkare đi uară: ku maĭu s-a batut vrĭežî, mistakaț ku kîta fańină, șî s-a dat la puĭ, la gaiń, la rîață — u avanu se pravila hrana za živinu: maljem se tucale vreže, pomešane sa malo brašna, i davalo se pilićima, kokoškama, plovkama ♦ up. maĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6431	pizda țîgănśi	rușinea fetei	дивља мрква	pizda țîgănśi (sint.) (bot.) ● v. rușîńa fĭeći [Por.] ∞ rușîńa fĭeći		[Vidi]
6202	pizdă	pizdă	пизда	pizdă (mn. pižđe) [akc. pizdă] (i. ž.) — (anat.)(vulg.) pizda, pička (Vagina) ◊ pizda ĭe trĭabă muĭerĭaskă — pička je ženska stvar ◊ pizda la muĭare ĭe pitulată întra piśuare — pička kod žene je skrivena među nogama ◊ pizda are buḑă, ļinđik, fluoś șî gaură — pička ima usmine, sikilj, dlake i rupu ◊ în parĭețî lu gaura pižđi ĭastă ńiskaĭ dulurĭ kare sa kĭamă „kîrțmiĭe”, șî kare duk la muĭare măĭ mare dulśață — na zidovima pičkine rupe nalaze se neki čvorići koji se zovu „krcmije”, i koji ženi donose najveće zadovoljstvo ◊ pizdă flokuasă — dlakava pička ◊ (izr.) duće în pizda mînta — idi u pizdu materinu ♦ sin. pupă, bežgĭaură [Por.]		[Vidi]
6203	pizdoșćină	pizdoștină ?	пиздурина	pizdoșćină (mn. pizdoșćiń) [akc. pizdoșćină] (i. ž.) — (augm.)(pej.) pizdurina ◊ pizdoșćină ĭe muĭare mare, grasă șî strîkată — pizdurina je krupna, debela i pokvarena žena ♦ sin. pizduasă [Por.] ∞ pizdă		[Vidi]
6397	pizduasă	pizdoasă	пичкаста	pizduasă (mn.)(prid.) — (vulg.) *pičkasta*		[Vidi]
6329	pizduĭkă	pizduică	пичкица	pizduĭkă (mn. pizduĭś) (i. ž.) — (demin.) (vulg.) pičkica ◊ of, lălă, lălă, śe pizduĭkă đi muĭare ĭe asta muĭarĭe — of, lele, lele, kakva pičkica od žene je ova žena [Por.] ∞ pizdă		[Vidi]
5725	pișa	pișa	пишати	pișa (ĭuo ma piș, ĭel sa pișă) [akc. pișa] (gl. p. ref.) — pišati, urinirati ◊ îm vińe sî ma piș — piša mi se ◊ uomu sa pișă đin piśuare, da muĭarĭa trăbe sî sa ćușćașkă kînd sa pișă — muškarac piša stojeći, a žena treba da čučne kad piša ◊ đi frikă, s-a pișat în izmĭańe — od straha se upišao u gaće ◊ (psov.) pișî-ma în suoļńița luĭ — popišam mu se u slanik [Por.]		[Vidi]
5727	pișat	pișat	упишан	pișat (pișată) (mn. pișaț, pișaće) [akc. pișat] (prid.) — upišan, popišan ◊ păkurari iĭ s-a pișat pi kaśulă, șî ĭeļ, mîńios, a dus-o la kasă așa tuată pișată — čobani su mu se popišali na šubaru, i on je, ljut, doneo kući tako svu popišanu [Por.] ∞ pișa		[Vidi]
5726	pișatură	pișătură	пишање	pișatură (mn. pișaturĭ) [akc. pișatură] (i. ž.) — pišanje, uriniranje ◊ s-a bulnavit muoșu, șă are tare nakaz ku pișatura — razboleo se čiča, i ima težak problem sa pišanjem ♦ var. pișat [Por.] ∞ pișa		[Vidi]
2602	pișļagă	pișleag	чеп	pișļagă (mn. pișļaźe) [akc. pișļagă] (i. ž.) — (tehn.) (zast.) čep; spojnica ◊ pișļagă ĭe śiep or pană đi ļiemn, đi întarit înkeĭaturiļi, or đi astupat găuriļi — „pišljaga” je drveni čep ili klin, za učvršćivanje spojeva, ili začepljivanje rupa ◊ pișļaga s-a pus ka ļigatura întra naplaț la ruata đi kar — „pišljaga” se stavljala kao spojnica između naplataka kolskog točka ◊ pișļagă a pus pinteri întra doă dauoź, la fundu vasuluĭ, să nu fugă dauoźiļi pi supt śerk — „pišljagu” su stavljali pinteri između dve doge na dnu suda, da se doge ne smiču ispod obruča (Tanda) ◊ ku pișļeź miś s-a astupat găurļi fakuće đi karĭeț în vas đi ļiemn — sa malim „pišljagama” začepljivane su rupe, napravljene od crvotoka u drvenim sudovima ♦ sin. șîp [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2086	pițîgańe	piţigoi	сеница	pițîgańe (mn. pițîgîăń) [akc. pițîgańe] (i. ž.) — (ornit.) senica (Parus major) ◊ pițîgańa traĭașće măĭ mult pi lînga kasa uomuluĭ — senica najviše živi oko čovekove kuće [Por.]		[Vidi]
5113	pîk	pâc	пућ	pîk (uzv.) — (onom.) puć, zvuk koji pravi pućkanje ◊ lulașu faśe ’pîk-pîk’, ama điźaba, fum nuĭe kî tutunu s-a stîns în lulă — lulaš pravi ’puć-puć’, ali uzalud, dima nema jer se duvan ugasio u luli [Por.]		[Vidi]
5131	pîkaļi	păcăli	насамарити	pîkaļi (ĭuo pîkaļesk, ĭel pîkaļiașće) [akc. pîkaļi] (gl. p.) — nasamariti, prevariti ◊ l-a pîkaļit șî l-a înśelat ka pi ńima pi lume — nasamario ga je i prevario kao nikog na svetu [Por.]		[Vidi]
4874	pîkatuos	păcătos	грешан	pîkatuos1 (pîkatuosă) (mn. pîkatuoș, pîkatuasă) [akc. pîkatuos] (prid.) — (o moralu) grešan ◊ pîkatuos ĭe uom kare faśe pakaturĭ — grešan je čovek koji čini grehove ◊ pupi spomîntă lumĭa kă uamiń pîkatuoș pi lumĭa-ĭa sa duk în ĭad — popovi plaše ljude da grešan čovek na onome svetu ide u pakao [Por.] ∞ pakat		[Vidi]
4875	pîkatuos	păcătos	грешник	pîkatuos2 (mn. pîkatuoș) [akc. pîkatuos] (i. m.) — (o moralu) grešnik ◊ pîkatuosu ĭe uom kare are pakaće, kare faśe rîaļe la lume — grešnik je čovek koji ima grehove, koji čini zla ljudima [Por.] ∞ pakat		[Vidi]
5112	pîkîi	pâcâi	пућкати	pîkîi (ĭuo pîkîĭesk, ĭel pîkîĭașće) [akc. pîkîi] (gl.) — (zast.) (onom.) pućkati ◊ muoșu nu tutuńașće, numa pîkîĭe în lulă — čiča ne piši, nego samo pućka na luli [Por.] ∞ pîk		[Vidi]
46	pîklă	pâclă	магла	pîklă (mn. pîkļе) [akc. pîklă] (i. ž.) [met.] (zast.) — magla, sumaglica, izmaglica ◊ s-a pus o pîrdańikă đi pîklă, nu vĭeḑ înainća uoki ńimika — pala je neka prokleta magla, ništa pred okom ne vidiš [Por.]		[Vidi]
1453	pîl!	pâl	лепет (оном.)	pîl! (uzv.) — (onom.) (ornit.) reč kojom se imitira lepet krila ◊ pasîrĭa ma vaḑu, șî „pîl-pîl” đin îăripĭ șî sa dusă — ptica me je videla, pa „pl-pl” krilima i ode ♦ var. pîlp! [Por.]		[Vidi]
6481	pîlamidă	pălămidă	паламида	pîlamidă (mn. pîlamiḑ) (i. ž.) — (bot.) palamida (Cirsium arvense) ◊ pîlamida ĭe buĭađe rîa kare dă pin grîu șă îńakă grîu — palamida je korov koji raste u žitu i guši žito [Por.] ♦ dij. var. palamidă [Mlava]		[Vidi]
5954	pîlariĭa șărpeluĭ	pălăria șarpelui	сунчаница	pîlariĭa șărpeluĭ [akc. pîlariĭa șărpeluĭ] (sint.) — (mik.) sunčanica, gljiva (Lepiota procera) ◊ pîlariĭa șărpeluĭ sa kunuașće pi un ińel kare are pi kuadă, la un źeĭśt supt pîlariĭe — sunčanica se poznaje po prstenu koji ima na dršci, na jedan prst ispod šeširića ◊ pîlariĭa șărpeluĭ ĭe śuparkă mînkatuare kare dă pin frunḑă, kaḑută pi marźińiļi lu ogașăļe munțășć, da sa puaće gasî șă pi ļivĭeḑ — sunčanica je jestiva gljiva koja raste u opalom lišću na obalama planinskih potoka, a može se naći i na livadama ◊ pîlariĭa șărpeluĭ đi pi lînga ogașă, mult ĭe măĭ dulśe đi kît a đi pi ļivĭeḑ — sunčanica sa potoka mnogo je slađa od one sa livada ◊ pîlariĭa șărpeluĭ — „zmijin šešir” [Por.]		[Vidi]
5955	pîlariĭe	pălărie	шешир	pîlariĭe (mn. pîlariĭ) [akc. pîlariĭe] (i. ž.) — šešir ◊ pîlariĭa n-a fuost kaśulă batrînă la Rumîńi nuoștri, kă iĭ tuoț a dus kăśuļ đi lînă șî vara șî ĭarna — šešir nije bila stara kapa kod naših Vlaha, jer su oni nosili svi šubare i leti i zimi ◊ pîlariĭe a dus măĭ întîń gîzdoćińi, kare s-a domńit dukîndu-să đes pin oraș — šešir su prvi nosili bogataši koji su se pogospodili idući često u varoš ◊ ađet a fuost pîlariĭa sî sa dukă numa pănă la Sîntamariĭa Mikă — običaj je bio da se šešir nosi samo do Male Gospojine [Por.]		[Vidi]
3747	pîlg	pâlc	јато	pîlg [akc. pîlg] (i. s.) ● v. pîlk [Por.]		[Vidi]
2104	pîlk	pâlc	јато	pîlk (mn. pîlkurĭ) [akc. pîlk] (i. s.) — jato, gomila, skup ◊ a zburat un pîlk đi śuara, șî sa slubaḑî în aratură — poletelo je jato vrana, i spustilo se na oranicu ♦ var. pîlg (Tanda) ♦ sin. gramadă, spuḑă [Por.] ♦ dij. var. pîlg [Crn.]		[Vidi]
5548	pîlńiĭe	pâlnie	левак	pîlńiĭe (mn. pîlńiĭ) [akc. pîlńiĭe] (i. ž.) — (zast.) levak ◊ în Tanda supt Guol aĭ batrîń la tolśerĭ a ḑîs pîlńiĭe — u Tandi pod Deli Jovanom stari su levak zvali plnjije ♦ sin. tolśerĭ, finkă [Por.] ∞ tolśerĭ		[Vidi]
1454	pîlpîi	pâlpâi	лепетати	pîlpîi (ĭuo pîlpîĭ, ĭel pîlpîĭе) [akc. pîlpîi] (gl. p.) — lepetati a. mahati šumno krilima ◊ kokuoșu întîń pîlpîĭe đin îăripĭ, pă atunśa kîntă — petao prvo lepeće krilima, pa onda peva b. mlatarati rukama ◊ śe pîlpîĭ đin mîń, kopiļe, vrĭeĭ sî zbuorĭ? — što mlataraš rukama, dete, hoćeš da poletiš? [Por.] ∞ pîl!		[Vidi]
4096	pîngańi	spurca	опоганити	pîngańi (ĭuo pîngańesk, ĭel pîngańașće) [akc. pîngańi] (gl. p. ref.) — (ver.) opoganiti, obesvetiti; oskrnaviti ◊ sa pîngańașće ku vuorbe urîće, śeva śe ĭe sprimit sî sa đa đe pomană — oskrnavi se ružnim rečima nešto što je spremno da se deli za dušu ♦ sin. spurka, pogovori [GPek]		[Vidi]
5074	pîńa uoilor	părăluță	бела рада	pîńa uoilor [akc. pîńa uoilor] (sint.) — (bot.) bela rada (Bellis perennis) ◊ pîńa uoilor ĭe buĭađe đi ļivađe, ku fluarĭa albă șî mižluoku galbin — bela rada je livadska biljka sa belim cvetom i žutim središtem ◊ đin pîńa uoilor fĭaćiļi a-mpļećit kunună ș-a duso în kap pi la Sînźorḑ — od bele rade devojčie su plele venac i nosile ga na glavi oko Đurđevdana [Por.] ∞ pîńe		[Vidi]
5073	pîńe	pâine	хлеб	pîńe (mn. pîń) [akc. pîńe] (i. ž.) — (nutr.) hleb; pogača ◊ pîńa sa faśe đin fańină đi grîu, da đimult s-a fakut șî đi sakară șî uorḑ — hleb se pravi od pšeničnog brašna, a nekad se pravio i od raži i ječma ◊ rumîńi aĭ batrîń n-a mînkat đes pîńe, n-a fuost grîu șî pîńa s-a plumađit numa pi la prazńiśe șî la pomĭeń — stari Vlasi nisu često jeli hleb, žita nije bilo i hleb se mesio samo za slave i daće ◊ dupa grîu đi prazńik lumĭa đin Poreśa s-a dus pi piśuare la Kraĭna ș-a dus grîu în trășć pi șîaļe — po žito za slavu ljudi su išli peške u Krajinu, i donosili žito u torbama na leđima ◊ pîńa s-a kuopt în śirińe la kamin, da kînd a trăbuit măĭ mult, s-a kuopt la koptuorĭ — hleb se pekao u crepulji na kaminu, a kad je trebalo više, pekao se u hlebnoj peći ◊ bun ka pîńa — dobar kao hleb ◊ fańină đi pîńe — hlebno brašno [Por.] ♦ dij. var. pîĭne (Šipikovo) [Tim.] ♦ dij. sin. pită [Buf.]		[Vidi]
5315	pîr	pâr	прр	pîr (uzv.) — (onom.) prr, zvuk škripe, prštanja ◊ ĭarna, pokńașće ļemnu-n duos da supt piśuare „pîr-pîr”, pîrîĭe zapada-ngețată — zima, puca drvo u šumi a pod nogama „prr-prr”, škripi zamrznuti sneg [Por.]		[Vidi]
5316	pîrai	pârâi	прштити	pîrai (ĭuo pîrîĭ, ĭel pîrîĭe) [akc. pîrai] (gl.) — (onom.) prštаti, pucketati, škripati ◊ pîrîĭe zapada îngețată supt piśuare, pîrîĭe krĭenźiļi uskaće kînd sa aļargă pin duos — škripi zaleđeni sneg pod nogama, pucketaju suve grančice kad se trči kroz šumu [Por.] ∞ pîr		[Vidi]
47	pîraulă	paraulă	курва	pîraulă (mn. pîrauļe) (i. ž.) (pej.) — kurva, žena lakog morala; lajavuša, torokuša ◊ pîraula ĭe kurveșćină, muĭare đi pi drumol mare; n-are ńiś un lukru, mĭarźe đi la uom la uom — paraula je kurvetina, uličarka, bez ikakvog posla; ide od čoveka do čoveka [Por.] ∞ pîrî		[Vidi]
4091	pîrće	pârte	пртина	pîrće (mn. pîrće) [akc. pîrće] (i. ž.) — prtina ◊ pîrće ĭe poćakă, strabatută pin zapadă — prtina je staza probijena kroz sneg ◊ kînd ĭe zapada mare, pîrća sa strabaće pin întrĭeg — kad je sneg veliki, prtina se probija kroz celac [Por.] ∞ drum		[Vidi]
4075	pîrdańik	pârdalnic	проклет	pîrdańik (pîrdańikă) (mn. pîrdańiś, pîrdańiśe) [akc. pîrdańik] (prid.) — (rel.) proklet; đavolast ◊ pîrdańiku đi kopil, ĭară faśe nîsarîmbe — đavolasto dete, opet pravi vragolije ◊ śe să fakă, sîrmanu, kînd pîrdańika đi ursă așa l-a ursat — šta da radi, jadnik, kad ga je prokleta sudbina tako osudila ◊ pîrdańika đi vakă, ĭară s-a bagat în dîtaļină — prokleta krava, opet je ušla u detelinu ♦ sin. blîstamat [Por.]		[Vidi]
6484	pîrî	pârî	клеветати	pîrî (ĭuo pîrăsk, ĭel pîrîașće) (gl. p. ref.) — klevetati, ogovarati, panjkati ◊ la suakra m-a pîrît kă mi-s đevină đi muarća muĭeri, la veśiń m-a pîrît șă m-a latrat ku gura pļină đi tuaće-tuaćiļi — kod tašte me je klevetala da sam kriv za smrt žene, kod suseda ne je na sva usta ogovarala i olajavala za sve i svašta [Por.]		[Vidi]
6485	pîrîśuńe	pârâciune	клевета	pîrîśuńe (mn. pîrîśuń) (i. ž.) — *kleveta, ogovaranje, panjkanje* ◊		[Vidi]
6486	pîrîtură	pârâtură	клевета	pîrîtură (mn. pîrîturĭ) (i. ž.) — kleveta, ogovaranje ◊ povasta iĭ đi mińe ĭe numa o pîrîtură guală — njena priča o meni je samo gola kleveta, șă alta ńimika [Por.] ∞ pîrî		[Vidi]
5318	pîrîu	pârâu	поток	pîrîu (mn. pîrîĭe) [akc. pîrîu] (i. s.) — potok ◊ pin satu nostu treče un pîrîu, kare pista vară sakă — kroz naše selo protiče potok, koji leti presušuje [Kmp.] ♦ dij. sin. ogaș [Por.]		[Vidi]
6356	pîrlomaće	?	преламача	pîrlomaće (mn. pîrlomăś) (i. ž.) — prelamača ◊ pîrlomaće a ḑîs Rumîńi aĭ batrîń la fĭeļ đi pușkă kare s-a frînźe pista mižluok, kînd sa umpļe ku gļuonțurĭ — prelemačom su stari Vlasi zvali vrstu puške koja se prelamala preko polovine, kad se punila mecima [Por.] ∞ pușkă		[Vidi]
5473	pîrloźi	pârlogi	парложити	pîrloźi (ĭuo pîrloźesk, ĭel pîrloźașće) [akc. pîrloźi] (gl. p. ref.) — (agr.) parložiti, zapustiti ◊ saćiļi sa pustîșat, kmpîĭa sa pîrloźit, nuĭe ńimik đin țara nuastră — sela su opustela, polja su se zaparložila, ništa od naše države [Por.] ∞ pîrluog		[Vidi]
5472	pîrluog	pârlog	парлог	pîrluog (mn. pîrluaźe) [akc. pîrluog] (i. m.) — (agr.) parlog ◊ pîrluog ĭe luok lasat să ođińaskă un an đi ḑîļe ńiarat, or lasat đi tuot, kî n-are kare să-l lukre — parlog je njiva ostavljena godinu dana da odmori nepoorana, ili napuštena sasvim jer nema ko da je obrađuje ♦ var. pîrluagă ♦ var. pîrlag (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5319	pîrļi	pârli	опрљити	pîrļi (ĭuo pîrļesk, ĭel pîrļiașće) [akc. pîrļi] (gl. p. ref.) — oprljiti, osmuditi; spaliti ◊ a șaḑut apruape đi fuok, șî s-a pîrļit pi o parće koźa bińe — sedeo je blizu vatre i oprlio je jednu stranu prilično dobro ♦ sin. arđe [Por.]		[Vidi]
5320	pîrļitură	pârlitură	згариште	pîrļitură (mn. pîrļiturĭ) [akc. pîrļitură] (i. ž.) — zgarište, oprljetina, oprljeno mesto ◊ padurĭa pļińa đi pîrļiturĭ — šuma je puna zgarišta ♦ sin. arsură [Por.] ∞ pîrļi		[Vidi]
2680	pîrpak	pălpag	полуга	pîrpak (mn. pîrpaśe) [akc. pîrpak] (i. s.) — poluga, motka, tojaga; palija ◊ pîrpak ĭe o palugă đi ļiemn skurtă șî gruasă, ku kare s-a-npiđekat karu đi vaś, kînd a mĭers înkarkat pi stîrmină — prpak je kraća i jača motka kojom su se zaprežna kola kočila na nizbrdici ◊ kînd vrĭeĭ s-înpĭađiś karu, pîrpaku ăl petrĭeś pin spiță lu ruoțîļi đi-napuoĭ, bîrabar ku uosiĭa, șă-l ļieź ku sfuara să nu piśe — kad hoćeš da zakočiš kola, prpak gurneš kroz spice zadnjih točkova, uporedo sa osovinom, i vežeš ga konopcem da ne spadne ◊ ku pîrpak ć-ažuț kînd trăbe să mișć đin luok śuava grĭeu — prpakom se pomažeš kada treba da pomeriš s mesta nešto teško ◊ đin patru krĭenź ļegaće la vîr șă pusă pista porkuoń, sa faśe pîrpak kare țîńe porkuońu să nu-l sprînžaskă vîntu — od čeiri grane vezane na vrhu i stavljene preko stoga, pravi se lemez koji drži stog da ga ne rasturi vetar[Por.] ◊ pîrpaku a fuost un fĭeļ đe pĭađikă bătrîńaskă đe karu đe viće — prpak je bila jedna vrsta starinske kočnice za zaprežna kola (Bučje) [Crn.] ◊ pîrpak ĭe śumag mare ku kare puoț să baț śe vrĭeĭ — prpak je velika motka sa kojom možeš da mlatiš šta hoćeš (Debeli Lug) [GPek] ♦ var. părtak ♦ sin. dorîngă, palugă, par, pîrg, pražînă, śumag [Por.]		[Vidi]
2221	pîrporiță	pârpăriţă	паприца	pîrporiță (mn. pîrporiț) [akc. pîrporiță] (i. ž.) — (tehn.) paprica 1. drvena ili metalna poluga na vrhu vodeničkog vretena ◊ pîrporița sa puńe supt pĭatra muori a đi sus, într-o gaură skobită pi masura ĭeĭ în pĭatră, șî-n ĭa sa bagă vîru fusuluĭ, șă învîrćiașće pĭatra — paprica se stavlja pod gornji vodenički kamen, u jedno ležište izdubljeno u kamenu po njenoj meri, i u nju ulazi vrh vodeničkog vretena i okreće kamen ◊ pîrporița akuma sa faśe đi fĭer, da đimult a fuost đi ļiemn, șî aĭa la uńi luokurĭ đin duauă blanuță pusă-n kruś, să fiĭe măĭ țapîn — paprica se danas pravi od gvožđa, a ranije je bila od drveta, i do od dve drvene daščice postavljene unakrst, da bude jače (Rudna Glava) ♦ sin. gižăĭ (Tanda) 2. korice, drveni žljeb ispod vodeničnog koša ◊ pîrporița ĭe žgĭab đi ļiemn ļegat supt kuoš, în kare vin buobiļi đin kuoș, șî pi kare ăl zgîndură śuokîtu sî piśe buobiļi-n gaura pĭetri — paprica je drveni žljeb vezan ispod koša, u koji dolaze zrna iz koša, i koga trese čeketalo da bi zrna padala u otvor vodeničnog kamena (Tanda) [Por.] ∞ muară	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3717	pîrpur	purpură	осип	pîrpur (mn. pîrpure) [akc. pîrpur] (i. s.) — (med.) osip, koprivnjača (Urticaria) ◊ kopilu s-a umplut đi pîrpur pi mîń, șî numa sa skarpină una-ntruuna, kî sa vaĭtă kă-l manînkă — dete je puno osipa po rukama, i samo se češe neprestano, jer se žali da ga svrbi ♦ sin. bluož [Por.]		[Vidi]
2380	pîrś	pârci	оплазина	pîrś1 (mn. pîrśurĭ) [akc. pîrś] (i. m.) — oplazina ◊ pîrś sa faśe la aratură kănd ĭe pomîntu tare, da plugarĭu n-are țăpeńiĭe să țînă la kuarńe kum trăabe, șî plugu sîare đin brĭazdă ka pîrśu, ș-o șļingă đin brĭazdă đi vrun paș-duoĭ ramîńe ńiarată — oplazina nastaje na oranju kada je zemlja tvrda, a orač nema snagu da vodi plug kako valja, pa plug iskače iz brazde kao jarac, i jedan deo brazde od korak-dva ostaje nepooran [Por.]		[Vidi]
2381	pîrś	pârci	јарац	pîrś2 (mn. pîrś) [akc. pîrś] (i. m.) — (zool.) jarac ◊ am șapće kapre, ama mi pîrśu o mîrțuagă, n-o să fiĭe ĭeḑ ano-sta — imam sedam koza, ali mi je jarac jedna mrcina, neće biti jarića ove godine [Por.]		[Vidi]
2387	pîrśi	pârci	прчити	pîrśi (ĭuo pîrśiesk, ĭel pîrśiașće) [akc. pîrśi] (gl. p. ref.) — 1. (zool.) prčiti, pariti, sparivati se (za koze) ◊ kapriļi sa pîrśiesk tuamna — koze se prče u jesen 2. (za čoveka) praviti oplazine pri oranju ◊ pîrśu pîrśiașće kapriļi, da uomu pîrśiașe luoku — jarac prči kozi, a čovek „prči” njivu (pravi oplazine) ♦ up. mîrļi [Por.] ∞ pîrś		[Vidi]
3006	pîrśuakă	poșircă	брља	pîrśuakă (mn. pîrśuoś) [akc. pîrśuakă] (i. ž.) — brlja, loša rakija ◊ pîrśuakă ĭe rakiĭa kare nuĭe ńiś đe o trĭabă, măĭdo ka șî pakuta — brlja je rakija koja nije ni za šta, gotovo kao pakota ♦ var. pîśuakă [Por.] ∞ rakiu		[Vidi]
3249	pîrvaļiĭe	curte	двориште	pîrvaļiĭe (mn. pîrvaļiĭ) [akc. pîrvaļiĭe] (i. ž.) — dvorište ◊ pîrvaļiĭe ĭe luok đinainća kășî, îngrađit, or ńingrađit — dvorište je prostor ispred kuće, ograđen ili neograđen ♦ sin. avļiĭe, traușă [Por.] ♦ dij. sin. bătătură [Kmp.] ∞ avļiĭe		[Vidi]
3008	pîrviță	frunte	првенац	pîrviță (mn. pîrviță) [akc. pîrviță] (i. ž.) — prvenac, prva rakija koja potekne iz kazana ◊ pîrviță ĭe rakiĭa-ĭa kare kure măĭ întîń kînd pļakă kazanu — prvenac je ona rakija koja prva potekne kada krene kazan ◊ pîrviță ĭe tare ka otraoa, nu sa bĭa numa sa lasă să kure în źuban, kă dupa kîta vrĭame înśiape să mĭargă rakiĭa măĭ muaļe, pă ĭa sa muaĭe — prvica je jaka kao otrov, ne pije se nego se pušta da curi u džban, jer iza nje počne da teče mekša rakija, pa se ona ublaži [Por.] ♦ dij. var. pîrveńak (Topla) [Crn.] ∞ rakiu		[Vidi]
5128	pîržî	prăji	пржити	pîržî (ĭuo pîržăsk, ĭel pîržașće) [akc. pîržî](gl. p. ref.) — pržiti; zapržiti ◊ vara uomu, lukrînd în kîmp, sa pîržîașće la suare tota ḑîua — leto se čovek, radeći u polju, prži na suncu po ceo dan ◊ akuma a pîržît la tuoț lukratuorĭ kîći doă uauă, da đi prînḑ o să ļi pîržaskă ḑamă đi varḑă ku karńe — sada je ispržila za svakog radnika po dva jaja, a za ručak će im zapržiti čorbu od kupusa s mesom [Por.]		[Vidi]
5127	pîržîtură	prăjitură	запршка	pîržîtură (mn. pîržîturĭ) [akc. pîržîtură] (i. ž.) — (nutr.) zaprška ◊ ku pîržîtura sa gaćașće ļegumĭa — zaprškom se gotovi jelo ◊ pîržîtura sa faśe đin śapă, fańină șî piparkă aļină — zaprška se pravi od luka, brašna i aleve paprike [Por.] ∞ pîržî		[Vidi]
5317	pîržoļi	pârjoli	спаљивати	pîržoļi (ĭuo pîržoļesk, ĭel pîržoļĭașće) [akc. pîržoļi] (gl.) — (zast.) spaljivati ◊ sa pîržoļit padurĭa sî sa fakă pașćuńe đe viće — spaljivali su se šumarci da se napravi paša za stoku ♦ sin. arđa [Por.]		[Vidi]
4124	pîržuol	pârjol	пожар	pîržuol (mn. pîržuaļe) [akc. pîržuol] (i. s.) — požar, paljevina ◊ tuamna sa fak pîržuaļe în grîńișće, sî sa torîaskă pomîntu — u jesen se pale strništa da se nađubri zemljište ◊ ku pîržuaļe s-a fakut pi munće pașćuńe ku ĭarbă bună đi viće — sa požarima su se u planini pravili pašnjaci sa dobrom travom za stoku ♦ up. fuok [Por.] ∞ pîržoļi		[Vidi]
6425	pîsarikă	păsărică	птичица	pîsarikă (mn. pîsariś) (i. ž.) — (demin.) ptičica ◊ kînd ĭe pasîrĭa mikă sa ḑîśe kî ĭe pîsarikă — kad je prica mala, kaže se da je ptićica [Por.] ∞ pasîrĭe		[Vidi]
4319	pîsarĭesk	păsăresc	птичји	pîsarĭesk (pîsarĭaskă) (mn. pîsarĭesșć, pîsarĭașće) [akc. pîsarĭesk] (prid.) — (ornit.) ptičji ◊ rasună padurĭa đi kînćik pîsarĭesk — odjekuje šuma od ptičje pesme ◊ zburatura pîsarĭaskă — ptičji let ♦ var. păsarĭesk, păsărișć ◊ (med.) vlașî păsărișć — ptičji crvi [Por.] ∞ pasîrĭe		[Vidi]
5917	pîsaruoĭ	păsăroi	птичурина	pîsaruoĭ (mn. pîsaruaĭe) (i. s.) — (rel.) ptičurina, pasaroj ◊ pîsaruoĭ ĭe pasîrĭe ńagră ku ćuoku đi fĭer, kare sîare la-l muort pi drumu đi raĭ — pasaroj je crna ptica sa gvozdenim kljunom, koja napada pokojnika na putu za raj ◊ în pîsaruoĭ s-a profak aĭ muorț kare a murit ńibućeḑaț, dupa iĭ kopiĭ lupadaț, șî insă lu kare ńima nu dă đi pomană — u pasaroje se pretvaraju oni koji su umrli nekršteni, zatim pobačena deca, i osobe kojima niko ne daje pomane ◊ đi sî nu spomînće pĭ-al muort, la păsîrĭ ńagre în Porĭeśa sa dă kolak đi pomană, adîns fakut ’đi pîsaruoĭ’ — da ne bi plašili pokojnika, crnim pticama se u Poreču na pomanama namenjuje kolač, posebno napravljen ’za pasaroje’ ◊ kolaku đi pîsaruoĭ ĭe fakut đin șapće boboluașă fara ńiś un sămn pi ĭaļe — kolač za ’pasaroje’ sastoji se od sedam kuglica, bez ikakvih šara na njima ◊ kolaku ’đi pîsaruoĭ’ kînd sa dă đi pomană, nu sa dă la ńima-n mînă, numa sa lapîdă pista kap în traușă, să-l manînśe kîńi or gaińiļi — kolač ’za pasaroje’ kad se namenjuje, ne daje se nikom u ruke, nego se baca preko glave u dvorište, da ga pojedu psi ili kokoške ♦ var. păsaruoĭ [Por.] ∞ pasîre		[Vidi]
4258	pîșļa	pâșlea	северац	pîșļa [akc. pîșļa] (i. m.) — severac ◊ pîșļa ĭe în Mlaoa vînt kare baće dă la întuńerik — pišlja je u Mlavi vetar koji duva sa severa ◊ pîșļa ĭe un vînt dă kare îngĭață ińima în uom dă ĭeal — pišlja je vetar od koga se ledi srce u čoveku ◊ kînd baće pîșļa șuiră krĭanźiļi în ļemn — kad duva pišlja sviraju grane na drvetu ♦ sin. dunărĭanțu [Mlava] ♦ dij. sin. đi țîganu [Por.] ∞ vînt		[Vidi]
3748	pîśuakă	poșircă	брља	pîśuakă [akc. pîśuakă] (i. ž.) ● v. pîrśuakă [Por.] ∞ rakiu		[Vidi]
1538	pîśuos	pucios	загасит	pîśuos (pîśuasă) (mn. pîśuoș, pîśuasă) [akc. pîśuos] (prid.) — 1. (color) zagasit; sivkast ◊ vînît pîśuos — golubije plavo ◊ śuară pîśuasă — modrovrana 2. (zast.) smrdljiv ◊ kuĭbu lu śuară pîśuasă rău puće, đ-aĭa s-a ḑîs kî ĭe pasîrĭe pîśuasă — gnezdo modrovrane jako smrdi, zato se govorilo da je modrovrana smrdljiva ptica [Por.]		[Vidi]
23	pîtpalak	pitpalac	препелица	pîtpalak1 (mn. pîtpalaś) [akc. pîtpalak] (i. m.) — (ornit.) (onomat.) prepelica (Coturnix communis) ◊ pîtpalaku fuźe pin ļivađe, n-o-l prinḑ fara pușkă — prepelica beži po livadi, ne možeš je uloviti bez puške [GPek] ◊ pîtpalaku ĭe o pasîrĭe mikă, sa kuĭbarĭaḑă prăn ļiveḑ — prepelica je mala ptica, gnezdi se po livadama (Boljetin) ◊ đemult s-a adunat uauļi lu pîtpalak, a fuost ļak đi ńiskaĭ buaļe kopilarĭeșć — nekad su se skupljala prepeličina jaja, bila su lek za neke dečje bolesti (Tanda) ♦ sin. potrńiśe [Por.] ♦ dij. var. piptălakă (Mala Kamenica) [Dun.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
24	pîtpalak	liliac	слепи миш	pîtpalak2 (mn. pîtpalaś) [akc. pîtpalak] (i. m.) — (ornit.) slepi miš (Plecotus auritus, Nyctalus noctula) ◊ pîtpalaśi traĭesk pin pĭeșćire, ḑîua duorm da sara ĭasă șî zbuara să prindă mușć — slepi miševi žive po pećinama, danju spavaju a uveče izlaze i lete da hvataju mušice (Rudna Glava, Crnajka) [Por.] up. iļiļak, potrńiśe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5136	pîșkovi	pâșcăvi	гњити	pîșkovi (ĭuo ma pîșkovĭesk, ĭel sa pîșkovĭașće) [akc. pîșkovi] (gl. p. ref.) — (o voću) gnjiti, omekšavati usled prezrevanja ◊ puamiļi sa pîșkovĭesk kînd sa muaĭe kî sa kuok prĭamult în ļemn — voće ugnjili i smekša kad predugo zri na drvetu ◊ pruńi sînt pļiń đi pruńe pîșkoviće, kă n-avut kare să ļi aduńe — šljivar je pun gnjilih šljiva, jer nije imao ko da ih sakupi [Por.] ∞ pîșku		[Vidi]
5137	pîșkovit	pâșcăvit	гњио	pîșkovit (pîșkovită) (mn. pîșkoviț, pîșkoviće) [akc. pîșkovit] (prid.) — (o voću) gnjio ◊ s-a dus ku puame pîșkoviće la piĭaț, șă n-a vindut ńimika — otišao je na pijac sa gnjilim voćem, i nije prodao ništa [Por.] ∞ pîșku		[Vidi]
5138	pîșku	cufureală	пролив	pîșku (mn. pîșkurĭ) [akc. pîșku] (i. m.) — (med.)(zast.) proliv ◊ l-a lovit pîșku, șî sa duśe în ișîtuare pintru ĭel una-ntru-una — dobio je proliv, i ide u nužnik poradi sebe svaki čas ♦ sin. kufurĭală, kîkalare ♦ var. pîșka (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5724	pîșļaće	pâș	пух	pîșļaće (mn. pîșļeț) [akc. pîșļaće] (i. m.) — (zoo.) puh (Glis glis) ◊ pîșļaćiļi ĭe o žuavină padurĭaļńikă śe samînă la șobuol ku kuada ka vîrveriță — puh je šumska životinja koja liči na pacova sa repom veverice ◊ pîșļaćiļi faśe kuĭb în ļemn — puh se gnezdi na drvetu ◊ pîșļaćiļi ĭe žuavină nopțaskă, ka șî ćușu — puh je noćna životinja, kao i sova ◊ pîșļețî sa arańesk ku puĭ đi pasîrĭ, ku mugur, ku samînțîșu buĭeḑîlor, ku puame sîrbaćiśe — puhovi se hrane mladuncima ptica, pupoljcima, semenjem biljaka, divljim voćkama ◊ pîșļaćiļi faśe în tuot fĭeļu — puh se ogašava na razne načine ◊ fakînd kimîta ka pîșļaćiļi, Sîrbi a rîźîļit Rumîńi, zberînd dupa iĭ ’Vla-Vla-pîș-pîș!’, pintru śe Rumîńi întođeuna s-a batut ku iĭ — imitirajući puhove, Srbi su se sprdali sa Vlasima, vičući za njima ’Vla-Vla-piš-piš!’, zbog čega bi se Vlasi redovno potukli sa njima [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5595	pĭaćik	petic	закрпа	pĭaćik (mn. pĭaćiśe) [akc. pĭaćik] (i. s.) — zakrpa, parče ◊ a fuost atîta đi sarak đi țuaļiļi luĭ a fuost numa pĭaćik pi pĭaćik — bio je toliko siromašan da je njegovo odelo bilo samo zakrpa na zakrpu [Por.]		[Vidi]
2679	pĭađikă	piedică	кочница	pĭađikă (mn. pĭađiś) [akc. pĭađikă] (i. ž.) — 1. (tehn.) kočnica ◊ nu kućeḑ sî mĭerź ku karu pi rîpiļi nuaștre, dakă n-aĭ sprimită vro pĭađikă — ne možeš da ideš kolima po našim vrletima, ako nemaš spremnu neku kočnicu ◊ pĭađikă la kar đi vaś a fuost đemult: pîrpak, pivă șî prenț — kočnice na volovskim kolima nekada su bile: prečka, piva i prenc 2. zapletka ◊ pĭađikă ĭe kînd tu mĭerź, or aļerź, da vrunu ăț puńe piśuoru, șă tu daĭ în piśuoru luĭ șă kaḑ în kurișkapće — zapletka j kada ti ideš, ili trčiš, a neko ti podmetne nogu, pa ti udariš u nju i padneš naglavačke ♦ up. pivă, pîrpak, prenț, oprituare [Por.] ∞ împiđeka		[Vidi]
600	pĭaļe	piele	кожа	pĭaļe (mn. pĭeĭ) [akc. pĭaļe] (i. ž.) — 1. koža (kod ljudi i životinja) ◊ đizbrakat în pĭaļe — go, nag ◊ ud pîn-la pĭaļe — mokar do kože ◊ ĭî sa zbrśit pĭaļa — naborala mu se koža ◊ ț-a roșît pĭaļe đi suarĭe — pocrvenela ti je koža od sunca ◊ pĭaļe đi karîăbĭ — koža za gajde ◊ la tuobă sî puńe o pĭaļe đi ĭed, șî una đi mńel — na bubanj se stavlja jedna jareća, i jedna jagnjeća koža 2. (fig.) ◊ a ramas în pĭaļa guală — ostao je samo sa golom kožom, osiromašio je, propao ◊ a pus pĭaļa în luoku luĭ — podmetnuo je kožu umesto njega: preuzeo je tuđu krivicu ◊ ĭa fakut pĭaļa tuobă — od kože mu je načinio bubanj: istukao ga je dobro ◊ ći manînkă pĭaļa — svrbi te koža: hoćeš batine ◊ mi śudă đ-aș ĭașî đin pĭaļe — krivo mi je toliko, da bih iz kože iskočio ♦ var. pĭeļe (Valakonja, Savinac) [Crn.] ◊ a dat pĭaļa — „dao kožu”, uhvatili ga, otkrili ga u nekom nedozvoljenom poslu (poređenje sa životinjom kojoj oderu kožu kada je uhvate) ◊ ku pĭaļa gruasă — debelokožac ♦ (demin.) pĭelkuță — kožica ♦ (klet.) Kopiļe, trasńirĭa-n pĭelkuța-tĭa! — Dete, grom ti spalio kožicu! [Por.] ♦ dij. var. pĭeļe, pťeļe ◊ pťeļe uskată — suva koža ◊ pťeļa ďe pork — svinjska koža ◊ a rămîns în pťeļa goală — (fig.) ostao je go, osiromašio je [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5260	pĭapćin	pieptăn	чешаљ	pĭapćin (mn. pĭapćiń) [akc. pĭapćin] (i. m.) — češalj ◊ muĭeriļi s-a pipćenat ku pĭapćin đi ļemn — žene su se češljale češljem od drveta ♦ var. pĭepćin (Tanda) [Por.] ∞ pipćena		[Vidi]
5892	pĭapin	pepene galben	диња	pĭapin [akc. pĭapin] (i. m.) ● v. pĭepin [Por.] ∞ pĭepin		[Vidi]
5481	pĭarđe	pierde	губити	pĭarđe (ĭuo pĭerđ, ĭel pĭarđe) [akc. pĭarđe](gl. p. ref.) — gubiti, izgubiti ◊ tare bun păkurarĭ nu pĭarđe uoiļi đin uokĭ pista tota ḑîua — jako dobar pastir ne gubi iz vida ovce preko celog dana ◊ muoșu a fîntîrezît, kîć-o dată atîta sa pĭarđe đi nu șćiĭe ńimika đi ĭel — čiča je izlapeo, ponekad se toliko gubi da ništa ne zna o sebi ♦ var. perđa [Por.]		[Vidi]
5285	pĭarsîk	persic	бресква, дрво	pĭarsîk (mn. pĭarsîś) [akc. pĭarsîk] (i. m.) — (bot.) breskva, drvo; šeftelija (Prunus persica) ◊ pĭarsîku al batrîn a fuost ļemn slab, mik, supțîre, dakă n-avut rîveńală đestulă, ĭut s-a uskat — naša stara breskva bila je slabo drvo, nisko, tanko, ako nije imalo dovoljno vlage, brzo se sušilo [Por.]		[Vidi]
5286	pĭarsîkă	persică	бресква, плод	pĭarsîkă (mn. pĭarsîśe) [akc. pĭarsîkă] (i. ž.) — (bot.) breskva, plod ◊ puama lu pĭarsîka nuastră a batrînă a fuost mikă, galbină șî flokuasă, ama dulśe ka mńarĭa — plod naše stare breskve bio je mali, žut i dlakav, ali sladak kao med [Por.] ∞ pĭarsîk		[Vidi]
16	pĭașće	pește	риба	pĭașće (mn. pĭeșć) [akc. pĭașće] (i. m.) — (iht.) riba ◊ pĭașće pruaspîd — sveža riba ◊ taśe ka pĭașćiļi — ćuti kao riba ◊ ḑamă đi pĭașće — riblja čorba ◊ fakut ka pĭașćiļi — ribolik [Por.]		[Vidi]
50	pĭată	pată	пега	pĭată (mn. pĭaće) [akc. pĭată] (i. ž.) — pega, mrlja ◊ pi firĭa iĭ ĭe pĭată lînga pĭată — na njenom licu je pega do pege [Por.] ♦ dij. var. pată [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4240	Pĭatra-npreunată	Poarta de piatră	Камена капија	Pĭatra-npreunată [akc. Pĭatra-npreunată] (i. ž.) — (geog.) (top.) Kamena kapija, prerast u blizini Majdanpeka ◊ Pĭatra-npreunată ĭe numiļi rumîńesk alu Prerast lînga Măĭdan — Kamena kapija je vlaški naziv Prerasta u blizini Majdanpeka ♦ sin. Prerast [Por.] ∞ Prerast		[Vidi]
4469	pĭatră	piatră	камен	pĭatră1 (mn. pĭetre) [akc. pĭatră] (i. ž.) — (geol.) kamen, stena ◊ pomîntu ĭe đi lukrat, da pĭatra ĭe uosu pomîntuluĭ — zemlja je za obradu, a kamen je kost zemlje ◊ pĭatră maruntă — sitan kamen ◊ pĭatră đi var — krečnjak ◊ pĭatră vînîtă — plavi kamen (bakar sulfat) ◊ pĭatră skumpă — dragi kamen ◊ pĭatră đi muară — vodenični kamen ◊ pĭatră đin rîu — rečni kamen [Por.]		[Vidi]
4470	pĭatră	grindină	град	pĭatră2 (mn. pĭetre) [akc. pĭatră] (i. ž.) — grad, tuča ◊ pĭatra śe baće đin śerĭ ĭe pluaĭa-ngețată — grad koji bije s neba je zaleđena kiša ◊ kînd baće pĭatra, frînźe tot pi pomînt — kad bije grad, lomi sve na zemlji [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
4473	pĭatră	piatră funerară	споменик	pĭatră3 (mn. pĭetre) [akc. pĭatră] (i. ž.) — (rel.) spomenik, nadgrobni kamen, znamen ◊ la noĭ pĭatra la-l mort să puńe lă anu — kod nas se nadgrobni spomeniku pokojniku podiže na godišnjicu smrti [Tim.] ♦ dij. sin. znamîn [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
3860	pĭelmeḑa	pĭelmez	смешати	pĭelmeḑa [akc. pĭelmeḑa] ● v. împalma [Por.]		[Vidi]
3749	pĭeļe	piele	кожа	pĭeļe [akc. pĭeļe] (i. ž.) ● v. pĭaļe [Crn.]		[Vidi]
3219	pĭenđiră	fereastră	прозор	pĭenđiră (mn. pĭenđirĭ) [akc. pĭenđiră] (i. ž.) — prozor ◊ đișkiđe pĭenđira sî ĭasă fumu đin kasă — otvori prozor da izađe dim iz kuće ◊ înkiđe pĭenđira sî nu să baźe bîzîĺi în luntru — zatvori prozor da ne uđu muve unutra [Crn.] ♦ dij. sin. ferĭastă [Por.] ♦ dij. sin. ğam [Kmp.] ∞ ferĭastă		[Vidi]
5259	pĭepin	pepene	диња	pĭepin (mn. pĭepiń) [akc. pĭepin] (i. m.) — (bot.) dinja (Cucumis melo) ◊ pĭepinu ĭe un duļaće ku kuaža rîpată șî ku mńeḑu galbin, dulśe ka mńarĭa — dinja je dulek sa rapavom korom i žutim mesom, slatkim kao med ♦ var. pĭapin (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
6086	pĭept	piept	груди	pĭept (mn. pĭepturĭ) [akc. pĭept] (i. s.) — (anat.) grudi ◊ pĭeptu ĭe parća đinainće alu trupu uomuluĭ, đi la gît pănă la burik — grudi su prednja strana čovekovog trupa, od grla do pupka ◊ (izr.) ma duare în pĭept — bole me grudi ◊ (izr.) ma astupă în pĭept — steže me u grudima ◊ ma îngaură în pĭept — probada me u grudima ◊ muĭarĭa la pĭept are țîță — žena na grudima ima sise [Por.]		[Vidi]
5224	pĭeptar	peptar	пуловер	pĭeptar (mn. pĭeptarĭ) [akc. pĭeptar] (i. m.) — prsluk, pulovar ◊ pĭeptar ĭe țuală barbațîaskă, fara mîńiś, astrukă numa pĭeptu șî șîaļiļi — pulover je muški haljetak bez rukava, koji pokriva samo grudi i leđa ♦ up. điemper [Por.] ∞ pĭept		[Vidi]
5482	pĭerdut	perdut	изгубљен	pĭerdut (pĭerdută) (mn. pĭerduț, pĭerduće) [akc. pĭerdut] (prid.) — izgubljen ◊ vrĭame pĭerdută điźaba — vreme izgubljeno uzalud ◊ uom pĭerdut — izgubljen čovek ◊ pîkurarĭu adurmit, da uoĭļi s-a pĭerdut în padurĭe — čobanin je zaspao, a ovce su se izgubile u šumi [Por.] ∞ pĭarđe		[Vidi]
5483	pĭerđală	pierdere	губљење	pĭerđală (mn. pĭerđaļe) [akc. pĭerđală] (i. ž.) — gubljenje, nestajanje; gubitak ◊ kînd mîń vićiļi đinđeparće la bîlś, aĭ mare pĭerđală la kîntarĭ, kî ĭaļe slabĭesk kînd mĭerg mult — kad teraš stoku izdaleka na vašar, imaš veliko gubljenje na meri, jer stoka slabi kad dugo hoda ♦ var. perđală ♦ var. pĭerđare [Por.] ∞ pĭarđe		[Vidi]
3045	pĭerĭ	peri	власи	pĭerĭ (mn.) [akc. pĭerĭ] (i. ž.) — (zool.) vlasi, valjkasti crvi ◊ pĭerĭ sînt vĭermĭ, supțîrĭ ka păru đin kap — vlasi su crvi tanki kao vlat kose ♦ sin. vlaș, gușă [Por.] ∞ vlaș		[Vidi]
3564	pĭeșkarĭ	pescar	рибар	pĭeșkarĭ (mn. pĭeșkarĭ) [akc. pĭeșkarĭ] (i. m.) — (iht.) ribar, ribolovac ◊ pĭeșkari aĭ batrîń n-a șćut đi ungiță, pĭeșći pi rîu a prins ku mîńiļi, ș-aĭa măĭ đes a fakut kopiĭi — stari ribolovci nisu znali za udicu, ribe su na reci lovili rukama, i to su najčešće činila deca ◊ kînd a trăbuit pĭeșć măĭ mulț, kum a fuost đi prazńiku đi puost, atunśa s-a dus aĭ batrîń dupa pĭeșć, ș-aĭa nuapća — kada je trebalo više ribe, kao za posne slave, onda su u rubolov odlazili stariji, i to noću [Por.] ∞ pĭașće		[Vidi]
18	pĭeșťe	pește	риба	pĭeșťe (mn. pĭeșť) [akc. pĭeșťe] (i. m.) — (iht.) riba (Piscis) ◊ pĭeșťe proaspăt — sveža riba ◊ tače ka pĭeșťiļi — ćuti kao riba ◊ zamă ďe pĭeșťe — riblja čorba [Kmp.] ∞ pĭașće		[Vidi]
4824	pĭeśină	pecie	кртина	pĭeśină (mn. pĭeśiń) [akc. pĭeśină] (i. ž.) — (anat.) krtina ◊ pĭeśină ĭe karńe fara ńiśun uos, șî fara slańină — krtina je meso bez kostiju i bez slanine ◊ puorśi kare a țînut aĭ batrîń, s-a arańit în padurĭe, șî kînd s-angrașat, avut numa pĭeśină ćistîtă — svinje koje su držali naši stari, hranile su se u šumi i kad su se gojile, imale su samo čistu krtinu ♦ supr. slańină [Por.] ♦ dij. var. pečiĭe (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
4477	pĭetriș	pietriș	камењар	pĭetriș (mn. pĭetrișurĭ) [akc. pĭetriș] (i. zb.) — (geog.) kamenjar ◊ pĭetriș ĭe luok pļin đi pĭatră — kamenjar je mesto puno kamenja [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
5856	plaći	plăti	платити	plaći (ĭuo plaćesk, ĭel plaćiașće) [akc. plaći] (gl. p. ref.) — platiti ◊ prĭaskump l-a plaćit — preskupo ga je platio ◊ n-avut bań să plaćaskă tuaće dătoriĭ — nije imao pare da plati sve dugove [Por.]		[Vidi]
5358	plaćikă	plătică	платница	plaćikă (mn. plaćiś) [akc. plaćikă] (i. ž.) — (iht.) platnica, belica (Rutilus pigus virgo) ◊ plaćika ĭe măĭ mik pĭașće în rîurļi nuaștre — platnica je najmanja riba u našim rekama [Por.]		[Vidi]
5858	plaćit	plătit	плаћен	plaćit (plaćită) (mn. plaćiț, plaćiće) [akc. plaćit] (prid.) — plaćen, isplaćen ◊ lukro-la nuĭe bun plaćit — taj posao nije dobro plaćen ◊ tuot śe ĭe ļegat đi pomana muortuluĭ, trăbe să fiĭe plaćit — sve što je vezano za pokojnikovu daću treba da bude plaćeno [Por.] ∞ plaći		[Vidi]
6196	plak	plac	укус	plak (mn. plakurĭ) (i. s.) — ukus, sviđanje, dopadanje; volja ◊ ĭ-a fuost tare drag đi ĭa, șî-n tođeuna ĭ-a kumparat țuaļe pi plaku iĭ — mnogo ju je voleo, i uvek joj je kupovao odeću po njenom ukusu ◊ nu l-a lasat parințî sî fakă tuot pi plaku luĭ — nisu ga puštali roditelji da čini sve po svojoj volji [Por.] ∞ plaśa		[Vidi]
6437	plakuț	plăcuț	допадљив	plakuț (plakuță) (mn. plakuţ, plakuće) (prid.) — dopadljiv, zgodan, simpatičan ◊ fiu mĭ-a kreskut baĭat, la bîlś s-a kunoskut k-o fată đin sat, tare plakuță la firĭe șă prĭa sumĭarńikă la stat — sin mi je odraso momak, na vašaru je upoznao devojku iz sela, jako simpatičnog lica, i veoma zgodnog stasa ◊ așa fećiță plakuță pănă akuma n-a măĭ fuost în satu a nuostru — tako slatke devojčice do sada još nije bo u našem selu [Por.] ∞ plaśa		[Vidi]
3586	plastă	plastă	склон	plastă (mn. plășć) [akc. plastă] (i. ž.) — sklon, deo tora pod kojim se sklanjaju ovce ◊ plastă ĭe luok în strungă kare ĭe austrukat ku tobļe kostîșaće, astrukaće ku paĭe, fĭarigă or pomînt șă propćiće ku źamińe măĭ gruasă — sklon je mesto u ogradi obora koje je natkriljeno iskošenim cepanicama, pokrivenim slamom, papratom ili zemljom i poduprtim podebljim račvama ◊ plasta ĭe đeșkisă kă uoĭļi au lînă șî puot durmĭa șî-n zapadă — sklon je otvoren jer ovce imaju vunu i mogu spavati i u snegu ♦ up. strungă, obuor [Por.]		[Vidi]
6195	plaśa	plăcea	допадати се	plaśa (miĭe îm plaśe, lu îĭ plaśe) (gl.) — 1. (nutr.) dopadati se, biti po ukusu ◊ nora ćinîră s-a ćemut kă lu suakrî-sa nu-ĭ va plaśa mînkarĭa ś-o gaćașće ĭa — mlada snaja se bojala da se svekrvi neće dopasti hrana koju ona sprema 2. (psih.) biti po volji ◊ aĭa ś-a fakut ĭel ku bańi, nu ĭ-a plakut la ńima — to što je on uradio sa novcem, nije bilo po volji nikom [Por.]		[Vidi]
4151	plaśintă	plăcintă	плачинта	plaśintă (mn. plaśinț) (i. ž.) — (nutr.) plačinta, pita sa sirom i jajima ◊ plaśinta ĭe mare dulśață alu Rumîń — plačinta je velika vlaška poslastica ◊ plaśinta sa faśe đin aluvat ku uauă șî ku brînḑă — plačinta se pravi od testa, jaja i sira ◊ aluvatu đi plaśintă sa plumađiașće pi fund, șî ku sulu sa înćinźe în fuaĭe — testo za plačinte se mesi na loparu i oklagijom razvlači u list ◊ într-o strakină sa sparg uauă șî sa zdrumikă brînḑă șî sa mĭastîkă ku ļingura sî sa fakă kufîrțău — u jednu panicu razbiju se jaja i zdrobi sira i pomeša se kašikom da se napravi nadev ◊ fuaĭa đi aluvat, înćinsă pi fund đi plaśintă, sa mînžîașće ku kufîrțău, șî sa-npîatură în șasă kuolțurĭ — list testa razvučenog na loparu za plačintu, premaže se nadevom, i preklopi u šestougaonik ◊ plaśinta sa friźe ĭn ćigańe — plačinta se prži u tiganju ◊ tuoț Rumîńi fak plaśinț la Sîmbîta lu Lazîr, kă krĭed kă Lazîr-ăla a fuost vrun kopil kare a murit đi duoru lu plaśinț — svi Vlasi spremaju plačinte za Lazarevu subotu, jer veruju da je taj Lazar bio neko dete koje je umrlo od želje za plačintama ◊ kînd guod sa-ntîńit ibuomńiśi, ibuomńika la ibuomńiku iĭ ĭ-a fakut plaśinț șî ĭ-a fript puĭu — kad god su se sastajali ljubavnici, ljubavnica bi svom ljubavniku spremila plačinte i ispržila pile [Por.]		[Vidi]
5857	plată	plată	плата	plată (mn. plăț) [akc. plată] (i. ž.) — plata, nagrada, naknada; primanje ◊ lukră puțîn, da are plată mare — radi malo, a ima veliku platu ◊ lukratuori primĭesk plata la lună — radnici primaju platu mesečno [Por.] ∞ plaći		[Vidi]
4971	pleĭvaz	plaivas	оловка	pleĭvaz (mn. pleĭvază) [akc. pleĭvaz] (i. s.) — olovka, pisaljka ◊ kînd nuoĭ am mĭers la șkuală, n-avut șkolari ńiś pleĭvază ńiś svĭeske, numa a skîržîĭat ku pisaļka pi tabļiță — kad smo mi išli u školu, đaci nisu imali ni sveske ni olovke, nego su škrabali pisaljkom po tablici [Por.]		[Vidi]
6508	plîns	plâns	плач	plîns (mn. plînsurĭ) (i. s.) — plač ◊ plînsu pănă-n śier n-aźută-n țara surdă — plač do neba ne pomaže u gluvom društvu ♦ var. plînsuare — plakanje [Por.] ∞ plînźa		[Vidi]
6507	plînźa	plânge	плакати	plînźa (ĭuo plîng, ĭel plînźe) (gl. p.) — plakati ◊ nu ći plînźa atîta, kă astîḑ ńima nu ć-auđe — nemoj plakati tioliko, jer te danas niko ne čuje ◊ s-a plîns dupa ĭel atîta đi tuot s-a rupt — plakao je za njim toliko da se sav pokidao ◊ ĭuo m-a plîng, tu ći plînź, ĭel sa plînźe, tuoț ńi plînźem đi duoru luĭ — ja plačem, ti plačeš, on plače, svi plačemo od žalosti za njim [Por.]		[Vidi]
5072	ploiță	ploiță	кишица	ploiță (mn. ploiț) [akc. ploiță] (i. ž.) — (demin.) kišica, sitna ili slaba kiša ◊ đi źaba lumĭa așćetat pluaĭe, đață numa o ploiță ku doĭ-triĭ struopĭ, șî alta ńimika — uzalud su ljudi čekali kišu, udarila je samo jedna kišica sa dve-tri kapi, i ništa vișe [Por.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
5069	ploĭa	ploua	кишити	ploĭa (ĭuo pluoĭ, ĭel pluaĭe) [akc. ploĭa] (gl.) — kišiti, padati kao kiša ◊ dakă nu va ploĭa măĭ îndată, o sî sa ușće tuot — ako ne bude skoro padala kiša, sve će se osušiti ◊ pluaĭe ka kînd tuorń ku gaļata — kiša lije kao iz kabla ◊ pluaĭe maruntă — sitna kiša ♦ (demin.) ploiță — kišica ♦ (augm.) ploĭuoń — kišurina [Por.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
5071	ploĭuoń	ploion	кишурина	ploĭuoń (mn. ploĭuańe) [akc. ploĭuoń] (i. s.) — (augm.) kišurina ◊ bun kă ploĭuońo-sta a țînut puțîn, a trekut ĭuta șî n-a fakut mare șćetă la bukaće — dobro je da je ova kišurina kratko trajala, brzo je prošla i nije nanela veliku štetu usevima ♦ sin. sudom [Por.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
5070	ploĭuos	ploios	кишовит	ploĭuos (ploĭuasă) (mn. ploĭuoș, ploĭuasă) [akc. ploĭuos] (prid.) — (o vremenu) kišovit, kišan, pun kiše ◊ ḑîļiļi ploĭuasă țîn una întruuna — kišni dani traju neprekidno ◊ tuamnă ploĭuoasă — kišna jesen ♦ sin. uđiluos ♦ supr. uskat — sušan [Por.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
4058	plokuon	plocon	поклон	plokuon (mn. plokuańe) [akc. plokuon] (i. s.) — (zast.) poklon, dar ◊ s-a fakut đi rușîńe, s-a dus la nuntă fara plokuon — osramotio se, otišao je na svadbu bez poklona ♦ sin. dar [Por.]		[Vidi]
3751	plotuog	potlog	уложак	plotuog [akc. plotuog] (i. m.) ● v. potluog [Por.]		[Vidi]
5068	pluaĭe	ploaie	киша	pluaĭe (mn. pluoĭ) [akc. pluaĭe] (i. ž.) — kiša ◊ pluaĭa ĭe apă kare kađe đin nuvirĭ în fuarmă đi pikurĭ — kiša je voda koja pada iz oblaka u vidu kapljica ◊ pluaĭa adapă pomîntu sî krĭaskă buĭeḑîļi — kiša natapa zemlju da rastu biljke ◊ ĭastă doa fĭelurĭ đi pluaĭe: a bună, șî a rîa, a rîa vińe ku vînt șî trăsńiće, șî faśe pouađe marĭ — ima dve vrste kiše: dobra i loša, ova loša dolazi sa vetrom i gromovima, i pravi velike poplave (Tanda) [Por.]		[Vidi]
749	plug	plug	плуг	plug (mn. plugurĭ) (i. m.) — plug, oruđe za oranje zemlje ◊ plug đi fĭer — gvozdeni plug ◊ plug ku grinđeĭ đi ļiemn — plug sa drvenim gredeljem ◊ plug ku ruoț — plug sa točkovima ◊ plug đi arat pi o parće — plug sa jednim raonikom ◊ plug ku duauă pîărț, plug obrăț — plug sa dva raonika, plug obrtač ◊ plug obrăț avut numa găzdoćińi — plug obrtač imali su samo bogataši ◊ plug đi prașît — plug za preoravanje zemlje između redova posejanih biljaka; plug prašač ◊ kînd daĭ la kukuruḑ ku plugu đi prașît, nu să sapă pintra rîndurĭ — kad koristiš plug prašač, ne treba da se kopa između redova ◊ đi fakut mușuruoń la kukuruḑ, la plugu đi prașît sî pun kormańe — za ogrtanje kukuruza, na plugu prašaču postavljaju se metalna krilca ◊ plug đi zapadă — plug sa raonikom za čišćenje snega na putevima ◊ saćańi a rîńit drumu ku plugu đi zapadă — meštani su očistili put plugom za sneg [Crn.] ◊ atîta am fuost đi saraś, đi ńiś plug n-am avut, l-am luvat înprumut đi la veśiń — toliko smo bili siromašni da ni plug nismo imali, zajmili smo ga od suseda [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5265	plugar	plugar	орач	plugar (mn. plugarĭ) [akc. plugar] (i. m.) — orač ◊ đi vrĭamĭa aratuluĭ, plugarĭu n-are ođină — u vreme oranja, orač nema odmora [Por.] ∞ plug		[Vidi]
510	plumb	plumb	олово	plumb1 [akc. plumb] (i. m.) — (hem.) 1. olovo ◊ plumbu ĭe rău grĭeu, ama ĭe muaļe șî sa topĭașće ļesńe — olovo je teško, ali je meko i lako se topi ◊ đin plumb s-a turnat dramļiĭ đi pușkă la krĭamińe — od olova su se lile dramlije za puške kremenjače 2. (fig.) oznaka za tvrdoću ◊ s-a-ntărit pîńa ka plumbu — hleb se stvrdnuo kao olovo [Kmp.] 3. grudva brašna u kačamaku ◊ koļașa nuĭe mistakată kalumĭa, pļină ĭe đi plumbĭ — kačamak nije dobro mešan, pun je grudvi (grudve imaju oblik metka) [Por.]		[Vidi]
4333	plumb	plumb	метак	plumb2 (mn. plumbĭ) [akc. plumb] (i. m.) — (tehn.) metak, projektil ◊ bugarĭu l-a vaḑut ș-a pokńit, ama ĭel, basama, avut ḑîļe: plumbu numa ĭ-a fiońat pi lînga kap — Bugarin ga je video i opalio, ali on je, valjda, imao dane: metak mu je samo fijuknuo pored glave ◊ găuri đi plumbi aĭ ńemțășć ș-akuma sa văd pi parĭețî lu kasa batrînă — rupe od nemačkih metaka i sada se vide na zidovima stare kuće ♦ sin. gļuonț [Por.]		[Vidi]
3302	pluop	plop	топола	pluop (mn. pluopĭ) [akc. pluop] (i. m.) — (bot.) topola (Populus) ◊ pluopu ĭe ļemn înalt, dă pi la luokurĭ ku pomînt marunt — topola je visoko drvo, koje raste na sitnom zemljištu ◊ pluopu ĭe ļemn muaļe kare sa lukră ļesńe, ș-aĭ batrîń đin ĭel a fakut skamńe, mĭasă, ușă đi kasă, șî măĭ mulće kare-śe — topola je meko drvo koje se lako obrađuje, pa su stari od nje pravili stolice, sofre, vrata za kuću, i mnogo koje šta drugo ◊ Poĭana ku pluopĭ — Livada sa topolama (top. u Rudnoj Glavai) ◊ pluop trămuratuorĭ — jasika ♦ var. plop [Por.]		[Vidi]
5912	pluop ńegru	plop negru	јагњед	pluop ńegru (mn. pluopĭ ńegri) [akc. pluop ńegru] (sint.) — (bot.) jagnjed, crna topola (Populus nigra) ◊ pluop ńegru ĭe ļemn tare bun đi fakut postăv, mĭasă, skamńe, zastruź — crna topola je drvo jako dobro za izradu korita, sofri, stolica, slanika [Por.] ∞ pluop		[Vidi]
2800	pluop trămuratuorĭ	plop tremurător	јасика	pluop trămuratuorĭ (mn. pluopĭ trămuratuorĭ) [akc. pluop trămuratuorĭ] (sint.) — (bot.) jasika (Populus tremula) ◊ pluop trămuratuorĭ ĭe un fĭeļ đi pluop, la kare frunḑa trămură șî la vîntol măĭ slab — jasika je vrsta topole kojoj lišće treperi i na najmanjem vetru ♦ up. Isîkuva [GPek] ∞ pluop		[Vidi]
4968	pluoskă	ploscă	буклија	pluoskă (mn. pluoșć) [akc. pluoskă] (i. ž.) — buklija, ploska ◊ pluoska ĭe vas đi bĭare pļoskanat, đi ļemn or pomînt, ku kare s-a kĭemat guoșći la nuntă — buklija je pljosnati drveni ili zemljani sud za piće, kojim su se gosti pozivali na svadbu ◊ ĭastă măĭ mulće fĭelurĭ đe pļuoșć: đi ļegat pista umăr, đi dus în mînă, ĭastă șă đe stîklă — ima više vrsta ploski: za nošenje preko ramena, za nošenje u ruci, ima i staklenih ◊ pluoska guovi — mladina buklija ♦ var. pļuoskă (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. fedeleș [Tim.] ∞ vas		[Vidi]
5213	pļană	pleană	грудвица	pļană (mn. pļeńe) [akc. pļană] (i. ž.) — grudvica, romuljica brašna u testu ◊ kukoluoș đi faină kare ramîńe pi mîna muĭeri śe plămăđașće, sa kĭamă pļană — grudvica brašna koja ostaje na rukama žene što mesi, zove se pljana ♦ var. pļemiță ◊ pļemiță sînt parśeluță đe plămad kare ramîn ăn postao đe faină dupa plămăđit — plemice su komadići testa koji ostaju u naćvama sa brašnom posle mešenja ♦ var. pļamiḑă (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
5267	pļeka	pleca	поћи	pļeka (ĭuo pļek, ĭel pļakă) [akc. pļeka] (gl.) — poći, krenuti ◊ ăl așćată tuoț să pļaśe, da ĭel înga sa-ndoĭașće — čekaju ga svi da krene, a on se još dvoumi ◊ a pļekat đinluok, kum auḑît vĭasta rîa — krenuo je smesta, čim je čuo lošu vest ♦ sin. porńi [Por.]		[Vidi]
5268	pļekare	plecare	полазак	pļekare (mn. pļekărĭ) [akc. pļekare] (i. ž.) — polazak ◊ s-a varstar zoriļi, vrĭamĭa ĭe đi pļekare — svanulo je, vreme je za polazak ♦ var. pļekat [Por.] ∞ pļeka		[Vidi]
5597	pļesńi	plesni	ударити	pļesńi (ĭuo pļesńesk, ĭel pļesńașće) [akc. pļesńi] (gl. p. ref.) — (o šamaru) udariti, opaliti, zalepiti ◊ kînd ĭ-a pļesńit o palmă, triĭ ḑîļe ĭ-a țîońat urĭakĭa — kad joj je opalio šamar, tri dana joj je zvonilo uvo ♦ ? var. pļusńi [Por.]		[Vidi]
5598	pļesńit	plesnit	ударен	pļesńit (pļesńită) (mn. pļesńiț, pļesńiće) [akc. pļesńit] (prid.) — (med.) udaren, ćaknut, blesav ◊ uom pļesńit ĭe lovit đi vro buală — blesav čovek je udaren od neke bolesti ◊ fu kuminće pănă ĭerĭa kopil, da akuma ĭe atîta đi pļesńit đi ńima nu puaće ĭeșî ku ĭel în kîpatîń — beše miran dok je bio dete, a sada je toliko blesav da niko ne može izaći s njim na kraj [Por.] ∞ pļesńi		[Vidi]
5599	pļesńitură	plesnitură	блесавко	pļesńitură (mn. pļesńiturĭ) [akc. pļesńitură] (i. ž.) — (med.) blesavko ◊ pļesńitură ĭe uom bolnau, kare nuĭe do tuot — blesavko je bolestan čovek, koji nije sasvim ceo [Por.] ∞ pļesńi		[Vidi]
5366	pļimba	plimba	шеткати се	pļimba (ĭuo pļimb, ĭel pļimbă) [akc. pļimba] (gl.) — (zast.)(folk.) šetkati se, špacirati; provoditi se, zabavljati ◊ pin oraș, pin Țăļigrad pļimba mi să Janśo-l bat — po varoši Carigradu šetka mi se bekri-Janko ♦ var. proumbla [Por.] ∞ umbla		[Vidi]
5962	pļin	plin	пун	pļin (pļină) (mn. pļiń, pļińe) [akc. pļin] (prid.) — pun ◊ saku ĭe pļin đi grîu, șî strîns ļegat la gură să nu sa vĭarsă — džak je pun žita, i čvrsto vezan da se ne prospe ◊ înga đi mik a fuost pļin đi gîndurĭ rîaļe — još od malena bi je pun loših ideja ◊ śĭerĭu ĭe pļin đi nuvirĭ ńegri, o să fiĭe pluaĭe îndată — nebo je puno crnih oblaka, biće kiše uskoro [Por.]		[Vidi]
5963	pļińi	plini	пунити	pļińi (ĭuo pļińesk, ĭel pļińașće) [akc. pļińi] (gl. p.) — (ret.) puniti ◊ rar kare ḑîśe ’pļińi’, măĭ đes s-auđe ’împļińi’ — retko ko govori ’puniti’, češće se čuje ’ispuniti’ ♦ up. împlińi [Por.] ∞ pļin		[Vidi]
2062	pļiskă	plișcă	плиска	pļiskă (mn. pļiske) [akc. pļiskă] (i. ž.) — (ornit.) pliska, mala siva ptica dugog repa, koja je neprestano u pkretu (Motacilla alba) ◊ pļiska traĭașće pi lînga apă, ńișkînd nuĭe mĭarńikă, numa sîare đi pi pĭatră pi pĭatră, da kuadă-ĭ trîămură în sus-în žuos ka frunḑa la vînt — pliska živi pored vode, nikada ne miruje, samo skakuće s kamena na kamen, a rep joj podrhtava gore-dole kao list na vetru ♦ sin. codabiță (Tanda) [Por.]		[Vidi]
4969	pļuoskă	ploscă	буклија	pļuoskă [akc. pļuoskă] (i. ž.) ● v. pluoskă [Por.] ∞ pluoskă		[Vidi]
5623	pļușći	pleoști	спљоштити	pļușći (ĭuo pļușćiesk, ĭel pļușćiașće) [akc. pļușći] (gl. p. ref.) — spljoštiti ◊ a trekut ku karu pista troaka ku vin, ș-a pļușćito đi tuot — prešao je kolima preko tkve sa vinom, i spljoštio je skroz ♦ sin. turći [Por.]		[Vidi]
5624	pļușćit	pleoștit	спљоштен	pļușćit (pļușćită) (mn. pļușćiț, pļușćiće) [akc. pļușćit] (prid.) — spljošten ◊ kum să nu ma mîńiĭ, kînd ĭ-am dat lavuru, ĭel a fuost întrĭeg, da kînd ĭa mi la întuors, ĭel a fuost tuot pļușćit — kako da se ne ljutim, kad sam joj dala lavor, on je bio ceo, a kad mi ga je ona vratila, bio je sav spljošten ♦ sin. turćit [Por.] ∞ pļușći		[Vidi]
4093	poaće	poate	можда	poaće [akc. poaće] (pril.) — možda ◊ poaće o fi șî așa, kum ĭel spuńe — možda je i tako kako on kaže ◊ poaće fi — može biti [GPek] ♦ dij. var. puaće ◊ puaće kă nu puaće, kî ĭe batrîn — možda ne može, jer je star (Rudna Glava) [Por.] ∞ puća		[Vidi]
5299	poartă	poartă	врата	poartă (mn. porț) [akc. poartă] (i. ž.) — vrata, kapija ◊ a gasît tuaće porțîļi đeșkisă la parĭaće — našao je sva vrata širom otvorena ♦ sin. ușa [Por.]		[Vidi]
5332	Pobražîmĭa	Pobreajen	Преображење	Pobražîmĭa [akc. Pobražîmĭa] (i. ž.) — (kal.) Preobraženje ◊ Pobražîmĭa ĭe în tot anu în a noăsprîaśiļa ḑî alu gustarĭ, nu sa mută đin aĭa ḑîuă ńiśkînd — Preobraženje je svake godine devetnaestog dana avgusta, ne menja taj datum nikad ◊ la Porbražîmĭa tuot ś-a kreskut or s-a kuopt stă pi stare — na Preobraženje sve što je raslo ili dozrevalo, stoji u mestu ◊ Pobražîmiļi sînt măĭ grĭa sîrbatuare đi nopîrś, ńiś ața nu sa kućaḑă ļega đi rău luor — Preobraženje je najvažniji zmijski praznik, ni konac se ne sme vezati u strahu od njih ◊ Pobražîmiļi sînt ḑîua sfîntă alu alun, kare ĭe nașu nopîrśilor — Preobraženje je sveti dan leske, koja je zmijski kum ◊ la Pobražîmĭa sa kuļaźe șî sa đeskîntă aluna voĭńiśaskă, kare apîră uamińi đi plumbĭ șî fîrîmaturĭ — na Preobraženje se bere i priprema vojnički lešnik, koji štiti muškarce od metka i povreda ♦ var. Pobražîmĭ, Pobražîmiļi [Por.]		[Vidi]
4090	poćakă	potecă	стаза	poćakă (mn. poćeś) [akc. poćakă] (i. ž.) — staza, puteljak ◊ [Por.] ∞ drum		[Vidi]
3771	podgruos		батокљун	podgruos [akc. podgruos] (i. m.) ● v. botgruos [Por.] ∞ buot		[Vidi]
6365	podmorî	forța	приморати	podmorî (ĭuo podmorăsk, ĭel podmorîașće) (gl.) — primorati, naterati ◊ sîraśiĭa l-a podmorît sî fure — siromaštvo ga je primoralo da krade ♦ sin. mîna [Por.]		[Vidi]
6366	podmorît	forțat	приморан	podmorît (podmorîtă) (mn. podmorîţ, podmorîće) (prid.) — primoran, silom nateran ◊ n-a fi fakut ĭel aĭa ńiśkînd, să n-a fi fuost podmorît — ne bi on to uradio nikad, da nije bnio primoran [Por.] ∞ podmorî		[Vidi]
1698	poduabă	podoabă	дроњак	poduabă (poduabe) [akc. poduabă] (i. ž.) — dronjak, iznošeno ili pocepano odelo ◊ sa vĭađe kî ĭe sarak, kî mĭarźe înbrakat numa în ńișći poduabe — vidi se da je siromah, jer ide obučen samo u nekakve dronjke (Rudna Glava) ◊ poduabă ĭe țuală batrînă, lupadată pi puod — „podoba” je staro odelo, bačeno na tavan (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3231	pođală	podeală	шинда	pođală1 (mn. pođaļe) [akc. pođală] (i. ž.) — šinda, šindra ◊ pođaļe sînt blăń skurće, pusă în rînd pista grînḑîļi puoduluĭ la bîrnarĭață — šindre su kratke daske, redom zakovane preko tavanskih greda na brvnari ◊ pođaļiļi a fuost astrukaće ku vro doa źeĭće đi pomînt, da đi žuos uńi ļ-a vîruit în alb, da alțî nu, șî ĭaļe a fuost ńegriće đi fum — šindre su bile pokrivene sa jedno dva prsta zemlje, a s donje strane neki su ih krečili u belo, a drugi ne, i one su bile crne od dima ◊ pođaļiļi avut la o parće žgĭab, fakut ku vižlă, đi sî puată sî kalśe una pi alta — tavanske šindre su na jednoj strani imale žljeb, izdubljen rendom ćošterom, da bi mogle da najašu jedna na drugu [Por.] ∞ puod	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6402	pođală	nod de imală în lână	подина	pođală2 (mn. pođaļe) (i. ž.) — podina ◊ pođală ĭe nîklă đi imală în lîna uoĭi, kare sa faśe kînd uaĭa trĭaśe pin spiń — podina je čvor od prljavštine u ovčjoj vuni, koji nastaje kad ovca prođe kroz trnje [Por.] ∞ pođișî		[Vidi]
3850	pođiđi	podidi	процурити	pođiđi (ĭuo pođiđesk, ĭel pođiđiașće) [akc. pođiđi] (gl. p. ref.) — (o krvi) procuriti, krvariti, prokrvariti ◊ ĭ-a dat numa o pălmuță, da luĭ ĭ-a pođiđit sînźîļi pă nas ka kînd la tăĭat — udario mu je samo šamarče, a njemu je kuljnula krv na nos kao da ga je zaklao ♦ sin. tośi [Rom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5274	pođină	podină	подина	pođină (mn. pođiń) [akc. pođină] (i. ž.) — podina ◊ pođina ĭe žumataća klăńi a đi žuos — podina je donja polovina plasta ♦ var. puođină ♦ up. klańe [Por.] ∞ puod		[Vidi]
6403	pođișî	podeși ?	учворити се	pođișî (ĭuo ma pođișăsk, ĭel sa pođișîașće) (gl. ref.) — (o ovčjem runu) učvoriti se, pretvoriti se u čvor od prljavštine ◊ lîna uoĭi sa pođiașće kînd uaĭa trĭaśe pin spiń — ovčje runo se učvori kad ovca prođe kroz trnje [Por.]		[Vidi]
6404	pođișîtură	lână murdară	прљаворунка	pođișîtură (mn. pođișîturĭ) (i. ž.) — (o ovci) prljavorunka ◊ pođișîtură ĭe uaĭa ku lînă slabă șî imuasă, așa uaĭe sa tunźe șî sa vinđe — prljavorunka je ovca sa slabim i prljavim runom, takva ovca se šiša i prodaje [Por.] ∞ pođișî		[Vidi]
5275	pođișuor	podișor	мостић	pođișuor (mn. pođișuorĭ) [akc. pođișuor] (i. m.) — (demin.) mostić ◊ a fakut pista ogaš un pođișuor slabuț, n-o sî țînă ńiś lumĭa pi piśuare să trĭakă pista ĭel — podigli u su slabašan mostić preko potoka, neće izdržati ni da ljudi pređu pešice preko njega [Por.] ∞ puod		[Vidi]
5236	pogară	arsură	пожаревина	pogară (mn. pogărĭ) [akc. pogară] (i. ž.) — (izob.) požarevina ◊ pogară ĭe padurĭe rară fakută ku pîržuol, đi sî sa fakă luok unđe să đa ĭarba đi paskut vićiļi — požarevina je šuma proređena požarom, da bi se stvorilo mesto gde će nići trava za napasanje stoke ♦ sin. arsură [Por.]		[Vidi]
6297	poĭană	poiană	пољана	poĭană (mn. poĭeń) [akc. poĭană] (i. ž.) — (geog.) poljana 1. proplanak ◊ poĭană ĭe luok kurat în padure ku ĭarbă bună đi paskut, fara ļiamńe — proplanak je čisto mesto u šumi obraslo travom, bez drveća 2. poljana, polje; livada ◊ poĭană ĭe luok đeșkis fara ļiamńe, larg șî poļažńik, lasat đi ļivađe or đi aratură — poljana je otvoreno mesto bez drveća, široko i ravno, ostavljeno za livadu ili oranicu [Por.]		[Vidi]
3745	poĭmîńe	poimâine	прекосутра	poĭmîńe [akc. poĭmîńe] (pril.) ● v. păĭmîńe [GPek] ∞ mîńe		[Vidi]
5269	pok	poc	бум	pok (uzv.) — (onom.) bum ◊ numa pușka kînd pokńașće s-auđe „pok” or „pak” — samo puška kad opali čuje se „bum” ili „bam” ♦ var. pak [Por.]		[Vidi]
2526	poklad	pocladă	подседлица	poklad (mn. poklađe) [akc. poklad] (i. s.) — podsedlica, pokrovac pod konjskim sedlom ◊ pokladu sa faśe đin măĭ mulće pîăturĭ, kusuće unđe-unđe să nu sa đisfakă, șî sa puńe la kal supt șaua, sî nu-l bată șaua pi șîaļe — podsedlica se pravi od više ponjava, prišivenih ovde-onde da se ne bi rašile, i stavlja se konju pod sedlom, da ga sedlo ne žulja ♦ up. pokrouț [Por.] ∞ kal		[Vidi]
5270	pokńi	pocni	пуцати	pokńi (ĭuo pokńesk, ĭel pokńiașće) [akc. pokńi] (gl. p.) — (onom.) pucati ◊ urkașî a pokńit tota ḑîua, da n-a prins ńimika — lovci su pucali ceo dan, a nisu ulovili ništa [Por.] ∞ pok		[Vidi]
2527	pokrouț	pocrovăț	покровац	pokrouț (mn. pokrouțurĭ) [akc. pokrouț] (i. s.) — pokrovac, deo konjske opreme ◊ pokrouțu ĭe un fĭeļ đi pîătură ku kare sa astrukă kalu đi la gît păn-la kuadă, să nu raśiaskă — pokrovac je vrsta ponjave kojom se pokriva konj od grla do repa, da se ne prehladi ♦ var. prokovăț (Tanda) ♦ up. poklad [Por.]		[Vidi]
4803	poluog	polog	руковет	poluog (mn. poluaźe) [akc. poluog] (i. s.) — (agr.) (o žitu) rukovet ◊ poluog ĭe o mînă pļină đi grîu, kare o taĭe sîśiratuorĭu đintr-odată, șă-l lasă pi pomînt să-l aduńe ļegatuori snuopilor — rukovet je svežanj žita, koji žetelac poseče u jedan mah, i ostavi na zemlji da ga pokupe vezači snopova [Por.] ∞ sîśarat		[Vidi]
5240	poluoșće	poloște	појата	poluoșće (mn. poluoșć) [akc. poloșće] (i. ž.) — pojata ◊ poluoșća kuprinđe konaśiļi đi uamiń ș-aļi đi viće, la moșîĭe đipartată đi sat — pojata obuhvata konake za ljude i za stoku, na imanju udaljenom od sela ♦ sin. toprak [Por.]		[Vidi]
5225	poļažńik	polejnic	раван	poļažńik (poļažńikă) (mn. poļažńiś, poļažńiśe) [akc. poļažńik] (prid.) — (geog.) ravan ◊ kînd a kuprins moșîĭa, stramoșî a katat să fîĭe luok poļažńik, șă apruape đi apă — kad su preci zauzimali zemljište, gledali su da bude ravno i blizu vode ♦ sin. putrîvit [Por.]		[Vidi]
4631	poļimi	polimi	проклијати	poļimi (ĭuo ma poļimĭesk, ĭel sa poļimĭașće) [akc. poļimi] (gl. ref.) — proklijati, niknuti ◊ numa śe s-a poļimit kuolțî lu kukuruḑ, a dat bruma șî ń-a zatrit ruodu — samo što je proklijala klica kukuruza, pala je slana i zatrla nam rod [Por.]		[Vidi]
5669	pomană	pomană	даћа	pomană (mn. pomĭeń) [akc. pomană] (i. ž.) — (rel.) daća, pomana ◊ pomana ĭe ađet kare sa țîńe șapće ań dupa muarća uomuluĭ — daća je običaj koji se drži sedam godina posle smrti čoveka ◊ pomana kuprinđe pîń șî kolaś fakuț adîns đi pomana muortuluĭ, șî sa ļagă đi ĭel đispre aĭa śi ĭe ĭel șă kum șî kînd a murit — pomana sadrži hlebove i kolače izrađene posebno za određenog pokojnika, i određuju se prema tome ko je bio on i kako i kada je umro ◊ ĭastă un fĭeļ đi kolaś kare sa kĭamă zakuańe — ima jedna vrsta kolača koja se zove zakoni [Por.]		[Vidi]
3476	pomenaș	pomenaș ?	даћар	pomenaș (mn. pomenaș) [akc. pomenaș] (i. m.) — daćar, učesnik u obredu daće ◊ pomenaș ĭa ăla kare ĭe kĭemat să vińă la pomană — daćar je onaj koji je pozvan da dođe na daću [Mlava] ∞ pomană		[Vidi]
77	pomînćan	pământean	земљорадник	pomînćan (mn. pomînćeń) [akc. pomînćan] (i. m.) — (zast.) 1. zemljoradnik, obrađivač zemlje ◊ aĭ nuoștri aĭ batrîń n-a fuost ńiskaĭ pomînćeń, a trait la munće, kuprinș ku viće, măĭ mult ku oĭariĭa — naši stari nisu bili neki zemljoradnici, živeli su u planini, zauzeti stokom, najviše ovčarstvom 2. seljak, žitelj sela ◊ a fuost tare frumuasă ș-a katato baĭețî đin oraș, ama ĭa la urmă s-a mîritat dupa un pomînćan — bila je jako lepa i tražili su je momci iz grada, ali ona se na kraju udala za jednog seljaka ♦ /< pomînt + suf. -ĭan [Por.] ∞ pomînt		[Vidi]
76	pomînt	pământ	земља	pomînt (mn. pomînturĭ) [akc. pomînt] (i. s.) — 1. zemlja; tle, zemljište ◊ la Kraĭna ĭe pomînt bun, rođituorĭ, da la nuoĭ numa petruańe șî kîrșuaće — u Krajini je zemlja dobra i rodna, a kod nas samo kamenje i krševi 2. imovina ◊ kînd s-a-nparțît, ăl mik a kîpatat măĭ mult pomînt, kă a ramas ku parințî sî traĭaskă — kad su se odelili, mlađi je dobio više imovine, jer je ostao sa roditeljima da živi 3. svet ◊ așa furaluk ka la nuoĭ, nu m-a-ĭastă pi pomînt — takav lopovluk kao kod nas, nema nigde na svetu ♦ sin. țarînă [Por.]		[Vidi]
3555	pomîntarĭ	pământar	земљурина	pomîntarĭ [akc. pomîntarĭ] (i. m.) — (augm.) zemljurina, blatište ◊ a tunat ku opinśiļi imuasă, ș-a umplut oźaku đi pomîntarĭ — ušao je sa prljavim opankama, i napunio kamin zemljurinom [Por.] ∞ pomînt		[Vidi]
3554	pomîntuos	pămîntos	земљовит	pomîntuos (pomîntuasă) (mn. pomîntuoș, pomîntuasă) [akc. pomîntuos] (prid.) — zemljovit, koji obiluje zemljom ◊ pomîntuos ĭe luok ku pomînt rođituorĭ — zemljovito je mesto sa plodnom zemljom [Por.] ∞ pomînt		[Vidi]
4118	pomńată	pomneată	крпа	pomńată (mn. pomńaće) [akc. pomńată] (i. ž.) — (rel.) krpa, komad obrednog platna ◊ pomńata ĭe pĭaćik dă pînḑă albă pră kare sa sloboađe apa dă al muort — pomnjata je bela krpa, na koju se izliva voda za pokojnika [Crn.] ◊ pomńata s-a țăsut la razboĭ și s-a atîrnat la umăru ăl stîng la tot barbatu kare a veńit la înmormîntare — pomnjata se tkala na razboju i kačila o levo rame svakom muškarcu koji je dolazio na sahranu (Šipikovo) ◊ pomńata ĭe kîrpă ku kare să dăruĭește lumńa če duče ļagînu ku al mort — pomnjata je marama kojom se daruju ljudi koji nose sanduk sa pokojnikom (Gradskovo) [Tim.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5255	ponćiș	ponciș	подмукао	ponćiș (ponćișă) (mn. ponćiț, ponćișă) [akc. ponćiș] (prid.)(pril.) — podmukao, namćorast ◊ așa muĭare ponćișă n-a măĭ vaḑud lumĭa — tako podmuklu ženu još svet nije video ◊ s-a uĭtat ponćiș unu la altu așa đi mult đi tuoț a ginđit kă o sî sa ĭa đi gît — gledali su se podmuklo tako dugo da su svi mislili da će se uhvatiti za gušu [Por.] ∞ ponćur		[Vidi]
5082	ponćur	panceaur	намћор	ponćur (ponćură) (mn. ponćurĭ, ponćure) [akc. ponćur] (prid.) — (psih.) namćor, prznica ◊ uom ponćur ĭe aăla kare ĭe întođeuna mîńiuos șî-nkis, kare sa țîńe în lăturĭ đi lume, lu kare ńimika nuĭe pi vuoĭe — namćor je onaj koji je stalno ljut i zatvoren, koji se drži po strani od ljudi, kome ništa nije po volji [Por.]		[Vidi]
3857	ponou	polen	полен	ponou1 (mn. ponoave) [akc. ponou] (i. s.) — (bot.) (zast.) polen ◊ ponou ĭe pulbur galbin kare-l fak fluoriļi primovara, da albińiļi ăl adună đi mńare — polen je žuti prah koji prave cvetovi u proleće, a pčele ga sakupljaju za med [Por.]		[Vidi]
4229	ponou	ponov	берићет	ponou2 (mn. ponoave) [akc. ponou] (i. s.) — (agr.) (zast.) berićet, rod; prinos; prihod; korist ◊ anu a fuost săkuos, șî a dat slab ponou — godina je bila sušna, i dala je slab rod ◊ lukru fara ponou — rad bez koristi ♦ sin. birekĭet [GPek]		[Vidi]
4252	popașńiță	popașniţă	пољска штета	popașńiță (mn. popașńiț) [akc. popașńiță] (i. ž.) — 1. poljska šteta koju načini stoka ◊ păkurarĭu s-a dat la źuakă, da uoĭļi s-a slubaḑît în luoku lu tuoĭa, ș-a fakut popașńiță boznakît đi mare — čobanin sa dao u igru, a ovce su se sjurile u tuđu njivu, i napravile bogzna koliku štetu ♦ sin. șćetă (Rudna Glava) 2. nestašluk ◊ ka kînd a tunat draku ăn kopiĭi đe astîḑ, nu lukră ńimika, numa fak la popașńiț — kao da je ušao đavo u današnju decu, ne rade ništa, samo prave nestašluke (Tanda) [Por.] ∞ pașće		[Vidi]
5532	popći	pofti	желети	popći (ĭuo popćiesk, ĭel popćiașće) [akc. popći] (gl. p.) — (izob.) želeti, izvoljevati ◊ kînd ma duk la mumă, măĭ mult popćesk să-m frigă plaśinț — kad odem kod majke, najviše želim da mi ispeče plačinte ◊ ń-a-ntrabat śe popćim đi śină, ama noă ń-a fuost rușîńe să spuńem — pitala nas je šta želimo za večeru, ali nas je bilo stid da kažemo [Por.] ♦ dij. var. pofti [Buf.]		[Vidi]
3312	popik	popic ?	обртушка ?	popik1 (mn. popiś) [akc. popik] (i. m.) — (tehn.) 1. obrtuška, ringlo, zasunica ◊ popik ĭe un parśel đi ļemn skurt, taĭat în patru muke, kare ĭe ku un kuń batut în mižluok, prins đi șćump în gard śe țîńe vrakńița — obrtuška je komad kratkog drveta, obrađen četvorostrano, koji je jednim klinom kroz sredinu pribijen za ogradski stub, koji drži vratnice ◊ popiku are doa kuarńe, kare sa-nvîrćesk pi lînga kuń, batut pin mižluoku luĭ — obrtuška ima dva roga, koji se okreću oko klina, nabijenog kroz njegovu sredinu ◊ popiku sa-nvîrćiașće pi lînga kuń, șă ku un kuorn prinđe aripa ușî, ș-o țîńe strîns înkisă — obrtuška se okreće oko klina, jednim vrhom hvata krilo kapije, i čvrsti je drži zatvorenu ◊ ku popiku sa-nkis ușîļi la dolap ku vasurĭ — obrtuškom su se zatvarala vrata na dolapu sa sudovima (Rudna Glava) 2. klin za učvršćivanje spoja na daskama ◊ dakă doă blăń înkeĭaće sa uskă, șî sa larźesk, aĭ batrîń în îkeĭatură a batut un kuń đi ļiemn kare la kĭemat popik — ako se dve sposjene daske suše, i šire, stari su u spoj udarali drveni klin koji su zvali „popik” 3. vršak na zasuku [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4889	popik	titirez	чигра	popik2 (mn. popiśe) [akc. popik] (i. s.) — čigra ◊ popiku a fost žukariĭa kopiĭilor ku drag, în vremĭa a mĭa — čigra je bila omiljena dečja igra u moje vreme ◊ am avut bič, și ku biču bačam popiku, mînam popiku să-nvirćaskă — imali smo bič, i bičem smo udarali čigru, terali je da se vrti ◊ un kopil numără pănă kît mĭarğe popiku, ș-așa să veđe kare ĭeste măĭ bun — jedan dečka broji dok se čigra vrti, i tako se vidi ko je najbolji [Dun.] ♦ dij. sin. purik [Por.]		[Vidi]
2981	popiļńik	popilnic	копитњак	popiļńik (mn. popiļńiś) [akc. popiļńik] (i. m.) — (bot.) kopitnjak (Asarum europaeum) ◊ popiļńiku ĭe buĭađe paduruańe, krĭașće în tufariș umbruos, frunḑîļi luĭ sînt tarĭ, ļikuruasă, fakuće ka rarunkĭu, da fluarĭe ĭe bilovinkă șî flokuasă — kopitnjak je šumska biljka, raste u senovitom žbunjaru, lišće mu je tvrdo, sjajno, oblika bubrega, a cvet mu je ljubičast i dlakav ◊ popiļńiku ĭe ļakuruos, dar dakă nu sa lukră kum trăbe ku ĭel, puaće fi șî veńinuos — kopitnjak je lekovit, ali ako se sa njim ne radi kako valja, može biti i otrovan ◊ popiļńiku ĭe măĭ bun đi spalat pi kap, kă ažută l-aĭ pļeșîĭ să ļi prokrĭaskă pîăru — kopitnjak je najbolji za pranje glave, jer pomaže proćelavima da obnove kosu [Por.]		[Vidi]
5531	poptă	poftă	апетит	poptă (mn. popće) [akc. poptă] (i. ž.) — (zast.) apetit, želja za jelom ◊ kînd ĭe mînkarĭa dulśe, o manînś ku mare poptă — kad je jelo slatko, jedeš ga sa velikim apetitom ◊ (u izr.) așćată popće — izvoljeva, čeka neki specijaltitet [Por.] ♦ dij. var. poftă [Buf.] ∞ popći		[Vidi]
2077	porîmb	porumbar	трњина	porîmb (mn. porîmbĭ) [akc. porîmb] (i. m.) — (bot.) trnjina (biljka, drvo), trn crni, trnovina, drača, kukinja (Prunus spinosa); divlja šljiva ◊ porîmbu ĭe tufă spinuasă, ku kuaža ńagră; porîmbiļi kînd sa kuok sînt vîniće șî amară — trnjina je trnovit grm, sa crnom korom; trnjine kada sazru plave su boje i gorke ◊ đin porîmbe, mistakaće ku rînḑă đi mńel șî ku șopîrlă vĭarđe aĭ batrîń a fakut kĭag — od trnjina, pomešanih sa jagnjećim sirištem i delovima zelembaća, stari su pravili sirište ◊ porîmbă — trnjina (plod) [Por.] ♦ up. porumb [Kmp.]		[Vidi]
5046	porîmbak	porumbac	граораст	porîmbak (porîmbakă) (mn. porîmbaś, porîmbaśe) [akc. porîmbak] (prid.) — (color) graorast, sivkast; šaren ◊ porîmbak ĭe alb ku pĭaće ńjagre or sure — graorasto je belo sa crnim ili sivim pegama ◊ gaină porîmbakă — grahorka [Por.] ∞ porîmb		[Vidi]
5048	porîmbă	porumbă	трњина (плод)	porîmbă (mn. porîmbĭe) [akc. porîmbă] (i. ž.) — (bot.) trnjina (plod) ◊ porîmba ĭe puama lu porîmb, puamă mikă, buboloșată ka pruna, șî amară — trnjina je plod trnjine, mala voćka, okrugla kao šljiva, i gorka [Por.] ∞ porîmb		[Vidi]
6301	porîngă	părângă	мотка	porîngă (mn. porînź) (i. ž.) — motka ◊ porînga ĭe pražînă lungă pi kare duoĭ duk pi umĭerĭ vrun tovar grĭeu — poringa je dugačka motka na kojoj dvojica na ramenima naporedo nose neki teži teret ◊ (izr.) duk đ-a porînga — nose naporedo, uravnoteženo ♦ sin. pražînă [Por.]		[Vidi]
4131	porkar	porcar	свињар	porkar (mn. porkarĭ) [akc. porkar] (i. m.) — svinjar ◊ porkar a fuost uom kare a pazît puorśi satuluĭ — svinjar je bio čovek koji je čuvao soske svinje [Por.] ∞ puork		[Vidi]
5760	porkariță	porcăriță	свињарица	porkariță (mn. porkariț) [akc. porkariță] (i. ž.) — (izob.) svinjarica ◊ porkarița ĭe muĭarĭa kare pin sat pazîașće puorśi, or ĭe muĭarĭa porkarĭuluĭ — svinjarica je žena koja po selu čuva svinje, ili koja je žena svinjara [Por.] ∞ puork		[Vidi]
4136	porkariĭe	porcărie	свињарија	porkariĭe (mn. porkariĭ) [akc. porkariĭe] (i. ž.) — (fig.) svinjarija ◊ ńiś puorku nu faśe așa porkariĭ kum puaće uomu să fakă — ni svinja ne pravi takve svinjarije kao što može čovek da napravi [Por.] ∞ puork		[Vidi]
4128	porkarĭață	porcăreaţă	свињац	porkarĭață (mn. porkarĭeț) [akc. porkarĭață] (i. ž.) — (zast.) svinjac ◊ porkarĭața ĭe luok unđe sa-nkid puorśi, unđe duorm șî manînkă — svinjac je mesto gde se zatvaraju svinje, gde spavaju i gde jedu ♦ sin. kośină, obuor [Por.] ∞ puork		[Vidi]
2139	porkiță	porchiţă	броћ	porkiță (mn. porkiț) [akc. porkiță] — (bot.) broć, broćika, prilepača, torica (Galium aparine) ◊ porkiță ku turiță ĭe tuot o buĭađe — porkica i turica je ista biljka ♦ / < puork — „svinja” + -iță — nastavak za deminutiv: „svinjče, mala svinja” [Por.] ∞ turiță		[Vidi]
3336	porkońi	porcoi	саденути	porkońi (ĭuo porkońesk, ĭel porkońiașće) [akc. porkońi] (gl. p. ref.) — sadenuti, skupiti seno u stog ◊ kînd sa uska fînu în kupițîaļe, lumĭa înśiape să porkońaskă — kad se seno u naviljcima osuši, ljudi počinju da sadevaju stogove ◊ porkońitu sa lukră ku furśiļi đi ļemn au đi fĭer — sadevanje stogova vrši se gvozdenim ili drvenim vilama ◊ marimĭa porkuońuluĭ sa ĭa dupa aĭa kum ăl trag pănă la klańe — veličina stoga određuje se prema tome kako će ga prevući do plasta ◊ dakă ĭe ļivađa mare ku fîn grĭeu, sa fak șî porkuońi măĭ marĭ, șî sa înžugă vićiļi kă așa porkouń sa traźe ku tînžala — ako je livada velika sa tešklim senom, prave se i veći stogovi, pa se preže stoka jer se takav stog prevlači potegljicom ◊ dakă ĭe ļivađa pi pođină, or ĭe măĭ mikă ku fîn măĭ ușuor, șî porkuońi sînt măĭ miś kî sa trag ku mîńiļi pi tîrș, or iĭ duk duoĭ inș pi duoĭ parĭ lunź, bagaț supt porkuoń — ako je livada na padini, ili je manja sa lakšim senom, i stogovu su manji jer se prevlače rukama na granju, ili ih nose dve osobe između sebe, na dve dugačke motke, podmetnute pod stog [Por.] ♦ dij. var. porkoi (Malajnica) [Pad.] ∞ fîn		[Vidi]
5762	porkotuos	porcotos	свињски	porkotuos (porkotuasă) (mn. porkotuoș, porkotuasă) [akc. porkotuos] (prid.) — svinjski, koji se ponaša kao svinja ◊ uom kare are narau porkotuos nuĭe đi soțîĭe — ćovek koji ima svinjsku narav, nije za društvo [Por.] ∞ puork		[Vidi]
3334	porkuoń	porcoi	стог	porkuoń (mn. porkuańe) [akc. porkuoń] (i. s.) — stog sena ◊ porkuoń ĭe gramadă đi fîn în ļivađe kosîtă, fakut đin kupițîaļe — stog je gomila sena na pokošenoj livadi, napravljena od skupljenih naviljaka ◊ dakă ĭe ļivađa pi pođină kostîșată, porkuońu sa faśe pi tîrș, șî lumĭa ăl traźe pănă la klańe tragînd tîrș-aĭa ku mîńiļi — ako je livada na kosoj padini, stog se pravi na granju, i ljudi ga prevlače do plasta vukući to granje rukama ◊ dakă nu puot porkuońu să-l tragă pi tîrș, lumĭa bagă un par supt ĭel, ļegat ku lanțu đi tînžală, șî pănă la klańe ăl trag ku vaśiļi înžugaće — ako ne mogu stog da prevuku na granju, ljudi nabiju pod njega jedan kolac koji je lancem vezan za potegljicu, i do plasta prevuku ga zapregom ◊ đin porkuoń đi fîn sa grîmađiașće klańa — od stogova sena pravi se plast ◊ prorkuońu nu aduśe ku klańa kă ĭe mult măĭ mik, șî n-are țapă în mižluok — stog ne liči na plast jer je mnogo manji, i nema stožer u sredini [Por.] ∞ porkońi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6410	portokuol	protokol	писанија	portokuol (mn. portokuaļe) (i. s.) — pisanija, akt, spis ◊ ma mînat să iskaļiesk vrun portokuol aluor, ama ĭuo n-am vrut — terali me da potpišem nekakvu njihovu pisaniju, ali ja nisam hteo ◊ a veńit pista nuoĭ o bukĭarță đi la oraș, ń-a aratat un portokuol kare, śikă, a iskaļit kîńezu, numa să ńi spomînće — navalio je na nas je jedan službenik iz opštine, pokazao nam je neki akt koji je, veli, potpisao predsednik, samo da nas uplaši [Por.]		[Vidi]
3137	porumb	porumb	кукуруз	porumb (mn. porumbĭ) [akc. porumb] (i. m.) — (bot.) kukuruz ◊ boabiļi ďe porumb să mačină și să fače făină ďe porumb — kukuruzna zrna se melju i pravi se kukuruzno brašno ◊ ďin făina ďe porumb lumĭa fače mălaĭ ši mămăļigă — od kukuruznog brašna ljudi prave proju i kačamak ♦ up. porîmb [Kmp.] ♦ dij. sin. kukuruḑ [Por.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
5298	pospaĭ	pospai	паспаљ	pospaĭ (mn. pospaĭe) [akc. pospaĭ] (i. s.) — paspalj ◊ pospaĭ ĭe fańina a măĭ marunt măśinată la muară, marunt ka pulburu — paspalj je najsitnije samleveno brašno na vodenici, sitno kao prah ◊ morarĭu ĭe alb kî ĭe pļin đi pospaĭ — vodeničar je beo jer je pun paspalja [Por.] ∞ muară		[Vidi]
1765	postaĭkă	păstaie	махуна	postaĭkă (mn. postîăĭś) [akc. postaĭkă] (i. ž.) — mahuna ◊ în postaĭkă sînt bubiļi đi pasuĭ — u mahuni su zrna pasulja ◊ postîăĭśiļi đi pasuĭ sa bat ku maĭu — mahune pasulja mlate se maljem ♦ up. pasuĭ [Por.]		[Vidi]
5300	postată	postată	захват	postată (mn. postăț) [akc. postată] (i. ž.) — zahvat, postata, deo zemljoradnje u jednom zahvatu ◊ kînd sa sapă pasuĭu or sa săśiră grîu, postata ĭe un kuprins đi lukru kare ăl ĭau lukratuori đintr-un mau — kad se kopa pasulj ili se žanje žito, postata je zahvat koji radnici odrađuju u jedan mah ◊ a sapat țapîn tota ḑîua, ama ĭară ļ-a ramas o postată đi luok ńigaćită — kopali su žestoko ceo dana, ali im je opet ostao jedan deo njive nedovršen ◊ kukuruḑu nu sa sapă la postată numa la rîndurĭ, da bașćaua la straturĭ — kukurudz se ne okopava na postate, nego na redove, a bašta na leje ♦ up. strat [Por.]		[Vidi]
4923	postauă	postavă	наћве	postauă (mn. postăvĭ) [akc. postauă] (i. ž.) — (tehn.) naćve, korito ◊ în postauă đi ļemn sa plumađașće pîńa — u drvenim naćvama mesi se hleb ◊ în postauă mare s-a žumuļit puorko-l taĭat — u velikom koritu šurila se zaklana svinja ◊ postăviļi đi ļemn a fakut țîgańi — drvena korita izrađivali su Cigani ♦ var. postavă ♦ sin. karļiță ♦ (demin.) postaviță [Por.]		[Vidi]
4924	postaviță	postăviță	корице	postaviță (mn. postaviț) [akc. postaviță] (i. ž.) — (tehn.) korice, korito na vodenici ◊ postavița ĭe un vas mik miśkatuorĭ, ļegat supt kuoșu mori în kare pikă buobiļi mîśińișuluĭ — korice su mali pokretan sud, vezan ispod vodeničnog koša u koji padaju zrna meljave ◊ đi postaviță ĭe ļegat śokîtu kare totoroskîĭe pi pĭatra muori, ș-o zgîndîră đi sî piśe buobiļi đin kuoș îń gaura pĭetri — za korice je vezano čeketalo koje skakuće po vodeničnom kamenu, i trese ga da zrna iz koša padnu u rupu kamena ♦ sin. laviță ♦ / (demin.) < postauă [Por.] ♦ dij. sin. lupețao (Manastirica) [Mlava] ∞ muară		[Vidi]
5552	postî	posti	постити	postî (ĭuo postăsk, ĭel postașće) [akc. postî] (gl.) — (rel.) (nutr.) postiti ◊ sa postîașće kînd nu sa manînkă ku slastă — posti se kad se ne jede mrsno ◊ postîașće liumĭa kare krĭađe în dumńeḑîu — poste ljudi koji veruju u boga [Por.] ∞ puost		[Vidi]
5937	postîrmă	pastramă	пастрма	postîrmă (mn. postîrmĭe) [akc. postîrmă] (i. ž.) — (nutr.) pastrma ◊ postîrma ĭe karńe uskată șî afumată la kamin — pastrma je meso sušeno i dimljeno na kaminu ◊ đi postîrmă s-a aļes đin karńe numa pĭeśina — za pastrmu birala sa od mesa samo krnetina ♦ var. păstrîmă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
6477	pośi	poci	zапоткати	pośi (ĭuo pośĭesk, ĭel pośĭașće) (gl. p. ref.) — zapotkati, zabraniti ispašu ◊ sa pośiașće ļivađa ku krĭanźe înțapaće koļa-koļa pi ĭa, ka un sămn kă aśiĭa gazda ļivĭeḑi nu lasă paskutu, fînkă ĭe ļivađa lasată đi otauă — zapotka se livada granama ubodenim ovde onde po njoj, kao znak da je gazda zabranio ispašu, pošto je livadu ostavio za otavu [Por.] ∞ puoś		[Vidi]
6479	pośit	pocit	zапоткан	pośit (pośită) (mn. pośiţ, pośiće) (prid.) — zapotkan ◊ pi ļivađa pośită nu sa kućaḑă pașća vićiļi, kî ĭe lasată đi otauă — na zapotkanoj livadi ne sme se napasati stoka, jer je ostavljena za otavu [Por.] ∞ puoś		[Vidi]
6528	potaĭńik	spion	шпијун	potaĭńik (mn. potaĭńiś) (i. m.) — špijun, tajni agent ◊ s-a puvestît đeșkis kă Ĭuana Kaļińi s-a țînut ku Bugari, ș-a fuost potaĭńiku luor; dupa śe s-a dus Bugari, aĭ nuoștri a spînḑurato — pričalo se otvoreno da je Jona Kalinina bila bugarska ljubavnica i njihov špijun; po odlasku Bugara, naši su je osudili i obeseili [Por.]		[Vidi]
5258	potlađină	pătlagină	боквица	potlađină (mn. potlađiń) (i. ž.) — (bot.) bokvica (Plantago major) ◊ potlađina ĭe tare bun ļak đi mulće buaļe, da măĭ bun đi mînkarime — bokvica je jako dobar lek za mnoge bolesti, a najbolji je za svrabež [GPek] ◊ ku potlađina viĭe a învăluit înkeĭaturiļi kînd ĭ-a durut — živom bokvicom previjali su bolesne zglobove (Tanda) ♦ sin. ļimba uoi [Por.]		[Vidi]
6428	potlogarĭ	potlogar	слепи миш	potlogarĭ (mn.) (i. m.) — (zoo.) slepi miš, šišmiš (Plecotus auritus) ◊ potlogar ka numiļi rumîńesk alu pîtpalak, or iļiļak, ĭe dus đin Banat — potlogar kao vlaški ime za šišmiša, doneto je iz Banata (Krivelj, Brestovac, Šarbanovac) [Crn.], (Sige) [Hom.], (Ranovac, Kladurovo) [Mlava] ♦ dij. var. plutogarĭ (Plamna) [Pad.], potlogarĭ (Boljetin) [Por.] ∞ pîtpalak		[Vidi]
20	potluog	potlog	уложак	potluog (mn. potluaźe) [akc. potluog] (i. m.) — 1. uložak, umetak (u obuću); ◊ a pus potluog în papuś, să no-l bată — stavio uložak u cipele, da ga ne žuljaju 2. zakrpa ◊ s-a rupt guma la ruată, șî n-avut potluog s-o krpĭaskă — probušila se guma na biciklu, i nije imao zakrpu da je zalepi 3. (fig.) čovek bez samopoštovanja, koji dozvoljava da ga svi gaze ◊ am pļekat, kă n-am vrut să măĭ fiu potluogu luor, sî ma gazîaskă kare kum vrĭa — pošao sam, jer nisam više želeo da budem njihov podmetač, da me gazi kako ko hoće ♦ var. plotuog [Por.]		[Vidi]
45	potrńiśe	potârniche	препелица	potrńiśe (mn. potrńiś) [akc. potrńiśe] (i. ž.) — (ornit.) prepelica (Lat. Coturnix communis) ◊ potrńiśe ĭe pasîrĭe mikă ka golîmbu, nume kunoskut în Arnaglaua șî Țîrnaĭka — prepelica je ptica mala kao golub, ime je poznato u selima Rudna Glava i Crnajka [Por.] ♦ sin. pîtpalak	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6529	potrokuol	protocol	спис	potrokuol (mn. potrokuaļe) (i. s.) — spis, akt ◊ a trîmĭes kińezu o bukĭarță k-o gramadă đi potrokuaļe, șă ku doĭ žîndarĭ, să spomînće saćańi kare n-a plaćit porĭezu — poslao je knez jednog službenika sa gomilom akata, i sa dvojicom žandara, da uplaše seljake koji nisu platili porez [Por.]		[Vidi]
3399	pouod	inundare ?	поплава	pouod (mn. pouađe) [akc. pouod] (i. s.) — poplava ◊ a ploĭat triĭ ḑîļe șî triĭ nuopț, șî s-a fakut atîta pouod đi mare đi a luvat tuot ś-a fuost pi vaļe — padala je kiša tri dana i tri noći, i nastala je toliko velika poplava da je odnela sve što se u dolini našlo pred njom [Por.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
5301	povastă	poveste	прича	povastă (mn. povĭeșć) [akc. povastă] (i. ž.) — priča, povest, pripovetka ◊ muoșu nuostru a șćut rău mulće povĭeșć đi bătrîńață — naš čiča je znao veoma mnogo starinskih priča ◊ povĭeșć đi vrodată — starinske priče ◊ povĭeșć kopilarĭeșć — dečje priče, bajke ◊ povĭeșć adăveraće — istinite priče [Por.]		[Vidi]
5807	povisti	povisti	причати	povisti (ĭuo povistăsk, ĭel povistășće) [akc. povisti] (gl. p.) — pričati, pripovedati; govoriti ◊ ĭel povistașće povĭasta luĭ — on priča svoju priču [Buf.] ∞ povastă		[Vidi]
6271	povîrńiș	povârniș	косина	povîrńiș (mn. povîrńișurĭ) [akc. povîrńiș] (i. s.) — (geog.) kosina, padina, nagib ◊ tuaće luokurļi nuaștre a fuost pi povîrńișurĭ rîaļe, n-a fuost đi arat ku plugu numa đi sapat ku sapa — sve naše njive bile su na kosim padinama, nisu bile pogodne za plug već samo za kopanje motikom [Por.]		[Vidi]
6424	poștarĭ	poștar	поштар	poștarĭ (mn.) (i. m.) — poštar, pismonoša ◊ kînd puoșta s-a dus ku kalu, dakă poștarĭu a dus bań măĭ mulț, ku ĭel a mĭers șî kîći un žîndarĭ înarmat — kada se pošta prenosila konjem, ako je poštar nosio veće novce, sa njim je išao i po jedan naoružani žandarm [Por.] ∞ poștă		[Vidi]
6423	poștă	poștă	пошта	poștă (mn. poște) (i. ž.) — 1. pošta ◊ poșta đimult s-a dus pi kal — pošta se nekad nosila na konju 2. autobus ◊ la kămiuon ku kare s-a karat lumĭa în oraș șî napuoĭ, ĭa-m ḑîs poșta — komion kojim su se ljudi vozili u grad i nazad, zvali smo pošta [Por.]		[Vidi]
3029	prafira	prefira	одмеравати	prafira (ĭuo prafir, ĭel prafiră) (gl. p.) — odmeravati pogledom, merkati, ispitivački posmatrati ◊ uom ńikunoskut ma prafiră đi la kap pănă la piśuare, parke mis vakă đi vindut — nepoznat čovek me odmerava od glave do pete, kao da sam krava za prodaju ◊ ma va prafira kît vrĭa, fața nu-m vĭađe — može me merkati koliko hoće, lice mi neće videti [Por.]		[Vidi]
2095	prag	prag	праг	prag (mn. pragurĭ) [akc. prag] (i. s.) — prag, izdugnuti deo ulaza u prostoriju ◊ a ramas sîngur ka kuku, stă în pragu kășî șî plînźe đi sa skutură — ostao je sam kao sinja kukavica, stoji na kućnom pragu i trese se od plača [Por.]		[Vidi]
2094	pragarĭ	prăgar	надвратник	pragarĭ (mn. pragare) [akc. pragarĭ] (i. m.) — nadvratnik, gornja greda okvira za vrata ◊ kopilu ț-a krĭeskut, numa śe n-a lovit în pragarĭ — dete ti je izraslo, samo što nije udarilo u nadvratnik [Por.] ∞ prag	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4629	prapur	prapur	марамица	prapur (mn. prapurĭ) [akc. prapur] (i. m.) — (anat.) maramica (lat. omentum) ◊ prapuru ĭe o pĭaļe unsuruasă prinsă pi mață — maramica je masna opna slepljena za creva ◊ ku prapuru đi mńel, pus pi pĭeptu kopiĭiluor, s-a skuos fuoku đi la kopiĭi aĭ bolnavĭ— sa jagnjećom maramicom, stavljenom na dečje grudi, skidala se temperatura bolesnoj deci [Por.]		[Vidi]
4139	prasîlă	prăsîlă	приплод	prasîlă (mn. prasîļe) [akc. prasîlă] (i. ž.) — (o svinji) priplod ◊ nu sa taĭe ńiś nu sa-ngrașă tuoț purśiĭi śe-ĭ fată skruafa, aĭ măĭ buń sa lasă đe prasîlă — ne kolju se i ne tove svi prasići koje oprasi krmača, najbolji se ostavljaju za priplod [Por.] ∞ puork		[Vidi]
5184	prauț	pravăț	јама	prauț (mn. prauțurĭ) [akc. prauț] (i. s.) — (zast.) jama, šahta ◊ prauț ĭe o gruapă adînkă-n pomînt, strîbatută đirĭept în vaļe — jama je duboka rupa u zemlji, probijena vertikalno ◊ prauțurĭ a sapat rudari aĭ batrîń, șa đin prauț a skuos rudă ku sulu — jame su kopali stari rudari, i iz nje su vadili rudu sa vitlom ♦ sin. gruapă [Por.]		[Vidi]
6407	prazńik	praznic	слава	prazńik (mn. prazńiś) (i. m) — (rel.) krsna slava ◊ nu ĭe parśel đi pomînt fara sfînt kare grižîașće đi ĭel șă đi tuot śe traĭașće pi ĭel — nema parčeta zemlje bez sveca koji brine o njoj i o svemu što na toj zemlji živi ◊ đ-aĭa tuota moșîĭa are sfîntu iĭ kare l-a aļes stramuoșu al đintîń kînd a kuprins pomîntu unđe s-a așaḑat ku aĭ luĭ, șă kînd pi an vińe ḑîua sfîntuluĭ, kasa-ĭa iĭ faśe prazńik kare pănă la vrĭamĭa lu Titu a țînut śinś ḑîļe — zato svaka imovina ima svoga sveca koga je izabrao rodonačelnik kad je zauzeo imanje na kome se naselio sa svojom porodicom, i kad u toku godine dođe svečev dan, ta kuća mu priredi slavu koja je do Titovog vremena trajala pet dana ◊ kînd sa aļaźe sfîntu, muĭarĭa plumađiașće triĭ kolaś fara sîamńe, în gînd iĭ ļagă đi triĭ sfînț ș-îĭ puńe la stapînu kășî đinainće: kare stapînu aļiaźe, aăla sa ĭa đi prazńiku kășî ș-alu moșîĭa iĭ — kada se bira svetac, domaćica izmesi tri obična hlepčića, u sebi ih poveže sa tri sveca i stavi ih pred domaćina: koga sveca domaćin odabere, taj se uzima za kućnu slavu i slavu njihove imovine ◊ ḑîļiļi prazńikuluĭ a fuost: śina, trupu, kuada (muoșî or ḑîua muorțîlor), trînkańiaļe (dupa trînkańitu lu pară ku bĭare) șî bîćiĭaļe, kînd ku bîtu đi alun s-a batut puomi să rođaskă — slavski dani su bili: naveče, „telo” slave, „rep” (zadušnice ili dan pokojni-ka), „zveckalice” (po zveckanju čaša kojima se nazdravljalo), i „prutići”, kad se leskovim štapom udarale voćke darode ◊ đi Rumîń-aĭ batrîń prazńiku a fuost o insă viĭe kare a drumait nuapća pi piśuare, dînd pi la kășîļi prazńiśĭerilor, a koluo a baut vin șă apă șă ku lampa a afumat puodu đisupra đi masă, ku śe a lasat sămn kă a dat pi la kasa-ĭa, ș-a gasît kă ĭe tout la rînd, șî prazńiku ĭe fakut kum trăbe — za stare Vlahe slava je bila živo biće koje je išlo pešice i noću obilazilo kuće svečara, tamo pilo vino i vodu i lampom garavilo plafon iznad trpeze, čime je ostavljalo znak da je bilo u toj kući, i da je našlo da je sve u redu i da je slava priređena kako valja ◊ Rumîńi fak prazńik ku kreḑamînt tare kă sfîntu puaće șî trăbe să-ĭ pazîaskă đi rîaļe, đ-aĭa ăl skimbă dakă dau đi vro șćetă mare, adîns în vrĭamĭa lu prazńiku luĭ; atunśa đi sfîntol batrîn nu măĭ marĭesk, șî đi ĭel vorbĭesk pin žuramînće aspure tuot măĭ rău — Vlasi slave sa čvrstim uverenjem da svetac može i treba da ih zaštiti od zla, zato ga menjaju ako pretrpe neku veliku štetu, naročito u dane njegove slave; tada za starog sveca više ne mare, i o njemu uz sočne psovke govore sve najgore ◊ prazńiku la Rumîń are rîdaśiń adînśe, șă sa țîńe kî ĭe ađet aluor batrîn; sa puvestîașće șî astîḑ kum stramuoșî aluor s-a rugat la prazńĭku kășî să-ĭ petrĭakă viĭ pista Dunîrĭe kînd đin Banat a fuźit în Porĭeśa — slava kod Vlaha ima duboke korene, i drži se da je to njihov stari običaj; priča se i danas kako su se njhovi preci molili svojim kućnim slavama da ih prevedu žive preko Dunava, kada su iz Banata bežali u Porečje ◊ muoșî în Porĭeśa đi Sus a puvestît kî aăĭa kare fak Vińirĭa Mare sînt Rumîń adăvaraț — starci u Gornjem Poreču su pričali da su oni koji slave Petkovicu pravi Vlasi ♦ v. înkinat [Por.] ♦ dij. sin. sîmt [Bran.] ♦ etim. < stsl. праздьникъ, празникъ		[Vidi]
5143	pražînă	prăjină	мотка	pražînă (mn. pražîń) [akc. pražînă] (i. ž.) — motka ◊ pražîna ĭe bît lung đi doă-triĭ pașurĭ șă gruos đi v-o doă-triĭ źeĭśće — motka je štap dug oko dva-tri koraka i debeo oko dva-tri prsta ◊ pi pražînă s-a uskat skimburļi — na motki se sušio veš ♦ sin. suopă [Por.]		[Vidi]
6337	prașće	praștie	праћка	prașće (mn. prășć) [akc. prașće] (i. ž.) — *praćka* ◊		[Vidi]
6281	prădăzgropat	dezgropat	поновно ископавање	prădăzgropat (mn. prădăzgropaturĭ) [akc. prădăzgropat] (i. s.) — (ver.) ponovno iskopavanje pokojnika ◊ prădăzgropat ĭe ađet batrîn kare kuprinđe dăzgropatu șă prăngropatu pră al muort la patruḑăś dă ḑîļe dîpă îngropatu al dă-ntîń — ponovno iskopavanje je prastari običaji koji obuhvata iskopavanje i ponovno sahranjivanje pokojnika na četrdeset dana od prve sahrane [Hom.] ∞ gruapă		[Vidi]
6466	prăpad	prăpăd	пропаст	prăpad (mn. prăpadurĭ) (i. s.) — (atm.) propast, katastrofa ◊ prăpad ĭe kînd vińe pluaĭe ku pĭatră șă zatrĭașće tuot în kîmp — propast je kad dođe kiša s gradom i upropasti sve u polju [Por.]		[Vidi]
5196	prăsta	peste	преко	prăsta [akc. prăsta] (predl.) — preko ◊ n-a vrut să trĭakă prăsta voĭa kopiluluĭ — nije hteo da pređe preko dečije volje [Hom.] ∞ pista		[Vidi]
6530	prekum	precum	као	prekum (pril.) — kao što ◊ prekum sa vĭađe, lukru ĭe gata đi tuot — kao što se vidi, posao je sasvim završin [Por.]		[Vidi]
4239	Prerast	Poarta de piatră	Прераст	Prerast [akc. Prerast] (i. m.) — (geog.) (top.) Prerast, Kamena kapija u blizini Majdanpeka ◊ Prerast ĭe numiļi lu pĭatra-npreunată în rîsarit đi la Măĭdan, în parća đirĭapta a șļauluĭ kîtra Arnaglaua — Prerast je naziv kamene kapije istočno od Majdanpeka, sa desne strane putu ka Rudnoj Glavi ◊ supt poarta Prerastuluĭ trĭaśe ogașu Vaļa prerast — ispod kamene kapije Prerasta protiče potok Valja prerast ◊ đi Prerast sînt ļegaće mulće povĭeșć, măĭ mult đi vîlve kare aśiĭa s-a bat ș-astupă poarta să ńaśe lumĭa pi vaļa Șășki — za Prerast su vezane razne priče, najviše o zduhaćima koji se tu biju i zatvaraju kapiju da podave ljude u dolini Šaške ♦ sin. Pĭatra-npreunată [Buf.]		[Vidi]
5026	presăk	topor cu brațele în cruci	просек	presăk (mn. presăś) [akc. presăk] (i. m.) — (tehn.) prosek, tesarska alatka ◊ presăku ĭe un fĭeļ dă alat ku taișurĭ d-amîndoă părț, întuarsă înkruś, ku kare sa skobit găurĭ la bîrńață — prosek je vrsta tesarske alatke sa oštricama na obe strane, okrenute unakrst, s kojom su se dubile rupe na brvnarama [Mlava]		[Vidi]
6293	preskură la pomană	prescură	проскура	preskură la pomană (mn. preskurĭ) (i. ž.) — (rel.) proskura, prosfora ◊ preskura ĭe un kolak đi pomană, totîrlat șî îngrađit ku śerk, șă ku uopt bobe în kîmpu garduluĭ, kare insamnă șapće ḑîļe în stamînă, ku suariļi în mižluok — proskura je kolač za daću, okrugao i ograđen obručem, sa osam kuglica u ograđenom polju, koje označavajju sedam dana u nedelji, i sa suncem u sredini ◊ la Rumîń ḑîļiļi în stamîă sînt ļegaće đi stîaļe pi śerĭ: luń ĭe ḑîua Luńi, marța ĭe alu Mars, mĭekruĭ ĭe alu Merkur, vińirĭa alu Venera — kod Vlaha su dani u nedelji vezani za planete: ponedeljak za Mesec, utorak za Mars, sreda za Merkur, Petak za Veneru [Por.]		[Vidi]
6429	preskură la prazńik	prescură	славска проскура	prĭeskură la prazńik (sint.) — (rel.) *slavska proskura* ◊ prĭeskura la prazńik ĭe kolak la kare sa înkină stapînu kășî — *slavska proskura je kolač nad kojim metaniše domaćin kuće* [Por.]		[Vidi]
6314	preuoț	preot	поп	preuoț (mn. =) [akc. preuoț] (i. m.) — (zast.) pop, paroh, sveštenik ◊ vuorba preuoț, śe însamnă insă kare služașće în bisîarikă, s-a pastrat numa pin povĭeșće — reč preoc, koja označava osobu što služi u crkvi, sačuvala se samo u pripovetkama ♦ sin. puopă [Por.]		[Vidi]
2128	pribuoĭ	priboi	здравац	pribuoĭ1 (mn. pribuaĭe) [akc. pribuoĭ] (i. s.) — (bot.) zdravac (Geranium macrorrhizum) ◊ am pus pribuoĭ în građină dă miruos șî dă frumoșață — posadio sam zdravac u bašti zbog mirisa i ukrasa [Hom] ◊ pribuoĭu ĭe buĭađa vĭarđe kare măĭ întîń dă primovara; babiļi ăl kuļieg să-l đa đi pomană l-aĭ muorț, kă iĭ sînt duorńiś đi fluorĭ mirosîaļe — zdravac je prva zelena biljka koja niče u proleće; babe ga beru da bi ga namenile pokojnicima, jer su oni željni mirisnog cveća (Rudna Glava) [Por.] ◊ pribuoĭu sa kuļiaźe numa pintru mirus frumuos — zdravac se bere samo zbog lepog mirisa (Topla) [Crn.]		[Vidi]
2129	pribuoĭ	priboi2	пробојац	pribuoĭ2 (mn. pribuaĭe) [akc. pribuoĭ] (i. s.) — (tehn.) probojac, metalni klin za bušenje rupa ◊ ku pribuoĭu sa îngăura fĭeru dă potkuave, îngaurĭ pļieku, șî alće ferariĭ — probojcem bušiš rupe u potkovici, u plehu, i u drugim metalima [Hom.] ◊ tata a lukrat la rudńik în Arnaglaua șî la pribuoĭ ĭa măĭ ḑîs șî duorn — otac je radnio u rudniku u Runoj Glavi, i probojac je zvao i „dorn” (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
2074	prigivituare	privighetoare	славуј	prigivituare (mn. prigivituorĭ) [akc. prigivituare] (i. ž.) — (ornit.) slavuj, ptica pevačica (Luscinia luscinia) ◊ prigivituarĭa faśe kuĭbu pi pomînt, pin tufe — slavuj pravi gnezdo na zemlji, u žbunju [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3348	priĭer	prier	април	priĭer [akc. priĭer] (i. m.) — (kal.) (izob.) april ◊ luna priĭer kađe întra marta șî florarĭu — mesec april pada između marta i maja ♦ var. prir [Por.] ∞ lună		[Vidi]
5632	prikoļiś	pricolici	приколиш	prikoļiś (mn.) (i. m.) — (demon.) prikoliš, živi vampir ◊ prikoļiś ĭe un fĭeļ đi moruoń în kare sa profaśe uom viu, șî omuară viće, žuaviń, da șî lumĭe — prikoliš je vrsta vampira u koji se pretvara živ čovek, i mori stoku, životinje, pa i ljude ◊ prikoļiś ĭe moruoń viu — prikoliš je živi vampir ♦ sin. moruoń ♦ up. vîrkolak [Por.]		[Vidi]
4323	primeḑat	îngrădit	преграђен	primeḑat (primeḑată) (mn. primeḑaț, primeḑaće) [akc. primeḑat] (prid.) — (tehn.) pregrađen ◊ sa vĭađe kî ĭe suoba mare primeḑată ku un parĭaće supțîrĭe, kî s-auđe tuot pi-ńel — vidi se da je velika soba pregrađena tankim zidom, jer se čuje sve kroz njega [Por.] ∞ primĭeḑ		[Vidi]
4324	primeḑî	îngrădi	преградити	primeḑî (ĭuo primeḑăsk, ĭel primeḑașće) [akc. primeḑî] (gl. p. ref.) — (tehn.) pregraditi ◊ s-a adunat rîndașî la muară să primeḑaskă ĭaruga șî să fakă ĭaz — sakupili su se pomeljari da pregrade jarugu i naprave jaz ◊ pănă ĭe apa mikă, ogașu sa primeḑîașće ļesńe — dok je mala voda, potok se pregrađuje lako [Por.] ∞ primĭeḑ		[Vidi]
6446	primeńi	primeni	пресвући се	primeńi (ĭuo ma primeńĭesk, ĭel sa primeńĭașće) (gl. p. ref.) — ** ◊ ♦ sin. #skimba#		[Vidi]
4984	primĭažđe	primejdie	опасност	primĭažđe (mn. primĭežđ) [akc. primĭažđe] (i. ž.) — opasnost, nesreća; zlo ◊ nu s-a dus kî ĭ-a spus o vrîžîtuare să nu pļaśe la drumo-la, kă-l așćată vro primĭažđe rîa — nije otputovao jer mu je jedna vračara rekla da ne polazi na taj put, jer ga čeka neka velika opasnost ◊ đi primĭažđa ursată uomu nu puaće skapa ńiśkum — od zle sudbine čovek ne može uteći nikako ◊ (u izr.) are primĭažđe — preti mu opasnost ◊ (u izr.) ažuns la primĭažđe grĭa — doživeo je tešku nesreću ◊ (ver.) rumîn-aĭ batrîń tare a kreḑut kî ĭe tuata primĭažđa lupadată đi la vrîžîtuorĭ kare lukră ku al rău — stari Vlasi su čvrsto verovali da je svaka nesreća nabačena od vračara koje se bave crnom magijom ♦ var. primĭežđe ♦ sin. rău [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4322	primĭeḑ	primez	преграда	primĭeḑ (mn. primĭeḑurĭ) [akc. primĭeḑ] (i. s.) — 1. (tehn.) pregrada ◊ sanduku ku fańină avut primĭeḑ đi blană, kare a đisparțît fańina đi grîu đ-a đi kukuruḑ — sanduk sa brašnom imao je pregradu od daske, koja je razdvajala pšenično od kukuruznog brašna ◊ koļiba avut un soboćeu đi žuokurĭ, tata pi urmă a dozîđit un primĭeḑ ș-a fakut doă odăĭ măĭ miś — koliba imala je jednu sobetinu za igranke, otac je posle dozidao pregradu i napravio dve manje prostorije 2. (anat.) međica kod žene (perineum) ◊ primĭeḑu la muĭare ĭe karńa întra gaura pižđi șî gaura kuruluĭ — međica kod žene je tkivo između vaginalnog zida i debelog creva ◊ a fuost uom sîrbaćik, a-npuļit vro fećiță șî ĭ-a rupt primĭeḑu — bio je divljak, silovao je neku devojčicu i pocepao joj međicu [Por.]		[Vidi]
3261	prioćasă	preuteasă	попадија	prioćasă (mn. prioćes) [akc. prioćasă] (i. ž.) — (izob.) popadija ◊ prioćasă a fuost numiļi al batrîn đi muĭarĭa lu puopa, kînd pi puopa lumĭa a kĭemat preuoț — preotesa je bio stari naziv za popovu ženu, kad su ljudi popa zvali preoc ♦ var. preoćasă, priućasă, priośasă ♦ sin. popađiĭa [Por.] ∞ puopă		[Vidi]
3386	pripaș	pripas	печеница	pripaș (mn. pripașurĭ) [akc. pripaș] (i. m.) — (nutr.) obredna pečenica, obično prase pečeno na ražnju koje gost nosi na svadbeni ručak kao dar ◊ pripașu ĭe friptură đi pi frigare — „pripaš” je pečenje sa ražnja ◊ pripaș sa kĭamă șî purśelu or mńelu kare ĭe adîns lasat sî sa taĭe șî sî sa frigă pi frigare đi vro nuntă, or đi vro alta visaļiĭe — „pripaš” se zove i prase ili jagnje koje je namenski ostavljeno da se kolje i ispeče na ražnju za neku svadbu ili za neko drugo veselje [Por.]		[Vidi]
5417	pripă	pripă	журба	pripă (mn. pripe) [akc. pripă] (i. ž.) — (ret.)(o poslu) žurba, brzanje ◊ în lok să lukre înśet șî să ginđeaskă bińe, ĭel a lukrat ku pripă, șî a greșît đe tot — umesto da radi polako i da razmišlja, on je radio u žurbi, i sasvim je pogrešio ◊ ńiśun lukru nuĭe bun kînd să lukră ku pripă — nijedan posao nije dobar kad se radi u žurbi ♦ sin. grab [Pad.] ∞ pripi		[Vidi]
5416	pripi	pripi	брзати	pripi (ĭuo pripesk, ĭel pripeșće) [akc. pripi] (gl.) — (ret.) (o poslu) brzati, žuriti ◊ ńiśkînd nu pripi kînd lukri śeva măĭ întîĭ — nikad nemoj brzati kad nešto radiš prvi put ♦ sin. grăbi [Pad.]		[Vidi]
3752	prir	prier	април	prir [akc. prir] (i. m.) ● v. priĭer [Por.] ∞ lună		[Vidi]
3240	priseći	priseci	пристати	priseći (ĭuo ma prisećiesk, ĭel sa prisećiașće) [akc. priseći] (gl. ref.) — (ret.) pristati, odobriti, složiti se, prihvatiti nečije mišljenje, stav, odluku ◊ nu puot ĭuo sî ma prisećiesk ku aĭa ńiśkînd — ne mogu se ja složiti s tim nikada ◊ kum să sa prisećiaskă iĭ duoĭ, kînd narau nu ļi tuot una — kako da se slože njih dvoje, kad ima narav nije ista ♦ sin. ogođi [Por.]		[Vidi]
4458	priskopală	prișcopală	пуцаљка	priskopală (mn. priskopĭaļe) [akc. priskopală] (i. ž.) — pucaljka, dečja igračka od zove ◊ priskopală ĭe žukariĭa kopilarĭaskă, fakută đin țauă đi suok, în kare s-a pus plumb fakut đin valuș đi kîlț — pucaljka je dečja igračka napravljena od zovine cevi, u koju se stavljao metak napravljen od valjutka kučine ◊ đi pokńit ku priskopala s-a fakut duauă valușurĭ, șî s-a udat bun ku șkipĭeț să aluńiśe pi țauă — za pucanje pucaljkom pravila su se dva valjutka od kučine, i dobro nakvasila pljuvačkom, da lako klize niz cev ◊ valușurļi s-a-npins în priskopală ku răzbiku đin žuardă đi kuorn — valjuci su se u pucaljku gurali pomoću arbije od drenovine ◊ un văluș s-a-npins pin priskopală pănă la vîru țăvi, da lalalt s-a bagat dupa ĭel șî ku razbiku s-a-npins măĭ tare ś-a putut — jedan valjutak se gurao kroz pucaljku sve do vrha cevi, a drugi se ubacivao za njim i arbijom gurao najjače što se moglo ◊ kînd țaua astupată s-a-nflat đin înđesală, valușu al đi la vîr a izbit đin priskopală ka plumbu đin pușkă — kad je začepljena cev nabrekla od pritiska, prednji valjutak je izbiajao iz pucaljke kao metak iz puške ◊ kînd valușu a izbit, s-a-uḑît puakńit ka đin-tro pușkuļița, ama dragu kopiĭilor a fost mare pănă-n śĭerĭ — kada je valjutak izbijao iz pucaljke, čuo se prasak kao iz neke puščice, ali je dečja radost bila je do neba ♦ up. țîșńituare [Por.] ♦ dij. var. pușkală (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
779	pristaĭkă	pestelcă	кецеља	pristaĭkă (mn. pristaĭś) [akc. pristaĭkă] (i. ž.) — kecelja, deo ženske nošnje ◊ mi-am pus pristaĭka șî krețanu ku puĭ, șî m-am dus la źuok — obukla sam kecelju i šareni krecan, i otišla na igranku ♦ sin. zavĭelkă [Hom.] ♦ dij. var. pistălkă, pistîălkă [Por.]		[Vidi]
5257	priśepĭa	pricepe	приметити	priśepĭa (ĭuo priśep, ĭel priśapĭe) (gl. p. ref.) — primetiti, predosetiti; osetiti, naslutiti; zapaziti ◊ a priśeput mumî-sa kă śeva nuĭe bun ku kopilu — primetila je majka da nešto nije u redu sa deteteom ◊ kare a putut priśepĭa kă o să fiĭe atîća răotăț în lume — ko je mogao naslutiti da će biti tolika zla u svetu ◊ n-a priśeput ńimika — nije predosetio ništa ♦ sin. sîmțî [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5550	privĭegĭ	priveghi	привег	privĭegĭ (mn. privĭegĭurĭ) [akc. privĭegĭ] (i. s.) — (rel.) priveg, obredna vatra ◊ privĭegĭ ĭe fuok mare kare sa dă la-ĭ muorț đi pomană, să aĭbă kaldură șă viđarĭe pi lumĭa-ĭa — priveg je velika vatra koja se namenjuje mrtvima, da imaju na onom svetu svetlost i toplotu ◊ privĭegĭu sa faśe la pomana đi șapće ań, ku lăutarĭ șă ku visaļiĭe mare — priveg se priređuje na sedmogodišnjem pomenu, sa sviračima i velikim veseljem ◊ ĭastă doă fĭelurĭ đi privĭegĭ, una ĭe đi kasă, sa dă la anu alu un muourt, da alaltă ĭe a satuluĭ, sa dă đi tuoț aĭ muorț đin sat la Zîpostîtol mik — ima dve vrste privega, jedna je kućna, daje se na godišnjicu jednom pokojniku, a druga je seoska, daje se svim pokojnicima sela na Mesne poklade [Por.]		[Vidi]
5448	prînḑ	prânz	ручак	prînḑ (mn. prînḑurĭ) [akc. prînḑ] (i. s.) — (nutr.) ručak ◊ l-aĭ rumîń-aĭ batrîń prînḑu a fuost pi la noă śasurĭ — kod starih Vlaha ručak je bio oko devet sati ◊ kînd s-a lukrat în kîmp, prînḑu sa dus la luok unđ-a lukrat lumĭa — kad se radilo u polju, ručak se donosio na mesto gde su ljudi radili [Por.]		[Vidi]
5449	prînḑî	prânzi	ручати	prînḑî (ĭuo prînḑăsk, ĭel prînḑașće) [akc. prînḑî] (gl. n.) — (nutr.) ručati ◊ la gîzdoćiń ku mulće sluź, sluźiļi a prînḑît bășka — kod velikih bogataša sa mnogo slugu, sluge su ručavale obaška [Por.] ∞ prînḑ		[Vidi]
5452	prînḑît	prânzit	сит	prînḑît (prînḑîtă) (mn. prînḑîț, prînḑîće) [akc. prînḑît] (prid.) — (folk.) sit ◊ a pļekat prînḑît đi la kasă — pošao je sit od kuće ◊ (u izr.) prînḑît-ńidoprînḑît — koji je jeo navrat-nanos ♦ sin. satul [Por.] ∞ prînḑ		[Vidi]
5450	prînḑîșuor	prânzișor	доручак	prînḑîșuor (mn. prînḑîșuare) [akc. prînḑîșuor] (i. s.) — (demin.)(nutr.) doručak ◊ prînḑîșuoru s-a mînkat đimińața đinuapće la kasă, pănă nu s-a dus tot nat dupa lukru luĭ — doručak se jeo rano ujutru kod kuće, dok nije otišao svako za svojim poslom ♦ sin. fruștuk [Por.] ∞ prînḑ		[Vidi]
5600	prîsńi	prâsni	прснути	prîsńi (ĭuo prîsńesk, ĭel prîsńiașće) [akc. prîsńi] (gl. p.) — prsnuti, napući ◊ śuaua prîsńiașće kînd numa krapă șî kînd sa văd krîpaturļi, da nu sa sparźe în parśiaļe — nešto prsne kad samo pukne i kad se vide naprsline, ali se ne razbije na komade [Por.]		[Vidi]
5132	prîvari	inchega ?	запарити	prîvari (ĭuo ma prîvarĭesk, ĭel sa prîvarĭașće) [akc. prîvari] (gl. p. ref.) — (nutr.) zapariti se ◊ kînd sa đirĭaźe uala, șă dakă sa puńe uou batut în ḑamă ferbinće, uou sa prîvarĭașće șî-n ḑamă sa fak torofļoanță — kad se začini jelo, i ako se umućeno jaje ulije u vrelu čorbu, jaje se zapari i u čorbi se naprave dronjci ♦ var. pîrvari [Por.]		[Vidi]
5162	prĭaćeńiĭe	prietenie	пријатељство	prĭaćeńiĭe (mn. prĭaćeńiĭ) [akc. prĭaćeńiĭe] (i. ž.) — prijateljstvo ◊ a vorbit prĭaćina đi rău, ș-a strîkat prĭaćeńiĭa — ogovarala je prijateljicu, i pokvarila prijateljstvo ◊ la lumĭa strîkată prĭaćeńiĭa nu țîńe mult — kod pokvarenih ljudi prijateljstvo ne traje dugo [Por.] ∞ prĭaćin		[Vidi]
5160	prĭaćin	prieten	пријатељ	prĭaćin (mn. prĭaćiń) [akc. prĭaćin] (i. m.) — prijatelj ◊ mĭ-a fuost prĭaćin bun înga đi la kopilariĭe — bio mi je dobar prijatelj još od detinjstva ◊ așća sînt tuoț prĭaćińi miĭ — ovo su sve moji prijateji ♦ supr. ńeprĭaćin [Por.]		[Vidi]
5161	prĭaćină	prietenă	пријатељица	prĭaćină (mn. prĭaćińe) [akc. prĭaćină] (i. ž.) — prijateljica ◊ ńima nu-nțaļaźe kum ĭa puaće trai fara ńiś o prĭaćină — niko ne shvata kako ona može živeti bez ijedne prijateljice [Por.] ∞ prĭaćin		[Vidi]
5281	prĭamult	preamult	превише	prĭamult (prĭamultă) (mn. prĭamulț, prĭamulće) [akc. prĭamult] (prid.)(pril.) — previše, suviše ◊ prĭamulț ań avut đ-așa kopilariĭe ś-a fakut — previše godina je imao za takvu detinjariju koju je učinio ◊ prĭamult așćetat să vină vrunu — previše je čekao da neko dođe [Por.] ∞ mult		[Vidi]
3753	prĭažmă	preajmă	околина	prĭažmă [akc. prĭažmă] (i. ž.) ● v. prĭežbă [Por.]		[Vidi]
2071	prĭesură	presură	стрнадица	prĭesură (mn. prĭesurĭ) [akc. prĭesură] (i. ž.) — (ornit.) strnadica obična; slamarac, slamarka (Emberiza citrinella) ◊ prĭesură ĭe pasîrĭe kîntatuarĭe, sa kuĭbĭaḑă-n ĭarbă, pi pomînt — strnadica je ptica pevačica, gnezdi se u travi, na zemlji [Por.]		[Vidi]
2762	prĭežbă	preajmă	околина	prĭežbă (mn. prĭežbe) [akc. prĭežbă] (i. ž.) — okolina, neposredno okruženje; vidokrug; nadomak nečega; u blizini nečega ◊ kînd sa întuors đin rat, ažuns în prĭežba kășî, șî aśiĭa la lasat piśuariļi — kad se vratio iz rata, došao je nadomak kuće, i tu ga izdale noge ◊ (u izr.) vuź đin prĭežba mĭa — beži mi se s očiju ♦ var. prĭažmă (Blizna), prĭežmă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
1782	proțap	proţap	процеп	proțap1 (mn. proțapurĭ) (i. s.) — procep, ruda na volovskim kolima, spojena procepom za prednji trap ◊ proțapu ĭe o pražînă lungă, śopļită kalumĭa, raklată la un kîpatîń ku kare ĭe prinsă la drikol đinainće la kar, da alalalt are katușă pin kare sa bagă kuńu alu źug — procep je otesana dugačka motka, rakljasta na jednom kraju kojim je povezana za prednji trap volovskih kola, a na drugom ima okov kroz koji prolazi klin i spaja je sa jarmom ♦ up. rudă, tînžală, źug [Por.]		[Vidi]
4086	proćilă	procilă	прочило	proćilă (mn. proćiļe) [akc. proćilă] (i. ž.) — pročilo, spojene daščice u koje se umeću zupci na brdu razboja ◊ proćilă ĭe doă blanuț lunź kare țîn đințî spĭeći, ļegaće strîns ku ață dă kîńipă śeruită — pročilo čine dve daščice koje drže zupce brda, čvrsto uvezane uvoštenim koncem od težine ◊ spata are doă proćiļe, una đi žuos, una đisupra, kare sînt ļegaće la kîpatîń ku ață đ-o blanuță skurtă — brdo ima dve pročile, jednu ispod, drugu uznad, koje su povezane na krajevima koncem za jednu kratku daščicu ♦ up. spată [Mlava] ♦ dij. sin. kuardă (Jasikovo) [GPek] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
3009	profakută	profăcută	препеченица	profakută (mn. profakuće) [akc. profakută] (i. ž.) — prepečenica ◊ profakuta ĭe rakiu kare sa tuarnă đin źuban în komină, șî sa profriźe — prepečenica je rakija koja se iz džbana sipa u kominu, i prepeče ◊ profakută ĭe rakiu tare — prepečenica je jaka rakija [Por.] ∞ rakiu		[Vidi]
6231	proîmblare	plimbare	шетање	proîmblare (mn. proîmblărĭ) [akc. proîmblare] (i. ž.) — šetanje, šetnja ◊ s-a dus în proîmblare, șî înga nu sa măĭ întuors — otišao je u šetnju, i još se nije vratio ♦ var. proumblare [Por.] ∞ umbla		[Vidi]
3274	prokît	latrină	клозет	prokît (mn. prokîće) [akc. prokît] (i. s.) — (zast) nužnik, klozet ◊ prokît ĭe luok unđe uomu sa duśe pintru ĭel — „prokot” je mesto gde čovek ide poradi sebe ♦ sin. ișîtuare, nužńik [Por.] ♦ dij. var. pruokît (Osnić) [Crn.] ♦ dij. var. prokăt (Manastirica) [Mlava] ◊ s-a dus sî sa kaśe în prokît — otišao je da vrši nuždu u klozetu (Vrbica) [Stig] ∞ nužńik	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2528	prokovăț	procovăţ	покровац	prokovăț (mn. prokovăće) [akc. prokovăț] (i. s.) — (ret.) pokrovac, parče tkanine za pokrivanje; salveta ◊ prokovățu ĭe un parśiel đi pînḑă, ku kare sa astrukă mînkarĭa kînd sa duśe la luok — pokrovac je parče tkanine kojom se pokriva hrana kada se nosi na njivu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4725	prolukă	prelucă	пролаз	prolukă (mn. proluś) [akc. prolukă] (i. ž.) — (geog.) prolaz ◊ prolukă ĭe fakută ka un žgĭab lung pi pomînt — prolaz je kao neki dugačak žljeb na zemlji ♦ var. prorukă (Tanda) ◊ Tanđeńi ḑîk prorukă la lok unđe apa rupe ĭazu muori, șî pin ĭel apa kure afară, da ĭazu sakă — Tanđani kažu prolaz za mesto na vodeničnom jazu gde je probila voda, i kroz koji voda otiče, a jaz presušuje [Por.]		[Vidi]
3477	promă	pe urmă	после	promă [akc. promă] (predl.) — posle, ono što sledi iza tekuće radnje ◊ întîń ńe duśem la morminț, promă dăm țuaļiļi dă pomană, pă tumu promă puńem pomana — prvo idemo na groblje, posle namenjujemo odelo, pa tek posle postvaljamo daću ♦ / (skr.) < pră urmă [Res.] ♦ dij. var. pi urmă, pĭe urmă [Por.]		[Vidi]
5203	propćală	propeală	подупирање	propćală (mn. propćaļe) [akc. propćală] (i. ž.) — podupiranje ◊ a śerkat ku măĭ mulće fĭelurĭ đi propćaļe, tuot a fuost điźaba — pokušali su sa raznim načinima podupiranja, sve je bilo uzalud [Por.] ∞ propći		[Vidi]
5200	propći	propti	подупрети	propći (ĭuo propćesk, ĭel propćiașće) [akc. propći] (gl. p. ref.) — 1. podupirati ◊ a propćit zîdu ku blăń supțîrĭ kare n-a țînut, șî zîdu s-a sudumit — poduprli su zid tankim daskama koje nisu izdržale, i zid se obrušio 2. osloniti se ◊ baĭatu rușînuos, vińe la fată șî numa sa propćașće đi gard, ńiś în traușă nu tună — sramežljiv momak, dolazi devojci i samo se oslanja na ogradu, ni u dvorište ne ulazi [Por.]		[Vidi]
5202	propćit	proptit	подупрт	propćit (propćită) (mn. propćiț, propćiće) [akc. propćit] (prid.) — poduprt; oslonjen ◊ mult a statut un păr pus đi stramoșî, propćit đin tuaće părțîļi ku propće în tuot fĭeļu — dugo je stajala jedna kruška posađena od predaka, poduprta sa svih strana svakojakim podupiračima ◊ s-a strîmbat klańa, ma n-a kaḑut kă a fuost propćită în trun ļemn đin aprape — nakrivio se plast, ali nije pao jer je bio oslonjen na jedno drvo u bizini [Por.] ∞ propći		[Vidi]
5893	propuadă	broboadă	забрадача	propuadă (mn. propuađe) [akc. propuadă] — 1. zabradača, zabratka ◊ propuada a fuost o pînḑă-n gustă șî lunguĭată, lupadată pista śapsă șî pļećirĭ șî ļegată supt barbă — zabradača je bila usko i dugo platno, prebačeno preko čepeca i pletera, i vezano ispod brade 2. marama ◊ propuada ĭe în Mlaua kîrpă în patru kuolțurĭ, ku kare muĭeriļi sa-npurpađesk — propoda je u Mlavi naziv za četvrtastu maramu kojom se žene zabrađuju 3. prevez ◊ propuadă s-a ḑîs la un peșkirĭel în triĭ kuornurĭ la vîr, kare a dus guovĭa la nuntă, slubaḑît pista frunće pănă la nas, să nu-ĭ sa vadă uoki — prevez je bio trouglasti peškirić koji je mlada nosila na svadbi, spuštenog preko čela do nosa, da joj se oči ne vide ♦ sin. popuon [Por.]		[Vidi]
5820	prorupe	prorupe	застати	prorupe (ĭuo prorup, ĭel prorupe) [akc. prorupe] — (o toku vode) 1. zastati ◊ pluaĭe ka kînd tuorń ku gaļată, ma să prorupă numa kîta, nuoĭ ĭuta o să aļergăm la kasă — kiša lije kao iz kabla, ali samo malo da zastane, mi ćemo brzo otrčati kući 2. probiti, izliti se ◊ a prorupt apa, șă nu măĭ mĭarźe pi ĭаrugă în građina lu veśin, numa kure în ogaș — voda je probila, i ne ide više jarugom u komšijsku baštu, nego se izliva u potok ♦ up. pro rupĭa Por.] ∞ rupĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3963	prostavĭelă	prostăvala ?	простачина	prostavĭelă (mn. prostavĭeļe) [akc. prostavĭelă] (i. ž.) — (pej.) (augm.) prostačina, gluperda ◊ prostavelă ĭe uom tare pruost — prostačina je čovek jako glup [Por.] ∞ pruost		[Vidi]
3961	prostî	prosti	опростити	prostî (ĭuo prostăsk, ĭel prostîașće) [akc. prostî] (gl. p. ref.) — oprostiti ◊ sî ma prostaskă uamińe-șća, nu puot să spun ńimika, kă n-am fuost martur — neka mi oproste ovi ljudi, ne mogu ništa reći, jer nisam bio svedok ◊ prostîașće-ma, kî ț-am fakut rău, da n-am vrut — oprosti mi, jer sam ti učinio zlo, a nisam hteo ◊ să-l prostaskă dumńeḑîu, ĭuo nu vrieu — nek mu oprosti bog, ja neću ♦ sin. ĭerta [Por.] ∞ pruost		[Vidi]
3964	prostîĭe	prostie	простота	prostîĭe (mn. prostîĭ) [akc. prostîĭe] (i. ž.) — prostota, prostakluk; glupost ◊ nu ĭ-a fuost rușîńe să vorbĭaskă la prostîĭ întra kopiĭ — nije ga bilo sramota da govori prostote pred decom ◊ prostîĭe mare — velika glupost [Por.] ∞ pruost		[Vidi]
3962	prostovan	prostovan	простак	prostovan (prostovană) (mn. prostovań, prostovańe) [akc. prostovan] (prid.) — prostak, glupak, neotesanko ◊ orașańi ginđesk kă sînt tuoț saćańi guź șî prostovań — varošani misle da su svi seljaci gedže i prostaci ◊ s-a mîritat dupa un prostovan đi la munće — udala se za jednog prostaka sa planine ◊ (u izr.) muĭare prostovană — žena prostakuša; glupača [Por.] ∞ pruost		[Vidi]
5367	proumbla	preumbla	шетати	proumbla (ĭuo proumblu, ĭel proumblă) [akc. proumbla] (gl. p. ref.) — šetati, prošetati; provesti se, zabavljati ◊ s-a dus fata sî sa proumbļe pi lînga rîu — otišla je devojka da se prošeta pored reke ♦ var. proîmbla ♦ up. pļimba [Por.] ♦ dij. var. preumbla (Slatina) [Crn.] ∞ umbla		[Vidi]
5864	provindut	revândut	препродат	provindut (provindută) (mn. provinduț, provinduće) [akc. provindut] (prid.) — preprodat ◊ provindut ĭe fiĭe śe śe ĭe kumparat đi la unu șî ĭe vindut la altu — preprodato je bilo šta što je kupuljeno od jednog i prodato drugome [Por.] ∞ vinđe		[Vidi]
5863	provinḑare	revindere	препродаја	provinḑare (mn. provinḑărĭ) [akc. provinḑare] (i. ž.) — preprodaja, preprodavanje ◊ ńigustuori kumpîră vićiļi nuaștre la bîlśurĭ numa đi provinḑare — trgovci kupuju našu stoku na vašarima samo za preprodaju [Por.] ∞ vinđe		[Vidi]
5862	provinđe	previnde	препродати	provinđe (ĭuo provind, ĭel provinđe) [akc. provinđe] (gl. p. ref.) — preprodati, preprodavati ◊ ĭel nu faśe ńimik aluĭ, numa provinđe marfă lu tuoĭa — on ne pravi ništa svoje, samo preprodaje tuđu robu [Por.] ∞ vinđe		[Vidi]
6326	pruaspîd	proaspăt	свеž	pruaspîd (pruaspîdă) (mn. pruaspiḑ, pruaspiđe) [akc. pruaspîd] (prid.) — (nutr.) svež ◊ pruaspîdă ĭe mînkarĭa gaćită đikurînd, pruaspiđe sînt uauļi luvaće đin kuĭb — sveža je hrana koja skoro spremljena, svežasu jaja uzeta iz gnezda ◊ dakă nu sa manînkă, sa ḑîśe șî đi fluor kă sînt pruaspiđe kînd sînt kuļasă đikurînd — iako se ne jede, kaže se i za cveće da je sveže kad je skoro ubrano ♦ sin. fraźit [Por.]		[Vidi]
6537	pruglă	pruglă	пругло	pruglă (mn. prugļe) (i. ž.) — proglo, zamka ◊ pruglă ĭe un fĭeļ đi laț đi prins păsîrļi — pruglo je vrsta zamke za lov na ptice ♦ sin. laț [Por.]		[Vidi]
5950	prun	prun	шљива дрво	prun (mn. pruń) (i. m.) — (bot.) šljiva (Prunus domestica) ◊ prun ĭe puom pus đi mîna uomuluĭ, în kare rođesk pruńiļi đi rakiu șă đi pekmĭez — šljiva je voćka koju sadi čovek, koja daje šljive za rakiju i pekmez [Por.]		[Vidi]
5951	prună	prună	шљива, плод	prună (mn. pruńe) [akc. prună] (i. ž.) — (bot.) šljiva (plod) ◊ prună ĭe puama kare o rođașće ļemnu prunuluĭ — šljiva je plod koji rađa šljivino drvo ◊ đin prună sa kuaśe rakiĭa — od ploda šljive peče se rakija [Por.] ∞ prun		[Vidi]
5527	prund	prund	спруд	prund (mn. prundurĭ) [akc. prund] (i. s.) — (geog.) sprud ◊ prund ĭe pomînt rîđikat în apă, or pi marźina api — sprud je uzdignuto zemljište u vodi, ili na obali vode ◊ a sakat rîu, a ramas numa prundurĭ guaļe — presušila reka, ostali samo goli sprudovi ♦ sin. tapșan, grind [Por.]		[Vidi]
5952	pruń	prunet	шљивар	pruń (mn.) [akc. pruń] (i. m.) — (bot.) šljivar ◊ pruń sa kĭamă luoku unđe sa krĭesk pruńi — šljivar se zove mesto gde se gaje šljive ◊ pruń ku bĭeșîkuță — šljivar sa dženarikom [Por.] ∞ prun		[Vidi]
5194	pruoptă	proptă	подупирач	pruoptă (mn. pruopće) [akc. pruoptă] (i. ž.) — podupirač ◊ atîta ruodu đi mare a fuost, đ-a pus pruopće supt pomĭ să nu sa frîngă — toliko je veliki rod bio, da su stavili podupirače pod voćke da se ne bi slomile [Por.] ∞ propći		[Vidi]
3960	pruost	prost	наиван	pruost (pruastă) (mn. pruoșć, pruașće) [akc. pruost] (prid.) — 1. (o čoveku) naivan, priprost; priglup ◊ nu fi pruost, nuĭe aĭa așa kum țî sa-m pare țîĭe — ne budi naivan, nije to tako kako se tebi čini ◊ nu învață bińe la șkuală kî ĭe, saraku, pruost đi kap — ne uči dobro u školi jer je, siroma, priglup 2. (o poslu) jednostavan, lak ◊ a fuost mik ș-a putut să lukre numa vrun lukru pruost — bio je mali, i mogao je da radi samo neki jednostavan posao [Por.]		[Vidi]
3750	pťeļe	piele	кожа	pťeļe [akc. pťeļe] (i. ž.) ● v. pĭaļe [Kmp.]		[Vidi]
4094	puaće	poate	можда	puaće [akc. puaće] (pril.) ● v. poaće [Por.] ∞ puća		[Vidi]
5271	puakńit	pocnit	пуцањ	puakńit (mn. puakńiće) [akc. puakńit] (i. s.) — (onom.) pucanj ◊ nu s-a-uḑît puakńitu, numa a sîmțît kî śuava la lovit în pĭept — nije se čuo pucanj, samo je osetio kako ga je nešto pogodilo u prsa ♦ var. poakńit [Por.] ∞ pok		[Vidi]
4172	puală	poală	крило	puală (mn. puaļe) [akc. puală] (i. ž.) — 1. (anat.) krilo ◊ țîńe kopilu în puală, șă-l ļagînă sî-l aduarmă — drži dete u krilu, i ljulja ga da ga uspava 2. (o nošnji) podsuknja ◊ muĭeriļi supt krețan a dus puaļiļi întariće — žene su pod krecanom nosile uštirkane pole 3. (geog.) podnožje ◊ ažuns la puaļiļi munțî, ș-a đižugat buoi să-ĭ uđińaskă — stigli su do podnožja planine, i raspregli volove da ih odmore ♦ up. polakă [Por.]		[Vidi]
2808	puankă	poancă	наопако	puankă [akc. puankă] (pril.) — naopako, suprotno; poprečno ◊ śe gođe lukră, lukră a puanka — sve što radi, radi naopako ◊ obrățu luokuluĭ sa ară la urmă ku brăžđiļi đ-a puanka — uzvratište na njivi se ore na kraju, poprečnim brazdama [Por.]		[Vidi]
4132	puarkă	poarcă	крмача	puarkă1 (mn. puarśe) [akc. puarkă] (i. ž.) — (zool.) krmača ◊ puarka ĭe puork muĭerĭesk — krmača je ženska svinja ♦ sin. skruafă [Por.] ∞ puork		[Vidi]
4133	puarkă	poarcă	свињица	puarkă2 [akc. puarkă] (i. ž.) — svinjica ◊ puarka ĭe źuaka păkurarĭaskă — svinjica je pastirska igra [Por.] ∞ puork		[Vidi]
4917	puarnă	poarnă	уранак	puarnă (i. ž.) — (izob.) stočarski uranak ◊ la Sînźuorḑ pîkurari mînă uoiļi la puarnă, să aĭbă măĭ mult lapće la mîsurat — na Đurđevdan čobani teraju ovce na uranak, da bi imale više mleka na merenju ◊ puarna ĭe kînd la Sînźuorḑ pîkurari ĭasă ku uoiļi la pașuńe pănă nu sa faśe ḑîua, înga pănă ĭe nuapća — uranak je kada pastiri na Đurđevdan izlaze sa ovcama na pašu pre svanuća, još dok je noć [Por.] ∞ Sînźuorḑ		[Vidi]
5322	puțî	puți	смрдети	puțî (ĭuo put, ĭel puće) [akc. puțî] (gl.) — smrdeti ◊ puće śuava śe are muruos grĭeu șî urît — smrdi nešto što ima težak i ružan miris ◊ ńiś nu puće, ńiś nu mirusă — niti smrdi, nit miriše ◊ puće ka mortaśina — smrdi kao mrcina [Por.]		[Vidi]
2934	puțîn	puţin	мало	puțîn (puțînă) (mn. puțîń, puțîńe) [akc. puțîn] (prid.) — malo ◊ puțîn a sapat, măĭ mult a ḑakut la umbră — malo je kopao, više se izležavao u hladu ◊ pi mulț a kĭemat, ama puțîń a veńit — mnoge je zvao, ali ih je malo došlo ◊ puțîń bań avut, n-a putut să kumpire ļak — malo je novaca imao, nije mogao da kupi lek ◊ puțîn a măĭ ramas pănă la śină, rabdațî-va kîta — malo je još ostalo do večere, strpite se malo ◊ s-a lasat đi ńigustoriĭe, kî avut puțînă dobîndă đin ĭa — napustio je trgovinu, jer je imao malo vajde od nje ◊ (komp.) puțîn, măĭ puțîn, șî măĭ puțîn — malo, manje, najmanje ♦ supr. mult [Por.]		[Vidi]
5283	puțînataće	puținătate	немаштина	puțînataće (mn. puțînatăț) [akc. puțînataće] (i. ž.) — (zast.) nemaština ◊ ńimik n-avut, a fuost mare puțînataće — ništa nisu imali, bila je velika nemaština ♦ sin. ńistoțală, sîraśiĭe [Por.] ∞ puțîn		[Vidi]
3248	puća	putea	моћи	puća (ĭuo puot, ĭel puaće) [akc. puća] (gl.) — moći, biti sposoban ◊ să veđem, om puća rîđika aĭa numa nuoĭ, or sî măĭ katăm pi vrunu — da vidimo, hoćemo li moći da dignemo to sami, ili da potražimo još nekog ◊ puot, nu puot, aĭa mi, alta nuĭe — mogu, ne mogu, to mi je, drugo nema ◊ śe sa puaće, sa puaće, śe nu sa puaće, nu sa puaće, șî gata — što se može, može, što se ne može, ne može, i gotovo [Por.] ◊ nu poś să vin kă mis bolnăv [akc. bolnăv] — ne mogu doći jer sam bolestan (Mustapić) [Zvizd]		[Vidi]
5528	pućare	putere	моћ	pućare (mn. pućerĭ) [akc. pućare] (i. ž.) — moć, snaga ◊ uom tare, are mare pućare în mîń — snažan čovek, ima veliku snagu u rukama ◊ a îmbătrîńit, a perdut pućarĭa — ostareo je, izgubio moć ◊ fara pućare — nemoćan ♦ var. pućarĭe ♦ supr. ńipućare [Por.] ∞ puća		[Vidi]
5529	pućerńik	puternic	моћан	pućerńik (pućerńikă) (mn. pućerńiś, pućerńiśe) [akc. pućerńik] (prid.) — moćan, jak, snažan ◊ a fuost uom sus, a fuost pućerńik ș-ĭ s-a putut đi tuaće — bio je čovek na položaju, bio je moćan i moglo mu se sve ◊ amparațîĭa turśilor a fuost pućerńikă, ș-a kuprins țara nuastră ku tuot — tursko carstvo je bilo moćno, i okupiralo je svu našu zemlju ◊ (u izr.) tare pućerńik — jako moćan, premoćan ◊ vînt pućerńik — jak vetar ♦ supr. ńipućerńik [Por.] ∞ puća		[Vidi]
4014	pućińiu	budăi	бућка	pućińiu (mn. pućińie) [akc. pućińiu] (i. s.) — bućka ◊ în pućińiu s-a batut laptili sî sa aleğe untu — u bućku se bućkalo mleko da se odvoji maslo [Tim.] ♦ dij. sin. badîń [Por.]		[Vidi]
2156	puf	puf	пухара	puf1 (mn. pufurĭ) [akc. puf] (i. m.) — (mik.) puhara, pečurka (Lycoperdon perlatum) ◊ pufu sa manînkă pănă nu roșîașće șî faśe pulbur — puhara se jede dok ne pocrveni, i ne napravi prah ◊ (med.) ku pufu đemult s-a oprit sînźiļi đin vro lovitură đeșkisă — puharom se nekada zaustavljalo krvarenje iz neke otvorene rane [Pom.]		[Vidi]
5519	puf	puf ?	пуф	puf2 (mn. pufe) (i. s.) — (nutr.) puf ◊ puf ĭe mînkare kare sa făśe đin kodri đi turtă rîaśe, zdrumikaț ku kîta brînḑă, șî fripț în untură — puf je jelo koje se sprema od ostataka hladne projare, mrvljenih sa malo sira, i prženih na masti ◊ puf ĭe mînkare alu aĭ saraś — puf je sirotinjsko jelo ♦ var. pufă [Por.]		[Vidi]
5503	puĭ	pui	пиле	puĭ (mn. puĭ) [akc. puĭ] (i. m.) — 1. (zool.) pile; mladunče ◊ puĭ măĭ đes sa ḑîśe la-ĭ śe sa klośesk đin uauă — piletom se najčešće zovu mladunci koji se legu iz jaja ◊ kluoța ku puĭi — kvočka s pilićima ◊ mîța are patru puĭ — maca ima četiri mladunca (mačića) ◊ žuavińiļi aļi sîrbaćiśe au puĭ, kare tare pazăsk pănă nu krĭesk să puată sîngurĭ sî sa arańaskă — divlje životnje imaju mladunce koje jako čuvaju dok ne odrastu, da mogu sami da se hrane 2. (folk.)(fig.) dete; devojka, draga osoba; ljubavnica ◊ vin la naĭka, puĭu mĭeu, să vĭeḑ kum naĭka țukă (folk.)— dođi bati, pile moje, da vi’š kako baja ljubi 3. (folk.) šara, ornament ◊ s-a țasut pătura au trasta ku puĭ în tuaće fĭelurĭ — tkale su se ponjave ili torbe sa šarama raznih vrsta ♦ sin. braḑ [Por.]		[Vidi]
5504	puĭ-puĭ	pui-pui	пи-пи	puĭ-puĭ [akc. puĭ-puĭ] (uzv.) — (onom.) pi-pi, vabljenje živine ◊ ku ’puĭ-puĭ’ sa kĭamă uarîļi sî sa aduńe, să ļi sa labđe mînkare — sa ’pi-pi’ se vabi živina da se skupi, da im se baci hrana [Por.] ∞ puĭ		[Vidi]
5505	puĭkă	puică	кока	puĭkă (mn. puĭś) [akc. puĭkă] (i. ž.) — 1. (ornit.) koka, kokica, mlada kokoška ◊ puĭkă ĭe puĭ đi gaină muĭerĭesk, kare a kreskut, ama înga n-anśeput sî uave — kokica je žensko kokošje pile, koje je odraslo, ali još nije počelo da nosi jaja 2. (fig.) devojče ◊ a krĭeskut fećița, akuma ĭe puĭkă, bună đi țukat șî dragaļit — poraslo devojče, sad je koka, dobra za ljubljenje i milovanje ♦ (demin.) puĭkiță [Por.] ∞ puĭ		[Vidi]
2163	pula-bĭelśi	rodul-pământului	козлац	pula-bĭelśi [akc. pula-bĭelśi] (i. ž.) — (bot.) kozlac (Arum maculatum) ◊ pula-bĭelśi ĭe buĭađe kare krĭașće pin buźak pi lînga apă — kozlac je biljka koja raste po budžaku pored reke ◊ buĭađa l-aĭ nuoștri aĭ batrîń n-a fuost đi alta trĭabă, numa-n ĭa sî vadă kum o să fiĭe birekĭetu pi vara śe vińe — biljka našim starima nije služila za drugo, nego da po njoj gataju kakav će biti rod u toku narednog leta ♦ / pula-bĭelśi — (dosl.) (vulg.) belčin kurac ♦ sin. ruodu-pomîntuluĭ — rod zemlje; berićet [Por.] ◊ pula-bĭelśi or ruodu-pomîntuluĭ dă șî pi ļivĭeḑ, samînă la frunḑă ku drîgaviĭu, șî kînd ńi duśam dupa drîgaviĭ, aĭ batrîń sa rîđa đi fĭaće kare n-a șćut să ļi kunuaskă — kozlac ili zemljin rod raste i po livadama, lišćem podseća na zelje, i kada bismo išli po zelje, stari su se podsmevali devojkama koje nisu umele da ih razlikuju (Plavna) [Pad.] ∞ pulă		[Vidi]
4173	pulă	pulă	курац	pulă (mn. puļe) [akc. pulă] (i. ž.) — (anat.) (vulg.) kurac ◊ (u izr.) śe pula mĭa vrĭa? — šta koj moj hoće? ◊ pula beļită — zaguljen kurac ◊ pula muartă — mlitav kurac ◊ bag pula-n ĭel — nabijem ga na kurac ◊ (izr.) pulă đi uaĭe — ovčji kurac ◊ (izob.) pul-uaĭe! — uzvik kojim su stari čobani terali ovce ♦ (augm.) pulaĭkă, puluoń ♦ (demin.) puļiță [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4771	pulbur	pulbere	прашина	pulbur (mn. pulburĭ) [akc. pulbur] (i. m.) — 1. prašina ◊ kînd sa mătură koļiba, să nu sa rađiśe pulbur, întîń sa stropĭașće puodu ku apa — kad se metli koliba, da se ne digne prašina, pod se prvo poprska vodom ◊ la trăirat sa rađikă măĭ mare pulbur — na vršidbi se diže najveća prašina 2. prah ◊ fańina đi grîu ĭe pulbur alb marunt — pšenično brašno je sitan beli prah ◊ în puf kuopt ĭastă pulbur ku kare păkurari a oprit sînźiļi kînd a kurs đin lovitură — u zreloj puhari ima prah kojim su čobani zaustavljali krv kad je curila iz rane ♦ sin. puf [Por.]		[Vidi]
4775	pulburuos	spulberos	прашњав	pulburuos (pulburuasă) (mn. pulburuoș, pulburuasă) [akc. pulburuos] (prid.) — prašnjav; (ret.) praškast ◊ pulburuos ĭe aăla kare ĭe pļin đi pulbur — prašnjav je onaj koji je pun prašine ◊ fańina ĭe mîtriĭal marunt, ușuor șă pulburuos — brašno je sitna, lagana i praškasta materija [Por.] ∞ pulbur		[Vidi]
6377	pulpĭe	pulpă	виме	pulpĭe (mn. pulpĭ) (i. ž.) — (anat.) 1. (kod goveda) vime ◊ vaka, uaĭa șî kapra au pulpĭe în kare sa adună lapćiļi — krava, ovca i koza imaju vimena u koja se skuplja mleko ◊ la pulpĭe vaka are patru, da uaĭa ku kapra kîći doă țîță — na vimenu krava ima četiri, a ovca i koza po dve sise ◊ la vakă s-a fakut ńiźiĭ la pulpĭe, așćetăm să vină vrăžîtuarĭa să-ĭ đeskînće ku lînă ńispalată — kod krave su se napravile bradavice na vimenu, čekamo vračaru da dođe da joj baje neopranom vunom 2. (kod čoveka) (anat.) list potkolenice ◊ pulpĭa piśuoruluĭ ĭe parća karnuoasă la piśuor đi la źanunkĭe pănă la nođiț — list potkolenice je mesnati deo noge od kolena do gležnja [Por.]		[Vidi]
6378	pulpuos	pulpos	сисат	pulpuos (pulpuasă) (mn. pulpuoș, pulpuasă) (prid.) — (anat.) sisat, koji ima velika vimena ◊ kînd sa kumpîra vaka đi lapće, sa kată să fiĭe pulpuasă, să aĭbă pulpĭe marĭ, kă atunśa dă lapće măĭ mult — kad se kupuje krava za mužu, gleda se da bude sisata, da ima velika vimena, jr tada daje više mleka [Por.] ∞ pulpĭe		[Vidi]
4174	Puļeća	Pulecea	Куроња	Puļeća [akc. Puļeća] (i. m.) — (antr.) (pej.) Kuronja, nadimak čoveka sa velikim udom ◊ pi Ĭanku Stroglau đin kopilariĭe la poļikrit „Puļeća”, k-avut mult măĭ mare pulă đikît aĭlalț kopiĭi — Janka Stroglavog su još iz detinjstva nazivali „Kuronja”, jer je imao mnogo veći kurac nego ostali dečaci [Por.] ∞ pulă		[Vidi]
3817	pumeńală	pomenire	буђење	pumeńală (mn. pumeńelurĭ) [akc. pumeńală] (i. ž.) — buđenje ◊ kîntă kokuoșî, ažuns vrĭamĭa đi pumeńală — pevaju petlovi, došlo je vreme za buđenje ◊ dupa taĭatură avut pumeńală rău grĭa — posle operacije, imao je jako teško buđenje ♦ var. pumeńit2 ♦ var. pumeńire ◊ numa pumeńa-ma tu ka nuapća trekută, ș-o sî țîșńaskă đin ćińe așa pumeńire — samo me ti probudi kao prošle noći, pa će ti presesti takvo buđenje [Por.] ∞ pumeńi		[Vidi]
3815	pumeńi	pomeni	будити	pumeńi (ĭuo pumeńesk, ĭel pumeńașće) [akc. pumeńi] (gl. p. ref.) — 1. buditi ili probuditi nekoga iz sna; buditi se, probuditi se ◊ s-a dus să pumeńaskă lukratuori, kî s-a varsat zuoriļi — otišao je da probudi radnike, jer je svanulo ◊ kopilu s-a pumeńit șî plînźe — dete se probudilo i plače 2. pominjati nekoga, sećati ga se ◊ ńi luvarîm la taĭnă, șî pumeńirîm pi tuoț aĭ nuоștri aĭ batrîń — započesmu priču, i pomenusmo sve naše stare ◊ kînd uomu sugiță, vrunu ăl pumeńașće, șî dakă giśașće kare, sugițatu stă — kada čovek štuca, neko ga pominje, i ako pogodi ko je, štucanje prestaje [Por.]		[Vidi]
3819	pumeńire	pomenire	буђење	pumeńire [akc. pumeńire] (i. ž.) ● v. pumeńală [Por.] ∞ pumeńi		[Vidi]
3816	pumeńit	pomenit	будан	pumeńit1(pumeńită) (mn. pumeńiț, pumeńiće) [akc. pumeńit] (prid.) — 1. budan, probuđen ◊ ḑaśe pumeńit în pat, nu puaće mult s-aduarmă đi grižă — leži budan u krevetu, ne može dugo da zaspi od brige 2. spomenut, imenovan ◊ ćeĭka a dat đi pomană la tuoț, ama paramama n-a fuost pumeńită ș-a veńit la ćeĭka-n vis mîńiuasă — tetka je na daći namenjivala svima, ali prababa nije pomenuta pa je došla tetki u san ljutita ♦ supr. ńipumeńit [Por.] ∞ pumeńi		[Vidi]
3818	pumeńit	pomenire	буђење	pumeńit2 [akc. pumeńit] (i. s.) ● v. pumeńală [Por.] ∞ pumeńi		[Vidi]
5344	pumn	pumn	песница	pumn (mn. pumń) [akc. pumn] (i. m.) — 1. (anat.) *pesnica, deo ruke* ◊ [Por.]		[Vidi]
5277	punća raĭuluĭ	puntea raiului	рајско брвно	punća raĭuluĭ [akc. punća raĭuluĭ] (sint.) — (rel.) rajsko brvno ◊ Rumîńi krĭed kă uomu ăl muort, drumaind în raĭ, trĭaśe prăsta o punće dă pră kare puaće kađa în ĭad, dakă ĭe păkătuos — Vlasi veruju da pokojnik, putujući u raj, prelazi preko jednog brvna sa koga može pasti u pakao, ako je grešan [Por.] ∞ punće		[Vidi]
5276	punće	punte	брвно	punće (mn. punț) [akc. punće] (i. ž.) — (tehn.) brvno ◊ punća ĭe tuot ļemnu pus pista apă, pista kare sa puaće trĭeśa pi piśuare — brvno je svako drvo stavljeno preko vode, preko koga se može preći pešice [Por.]		[Vidi]
5087	pungă	pungă	кеса	pungă (mn. punź) [akc. pungă] (i. ž.) — kesa, torbica za nošenje novca ◊ pungă a fuost kesauă în kare s-a purtat bańi, înfimtă dupa brîu — kesa je bila torbica u kojoj se nosio novac, zadenuta za pojasom ◊ la gîzdoćiń punga a fuost pļină đi bań — kod bogataša kesa je bila puna novca ♦ sin. kĭes, kĭesauă [Por.]		[Vidi]
5272	puod	pod	мост	puod1 (mn. puodurĭ) [akc. puod] (i. s.) — (tehn.) most ◊ puodu sa rađikă la luokurĭ unđe trăbe sî sa trĭakă ku karîļi pista rîu ku apa mare, or ku vaļe adînkă — most se podiže na mestima gde treba da se prelazi kolima preko reke sa velikom vodom, ili dubokim koritom ◊ puodu s-a fakut đi ļemn șî đi pĭatră — most se gradio od drveta i kamena [Por.]		[Vidi]
5273	puod	pod	таван	puod2 (mn. puodurĭ) [akc. puod] (i. s.) — (tehn.) tavan, plafon ◊ kare n-a vut ambarĭ, a țînut kukuruḑu pi puod — ko nije imao ambar, držao je kukuruz na tavanu ◊ la puod a fuost atîrnaće doă pražîń pista kare s-a țînut țuaļiļi đi skimbat — o plafon su bile okačene dve motke, preko kojih je bila prebačena nova odeća [Por.]		[Vidi]
3458	puol	pol	наполеон	puol (mn. puoļ) [akc. puol] (i. m.) — (mon.) napoleon, francuski novac ◊ puoļi, ka șî galbińi, a fuost bań skumpĭ; ĭ-avut numa gîzdoćińiļi — napoleoni, kao i dukati, bili su vredan novac; imali su ih samo bogataši ◊ puoļi s-a kunoskut kă avut kokuoș pi duos — napoleoni su se prepoznavali po petlu na reversu ♦ sin. năpăļiuon ♦ up. galbin [Por.] ◊ șî la puoļ șî la galbiń aĭ nuoștri ĭ-a ḑîs tuot galbiń, kă a fuost đin aur galbin — i napoleone i dukate naši su sve zvali dukatima, jer su bili od žutog zlata [GPek] ∞ ban		[Vidi]
4251	puop	scripcăraș	попац	puop2 (mn. puopĭ) [akc. puop] (i. m.) — (ent.) popac (Gryllus campestris) ◊ puopi sînt guonź miś șî ńagre, sa gasăsk mulț vara pi luokurĭ — popci su male crne bube, kojih ima puno leti po njivama ♦ up. griĭir [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6313	puop	pop	стуб	puop (mn. puopĭ) (i. m.) — (arh.) stub, podupirač ◊ puop ĭe bîrnă kare ku vîru al điźuos sa-nțapă în bulvanu koļibi, da pi kapu al đisupra să kulkă grindă, đi tuot parĭaćiļi bîrnarĭețî să șća țapîn — stub je uspravna greda čiji se donji delo usađuje u temeljaču, a na gornji deo se nasadi tavanjača, da bi ceo zid brvnare stajao čvrsto ♦ sin. dărĭek, proptă, stîlp [Por.]		[Vidi]
6315	puopă	popă	поп	puopă (mn. puopĭ) [akc. puopă] (i. m.) — *pop, paroh, sveštenik* ◊		[Vidi]
4130	puork	porc	свиња	puork (mn. puorś) [akc. puork] (i. m.) — (zool.) svinja ◊ nuĭe kasă în sat fara puorś — nema kuće u selu bez svinja ◊ puorśi sa arańesk șî sa-ngrașă ku ĭarbă, duļeț șî laturĭ — svinje se hrane i tove travom, dulecima i pomijama ◊ puorko-l gras sa taĭe la Iginatu — utovljena svinja kolje se na sv. Ignjatija ◊ đemult puorśi tuamna s-a mînat la munće la gindă — nekada su se svinje u jesen terale u planinu na žir ◊ đin pĭaļa đi puork s-a fakut opinś — od svinjske kože pravili su se opanci ◊ puork sîrbaćik — divlja svinja ♦ up. vĭer, purśel, purśauă, skruafă, maskur [Por.]		[Vidi]
5763	puork sîrbaćik	porc sălbátic	дивља свиња	puork sîrbaćik (mn. puorś sîrbaćiś) [akc. puork sîrbaćik] (sint.) — divlja svinja (Sus scrofa) ◊ muńțîļi nuaștre sînt pļińe đi puorś sîrbaćiś — naše planine su pune divljih svinja [Por.] ∞ puork		[Vidi]
5565	puort	port	ношња	puort (mn. puorturĭ) [akc. puort] (i. s.) — nošnja, svečana odeća ◊ puortu barbațăsk alu rumîńi aĭ batrîń a fuost kunoskut măĭ pult pi kaśulă mare, kare a purtato șî ĭarna șî vara — muška nošnja starih Vlaha bila je poznata po velikoj šubari, koju su nosili i zimi i leti ◊ puort muĭerĭesk — ženska nošnja ◊ puort rumîńesk — vlaška nošnja [Por.] ∞ purta		[Vidi]
5551	puost	post	пост	puost (mn. puosturĭ) [akc. puost] (i. s.) — (rel.) (nutr.) post ◊ puost ĭe kînd nu manînś ku slastă kă așa kată kređința tĭă — post je kad ne jedeš mrsno jer tako traži tvoje verovanje ◊ mînkarĭa đi puost ĭe mînkarĭe fara karńe — posna hrana je hrana bez mesa ◊ ḑîļiļi đi puost — posni dani ♦ supr. slastă [Por.]		[Vidi]
5553	Puostu kruśi	Postul cruci	Крстовдан	Puostu kruśi (sint.) — (kal.) Krstovdan, 18 januara ◊ Puostu kruśi ĭe măĭ grĭeu puost, kă atunśa a kaḑut kruśa în apă — Krstovdan je najteži post jer je tada krst pao u vodu ◊ la Puostu kruśi sa înkĭaptură arțuri, șî înśep puosturļi mĭerkurĭa șî vińirĭa — na Krstovdan se završavaju nekršteni dani i počinju postovi sredom i petkom [Por.] ∞ puost		[Vidi]
6476	puoś	potcă	потка	puoś (i. m.) — potka ◊ puośu ĭe o krĭangă ku frunḑă înțapată în pomînt pi ļivađe dupa kosît, kare arată kă livađa-ĭa ĭe lasată đi otauă, șă pi ĭa gazda nu lasă pi ńima să paskă vićiļi — potka je grana sa lišćem koja je ubodena u zemlji na livadi koja je posle košenja ostavljena za otavu, i na njoj gazda ne pušta nikog da napasa stoku [Por.]		[Vidi]
6290	pup	pup	пољубац	pup2 (mn. pupĭ) (i. s.) — poljubac ◊ am kautat numa un pup, ĭa mĭ-a dat o palmă — tražio sam samo poljubac, ona mi je opalila šamar [Buf.]		[Vidi]
6291	pup	pup [Ban.][Erd.]	пупољак	pup1 (mn. pupĭ) (i. s.) — (bot.) pupoljak ◊ a slubaḑît fluarĭa đin śuob un pup, n-o sî sa ușće — pustio cvet iz saksije pupoljak, neće se osušiti [Por.]		[Vidi]
5343	pupa	pupa	љубити	pupa (ĭuo pup, ĭel pupă) [akc. pupa] (gl. p. ref.) — ljubiti ◊ baĭatu ku fata mare sa pupă kînd prind drag unu đe altu — momak i devojka se ljube kad zavole jedno drugo ♦ sin. saruta [Buf.][Tim.] ♦ dij. sin. țuka [Por.] ∞ pup		[Vidi]
3318	pupîḑă	pupăză	пупавац	pupîḑă (mn. pupîḑ) [akc. pupîḑă] (i. ž.) — (ornit.) pupavac (Upupa epops) ◊ pupîḑa ĭe pasîre pistriță, ku muoț în kap șî ku ćik lung — pupavac je šarena ptica sa ćubom na glavi i dugačkim kljunom ◊ pupîḑa sa kuĭbĭaḑă pin butuorś — pupavac se gnezdi u dupljama ◊ pupîḑa sa arańașće ku guonź — pupavac se hrani insektima ◊ pupîḑa sa kĭamă așa đi śe kînd kîntă faśe „pup!-pup!-pup!” — pupavac se tako zove zato što kad peva, pravi „pup!-pup!-pup!” [Por.]		[Vidi]
5758	purik	purice	бува	purik1 (mn. puriś) [akc. purik] (i. m.) — (ent.) buva (Siphonaptera) ◊ puriku ĭe guangă mikă kare suźe sînźîļi la uom — buva je mali insekt koji siše krv čoveku ◊ puriś au șî kîńi — buve imaju i psi [Por.]		[Vidi]
5759	purik	titirez	чигра	purik2 (mn. puriś) [akc. purik] (i. m.) — (igračka) čigra ◊ puriku ĭe žukariĭa kopilarĭaskă, śe samînă la fus skurt, kare șî sa-nvîrćașće ka fusu — čigra je dečja igračka koja liči na skraćeno vreteno, i koja se i zavrće kao vreteno ◊ kînd žuakă puriku, kopiĭi sa mînă să vadă alu kuĭ purik o să sa-nvîrćaskă măĭ mult — kad se igraju sa čigrom, deca se nadmeću da vide čija će se čigra najduže okretati [Por.] ♦ dij. sin. popik (Vajuga) [Dun.]		[Vidi]
4135	purśauă	purcea	прасица	purśauă (mn. purśaļe) [akc. purśauă] (i. ž.) — prasica ◊ purśaua ĭe purśel muĭerĭesk — prasica je žensko prase ◊ purśaua krĭeskută sa kĭamă skruafă — odrasla prasica zove se krmača ♦ (demin.) purśelușă [Por.] ∞ puork		[Vidi]
4134	purśel	purcel	прасе	purśel (mn. purśiĭ) [akc. purśel] (i. m.) — prase ◊ purśelu ĭe puĭu lu puork, kare l-a fatat skruafa — prase je mladunče svinje, koje je oprasila krmača ◊ purśelu ĭe măĭ dulśe kînd sa friźe pi frigare — prase je najslađe kad se ispeče na ražnju [Por.] ∞ puork		[Vidi]
5761	purśeluș	prceluș	прасенце	purśeluș (mn.) [akc. purśeluș] (i. m.) — (demin.) prasence ◊ purśelușu ĭe înga mik, nuĭe đi taĭat — prasence je još malo, nije za klanje ◊ purśelușă — prasence ženskog roda ♦ / dem. < purśel + -uș [Por.] ∞ puork		[Vidi]
5562	purta	purta	водити	purta (ĭuo puort, ĭel puartă) [akc. purta] (gl. p. ref.) — 1. voditi ◊ nu kată lukru luĭ, numa puartă griža lu alțî — ne gleda svoja posla, nego vodi tuđu brigu ◊ puartă vaśiļi đi fuńe, sa duśe ku ĭaļe l-a paskut — vodi krave za štrangu, ide sa njima na pašu ◊ puartă griža bińe śe faś — dobro vodi računa šta radiš 2. ponašati se ◊ kînd će duś în gostîĭe la prazńik, nu ći purta fiĭe kum, numa fi kum trăbe — kad ideš u goste na slavu, ne ponašaj se bio kako, nego budi pristojan [Por.]		[Vidi]
5564	purtarĭeț	purtăreț	радна	purtarĭeț (purtarĭață) (mn.) [akc. purtarĭeț] (prid.) — (o odeći) radna odeća ◊ țuaļiļi purtarĭață sînt țuaļe kare uomu ļi duśe în tuota ḑîua — radna odeća je odelo koje čovek nosi svaki dan ◊ a fuost ađet la-ĭ nuoștri aĭ batrîń să-ngruape ku al muort șî țuaļili luĭ purtarĭață — bi je običaj kod naših starih da sa pokojnikom sahranjuju i njegovu radnu odeću [Por.] ∞ purta		[Vidi]
5566	purtat	purtat	ношен	purtat (purtată) (mn. purtaț, purtaće) [akc. purtat] (prid.) — (o odeći) nošen, iznošen ◊ țuaļiļi purtaće muma a dat la Țîgań pi fusă — nošeno odelo majka je dala Ciganima za vretena [Por.] ∞ purta		[Vidi]
5563	purtatuorĭ	purtător	водећи	purtatuorĭ (purtatuarĭe) (mn.) [akc. purtatuorĭ] (prid.) — vodeći, koji predvodi, prednjači ◊ l-a lasat să strabată î-nainće pin namĭaće, să fiĭe purtatuorĭ în śopîr đi kopiĭ kare pista munće s-a-ntuork la kasă — pustili ga da se probije napred kroz smet, da bude vodeći u grupi dece koja se preko planine vraća kući [Por.] ∞ purta		[Vidi]
6199	pustînataće	pustietate	пустош	pustînataće (mn. pustînatăț) [akc. pustînataće] (i. ž.) — pustoš ◊ pustînataća ĭe luok unđe a fuost traĭ, șî s-a pĭerdut, unđe nu ma ĭastă ńimik — pustoš je mesto gde je bio život, pa se izgubio, gde više nema ničeg [Por.] ∞ pustîń		[Vidi]
3970	pustîń	pustiu	пуст	pustîń (pustîńe) (mn. pustîń, pustîńe) [akc. pustîń] (prid.) — (o prostoru) pust, bez ičega ◊ luok pustîń, kăș pustîńe, nuĭe ńima pusta — pusto mesto, puste kuće, nema nigde nikog ♦ var. pustîĭ [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5447	pustîńi	pustii	запустити	pustîńi (ĭuo pustîńesk, ĭel pustîńașće) [akc. pustîńi] (gl. p. ref.) — zapustiti ◊ pustîńi sa ḑîśe dă śeva śe ramîńe pustîń, unđe nu maĭastă ńimik — zapustiti se kaže za nešto što ostaje pusto, gde više nema ničeg [Zvizd] ♦ dij. sin. pîrasî [Por.] ∞ pustîń		[Vidi]
3971	pustîșag	pustișag	пустара	pustîșag (mn. pustîșagurĭ) [akc. pustîșag] (i. s.) — (augm.) pustara, velika pustoš ◊ lumĭa s-a dus în țărĭ, saćiļi nuaștre sînt guaļe, țînutu nuostru ĭe un pustîșag mare — ljudi su otišli u inostranstvo, naša sela su prazna, naša oblast je jedna velika pustara [Por.] ∞ pustîń		[Vidi]
5266	putlaźană	pătlăgea	парадајз	putlaźană (mn. putlaźańe) [akc. putlaźană] (i. ž.) — (bot.) paradajz (Lycopersicum esculentum) ◊ putlaźeńiļi s-a kuļes vĭerḑ, șî s-a akrit đi ĭarnă, mistakaće ku krstavĭeț șî piparkă — paradajz se brao zelen, i kiselio se za zimu, zajedno sa krastavcem i paprikom ♦ var. plutaźană, plătăźană, plotoźană [Por.]		[Vidi]
5464	putoļi	potoli	потулити	putoļi (ĭuo putoļesk, ĭel putoļașće) [akc. putoļi] (gl. p. ref.) — potuliti, zagasiti ◊ fuoku la kamin s-a putoļit în tota sara, l-astrukat ku śaunșă să nu sa stîngă pista nuapće — vatra na kaminu potulila se svake večeri, pokrivala se pepelom da se ne ugasi preko noći [Por.]		[Vidi]
5465	putoļit	potolit	потуљен	putoļit (putoļită) (mn. putoļiț, putoļiće) [akc. putoļit] (prid.) — potuljen, zagašen ◊ fuoku putoļit supt śanușă, țîńe tuata napća — vatra potuljena pod pepelom, ne gasi se celu noć ◊ (u izr.) uom putoļit — podmukao čovek [Por.] ∞ putoļi		[Vidi]
5108	putraḑală	putrezeală	трулење	putraḑală (mn. putraḑăļe) [akc. putraḑală] (i. ž.) — truljenje ◊ a kaḑut ļemnu pi pomînt, șî l-a prins putraḑala — palo je drvo na zemlju, i zahvatilo ga je truljenje [Por.] ∞ putrîd		[Vidi]
5106	putraḑî	putrezi	трулити	putraḑî (ĭuo putraḑăsk, ĭel putraḑașće) [akc. putraḑî] (gl.) — truliti, raspadati se ◊ ļemnu śe sa uskă-n padure șî kađe, pă đi vrĭame putraḑîașće, șî sa faśe pomîntarĭ — drvo koje se u šumi osuši, padne na zemlju pa vremenom istruli i pretvori se u zemljište ◊ tutuku putraḑîașće dakă stă mult în apă — panj istruli ako dugo stoji u vodi [Por.] ∞ putrîd		[Vidi]
5107	putragań	putregai	труловина	putragań (mn. putragań) [akc. putragań] (i. m.) — 1. (o materiji) trulovina ◊ ļemnu are kuažă, albăț șî roșăț, kînd ļemnu sa uskă, iĭ putraḑîașće albățu și sa faśe putragań — drvo ima koru, beljiku i srž, kad se drvo osuši, beljika se pretvara u trulovinu ◊ ku putragań aprins șă astrukat ku śanușă, muĭerļi sa duk la morminț să tamîńe, kă putragańu țîńe fuoku mult — sa upaljenom trulovinom i zagrnuto pepelom, žene idu na groblje da kade, jer trulovina dugo tinja 2. (fig.) pokvarenjak, pokvarenština ◊ amînat a bagat sama kî ĭe uomo-la un putragań grĭeu — kasno je primetila da je taj čovek jedan težak pokvarenjak [Por.] ∞ putrîd		[Vidi]
5105	putrîd	putred	труо	putrîd (putrîdă) (mn. putrîḑ, putrîđe) [akc. putrîd] (prid.) — (o materiji) truo ◊ ļemnu ĭe putrîd, nuĭe đi ńimik, ńiś đi fuok nuĭe — drvo je trulo, nije ni za šta, ni za vatru nije [Por.]		[Vidi]
3323	putrîvi	potrivi	погодити	putrîvi (ĭuo putrîvĭesk, ĭel putrîvĭașće) [akc. putrîvi] (gl. p. ref.) — pogoditi, potrefiti ◊ n-a putrîvit drumu, ș-a rîtaśit — nisu pogodili put, pa su zalutali ◊ a fuost arkaș bun, a putut ku pĭatra să putrîvĭaskă pasîrĭa pănă zbuară — bio je dobar strelac, mogao je kamenom da pogodio pticu dok leti [Por.]		[Vidi]
3324	putrîvit	potrivit	погодан	putrîvit (putrîvită) (mn. putrîviț, putrîviće) [akc. putrîvit] (prid.) — pogodan; dobro urađen; pogođen; potrefljen; usklađen ◊ aĭ batrîń a șćut să aļiagă luok putrîvit đi sapat borđiĭu — stari su znali da izaberu pogodno mesto za kopanje zemunice ◊ a țasut bun, ma n-a do șćut să aļiagă fărburĭ putrîviće, kă nu mĭarźe tuota farba una ku alta — dobro je tkala, ali nije najbolje umela da odabere usklađene boje, jer ne ide svaka boja jedna s drugom [Por.] ∞ putrîvi		[Vidi]
5321	putuare	putoare	смрад	putuare1 (mn. putuorĭ) [akc. putuare] (i. ž.) — 1. (o mirisu) smrad ◊ lînga gunuoĭ nu sa puaće sufla đi putuare — pored đubrišta se ne može disati od smrada 2. (o karakteru) (fig.) smrdljivko, smrad ◊ putuare đi uom, strîkat pănă la uos — smrad od čoveka, pokvaren do srži [Por.] ∞ puțî		[Vidi]
5333	putuare	putoare	ленчуга	putuare2 (mn. putuorĭ) [akc. putuare] (i. ž.) — (zast.) lenčuga, lenština, lenj čovek ◊ ĭ-a spus lumĭa frumos să nu sa mariće dupa putuarĭa-ĭa đi baĭat, kă o să muară đe fuame — lepo su joj govorili ljudi da se ne udaje za tu lenštinu od momka, jer će umreti od gladi ◊ la rumîńi aĭ batrîń a fuost kunoskută povasta li vro Mariĭe Puturuasă — kod starih Vlaha bila je popularna priča o nekoj Mariji Lenjivici ♦ sin. ļenuos, žîguare [Por.]		[Vidi]
5302	puvestî	povesti	причати	puvestî (ĭuo puvestăsk, ĭel puvestîașće) [akc. puvestî] (gl.) — pričati, pripovedati; govoriti, kazivati ◊ la șîḑîtuorĭ s-a puvestît povĭeșć în tuaće fĭelurĭ — na sedeljkama su se pričale svakojake priče ◊ đi źaba muoșu a puvestît, n-avut la kare — uzalud je čiča pričao, nije imao kome [Por.] ♦ dij. var. povista [Buf.] ∞ povastă		[Vidi]
5303	puvestîtuorĭ	povestitor	приповедач	puvestîtuorĭ (mn. puvestîtuorĭ) [akc. puvestîtuorĭ] (i. m.) — (ret.) pripovedač, kazivač ◊ dĭeda Iļiĭa a fuost măĭ bun puvestîtuorĭ la șăḑîtuorĭ în satu nuostru — deda Ilija je bio najbolji pripovedač na sedeljkama u našem selu ◊ astîḑ puvestîtuori s-a pĭerdut, nu kă nus, numa lumĭa n-are kînd să-ĭ askulće — danas su se pripovedači izgubili, ne da ih nema, nego ljudi nemaju vremena kad da ih slušaju [Por.] ∞ povastă		[Vidi]
5226	puzanarĭ	buzunar	џеп	puzanarĭ (mn. puzanare) [akc. puzanarĭ] (i. s.) — džep na odeći ◊ puzanarĭ ĭe un fĭeļ đi pungă kusută pi țuală în kare sa țîn mîńiļi kînd ĭe frig, or kĭesu ku bań, or alt marunțîș — džep je vrsta kese ušivene na odeći u koju se drže ruke kad je hladno, ili kesa s novcem, ili druge sitnice ◊ puzanarĭ guol — prazan džep ◊ puzanarĭu lu toĭa — tuđi džep ◊ puzanarĭ la pîntaluoń — džep na pantalonama ◊ puzanarĭu lu burkă — džep kaputa ♦ var. pîzanarĭ, păzînar; (Tanda: pazanarĭ, păznarĭ) [Por.]		[Vidi]
5977	pușkarĭ	pușcar	пушкар	pușkarĭ (mn.) [akc. pușkarĭ] (i. m.) — puškar, oružar ◊ pușkarĭu ĭe maĭstur kare ogođiașće la pușć, ș-alalće arme — puškar je majstor koji popravlja puške, i ostalo oružje [Por.] ∞ pușkă		[Vidi]
5974	pușkă	pușcă	пушка	pușkă (mn. pușć) [akc. pușkă] (i. ž.) — puška ◊ pușka ĭe o bukată în kare sa puńe gļonțu șî prau, șî sa pokńașće dupa žuaviń, or dupa uamiń în razbălurĭ — puška je predmet u koji se stavlja metak i barut, i puca na životinje, ili ljude u ratovima ◊ pușkă ku krĭamińe — kremenjača ◊ pușkă ku o țauă — jednocevka ◊ pușkă pîrlomaće — puška prelamača ♦ sin. armă [Por.]		[Vidi]
4024	rabĭelă	rebel	бунџија	rabĭelă (mn. rabĭeļe) [akc. rabĭelă] (i. ž.) — bundžija, baraba, neposlušna osoba ◊ țîn minće bińe kînd întorśam vuorba la mama, ĭa ńi žuđika: „Rabĭelo tu śi ĭeș!” — pamtim dobro, kad bismo babi prigovarali, ona bi nas grdila: „Bundžijo jedna što si!” ♦ var. rabilă [Por.]		[Vidi]
4126	rață	raţă	пловка	rață (mn. răță) [akc. rață] (i. ž.) — (ornit.) plovka ◊ răță țîn aăĭa kare sînt ku kasa pi lînga vro apa — plovke drže oni kojima je kuća pored neke vode ◊ rațuoń — plovan ◊ (onom.) rața măkîĭe — plovka kvače ◊ rață sîrbaćikă — divlja plovka [Por.]		[Vidi]
2478	raḑă	rază	зрак	raḑă (mn. răḑurĭ) [akc. raḑă] (i. ž.) — zrak ◊ raḑă đi suare — sunčev zrak [Por.]		[Vidi]
5812	rađe	rade	бријати	rađe (ĭuo rad, ĭel rađe) [akc. rađe] (gl. p. ref.) — 1. (o bradi) brijati ◊ barbațî đemult sa ras ku briśu, da akuma ku žîļetu — muškarci su se nekad brijali brijačem, a sada žiletom ◊ uamińi în žăļ nu s-a ras pănă la patruḑăśiļi — muškarci u žalosti nisu se brijali do četrdesetnice 2. (o koži životinje) odrati ◊ muoșu rađe pĭaļa đi puork, kă are đi gînd să ńi fakă opinś đin ĭa — čiča dere svinjsku kožu, jer namerava da nam napravi opanke od nje [Por.]		[Vidi]
2203	rađină	radină	редина	rađină (mn. rîăđiń) [akc. rađină] (i. ž.) — (geog.) redina, živa obala; potkop na obali vodotoka; čkalja ◊ rađina sa faśe la malu rîuluĭ, unđe apa sapă da pomîntu nu sa suduame kî ăl țîn rîdaśińiļi alu ļiamńe kare krĭesk pi lînga apă — redina nastaje na obali reke, gde voda podlokava, ali zemlja ne klizi jer je drži korenje drveća koje raste pored vode ◊ în rađină sa bagă pĭeșći aĭ măĭ marĭ — u redinu se uvlače najkrupnije ribe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2180	ragaz	răgaz	пауза	ragaz (mn. ragazurĭ) [akc. ragaz] (i. s.) — (ret.) a. pauza, odmor, prekid ◊ kum n-o duare gura, kînd puvestîașće atîta făra ragaz — kako je ne bole usta, kada priča toliko bez prekida (Tanda) ◊ fakuĭ kîta ragaz la lukru, să pun śuava-n gură — napravio sam malu pauzu u radu, da stavim nešto u usta (Rudna Glava) b. prilika ◊ am fuost la șîḑîtuare, tuoț puvestîră una-ntruuna, șă nu-m đațîră ragaz să ḑîk șî ĭuo śeva — bio sam na sedeljci, svi su neprekidno pričali i nisu mi dali priliku da i ja nešto kažem ◊ dăm șî miĭe kîta ragaz să ḑîk śe am, kî đ-asară numa tu puvestîășć — daj i meni malo prilike da kažem šta imam, jer od sinoć samo ti pričaš (Tanda) [Por.]		[Vidi]
4010	raĭ	rai	рај	raĭ (mn. raĭurĭ) (i. s.) — (rel.) raj ◊ raĭu ĭe luok pi lumĭa-ĭa unđe sa duk aĭ muorț, șî unđe traĭesk đi veśiĭe — raj je mesto na onom svetu na koje idu mrtvi, i gde žive večno ◊ în raĭ uomu are numa aĭa ś-a dat đi viĭață sîngur luĭ đi pomană, kînd ĭ-a fuost măĭ frumuos — u raju čovek ima samo ono što je sebi namenjivao za života, kada mu je bilo najlepše ◊ raĭu ĭe un kîmp în padure mare, ku un ļemn mare în mižluok ku umbră gruasă, supt kare izvorĭaḑă ogașăl ku apă rîaśe — raj je proplanak u velikoj šumi, usred koga raste veliko drvо sa debelim hladom, ispod koga izvore potočić sa hladnom vodom ◊ în raĭ sa duśe tot nat kare trĭaśe pista punća raĭuluĭ — u raj ide svako ko pređe preko rajskog brvna ♦ supr. ĭad [Por.]		[Vidi]
5811	rak	rac	рак	rak (mn. raś) (i. m.) — (zool.) rak (Astacus fluviatilis) ◊ raśi traĭesk în apă ku multă pĭatră đi var — rakovi žive u vodi sa dosta krečnjaka ◊ raśi mĭerg înapuoĭ — rakovi se kreću unazad ◊ raku kînd sa fĭarbe, roșașće — rak kad se skuva, pocrveni [Por.]		[Vidi]
4567	rakită	răchită	врба црвена	rakită (mn. rakiț) [akc. rakită] (i. ž.) — (bot.) crvena vrba (Salih purpurea), rakita ◊ rakita ĭe ļemn tufăruos kare krĭașće la luok uđiluos, măĭ đes pi lînga rîurĭ — crvena vrba je žbunasta biljka koja raste na vlažnom mestu, najčešće pored reka ◊ rakita are krĭenź supțîriśe, kare ļesńe sa-nkonvĭaĭe da nu sa frîng — crvena vrba ima tanke grane, koje se lako savijaju a ne lome ◊ đi nuĭaļiļi lu rakită sa-nplećesk kutarițîļî — od pruća crvene vrbe pletu se korpe ♦ sin. salkă [Por.] ∞ salkă		[Vidi]
2897	rakiu	rachiu	ракија	rakiu (mn. rakiĭe) [akc. rakiu] (i. s.) — rakija ◊ rakiu ĭe bĭare kare sa faśe măĭ mult đin pruńe, da puaće sî sa fakă șî đin alće puame — rakija je piće koje se pravi najviše od šljiva, a može da se pravi i od drugog voća ◊ rakiu sa friźe la kazan — rakije se peče na kazanu ◊ rakiĭe đi prună — šljivovica ◊ Arnaglavĭańi frig rakiu la kazan, da Tanđeńi o kuok — Rudnoglavci „prže” rakiju na kazanu, a Tanđani je „peku” ♦ sin. țuĭkă [Por.]		[Vidi]
5126	rakuare	răcoare	свежина	rakuare (i. ž.) — (o klimi) svežina; hladovina ◊ țîńe ușa đeșkisă să vină rakuare đ-afară — drži vrata otvorena da uđe svežina spolja ◊ umbra supt ļemn faśe rakuare bună đi ođińit — senka pod drvetom pravi hladovinu dobru za odmor [Por.] ∞ rîaśe		[Vidi]
2167	ramńik	coada-șoricelului	хајдучка трава	ramńik (mn. ramńiś) [akc. ramńik] (i. m.) — (bot.) hajdučka trava, hajdučica, kostrijet, ravan, roman, romonika (Achillea millefolium) ◊ la ramńik sa kuļiaźe fluarĭa, șî đin ĭa sa fĭarbe ćiaĭ, kare ĭe bun đi măĭ mulće buaļe — od hajdučke trave bere se cvet, i od njega se kuva čaj, koji je dobar za razne bolesti ◊ đemult ku ramńiku a vinđikat fîrîmaturĭ: taĭatură, lovitură, frîntură, da uoțî șî înpușkatură — nekada su hadjučkom travom zaceljivane rane: posekotinu, povredu, prelom, a hajduci i puščanu ranu ♦ sin. ĭarba-uoilor — ovčja trava (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
5293	rană	rană	рана	rană (mn. răń, rănurĭ) [akc. rană] (i. ž.) — (med.) rana, ozleda ◊ l-a batut papuku, ĭ-a fakut rănurĭ la piśuor — stezala ga je cipela, napravila mu je rane na nozi ◊ rană viĭe — živa rana ◊ rană la sufļit — rana u duši ◊ rană đeșkisă — otvorena rana ◊ rană vermanuasă — zagađena rana ♦ sin. lovitură [Por.] ∞ rańi		[Vidi]
4933	rang	rangă	ћускија	rang (mn. rangurĭ) [akc. rang] (i. s.) — (tehn.) ćuskija, štangla, poluga ◊ rangi ĭe o șćangă lungă șî supțîre đi oțăl, ku un kîpatîń askuțît đi sapat, șî ku unu tîmpit đi batut ku boruosu — ćuskija je poduža štanga od čelika, sa jednim oštrim krajem za kopanje i jednim tupim u koji se udara maljem ◊ ku rangu măĭ mult sa sapă găurļi adînś đi șćumpĭ điu gard — ćuskijom se najčešće kopaju duboke rupe za stubove za ogradu ♦ sin. șćangă [Por.] ♦ dij. var. arang (Leskovo) [GPek] ♦ dij. sin. surgiĭe (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
5292	rańi	răni	ранити	rańi (ĭuo rańesk, ĭel rańiașće) [akc. rańi] (gl. p. ref.) — (med.) raniti, ozlediti ◊ s-a rańit sîngur, numa să nu sa dukă-n rat — sam se ranio, samo da ne ode u rat ♦ var. răńi ♦ sin. lovi, vîtama [Por.]		[Vidi]
5294	rańit	rănit	рањен	rańit1 (rańită) (mn. rańiț, rańiće) [akc. rańit] (prid.) — (med.) ranjen, ozleđen ◊ dakă a fuost rańit la doă luokurĭ, kumva a skapat ș-a ramas viu — iako je bio ranjen na dva mesta, nekako je utekao i ostao živ [Por.] ∞ rańi		[Vidi]
5295	rańit	rănit	рањеник	rańit2 (mn. rańiț) [akc. rańit] (i. m.) — (med.) ranjenik ◊ a țînut pitulat pi puodu ștăļi duoĭ rańiț đi vrĭamĭa đi rat — skrivao je na tavanu štale dva ranjenika za vreme rata [Por.] ∞ rańi		[Vidi]
4935	rapag	răpag	нагиб	rapag (mn. rapaźe) [akc. rapag] (i. s.) — nagib, pad ◊ ĭaruga mori nu sa faśe ku rapag mare, numa ku rapag sumĭarńik — vodenična jaruga ne pravi se sa velikim padom, nego sa umerenim [Mlava] ♦ up. rîpaguș ♦ sin. skuok [Por.]		[Vidi]
5629	rariș	răriș	шумарак	rariș (mn. rarișurĭ) [akc. rariș] (i. s.) — šumarak ◊ rariș ĭe luok în padure unđe sînt ļamńiļi rare șî miś — šumarak je mesto u šumi gde je drveće retko i nisko ♦ sin. paduriśe ♦ supr. gustîș [Por.]		[Vidi]
5989	rarunkĭe	rărunche	бубрег	rarunkĭe (mn. rarunkĭ) [akc. rarunkĭe] (i. m.) — (anat.) bubreg ◊ uomu are duoĭ rarunkĭ — čovek ima dva bubrega ◊ rarunkĭu puorkuluĭ ĭe măĭ dulśe kînd sa friźe pi karbuń — svinjski bubreg je najslađi kad se peče na žaru [Por.]		[Vidi]
5813	ras	ras	обријан	ras2 (rasă) (mn. raș, rasă) (prid.) — 1. obrijan ◊ tuot barbatu kare nu duśe barbă, kînd ĭasă-n lume trăbe să fiĭe ras — svaki muškarac koji ne nosi bradu, kad izlazi u svet treba da bude obrijan 2. (o koži) odran ◊ pĭaļa rasă a fuost înćinsă pi gard sî sa ușće, ama ažunso kîńi ș-a rupto tuată — odrana kože je bila raširena na ogradi da se sušu, ali su je dohvatili psi i svu rastrgli ♦ supr. ńiras [Por.] ∞ rađe		[Vidi]
5814	ras	ras	бријање	ras (mn. rasurĭ) (i. s.) — brijanje ◊ în vuoĭskă kînd vińe rîndu đi ras, ći rad fara sapun șă ku apă rîaśe — u vojsci kad dođe red na brijanje, brijaju te bez sapuna i hladnom vodom [Por.] ∞ rađe		[Vidi]
6216	raskuaśe	răscoace	допећи	raskuaśe (ĭuo raskuok, ĭel raskuaśe) [akc. raskuaśe] (gl. p. ref.) — (nutr.) dopeći; prepeći ◊ pîńa nu s-a kuopt bun, șă baba a lasato supt śirińe sî sa raskuakă — hleb se nije dobro ispekao, i baba ga je ostavila pod crepuljom da se dopeče [Por.] ∞ kuaśe		[Vidi]
5019	raskuoļ	crivală	рачва ?	raskuoļ (mn. raskuaļe) [akc. raskuoļ] (i. s.) — (zast.) račva za krupicu ◊ raskuoļ ĭe o furkă đi ļemn ku tri-patru kuarńe la vîr — račva za krupicu je grana drveta sa tri-četiri roga na vrhu ◊ raskuoļu a fuost sapat în strungă, da-n furśiļi la vîr a fuost înțapat krușîțu đi sare — račva za krupicu bila jer ukopana u toru, a u raklje na vrhu bila je uglavljena krupica soli ◊ stapîn kare avut stînă măĭ mare, avut în strungă kîći doă-triĭ raskuaļe — domaćin koji je imao veliko stado, imao je u toru dve-tri račve sa krupicom ♦ sin. furkă (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. źamîńă (Jasikovo) [GPek] ♦ up. krușăț		[Vidi]
4910	raspînćiśe	răspintie	раскршће	raspînćiśe (mn. raspînćă) [akc. raspînćiśe] (i. ž.) — raskršće ◊ raspînćiśe ĭe luok unđe sa đisparće drumu — raskršće je mesto gde se razdvaja put [Por.] ♦ dij. var. răskruče [Kmp.] ∞ drum		[Vidi]
6324	raspînđi	răspândi	ширити се	raspînđi (ĭuo raspînđĭesk, ĭel raspînđĭașće) [akc. raspînđi] (gl. ref.) — širiti se, raširiti se, rasprostirati se; raštrkati se ◊ kășîļi Tanđeńilor sînt raspînđiće în tuaće părțîļi pi kulmiļi lu Vizak ș-alu Guol — kuće Tanđana su raštrkane na sve strane po kulmama Vizaka i Deli Jovana [Por.]		[Vidi]
6533	raspunđă	răspunde	одговарати	raspunđă (ĭuo ma raspund, ĭel sa raspunđe)(gl. ref.) — odgovarati, odazivati se ◊ đi kînd o strîg đin vîru śuośi, ĭa sa faśe kî ĭe surdă, nu mi sa raspunđe — otkad je zove s vrha brda, ona se pravi da je gluva, i ne odaziva mi se ◊ (izr.) nuapća nu ći raspunđa la ńima, da ḑîua la-l ńikunoskut — noću se nemoj odazivati nikom, a danju nepoznatom [Por.] ∞ raspuns		[Vidi]
6534	raspuns	răspuns	одговор	raspuns (mn. raspunsurĭ) (i. s.) — odgovor ◊ raspuns greșît — pogrešan odgovor ◊ raspuns adîns — poseban odgovor ◊ raspuns învîrḑît — mutan, nejasan, smeten odgovor ◊ raspuns amînaćiuluĭ — okasneli odgovor ◊ raspuns pitulat — skriveni, tajni odgovor [Por.]		[Vidi]
1788	rastău	răsteu	палица	rastău (mn. rastîaĭe) [akc. rastău] (i. s.) — palica, drveni ili metalni štap kojim se zatvara jaram prilikom prezanja grla ♦ var. rastîău ◊ rastău đimult a fuost fakut đin bît đi ļiemn — palica je nekada bila izrađena od drvenog štapa ◊ la źug ĭastă duauă rastîaĭe, la tuata parća kîći unu — na jarmu ima dve palice, sa svake strane po jedna [Por.] ♦ dij. var. răsťiu [Kmp.] ∞ źug		[Vidi]
6348	rastuakă	răstoacă	растока	rastuakă (mn. rastauăśe) (i. ž.) — (hidr.) rastoka, rastočje; rukavac ◊ rastuaka ĭe luok unđe apa kurgatuarĭe sa-nparće în doă — rastoka je mesto gde se tekuća voda račva u dva toka ◊ luok unđe ĭazu muori sa đisparće đi ogaš, sa kĭamă rastuakă — mesto gde se vodenični jaz odvaja od potoka, zove se rastoka ◊ (mag.) la rastuakă sa labdă momuaćiļi lu đeskînćik đi-ntorsură, kî sî sa đispartă trîmisaturļi đi uom kum sa đisparće rastuaka đi matka api, șă sî sa dukă rău pi apă — na rastoci se bacaju vradžbine protiv napratnice, da bi se bačene čini odvojile od čoveka kao što se rukavac odvaja od matice, i da zlo odu niz vodu [Por.] ∞ răstośi		[Vidi]
4759	rasunăt	răsunăt	одјек	răsunăt (mn. răsunăće) [akc. răsunăt] (i. s.) — odjek, jeka, eho ◊ pokńi śe pokńi vrunđiva đeparće, da pănă la nuoĭ la śuakă veńi numa răsunătu — puče šta puče negde daleko, a do nas na brdu dođe samo odjek [Por.] ∞ răsuna		[Vidi]
2369	raśi	răci	хладити	raśi (ĭuo raśiesk, ĭel raśiașće) [akc. raśi] (gl. p. ref.) — 1. (o temperaturi) hladiti, hladiti se; ohladiti, ohladiti se ◊ bĭarĭa măĭ ĭuta sa raśiașće la fîntînă ku apă rîaśe — piće se najbrže hladi na izvoru sa hladnom vodom 2. (med.) prehladiti se ◊ nu sta guol în frig, kă raśieșć — nemoj stajati go na hladnoći, jer ćeš se prehladiti 3. (fig.) lenčariti ◊ nu lukră ńimika, numa raśiașće kuru, îmblînd înđal-învaļe — ne radi ništa, samo ’ladi dupe, šetajući gore-dole [Por.] ∞ rîaśe		[Vidi]
2371	raśială	răceală	хладноћа	raśială (mn. raśielurĭ) [akc. raśială] (i. ž.) — 1. (tehn.) a. hladnoća ◊ s-a pus mare raśială, vrĭamĭe ĭe să faśem fuoku — nastupila je velika hladnoća, vreme je da naložimo vatru b. promaja ◊ înkiđeț ușa, kî traźe raśială đi afară — zatvorite vrata, jer vuče promaja spolja 2. (med.) prehlada ◊ s-a pus raśiala pi ĭa, ș-akuma numa stranută — uhvatila je prehlada, pa sada samo kija 3. (izob.) (nutr.) jelo od hladnog kačamka ◊ raśiala ĭe un fĭeļ đi mînkare đi bătrîńață: zdrumiś koļiașa rîaśe-n apă kaldă, o sparź ș-o mĭastîś ku ļingura, puń sare șî oțăt, ș-o manînś — „rašiala” je vrsta starinskog jela: zdrobiš hladan kačamak u toplu vodu, razbiješ ga i promešaš kašikom, dodaš so i sirće, i jedeš [Por.] ∞ rîaśe		[Vidi]
2529	raśiao	răcilă	рачило	raśiao (mn. raśiaļe) [akc. raśiao] (i. ž.) — račilo, mamac za rakove ◊ raśiao ĭe momĭală đe prins raśi — račilo je mamac za hvatanje rakova ◊ raśiao ĭe un bît lu kare-ĭ un kapatîĭ învăluit ku lîna, da-n ĭe sînt bagaće rîme; baź bîto-la în apă ku raś, ĭeĭ vin la rîme șî sa-nkîlśesk în lînă — račilo je štap čiji je jedan kraj uvijen u vunu, a u nju su stavljene gliste; nabiješ taj štap u vodu sa rakovima, oni dođu na gliste, i upetljaju se u vunu [Buf.] ∞ rak		[Vidi]
2372	raśit	răcit	хладан	raśit (raśită) (mn. raśiț, raśiće) [akc. raśit] (prid.) — 1. (tehn.) hladan; ohlađen ◊ fĭer raśit nu puoț să baț ku śokanu — hladno gvože ne možeš da kuješ ◊ ńima nu șćiĭe đi kînd muoșu ḑaśe în pat muort, raśit, înțîpeńit — niko ne zna od kada starac leži u krevetu mrtav, hladan, ukočen 2. (med.) prehlađen ◊ nu ma duk la lukru, kî mis đi ĭer tare raśit — ne idem na posao jer sam od juče jako prehlađen [Por.] ∞ rîaśe		[Vidi]
6241	ratuns	rătund	подшишан	ratuns (ratunsă) (mn. ratunș, ratunsă) [akc. ratuns] (prid.) — podšišan ◊ frumuos ĭe kînd vĭeḑ kî ĭe tuot ćińerișu ratuns șî pipćenat — lepo je kad vidiš da je sva omladina podšišana i očešljana [Por.] ∞ tunźe		[Vidi]
6240	ratunźe	rătunde	подшишати	ratunźe (ĭuo ratung, ĭel ratunźe) [akc. ratunźe] (gl. p. ref.) — podšišati ◊ umu sa ratunźe kînd numa skurtă păru, da no-l tunźe đi tuot — čovek se podšišuje samo kad skraćuje kosu, a ne šiša je sasvim [Por.] ∞ tunźe		[Vidi]
5767	ravĭež	rebej	ђокица	ravĭež (mn. ravĭežurĭ) [akc. ravĭež] (i. s.) — (pej.) (o dečjem penisu) đokica ◊ ravĭež ĭe nume blînd đi puļița kopiluluĭ — đokica je kulturan naziv za dečji kurčić ◊ pazîțî-va fećițîlor, kî la kopilașu nuostru ĭ-a krĭeskut ravĭežu — čuvajte se devojčice, jer je našem dečkiću porastao đokica ◊ ĭ-a skapat ravĭežu đin izmĭańe — ispao mu đokica iz gaća ♦ var. răvež [Por.]		[Vidi]
6391	razălbă	rezervă	реzерва	razălbă (mn. razălbĭ) (i. ž.) — rezerva ◊ kîta grîu am sîmanat, da kîta am lasat în razălbă, đi samînță — malo žita smo posejali, malo smo ostavili u rezervi, za seme [Por.]		[Vidi]
6262	razbăl	răzbel	рат	razbăl (mn. razbălurĭ) [akc. razbăl] (i. s.) — (izob.) rat, ustanak ◊ ńișći Rumîń a fuźit đin Arđal đi vrun razbăl ku Unguri — neki Vlasi izbeglo su iz Erdelja zbog nekog rata sa Mađarima [Por.]		[Vidi]
4462	razbi	răzbi	савладати	razbi (ĭuo razbĭesk, ĭel razbĭașće) (gl. p. ref.) — savladati, ovladati; probiti ◊ n-a mînkat ńimika triĭ-patru ḑîļe, kînd l-a razbit fuamĭa a veńit la mumî-sa ka mîța udă — nije jeo ništa tri-četiri dana, lad ga je savladala glad došao je majci kao pokisla mačka ◊ a pļekat înbrakat ușuor, ma pi drum s-a skimbat vramĭa, șî kînd la razbit źeru, s-a-ntuors la kasă ḑînḑaind — krenuo je lagano obučen, na putu se promenilo vreme, i kad ga je mraz savladao, vratio se kući cvokoćući ◊ l-a razbit vîntu pănă la uos — probio ga je vetar do kostiju [Por.]		[Vidi]
4489	razbik	răzbici	арбија	razbik (mn. razbiś) [akc. razbik] (i. m.) — (tehn.) arbija ◊ razbik ĭe bît đi kuorn uskat ku kare s-a fakut țăvi đi suok đi razbuoĭ, a pokńit kopiĭi ku priskopala, da đimult ku ĭa s-a unplut pușćiļi ku prau — arbija je štap od suvog drena kojim se probijala cev od zove za razboj, kojim su deca pucala iz zovine pucaljke, a nekad su se njome puške nabijale barutom ◊ razbiku đi priskopală avut un umăruș kare nu ĭ-a dat să skîape îń țaua priskopĭeļi — pucaljkina arbija imala je jedan graničnik koji joj nije dao da upadne u cev pucaljke ♦ sin. verźauă [Por.] ∞ razbi		[Vidi]
4463	razbiśi	răzbici	пробушити	razbiśi (ĭuo razbiśesk, ĭel razbiśașće) [akc. razbiśi] — 1. probušiti, prosvrdlati ◊ kînd îngăurĭ blana șă trĭeś ku sfrĭađiru pin ĭa, ḑîś k-aĭ razbiśito — kad bušiš dasku i prođeš svrdlom kroz nju, kažeš da si je probušio ◊ s-a rîs lumĭa đemult đi ńișći fĭaće marĭ kă tuaće a fuost razbiśiće în vramĭa đi mîritat — smejali se ljudi nekada nekim devojkama da su sve bile „probušene” u vreme udaje 2. nabijati, puniti pušku ◊ la pușkă ku krĭamińe, țaua pușći s-a razbiśit ku razbiku — kod puške kremenjače puščana cev nabijala se arbijom [Por.] ∞ razbi		[Vidi]
3934	razbuna	răzbuna	разведрити се	razbuna1 (ĭuo ma razbun, ĭel sa razbună) [akc. razbuna] (gl. p. ref.) — (o vremenu) razvedriti se ◊ trĭek nuviri, đi la apus sa razbună vrĭamĭa — prolaze oblaci, sa zapada se razvedrava vreme ◊ la nuoĭ s-a razbunat đemult — kod nas se razvedrilo odavno ♦ sin. sańin [Por.]		[Vidi]
6334	razbuna	răzbuna	осветити се	razbuna2 (ĭuo razbun, ĭel razbună) (gl. p. ref.) — (ret.) osvetiti se ◊ pe ađeturĭ đe bătrîńață, uomu are đirĭept sî sa razbună lu ăla kare ĭ-a fakut vrun rău mare, da la aĭ marĭ nu ļi sa pasă, or țîn parća ku ăla ś-a fakut rău — prema starim običajima, čovek ima pravo da se osveti onom ko mu je naneo neko veliko zlo, ako vlast za to ne mari, ili tome zločincu drži stranu [Por.]		[Vidi]
2424	razbuoĭ	război	разбој	razbuoĭ (mn. razbuaĭe) [akc. razbuoĭ] (i. s.) — (tehn.) razboj 1. sprava za tkanje ◊ în razbuoĭ muĭerļi vrodată a țasut gata tuot śe-n kasă a trîbuit đi înbrîkamînt șî astrukamînt — u razboju su žene nekada tkale gotovo sve što je u kući trebalo za odevanje i pokrivanje ♦ sin. arźa [Por.] ♦ dij. sin. kaluoń (Laznica) [Hom.], (Stamnica)[Mlava] 2. ram za potkivanje goveda ◊ razbuoĭu dă potkovit vaśiļi șî buoĭi l-ar fakut kovaśi în avļiĭe prîngă kovaśiĭe — razboj za potkivanje krava i volova pravili su kovači u dvorištu pored kovačnice (Kobilje) [Stig] ♦ dij. sin. raćkă (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3594	razna	razna	обашка	razna [akc. razna] (pril.) — obaška, odelito, odvojeno ◊ a veńit ku nuoĭ la źuok, ama śuava s-a-nbufnat, șî tuata vrĭamĭa stă đi razna — došao je sa nama na igranku, ali se nešto nadurio i sve vreme stoji obaška ◊ în strungă, kapriļi trăbe să fiĭe đ-a razna, kă bat uoĭļi kînd ļi sa labîdă fîn — u toru, koze treba da budu obaška, jer biju ovce kad im se baca seno [Por.]		[Vidi]
3593	razńi	răzni	одвојити	razńi (ĭuo razńesk, ĭel razńașće) [akc. razńi] (gl. p. ref.) — odvojiti (se), razdvojiti (se), odeliti (se) ◊ s-a luvat la bataĭe întra tuoț, da ńima n-a kućeḑat să-ĭ razńaskă — tukli se pred svima, a niko nije smeo da ih razdvoji ◊ a veńit vrĭamĭa sî sa spargă baśiĭa, trîabe a razńi uoiļi đi tot nat să ĭa kîrdu luĭ — došlo je vreme da se rasturi bačija, treba odvojiti ovce da svako uzme svoje stado [Por.] ∞ razna		[Vidi]
3595	razńit	răznit	одвојен	razńit (razńită) (mn. razńiț, razńiće) [akc. razńit] (prid.) — odvojen, odeljen ◊ s-a dus la munće, să mîńe uoĭļi, razńiće đin stîna a baśiĭi — otišao je u planinu, da dotera ovce, odvojene iz bačijske smeše ◊ stă trist în kuot, razńit đi tuoț — stoji tužan u ćošku, odvojen od svih [Por.] ∞ razna		[Vidi]
5508	raș	aș	бих	raș (gl. pom.) — bih, bi ◊ ĭuo raș vrĭa kal kuminśuor, să ma dukă miriuor — ja bih hteo mirnog konja, da me nosi polagano (iz narodne pesme) [Mlava] ♦ dij. var. aș [Por.] ∞ aș		[Vidi]
6010	răbiźală	rebegeală	смрзавање	răbiźală (mn. răbiźaļe) [akc. răbiźală] (i. ž.) — smrzavanje ◊ kînd ĭe ĭarna mare źer, răbiźala rîuluĭ ĭe măĭ ĭuta pista nuapće — kad je zimi veliki mraz, smrzavanje reke je najbrže preko noći [Por.] ∞ răbiźi		[Vidi]
6009	răbiźi	rebegi	смрзнути се	răbiźi (ĭuo ma răbiźĭesk, ĭel sa răbiźĭașće) [akc. răbiźi] (gl. p. ref.) — smrznuti se ◊ atîta źer a fuost đi uomu s-a răbiźit păn’ la uos — toliki mraz je bio da se čovek smrznuo do kosti ♦ sin. îngeța [Por.]		[Vidi]
6011	răbiźit	rebegit	смрзнут	răbiźit (răbiźită) (mn. răbiźiț, răbiźiće) [akc. răbiźit] (prid.) — smrznut ◊ mult s-a nîkažît, ud șă răbiźit, să aprindă fuok în borđiĭu rîaśe, fara ļiamńe uskaće — mnogo se mučio, mokar i promrzo, da upali vatru u hladnoj sibarr, bez suvih drva ♦ sin. îngețat [Por.] ∞ răbiźi		[Vidi]
6201	rămîńa	rămânea	остати	rămîńa (ĭuo ramîn, ĭel ramîńe) [akc. rămîńa] (gl.) — ostati ◊ puaće ńima nu va rămîńa în saćiļi nuaștre, dakă sa va duśa tuoț în țărîļi strińe — možda niko neće ostati u našim selima, ako budu svi otišli u strane države ◊ (izr.) a ramas sîngur ka kuku — ostao je sam samcit ♦ sin. uđi [Por.]		[Vidi]
4997	rămît	ramăt	ларма	rămît (mn. rămîće) [akc. rămît] (i. s.) — (akust.) larma, galama; svađa ◊ đi đesńață s-auđe mare rămît la veśiń, ka kînd ĭară s-a luvat la gîlśao — od jutros se čuje velika larma kod komšija, kao da su opet započeli svađu ♦ sin. gîlśauă [Por.]		[Vidi]
6349	răstośi	răstoci	расточити	răstośi (ĭuo răstośiesk, ĭel răstośiașće) (gl.) — rastočiti, razdvojiti tok ◊ vuorba răstośi ĭe đispre apa kurgatuare, kînd matka iĭ sa-nparće în doă, ka kînd sa sapă ĭazu muori — reč rastočiti odnosi se na teluću vodu, kad njenu maticu razdelimo na dva dela, kao kad se kopa vodenični jaz ♦ sin. đisparțî [Por.]		[Vidi]
6084	răsturna	răsturna	претурити, превртати	răsturna (ĭuo rastuorn, ĭel rastuarnă) [akc. răsturna] (gl. p. ref.) — preturiti se, prevrtati ◊ prĭa a-nkarkat karu ku fîn, ma ćem kă-l va răsturna vrunđiva pănă aźunźe la kasă — pretovario je kola sa senom, bojim se da će ih negde preturiti dok stigne kući [Por.]		[Vidi]
6085	răsturnat	răsturnat	претурен	răsturnat (răsturnată) (mn. răsturnaț, răsturnaće) [akc. răsturnat] (prid.) — preturen, prevrnut ◊ a răsturnat karu pļin đi duļeț pi o pođină, șî nu la măĭ skuos: stă ș-akuma akoluo răsturnat, ku ruoțîļi în sus — preturio je kola puna duleka na jednoj padini, i nije ih još izvadio: i sada stoje tamo prevrnuta, sa točkovima uvis [Por.] ∞ răsturna		[Vidi]
6355	răsufla	răsufla	испуштати	răsufla (ĭuo rasuflu, ĭel rasuflă) (gl.) — (o vazduhu) ispuštati, izduvati ◊ fuaļiļi rasuflă, sigurat are gaură vrunđiva — meh ispušta, sigurno ima rupu negde ♦ var. rîsufla [Por.] ∞ sufļit		[Vidi]
2222	răsuk	răsuc	пресук	răsuk (mn. răsukurĭ) [akc. răsuk] (i. s.) — (tehn.) presuk, prevrtalo, vreteno za upredanje ◊ răsuk ĭe fus ku krļig la vîr, și ku o ruată đi ļiemn apruape đi vîr — presuk je vreteno sa kukom na vrhu i drvenim točkom pri vrhu ◊ ku răsuku s-a răsuśit firîļi, kînd a trăbuit sî s-a-npļećiaskă śuava măĭ gruos, kum ĭe đempiru đi ĭarnă — sa presukom su se upredale niti kada je trebalo isplesti nešto deblje, kao što je zimski džemper ♦ sin. rususuk ◊ în Tanda krļigu lu răsuk l-a kĭemat popik — u Tandi su kuku na vrhu presuka zvali „popik” [Por.] ∞ răsuśi		[Vidi]
4757	răsuna	răsuna	одјекивати	răsuna (ĭuo rasun, ĭel rasună) [akc. răsuna] (gl. p.) — odjekivati, odzvanjati ◊ a tunat într-o pĭeșćiră șî sa zbĭară ka magarĭu, să audă kum rasună pĭeșćira — ušao u jednu pećinu i dernja se kao magarac, da čuje kako pećina odjekuje ♦ sin. orna [Por.] ∞ suna		[Vidi]
4210	răsuśi	răsuci	упрести	răsuśi (ĭuo răsuśesk, ĭel răsuśașće) [akc. răsuśi] (gl. p. ref.) — upresti, ispresti od više niti jednu; sukati, obrtati, saviti ◊ muoșu șîađe la kamin, tutuńașće, șî kînd-șî-kînd, răsuśașće mustîațîļi — čiča sedi kraj kamina, puši, i kat-kad suče brkove ◊ baba răsuśașće doă fire, îndoĭașće, đin doă fire faśe unu — baba upreda dva konca, udvostručuje, od dva konca pravi jedan ◊ kînd ĭ-a tras o palmă, ĭel, saraku, đe triĭ uorĭ s-a răsuśit în luok — kad mu je opalio šamar, on se, siroma, tri puta okrenuo u mestu ◊ žîndarĭu l-a prins, ĭ-a răsuśit mîńiļi la șîaļe, șî ĭ-a pus fĭarîļi — žandar ga je uhvatio, savio mu ruke na leđa, i stavio mu lisice ♦ / ră + suśi < ĭară suśi ♦ up. suśi ♦ var. rîsuśi [Por.] ∞ suśi		[Vidi]
4211	răsuśit	răsucit	упреден	răsuśit (răsuśită) (mn. răsuśiț, răsuśiće) [akc. răsuśit] (prid.) — upreden, uvijen, uvrnut, usukan ◊ s-a dus muoșu la babă ku mustîațîļi răsuśiće, ka kokuoșu ku kuada rîđikată — otišao čiča kod babe sa usukanim brkovima, kao petao sa dignutim repom ♦ up. suśit [Por.] ∞ suśi		[Vidi]
3851	rău	rău	лош	rău1 (rîa) (mn. răĭ, rîaļe) [akc. rău] (prid.) — loš, zao, opasan ◊ uomo-la ĭe rău, da fiśuorî-su șî măĭ rău — taj čovek je loš, a brat mu je još lošiji ◊ turśi a fuost uamiń răĭ — Turci su bili zli ljudi ◊ drumu pista śuakă ĭe tare rău — put preko brda je jako loš ◊ are kîńe rău — ima opasnog psa ◊ rău traĭ avut ku uomu đintîń — loš život je imala sa prvim mužem ◊ rîa ursă avut — zlu sudbinu je imao ◊ (med.) buala rîa — zla boljka, padavica, epilepsija [Por.]		[Vidi]
3852	rău	rău	зло	rău2 (mn. rîaļe) [akc. rău] (i. s.) — zlo, nesreća, zverstvo ◊ mare rău a dat pista ĭel — veliko zlo mu se desilo ◊ razbălu ĭe măĭ mare rău kare puaće să fiĭe pi lume — rat je najveće zlo koje može da bude na svetu ◊ bugari la nuoĭ a fakut mare rîaļe đi vrĭamĭa đi rato-l đin tîń — Bugari su kod nas učinili velika zverstva za vreme Prvog svetskog rata ♦ var. răotaće ♦ supr. bińe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3755	rășkituorĭ	rășchitor	рашак	rășkituorĭ [akc. rășkituorĭ] (i. s.) ● v. rîșkituorĭ [Por.] ∞ rîșkituorĭ		[Vidi]
5576	reklă	reclă	џемпер	reklă (mn. rekļe) [akc. reklă] (i. ž.) — džemper ◊ rekla ĭeste țoala ku mîńeś kare să împļećeșće đin lînă, šî să poartă kând ĭe frig — džemper je odeća sa rukavima koja se plete od vune, i nosi se kad je hladno ◊ sînt doă feluri đe rekļe, una ĭe la bumbi şî să înkeptură înăinće, şî alta ĭe ku gură šî să îmbrakă pistă kap — ima dve vrste džempera, jedna sa dugmetima i zakopčava se spreda, a druga sa otvorom i navlači se preko glave [Pad.]		[Vidi]
4040	rîapiđe	repede	брзо	rîapiđe [akc. rîapiđe] (pril.) — brzo, hitro, žurno ◊ ĭ-a spus sî mĭargă rîapiđe, da ĭel sa traźe ka śĭața — rekli su mu da ide brzo, a on se vuče kao magla ◊ unu mĭarźe rîapiđe, da altu șî măĭ rîapiđe đikît ĭel — jedan ide bzo, a drugi ide brže od njega ♦ sin. ĭuta [Por.] ∞ rîpeḑî		[Vidi]
2370	rîaśe	rece	хладан	rîaśe (mn. rîăś) [akc. rîaśe] (prid.) — 1. (za temperaturu) hladan ◊ tună tuamnă, nuopțîļi sînt rîăś, nu sa măĭ puaće durmi afară — dođe jesen, noći su hladne, više se ne može spavati napolju ◊ apă rîaśe — hladna voda ◊ vrĭamĭa rîaśe — hladno vreme ◊ bĭare rîaśe — hladno piće ◊ mînkare rîaśe — hladno jelo 2. (psih.) bezosećajan ◊ astîḑ lumĭa are ińimă rîaśe, la ńima nu-ĭ sa pasă đi ńima — danas ljudi imaju hladno srce, nikoga nije briga ni za koga ♦ supr. kald [Por.]		[Vidi]
5334	rîćeḑa	reteza	пререзати	rîćeḑa (ĭuo raćeḑ, ĭel raćiaḑă) [akc. rîćeḑa] (gl. p.) — (tehn.) prerezati, obrezati, ravno iseći jednim potezom ◊ kînd sa ḑîśe kî śuava sa raćaḑă, sa ginđașće kî sa taĭe đintr-odată, ku taĭatură đirĭaptă — kad se kaže da se nešto prerezuje, misli se da se seče odjednom, ravnim rezom ◊ a trĭekut pin puomĭ, șî spuńe kă pruńi ar trabui rîćeḑat — prošao je kroz voćnjak, i kaže da bi šljive trebalo obrezati ♦ sin. taĭa, kurta [Por.]		[Vidi]
5602	rîgaĭală	râgăială	подригивање	rîgaĭală (mn. rîgaĭelurĭ) [akc. rîgaĭală] (i. ž.) — (med.) podrigivanje ◊ rîgaĭala dupa masă nuĭe ađet frumuos — podrigivanje za stolom nije lep običaj ♦ var. rîgîĭtură [Por.] ∞ rîgîi		[Vidi]
5601	rîgîi	râgăi	подригивати	rîgîi (ĭuo rîgîĭ, ĭel rîgîĭe) [akc. rîgîi](gl.) — (med.) podrigivati ◊ uomu rîgîĭe măĭ đes dupa vro mînkare, kare-ĭ înflă burtă — čovek podriguje najčešće posle nekog jela, koje mu nadima stomak [Por.]		[Vidi]
3034	rîkabuș	răcăbuș	клизалиште	rîkabuș (mn. rîkabușă) [akc. rîkabuș] (i. s.) — klizalište; brazda; trag na nizbrdici iza nečega što se vuče po zemlji ◊ rîkabușu ĭe luok unđe kopiĭi ĭarna sa kară ku saĭna — klizalište je mesto gde se deca zimi sankaju ♦ ◊ rîkabuș ĭe dîră în pomînt kare ramîńe dupa śeva śe sa traźe pi pađină-n vaļe — „rikabuš” je brazda u zemlji koja ostaje iza nečega što se vuče nizbrdo ♦ var. rîpaguș (Tanda) ♦ sin. kîrauș [Por.]		[Vidi]
3495	rîkai	râcâi	чепркати	rîkai (ĭuo rîkîĭ, ĭel rîkîĭ) [akc. rîkai] (gl. p.) — (onom.) a. (o živini i pticama) čeprkati, kopkati, grepsti tlo da se što iskopa ◊ gaińiļi rîkîĭe ku gĭarîļi pin građină, maĭka kată rîme — kokoške čeprkaju kandžama po bašti, valjda traže gliste b. (o čoveku) površno kopati ◊ n-a putut altfĭeļ, numa s-a pus să rîkîĭe ku mîń-ļi guaļe pomîntarĭu đi pi lînga rîdaśină, șî kumva do skoasă buĭađa întrĭagă đin pomînt — nije mogao drugačije, nego je počeo da čeprka golim rukama zemljište oko korena, i nekako je uspeo da izvuče celu biljku iz zemlje ◊ nu ći plaćiașće să rîkîĭ ka pasîrĭa, numa să rađiś krampu ku tuota pućarĭa, șî să-l înțăpĭ în pomînt pănă-n dîržală — ne plaća te da čeprkaš ko ptica, nego da zamehneš krampom iz sve snage, i zabiješ ga u zemlju do držalja ♦ sin. rîmuĭa [Por.]		[Vidi]
3496	rîkait	râcâit	ишчепркан	rîkait (rîkaită) (mn. rîkaiț, rîkaiće) [akc. rîkait] (prid.) — (o zemljištu) iščeprkan, raščeprkan, razrovan čeprkanjem ◊ aratura ku samînțîșu đi tuot ĭe rîkait đi śuară — oranica sa semenjem sva mi je raščeprkana od vrana [Por.] ∞ rîkai		[Vidi]
4979	rîkańală	răcăneală ?	крекетање	rîkańală (mn. rîkańelurĭ) [akc. rîkańală] (i. ž.) — (onom.) kreketanje ◊ frumos ĭe să aĭ kasă lînga rîu, ama nuapća rîkańala bruoșćilor țîńe una-ntruuna, pă-ț vińe să noroḑășć — lepo je imati kuću kraj reke, ali noću žablje kreketanje traje neprekidno, pa ti dođe da poludiš [Por.] ∞ rîkańi		[Vidi]
4980	rîkańel	răcănel	крекетуша	rîkańel (mn. rîkańiĭ) [akc. rîkańel] (i. m.) — (bot.) kreketuša, šumska gatalinka (Hyla arborea) ◊ rîkańel ĭe o bruaskă mikă șî vĭarđe, kare traĭașće pi lînga baltă șî rîkańașće tota ḑîua — kreketuša je mala zelena žaba koja živi pored bare, i krekeće po ceo dan [Por.] ◊ rîkańelu sa suĭe pi ļamńe — kreketuša se penje na drveće (Plavna) [Pad.] ∞ bruaskă		[Vidi]
4978	rîkańi	răcăni	крекетати	rîkańi (ĭuo rîkańesk, ĭel rîkańașće) [akc. rîkańi] (gl.) — (onom.) kreketati ◊ bruoșćiļi rîkańesk tuota nuapća, nu sa puaće durmi đi iĭ — žabe krekeću cele noći, ne može se spavati od njih [Por.] ∞ bruaskă		[Vidi]
3497	rîkîĭtură	râcâitură	чепркање	rîkîĭtură (mn. rîkîĭturĭ) [akc. rîkîĭtură] (i. ž.) — (o zemljištu) čeprkanje, radnja čeprkanja ◊ nu șćim kum să ńi aparăm đi rîkîĭturi-ļi păsîrilor, kă ano-sta kad pi sîmanatură ka nuvăru — ne znamo kako da se zaštitimo od ptičjeg čeprkanja, jer ove godine padaju na posejanu njivu kao oblak ♦ var. rîkaĭală [Por.] ∞ rîkai		[Vidi]
6419	rîkńi	răcni	?	rîkńi (ĭuo rîkńiesk, ĭel rîkńiașće) (gl.) — **		[Vidi]
5125	rîkorĭală	răcoreală	освежење	rîkorĭală (mn. rîkorĭaļe) [akc. rîkorĭală] (i. ž.) — (o klimi) osveženje; zahlađenje ◊ kum s-a bagat suariļi dupa nuvîr, điluok sa sîmțît rîkorĭala — čim je sunce zašlo za oblak, odmah se osetilo osveženje ♦ up. rakuare [Por.] ∞ rîaśe		[Vidi]
6233	rîmașît	nenorocit	проклет	rîmașît (rîmașîtă) (mn. rîmașîț, rîmașîće) [akc. rîmașît] (prid.) — proklet, jadan ◊ rîmașîto-la đi kopil, ĭară a fuźit đi la kasă — prokleto dete, opet je pobeglo od kuće [Por.] ♦ dij. var. romașît (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
5355	rîmă	râmă	глиста	rîmă (mn. rîmĭe) [akc. rîmă] (i. ž.) — glista (Lumbricus terrestris) ◊ rîmiļi sa fak în pomînt apuos, da đin pomînt ĭasă dupa pluaĭe — gliste nastaju u vlažnoj zemlji, a iz zemlje izlaze posle kiše [Por.] ∞ rîmuĭa		[Vidi]
5356	rîmuĭa	râma	рити	rîmuĭa (ĭuo rîmuĭ, ĭel rîmuĭe) [akc. rîmuĭa] (gl. p.) — riti ◊ puorśi rîmuĭe pomîntu, katînd rîdaśiń kare manînkă — svinje riju zemlju, tražeći korenje koje jedu ◊ đi sî nu rîmuĭe bașćaļiļi, la puorś sa puńe belśug în buot — da ne bi rile bašte, svinjama se stavlja brnjica na njušku [Por.]		[Vidi]
4043	rînd	rând	ред	rînd (mn. rîndurĭ) [akc. rînd] (i. s.) — 1. red, niz ◊ a batut klopîtu, șî tuoț șkolari a statut în rînd — lupalo je zvono i svi đaci su stali u red ◊ mĭarźe tuot pi rînd — ide sve po redu ◊ la urmă șî ĭel a doaźuns la rînd — na kraju je i on konačno došao na red 2. sređenost, uređenost; sklad ◊ la iĭ în kasă nuĭe ńiś un rînd — u njihovoj kući nema nikakvog reda ◊ muĭarĭa fara rînd — neuredna žena 3. menstruacija ◊ a kîpatat rîndu muĭerĭesk, nuĭe înkarkată — dobila je menstruaciju, nije trudna 3. (u izr.) ovaj put, ovom prilikom ◊ đi rîndo-sta a skapat, đ-altadată nu — ovoga puta je utekao, drugi put neće ♦ sin. șuk [Por.]		[Vidi]
4046	rîndaș	rândaș	помељар	rîndaș (mn. rîndaș) [akc. rîndaș] (i. m.) — pomeljar, redaš ◊ rîndaș ĭe uom kare are rînd la muară, șî maśină kînd vińe rîndu luĭ — pomeljar je čovek koji ima udeo u vodenici, i melje kad dođe njegov red ◊ rîndaș are rînd la muară kă aźutat kînd ĭa s-a fakut, or a kumparat rîndu đi la alt rîndaș — pomeljar ima red na vodenici jer je pomagao pri njenoj izgradnji, ili je red kupio od drugog pomeljara [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
4044	rîndui	rândui	уређивати	rîndui (ĭuo rînduĭ, ĭel rînduĭe) [akc. rîndui] (gl. p. ref.) — uređivati, sređivati; praviti red; raspoređivati; upravljati ◊ l-a pus să fiĭe fruntaș, ama ĭel n-a șćut să rînduĭe lumĭa, șî l-a skimbat — postavili ga za čelnika, ali on nije znao da upravlja ljudima, pa su ga smenili ◊ are mare lukru, trăbuĭe să rînduĭe kasa đi nuntă — ima veliki posao, treba da sređuje kuću za svadbu [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
4047	rînduit	rânduit	уређен	rînduit (rînduită) (mn. rînduiț, rînduiće) [akc. rînduit] (prid.) — uređen, sređen; doteran ◊ koļibiļi alu rumîń pi munće nu sînt rînduiće ka kășîļi đin sat — vlaške kolibe na planini nisu uređene kao kuće u selu ◊ tuată fata mare la visaļiĭe trăbe sî ĭasă rînduită frumuos — svaka devojka na veselje treba izađe lepo doterana ♦ sin. sîruit, rostît ♦ supr. ńirînduit [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
4053	rînduĭală	rânduială	уређивање	rînduĭală (mn. rînduĭelurĭ) [akc. rînduĭală] (i. ž.) — uređivanje, sređivanje, dovođenje u red ◊ rînduĭală ĭe kînd sa faśe rînd la śuava — uređivanje je kad se pravi red u nečemu ◊ tuot ĭe pîrasît, mare rînduĭală trăbe dakă va vrĭa sî sa-ntuarkă înapuoĭ — sve je zapušteno, veliko sređivanje treba ako budu želeli da se vrate ♦ sin. sîruĭală [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
2082	rîndurikă	rândunică	ластавица	rîndurikă (mn. rînduriśe) [akc. rîndurikă] (i. ž.) — (ornit.) lastavica (Hirundo rustica) ◊ rîndurika faśe kuĭb supt strĭeșîna kîășî — lastavica pravi gnezdo ispod kućne strehe [Por.]		[Vidi]
2021	rînḑarĭ	rânzar	сириштар	rînḑarĭ (mn. rînḑarĭ) [akc. rînḑarĭ] (i. m.) — (zast.) sirištar, jagnje ili jare određeno za klanje i vađenje sirišta ◊ rînḑarĭ s-a ḑîs la mńel, or ĭed, đin kare avut đi gînd, kînd ăl taĭe, sî skuată rînḑa, șî sî fakă kĭag đin ĭa — sirištar je bilo jagnje ili jare od koga su mislili, kad ga zakolju, da izvade sirište i naprave maju [Por.] ∞ rînḑă		[Vidi]
2020	rînḑă	rânză	сириште	rînḑă (mn. rînḑ) [akc. rînḑă] (i. ž.) — (anat.) 1. (kod životinja) sirište, četvrti odeljak želuca kod preživara ◊ rînḑă đi la mńel, purśel, uaĭe or puork sa ĭa șî sa umpļe ku skorușă, karbuńe viu, sare, porîmbĭe, glogińe ńagre șî ku fańină đi kukuruḑ, șî ku ĭa sa înkĭagă lapćiļi — sirište od jagnjeta, praseta, ovce ili svinje uzima se i puni oskorušom, žarom, solju, trnjinom, glogom i kukuruznim brašnom, i time se siri mleko ◊ ĭastă lume kare la rînḑă sprimită đi-nkĭegat iĭ ḑîk rînḑuok — ima ljudi koji sirište spremno za sirenje mleka, zovu sirilo 2. (kod ljudi) a. želudac (?) b. dvanaestopalačno crevo ◊ rînḑa la uom ĭe la burik, șî kînd sa skutură, rînḑa-ĭ fuźe șî muara sî sa dukă la babe s-o tragă la luok; đ-aĭa buală măĭ đes a pațît muĭeriļi — želudac kod čoveka je na pupku, i kad se čovek potrese, želudac se pomeri i čovek mora da ide kod baba da ga masažom vrate na mesto; od toga su najčešće patile žene ♦ (augm.) rînḑuok ♦ up. tîrban [Por.]		[Vidi]
2022	rînḑuok	rânzoc	сириште	rînḑuok (mn. rînḑuoś) [akc. rînḑuok] (i. m.) — 1. (augm.) uvećano ili natečeno sirište kod životinja preživara, ili želudac kod čoveka ◊ rînḑuok ĭe rînḑă mare, înflată, or bolnauă — „rndzok” je veliko sirište (želudac), natečeno ili bolesno 2. (pej.) naduvenko, prgavko, ljutko ◊ la Trailă lumĭa-ĭ ḑîśe „Rînḑuok” kî ĭe-ntuot đe una umflat șî mîńiuos, da lumĭa krĭađe kî ĭe-n așa uamiń rînḑa bolnauă, înflată, șî đ-aĭa sînt iĭ așa fakuț — Traila zovemo „Rndzok” („Želudac”) zatošto je stalno naduven i ljutit, a svet veruje da je kod takvih ljudi „želudac” bolestan, naduvan, pa su zato oni takvi [Por.] ∞ rînḑă		[Vidi]
4045	rînđi	rândi	ређати	rînđi (ĭuo rînđesk, ĭel rînđașće) [akc. rînđi] (gl. p. ref.) — ređati, slagati redom ◊ sa rînđașće śeva kînd sa puńe-n rînd unu dupa altu, or unu pi altu — ređa se nešto kad se stavlja redom jedno za drugim, ili jedno na drugo ◊ ļamńiļi supt șupă nu sînt rînđiće kalumĭa — drva pod šupom nisu dobro složena [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
5616	rînkaś	râncaci	јаловац ?	rînkaś (mn.) [akc. rînkaś] (prid.) — (med.) jalovac, samo sa jednim testisom ◊ rînkaś ĭe bou or berbĭek ku un kuoĭ — jalovac je vo ili ovan samo sa jednim testisom [Por.]		[Vidi]
6336	rînkeḑa	râncheza	њиштати	rînkeḑa (ĭuo rînkeḑ, ĭel rînkĭaḑă) [akc. rînkeḑa](gl.) — (onom.) (za konja) njištati ◊ kalu șî ĭapa sînt žuavińe kare rînkĭaḑă — konj i kobila su životinje koje njište ◊ kalu rînkĭaḑă kînd ĭe tare zburdat — konj njišti kad je jako uzbudjen ◊ kalu fîrkuańe kîn ĭe spumîntat — konj frkće kad je uplašen [Por.]		[Vidi]
2023	rînsă	rânsă	реса	rînsă (mn. rînsă) [akc. rînsă] (i. ž.) — (bot.) resa, duguljasta, obično viseća cvast nekih biljaka, maca (lat. amentum) ◊ rînsa ĭe un fĭeļ đi fluare kare slubuađe nuku, salka, alunu or mastaku — resa je jedna vrsta cveta koji pušta orah, vrba, leska ili breza [Por.]		[Vidi]
3241	rîńe	râie	шуга	rîńe (mn. rîńe) [akc. rîńe] (i. ž.) — (med.) šuga (Scabies) ◊ rîńe ĭe buală đi kare pi uom ăl manînkă pĭaļa — šuga je bolest od koje čoveka svrbi koža ◊ uomu ku rîńe sa skarpină ka naruodu, ama pĭaļa șî măĭ rău ăl manînkă — čovek sa šugom češe se ko lud, ali ga koža još više svrbi ♦ var. rîĭe ♦ up. rîp [Por.]		[Vidi]
4541	rîńi	râni	чистити	rîńi (ĭuo rîńesk, ĭel rîńașće) [akc. rîńi] (gl. p.) — čistiti lopatom, vilom ili grabuljom ◊ kînd sa ḑîśe kî vrunu rîńașće, sa șćiĭe kî ĭel śeva lukră ku lopata or ku furka, kum ĭe kînd rîńașće kuośina, ștala or poćaka đi zapadă — kad se kaže da neko „rinjašće”, zna se da on nešto radi lopatom ili vilama, kao što je kad čisti svinjac, štalu ili sneg sa staze [Por.]		[Vidi]
3242	rîńuos	râios	шугав	rîńuos (rîńuasă) (mn. rîńuoș, rîńuosă) [akc. rîńuos] (prid.) — (med.) šugav ◊ uomu ĭe rîńuos kînd are rîńe — čovek je šugav kad ima šugu [Por.] ∞ rîńe		[Vidi]
5772	rîp	râp	прљавштина	rîp (mn. rîpurĭ) (i. s.) — 1. prljavština ◊ kopiĭi luor sînt pļiń đi rîp, parke traĭesk în borđiĭ — njihova deca su puna prljavštine, kao da žive u zemunici 2. (med.) kraste ◊ n-a spalat rîpu đi pi pĭaļe pănă nu s-a fakut zgaĭbe — nije prao prljavštinu sa kože dok se nisu stvorile kraste ♦ up. rîńe [Por.]		[Vidi]
3754	rîpaguș	răpăguș	клизалиште	rîpaguș (mn. rîpagușă) [akc. rîpaguș] (i. s.) — (o reljefu) **		[Vidi]
4038	rîpă	râpă	стрмен	rîpă (mn. rîpe) [akc. rîpă] (i. ž.) — (geog.) strmen, jako nagnut deo terena ◊ rîpă ĭe stîrmină mare pi pomînt — strmen je velika strmina na terenu ◊ moșîĭa mĭa ĭe numa ńișći rîpe guaļe — moje imanje je samo golo strmenje ♦ sin. stîrmină, pađină, tîvaļiș, nîvaļiș, kuastă [Por.]		[Vidi]
4041	rîpeḑî	repezi	пожурити	rîpeḑî (ĭuo ma rapĭed, ĭel sa rapĭađe) [akc. rîpeḑî] (gl. ref.) — požuriti ◊ s-a rugat đi mińe sî ma rapĭed pănă la ĭel, șî ĭuo m-am rîpeḑît kît guod am putut — zamolio me je da požurim do njega, i ja sam požurio koliko god sam mogao ♦ sin. grabi [Por.]		[Vidi]
4039	rîpeḑînă	repezină	брзак	rîpeḑînă (mn. rîpeḑîń) [akc. rîpeḑînă] (i. ž.) — brzak, ubrzan tok reke ◊ la rîpeḑîń ĭe apa skundă — na brzacima je voda plitka ◊ la rîpeḑînă trĭeś rîu kînd ĭe apa mikă — kod brzaka pređeš reku kad je vodostaj nizak ◊ la rîpeḑînă s-a prins pĭeșći ku ļasa — na brzaku se hvatala riba pomoću lesa [Por.] ∞ rîpeḑî		[Vidi]
5494	rîpit	răpit	недозрео	rîpit (rîpită) (mn. rîpiț, rîpiće) [akc. rîpit] (prid.) — nedozreo; nedorastao; nedopečen ◊ kopilo a ramas rîpit — dete je ostalo nedoraslo ◊ pîńa rîpită — nedopečeni hleb ♦ sin. ńikreskut, ńikuopt, ńidokuopt [Por.]		[Vidi]
6353	rîpśugă	murdar	прљавко	rîpśugă (mn. rîpśuź) (i. ž.) — prljavko, aljkavko ◊ rîpśugă ĭe insă pļină đi rîp — prljavko je osoba puna prljavštine ♦ var. rîpśuagă [Por.] ∞ rîp		[Vidi]
3371	rîpśuń	răpciune	новембар	rîpśuń [akc. rîpśuń] (i. m.) — (kal.) (izob.) novembar ◊ rîpśuń ĭe numiļi a duoĭļa pi kîļindarĭu al babĭesk đi lună numită ĭar đi babe „marćiń”, da kare pi kîļindarĭu popĭesk sa kĭamă „novembar” — „ripčunj” je drugo ime po bapskom kalendaru za mesec koji je opet od baba nazvan „marćinj”, a koji se po popovskom kalendaru zove „novembar” ♦ sin. marćiń [Por.] ∞ lună		[Vidi]
5773	rîpuos	râpos	прљав	rîpuos (rîpuasă) (mn. rîpuoș, rîpuasă) [akc. rîpuos] (prid.) — 1. prljav ◊ a dubarît đi la uoĭ đin munće tuot rîpuos — sišao je od ovaca sa planine sav prljav 2. (med.) krastav ◊ pĭaļa luĭ ĭe tuată ripuasă kî mult s-a skîrpinat đi rîńe — njegova koža je sva krastava jer se mnogho češao zbog šuge ♦ up. rîńuos 3. (geog.) urvinast ◊ stramuoșu a kuprins moșîĭe rîpuasă, numa rîpă guală l-înga rîpă — predak je zauzeo urvinasto zemljište, samo gola urvina do urvine [Por.] ∞ rîp		[Vidi]
5210	rîs	râs	смех	rîs (mn. rîsurĭ) [akc. rîs] (i. s.) — smeh ◊ kînd ma vaḑu, iĭ i skapă rîsu — kad me je videla, ote joj se osmeh ◊ (u izr.) đi rîs — smešan ◊ ĭel puvestîașće, da lumĭa muare đi rîs — on priča, a ljudi umiru od smeha ◊ (izr.) Iĭ vĭeḑ rîsu! — Biće ismejan! (Pući će bruka, i svi će mu se smejati.) [Por.]		[Vidi]
6237	rîs	râs	рис	rîs2 (mn. rîș) (i. m.) — ris (Lynx lynx) ◊ rîsu ĭe žuavină sîrbaćikă, śeva măĭ mare dă kît mîțu — ris je divlja životinja, nešto veća od mačke ◊ rîsu traĭașće numa unđe ĭe padurĭa kurată — ris živi samo tamo gde je priroda čista [Bran.]		[Vidi]
6513	rîsari	răsări	ницати	rîsari1 (ĭuo rasîăr, ĭel rasîare) (gl. p.) — (bot.) nicati ◊ tuota buĭađa rasîare đin samînță — svaka biljka niče iz semena ◊ (izr.) aĭ pruoșć nu sa samînă, iĭ rasăr sîngurĭ — budale se ne seju, one niču same [Por.]		[Vidi]
6514	rîsari	răsări	рађати	rîsari2 (ĭuo rasîăr, ĭel rasîare) (gl.) — (o nebeskim telima) rađati se; svitati ◊ kînd Suariļi rasîare, atunśa sa faśe ḑîua — kad se Sunce rađa, tada sviće dan [Por.]		[Vidi]
6515	rîsarit	răsărit	свитање	rîsarit1 (mn. rîsariturĭ) (i. ž.) — 1. (astr.) svitanje, svanuće, osvit ◊ uoĭļi sa mînă la paskut în rîsarit đi suare — ovce se teraju na pašu u osvit sunca 2. (strana sveta) istok ◊ sa dus kîtra rîsarit — otišao je na istok ◊ (rel.) kînd la pomană sa śiare mărturiĭa, ći-ntuorś kîtra rîsarit, faś kruśe șă spuń rugamîntu — kad se na pomani zatraži marturija (svedočenje), okreneš se prema istoku, prekrstiš se i izgovoriš molitvu ◊ saćanu lukră đi la rîsarit pănă la zovărńit — seljak radi od svanuća od sumraka [Por.]		[Vidi]
6519	rîsarit	răsărit	исток	rîsarit2 (mn. rîsariturĭ) (i. ž.) — istok ◊ Suarļi, đi kînd ĭe lumĭă șî pomîntu, ĭasă đi la rîsarit — Sunce, otkad je sveta i veka, izlazi na istoku ♦ sin. la vaļe ♦ supr. zovîrńit [Por.]		[Vidi]
1670	rîsfațat	răsfăţat	насмејан	rîsfațat (rîsfațată) (mn. rîsfațaț, rîsfațaće) [akc. rîsfațat] (prid.) — nasmejan, sa osmehom na licu; vedar; bistrouman ◊ ńepuotu mĭu ĭe kopil rîsfațat, samînă la dĭedî-su — unuk mi je vedro dete, liči na dedu [Por.]		[Vidi]
2995	rîskańa	răscrăcăna	раскречити	rîskańa (ĭuo rîskańeḑ, ĭel rîskańiaḑă) [akc. rîskańa] (gl. p. ref.) — raskrečiti se, raširiti noge ◊ ku drag rîskańaḑă piśuariļi la tuot nat — rado svakom širi noge ♦ var. rîskana, rîskrîkana [Por.]		[Vidi]
2201	rîskańat	răscrăcănat	раскречен	rîskańat (rîskańată) (mn. rîskańaț, rîskańaće) [akc. rîskańat] (prid.) — a. (za položaj nogu) raskrečen, raširenih nogu ◊ fată, nu șađa rîskańată, kî țî sa vĭađe rușîńa — curo, ne sedi raskrečena, jer ti se vidi sramota b. (za izgled nogu) krivonog, koji ima „o” noge ◊ kînd înbătrîńim, tuoț o sî fim rîskańaț — kad ostarimo, svi ćemo biti krivonogi ◊ var. rîskanat [Por.] ∞ rîskańa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2517	rîșkiĭa	rășchia	намотавати	rîșkiĭa (ĭuo rîșkiĭ, ĭel rîșkiĭe) [akc. rîșkiĭa] (gl. p. ref.) — 1. namotavati pređu na motovilo ◊ sa rîșkiĭe tuorsu đi pi fus or đi pi gĭem pi rîșkituorĭ, đi sî sa fakă moutke — namotava se rpeđa sa vretena ili klubeta na motovilo, da bi se napravila kanura 2. (onom.) škripati ◊ iĭ rîșkiĭe opinśiļi pănă mĭarźe pi drum, kă đi ļiańe nu rađikă piśuariļi, numa ļi traźe pi pomînt — škripe mu opanke dok hoda drumom, jer od lenjosti ne diže noge, nego ih vuče po zemlji ◊ rîșkiĭe ku ļingura pi ćipsîĭe, o kurîță đi kańală kare sa prins pi fund — škripi kašikom po tepsiji, čisti je od masnoće koja se uhvatila na dnu (Tanda) ♦ var. rășkiĭa [Por.]		[Vidi]
6376	rîtosî	scăpa	отарасити се	rîtosî (ĭuo ma rîtosăsk, ĭel sa rîtosașće) (gl. ref.) — otarasiti se, ratosiljati se ◊ dakă-l laş sî ţî sa suĭe-n kap, nu ći măĭ rîtosăşć đi ĭel ńiśkînd — ako ga pustiš da ti se popne na glavu, nećeš ga se otarasiti nikad [Por.]		[Vidi]
3204	rîu	râu	река	rîu (mn. rîurĭ) [akc. rîu] (i. s.) — 1. (vodotok) reka ◊ rîu ĭe apă mare kurgatuarĭe kare mĭarźe pi vaļe, adunînd ogașăļi śe sa skurg đi pi śuoś șî đi pi munț — reka je veći vodotok koji teče dolinom, skupljajući potoke što se slivaju sa brda i sa planina ◊ rîu sakă numa kînd ĭe sîaśită mare, șî aĭa numa akolo unđe ĭe apa măĭ skundă — reka presuši samo kad je velika suša, i to samo tamo gde je voda najplića 2. (ukras na haljetku) prugasti vez ◊ kimĭeșîļi șî omeńeșć șî muĭerĭeșć, a fuost înpuĭaće ku rîurĭ — košulje i muške i ženske bile su ukrašene prugastim vezom ♦ (demin.) rîuļeț ♦ up. ogaș, parău [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3834	rîuļaće	râuleţ	речица	rîuļaće [akc. rîuļaće] (i. s.) ● v. rîuļeț [Por.] ∞ rîu		[Vidi]
3828	rîuļeț	râuleţ	речица	rîuļeț (mn. rîuļețurĭ) [akc. rîuļeț] (i. s.) — (demin.) rečica, mala reka ◊ rîuļeț ĭe apă kurgatuare kare ĭe măĭ skurtă đikît rîu, da ku apă măĭ multă đikît ogașu — rečica je tekuća voda kraća od reke, a sa više vode od potoka ♦ var. rîuļaće ♦ / < rîu + -ļeț [Por.] ∞ rîu		[Vidi]
6456	rîvalvĭerĭ	revolver	револвер	rîvalvĭerĭ (mn. rîvalvĭerĭe) (i. s.) — (oružje) *revolver* ◊		[Vidi]
6161	rîză	râză	крпче	rîză (mn. rîz) [akc. rîză] (i. ž.) — (o tkanini) krpče, dronjak; rita ◊ rîză ĭe un parśel đi kîrpă, tuot rupt — krpče je parče tkanine, sav pocepan ◊ śe guod sî sa lukre ku rîza, dupa śe ĭe lukru gata, ĭa măĭ đes sa labîdă — šta god da se radi sa krpčetom, kad se posao svrši, krpče se baca [Por.]		[Vidi]
2518	rîșkituorĭ	rășchitor	рашак	rîșkituorĭ (mn. rîșkituare) [akc. rîșkituorĭ] (i. s.) — (tehn.) rašak, motovilo ◊ rîșkituorĭu ĭe un bît lungaćik, ku źamînă la un kîpatîń, da ku o blanuța kare o kĭamă „kuarńiļi”, la alalt — rašak je jedan poduži štap, sa rakljom na jednom kraju, i daščicom koja se zove „rogovi”, na drugom ◊ la rîșkituorĭol mare s-a șćut masura: a fuost ḑîaśe pălmĭ đi lung — za veliki rašak znala se mera: bio je deset dlanova dugačak ◊ pi rîșkituorĭ sa rîșkiĭe muotkiļi đi țasut la razbuoĭ — na rašku se namotavaju kanure za tkanje na razboju ♦ var. rășkituorĭ ♦ up. frîmbĭe, muotkă [Por.] ∞ rîșkiĭa		[Vidi]
4888	rîșńiță	râșniță	жрвањ	rîșńiță (mn. rîșńiț) [akc. rîșńiță] (i. ž.) — (tehn.) žrvanj ◊ pănă nu s-a fakut muorĭ la apă, tota kasa avut rîșńită, ku kare s-a mîśinat mîrunțîșu — dok se nisu pojavile vodenice, svaka kuća je imala žrvanj kojim su se mlele žitarice ◊ rîșńița s-a-nvîrćit ku mîna — žrvanj se okretao rukom [Por.] ∞ muară		[Vidi]
4627	rođi	rodi	родити	rođi (ĭuo rođesk, ĭel rođiașće) [akc. rođi] (gl.) — (o polju) roditi, dati bogat plod ◊ kîmpu a rođit ka ńiśkînd pănă akuma — polje je rodilo kao nikad do sada [Por.] ∞ ruod		[Vidi]
4628	rođituorĭ	roditor	плодан	rođituorĭ (rođituare) (mn. rođituorĭ, rođituare) [akc. rođituorĭ] (prid.) — plodan, rodan, izobilan ◊ sa vĭađe kă anu-sta o să fiĭe rođituorĭ — vidi se da će ova godina biri rodna ◊ luok pi lînga rîu ĭe tare rođituorĭ — njiva pore reke je jako plodna [Por.] ∞ ruod		[Vidi]
5495	rofit	rofit	ровит	rofit (rofită) (mn. rofiț, rofiće) [akc. rofit] (prid.) — (nutr.) rovit, nedopečen, nedokuvan ◊ ḑamă rofită — nedokuvana čorba ◊ uou rofit — rovito jaje ♦ sin. ńidokuopt, ńidofript [Por.]		[Vidi]
5631	roĭbă	roibă	броћ	roĭbă (mn. roĭbe) [akc. roĭbă] (i. ž.) — (bot.) broć (Rubia tinctorum) ◊ roĭbă ĭe buĭađe ku kare s-a fîrbuit uauļi la Pașć — broć je biljka kojom su se farbala jaja za Uskrs ◊ uauļi la Pașć s-a fîrbuit ku rîdaśina roĭbi kare s-a fĭert în apă, în kare s-a pus șă kîta ćipsă, sî sa ļipĭaskă farba măĭ bun đi uoj — jaja su se na Uskrs farbala korenom broća koji se kuvao u vodi, u koju se stavljalo i malo i stipse da bi se boja bolje lepila za jaje ◊ đin roĭbă fĭartă s-a kîpatat farbă rîgovană — iz broća se dobijala boja jorgovana [GPek] ♦ dij. var. ruoĭbă [Por.]		[Vidi]
2153	romańiță	romaniţă	камилица	romańiță (mn. romańiț) [akc. romańiță] (i. ž.) — (bot.) kamilica (Matricaria chamomilla) ◊ đin romańiță sa fĭarbe ćiaĭ ku kare sa spală muĭeriļi, sa dă la kopiĭi aĭ miś kare sînt ļigăĭ đi mînkarĭe, șî sa bĭa așa, đi sînataća întrĭagă — od romanice se kuva čaj kojim se ispiraju žene, daje se deci koja su ljigava za hranu, i pije se onako, za opšte zdravlje [Por.]		[Vidi]
6082	ronț	ronț	хрскавица	ronț [akc. ronț] (i. s.) ● v. ruonț [Por.] ∞ ruonț		[Vidi]
6229	ronțai	ronțăi	хрскати	ronțai (ĭuo ronțîĭ, ĭel ronțîĭe) [akc. ronțai] (gl.) — hrskati ◊ ĭastă un fĭeļ đi kolaś kare nu kă sînt dulś, numa kînd iĭ baź în gură iĭ ruonțîĭe șî sa topĭesk — ima jedna vrsta kolača koji ne samo da su slatki, nego kad ih staviš u usta, oni hrskaju i tope se [Por.] ∞ ruonț		[Vidi]
6230	ronțuos	crocant	хрскав	ronțuos (ronțuasă) (mn. ronțuoș, ronțuasă) [akc. ronțuos] (prid.) — (ret.) hrskav ◊ kolaś dulś șî ronțuoș — kolači slatki i hrskavi [Por.] ∞ ruonț		[Vidi]
2092	ropan	ropan	подбел велики	ropan (mn. ropań) [akc. ropan] (i. m.) — (bot.) podbel veliki, repuh, repuv (Tussilago farfara) ◊ ropanu krĭașće pi lînga apă; are frunḑă kare sîpatuori đemult a pus în kap în luok đi pîlariĭe, kînd a fuost žîăgĭ mare — podbel raste pored vode; ima veliki list koji su kopači nekada stavljali na glavu umesto šešira, kada je bila velika žega ◊ đin duda ropanuluĭ kopiĭi vrodată a fakut fluir — od podbelove cevke deca su nekada pravila frulu [Por.]		[Vidi]
2093	ropańiș	ropaniș	подбелиште	ropańiș (mn. ropańișurĭ) [akc. ropańiș] (i. s.) — (bot.) podbelište, mesto obraslo velikim podbelom ◊ nu măĭ sa mĭarźe pi lînga rîu đi ropańiș — ne može se više ići pored reke od podbelišta [Por.] ∞ ropan		[Vidi]
6491	roskoćin	roscotin ?	роскотин	roskoćin (uzv.) — roskoćin, uzvik u kolu, nepoznatog značenja ◊ (folk.) prinș đi dupa kap în uară, baĭețî kîta măĭ vĭasîļ đikît aĭlalț, a zberat: „Rosko-rosko-roskoćin! Să bĭem vin, să ńi visaļim!" — zagrljeni u kolu, momci malo veseliji od ostalih, vikali su: „Rosko-rosko-roskoćin! Pijmo vino, da se veselimo! [Por.]		[Vidi]
4385	rostî	rosti	уредити	rostî (ĭuo rostăsk, ĭel rostîașće) [akc. rostî] (gl. p.) — urediti, srediti ◊ a lasato mumî-sa să rostîaskă kasa, kă vin guoșći, da ĭa s-a dus în proîmblare — ostavila je majka da sređuje kući, jer dolaze gosti, a ona je otišla u šetnju ◊ kasa rostîtă ĭe fața muĭeri — sređena kuća je lice žene [Por.] ∞ ruost		[Vidi]
4387	rostîĭe	rostire	сређивање	rostîĭe (mn. rostîĭ) [akc. rostîĭe] (i. ž.) — sređivanje, spremanje ◊ nuĭe muĭare kuĭ nu-ĭ kađe grĭeu kînd vińe ḑîua đi rostîĭa kășî a mare — nema žene kojoj ne pada teško kad dođe dan za veliko sređivanje kuće [Por.] ∞ ruost		[Vidi]
4386	rostît	rostit	уређен	rostît (rostîtă) (mn. rostîț, rostîće) [akc. rostît] (prid.) — uređen, sređen ◊ ļ-a lasat kasa rostîtă, da kînd sa-ntuors: ka kînd a dat buamba î-ńa — ostavila je kuću sređenu, a kad se vratila: kao da je bomba udarila u nju [Por.] ∞ ruost		[Vidi]
4866	rotat	rotat	округао	rotat (rotată) (mn. rotaț, rotaće) [akc. rotat] (prid.) — okrugao; kuglast ◊ fakut rotat, samînă la ruată or la śerk — okrugao, liči na točak ili obruč ◊ ńișći ļamńe au kroșńe rotată — neko drveće ima kuglastu krošnju ◊ păr rotat — kuglasta kruška [Por.] ∞ ruată		[Vidi]
2119	rozăv	rozăv ?	розе	rozăv (rozăvă) (mn. rozăvĭ, rozăve) [akc. rozăv] (prid.) — (color) (ret.) roze, ružičast ◊ miĭe îm plaśe vin rozăv — meni se sviđa roze vino ♦ var. rozaćik [GPek]		[Vidi]
6163	roșkaćik	roșcatic	црвенкаст	roșkaćik (roșkaćikă) (mn. roșkaćiś, roșkaćiśe) [akc. roșkaćik] (prid.) — (color) crvenkast, rumen ◊ uom tare mîńiuos ĭe roșkaćik la firĭe — jako ljutit čovek je crvenkast u licu ◊ roșkaćikă ĭe farba ruoșîĭe đeșkisă — rumena boja je svetlocrvena [Por.] ∞ ruoșu		[Vidi]
3485	ruabă	roabă	колица	ruabă1 (mn. ruabe) [akc. ruabă] (i. ž.) — (tehn.) kolica ◊ ruabă ĭe karuț đi ļemn ku o ruată mikă đinainće, ku kotur mik la mižluok, șî ku doĭ kraś la urmă, kare iĭ țîń in mîń kînd trăbe să-npinź ruaba — drvena kolica su kolica sa jednim točkom spreda, sa malim sandukom na sredini, i sa dve drške pozadi, koje držiš rukama kada guraš kolica ◊ ku ruaba a dus ĭarbă đi puorś, a karat tuor pi luok, ș-a dus alt tovar kare a fuost grĭeu đi dus în șîaļe — kolicima se vozila trava za svinje, razvozilo se đubre po njivi, i vozio se drugi teret koji je bio težak da se nosi na leđima ♦ sin. (inov.) karuță [GPek] ◊ ruaba đi ļiemn a fuost grĭa șî ĭa, da șî lukru kare s-a lukrat ku ĭa, kă ruata ĭ-a fuost pusă đipartat înainće, șî tuota greotaća a kaḑut pi pućarĭa uomuluĭ — drvena kolica bila su sama teška, kao i posao koji se sa njima radio, jer je točak bio stavljen daleko napred, pa je sav teret padao na snagu čoveka (Rudna Glava) ♦ var. roabă [Por.]		[Vidi]
3487	ruabă	roabă	робиња	ruabă2 (mn. ruabe) [akc. ruabă] (i. ž.) — robinja, ženska osoba lišena slobode ◊ mulće fĭaće đi vrĭamĭa turkuluĭ n-a sufarat să fiĭe ruabe la turś, ș-a fakut storăńe sîngure — mnoge devojke u tursko vreme nisu podnosile da budu turske robinje, pa su se same ubijale [Por.] ∞ ruob	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4914	ruata muori	roata morii	воденични точак	ruata muori [akc. ruata muori] (sint.) — (tehn.) vodenični točak; kolo ◊ ruata muori ĭe ka ruata đi kar, numa śe în luok đi șpiță, are ăripĭ fakuće ka ļingura, șî-nțapaće în kîpațînă pin kare trĭaśe fusu muori — vodenični točak je sličan kolskom točku, samo što umesto paoka ima krilca u obliku kašike, uglavljene u glavčinu, kroz koju prolazi vodenično vreteno ◊ ruata muori ĭe întarită ku śerk, kare țîńe ăripiļi strînsă în kîpațînă — vodenični točak je ojačan obručem, koji drži krilca čvrsto na glavčini ◊ în ruata muori baće vîžuoĭu api đin butuoń, șî-nvîrćașće fusu muori, kare întuarśe pĭatră đi sus, śe maśină — u vodenični točak bije mlaz vode iz badnja, i okreće vreteno koje vrti gornji kamen što melje ◊ nuĭe tuot una în śe parće sa-nvîrćașće ruata muori, la muară lu kare pĭatra sa-nvîrćașće în stînga, vin vrăžîtuoriļi șî ĭau apă đi-ntorsură — nije svejedno na koju stranu se okreće vitlo, na vodenicu čiji se kamen obrće u levo, dolaze vračare i uzimaju vodu za vraćanje čini ◊ la mulće muorĭ în vrĭamĭa đi Tita ruata s-a fakut đi fĭer — na mnogim vodnicama u vreme Tita vodenično kolo je izrađeno od gvožda [Por.] ∞ muară		[Vidi]
4865	ruată	roată	точак	ruată1 (mn. ruoț) [akc. ruată] (i. ž.) — (tehn.) točak ◊ ruata ĭe un śerk totîrlat pus pi uosîĭe, kare sa-nvîrćașće șî mĭarźe înainće-napuoĭ — točak je okrugao obruč nasađen na osovinu, koji se okreće i ide napred-nazad ◊ karu đi buoĭ are patru ruoț, aļi đinainće sînt măĭ miś, da aļi đinapuoĭ sînt măĭ marĭ — volovska kola imaju četiri točka, prednji su manji, a zadnji veći ◊ ruata đi kar are șînă, naplaț, spiță, kîpațînă șî buśauă — kolski točku ima šinu, naplatak, paok, glavčinu i naglavak ◊ ruata muori — vodenični točak ◊ ruată đi karat — bicikl [Por.]		[Vidi]
6008	ruată	bicicletă	бицикл	ruată2 (mn. ruоț) [akc. ruată] (i. ž.) — (tehn.) bicikl ◊ ruată la nuoĭ în sat măĭ întîń s-a vaḑut đi vrĭamĭa đi rat, a karato voĭńiśi ńemțășć — bicikl se kod nas u selu prvi put video za vreme rata, vozili su ga nemački vojniți ◊ đin aĭnuoștri, ruoț a kumparat măĭ întîń lukratuori kare a drumait la Măĭdan la lukru — od naših, prve bicikle su kupovali radnici koji su putovali u Majdanpek na posao [Por.]		[Vidi]
3150	rudă	rudă	род	rudă1 (mn. ruđe ?) [akc. rudă] (i. ž.) — (zast.) 1. (za srodstvo) rod, rođak; srodnik, srodstvo; loza ◊ rudă apruape — blizak rod; blisko srodstvo ◊ rudă đeparće — dalek rod ◊ đin iĭ nu ma ĭastă ńima, ļi s-a stîns ruda — od njih više nema nikog, loza im se ugasila 2. (za malu količinu ili nestašicu) nimalo, ni trunke; ničega, nikoga i sl. ◊ murim đi fuame, nuĭe rudă đi fańină în sak — umrećemo od gladi, nema ni trunke brašna u džaku ◊ nu măĭ gasășć rudă đi uom pin saće, s-a pîrasît tuaće — ne možeš naći živoga čoveka po selima, opustela su sva ◊ nuĭe rudă đi ban în lume, mare ńistoțală șî sîraśiĭe — (fig.) ljudi nemaju ni žutu banku (prebijenu paru i sl.), velika nestašica i siromaštvo ♦ up. ńam, fîmeļiĭe [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
3151	rudă	rudă	руда	rudă2 (mn. ruđe) [akc. rudă] (i. ž.) — (tehn) ruda na kolima ◊ ruda ĭe ļegatura întra źug, șî întra driko-l đinainće la kar đi viće — ruda je veza između jarma i prednjeg trapa zaprežnih kola ♦ sin. proțap, tînžală [Por.] ∞ kar		[Vidi]
3171	ruđi	rudi	ородити се	ruđi (ĭuo ma ruđesk, ĭel sa ruđiașće) [akc. ruđi] (gl. p. ref.) — oroditi se ◊ kînd sî va ruđi Lapadatuońi ku Trailuońi, înpraună avuțîĭa kî au kîće unu — kad se orode Lapadatovići i Trailovići, sastaviće imanje, jer imaju jedince [Crn.] ♦ dij. sin. ńemui [Por.] ∞ rudă1		[Vidi]
6518	ruđină	pământ sterp	рудина	ruđină (mn. ruđiń) (i. ž.) — (geog.) rudina, utrina ◊ ruđină ĭe golăĭe, fara padure, ku pomînt rău đi bukaće, dakă ĭastă ĭarbă, bun ĭe đi paskut vićiļi — rudina je golet, bez rastinja, sa zemljioštem nepogodnim za obradu, ako ima trave, dobro je ispašu stoke [Por.]		[Vidi]
5382	rug	rug	трн	rug (mn. ruź) [akc. rug] (i. m.) — (bot.) trn (Rubus) ◊ rug ĭe o buĭađe tare spinuasă — trn je jako bodljikava biljka ◊ rug dă buabe kare sa kĭamă mură — trn daje plod koji se zove kupina ♦ sin. spińe [Por.]		[Vidi]
2191	rugožînă	rogojină	рогозина	rugožînă (mn. rugožîn) [akc. rugožînă] (i. ž.) — rogozina, prostirka od upletenog rogoza ◊ rugožîna s-amplećit đin papura lată — rogozina se plela od širokolisnog rogoza ◊ pi rugožînă s-a durmit în borđiĭ, da kînd lumĭa a fakut koļibĭ șî paturĭ, pi rugožîń a durmit kopiĭi — na rogozini se spavalo u burdeljima, a kada su ljudi napravili kolibe i krevete, na rogozinama su spavala deca ◊ rugožîna nu s-a pus pi pomîntol guol, numa supt ĭa s-a pus giž — rogozina se nije prostirala na goloj zemlji, nego se ispod nje stavljala šaša ♦ var. rogožînă [Por.] ∞ papură		[Vidi]
5199	rugoșală	răgușeală	промуклост	rugoșală (mn. rugoșăļe) [akc. rugoșală] (i. ž.) — (med.) promuklost ◊ s-a pus pi ĭel o rugoșală grĭa, abĭa vorbĭașće — uhvatila je teška promuklost, jedva govori [Por.] ∞ rugoșî		[Vidi]
5197	rugoșî	răguși	промукнути	rugoșî (ĭuo rugoșăsk, ĭel rugoșașće) [akc. rugoșî] (gl.) — (med.) promuknuti ◊ uomu rugoșașće kînd raśașće gîtu șă-ĭ sa skimbă glasu — čovek promukne kad prehladi grlo pa mu se promeni glas [Por.] ♦ dij. var. răgușî (Valakonje) [Crn.]		[Vidi]
5198	rugoșît	răgușit	промукао	rugoșît (rugoșîtă) (mn. rugoșîț, rugoșîće) [akc. rugoșît] (prid.) — (med.) promukao ◊ a treĭ-ļa ḑîvă sînt rugoșît, kă la bîlś am bĭeut pivă rîaśe — treći dan sam promukao, jer sam na vašaru pio hladno pivo [Stig] ∞ rugoșî		[Vidi]
5381	ruguma	ruguma	преживати	ruguma (ĭuo rugum, ĭel rugumă) [akc. ruguma] (gl.) — preživati ◊ vićiļi rugumă, da uomu mĭastîkă — stoka preživa, a čovek žvaće [Por.]		[Vidi]
3488	ruob	rob	роб	ruob (mn. ruobĭ) [akc. ruob] (i. m.) — rob, muškarac lišen slobode ◊ ń-a mînat să lukrăm ka pi ruobĭ — terali su nas da radimo kao robovi ♦ up. ruabă2, robiĭe [Por.]		[Vidi]
4626	ruod	rod	род	ruod1 (mn. ruodurĭ) [akc. ruod] (i. s.) — rod, plod, prihod; berićet ◊ ano-sta ruodu a fuost mare — ove godine rod je bio veliki ◊ măru ĭe înkarkat ku ruod, a pus pruopće la krĭanźe să nu sa frîngă — jabuka je puna roda, postavili su raklje pod grane da se ne bi slomile [Por.]		[Vidi]
4630	ruod	uter	материца	ruod2 (mn. ruađe) [akc. ruod] (i. s.) — (anat.) materica (lat. uterus) ◊ ruodu ĭe luoku în burta muĭeri unđe sa poļimĭesk kopiĭi — materica je mesto u ženinom stomaku, gde nastaju deca ◊ în ruodu muĭeri ĭastă un kĭes panușîuluĭ, pļin đi apuriĭe, kare-l kĭamă apșuor — u ženinoj materici nalazi se opnasta kesa, puna tečnosti, koji se zove vodenjak ◊ ruodu uomuluĭ krĭașće-n apșuor, șî dupa noă luń, apșuoru pokńașće, pi śe sa kunuașće k-a-nśeput nașćirĭa — ljudski plod raste u vodenjaku, i posle deved meseci vodenjak pukne, po čemu se prepoznaje da je počeo porođaj [Por.]		[Vidi]
2185	ruodu-pomîntuluĭ	rodul-pământului	козлац	ruodu-pomîntuluĭ [akc. ruodu-pomîntuluĭ] (i. m.) — (bot.) kozlac (Arum maculatum) ◊ ruodu-pomîntuluĭ ku pula-bĭelśi ĭe tuot o buĭađe, numa śe ĭe numiļi „ruodu-pomîntuluĭ” măĭ puțîn kunoskut în lume; pi ĭa sa giśiașće kum o să fiĭe ruodu ćimpuluĭ śe vińe — „zemljin rod” i „belčin kurac” je jedna ista biljka, samo što je naziv „zemljin rod” manje poznat u narodu; po njoj se gata kakav će biti rod zemlje u toku leta [Por.] ∞ pula-bĭelśi		[Vidi]
2803	ruonț	ronţ	хрскавица	ruonț (mn. ruonță) [akc. ruonț] (i. s.) — (anat.) hrskavica ◊ s-a mînkat ruonțu în kișiță — ojela se hrskavica u zglobu ♦ var. ronț [Por.]		[Vidi]
4350	ruost	rost	ред	ruost (mn. ruosturĭ) [akc. ruost] (i. s.) — 1. (o organizaciji) red, uređenost; sistem; organizacija ◊ muĭare batrînă, ama n-are ńiś un ruost în kasă, la ĭa tuot nat traźe în parća luĭ — matora žena, ali nema nikakav red u kući, kod nje svako vuče na svoju stranu 2. (o razboju) zev ◊ ruost la razbuoĭ ĭe kaskatura la urḑală kare o fak ițîļi kînd sa skimbă — zev kod razboja je razmak koji u osnovi prave nite kad se menjaju 3. (med.) menstruacija ◊ sa ḑîśe đi muĭare kî ĭe ĭertată kînd pĭarđe ruostu muĭerĭesk — kaže se za ženu da je čista kad izgubi menstruaciju ♦ sin. rînd [Por.] ♦ dij. var. rost [Buf.]		[Vidi]
6162	ruoșu	roșu	црвен	ruoșu (ruoșe) (mn. ruoș, ruoșe) [akc. ruoșu] (prid.) — (color) crven ◊ ruoșu ĭe farba lu sînźe — crveno je boja krvi ◊ruoșu ĭe śerĭu kînd zovîrńe suariļi — crveno je nebo kad zalazi sunce ♦ var. ruoșîĭe ◊ (ver.) đemult s-a kreḑut kî aĭ tare ruoș la fire sînt vîrkolaś, kare manînkă luna șî suariļi — nekad se verovalo da su ljudi, koji su jarko crveni u licu, vukodlaci koji jedu Mesec i Sunce [Por.]		[Vidi]
5777	rupćiguos	rupcigos	дроњав	rupćiguos (rupćiguasă) (mn. rupćiguoș, rupćiguasă) [akc. rupćiguos] (prid.) — 1. dronjav, odrpan; pocepan ◊ rupćiguos ĭe uom kare puartă țuaļe rupće — odrpan je čovek koji nosi pocepanu odeću 2. (fig.) siromašan, bedan ◊ s-a dus źińirĭe-n kasă la ńișći rupćiguoș, fara mîț șî fara kîńe — prizetio si kod nekih siromaha, koji nemaju ni kučeta ni mačeta [Por.] ∞ rupĭa		[Vidi]
5774	rupĭa	rupe	цепати	rupĭa (ĭuo rup, ĭel rupĭe) [akc. rupĭa] (gl. p. ref.) — cepati, kidati ◊ pînḑa đi kîńipă ĭerĭa tare, nu sa puća ļesńe rupĭa — težinjavo platno beše jako, nije se moglo lako cepati ◊ fluarĭa a rupt đin rîdaśină — cvet je pokidao iz korena ◊ (izr.) l-a rupt ku bataĭa — prebio ga je, premlatio, ubio ga batinama ♦ up. prorupe [Por.]		[Vidi]
5775	rupt	rupt	исцепан	rupt (ruptă) (mn. rupț, rupće) [akc. rupt] (prid.) — iscepan, pocepan, iskidan, pokidan; prekinut ◊ țuaļiļi pi ĭa a fuost tuaće rupće — odeća na njoj bila je sva pocepana ◊ tatî-su ĭ-a rupt kărțîļi șkolarĭeșć, ș-a-nvăluĭit tutun î-ńaļe — otac joj je cepao školske knjige i u njih uvijao duvan ◊ (izr.) ku ruptu — nasilno ◊ (izr.) fuźe đi rupe — beži, pa cepa ◊ (izr.) kînd lumĭa mĭarźe în gramadă, fara rînd, sa ḑîśe kă mĭerg rupt ńiproažuns — kad ljudi idu u grupi, bez reda, kaže se da idu u neredu ◊ s-a rupe ku lukru — kida se od posla [Por.] ∞ rupĭa		[Vidi]
5776	ruptură	ruptură	исцепотина	ruptură (mn. rupturĭ) [akc. ruptură] (i. ž.) — 1. iscepotina, prekid; rupa ◊ ruptura ĭe luok unđe śuava s-a rupt, ș-a ramas gaură, luok guol — iscepotina je mesto gde se nešto prekinulo, pa je ostala rupa, praznina ◊ drumu dupa pluaĭe ĭe pļin đi rupturĭ — put je posle kiše pun rupa 2. dronjak ◊ mĭarźe, saraku, tota vara rupt, numa într-o ruptură đi țuală — ide celo leto, siroma, pocepan, samo u nekom dronjku od odeće [Por.] ∞ rupĭa		[Vidi]
5869	rusaļe	rusalie	русаље	rusaļe (i. ž.) — (demon.) rusalje ◊ sa krĭađe în Porĭeśa kî rusaļiļi sînt șapće însă vîlvuasă kare în sîptamîna luor ĭasă đin vilaĭtu luor șî mĭerg pin lumĭa nuastră — veruje se u Poreču da su rusalje sedam natprirodnih bića koja u njihovoj sedmici izlaze iz svoga sveta i kreću se među ljudima ◊ rusaļiļi kînd dau pista uom kare duarme în drumu luor, or la raspînćiśe pi unđe trĭek, or supt vrun ļemn, ĭaļe ăl ĭau șî ĭel nu sa măĭ pumeńașće ńiśkînd — kad rusalje naiđi na čoveka koji im spava na putu, ili na raskrsnici kroz koju prolaze, ili pod nekim drvetom, one ga uzmu i on se više nikad ne probudi ◊ rusaļiļi sînt la nuoĭ în Porĭeśa mult măĭ puțîn kunoskuće đikît șoĭmańiļi, șă mulće povĭeșć đi ĭaļe sînt luvaće đin povĭeșćiļi lu șoĭmańe — rusalje su kod nas u Poreču mnogo manje poznate nego šojmanke, i mnoge priče o njima su uzete iz priča o šojmankama [Por.]		[Vidi]
4214	rușć	rușchiu	голет	rușć (mn. rușćuri) (i. m.) — (geogr.) golet ◊ rușć ĭe pomînt stîrminuos fara verđață — golet je padina bez rastinja ♦ sin. șkarpă, golaĭe [Por.]		[Vidi]
4002	rușîna	rușina	стидети се	rușîna (ĭuo ma rușîńeḑ, ĭel sa rușîńaḑă) [akc. rușîna] (gl. p. ref.) — stideti se, sramiti se ◊ nu ći rușîna đi fiĭe śe — nemoj se stideti za bilo šta ◊ nu sa rușîńaḑă đi ńimika — ne stidi se ničega [Por.] ∞ rușîńe		[Vidi]
4003	rușînat	rușinat	постиђен	rușînat (rușînată) (mn. rușînaț, rușînaće) [akc. rușînat] (prid.) — postiđen, posramljen, osramoćen ◊ aĭa ĭe rușîńe mare, tuot satu ĭe rușînat — to je velika bruka, celo selo je osramoćeno ◊ đi śe să fiĭe rușînat, fara ńiś o vină — zašto da bude osramoćen, bez ikakve krivice [Por.] ∞ rușîńe		[Vidi]
2314	rușînuasă	traista-ciobanului	русомача	rușînuasă (i. ž.) — (bot.) rusomača, hoću-neću (Capsella bursa-pastoris) ◊ ku rușînuasa ćińerișu a giśit kare ļi drag dă ĭeĭ, a lu kare nu — sa rusomačom mladež je gatala ko ih voli, a ko ne [Mlava] ∞ rușîńe		[Vidi]
4001	rușînuos	rușinos	срамежљив	rușînuos (rușînuasă) (mn. rușîńuoș, rușîńuasă) [akc. rușînuos] (prid.) — sramežljiv, stidljiv ◊ dakă va fi așa rușînuasă șî ka fata mare, n-o sî sa măĭ mariće ńiśkînd — ako bude ovako stiudljiva i kao devojka, neće se udati nikad ♦ supr. ńirușînuos [Por.] ∞ rușîńe		[Vidi]
5836	ruźină	rugină	рђа	ruźină (mn. ruźiń) [akc. ruźină] (i. ž.) — 1. (o metalu) rđa ◊ ruźina ĭe buala fĭeruluĭ, roșața kare manînkă fĭeru kînd stă mult în suđală — rđa je bolest metala, crvenilo koje jede metal kad stoji dugo na vlazi 2.(fig.) (o karakteru) rđav čovek ◊ n-am uokĭ să-l măĭ văd, kî ĭe mare ruźină — nema oči da ga više vidim, jer je velika rđa [Por.]		[Vidi]
5837	ruźińi	rugini	рђати	ruźińi (ĭuo ruźińesk, ĭel ruźińașće) [akc. ruźińi] (gl. p.) — rđati; zarđati ◊ fĭeru kînd stă mult afară la suare șî la suđală, ruźińașće ĭuta — gvožđe koje dugo stoji napolju na suncu i vlazi, brzo rđa [Por.] ∞ ruźină		[Vidi]
5838	ruźińit	ruginit	зарђао	ruźińit (ruźińită) (mn. ruźińiț, ruźińiće) [akc. ruźińit] (prid.) — (o metalu) zarđao ◊ kînd a arat, a atîrnat ku plugu gramadă đi bronțoviń ruźińiće — kad je orao, zakačio je plugom gomilu zarđale gvožđurije [Por.] ∞ ruźină		[Vidi]
6430	rușîńa fĭeći	rușinea fetei	дивља мрква	rușîńa fĭeći (mn. rușîńa fĭećilor) (sint.) — (bot.) divlja mrkva (dosl.) devojački stid (Daucus carota) ◊ rușîńa fĭeći ĭe fluare albă ku un pik ńegru în mižluok, kare sa kĭamă „rușîńe” — divlja mrkva je beli cvet sa crnom tačkom u sredini, koja se zove „stid” ◊ (folk.) aĭ batrîń s-a glumit kă kum trĭaśe vrĭamĭa, așa „rușîńa” pi fluare sa mićikuļaḑă, șî kînd sa vo perđa đi tuot, fĭaćiļi o sî mĭargă ku kuru guol — stari su se šalili da se „stid” na cvetu smanjuje kako vreme prolazi, i da će kad bude nestao sasvim, devojke ići gologuze ♦ sin. pizda țîgănśi (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
4000	rușîńe	rușine	срамота	rușîńe (mn. rușîń) [akc. rușîńe] (i. ž.) — 1. sramota, bruka; skandal ◊ asta śe fak iĭ ku nuoĭ ĭe numa o rușîńe mare — to što oni čine sa nama je samo jedna velika sramota ◊ đi śe va fi rușîńe la rumîń să spună kă sînt rumîń, rar kare șćiĭe să spună — zašto je Vlahe sramota da kažu da su Vlasi, malo ko zna da objasni ◊ a da đi rușîńe — obrukati se 2. stid ◊ la rumîńi aĭ ćińirĭ s-a bagat rușîńa în uasă kă sînt rumîń, đ-așa buală nuĭe ļak — mladim Vlasima stid što su Vlasi ušla je u kosti, i od te boljke leka nema ◊ iĭ rușîńe la oraș să spună kă ĭe rumînă, kî tuoț o sî sa rîdă đi ĭa, ș-o sî zbată žuok — stidi se u gradu da kaže da je Vlajna, jer će joj se svi smejati i rugati ◊ șćiĭe rumîńașće, ama iĭ rușîńe sî vorbĭaskă — zna vlaški, ali se stidi da priča ◊ puțîń rumĭń a măĭ ramas lu kare nuĭe rușîńe kă sînt rumîń — malo je Vlaha ostalo koji se ne stide što su Vlasi ◊ n-are đi śe să ńi fiĭe rușîńe, sa vĭađe frumuos kă ļimba rumăńaskă are pista patru miĭe đi vuorbe, da ĭe rînduită numa o śinśimĭa vorbarĭuluĭ — nema zašto da nas bude stid, lepo se vidi da vlaški jezik ima preko četiri hiljade reči, a obrađena je tek jedna petina rečnika ♦ sin. rîs [Por.]		[Vidi]
4664	sabĭe	sabie	сабља	sabĭe (mn. săbĭ) [akc. sabĭe] (i. ž.) — sablja ◊ l-a prins turśi șî ku sabĭa ĭ-a zburat kapu — uhvatili ga Turci i sabljom mu odsekli glavu ◊ sabĭa s-a askuțît la tośilă — sablja se oštrila na tocilu [Por.]		[Vidi]
4445	saț	saț	ситост	saț (mn. sațurĭ) (i. s.) — (nutr.) sitost ◊ n-are saț la mînkare ka kalu — nenasit je u jelu kao konj ◊ mînkare fara saț — jelo koje ne zasićuje [Por.]		[Vidi]
3528	saćan	sătan	сељак	saćan (mn. saćeń) [akc. saćan] (i. m.) — seljak ◊ saćan ĭe uom kare traĭașće-n sat — seljak je čovek koji živi na selu [Por.] ∞ sat		[Vidi]
3529	saćană	săteană	сељанка	saćană (mn. saćańe) [akc. saćană] (i. ž.) — seljanka ◊ saćană ĭe insă muĭerĭaskă kare traĭașće în sat — seljanka je ženska osoba koja žvii na selu ◊ tuaće saćańiļu nuaștre sînt muĭerĭ tare vrĭańiśe — sve naše seljanke su jako vredne žene ♦ var. saćankă [Por.] ∞ sat		[Vidi]
3524	saćesk	sătesc	сеоски	saćesk (saćeaskă) (mn. saćeșć, saćeașće) [akc. saćesk] (prid.) — seoski, koji pripada selu ◊ dămult a fuost kuoș saćesk, în kare s-adunat bukaćiļi dă pră kîmp — nekada je bio seoski koš, u koji su se skupljali poljski proizvodi ◊ mulće ađeturĭ saćeșć s-a pĭerdut, or s-a skimbat — mnogi seoski običaji su se izgubili, ili se promenili [Stig] ∞ sat		[Vidi]
4672	sađi	sădi	садити	sađi (ĭuo sađesk, ĭel sađașće) [akc. sađi] (gl. p.) — (agr.) saditi ◊ muma sađiașće rasad în bașćauă — majka sadi rasad u bašti ◊ dupa dĭeda a ramas mulće puame sađiće đi mîna luĭ — iza dede su ostale mnoge voćke zasađene njegovom rukom ♦ up. sîmana [Por.]		[Vidi]
5296	sađină	sadină	ђиповина	sađină (mn. sađiń) (i. ž.) — (bot.) đipovina, čelac (Chrysopogon gryllus) ◊ sađină ĭe tare bună ĭarbă đi paskut vićiļi, kare o manînkă ku dulśață, adîns vaśiļi — đipovina je jako dobra trava za napasanje stoke, koja je jede u slast, posebno krave [Por.]		[Vidi]
4673	sađit	sădit	сађење	sađit1 (mn. sađirĭ) [akc. sađit] (i. s.) — (agr.) sađenje ◊ s-a dus sorî-mĭa s-ažuće la muma, kă are mult lukru ku sađit la śapă — otišla mi sestra da pomogne majci, jer ima mnogo posla oko sađenja luka ◊ a grabit ku sađitu, să nu-ĭ prindă pluaĭa — žurili su sa sađenjem, da ih ne uhvati kiša [Por.] ∞ sađi		[Vidi]
4674	sađit	sădit	засађен	sađit2 (sađită) (mn. sađiț, sađiće) [akc. sađit] (prid.) — (agr.) zasađen ◊ ano-sta n-am avut usturuoĭ sađit în bașćaua nuastră, kă ńima-n kasă nu-l manînkă — ove godine nismo imali beli luk zasađen u našoj bašti, jer ga niko u kući ne jede ◊ fluorĭ sađiće — zasađeno, baštensko cveće [Por.] ∞ sađi		[Vidi]
5050	sain	sain	сив	sain (saină) (mn. saiń, saińe) [akc. sain] (prid.) — (color) siv, sinjav ◊ țîn minće kî veńa pi la nuoĭ ńișći muoș ku śuariś saiń, ama đin śe lînă a fuost śuariku țasuț, nu șću — sećam se da su dolazili kod nas neki starci sa pantalonama od sivog sukna, ali od koje vune je sukno bilo izatkano, ne znam ♦ sin. sur [Por.]		[Vidi]
6065	saiz	seiz	коњушар	saiz (mn. saiž) [akc. saiz] (i. m.) — konjušar, konjovodac ◊ muoșu mĭeu a fuost în armata lu kraļu saiz, a lukrat ku kai — moj deda je u kraljevoj vojsci bio konjušar, radio je sa konjima [Por.]		[Vidi]
2510	saĭnă	sanie	санке	saĭnă (mn. săĭń) [akc. saĭnă] (i. ž.) — (tehn.) sanke 1. saonice, prevozno sredstvo ◊ saĭnă ĭe fakută đi karat pi zapadă — sanke su napravljene za prevoz po snegu ◊ saĭnă đi viće — sanke za stočnu vuču ◊ saĭnă kopilarĭaskă, saĭnă đi kopiĭ miś — dečje sanke, sanke za malu decu 2. sanac na razboju ◊ saĭna lu razbuoĭ sînt doă o bîrń đi un lat đi mînă, śopļiće-n patru mukĭe, lunź đi vro doă pașurĭ — sanac na razboju jesu dve grede široke jedan pedalj, otesane sa četiri strane, duge oko dva koraka ◊ saĭna lu razbuoĭ are duoĭ saĭńieț, đi stînga, șă đi đirĭapta — sanac razboja ima dva saonika, levi i desni [Por.] ♦ dij. var. saniĭe (Šipikovo) [Tim.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4670	saĭńaće	săniete ?	саоник	saĭńaće (mn. saĭńeț) [akc. saĭńaće] (i. m.) — saonik ◊ saĭńaće ĭe parśelu săĭńi al đi žuos pi kare saĭna aluńikă — saonik je dońi deo sanki po kome sanke kližu ◊ saĭna are doĭ saĭńeț — sanke imaju dva saonika ◊ saĭńaćiļi ĭe kîrśur la vîr, đi saĭna să nu sa-nțăpe în zapadă — saonik je savijen na vrhu, da se sanke ne bi zaglavile u snegu [Por.] ♦ dij. sin. talpă (Šipikovo) [Tim.] ∞ saĭnă		[Vidi]
3179	sak	sac	џак	sak (mn. saś) (i. m.) — džak, vreća ◊ saku ĭe o trastă mare, țasut đi kîńipă, sî puată sî țînă tovar grĭeu — džak je velika torba, izatkan od konolje, da bi mogao da drži težak teret ◊ în sak s-a dus la muară buobe đi grîu or đi kukuruḑ, da đi la muară s-a-ntuors ku ĭel pļin đi fańină — u džaku se nosilo na vodenicu žito, ili kukuruz, a iz vodenice se vraćali sa njim punim brašna ◊ saku pļin s-a karat ku karu, or pi kal, da kare aĭa n-avut, l-a dus în șîaļe — pun džak vozio se kolima, ili na konjima, a ko to nije imao, nosio ga je na ledjima ◊ kînd s-a dus în șîaļe, saku pļin s-a pus pi trastă ku obrăń, șî s-a rîđikat-n șîaļe, da obrăńiļi ļ-a ļegat đi-nainće, pista pĭept — kad se nosio na leđima, džak se postavljao na torbu sa uprtačima, a uprtači su se vezila spreda, na grudima [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4374	saka	seca	пресушути	saka (ĭuo sîăk, ĭel sakă) [akc. saka] (gl.) — (hidr.) (o vodi) presušiti; smanjiti nivo ◊ a-nśeput ogașu saka, o să muară vićiļi đi sîaće — počeo je potok da presušuje, polipsaće nam stoka od žeđi ◊ đemult n-a sakat rîu đi tuot ka vara-sta — odavno nije reka presušila sasvim kao ovoga leta [Por.] ∞ săk		[Vidi]
4427	sakară	secară	раж	sakară [akc. sakară] (i. ž.) — raž (Secale cereale) ◊ aĭ batrîń a puvestît kî ĭe sakara buĭađe măĭ batrînă đikît grîu — stari su pričali da je raž biljka starija od žita ◊ sakara sa samînă tuamna, într-o vrĭame ku grîu — raž se seje ujesen, u isto vreme kad i žito ◊ đimult s-a pus măĭ mult sakară đikît grîu, kare la sîmanat numa să aĭbe đi kolaku prazńikuluĭ — nekad se sejala raž više od žita, koje su sejali samo da imaju za slavski kolač ◊ đin sakară s-a fakut pîńe đi uamiń, șî ku ĭa s-a arańit vićiļi — od raži se pravio hleb za ljude, i njome se krmila stoka ◊ sakara a kreskut mare, ama avut paĭ țapîn, șĭ n-a kaḑut ka grîu — raž je rasla visoko, ali je imala jaku stabljiku pa nije polegala kao žito ◊ sakara a sorbit pomîntu, unđe ĭa sa pus doĭ ań, a triĭļa a dat mușkĭu — raž je ispijala zemlju, gde se ona sejala dve godine, treće je nicala mahovina ◊ sakara a fuost mînkare đ-aĭ saraś, kare avut pomînt rău — raž je bila hrana za siromašne, koji su imali lošu zemlju ◊ în mulće saće sakara a fuost poļikra lu ńișći uamiń saraś — u mnogim selima raž je bila nadimak nekih siromašnih ljudi [Por.]		[Vidi]
4444	sakat	secat	пресушен	sakat (sakată) (mn. sakaț, sakaće) [akc. sakat] (prid.) — (ret.) presušen, suv, bezvodan ◊ ogașu sakat ĭe ogaș fara apă — presušeni potok je potok bez vode ♦ var. săk [Por.] ∞ săk		[Vidi]
6227	sakuļeț	săculeț	џакчић	sakuļeț (mn. sakuļață) [akc. sakuļeț] (i. s.) —(demin.) džakčić ◊ sakuļeț ĭe sak mik — džakčić je mali džak ◊ abĭa adunat un sakuļeț đi grîu, să aĭbă đi samînță — jedva je sakupio džakčić žita, da ima za seme [Por.] ∞ sak		[Vidi]
5427	sakuraș	securaș ?	секираш	sakuraș (mn. sakuraș) [akc. sakuraș] (i. m.) — (folk.) sekiraš ◊ sakuraș ĭe uom ku sakurĭe pin kînćiśe batrîńe — sekiraš je čovek sa sekirom u starim pesmama ◊ a veńit noă rănduĭaš, ku noă firizaš, șî ku noă sakuraș (dîn „petrekatură”) — došlo je devet redaraša, sa devet testeraša i devet sekiraša (iz obredne pesme „petrakature”) ♦ sin. toporaș [Zvizd] ∞ sakurĭe		[Vidi]
3077	sakurĭe	secure	секира	sakurĭe (mn. sakurĭ) [akc. sakurĭe] (i. ž.) — sekira ◊ ku sakurĭa sa taĭe șî sa sparg ļiamńiļi — sekirom se seku i cepaju drva ◊ ku sakurĭa sa śopļașće grinda — sekirom se teše greda ◊ sakurĭe mikă sa kĭamă topuor — mala sekira zove se sekirče ◊ ku mukĭa sakuri sa bat pari — telućem sekire nabijaju se kočevi ♦ var. sakure ♦ up. bardă, topuor [Por.]		[Vidi]
4346	salamură	salamură	расол	salamură (mn. salamurĭ) [akc. salamură] (i. ž.) — (nutr.) rasol, salamura ◊ salamură ĭe apă sarată în kare sa puńe turșîĭa, varḑa kînd sa akrĭașće, or karńa kînd sa sprimĭașće đi uskat — rasol je slana voda u koju se stavlja turšija, kupus kad se kiseli, ili meso kad se sprema za sušenje ◊ karńa đin salamură ĭe rău dulśe, kînd sa friźe-n ćigańe șî sa manînkă ku koļașă — meso iz salamure je jako slatko, kad se prži u tiganju i jede sa kačamakom ♦ var. sîlamură [Por.] ♦ dij. var. sălămură (Jasikovo) [GPek] ∞ sare		[Vidi]
2740	salbă	salbă	ниска	salbă (mn. salbĭe) [akc. salbă] (i. ž.) — niska, traka sa dukatima ◊ salbă ĭe o șļingă fakută ďe pliș, pe kare feťiļi vrodata a dus galbińi la gît — salba je jedna plišana traka, na kojoj su devojke nekada nosile dukate oko vrata [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4569	salkarĭ	sălcari	врбиште	salkarĭ (mn. salkare) [akc. salkarĭ] (i. zb.) — (ret.)(bot.) vrbište ◊ pi lînga tuot rîu kît țîńe pin satu nuostru, numa ĭe sălkarĭ guol — pored reke u celom toku kroz naše selo, samo je golo vrbište [Por.] ∞ salkă		[Vidi]
4565	salkă	salcă	бела врба	salkă (mn. sălś) [akc. salkă] (i. ž.) — (bot.) bela vrba (Salix alba) ◊ salka krĭașće pi lînga rîu — bela vrba raste pored vode ◊ salka are ļemn mare, gruos, înkrengarat, ku rîdaśiń țapîńe — bela vrba ima veliko, debelo i razgranato stablo, sa jakim korenjem ◊ ļemnu sălśi ĭe muaļe, șă đin ĭel s-a fakut postăvi, gaļeț, bļidurĭ — vrbovo drvo je meko, i od njega su se pravila korita, vedrice, tanjiri ◊ (ver.) salka ĭe ļemnu drakuluĭ, supt ĭa, în apă, traĭesk draśi — vrba je đavoļe drvo, pod njom u vodi žive đavoli ♦ up. rakită [Por.]		[Vidi]
2245	salkim	salcâm	багрем	salkim (mn. salkimĭ) [akc. salkim] (i. m.) — (bot.) bagrem (Robinia pseudacacia) ◊ salkimu are fluorĭ, ku miruos kare ći înbată — bagrem ima bele cvetove, sa mirisom koji te opija ♦ sin. bagrĭem [Por.] ♦ dij. sin. druog [Dun.] ∞ bagram		[Vidi]
3530	saļișće	săliște	селиште	saļișće (mn. saļișć) [akc. saļișće] (i. ž.) — selište ◊ saļișće ĭe luok unđe a fuost satu vrodată, pă đ-akolo sa mutat la loko-l đ-akuma, or unđe a ramas urma kă a fuost vrun sat kare s-a pîrasît — selište je mesto gde je nekada bilo selo, pa se preselilo na današnje mesto, ili gde je ostao trag da je bilo neko selo koje se zatrlo [Por.] ∞ sat		[Vidi]
4668	samar	samar	самар	samar (mn. samară) [akc. samar] (i. s.) — samar ◊ samar ĭe șauă đi magarĭ, đi mazgă șî kal, kînd ku kaĭi skuot ļamńe đin padure — samar je sedlo za magare, mazgu i za konja, kad konjima izvlače drva iz šume ♦ sin. șauă [Por.]		[Vidi]
4669	Samar	samară	Самар	Samar [akc. Samar] (i. m.) — (top) Samar, kosa u Rudnoj Glavi ◊ Samaru ĭe o kuamă pi un krak lung, kare țîńe đi la Drumo-l mik pănă la Śuaka arnaglăvi — Samar je prevoj na jednoj dugačkoj kosi, koja vodi od Malog puta do Rudnoglavskog brda [Por.] ∞ samar		[Vidi]
5104	samă	samă	пажња	samă [akc. samă] (i. ž.) — (zast.) (u izr.) 1. pažnja; oprez; obzir ◊ bagă sama — obrati pažnju ◊ a mĭers ku sama prîn padure — išli su oprezno kroz šumu [Stig] 2. vršnjaci, jednaki po godinama ◊ nuoĭ sînćem đ-o samă — mi smo vršnjaci ♦ sin. vîrstă [Por.]		[Vidi]
4599	samînțîĭe	sămânțiș	семење	samînțîĭe (mn. samînțîĭ) [akc. samînțîĭe] (i. zb.) — semenje ◊ ambarĭu nuostru ĭe pļin đi samînțîĭe — naš ambar je pun semenja ◊ samînțîșu sa pazîașće la luok uskat — semenje se čuva na suvom mestu ♦ var. samînțîș [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
4430	samînțuos	sămânțos	зрнаст	samînțuos (samînțuosă) (mn. samînțuoș, samînțuasă) [akc. samînțuos] (prid.) — zrnast, bogat zrnima ◊ samînțuasă ĭe bukată kare are or mulće samînță, or sînt samînțîļi aiĭ marĭ — zrnast je plod koji ima ili mnogo semena, ili mu je seme veliko [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
4429	samînță	sămânță	семе	samînță (mn. samînț) [akc. samînță] (i. ž.) — (bot.) seme ◊ tota buĭađa are samînță đin kare prokrĭașće fir nou đ-așa buĭađe — svaka biljka ima seme, iz koga ponovo izraste novo stablo takve biljke ◊ kare n-avut samînța đi grîu, s-a dus la Kraĭnă s-o kumpire — ko nije imao seme žita, išao je u Krajinu da ga kupi [Por.]		[Vidi]
4368	sanćim	?	тобоже	sanćim [akc. sanćim] (pril.) — (zast.) tobože, bajagi ◊ sa źuară kî așa a fuost, sanćim vorbĭașće adîvarat, da sa vĭađe ku uoki-nkiș kă minće đi uskă — kune se da je tako bilo, tobož govori istinu, a vidi se žmureći da laže pa cepa ♦ up. belśim [Por.]		[Vidi]
5643	sanduk	sănduc	сандук	sanduk (mn. sanduśe, sanudukurĭ) [akc. sanduk] (i. s.) — sanduk, lada ◊ sanduk ĭe o kutiĭe đi ļemn măĭ maruță în patru părț, kare sa-nkiđe ku kapak îmblatuorĭ— sanduk je oveća četvorostrana drvena kutija, koja se zatvara pokretnim poklopcem ♦ sin. ladă [Por.]		[Vidi]
3186	sanuńe	sărune	солило	sanuńe (mn. sanuńe) [akc. sanuńe] (i. s.) — solilo ◊ sanuńe ĭe luok pi kîmp unđe sa dă sare la uoĭ, șî ĭaļe ăl ļing ka pi ćipsîĭe — solilo je mesto na livadi gde se ovcama baca so, pa ga one oližu kao tepsiju [Por.] ∞ sare	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
733	sanźir	singir	синџир	sanźir (mn. sanźire) [akc. sanźir] (i. s.) — sindžir, lanac ◊ sanźir đe tras la ļamńe — lanac za vučenje drva ◊ sanźir đe motuarkă — lanac za motornu testeru ◊ ļagă vaka ku sanźiru — vezuje kravu lancem [Crn.] ◊ sanźiru s-a rupt — lanac se pokidao (Jasikovo) [GPek]♦ sin. lanț [Por.] ♦ dij. var. sănğir (mn. sănğire) [Kmp.]		[Vidi]
3935	sańin	senin	ведро	sańin (sańină) (mn. sańiń, sańińe) [akc. sańin] (prid.) — (o nebu) vedro, bezoblačno ◊ śerĭu ĭe sańin ḑîua kînd nus nuvirĭ, da nuapća kînd ĭe lună șî sa văd tuaće stăļiļi — nebo je vedro danju kad nema oblaka, a noću kad je mesečina i kad se vide sve zvezde ◊ a trasńit đin sańin — udario grom iz vedra neba ♦ sin. razbunat [Por.]		[Vidi]
4577	sańińață	senineață	ведрина	sańińață [akc. sańińață] (i. ž.) — (o nebu) vedrina ◊ sańińață ĭe kînd ĭe śerĭu ļimpiđe, fara nuvirĭ, ḑîua or nuapća — vedrina je kad je nebo čisto, bez oblaka, danju ili noću ♦ var. sańińiș [Por.] ∞ sańin		[Vidi]
58	sapa	săpa	копати	sapa (ĭuo sîăp, ĭel sapă) [akc. sapa] (gl. n.) — 1. kopati, iskopavati ◊ sa puaće sapa ku măĭ mulće alaturĭ: ku sapa, ku tîrnakuopu, ku kilavița, ku krampu, pă șî ku bîtu — može se kopati raznim alatkama: motikom, trnokopom, kilavicom, krampom, pa i štapom 2. (o kukuruzu) okopavati ◊ kînd sa sapă kukuruḑu, sa taĭe ĭarba pintra rîndurĭ, șî sa astrukă kuĭbu bukățî ku pomînt — kad se okopava kukuruz, trsi se korov između redova, i korenje biljke zagrće zemljom ♦ up. tîrsî [Por.]		[Vidi]
60	sapat	săpat	копање	sapat [akc. sapat] (i. ž.) — 1. kopanje, iskopavanje ◊ are triĭ lukratuorĭ la sapat — ima tri radnika na kopanju 2. (zast.)(kal.) doba godine kada se okopavao kukuruz ◊ đi vrĭamĭa đi sapat, veśińi s-a ažutat uńi la alțî — u vreme okopavanja, komšije su pomagale jedni drugima [Por.] ♦ dij. var. săpat [Kmp.] ∞ sapa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
57	sapă	sapă	мотика	sapă (mn. săpĭ) [akc. sapă] (i. ž.) — 1. (tehn.) motika, alatka za kopanje ◊ sapa ĭe pļeĭvazu muĭerĭesk — motika je ženska pisaljka 2. (fig.) težak, primitivan posao, za koji nije potrebna pamet, već snaga ◊ đi sapă nu trîabe ńiś o șkuală — za motiku ne treba nikakva škola 3. (fig.) oličenje zemljoradničkog života ◊ kopilu la dat la șkuală, da fata a lasato la sapă — dečka su dali u školu, a devojčicu su ostavili kod motike (=u selu) [Por.] ∞ sapa		[Vidi]
4519	sapun	săpun	сапун	sapun (mn. sapunurĭ) [akc. sapun] (i. s.) — sapun ◊ sapunu s-a fĭert đin rîsatură śe s-adună pi kuțît kînd s-a župuit puorku, șî ku alće lupadaturĭ đin karńe, kare n-a fuost đi mînkare — sapun se kuvao od oderotine koja se skupljala na nožu prilikom dranja svinje, i od drugih otpadaka od mesa, koji nisu bili za jelo ◊ kînd s-a fĭert sapunu, la fundu kaldări a ramas śiru kare l-a kĭemat stragĭață — kada se kuvao sapun, na dnu bakrača ostajala je kaša koja se zvala stragjaca [Por.]		[Vidi]
4808	sapuńiță	săpunițâ	сапуњача	sapuńiță (mn. sapuńiț) [akc. sapuńiță] (i. ž.) — (bot.) sapunjača (Saponaria officinalis) ◊ sapuńiță ĭe buĭađe kare krĭașće pi lînga rîu, șă kînd ći skalḑ ș-o frĭeś đi pĭaļe udă, ĭa faśe spumă măĭ mult đikît sapunu — sapunjača je biljka koja raste pored reke, i kad se kupaš i njome trljaš mokru kožu, ona pravi penu više nego sapun [Por.] ∞ sapun		[Vidi]
4345	sara	săra	солити	sara (ĭuo sarĭeḑ, ĭel sarĭaḑă) [akc. sara] (gl. p. ref.) — 1. (nutr.) soliti ◊ baba în vrĭamĭa đi la urmă kînd gaćaiașće mînkarĭa, nu sarĭaḑă ļegumĭa pi plaku muoșuluĭ, șî ĭel sa mîńiĭe pi ĭa — baba u poslednje vreme kad gotovi jela, ne soli čorbu po dedinom ukusu, pa se on ljuti na nju 2. (fig.) lagati, izmišljati ◊ auḑăl, kum „sarĭaḑă”, da aășća, pruoșć, tuot iĭ krĭed! — slušaj ga kako „soli”, a ovi, prostaci, sve mu veruju! [Por.] ∞ sare		[Vidi]
5287	sarak	sărac	сиромашан	sarak (sarakă) (mn. saraś, saraśe) [akc. sarak] (prid.) — siromašan ◊ măĭ đes sarak a fuost aăla kare n-avut đin śe să traĭaskă — najčešće je siromašan bio onaj koji nije imao od čega da živi [Por.]		[Vidi]
5291	sarak-marak	sărac-mărac	убоги сиромах	sarak-marak [akc. sarak-marak] (sint.) — ubogi siromah ◊ sarak-marak ka ńima pi lume — ubogi siromah kao niko na svetu [Por.] ∞ sarak		[Vidi]
4344	sarat	sărat	слан	sarat (sarată) (mn. saraț, saraće) [akc. sarat] (prid.) — (nutr.) slan, posoljen ◊ mînkarĭa ĭe sarată kînd sa puńe sarĭa î-ńa — jelo je slano kad se posoli ◊ sarat morugă — preslan, otrovno slan ♦ supr. ńisarat [Por.] ∞ sare		[Vidi]
4651	sară	seară	вече	sară (mn. sărĭ) [akc. sară] (i. ž.) — veče, deo dana ◊ sara ĭe parća ḑîļi đi la urmă, dupa ĭa tună nuapća — veče je poslednji deo dana, posle nje nastupa noć ◊ sara înśape kînd zovîrńe suariļi — veče počinje kad zađe sunce ◊ sara bună — dobro veče ◊ a sară — sinoć ◊ alaltîsară — preksinoć [Por.]		[Vidi]
3321	sarbîd	searbăd	некисело	sarbîd (sarbîdă) (mn. sarbîḑ, sarbîđe) [akc. sarbîd] (prid.) — 1. (nutr.) nekiselo ◊ rasurĭ sarbîđe, nus prĭa akre, buńe đi mînkare — surutka je nekisela, nije previše kisela, dobra je za jelo (Rudna Glava) [Por.] ◊ makriș sarbîd, makriș kare nuĭe atîta đi akru șî puoț să-l manînś kîta măĭ mult — kiseljak je nekisao, kiseljak koji nije toliko kiseo pa ga možeš jesti malo više (Topla) [Crn.] 2. (za boju) bledunjavo, bez određenog tona ◊ farbă sarbîdă, ńiś galbină, ńiś vĭarđe, ńiś vînîtă — bledunjava boja, niti žuta, niti zelena, niti plava (Rudna Glava) [Por.] 3. (nutr.) prokiseo, nakiseo ◊ đi ļegumĭe kare a-nśeput sî sa strîśe șî baće-n akru, sa ḑîśe kî ĭe ļegume sarbîdă, strîkată — za jelo koje je počelo da se kvari pa kisi, kaže se da je nakiselo, pokvareno (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
4343	sare	sare	со	sare (mn. sărurĭ) [akc. sare] (i. ž.) — (nutr.) so ◊ uomu șî uaĭa nu puot fara sare — čovek i ovca ne mogu bez soli ◊ sarĭa sa pazît în soļńiță — so se čuvala u slaniku ◊ sarĭa đi viće sa kumparat în krușîță — so za stoku kupovala se u krupicama ◊ mînkarĭa sa sarĭaḑă să fiĭe sarată — jelo se soli da bi bilo slano ◊ mînkarĭa fara sare ĭe sarbîdă — jelo bez soli je bljutavo ♦ var. sarĭe [Por.]		[Vidi]
4645	sari	sări	скакати	sari (ĭuo săr, ĭel sîare) [akc. sari] (gl.) — skakati, preskakati ◊ kînd a vaḑut pi mumî-sa, kopilu a sarit în sus đi drag — kad je videlo majku, dete je skočilo u vis od radosti ◊ lupi a sarit pista gardu strunźi, ș-a ńekat la uom ḑîaśe uoĭ — vukovi su preskočili ogradu tora, i udavili čoveku deset ovaca ◊ l-a mînat să sară-nlung, ama ĭel n-a putut ńiś să mișće đin luok — terali ga da skače u dalj, ali on nije mogao ni da makne s mesta ◊ (tehn.) a sarit đin luok — iskočio iz ležišta [Por.]		[Vidi]
4648	sarĭe	sare	со	sarĭe [akc. sarĭe] (i. ž.) ● v. sare [Por.] ∞ sare		[Vidi]
2625	sarśină	sarcină	бреме	sarśină (mn. sarśiń) [akc. sarśină] (i. m.) — breme, teret koji se nosi na leđima ◊ sarśina la nuoĭ sa ḑîśe numa la gramadă đi frunḑă, đi fîn or đi paĭe, kare sa adună pi sfuară șî sa duśe la koļibă, ka mînkarĭa đi viće — „saršina” se kod nas kaže samo za gomilu lisnika, sena ili slame, koja se skupi i veže konopcem, i nosi kući kao hrana za stoku ◊ s-a-nkoveĭat pănă-n pomînt, ku sarśina mare đi fîn în șîaļe — savio se do zemlje, pod velikim bremenom sena na leđima ♦ up. kruoșńe [Por.]		[Vidi]
4665	sarut	sărut	пољубац	sarut (mn. săruturĭ) [akc. sarut] (i. s.) — poljubac ◊ kată baĭatu, saraku, đi la fată numa un sarut, ama ĭa fu tare đi kap, șî nu ĭ-a dat — tražio je momak, siroma, od devojke samo jedan poljubac, ali je ona bila tvrdoglava, i nije mu dala ♦ sin. pup, țuk [Por.] ∞ săruta		[Vidi]
3525	sat	sat	село	sat (mn. saće) (i. s.) — selo ◊ sat ĭe luok în kare traĭașće lumĭa kare are moșîĭa a ĭeĭ, kare ĭe kuprinsă ku muśitu-n kîmp, șî ku viće — selo je mesto u kome žive ljudi koji imaju svoje imanje, i koji se bave radom u polju i stokom [Por.]		[Vidi]
5920	satul	sătul	сит	satul (satulă) (mn. satuĭ, satuļe) [akc. satul] (prid.) — sit, nahranjen ◊ tuoț pļekară satuĭ, ńima n-a ramas flomînd — svi pođoše siti, niko nije ostao gladan ◊ lasî-ma, mis satul đi minśuńiļi tĭaļe — pusti me, sit sam tvojih laži ♦ up. săturat [Por.] ∞ sătura		[Vidi]
3527	satuļeț	sătuleţ	сеоце	satuļeț (mn. satuļețurĭ) [akc. satuļeț] (i. s.) — (dem.) seoce ◊ satuļeț ĭe sat mik, ku kăș puțîńe șî lumĭe puțînă — seoce je malo selo, sa malo kuća i malo ljudi ♦ var. satuț [Por.] ∞ sat		[Vidi]
4376	satuos	setos	жедан	satuos (satuasă) (mn. satuoș, satuasă) [akc. satuos] (prid.) — žedan ◊ kosîtuori sa vaĭtă kă sînt satuoș, da ńima nu s-a dus dupa apă — kosci se žale da su žedni, a niko nije otišao po vodu [Por.] ∞ sîaće		[Vidi]
3705	saźată	săgeată	стрела	saźată (mn. saźeț) [akc. saźată] (i. ž.) — strela ◊ saźata a fuost arma vînatorilor, fakută đintr-un bît ku vîr đi fĭer askuțît, kare s-a arunkat đin ark — strela je bila lovačko oružje, napravljena od jednog štapa sa oštrim metalnim vrhom, koja se izbacivala iz luka ◊ ĭut ka saźata — brz kao strela ♦ up. ark [Por.]		[Vidi]
3357	săčerar	săcerar ?	српарник	săčerar (mn. săčerarĭ) [akc. săčerar] (i. m.) — (tehn.) srparnik, nosač srpova ◊ săčeraru ĭe fakut dim lemn ka kruča, kare pe părțili amîndoă are găurĭ să sa bađe săčerli ku vîrfurli în năuntru, să nu sa taĭe ala kare ăl duče — srparnik je izrađen od drveta kao krst, koji na oba kraka ima rupe u koje se umeću srpovi sa vrhovima unutra, da se ne bi posekao onaj koji ga nosi ◊ în săčerar s-a țînut săčerli — u srparniku su se držali srpovi ◊ kînd s-a dus la săčerat, săčeraru pănă la lok l-a dus vrun baĭat pe čumag pe umere — kad se išlo na žetvu, srpalnik je do njive nosio neki momak na štapu preko ramena ◊ kînd s-a furșit ku săčeratu, săčerli ĭară s-a-ntors în săčerar și l-a dus la kasă și l-a atîrnat în lok unde s-a țînut și alta marfă de lukrat în kîmp — kada je žetva bila gotova, srpovi su se vraćali u srparnik koga su donosili kući i kačili ga na mesto gde su se čuvale i druge poljoprivredne alatke [Tim.] ∞ sîśarat		[Vidi]
4381	săk	sec	сув	săk1 (sakă) (mn. sakaț, sakaće) (prid.) — suv, koji je presušio; sušan ◊ săk ĭe luok kare avut apă, ș-a sakat — suvo je mesto koje je imalo vode, pa je presušilo ◊ vaļa sakă ĭe vaļe pi kare kurźe rîu kare sakă pista vară — suva dolina je dolina kojom teče reka koja leti presušuje ◊ ogașol săk sa kĭamă ogaș kare are apă kînd șî kînd în primovară, da pista vară sakă — suvi potok se zove potok koji ima vodu ponekad u proleće, a preko leta presuši ♦ sin. uskat [Por.]		[Vidi]
4382	săk	olog	сакат	săk2 (săkă) (mn. sakaț, sakaće) (prid.) —(med.) sakat, kljast ◊ a fuost săk đ-o mînă, i-s-a uskat mîna đi vro buală — bio je sakat u jednu ruku, ruka mu se osušila od neke bolesti ◊ nu ĭ-a fuost ļesńe kînd a zberat kopiĭu dupa ĭel „Săkuļe! Săkuļe!” — nije mu bilo lako kada su deca vikala za njim „Sakati! Sakati!” [Por.]		[Vidi]
4589	săkatură	secatură	шепртља	săkatură (mn. săkaturĭ) [akc. săkatură] (i. ž.) — šeprtlja, trapavko ◊ săkatură ĭe uom ļenuos, kare n-are vuoĭe đi ńimika, kare nu șćiĭe să lukre ńimika, da ńiś nu vrĭa să-nvĭață vrun lukru — šeprtlja je lenj čovek, koji nema volje ni za šta, koji ne zna ništa da radi, niti želi da nauči neki posao [GPek] ♦ dij. var. sîkatură [Por.] ∞ săk		[Vidi]
4568	sălkariș	sălcăriș	врбак	sălkariș [akc. sălkariș] (i. m.) ● v. sălśińiș [Por.] ∞ salkă		[Vidi]
4566	sălśińiș	sălciniș	врбак	sălśińiș (mn. sălśińurĭ) [akc. sălśińiș] (i. s.) — (bot.) vrbak ◊ sălśińiș ĭe luok ku mulće sălś — vrbak je mesto sa mnogo vrba ◊ pista ḑîuă vrșĭa ĭe pitulată în sălśińiș, da sara sa puńe în rîu sî să prindă pĭeșći pista nuapće — preko dana vrška je skrivena u vrbaku, a uveče se stavlja u reku da bi se preko noći nahvatala riba ♦ var. sălkariș ♦ sin. zavuoĭ [Por.] ∞ salkă		[Vidi]
3532	Săļișćan	săliștean	Селиштанин	Săļișćan (mn. Săļișćań) [akc. Săļișćan] (i. m.) — Selištanin ◊ Săļișćan ĭe uom śe traĭașće în sat kare ăl kĭamă Săļișće — Selištanin je čovek koji živi u selu koje se zove Selište [Hom.] ∞ sat		[Vidi]
3533	Săļișćană	sălișteancă	Селиштанка	Săļișćană (mn. Săļișćańe) [akc. Săļișćană] (i. ž.) — Selištanka ◊ Săļișćană ĭe muĭare dîn Omuoļ, kare ĭa kăsătorită în Săļișće, sat prînga Lazńița — Selištanka je žena Homoljka, koja je nastanjena u Seliištu, selu blizu Laznice [Hom.] ∞ sat		[Vidi]
3531	Săļișće	Săliște	Селиште	Săļișće [akc. Săļișće] (i. ž.) — (ojk.) Selište ◊ Săļișće ĭe sat în Omuoļ, aproape dă Lazńița — Selište je selo u Homolje, u blizini Laznice [Hom.]		[Vidi]
3894	sămikariță	sămicariţă ?	покућарица	sămikariță (mn. sămikariț) [akc. sămikariță] (i. ž.) — pokućarica, žena koja prodaje robu idući od kuće do kuće; torbarka ◊ sămikariță la nuoĭ s-a kĭemat muĭerĭ, rumînke đi la Kraĭna Ńigoćinuluĭ, kare a mĭers đi la kasă la kasă ș-a skimbat marfa — pokućarice su se kod nas zvale žene, Vlajne iz Negotinske Krajine, koje su išle od kuće do kuće, i trampile robu ◊ sămikariță a înđemnat lumĭa ku marfă đi kare la nuoĭ a fuost ńistoțală, da đi la nuoĭ a luvat măĭ mult lînă, kî la Kraĭna n-a fuost uoĭ ka la nuoĭ — pokućarice su nudile robu za koju je kod nas bila nestašica, a od nas su uzimale najviše vunu, jer u Krajini nije bilo ovaca kao kod nas ♦ var. sîmikariță, sîmińikariță [Por.]		[Vidi]
4600	sămn	semn	знак	sămn (mn. sîamńe) [akc. sămn] (i. s.) — znak, simbol, predskazanje ◊ nuĭe sămn bun kînd aĭ durĭerĭ grĭaļe la burtă, șă ći țîn ku ḑîļiļi una-ntruuna — nije dobar znak kad imaš jake bolove u stomaku, i drže te danima neprekidno ◊ sămn rău — loš znak ◊ sămn vorbit — dogovoren znak ◊ uomu trăbe să baźe sama prĭabińe la sîamńe, kă sămnu puaće-fi vro aratare — čovek treba veoma dobro da pazi na znakove, jer znak može biti neko predskazanje ◊ ĭastă mulț śe krĭed în sîamńe kare sa arată în visurĭ, ka-n aratărĭ adîvaraće — ima mnogih što veruju u znakove koji se javljaju u snovima, kao u istinita predskazanja ◊ are sămn la burtă đi la nașćire — ima znak na stomaku od rođenja ♦ var. sîămn [Por.]		[Vidi]
4601	sămnatură	sămnătură	ознака	sămnatură (mn. sămnaturĭ) [akc. sămnatură] (i. ž.) — oznaka, znak ◊ ku ańi a katat pin pĭeșćirĭ sămnatură đi bańi îngropaț alu vrun Raĭku voĭvoda, șî n-a gasît ńimika — godinama je tražio oznake zakopanog blaga nekog Rajka vojvode, i nije našao ništa ♦ var. sîmnatură [Por.] ∞ sămn		[Vidi]
4542	sănğir	singir	синџир	sănğir [akc. sănğir] (i. s.) ● v. sanźir [Kmp.] ∞ sanźir		[Vidi]
183	săpoĭel	săpăligă	мотичица	săpoĭel (mn. săpoĭeļе) [akc. săpoĭel] (i. m.) — (demin.) motičica, mala motika ◊ săpoĭel ĭe o sapă mikă — motičica je mala motika [Tim.] ♦ dij. var. săpaļigă [Por.] ∞ sapa		[Vidi]
5288	săraśi	sărăci	осиромашити	săraśi (ĭuo săraśesk, ĭel săraśiașće) [akc. săraśi] (gl.) — osiromašiti ◊ multă lume a săraśit đi vrĭamĭa đi rat — mnogo ljudi je osiromašilo za vreme rata ♦ var. sîraśi [Por.] ∞ sarak		[Vidi]
4647	sărit	sărit	скок	sărit (mn. săriće) [akc. sărit] (i. s.) — skok ◊ pazînd uoĭļi, nuoĭ pîkurari ńi luvasăm la sarit, șî ĭuo întođeuna am avut kîć-un sărit măĭ lung đikît aĭlalț — čuvajući ovce, mi čobani nadmetasmo smo se u skoku, i ja sam uvek imao poneki skok duži od ostalih ◊ sărit đi pi gļiĭe pista prag la Pașć bun ĭe đi kasa, sî đa tot înainće — skok sa busena preko praga na Uskrs dobar je za kuću, da krene sve u napredak [Por.] ∞ sari		[Vidi]
4649	sărituorĭ	săritor	скакутав	sărituorĭ1 (sărituare) (mn. sărituorĭ, sărituare) [akc. sărituorĭ] (prid.) — (folk.) skakutav ◊ kînd mînă draku đin baltă să fakă vrun rău, vrăžîtuarĭa iĭ dă „un ĭepur sărituorĭ” să-ĭ fiĭe đi sîmbriĭe — kad tera đavola iz bare da čini neko zlo, vračara mu daje „jednog zeca skakutavog” da mu bude plata [Por.] ∞ sari		[Vidi]
4650	sărituorĭ	săritor	скакач	sărituorĭ2 (mn. sărituorĭ) [akc. sărituorĭ] (i. m.) — (ret.) skakač ◊ pănă a mĭers la șkuală, a fuost măĭ bun sărituorĭ în sus — dok je išao u školu, bio je najbolji skakač u vis [Por.] ∞ sari		[Vidi]
4646	săritură	săritură	скакање	săritură (mn. săriturĭ) [akc. săritură] (i. ž.) — skakanje ◊ kopiĭi-șća ńiśkum sî sa sature đi săriturĭ — ova deca nikako da se zasite skakanja ♦ var. sarit [Por.] ∞ sari		[Vidi]
5435	sărśinată	sărcinată	трудна	sărśinată (mn. sărśinaće) [akc. sărśinată] (prid.) — (izob.) trudna ◊ au fost sărśinată, dar omu n-o šćiut — bila je trudna, ali muž nije znao ♦ var. însărśinată [Buf.] ♦ dij. sin. greuańe [Por.] ∞ sarśină		[Vidi]
2626	sărśińerĭ	sărciner	бркља	sărśińerĭ (mn. sărśińere) [akc. sărśińerĭ] (i. s.) — (tehn.) brklja, drvo sa okresanim granama koje služi za penjanje ◊ sărśińerĭu ĭe un fĭeļ đi skară, fakut đintr-un ļiemn lu kare sînt skurtaće krenźiļi, pi kare ći suĭ kînd trăbe să lukri śuava sus — brklja je vrsta merdevena, napravljena od stabla drveta kome su okraćene grane, i po kome se penješ kada treba nešto da radiš na visini ◊ pi sărśińerĭ s-a suit în frunḑarĭ, or pi klańe sî ĭa fîn đi viće, or în ļiemn unđ-a fuost kuĭbu gaińiluor ku uauă — po brklji se penjalo na lisnik, ili na plast da se uzme seno za stoku, ili na drvo na kome je bilo kokošje gnezdo sa jajima [Por.] ∞ sarśină		[Vidi]
4355	săruta	săruta	целивати	săruta (ĭuo sarut, ĭel sarută) [akc. săruta] (gl. p. ref.) — celivati, ljubiti iz poštovanja ◊ govĭa la nuntă a sărutat mîna la nașu șî la nașîță — mlada je na svadbi ljubila ruku kumu i kumici ◊ kînd sa-ntîńesk prĭaćińi kare nu s-a vaḑut đemult, sa sărută în obraz đi triĭ uorĭ — kad se sretnu prijatelji koji se dugo nisu videli, ljube se u obraz tri puta ◊ sa sărută đin poșćeńiĭe, da sa țukă đin dragustă — celiva se iz poštovanja, a ljubi se iz ljubavi ◊ sa sărută duomńi, da sa țukă saćeńi — celiva se gospoda, a ljube se seljaci ♦ sin. țuka [Por.] ♦ dij. sin. pupa [Tim.]		[Vidi]
4666	sărutat	sărutat	љубљен	sărutat2 (sărutată) (mn. sărutaț, sărutaće) [akc. sărutat] (prid.) — ljubljen, poljubljen, izljubljen ◊ fata a trait în padure, n-a fuost sărutată pănă nu s-a gasît ku ĭel — devojka je živela u šumu, nije bila ljubljena dok se nije našla s njim ♦ sin. țukat, pupat [Por.] ∞ săruta		[Vidi]
4667	sărutat	sărutat	љубљење	sărutat1 (mn. săruturĭ) [akc. sărutat] (i. s.) — ljbljenje ◊ a dat la ibomńikă numa la sărutat, kă s-a grabit, da a fuost tare dorńik đi țukaćiļi iĭ — navratio je kod ljubavnince samo na ljubljenje, jer se žurio, a bio je jako željan njenih poljubaca ♦ sin. țukat, pupat [Por.] ∞ săruta		[Vidi]
2455	săś	seci	живица	săś (mn. săśuri) (i. s.) — živica, ograda od šiblja i žbunja ◊ săśu ĭe gard đi tîrș șî đi spiń, în kare s-a slubuod mńiĭi sî paskă sîngurĭ, fara păkurarĭ — živica je ograda od granja i trnja, u koju se puštaju jaganjci da pasu sami, bez čobanina ♦ var. sîăś ♦ sin. ćeir, gard [Por.]		[Vidi]
3411	săśeruaĭkă	seceruie	гладиола	săśeruaĭkă (mn. săśeruaĭś) [akc. săśeruaĭkă] (i. ž.) — (bot.) gladiola (Gladiolus imbricatu) ◊ săśeruaĭkă pi rumîńașće are nume ļegat đi sîaśira kă înfluare pi vrĭamĭa lu sîśarat — gladiola ima vlaško ime vezano za srp jer cveta u vreme žetve ♦ var. săśeruĭkă (Tanda) [Por.] ∞ săśiră		[Vidi]
3869	săśetuos	secetos	сушан	săśetuos (săśetuasă) (mn. săśetuoș, săśetuasă) [akc. săśetuos] (prid.) — sušan, bezvodan ◊ n-a ploĭat doa luń, șî vara a fuost săśetuasă — nije padala kiša dva meseca, i leto je bilo sušno [Por.] ∞ săk		[Vidi]
5918	sătura	sătura	наситити	sătura (ĭuo ma satur, ĭel sa satură) [akc. satura] (gl. p. ref.) — (o hrani) nasititi se, zasititi se, najesti se ◊ pi uom alaviśuos no-l măĭ sătura ńima — alavog čovek ne zasiti niko ◊ s-a săturat numa đin o ļingură đi pasuĭ— nasitio se samo od jedne kašike pasulja [Por.]		[Vidi]
5919	săturat	săturat	нахрањен	săturat (săturată) (mn. săturaț, săturaće) [akc. săturat] (prid.) — nahranjen, sit, koji se dobro najeo ◊ uoĭļi săturaće bińe, numa ikńesk la ḑîkatuare — ovce dobro napasane, samo dahću na plandištu ◊ lukratuori săturaț lukră măĭ bun đikît aĭ flomînḑ — nahranjeni radnici bolje rade od gladnih ♦ up. satul [Por.] ∞ sătura		[Vidi]
2473	său	seu	лој	său (mn. săurĭ) (i. s.) — loj ◊ său au oiļi, kapriļi șî vaśiļi, da puorśi au untură — loj imaju ovce, koze i krave, a svinje imaju mast ◊ ku său đemult avut trĭabă kînd a viđerat koļiba, kînd a oltańit, șî đi uns tălpiļi kînd s-a pļekat la vrun drum đeparće — loj se nekad upotrebljavao u osvetljavanju kuće, pri kalemljenju, i za mazanje tabana kada se polazilo na neki daleki put [Por.]		[Vidi]
4555	săźetar	săgetar	стрелац	săźetar (mn. săźetarĭ) [akc. săźetar] (i. m.) — (zast.) strelac koji gađa lukom ◊ săźetarĭu a tras arku, saźata a zburat ș-a lovit śerbu în spaće — strelac je zategao luk, strela je izletela i pogodila jelena u pleća ♦ sin. arkaș [Bran.] ∞ saźată		[Vidi]
4554	săźetat	săgetat	устрељен	săźetat (săźetată) (mn. săźetaț, săźetaće) [akc. săźetat] (prid.) — (zast.)(folk.) ustreljen, pogođen strelom ◊ Pră-l śe kîmp marĭe rotat, Fuźe śerbu ănpușkat, Ănpușkat șă săźetat (dăn Petrekuta). — Po velikom kružnom polju, Beži jelen ranjeni, Ranjeni, ustreljeni (iz Petrekature) [Bran.] ∞ saźată		[Vidi]
4763	sfadă	sfadă	свађа	sfadă (mn. sfădurĭ) [akc. sfadă] (i. ž.) — svađa ◊ ńimika nu sufîră, śe god uomu să-ĭ spună, ĭel sa ĭa la sfadă — ništa ne podnosi, šta god čovek da mu kaže, on počinje svađu ♦ sin. gîlśauă [Por.]		[Vidi]
4762	sfađi	sfădi	свађати	sfađi (ĭuo ma sfađesk, ĭel sa sfađașće) [akc. sfađi] (gl. p. ref.) — svađati se, posvađati ◊ bun a trait, nu s-a svađit ńiśkînd — dobro su živeli, nisu se svađali nikad ◊ mult iĭ drag să svađaskă lumĭa — mnogo voli da svađa ljude ♦ sin. gîlśavi [Por.] ∞ sfadă		[Vidi]
4764	sfăđituorĭ	sfăditor	свађалица	sfăđituorĭ (ž.r. sfăđituare) [akc. sfăđituorĭ] (prid.) — svađalica ◊ kare ĭe sfăđituorĭ, aăla are narau rău — ko je svađalica, taj ima tešku narav ♦ sin. gîlśavituorĭ [Por.] ∞ sfadă		[Vidi]
4635	sfiĭală	sfială	устручавање	sfiĭală (mn. sfiĭaļe) (i. ž.) — (zast.) ustručavanje, stidljivost; sumnja ◊ babiļi a puvestît kă la-ĭ muorț ĭe mare sfiĭală să primĭaskă pomana kînd ļ-o dă vro insă kare nu ĭe đin ńemeńa lor apruape — babe su pričale da je kod mrtvih veliko ustručavanje da prime pomanu kad im je namenjuju osobe koje nisu iz bliskog srodstva [GPek] ∞ sfiĭi		[Vidi]
4634	sfiĭi	sfii	устручавати се	sfiĭi (ĭuo ma sfiĭĭesk, ĭel sa sfiĭĭașće) [akc. sfiĭi] (gl. ref.) — (folk.) ustručavati se, snebivati se ◊ kînd muĭarĭa kare puartă rîndu nuĭe đin ńam apruape ku al muort, ĭa kînd iĭ nîmeńașće pomana sa ruagă đe ĭel „s-o primĭaskă, să nu sa sfiĭaskă” pintru śe o dă însă strină — kad žena koja vodi obred nije blizak rod sa pokojnikom, ona ga pri namenjivanju pomane moli da je „primi, da se ne ustručava” što je namenjuje nesrodnik [GPek]		[Vidi]
4636	sfiĭuos	sfios	стидљив	sfiĭuos (sfiĭuasă) (mn. sfiĭuoș, sfiĭuasă) [akc. sfiĭuos] (prid.) — (zast.) stidljiv, sramežljiv ◊ đi mikă a-nvațato să fiĭe sfiĭuasă întra lume ńikunoskută, sî sa uĭće-n pomînt, sî takă, să nu sa rîdă — od malih nogu su je učili da bude stidljiva među nepoznatim ljudima, da gleda u zemlju, da ćuti, da se ne smeje [GPek] ∞ sfiĭi		[Vidi]
4087	sfik	sfic	налет	sfik (mn. sfikurĭ) [akc. sfik] (i. s.) — nalet nevremena; udar ◊ đintr-odată la munće s-a pus vižuļiĭa k-un sfik grĭeu đe zapadă, ș-a-nkis pîrća kîtra vaļe — odjednom se u planini digla oluja sa naletom snega, i zatrpala prtinu ka dolini [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3451	sfińak	sfineac	бели граб	sfińak (mn. sfińeś) [akc. sfińak] (i. m.) — (bot.) beli grab (Carpinus orientalis) ◊ sfińaku ĭe ka karpinu, ama ĭe mult măĭ supțîrĭe, bun đi tîrș đi pasuĭ, đi împļećit gardu, đi parĭ, da șî bun arđe-n fuok — beli grab je sličan grabu, ali je mnogo tanji, dobar za pritke, za pletenje ograde od pruća, za kočeve, a i dobro gori u vatri ♦ var. svińak ♦ up. karpin [Por.] ∞ karpin		[Vidi]
4584	sfînt	sfânt	свет	sfînt1 (sfîntă) (mn. sfînț, sfînće) [akc. sfînt] (prid.) — (rel.) svet, čist, uzvišen, božanski ◊ nu sa suduĭe pomîntu, kî ĭe sfînt, arańașće tota lumĭa — ne psuje se zemlja, jer je sveta, hrani ceo svet ◊ bisîarika ĭe kasa sfîntă, kă î-ńa sa-ntîńesk kređințuoșî ku dumńeḑîu luor — crkva je sveta kuća, jer se u njoj sreću vernici sa svojim bogom ◊ tota sîrbatuarĭa a fuost ḑîua sfîntă — svaku praznik je bio sveti dan ♦ var. sînt [Por.]		[Vidi]
4585	sfînt	sfânt	светац	sfînt1 (mn. sfînț) [akc. sfînt] (i. m.) — (rel.) svetac, svetitelj ◊ uomo-la ĭe tare kređințuos, traĭașće ka sfîntu — taj čovek je veliki vernik, živi kao svetac ◊ rumîń-aĭ batrîń đin tuoț sfînțî măĭ mult a puvestît đi svići Pĭetre, kare a purtat lupi — stari Vlasi su od svih svetaca najviše pričali o svetom Petru, koji je vodio vukove [Por.]		[Vidi]
4586	sfînțî	sfinți	освештати	sfînțî (ĭuo sfînțăsk, ĭel sfînțașće) [akc. sfînțî] (gl. p. ref.) — (rel.) osveštati ◊ puopa a sfînțît kruśa în luok unđe trăbe sî sa fakă bisîarikă — pop je osveštao krst na mestu gde treba da se podigne crkva [Por.] ∞ sfînt		[Vidi]
4804	sfîr	sfâr	цврч	sfîr (uzv.) — (onom.) cvrč, zvuk cvrčanja ◊ auḑît bińe kă uala ku tuot faśe „sfîr! sfîr!”, ama pănă ĭ-a ažuns, ḑama a dat în fuok — čula je dobro da lonac uveliko pravi „cvrč! cvrč”, ali dok je ona stigla, čorba je iskipela [Por.]		[Vidi]
4806	sfîraĭală	sfârâială	цврчање	sfîraĭală (mn. sfîraĭaļe) [akc. sfîraĭală] (i. ž.) — 1. (o zvuku) cvrčanje ◊ ļamńiļi uđe grĭeu ard, tuota nuapća s-auđe numa sfîraĭală đi la vatră — mokra drva teško gore, celu noć se čuje samo cvrčanje sa ognjišta 2. (o bolu) sevanje, probadanje; stres ◊ sa vaĭtă baba kă sîmće vro sfîraĭală la burtă, țîńe una-ntru-una, ș-o duare ka kînd o taĭe vrunu ku kuțîtu — baba se žali da oseća neko sevanje u stomaku, drži je neprekidno, i boli je kao da je neko seče nožem [Por.] ∞ sfîr		[Vidi]
4805	sfîrîi	sfârâi	цврчати	sfîrîi (ĭuo sfîrîĭ, ĭel sfîrîĭe) [akc. sfîrîi] (gl. p.) — 1. (o zvuku) cvrčati ◊ ļamńiļi vĭerḑ, numa sfîrîĭe pi fuok, da nu-ngalḑăsk ńiśkum — drva zelena, samo cvrče na vatri, a ne greju nikako 2. (o bolu) sevati, probadati ◊ kînd uomu auđe đi vrun rău, ăl sfîrîĭe la burtă, ka kînd vrunu dă ku kuțîtu — kad čovek čuje za neko zlo, seva ga u stomaku, kao da ga neko probada nožem [Por.] ∞ sfîr		[Vidi]
4097	sfîrk	sfârc	брадавица	sfîrk (mn. sfîrkurĭ) [akc. sfîrk] (i. s.) — (anat.) bradavica na dojci ◊ sfîrk ĭe vîru țîțî muĭerĭeșć — bradavica je vrh ženske dojke ♦ var. sfîrśel ♦ (demin.) sfîrkuļec, sfîrkuș ♦ var. svîrk [Crn.] ∞ țîță		[Vidi]
3101	sfîrluagă	sfârloagă	штраља	sfîrluagă (mn. sfîrluoź) [akc. sfîrluagă] (i. s.) — 1. štralja ◊ sfîrluagă ĭe înkîlțamînt rupt, batrîn, kare-l duśe uomu al măĭ sarak — sfrloga je stara, pocepana obuća, koju nosi najsiromašniji čovek 2. (fig.) dripac; krpa ◊ sfîrluagă sa ḑîśe la uom kare ĭe ļenuos, kare minće, fură, bĭa șî n-are vrĭad ńiś śinś parîaļe — sfrloga se kaže za čoveka koji je lenj, koji laže, krade, pije i ne vredi ni pet para [Por.]		[Vidi]
5021	sfîrļaḑă	suliță	копље	sfîrļaḑă (mn. sfîrļeḑ) (i. m.) — (zast.) koplje ◊ Miluș Kobļiźanu înga dăn kopilariĭe măĭ bun a lovit ku arku, șî măĭ dăparće a lupadat sfîrļaḑa — Miloš Kobiljanin je još od detinjstva najbolje gađao strelom, i najdalje bacao koplje [Mlava] ♦ sin. suļiță [Por.]		[Vidi]
2608	sfîrśiel	sfîrcel	штапић	sfîrśiel (mn. sfîrśiaļe) [akc. sfîrśiel] (i. s.) — (tehn.) štapić u čunku na koji se stavlja cevka sa potkop za tkanje ◊ sfîrśielu lu sovĭaĭkă ĭe fakut đin bît đi kuorn uskat — štapić čunka napravljen je od suvog drenovog pruta ♦ up. surśiel, sovĭaĭkă [Por.] ♦ dij. var. surśiel (Osnić) [Crn.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
4425	sfîrșî	sfârși	свршити	sfîrșî (ĭuo sfîrșăsk, ĭel sfîrșașće) [akc. sfîrșî] (gl. p. ref.) — 1. (o radnji) sfršiti, završiti ◊ kum ii sfârșâră ku lukru, , pluaia sa pusă — čim su oni završili sa poslom, počela je kiša ◊ s-a măritat, da n-a sfîrșît șkuala — udala se, a nije završila školu 2. (psih.) stresti se usled jakog uzbuđenja, preseći se od straha ◊ kînd a ĭeșît înainća mĭa ku sakurĭa, ma sfîrșîĭ đi frikă kî ma omuară — kad je izašao pred mene sa sekirom, preseko sam se od straha da će me ubiti ♦ sin. gaći [Por.]		[Vidi]
4390	sfîrșît	sfârșit	завршен	sfîrșît (sfîrșîtă) (mn. sfîrșîț, sfîrșîće) [akc. sfîrșît] (prid.) — 1. (o poslu) završen, svršen; gotov ◊ a veńit la lukru sfîrșît — došao je na gotov posao 2. (med.) iscrpljen, istrošen, bez snage ◊ a sapat tota ḑîua șî sara vińe la kasă sfîrșît, ku o mînă đi sufļit — kopao je celog dana i uveče dolazi kući iscrpljen, sa dušom u nosu ♦ sin. gaćit, ispravit [Por.] ∞ sfîrșî		[Vidi]
4811	sforarĭ	sforar	ужар	sforarĭ (mn. sforarĭ) [akc. sforarĭ] (i. m.) — užar ◊ sforarĭ ĭe maĭsturu kare faśe la sfuorĭ — užar je zanatlija koji pravi užad ◊ sforarĭ a fuost numa pin orașă, đi unđe a veńit pin saće la bîlśurĭ să vindă la sfuorĭ — užara je bilo samo po varošima, odakle su dolazi u sela na vašare da prodaju užad [Por.] ∞ sfuară		[Vidi]
4871	sfrieźel	sfredel	сврдло	sfrieźel [akc. sfrieźel] (i. m.) ● v. sfrĭađir [Por.]		[Vidi]
2061	sfrînśuok	sfrâncioc	сврачак	sfrînśuok (mn. sfrînśuoś) [akc. sfrînśuok] (i. m.) — (ornit.) svračak, ptica pevačica i selica ◊ sfrînśuoku ĭe pasîrĭe mikă sură, ku ćiku skurt șî strîmb, kare manînkă guonź — svračak je mala siva ptica, sa kratkim i krivim kljunom, koja se hrani insektima (Tanda) ◊ sfrînśuoku aduśe la kuțofană, ama ĭe mult măĭ mik — svračak liči na svraku, ali je mnogo manji (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
3005	sfrĭađir	sfredel	сврдло	sfrĭađir (mn. sfrĭađirĭ) [akc. sfrĭađir] (i. m.) — svrdlo, burgija ◊ sfrĭađiru ĭe un fus đi fĭer, ku vîru askuțît șî suśit, đi fakut găurĭ în ļiemn — svrdlo je metalna šipka sa oštrim i uvijenim vrhom, za bušenje rupa u drvetu ◊ sfrĭađiru ĭe bagat în mîńiĭ đi ļiemn, fakut ka kuarńiļi, kare sa învîrćiesk ku mînă kînd sa îngăură — svrdlo je nasađeno na drvenu dršku u obliku rogova, koja se okreće rukom kada se buši ◊ sfrĭađiri a fakut kovaśi — svrdla su izrađivali kovači ♦ var. sfrieźel (Tanda) ◊ vîru sfrieźeluĭ sa kĭamă fluare — vrh svrdla zove se cvet ◊ kînd îngăură, sfrieźelu đin ļiemn skuaće rugumatură — kad buši, svrdlo iz drveta izvlači piljevinu ♦ sin. burgiĭe [Por.]		[Vidi]
4810	sfuară	sfoară	уже	sfuară (mn. sfuorĭ) [akc. sfuară] (i. ž.) — uže, konopac ◊ sfuară ĭe o înpļećitură lungă đi ață đi kîńipă — uže je jedna duga pletenica od konopljinog konca ◊ ku sfuara uomu ļegă śuava — užetom čovek nešto vezuje ◊ mulț pin saće s-a spînḑurat ku sfuara — mnogi su se po selima užetom obesili ♦ sin. fuńe, frengiĭe [Por.]		[Vidi]
3139	sfulđir	fulger	муња	sfulđir (mn. sfulđire) [akc. sfulđir] (i. s.) — munja ◊ sfulđir ĭe lumină tare kare luśașće pi śerĭ înainća duraituluĭ — munja je jako svetlo koje bljesne na nebu pre grmljavine ◊ dupa tuot sfulđiru dă trîasńitu în vrun ļemn mare, șă-l krapă ku saźata pănă la pomînt — iza svake munje udara grom u neko veliko drvo, i strelom ga rascepi sve do zemlje ◊ saźata sfulđiruluĭ ĭe fakută đin krîmput đi krĭamińe askuțît — munjina strela napravljena je od komada oštrog kremena ♦ var. sfulđer (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. fulźer [Crn.]		[Vidi]
3141	sfulđira	sfulgera	севати	sfulđira (ĭuo sfulđir, ĭel sfulđiră) [akc. sfulđira] (gl. p.) — sevati 1. (o munji) sevati ◊ sfulđiră una-ntruuna, ama đeparće, nu s-auđe duraitu — seva neprekidno, ali daleko, ne čuje se grmljavina 2. (o brzini) ići munjevito; (fig.) šišati; leteti ◊ nu kară kum sa kară, numa sfulđiră kînd trĭaśe pin sat — ne vozi kako se vozi, nego leti kao munja kad prođe kroz selo 3. (med.) (o bolu) probadati; sevati ◊ đintr-odată anśeput s-o sfulđire tare pista pĭept — odjednom je počelo oštro da je seva preko grudi ♦ var. sfulđera (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. fulźera [Crn.] ∞ sfulđir		[Vidi]
4460	sigura	sigura	осигурати	sigura (ĭuo sigurîeḑ, ĭel sigurĭaḑă) [akc. sigura] (gl. p. ref.) — osigurati, obezbediti ◊ a fakut gard mare pi lînga strungă, sî sa sigurĭaḑă đi lupĭ — podigao je visoku ogradu oko tora, da se osigura od vukova ◊ s-a țînut muaļe, nu s-a sigurat kum trăbe, ș-a pĭerdut tuot — držao se labavo, nije se osigurao kako treba, pa je sve izgubio [Por.] ∞ sigurat		[Vidi]
4208	sigurațiĭe	siguranţie	сигурација	sigurațiĭe (mn. sigurățîĭ) [akc. sigurațiĭe] (i. ž.) — siguracija, sigurnost; bezbednost ◊ nu s-a prins la lukru în rudńik, kă pin uokńe n-a fuost ńiś o sigurațiĭe — nije se zaposlio u rudniku, jer u oknima nije bila nikakva sigurnost ◊ mare sigurațiĭe ĭeș tu! — velika si ti siguracija! [Por.] ∞ sigurat		[Vidi]
4206	sigurat	sigurat	сигурно	sigurat1 [akc. sigurat] (pril.) — sigurno ◊ nu ma zauĭt, vin sigurat — neću zaboraviti, dolazim sigurno [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4207	sigurat	sigurat	сигуран	sigurat2 (sigurată) (mn. siguraț, siguraće) [akc. sigurat] (prid.) — siguran ◊ a fuost sigurat kă trĭaśe pista apă ku piśoruaźiļi, ama la žumataća rîuluĭ matka la trînćit, șî la luvat — bio je siguran da će preći preko vode na štulama, ali na sredini reke matica ga je oborila, i odnela ◊ a kriśit să n-o așćeț, kă nuĭe sigurată kî vińe — poručila je da je ne ćekaš, jer nije sigurna da će doći [Por.]		[Vidi]
4384	sik	sâc	чик	sik! (uzv.) — čik! uzvik čikanja ◊ sik! sik! nu puoț să-m faś ńimik! — čik! čik! ne možeš mi ništa! ◊ sik dakă kućeḑ! — čik ako smeš! ◊ kopilu kare sikîĭe pi altu, dă ku pumnu-n pumn kînd ḑîśe „sik”, ș-așa đi dîdauorĭ — dete koje čika drugog, udara pesnicom o pesnicu kad kaže "čik", i tako dvaput [Por.]		[Vidi]
4388	sikai	sâcâi	чикати	sikai (ĭuo sîkîĭ, ĭel sîkîĭe) [akc. sikai] (gl. p. ref.) — čikati, izazivati ◊ kopiĭi đi đesńață numa sa sîkîĭe, ma mir kum n-anśeput sî sa bată — deca od jutros se samo čikaji, čudi me kako već nisu počela da se biju ◊ ăl sîkîĭe, ku adîns iĭ faśe la śudă — začikava ga, ljuti ga namerno [Por.] ∞ sik		[Vidi]
4492	sî	să	да	sî (vez.) — da, neka ◊ aș veńi ĭuo, numa nu vrĭa muma sî ma lasă — došla bih ja, ali majka neće da me pusti ◊ sî spună kare śe vrĭa, ĭa nu dă ńiś doă parîaļe pi povĭeșćiļi luor — neka kaže ko šta hoće, ona ne da ni dve pare na njihove priče ◊ a rugato sî sa muće đin sato-la, n-a vrut ńiś s-audă — molio je da se preseli iz tog sela, nije htela ni da čuje ♦ var. să [Por.]		[Vidi]
4375	sîaće	sete	жеђ	sîaće [akc. sîaće] (i. ž.) — žeđ ◊ rău ĭe kînd sa puńe sîăća pi uom, da apă nuĭe ńiśunđe — teško je kad čoveka spopadne žeđ, a vode nema nigde ◊ sîăća sa stîmpîră ku apă rîaśe — žeđ se gasi hladnom vodom ◊ muare đi sîaće — umire od žeđi ♦ var. săće [Por.]		[Vidi]
4796	sîaśiră	seceră	срп	sîaśiră (mn. săśirĭ) [akc. sîaśiră] (i. ž.) — srp ◊ sîaśira ĭe alat ku kare sa sîaśiră, fakut strîmb ka luna ćinîră, ku taișu đinuntru, șî ku mîńiĭ đi țînut în mînă — srp je alat kojim se žanje, nalik na mlad mesec, sa oštricom iznutra i drškom za držanje u ruci [Por.] ∞ sîśarat		[Vidi]
3868	sîaśită	secetă	суша	sîaśită (mn. sîaśiće) [akc. sîaśită] (i. ž.) — suša ◊ sîaśită ĭe ćimp fara pluaĭe — suša je vreme bez kiše ◊ mare sîaśită — velika suša ♦ var. săśită ♦ sin. uskatură [Por.] ∞ săk		[Vidi]
4553	sîbarît	soborât	килав	sîbarît (sîbarîtă) (mn. sîbarîț, sîbarîće) [akc. sîbarît] (prid.) — (med.) kilav ◊ đe uom lu kare mațîļi đen burtă kad în kuaĭe, sa ḑîśe kî ĭe sîbarît, kă are kilă — za muškarca kome se creva iz trbuha spuštaju u muda, kaže se da je kilav, da ima kilu [Por.]		[Vidi]
4412	sîgo	iuta	брзо	sîgo [akc. sîgo] (uzv.) — brzo, u imitaciji ciganskog govora ◊ sîgo, sîgo! — brzo, brzo! ◊ aĭde, sîgo, sîgo! śe ći traź ka śĭața? — hajde, brzo, brzo! što se vučeš kao magla? ♦ sin. ĭuta [Por.]		[Vidi]
4389	sîkaĭală	sâcîială	чикање	sîkaĭală (mn. sîkaĭelurĭ) [akc. sîkaĭală] (i. ž.) — čikanje, začikivanje, inaćenje ◊ kum puaće să țînă atîta sîkaĭală întra kopiĭ, da fara bataĭe — kako može da traje ovoliko začikavanje među decom, a bez tuče [Por.] ∞ sik		[Vidi]
4383	sîkatură	stângaci	шепртља	sîkatură (mn. sîkaturĭ) [akc. sîkatură] (i. ž.) — šeprtlja, trapavko, nespretnjaković ◊ n-a măĭ vaḑut ńima așa sîkatură đi uom, nu șćiĭe ńiś kuńu să bată-n parĭaće — takvu šeprtlju od čoveka niko još nije video, ne ume ni klin da nabije u zid ♦ / < săk — sakat [Por.] ∞ săk		[Vidi]
5175	sîlă	silă	принуда	sîlă (mn. sîļe) [akc. sîlă] (i. ž.) — 1. prinuda ◊ a mînat lukratuiri să lukră la sîlă — terali radnike da rade pod prinudom 2. (med.) gušenje, teško disanje ◊ sa vaĭtă kă o strînźe vro sîlă în pĭept, șă nu puaće să sufļe — žali se da je steže neko gušenje u grudima, pa ne može da diše 3. (psih.) nevoljno, na silu ◊ a śerkat parințî s-o mariće la sîla, ama ĭa nu s-a dat, ļ-a spus kă măĭ îndată sa omuară — pokušali su roditelji da je udaju na silu, ali se ona nije dala, rekla im je da će se radije ubiti [Por.]		[Vidi]
5176	sîļi	sili	присиљавати	sîļi (ĭuo sîļesk, ĭel sîļașće) [akc. sîļi] (gl. p. ref.) — prisiljavati ◊ kît sî ma sîļaskă, nu puaće treśa pista vuoĭa mĭa — koliko god da me prisiljava, ne može preći preko moje volje [Por.] ∞ sîlă		[Vidi]
5177	sîļit	silit	присиљен	sîļit (sîļită) (mn. sîļiț, sîļiće) [akc. sîļit] (prid.) — prisiljen, prinudjen ◊ n-a fi fakut ĭel aĭa đi vuoĭa luĭ, tuoț ginđesk kî ĭe sîļit đi vruńi să fakă așa — nije on to uradio od svoje volje, svi misle da je bio prisiljen od nekoga da tako uradi [Por.] ∞ sîlă		[Vidi]
4592	sîmana	semăna	личити	sîmana2 (ĭuo samîn, ĭel samînă) [akc. sîmana] (gl.) — ličiti, nalikovati ◊ muĭarĭa trăbe să fakă kopiĭ să samińe la tatîsu — žena treba da rodi decu da liče na oca ◊ kopilașî sînt źemanarĭ, đi aĭa atîta samînă — dečica su blizanci, zato toliko liče ♦ sin. aduśa [Por.]		[Vidi]
4594	sîmana	semena	сејати	sîmana1 (ĭuo samîn, ĭel samînă) [akc. sîmana] (gl. p.) — sejati ◊ numa ś-a-nśeput sî samińe luoku, pluaĭa s-a pus — samo što su počeli da seju njivu, počela je kiša ◊ lumĭa pănă-n kuaśa a sîmanat ku mîna — ljudi su sve do skora sejali rukom [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
4595	sîmanat	semănat	сејање	sîmanat1 (mn. sîmanaturĭ) [akc. sîmanat] (i. s.) — sejanje ◊ a-nśeput sîmanatu înga laltîĭerĭ — počeli su sejanje još prekjuče ◊ aĭ ćińirĭ nu șćiu kum ĭe fakut sîmanatu ku mîna — mladi ne znaju kako izgleda sejanje rukom [Por.] ∞ samînța		[Vidi]
4596	sîmanat	însămînțat	засејан	sîmanat2 (sîmanată) (mn. sîmanaț, sîmanaće) [akc. sîmanat] (prid.) — zasejan, posejan ◊ are o șļingă sîmanată ku sakară, da triĭ luokurĭ marĭ sînt sîmanaće ku grîu — ima jednu parcelu posejanu ražom, a tri velike njive su posejane žitom ♦ supr. ńisîmanat [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
4598	sîmanatuorĭ	semănător	сејач	sîmanatuorĭ (mn. sîmanatuorĭ) [akc. sîmanatuorĭ] (i. m.) — sejač, osoba koja seje ◊ sîmanatuorĭ măĭ mult a fuost muĭerĭ — sejači su najviše bile žene ◊ un sîmanatuorĭ ku o sîmanatuarĭe a sîmanat luoku tuot — jedan sejač i jedna sejačica posejali su celu njivu [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
4593	sîmanatură	semănare	сличност	sîmanatură2 (mn. sîmanaturĭ) [akc. sîmanatură] (i. ž.) — sličnost ◊ la sîmanatură nu sînt tot una — prema sličnosti nisu sasvim isti ◊ întra îĭ nuĭe ńiś o sîmanatură — među njima nema nikakve sličnosti ♦ var. sîmanat [Por.] ∞ sîmana2		[Vidi]
4105	Sîmbîta albă	Sâmbâta albă	Велика субота	Sîmbîta albă [akc. Sîmbîta albă] — (kal.) (dosl.) Bela subota, (srb.) Velika subota ◊ Sîmbîta albă la rumîń kađe în sîmbîtă înainća Pașćiluĭ, pi kîļindarĭu sîrbĭesk sa kĭamă „Velika subota” — Bela subota kod Vlaha pada u subotu pre Uskrsa, u srpskom kalendaru se zove Velika subota ◊ la Sîmbîta albă svić-Iļiĭa împarće pĭatra: faśe rînd kînd sî-ĭ bată pĭatra pi aăĭa kare iĭ vĭađe kă lukră-n ḑîua-ĭa — na Belu subotu sveti Ilija pravi plan kad da bije gradom one koje primeti da rade tog dana ◊ Sîmbîta albă ĭe sîrbatuare kare sa țîńe pintru pĭatră, să nu bată pĭatra ćimpu — Bela subota je neradni dan, praznuje se zbog grada, da grad ne bije letinu ◊ la Sîmbîta albă muĭeriļi nu s-a spalat pi kap ńiś nu s-a pipćenat, să nu ļi înkărunțaskă șă să ļi piśe păru — na Belu subotu žene nisu prale ni češljale kosu, da im kosa ne bi osedela i opadala ◊ în Tanda Sîmbîta albă ĭe sîmbîta đe la urmă înainća lu Sînźuorḑ — u Tandi je Bele subota poslednja subota pre Đurđevdana ♦ up. Sîmbîta pașćilor [Por.] ∞ sîmbîtă		[Vidi]
4123	Sîmbîta ćinără	Sâmbăta tineră	Млада субота	Sîmbîta ćinără [akc. Sîmbîta ćinără] (i. ž.) — (kal.) Mlada subota ◊ Sîmbîta ćinără ĭe tuota sîmbîta kînd sa puńe luna noă — Mlada subota je svaka subota kad se javi mlad mesec ◊ (mag.) Sîmbîta ćinără ĭe ḑîva bună dă dăskîntat dă noă boaļe — Mlada subota je dan dobar za bajanje od devet boilesti [Mlava] ∞ sîmbîtă		[Vidi]
4106	Sîmbîta pașćilor	Sâmbăta paștelui	Ускршња субота	Sîmbîta pașćilor (sint.) — (kal.) (dosl.) Uskršnja subita, (srb.) Velika subota ◊ Sîmbîta pașćilor kađe sîmbîtă înainća lu Pașć, sa măĭ kĭamă șî Sîmbîta albă — Uskršnja subota pada u subotui pred Uskrs, zove se još i Bela subota ◊ sa taĭe șî sa friźe purśelu đi Pașć — kolje se i peče prase za Uskrs ◊ sa plumađiașće pașćaua, kolak ku śierk șî ku kruśe, ku kîć-un uou fărbuit în tot kîmpu kruśi, șî ku un uou pruaspîd în mižluok — mesi se „uskrsnica”, kolač sa obručem i krstom, sa po jednim ofarbanim jajetom u svakom polju krsta i jednim svežim u sredini ♦ up. Sîmbîta albă [Por.] ∞ sîmbîtă		[Vidi]
4083	sîmbîtă	sâmbătă	субота	sîmbîtă (mn. sîmbîće) [akc. sîmbîtă] (i. ž.) — (kal.) subota ◊ sîmbîta ĭe a șasîļa ḑî în stamînă, întra vińirĭ șă dumińikă — subota je šesti dan u sedmici, između petka i nedelje ♦ up. Sîmbîta lu Lazîr, Sîmbîta albă, Sîmbîta pașćilor [Por.] ♦ up. Sîmbîta ćinără (Ranovac) [Mlava] ∞ stamînă		[Vidi]
3982	sîmbriĭe	simbrie	плата	sîmbriĭe (mn. sîmbriĭ) [akc. sîmbriĭe] (i. ž.) — (izob.) plata, naknada za služenje ◊ sîmbriĭa a fuost plata kare s-a dat la sluź kînd s-a đizļegat la Sîmĭedru — „simbrija” je bila naknada koja se davala slugama kada su otpuštani na Mitrovdan ◊ đi sîmbriĭe s-a tokmit sluga ku stapînu la Sînźuorḑ, da a kîpatato la Sîmĭedru — o naknadi sluga se pogađao sa gazdom na Đurđevdan, a dobijao je na Mitrovdan [Por.]		[Vidi]
4493	Sîmțî	Sâmți	Младенци	Sîmțî [akc. Sîmțî] (i. m.) — (kal.) Mladenci ◊ Sîmțî sa sîrbĭaḑă ka pomana lu patruḑăś đi kopiĭ kare ĭ-a omorît ĭemrei pintru śe s-a dus în koļindrĭeț în śinsta lu Dumńeḑîu — Mladenci se slave kao pomen na četrdesetoro dece koje su ubili Jevreji zbog učešća u kolindrecima u čast Boga (Leskovo) [GPek] ◊ la Sîmț sa întîńesk ĭarna ku vara, șî sa ĭau la bataĭe: vară dă žos ku ĭarna, ama iĭ pĭer patruḑăś șî patru đi baĭeț — na Mladence se sreću zima i leto, i započinju rat: leto pobeđuje, ali joj ginu četrdeset i četiri mladića (Rudna Glava) [Por.] ◊ la Sîmț s-a bat „babiļi”, ḑîļiļi rîaļe đi ĭarnă, ku „muoșî”, ḑîļiļi buńe đi vară; muoșî frîng babiļi șă ļi bagă-n pomînt, șă đi-ńaļe pomîntu pista vară kapîtă rîveńală — na Mladence se biju „babe”, zli zimski dani, sa „starcima”, dobrim letnjim danima; starci pobeđuju i nabiju babe u zemlju, i od njih zemlja preko leta dobije vlagu (Debeli Lug) [GPek]		[Vidi]
4494	sîmțî	simți	осећати	sîmțî (ĭuo sîmt, ĭel sîmće) [akc. sîmțî] (gl.) — osećati ◊ amurțît mîńiļi đi źĭer, nu măĭ sîmće ńimika — promrzle mu ruke od mraza, ne oseća više ništa ◊ să ḑîkă uomu k-a fi sîmțît ĭel śuava, nu, așa afuost: uom fara ińimă — da kaže čovek da je nešto osećao, ne, takav je bio: čovek bez srca ◊ gata mis, nu măĭ sîmt ńimika — gotov sam, ne osećam više ništa [Por.]		[Vidi]
2237	sîmḑîĭană	sânziană	ивањски цвет	sîmḑîĭană (mn. sîmḑîĭańe) [akc. sîmḑîĭană] (i. ž.) — (bot.) ivanjski cvet (Galium verum), broćika ◊ sîmḑîĭańiļi a kuļes fĭaćiļi marĭ la Sîmḑîĭană; s-a dus în kuļes đinuapće, pi ińima guală, șă pi lînga sîmḑîĭană, a kuļes ș-alalće buĭeḑ buńe đi ļiak: romańiță, măturĭaļe, podubiță — ivanjsko cveće brale su devojke na Ivandan; u berbu su išle rano ujutru, na šte srca, i pored ivanjskog cveća brale su i drugo lekovito bilje: kamilicu, kantarion, majčinu dušicu ◊ đin sîmḑîĭańe fĭaćiļi a-nplećit kunuń, șă ļ-a pus đisupra đi ușă, să dukă sînataće șî naruok la kasă, da birekĭet la moșîĭe — od ivanjskog cveća devojke su plele vence i stavljale ih na pročelje kuće, da donesu zadrvlje i sreću ukućanima, a berićet njihovom imanju ♦ var. sînḑîĭană [Por.]		[Vidi]
4691	Sîmḑîĭańiļi	Sânziană	Ивањдан	Sîmḑîĭańiļi [akc. Sîmḑîĭańiļi] (i. ž.) — (kal.) Ivanjdan ◊ (ver.) sa krĭađe kî la Sîmḑîĭańiļi ĭarba stă, nu măĭ krĭașće, đ-aĭa lumĭa sa duśe să kuļagă buĭeḑ în tuaće fĭelurĭ — veruje se da na Ivanjdan trava prestaje da raste, zato ljudi idu da beru razno bilje ◊ đin buĭeḑîļi kuļasă la Sîmḑîĭańiļi sa fak kunuńe ku kare sa kićesk vrăkńițîļi, sî fiĭe în sînataća kăsîtuorilor — od bilja ubranog na Ivanjdan prave se venci kojima se kite vratnice na ogradi dvorišta, za zdravlje ukućana [Por.] ♦ dij. var. Sînzîĭenili (Šipikovo) [Tim.] ♦ dij. var. Sîmḑîĭana (Kladurovo) [Mlava] ∞ sîmḑîĭană		[Vidi]
2075	sîmeńik	siminic	смиље	sîmeńik (mn. sîmeńiś) [akc. sîmeńik] (i. m.) — (bot.) smilje, trajna zeljasta biljka sivkaste boje (Helichrysum arenarium); cmilje; snjeljak ◊ sîmeńik ĭe buĭađe sură, mîțuasă, ku fluorĭ galbińe — smilje je siva biljka, dlakava, sa žutim cvetom ◊ sa uskă, sa duśe la morminț, șî sa dîă đi pomană l-aĭ muorț; ku ĭa sa kićașće lumanarĭa raĭuluĭ — suši se, nosi se na groblje i namenjuje mrtvima; njome se kiti rajska sveća [Por.]		[Vidi]
4597	sîmînatuare	semănătoare	сејалица	sîmînatuare (mn. sîmînatuorĭ) [akc. sîmînatuare] (i. ž.) — (tehn.) sejalica ◊ sîmînatuarĭa ĭe mașînă đi sîmanat, kare mult a ușurat lukru lu pomînćeń, kî n-a măĭ trîbuit să samińe ku mîna — sejalica je mašina za sejanje, koja je mnogo olakšala posao zemljoradnika, jer više nisu morali da seju rukom ♦ var. sămînatuare [Por.] ∞ samînță		[Vidi]
3981	Sîmĭedru	Sâmedru	Митровдан	Sîmĭedru (i. s.) — (kal.) Mitrovdan ◊ Sîmĭedru skimbă ḑîua da datumu nu, în tuot anu ĭe a uopćiļa ḑî pi marćiń — Mitrovdan menja dan ali datum ne, svake godine pada osmog dana novembra ◊ la Sîmĭedru s-a đizļegat sluźiļi, kare a fuost ļegaće la Sînźuorḑ, șă ļi s-a dat sîmbriĭa — na Mitrovdan su se otpuštale sluge koje su bile unajmljene na Đurđevdan, i isplaćivao im se najam [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6523	sîmnatură	semnătură	оzнака	sîmnatură (mn. sîmnaturĭ) (i. ž.) — oznaka, znak, potpis; škrabotina; žvrljotina ◊ kare đi bătrîńață n-așćut să skriĭe, kînd a trîbuit să iskaļaskă śuava, a skîržait vro sîmnatură kum a șćut ș-a putut, șă aĭa s-a luvat în samă ka iskaļitură adăvarată— ko nekada nije znao da piše, kad je trebalo nešto da potpiše, naškrabao bi neki znak kako je znao i u meo, i to se uzimalo u obzir kao stvarni potpis ♦ sin. skrîžaĭtură, žvîrļitură, iskaļitură [Por.] ∞ sămn		[Vidi]
4692	Sîmpĭetru	Sâmpetru	Петровдан	Sîmpĭetru [akc. Sîmpĭetru] (i. m.) — 1. (kal.) Petrovdan ◊ Sîmpĭetru ĭe sîrbatuare kare sa țîńe pintru trîasńiturĭ — Petrovdan je praznik koji se svetkuje zbog groma ◊ (rel.) la Sîmpĭetru măĭ întîń sa dau đi pomană la-ĭ muorț puame kare ažuns, da kare pănă atunśa aĭ viĭ n-a kućeḑat sî manînśe — na Petrovdan se prvi put pokojnicima namenjuje voće koje je dozrelo, a koje do tada živi nisu smeli da jedu 2. (mitol.) Sveti Petar, lik iz folklora ◊ în povĭeșć rumîńešć, Sîmpĭetru puartă lupi, țîńe kĭeiļi raĭuluĭ, baće kopiĭi pîkatuoș kare a mînkat mĭară pănă la ḑîua luĭ, șî alta — u vlaškim pričama, Sveti Petar vodi vukove, drži rajske ključeve, bije grešnu decu koja su jela voće pre njegovog dana, i dr. [Por.]		[Vidi]
5124	sîmśalat	sâmcelat	наоштрен	sîmśalat (sîmśalată) (mn. sîmśalaț, sîmśalaće) [akc. sîmśalat] (prid.) — (zast.) (folk.) (o sečivu) naoštren, oštar ◊ aļergat đeskulț pin sîmśaļe sîmśalaće — trčao je bos kroz bodeže naoštrene [Por.] ∞ sîmśauă		[Vidi]
4356	sîmśauă	sîmcea	бритва	sîmśauă (mn. sîmśaļe) [akc. sîmśauă] (i. ž.) — ? britva alatljika ◊ sîmśaua ĭe un fĭeļ đi kuțîćel askuțît la vîr, șî-nțapat în plasîaļe đi ļemn, ku kare sa fak găurļi la fluir, la opinś, la măĭ mulće luază đi kasă — britva alatljika je vrsta nožića sa oštrim vrhom, usađen u drvenu dršku, kojim se buše rupe na fruli, opankama, i na drugim stvarima za kučnu upotrebu ♦ sin. kuțît [Por.]		[Vidi]
5642	sîmt	sfânt ?	слава	sîmt (mn. sîmț) [akc. sîmt] (i. m.) — (rel.)(kal.) slava ◊ sîmt ĭe sfîntu kare poartă griža dă birekĭetu pomîntuluĭ șî sînataća kășî — slava je svetac koji vodi računa o berićetu imanja i zdravlju ukućana ◊ sîmtu ĭe prazńik kare are tota kasa rumîńaskă — slava je praznik koji ima svaka vlaška kuća ◊ la nuoĭ sîmtu sa sîrbĭaḑă dă kînd ĭe lumĭa șă pomîntu — kod nas se slava svetkuje od kad je sveta i veka ◊ sîmtu țîńe trîĭ ḑîļe — slava traje tri dana ♦ sin. prazńik [Bran.]		[Vidi]
4495	sîmțîĭe	simțire	осећање	sîmțîĭe (mn. sîmțîĭ) [akc. sîmțîĭe] (i. ž.) — osećanje ◊ a kreskut în padure ka žuavina, uom fara ńiś o sîmțîĭe — odraso je u šumi kao životinja, čovek bez ijednog osećanja ♦ var. sîmțîre, sîmțală [Por.] ∞ sîmțî		[Vidi]
4695	sîn	sân	недра	sîn (mn. sînurĭ) (i. s.) — nedra ◊ sîn ĭe parća kimĭeșî kare astrukă pĭeptu șî burta — nedra su deo košulje koji pokriva grudi i stomak ◊ mama a fakut pi tata la luok, șî pănă la koļibă l-a dus în sîn — baba je moga oca rodila na njivi, i do kuće ga je nosila u nedrima ◊ sînu kimĭeșî đi bîtrîńață a fuost larg, șî la muĭerĭ askultat ka trastă — nedra starinske košulje bila su široka, i ženama su često služila kao torba [Por.]		[Vidi]
4981	sînait	bombat	испупчен	sînait (sînaită) (mn. sînaiț, sînaiće) [akc. sînait] (prid.) — (tehn.) ispupčen, trbušast ◊ pĭatra muori a dă źuos trăbe să fiĭe sînaită, kosomită, ku mižluoku bokat în sus — donji vodenični kamen treba da bude ispupčen, trbušast, sa izdignutom sredinom [Zvizd] ∞ sîn		[Vidi]
4693	sînataće	sănătate	здравље	sînataće (mn. sînatăț) [akc. sînataće] (i. ž.) — (med.) zdravlje ◊ sînataće ĭe kînd pi uom nu-l duare ńimika — zdravlje je kad čoveka ne boli ništa ◊ sînataća s-a dorit întođeuna kînd sa đisparțît lumĭa: „Aĭ, ku sînataće!”, „Ramîń ku sînataće!” — zdravlje se želelo uvek kad su se ljudi rastajali: „Ajd’, uzdravlje!”, „Ostaj mi u zdravlju!” [Por.]		[Vidi]
4694	sînatuos	sănătos	здрав	sînatuos (sînatuasă) (mn. sînatuoș, sînatuasă) [akc. sînatuos] (prid.) — (med.) zdrav ◊ kînd ĭe uomu sînatuos, nu-ĭ mă-ĭ trăbe alta ńimika — kad je čovek zdrav, ne treba mu više ništa drugo ♦ supr. bolnau [Por.] ∞ sînataće		[Vidi]
4522	sîngur	singur	сам	sîngur (sîngură) (mn. sîngurĭ, sîngure) [akc. sîngur] (prid.) — sam, bez društva ◊ sîngur ĭe aăla kare n-are pi ńima — sam je onaj koji nema nikoga ◊ tuoț l-a lasat ș-a ramas în munće sîngur ka kuku — svi su ga napustili, pa je ostao u planini sam kao kukavac ♦ (demin.) sîngurĭel [Por.]		[Vidi]
4523	sîngurataće	singurătate	самоћа	sîngurataće (mn. sînguratăț) [akc. sîngurataće] (i. ž.) — samoća, usamljenost ◊ are tuot, ama sa vaĭtă kă-l manînkă sîngurataća — ima sve, ali se žali da ga ubija samoća ♦ var. sîngurĭață, sînguriĭe [Por.] ∞ sîngur		[Vidi]
4583	sîngurĭel	singurel	самцит	sîngurĭel (sîngurikă) (mn. sîngureĭ, sîngurĭeļe) [akc. sîngurĭel] (prid.) — samcit, potpuno sam ◊ a ramas în munće să traĭaskă sîngur sîngurĭel ka kuku — ostao je u planini da živi sam samcit, kao kukavica [Por.] ∞ sîngur		[Vidi]
4696	sînt	sânt	свет	sînt (sîntă) (mn. sînț, sînće) [akc. sînt] (prid.) — (rel.) svet ◊ sînt nuĭe vrurba sîngură, numa înpreuna ku vro ḑî mare, or vro insă sfîntă: „sînta Dumińika” , „sînta Maĭka Prĭastîśe” — svet nije samostalna reč, ona uvek ide zajedno sa nekim praznikom ili svetim bićem: „sveta Nedelja”, „sveta Majka Prečista” ♦ var. sfînt [Por.] ∞ sfînt		[Vidi]
816	sîntuađir	sântoader	тодоровац	sîntuađir (mn. sîntuađirĭ) [akc. sîntuađir] (i. m.) — (mitol.) todorovac, ružno i opako mitsko biće koje ide jašući konja, i kažnjava ljude koji rade noću tokom Todorove nedelje ◊ sîntuađirĭ tuna la marța vasîlor, sara, șî țîn uopt ḑîļe, pănă la marța înkuńată, kînd sa duk — todorovci nastupaju u utorak veče, u prvoj nedelji uskršnjeg posta, i aktivni su osam dana, sve do utorka noću sledeće nedelje, kada odlaze [Por.] ∞ sînt	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4578	Sînvasîĭ	Sânvăsâi	Свети Василије	Sînvasîĭ [akc. Sînvasîĭ] (i. m.) — (kal.) Sveti Vasilije ◊ Sînvasîĭ ĭe Anol Nou pi kîļindarĭu al batrîn — Sveti Vasilije je Nova Godina po starom kalendaru ◊ Sînvasîĭu akuma kađe în a patrusprăśi-ļa ḑî în luna ĭanuaruluĭ kare rumîń-aĭ batrîń a kemato kîļindarĭ — Sveti Vasilije sada pada u četrnaesti dan meseca januara, koji su stari Vlasi zvali kalendar ◊ pănă afuost Anol Nou, la Sînvasîĭ s-a fakut ađeturĭ în mulće fĭelurĭ, ku visaļiĭ marĭ pin kafień — dok je Sveti Vasilije bio Nova Godina, priređivali su se razni običaji, sa velikim veseljima po kafanama ♦ sin. Anol Nou [Por.]		[Vidi]
4561	sînźe	sânge	крв	sînźe [akc. sînźe] (i. m.) — (anat.) krv ◊ sînźiļi ĭe ruoșu — krv je crvena ◊ sînźiļi mĭarźe pi nas — krv curi iz nosa ◊ s-a taĭat rău, șî duolturi n-a putut să-ĭ oprĭaskă sînźiļi — mnogo se posekao, i doktori nisu mogli da mu zaustave krv [Por.]		[Vidi]
4563	sînźeriș	sânger	пасдрен	sînźeriș (mn. sînźerișă) [akc. sînźeriș] (i. m.) — (bot.) pasdren, svibovina (Cornus sanguinea) ◊ sînźerișu ĭe ļemn tufaruos, muaļe șî supțîre, đin ĭel nu sa faśe ńimika đi kasă — pasdren je žbunasto, meko i tanko drvo, od njega se ništa ne pravi za kuću ◊ păkurari sa pazăsk să nu fakă žuardă đin sînźeriș kă dakă baț vićiļi, ĭaļe sînźarĭaḑă la loko-la unđ-aĭ dat — čobani paze da ne prave prut od pasdrena, jer ako njime tučeš stoku, ona će prokrvariti na mestu gde si udario ◊ babiļi a-nvațat kopiĭi să nu frîngă ńiś să nu taĭe sînerișu, kî ĭe pakat — babe su učile decu da ne lome i ne seku pasdren, jer je greh [Por.] ∞ sînźe		[Vidi]
4562	sînźeruos	sângeros	крвав	sînźeruos (sînźeruasă) (mn. sînźeruoș, sînźeruasă) [akc. sînźeruos] (prid.) — krvav ◊ s-a batut ku ńiskaĭ kopiĭ, ș-a veńit la koļibă tuot sînźaruos — potukao se sa nekom decom, i došao je kući sav krvav ♦ var. sînźaruos ♦ sin. krunt [Por.] ∞ sînźe		[Vidi]
6427	Sînźuorḑ	sânjorz	Ђурђевдан	Sînźuorḑ (i. m.) — (kal.) Đurđevdan ◊ Sînźuorḑu ĭe sîmtu lu oĭarĭ, kînd s-a fak baśiĭļi — Đurđevdan je stočarski praznik, kad se prave bačije [Por.] ♦ dij. var. Sveti Gĭorge (Gradskovo) [Tim.]		[Vidi]
62	sîpaļigă	săpăligă	мотичица	sîpaļigă (mn. sîpaļiź) [akc. sîpaļigă] (i. ž.) — 1. (pej.) loše izrađena motika, nepodesna za rad [Rudna Glava] 2. posebna vrsta motike, za rad u bašti [Crnajka] 3. (ret.) (demin.) mala motika, motičica [Por.] ♦ dij. var sapaļigă ◊ sapaļigă ĭe sapă mikă, îngustă, đi sapat la śapă — to je motičica sa uskim sečivom za okopavanje luka (Osnić) [Crn.] ∞ sapa		[Vidi]
61	sîpatuorĭ	săpător	копач	sîpatuorĭ (sîpatuаorе) (mn. sîpatuorĭ) [akc. sîpatuorĭ] (i. m.) — kopač, osoba koja kopa ◊ am avut mulț sîpatuorĭ, șî am gaćit lukru ĭuta — imao sam mnogo kopača, pa sam brzo završio posao [Por.] ∞ sapa		[Vidi]
59	sîpatură	săpătură	ископина	sîpatură (mn. sîpaturĭ) [akc. sîpatură] (i. ž.) — iskopina, mesto gde se kopa (lo) [Por.] ♦ dij. var. săpătură [Kmp.] ∞ sapa		[Vidi]
5868	sîptamînă	săptămînă	седмица	sîptamînă [akc. sîptamînă] (i. ž.) ● v. stamînă [Por.] ∞ stamînă		[Vidi]
4671	sîramură	saramură	саламура	sîramură (mn. sîramurĭ) [akc. sîramură] (i. ž.) — (nutr.) salamura ◊ sîramură ĭe apă sarată în kare sa țîńe karńa pănă nu sa duśe la uskat — salamura je slana voda u kojoj se čuva meso pre nego što se odnese na sušenje [Por.] ∞ sare		[Vidi]
5289	sîraśiĭe	sărăcie	сиромаштво	sîraśiĭe (mn. sîraśiĭ) [akc. sîraśiĭe] (i. ž.) — siromaštvo, nemaština ◊ a kreskut în mare sîraśiĭe — odrastao je u velikom siromaštvu ◊ sîraśiĭe grĭa — teško siromaštvo ◊ sîraśiĭe uarbă — (dosl.) slepo siromaštvo [Por.] ∞ sarak		[Vidi]
4417	sîrbaćik	sălbatic	дивљи	sîrbaćik (sîrbaćikă) (mn. sîrbaćiś, sîrbaćiśe) [akc. sîrbaćik] (prid.) — divlji, nepripitomljen ◊ lupu șî ursu sînt žuavińe sîrbaćiśe, kî traĭesk în padure — vuk i medved su divlje životinje, jer žive u šumi ♦ supr. blînd [Por.]		[Vidi]
4418	sîrbaśi	sălbătici	подивљати	sîrbaśi (ĭuo sîrbaśesk, ĭel sîrbaśașće) [akc. sîrbaśi] (gl. p. ref.) — (ret.) podivljati ◊ žuavina, să n-ar sîrbaśi đi mikă, n-ar puća rămîńa viĭe-n padure întra alće žuaviń sîrbaćiśe — životinja, da ne podivlja od rođenja, ne bi mogla opstati u šumi među ostalim divljim zverima ◊ kopilo-l mik, dakă-l krĭesk parințî răĭ șî bolnavĭ la kap, puaće să sa sîrbaśiaskă ka žuavina — malo dete, ako ga podignu loši i umno poremećeni roditelji, može da podivlja kao životinja ◊ lasă-l drakuluĭ, kă đe kînd a ramas sîngur, a sîrbaśit đe tuot — mani ga dođavola, jer od kada je ostao sam, podivljao je sasvim [Por.] ∞ sîrbaćik		[Vidi]
4419	sîrbaśiĭe	sălbăticie	дивљина	sîrbaśiĭe (mn. sîrbaśiĭ) [akc. sîrbaśiĭe ] (i. ž.) — (ret.) divljina ◊ a puvestît aĭ batrîń kă kînd a veńit aiśa sî sa kăsătorĭaskă, n-a fuost ńima pusta, numa sîrbaśiĭe în tuaće părțĭļi — pričali stari da kad su došli ovde da se nasele, nije bilo nikog nigde, samo divljina na sve strane [Por.] ∞ sîrbaćik		[Vidi]
4061	sîrbatori	sărbători	празновати	sîrbatori (ĭuo sîrbĭeḑ, ĭel sîrbĭaḑă) [akc. sîrbatori] (gl. p.) — (kal.) praznovati, uzdržavati se od rada ◊ mulće sîrbatuorĭ babĭeșć ńima nu măĭ sîrbĭaḑă — mnoge bapske praznike niko više ne drži [Por.] ∞ sîrbatuare		[Vidi]
4059	sîrbatuare	sărbătoare	празник	sîrbatuare (mn. sîrbatuorĭ) [akc. sîrbatuare] (i. ž.) — (kal.) praznik, neradan dan ◊ sîrbatuare ĭe ḑîuă kînd nu sa lukră, kă lumĭa sa pazîașće đi vrun rău kare sa-r puńa pi iĭ kînd ar lukra — praznik je dan kad se ne radi, jer se ljudi čuvaju od nekog zla koje bi ih zadesilo kada bi radili ◊ ĭastă sîrbatuorĭ grĭaļe, kînd nu sa lukră ńimika tuota ḑîua, da ĭastă măĭ ușuare, kînd numa ńișći lukrurĭ nu sa kućaḑă lukra — ima teških praznika, kad se ne radi ništa po ceo dan, a ima i lakših, kad se samo neki poslovi ne smeju raditi ◊ a fuost sîrbatuorĭ babĭeșć, șî sîrbatuorĭ popĭeșć, lumĭa măĭ mult a țînut pĭ-aļi babĭeșć — bilo je bapskih praznika, i popovskih praznika, ljudi su više poštovali bapske [Por.] ∞ sîrbatori		[Vidi]
5290	sîrîkaśuos	sărăcăcios	јадан	sîrîkaśuos (sîrîkaśuasă) (mn. sîrîkaśuoș, sîrîkaśuasă) [akc. sîrîkaśuos] (prid.) — jadan, bedan, siromašan ◊ s-a mîritat, sîrmana, da baĭatu ĭe sîrîkaśuos đi nu măĭ puać’ să fiĭe — udala se, sirota, a momak joj je jadan da jadniji ne može biti ♦ var. sarîkaśuos, sărîkaśuos, sărăkaśuos, sîrkaśuos [Por.] ∞ sarak		[Vidi]
3567	sîrman	sârman	сирома	sîrman (sîrmană) (mn. sîrmań, sîrmańe) [akc. sîrman] (prid.) — siroma, sirotan, jadnik ◊ sîrmanu kopilo-la, a ramas șî fara tată, șî fara mumă — siroto ono dete, ostalo je i bez oca, i bez majke ◊ sîrmanu đi ĭel, nu măĭ are pi ńima — siroma on, nema više nikog ♦ sin. sarak [Por.]		[Vidi]
4351	sîrńik	sârnic	уредан	sîrńik (sîrńikă) (mn. sîrńiś, sîrńiśe) [akc. sîrńik] (prid.) — uredan, čist ◊ măĭ mult kînd sa vorbĭașće đi vro muĭare, or fată mare, sa kată dar ĭe, or nuĭe sîrńikă, kî dakă ĭe sîrńikă, are măĭ mare katare — najviše kad se govori o nekoj ženi, ili devojci udavači, gleda se da li je, ili nije uredna, jer ako je uredna, ima veći ugled ♦ sin. arńik [Por.]		[Vidi]
4352	sîrui	rândui	уредити	sîrui (ĭuo sîruĭ, ĭel sîruĭe) [akc. sîrui] (gl. p. ref.) — urediti, srediti ◊ kopiĭi đi miś trăbe învața să sîruĭe paturļi luor dupa skulat — decu od malena treba učiti da sređuju svoje krevete posle ustajanja ◊ urît ĭe kasa ku fată đi mîritat să nu fiĭe sîruită întođeuna — ružno je da kuća udavače ne bude sređena u svako doba [Por.]		[Vidi]
4353	sîruit	rânduit	уређен	sîruit (sîruită) (mn. sîruiț, sîruiće) [akc. sîruit] (prid.) — uređen, sređen ◊ la muĭare sîrńikă, kasa ĭe sîruită întođeuna, nu numa kînd s-așćată guoșći — kod uredne žene kuća je uvek sređena, ne samo kad se čekaju gosti ♦ supr. ńisîruit [Por.] ∞ sîrui		[Vidi]
4702	sîruĭală	rânduială	сређивање	sîruĭală (mn. sîruĭeļe) [akc. sîruĭală] (i. ž.) — sređivanje ◊ dupa nuntă, o așćată mare sîruĭală — posle svadbe čeka je veliko spremanje [Por.] ∞ sîrui		[Vidi]
4800	sîśara	secera	жети	sîśara (ĭuo sîaśir, ĭel săśiră) [akc. sîśara] (gl. p.) — (agr.) žeti, srpom kositi žito ◊ ar fi bun kînd sa-r sîśara luoku pănă astară — bilo bi dobro kad bi se njiva požnjela do večeras ◊ grîu ĭe kaḑut đi vînt, rău grĭeu sa sîăśiră — žito je palo od vetra, jako se teško žanje [Por.] ∞ sîśarat		[Vidi]
4797	sîśarat	secerat	жетва	sîśarat1 (mn. sîśaraturĭ) [akc. sîśarat] (i. s.) — (agr.) žetva ◊ sîśaratu ĭe lukru în luoku ku grîu, kînd grîu kuopt sa taĭe ku sîaśira — žetva je rad na njivi sa žitom, kad se zrelo žito seče srpom ◊ ku paiļi đi grîu, taĭaće ku sîaśira, săśeratuorĭu faśe grameźuare kare sa kĭamă poluog — od žita, posečenog srpom, žetelac pravi male gomile koje se zovu polog ◊ poluaźiļi dupa săśiratuorĭ, adună ļegatuorĭu, kare iĭ ļagă în snopĭ — pologe za žeteocima sakuplja vezivač, koji ih vezuje u snopove ◊ snuopi la sîśarat sa ļagă ku ćiĭ or kurpiń, la piśuor or ku ļigatuarĭa, șî sa grîmađesk în krstină — snopovi na žetvi vezuju se likom ili lijanom, nožno ili vezačicom, i slažu se u krstine ◊ kînd snuopi sa adună în krstiń, sîśaratu ĭe gata — kad se snoplje skupi u krstine, žetva je gotova [Por.]		[Vidi]
4798	sîśarat	secerat	пожњевен	sîśarat2 (sîśarată) (mn. sîśaraț, sîśaraće) [akc. sîśarat] (prid.) — (agr.) požnjeven ◊ luoku ĭe sîśarat kînd đi pi ĭel sa rađikiă grîu, și ramîn numa paĭiļi — njiva je požnjevena kada se sa nje skine žito i ostane samo slama [Por.]		[Vidi]
4799	sîśeratuorĭ	secerător	жетелац	sîśeratuorĭ (mn. sîśeratuorĭ) [akc. sîśeratuorĭ] (i. m.) — žetelac ◊ sîśeratuorĭ ĭe insă kare sîaśiră — žetelac je osoba koja žanje [Por.] ∞ sîśarat		[Vidi]
4704	sîta ḑîńi	sita-zinelor	вилино сито	sîta ḑîńi (mn. sîće ḑîńiluor) [akc. sîta ḑîńi] (sint.) — (bot.) vilino sito (Carlina acaulis L.), kravljak ◊ sîta ḑîńi ĭe buĭađe așaḑată șî spinuasă, kare krĭașće pi marźina ļivĭeḑî — vilino sito je niska bodljikava biljka, koja raste po obodima livada ◊ (ver.) rumîńi krĭed kî sîta ḑîńi dă la luokurĭ unđe žuakă ḑîńiļi — Vlasi veruju da vilino sito raste na mestima gde igraju vile [Por.] ◊ (ver.) greuańa kare vrĭa să sa nașće ușuor, trăbe să bĭa apă în kare s-a fĭert sîta ḑîńi — trudnica koja želi da se lako porodi, treba da pije vodu u kojoj se kuvalo vilino sito (Snegotin) [Bran.] ∞ sîtă		[Vidi]
4703	sîtă	sită	сито	sîtă (mn. sîće) [akc. sîtă] (i. ž.) — sito 1. sito za brašno ◊ sîta đi fańină ĭe o mrĭežă maruntă đi fĭer, strînsă pi o obadă supțîre đi ļemn, ku kare sa śarńe fańina — sito za brašno je jedna sitna metalna mreža, zategnuta na tanak drveni obruč, kojom se prosejava brašno 2. mreža za sejanje ◊ ĭastă șî sîtă đi śernut pĭesîku, ĭa ĭe fakută đin sîtă đi fĭer, prinsă pi un źam đi ļetve — ima i sito za sejanje peska, ono je napravjeno od metalne mreže koja je zategnuta na drveni ram ◊ pănă n-a ĭeșît sîće đi žîță, sîta s-a fakut đin pĭaļe đi śerb, da s-a îngăurit ku brukă đi ļemn — dok se nisu pojavila žičana sita, sito se pravilo od jelenske kože a bušilo drvenim šilom ♦ sin. śur ♦ up. sîta ḑîńi [Por.]		[Vidi]
4378	sîtoșală	însetoșare	жеђање	sîtoșală (mn. sîtoșălurĭ) [akc. sîtoșală] (i. ž.) — žeđanje, stanje u kome se trpi žeđ ◊ numa vićiļii la munće să nu prindă vro sîtoșală mare, đ-aĭa s-a ćemut măĭ mult — samo stoku u planini da ne zahvati neko veliko žeđanje, toga su se najviše bojali [Por.] ∞ sîaće		[Vidi]
4571	skađa	scădea	опадати	skađa (ĭuo skad, ĭel skađe) [akc. skađa] (gl.) — (o nivou) opadati ◊ apa-n lak pista vară skađe gata pănă la žumataće — voda u jezeru preko leta opada gotovo do pola ◊ mama mĭ-a ļegat faļiĭe đi krumpiĭ pi lînga gît, șî miĭe fuoku pănă la ḑîuă a skaḑut — baba mi je obložila kriške krompira oko vrata, i meni je temperatura do zore opala ♦ up. kađa [Por.]		[Vidi]
4572	skađare	scădere	опадање	skađare (mn. skađerĭ) [akc. skađare] (i. ž.) — opadanje ◊ așćată la marźină să-nśapă skađarĭa api, șă să trĭakă rîu — čekaju na obali da počne opadanje vode, pa da pređu reku [Por.] ∞ skađa		[Vidi]
2137	skaĭ	scai	чкаљ	skaĭ (mn. skaĭeț) [akc. skaĭ] (i. m.) — (bot.) čkalj (Onopordon acanthium) ◊ skaĭu ĭe buĭađe spinuasă, la vîr are skaĭeće, o buată ku muoț bilovink — čkalj je bodljikava biljka, na vrhu ima čkalju, glavicu sa ružičastom ćubom ♦ var. sin. skaĭeće, skaĭaće [Por.]		[Vidi]
2138	skaĭeće	scaiete	чичак	skaĭeće (mn. skaĭeț) [akc. skaĭeće] (i. m.) — (bot.) čičak (Arctium lappa) ◊ skaĭećiļi ĭe un fĭeļ đi skaĭ, fara spiń pi bît — čičak je vrsta čkalja, bez trnja po stablu ◊ skaĭu ku skaĭećiļi ĭe, mi sa-m pare, tuot o buĭađe, numa skaĭeće iĭ ḑîśem la buata-ĭa spinuasă kare sa prinđe đi țuaļe, da măĭ rău ĭe kînd sa prinđe đi lîna uoilor đi abĭa o skarmîń, dupa śe tunź uoiļi — čičak i čkalj su, čini mi se, iste biljke, samo se „skajaće” zove ona čičkava glava koja se hvata za odeću, a najgore je kad se uhvati za ovče runo da jedva raščešljaš vunu posle striže ◊ ĭastă mulće fĭerlurĭ đi skaĭ, nuoĭ la tuaće ļi ḑîśem spiń — ima više vrsta čkalja, mi ih sve zovemo trnje (Rudna Glava) ♦ var. skaĭaće (Rudna Glava) [Por.] ∞ skaĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3401	skalan	scălan	вешовка	skalan (mn. skalań) [akc. skalan] (i. m.) — 1. vešovka*) ◊ skalan sa kĭamă duauă druź đi kukuruḑ ļegaće ku gižîļi una đi alta — vešovka je veza između dva klipa kukuruza, vezana šašom jedan za drugi ◊ kukuruḑu aļes đi samînță s-a ļegat skalan șî s-a atîrnat supt strĭeșînă sî sa ușće măĭ bińe — kukuruz odabran za seme vezivao se u vešovke i kačio pod nadstrešnicu da se bolje suši 2. grozd ◊ kopiĭ stau skalan atîrnaț pi gard, șî sa uĭtă la luoptă — deca vise na ogradi okačena ko grozd, i gledaju fudbal ◊ a kuļes viĭa, da n-a dus un skalan đi strugurĭ sî đa la kopiĭ — obrao vinograd, a deci nije doneo ni vezicu grožđa ♦ sin. gramadă, șîr [Por.] ∞ kukuruḑ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5178	skalda	scălda	купати	skalda (ĭuo skald, ĭel skaldă) [akc. skalda] (gl. p. ref.) — kupati ◊ s-a dus ku uoĭļi la rîu să ļi skalđe, kă trăbe să ļi tungă ḑîļiļi-șća — otišli su ovcama na reku da ih okupaju, jer treba da ih šišaju ovih dana ◊ kînd am fuost kopil, ma skalda mama într-o karļiță mare, în kara s-a taĭat puorśi — kad sam bio dečak, kupala me je baba u jednom velikom koritu, u kome su se klale svinje ♦ up. spala [Por.]		[Vidi]
5179	skaldat	scăldare	купање	skaldat1 (mn. skaldaturĭ) [akc. skaldat] (i. s.) — kupanje ◊ kînd ĭerasăm miś, abĭa așćetasăm să gaćim lukruriļi, șă să ńi slubuadă parințî la rîu, la skaldat — kad smo bili mali, jedva bismo dočekali da posvršimo poslove, pa da nas roditelji puste na reku, na kupanje ◊ kît sî fiĭe apa-n rîu đi mikă, kopiĭi gasa ćișnă bună đi skaldat — koliko god da bude voda plitka, deca su na reci nalazila tišak pogodan za kupanje ♦ var. skaldare [Por.] ∞ skalda		[Vidi]
5180	skaldat	scăldat	окупан	skaldat2 (skaldată) (mn. skaldaț, skaldaće) [akc. skaldat] (prid.) — okupan ◊ uomu ĭe skaldat kînd spală trupu întrĭeg — čovek je okupan kad opere celo telo ♦ supr. ńiskaldat [Por.] ∞ skalda		[Vidi]
3886	skaluș	scăluș	скакавац	skaluș (mn. skalușî) [akc. skaluș] (i. m.) — (ent.) skakavac (Caelifera, Saltatoria) ◊ skalușu ĭe guangă kare traĭașće pin ĭarbă, șî sîare kînd ći apropiĭ đi ĭel — skakavac je buba koja živi u travi, i skače kad joj se približiš ◊ skalușî vara sînt bună momĭală đi prins pĭeșći ku ungița — skakavac je leti dobar mamac za ribolov na udicu ♦ / skaluș < s + kaluș ♦ sin. lakustă [Por.]		[Vidi]
4250	skaluș	scăluș	скакавац	skaluș (mn. skaluș) [akc. skaluș] (i. m.) — (ent.) skakavac (Caelifera) ◊ skalușu ĭe o guangă kare traĭașće pin ĭarbă, are piśuare lunź đinapuoĭ, șî sîare în tuaće părțîļi — skakavac je buba koja živi u travi, ima dugačke zadnje noge, i skače na sve strane ◊ skalușu ĭe bună momĭală đi prins pĭeșć ku ungica — skakavac je dobar mamac za pecanje ribe udicom ♦ sin. lakustă [Por.]		[Vidi]
3072	skamn	scamn	хоклица	skamn (mn. skamńe) [akc. skamn] (i. m.) — 1. (tehn.) hoklica, mala stolica bez naslona; šamlica ◊ la nuoĭ tutuku a fuost măĭ batrîn fĭeļ đi skamn — kod nas je panj bio najstarija vrsta hoklice ◊ skamn đi bătrîńață a fuost fakut đin tutuk ku triĭ krĭanźe în luok đi piśuare — starinska hoklica bila je napravljena od panja sa tri grane, umesto nogu ◊ skamn ku triĭ piśare — tronožac ◊ skamn đi șaḑut — hoklica za sedenje 2. sedište na tkačkom razboju; klupica ◊ skamnu la razbuoĭ ĭe blana pi kare șîađe țîsatuarĭa — sedište na tkačkom razboju je daska na kojoj sedi tkalja 3. (fig.) (zast.) sedište vlasti; glavni grad; prestonica ◊ Biļigradu ĭe skamnu lu Sîrbiĭe — Beograd je prestonica Srbije ◊ Țăļigradu ĭe skamno-l turśiesk — Carigrad je turska prestonica [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3521	skapa	scăpa	утећи	skapa (ĭuo skăp, ĭel skapă) [akc. skapa] (gl. p. ref.) — uteći, pobeći, izbeći, spasiti se, ispasti ◊ ĭepuru a skapat đi kopuoĭ — zec je utekao kerovima ◊ ńima nu puaće să skîape đi muarće — niko ne može da izbegne smrt ◊ paru ĭ-a skapat đin mînă, șî s-a spart — čaša mu je ispala iz ruku, i razbila se [Por.]		[Vidi]
6352	skapîramînt	scăpăramânt	кресиво	skapîramînt (mn. skapîramînće) (i. s.) — *kresivo, kresalo, pribor za kresanje*		[Vidi]
3519	skapît	scapăt	видик	skapît (mn. skapîće) [akc. skapît] (i. s.) — vidik, horizont ◊ s-a perdut, a dat dupa skapît — izgubio se, zašao za horizont (nestao sa vidika) [Por.] ♦ up. skăpatat [Kmp.] ∞ skapa		[Vidi]
4121	skapńik	zgârcit	тврдица	skapńik (skapńikă) (mn. skapńiś, skapńiśe) [akc. skapńik] (prid.) — (zast.) tvrdica, cicija, škrtica ◊ muoșu a fuost mare skapńik — čiča je bio velika tvrdica ◊ skapńik mare, n-a dat la ńima ńimika — velika škrtica, nije davao nikom ništa ♦ sin. zgîrśit [Por.]		[Vidi]
3766	skară	scară	мердевине	skară (mn. skărĭ) [akc. skară] (i. ž.) — 1. merdevine, stube ◊ tuata kasa avut skară đi ļemn, pi ĭa s-a suit kînd guod s-a lukrat śuava pi sus — svaka kuća je imala merdevine, na njih se penjalo kad god se radilo nešto na visini 2. (u množini) stepenice ◊ skărîļi kășî a fuost fakuće đin doa-triĭ bolovańe marĭ đi pĭatră — kućne stepenice bile su izrađene od dva-tri poveća kamena ♦ sin. bîsamak, trĭaptă [Por.]		[Vidi]
3520	skăpatat	scăpătat	залазак	skăpatat (mn. skăpataťe) [akc. skăpatat] (i. s.) — 1. (o Suncu) zalazak; suton ◊ Soariļi ĭe la skăpatat, akușa ĭe čina — Sunce je na zalasku, skoro će večera ◊ skăpatatu soarluĭ — zalazak sunca 2. (o prostoru) zapad, strana sveta ◊ ažuns la raskruče, și s-a dus la skăpatat — stigao je na raskršće, i otišao na zapad ♦ var. skîpatat ♦ up. skăpăta [Kmp.] ∞ skapa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4169	skăpăta	scăpăta	залазити	skăpăta (ĭuo skapăt, ĭel skăpătă) [akc. skapăta] (gl. n.) — (o Suncu) zalaziti, nestati iza horizonta ◊ va skăpăta Soariļi vrodată, să ńi kulkăm — hoće li zaći Sunce već jednom, da polegamo [Kmp.] ∞ skapa		[Vidi]
4769	skiĭe	schi	смучка	skiĭe (mn. skiĭ) [akc. skiĭe] (i. ž.) — smučka, skija ◊ skiĭe rar kare a karat la nuoĭ đi bătrîńață, s-a vaḑut măĭ întîń dupa rat pin vuoĭskă — skije retko je ko vozio od starina, viđene su prvi put u vojsci posle rata ◊ skiĭ-ļi a fakut ćińerișu đin blăń đi tarabă — skije je pravila omladina od dasaka za tarabu [Por.]		[Vidi]
4765	skimba	schimba	мењати	skimba (ĭuo skimb, ĭel skimbă) [akc. skimba] (gl. p. ref.) — menjati, promeniti, zameniti, razmeniti; presvući se ◊ n-a fuost aăla luoku luĭ đintîń, numa ĭel l-a skimbat măĭ amînat ku vrunu — nije to bilo njegovo mesto od početka, nego ga je on kasnije zamenio sa nekim ◊ s-a imat ka puorku, șî s-a dus la kasă sî sa skimbe — isprljao se kao svinja, i otišao je kući da se presvuče ◊ a pļekat în bankă să skimbe galbińi, ama pi drum l-a apaurît uoțî — krenuo je u banku da razmeni dukate, ali su ga usput opljačkali lopovi ♦ sin. primeńi [Por.]		[Vidi]
4766	skimbat	schimbat	промењен	skimbat (skimbată) (mn. skimbaț, skimbaće) [akc. skimbat] (prid.) — 1. promenjen, izmenjen, zamenjen ◊ kînd s-a-ntuors đin rat la kasă, n-a kunoskut ńimika: tuot a fuost skimbat — kad se vratio iz rata kući, nije prepoznao ništa, sve je bilo izmenjeno 2. svečano odeven ◊ la nuntă, ka șî la tuată visaļiĭe, uomu sa duśe skimbat în țuaļe nuoĭ — na svadbu, kao i na bilo koje veselje, čovek ide presvučen u novo odelo ♦ sin. primeńit [Por.] ∞ skimba		[Vidi]
4767	skimbat	schimbat	промена	skimbat2 (mn. skimbaturĭ) [akc. skimbat] (i. s.) — promena, menjanje; presvlačenje ◊ vrĭamĭa ĭe đi skimbat — vreme je za promenu ♦ var. skimbare ♦ sin. primeńit [Por.] ∞ skimba		[Vidi]
4768	skimburĭ	schimburi ?	преобука	skimburĭ (mn.) (i. ž.) — preobuka, presvlaka, čist veš ◊ skimburĭ sînt țuaļiļi spalaće, đi-nskimbat — veš je odeća oprana sa preobuku ◊ a spalat skimburļi șî ļ-a-nćins pi gard sî sa ușće la suare — oprala je veš, i raširila ga na ogradi da se suši na suncu ♦ sin. rufe [Por.] ∞ skimba		[Vidi]
4734	skimosî	schimosi	унередити	skimosî [akc. skimosî] (gl.) ● v. skimotoșî [Por.] ∞ skimotoșî		[Vidi]
4737	skimotoșală	schimonoseală	неред	skimotoșală (mn. skimotoșăļe) [akc. skimotoșală] (i. ž.) — nered ◊ s-a dus, da skimotoșala mĭ-a lasat miĭe să sîruĭ — otišli su, a nered su ostavili meni da sredim ♦ skr. skimoșală ♦ var. skimotosală [GPek] ∞ skimotoșî		[Vidi]
4735	skimotoșî	schimonosi	унередити	skimotoșî (ĭuo skimotoșăsk, ĭel skimotoșașće) [akc. skimotoșî] (gl. p. ref.) — unerediti, ispreturiti, razbaciti, izobličiti ◊ ś-a fi katat draku va șći, mĭ-a skimotoșît țuaļiļi nuoĭ pin orman șî kînd n-a gasît ńimika, tuot mĭ-a sprînžît pin suobă — šta li je tražio đavo će znati, ispreturio mi je novu odeću po ormanu i kad nije našao ništa, sve mi je razbacio po sobi ♦ skr. skimoșî, skimosî [GPek]		[Vidi]
4736	skimotoșît	schimonosit	разбацан	skimotoșît (skimotoșîtă) (mn. skimotoșîț, skimotoșîće) [akc. skimotoșît] (prid.) — razbacan, ispreturen ◊ iĭ nu șćiu đi rînd, la iĭ ĭe tuot skimotoșît în tuaće părțîļi — oni ne znaju za red, kod njih je sve razbacano na sve strane [GPek] ♦ dij. var. skimotosît (Tanda) [Por.] ∞ skimotoșî		[Vidi]
4450	skinćiĭe	scânteie	искра	skinćiĭe (mn. skinćiĭ) [akc. skinćiĭe] (i. ž.) — iskra, varnica ◊ kînd ĭe pîržuol mare, șî arđe tufarișu-n duos, săr skinćiĭi đin para fuokuluĭ pănă-n śerĭ — kad je veliki požar, i gori grmlje u šumi, varnice iskaču iz plamena vatre svi do neba ◊ kînd tutunźiu skapîre ku amnarĭu, ĭaska sa aprinđe đin skinćiĭiļi lu krĭamińe — kad pušač kreše ocilom, trud se pali od iskrica iz kremena [Por.]		[Vidi]
4451	skinćiĭuos	scânteios	варничав	skinćiĭuos (skinćiĭuasă) (mn. skinćiĭuoș, skinćiĭuasă) [akc. skinćiĭuos] (prid.) — varničav, iskričav ◊ lukru la fuaļe în kovaśiĭe ĭe tare skinćiĭuos — rad na mehu u kovačnici je jako iskričav ◊ a șaḑut la kamin ku fuok skinćiĭuos, a sarit skinćiĭa șî ĭa ars krețanu — sedela je kraj kamina sa iskričavom vatrom, iskočila je varnica i progorela joj krecan [Por.] ∞ skinćiĭe		[Vidi]
4590	skinśońa	scânci	скичати	skinśońa (ĭuo skinśuon, ĭel skinśuańe) [akc. skinśońa] — (o psu) skičati, cvileti ◊ kînîļi đi đesńață skinśuańe una-ntruuna, puaće-fi bolnau, kă nu l-a batut ńima, da mînkare are đestulă — pas od jutros neprestano skiči, možda je bolestan, jer ga niko nije tukao, a hrane ima dovoljno [GPek]		[Vidi]
4591	skinśońală	scâncieală	скичање	skinśońală (mn. skinśońal) [akc. skinśońală] (i. ž.) — (o psu) skičanje, cviljenje ◊ n-a măĭ putut să sufire skinśońala kîńiluĭ, pî s-a skulat đi pi pat șî s-a pus ku pĭetre pi ĭel — nije više mogao da podnosi pseće skičanje, pa se digao sa kreveta i počeo da ga gađa kamenjem [GPek] ∞ skinśońa		[Vidi]
6350	skîpara	scăpăra	варничити	skîpara (ĭuo skapîr, ĭel skapîră) (gl.) — 1. varničiti, sevati, bljeskati ◊ sa ḑîśe kă śuava skapîră kînd săr skinćiĭi, ka kînd skapirĭ ku amnarĭu — kaže se da nešto varniči kad iskaču varnice, kao kad krešeš kresivom 2. kresati kresivom ◊ muoșu skapîră ku amnarĭu, sa kinuĭe să aprindă lula, ama ĭaska nu-ĭ bună — čiča kreše ocilom, muči se da zapali lulu, ali mu trud ne valja ♦ sin. străluśi [Por.]		[Vidi]
6351	skîparat	scăpărare	варничење	skîparat (mn. skîparaturĭ) (i. s.) — varničenje ◊ fu ńagura bîznă, ama sa vaḑu un skîparat, kakînd dă vrunu ku amnarĭu să aprindă lula — beše mrkli mrak, ali se videlo neko varničenje, kao kad neko pokušava da kresivom zapali lulu ♦ var. skîparatură [Por.] ∞ skîpara		[Vidi]
4454	skîrț	scârț	шкрип	skîrț (uzv.) — (onom.) škrip! ◊ s-auḑît śeva „skîrț! skîrț” pin puod, ama tata n-a putut gasa śi ĭe — čulo se neko „škrip! škrip!” na tavanu, ali otac nije mogao otkriti šta je ♦ var. skîrța ♦ skr. kîrț [Por.]		[Vidi]
4456	skîrțai	scârțâi	шкрипати	skîrțai (ĭuo skîrțîĭ, ĭel skîrțîĭe) [akc. skîrțai] (gl.) — škripati, strugati ◊ a skîrțait în laută tota ḑîua pănă nu sa do-nvațat să kînće kalumĭa — strugao je na violini po ceo dan, dok nije naučio da svira dobro ◊ nu kă skîrțuańe kîta vrakńița nuastră, numa rasună aritu tuot — ne da škripi naša kapija, nego odjekuje ceo kraj ♦ skr. skîrța, kîrța ♦ sin. dîrpońa, țîońa [Por.] ∞ skîrț		[Vidi]
4455	skîrțaĭală	scârțâială	шкрипа	skîrțaĭală (mn. skîrțaĭaļe) [akc. skîrțaĭală] (i. ž.) — škripa, škripanje ◊ uom mare, blăńiļi în patus uskaće, numa skîrțaĭala s-auđe pănă ĭel mîńiuos trăiră pin suobă — čovek kupan, daske u podu suve, samo se škripanje čuje dok on ljutit šeta po sobi ◊ đin skîrțîĭe ĭasă skîrțaĭală, da đin skîrțuańe, skîrțońală — od „škripi” dolazi reč „škripa”, a od „škripnje” ĭe „škripanje” ♦ var. skîrțońală [Por.] ∞ skîrț		[Vidi]
4588	skîrțaĭkă	skârțâitoare	чегртаљка	skîrțaĭkă (mn. skîrțăĭś) [akc. skîrțaĭkă] (i. ž.) — čegrtaljka ◊ skîrțaĭka a fuost žukariĭa kopiĭiluor đi ļemn, avut o roćiță ku đinț kare s-a-nvrćit, ș-atîrnat un ļimburuș đi blanuță supțîre — čegrtaljka je bila dečja drvena igračka, imala je nazubljeni točkić koji se okretao i kačio drveni jezičak ♦ sin. tărătoare [Por.] ∞ skîrț		[Vidi]
4457	skîrțońală	scârțâială	шкрипање	skîrțońală [akc. skîrțońală] (i. ž.) ● v. skîrțaĭală [Por.] ∞ skîrț		[Vidi]
6088	skîrmana	scărmăna	влачити	skîrmana (ĭuo skarmîn, ĭel skarmînă) [akc. skîrmana] (gl. p.) — (o vuni) vlačiti ◊ dupa śe sa spală șî sa uskă, lîna trăbe skîrmana, đin skurt ḑîs: trăbe trekută pin mîńiļi muĭerilor, kî đemult n-a fuost mașînă đi miță — posle pranja i sušenja, vunu treba vlačiti, u najkraćem rečeno: vuna treba proći koz ženske ruke, jer ranije nije bilo vunovlačara ◊ skîrmanînd lîna, muĭeriļi o kurîță đi lomańe kare s-a nîklait în lînă, pănă uoĭļi s-a tras pin buĭeḑare șî pin tufare, da apa n-a putut să ļi ļimpeḑaskă — vlačeći vunu, žene su je čistile od krhotina koje su se usukale u vuni , dok su se ovce provlačile koz bujad i šipražje, a voda nije mogla da ih spere [Por.]		[Vidi]
6089	skîrmanat	scărmănat	влачан	skîrmanat2 (skîrmanată) (mn. skîrmanaț, skîrmanaće) [akc. skîrmanat] (prid.) — (o vuni) vlačan, obrađen vlačenjem ◊ lînă skîrmanată sa traźe pin darak sî sa skuată đin ĭa bițurĭ aļi tarĭ, sî ramînă numa lîna muaļe, đin kare sa faśe kairu — vlačena vuna se provlači kroz geben da bi se iz nje izvukli tvrdi pramenovi, da ostane samo meka vuna do koje se pravi kudeljka [Por.] ∞ skîrmana		[Vidi]
6090	skîrmanat	scărmănat	влачење	skîrmanat1 (mn. skîrmanaturĭ) [akc. skîrmanat] (i. s.) — (o vuni) vlačanje ◊ muĭeriļi a lasat ađetu đi skîrmanat la lînă — žene su napustle običaj vlačenja vune ◊ đemult skîrmanatu s-a fakut ku klakă — nekada se vlačenje vune radilo sa mobom [Por.] ∞ skîrmana		[Vidi]
5182	skîrmușî	răspândi ?	растрести	skîrmușî (ĭuo skîrmușăsk, ĭel skîrmușașće) [akc. skîrmușî] (gl. p. ref.) — rastresti, raširiti ◊ muma skîrmușașće slamńaku, ń-el sprimĭașće đi kulkare — majka rastresa slamaricu, rasprema nam je za spavanje ♦ var. skrîmușî [Por.]		[Vidi]
732	skîrtaș	scârtaș	черенац	skîrtaș (mn. skîrtașă) [akc. skîrtaș] (i. m.) — (tehn.) čerenac, vrsta ribarske mreža, pričvršćene za motku ◊ dakă ĭe kuada lungă la skîrtaš, nu ći uḑ la piśuarĭe — ako čerenac ima dugačku dršku, nećeš ukvasiti noge [Crn.] ◊ ku skîrtașu a prins pĭeșć đi prazńik — čerencem su lovili ribu za slavu [Por.] ♦ dij. var. krîstaș (Jasikovo) [GPek]		[Vidi]
4790	skîržală	scrijeleală	шкработина	skîržală (mn. skîržăļ) (i. ž.) — škrabotina ◊ śe gud skîržală pi pĭatră la Kîrșe gasăsk Rumîńi nuoștri, ginđesk kă ĭe sămn đi bań, șă sapă pănă nu sa sparg — koju god škrabotinu dađu na kamenu na Kršu naši Vlasi, misle da je znak zakopanog blaga, i kopaju dok se ne razbiju ♦ var. skrižală [Por.]		[Vidi]
4789	skîržîĭa	scrijeli	шкрабати	skîržîĭa (ĭuo skîržîĭ, ĭel skîržîĭe) [akc. skîržîĭa] (gl. p. ref.) — škrabati ◊ a fuost rău la șkuală, n-a-nvațat să skriĭe frumuos, numa skîržîĭe pi arćiĭe śuaua śe ńiś ĭel nu-nțaļaźe — bio je loš u školi, nije naučio da piše lepo, nego sama škraba po hartiji nešto što ni sam ne razume ♦ var. skîržoĭa [Por.] ∞ skîržală		[Vidi]
4791	skîržîĭat	scrijelit	нашкрабан	skîržîĭat (skîržîĭată) (mn. skîržîĭaț, skîržîĭaće) [akc. skîržîĭat] (prid.) — naškraban ◊ tuot parĭaćiļi lu kasa nuauă a fuost skîržîĭat đi kopiĭ, șă nu ĭa ramas alta ńimika, numa să-l provăruĭe — sav zid nove kuće je bio naškraban od dece, pa mu nije ostalo ništa drugo nego da ga prekreči [Por.] ∞ skîržală		[Vidi]
4792	skobarĭ	scobar	скобаљ	skobarĭ (mn. skobarĭ) [akc. skobarĭ] — (iht.) skobalj (Chondrostoma nasus) ◊ sa vaĭtă peșkari kă đintro vrĭame înkuaśa s-a pĭerdut skobarĭu đin rîu nuostru — žale se ribari da se od nekog vremena izgubio skobalj iz naše reke [Por.]		[Vidi]
4447	skobi	scobi	дубити	skobi (ĭuo skobĭesk, ĭel skobĭașće) [akc. skobi] (gl. p. ref.) — dubiti; čačkati ◊ țîganu skobĭașće ļingura în ļemn muaļe — Ciganin dubi kašiku u mekom drvetu ◊ đimult tot nat avut bîtu luĭ ku kare dupa mînkare a skobit đințî — nekada je svako imao svoj štapić kojim je posle jela čačkao zibe [Por.] ∞ skuabă		[Vidi]
4448	skobit	scobit	издубљен	skobit (skobită) (mn. skobiț, skobiće) [akc. skobit] (prid.) — (tehn.) izdubljen alatkom, izrezbaren ◊ gaura ĭe skobită în ļemn muaļe — rupa je izdubljena u mekom drvetu ◊ furka a suorî-sî ĭe tuată skobită ku fluorĭ șî păsîrĭ — sestrina preslica je sva izrezrbarena cvećem i pticama [Por.] ∞ skuabă		[Vidi]
4452	skobituare	scobitoare	чачкалица	skobituare (mn. skobituorĭ) [akc. skobituare] (i. ž.) — čačkalica ◊ skobituarĭa a fuost fakută đin bîćiśel supțîrĭe đi ļemn uskat, a fuost skurtă șă askuțîtă la un kap — čačkalica je bila napravljena od tankog štapića suvog drveta, bila je kratka i zašiljena na jednom kraju ◊ ku skobituarĭa s-a skobit đințî dupa mînkare — sa čačkalicom su se čačkali zubi posle jela ◊ tot nat în kasă avut skobituarĭa luĭ — svako je u kući imao svoju čačkalicu ◊ skobituariļi s-a țînut înțapaće într-un kĭes, atîrnat la kamin, lînga aragu đi mîsurat lapćiļi — čačkalice su se držale ubodene u kesu, okačenu kod kamina, pored raboša za merenje mleka ♦ var. skoabiță (Tanda)[Por.] ∞ skuabă		[Vidi]
4449	skobitură	scobitură	удубљење	skobitură (mn. skobiturĭ) [akc. skobitură] (i. ž.) — udubljenje, šupljina, rupa nastala dubljenjem; rezbarija ◊ skobiturĭ faśe uomu ku skuaba, faśe apa-n pomînt kînd sa-nvrćașće-n luok, faśe karĭaćiļi kînd ruađe ļemnu — udubljenja pravi čovek dubačem, voda u zemlji kad se okreće u mestu, crv kad nagriza drvo ◊ a ramas đi la mama o furkă đi tuors ku skobituriļi lu dĭeda — ostala je od babe preslica sa dedinim rezbarijama [Por.] ∞ skuabă		[Vidi]
4740	skobîlțat	scobîlțat	нераван	skobîlțat (skobîlțată) (mn. skobîlțaț, skobîlțaće) [akc. skobîlțat] (prid.) — (geogr.) neravan, džombast ◊ luoku đi kasă ĭe tare skobîlțat, mult lukru o să avĭem să-l putrivim kum trăbe — mesto za kuću je jako neravno, mnogo posla ćemo imati dok ga ne poravnamo kako valja ♦ var. skobîlțat ♦ sin. ńiputrîvit [Por.] ∞ skobîlțî		[Vidi]
4738	skobîlțî	scobîlțî	излокати	skobîlțî (ĭuo skobîlțăsk, ĭel skobîlțașće) [akc. skobîlțî] (gl.) — (zast.) izlokati, dubiti, bušiti, kopati ◊ sudomu a skobîlțît drumu, ș-a ramas numa ńișći găuruańe đi nu sa puaće treśa ku karu — provala oblaka je izlokala put, ostale su samo neke rupčage da se ne može proći kolima ♦ up. skobi [Por.]		[Vidi]
4739	skobîlțîĭe	gaura	удубљење	skobîlțîĭe (mn. skobîlțîĭ) [akc. skobîlțîĭe] (i. ž.) — (geog.) udubljenje, rupa ◊ đi kînd nu traĭașće ńima la munće, drumu pin padure ĭe numa skobîlțîĭe lînga skobîlțîĭe — otkad niko ne živi u planini, put kroz šumu je samo rupa do rupe ♦ var. skr. skobîlț [Por.] ∞ skobîlțî		[Vidi]
3289	skoborî	scoborî	силазити	skoborî (ĭuo skobuor, ĭel skoboară) [akc. skoborî] (gl. p. ref.) — silaziti, sići ◊ s-a skoborî dăn puod pră skară — sišao je s tavana niz merdevine [Stig] ♦ dij. var. kubarî [Por.]		[Vidi]
6073	skoća	scoate	вадити	skoća (ĭuo skuot, ĭel skuaće) [akc. skoća] (gl. p. ref.) — vaditi; pravdati; spasiti, izbaviti ◊ kum sa va skoća đin nakaz în kare s-a-nvîrḑît, ńiś sfîntu dumńeḑîu nu puaće șćiĭa — kako će se vaditi iz problema u koji se upleo, ni bog sveti ne može znati ◊ n-a fuost atît đemult, kînd đințî am skuos la kovaś — nije bilo tako davno, kad smo zube vadili kod kovača ◊ nu ći skoća ku minśuń, spuńe kum a fuost — nemoj se vaditi lažima, kaži kako je bilo ◊ đi triĭ uorĭ l-a skuos đi la muarće — tri puta ga je spasio smrti [Por.]		[Vidi]
4362	skofîrțîĭe	scăfârlie	чашица колена	skofîrțîĭe [akc. skofîrțîĭe] (i. ž.) ● v. skofîrļiĭe [Por.] ∞ skofîrļiĭe		[Vidi]
2878	skofîrļiĭe	scăfârlie	чашица колена	skofîrļiĭe (mn. skofîrļiĭ) [akc. skofîrļiĭe] (i. ž.) — (anat.) čašica kolena (Patulla) ◊ skofîrļiĭa ĭe uos mik, totîrlat kare țîńe źanunkiļi să nu sară đin înkeĭatură — čašica je mala, okrugla koska koja drži koleno da ne iskoči iz zgloba ◊ s-a lovit ku sakurĭa în skofîrļiĭe, ș-a noroḑît đi durĭare, pănă n-ažuns la doptur — udario se sekirom u čašicu kolena, i poludeo je od bolova dok nije stigao do lekara ♦ var. skofîrțîĭe [Por.]		[Vidi]
4657	skoparĭ	veterinar ?	штројач	skoparĭ (mn. skoparĭ) [akc. skoparĭ] (i. m.) — (vet.) štrojač ◊ skoparĭu ĭe uom kare șćiĭe să skopĭaskă puorśi — štrojač je čovek koji zna da štroji svinje ◊ astîḑ numa mîrveńaku skopĭașće, da đimult tot stapînu a trabuit să șćiĭe să skopĭaskă puorśi luĭ — danas samo veterinar štroji, a nekad je svaki domaćin trebalo da zna da štroji svoje svinje ♦ sin. mîrveńak [Por.] ∞ skopi		[Vidi]
4654	skopi	scopi	штројити	skopi (ĭuo skopĭesk, ĭel skopĭașće) [akc. skopi] (gl. p. ref.) — (vet.) štrojiti, škopiti ◊ a rașît tata să skopĭaskă maskuru, ș-a kĭemat komșîĭļi să-ĭ ažuće — rešio otac da štroji vepra, i pozvao komšije da mu pomognu ◊ aĭ nuoștri aĭ batrîń a șćut sîngurĭ să skopĭaskă maskuru, kalu șî berbĭeku — naši stari su znali sami da štroje vepra, konja i ovna [Por.]		[Vidi]
4655	skopit	scopit	уштројен	skopit1 (skopită) (mn. skopiț, skopiće) [akc. skopit] (prid.) — (vet.) uštrojen ◊ puorku, skopit đi kurînd, ḑaśe-n kośină — vepar, skoro uštrojen, leži u svinjcu [Por.] ∞ skopi		[Vidi]
4656	skopit	scopit	штројење	skopit (mn. skopiturĭ ?) [akc. skopit] (i. s.) — (vet.) štrojenje ◊ n-a măĭ înśeput ku skopitu kă nu puot să prindă maskuru — nisu još počeli štrojenje, jer ne mogu da uhvate vepra [Por.] ∞ skopi		[Vidi]
4788	skoruș	scoruș	оскоруша (дрво)	skoruș (mn. skoruș) [akc. skoruș] (i. m.) — (bot.) oskoruša drvo (Sorbus domestica) ◊ skorușu ĭe la nuoĭ ļemn rar, krĭașće sîngur în padure — oskoruša je kod nas retko drveo, raste samo u šumi [Por.] ∞ skorușă		[Vidi]
4787	skorușă	scorușă	оскоруша (плод)	skorușă (mn. skoruș) [akc. skorușă] (i. ž.) — (bot.) oskoruša (plod) ◊ skorușa ĭe puama skorușuluĭ — oskoruša je plod oskoruše ◊ skorușa vĭarđe ĭe amară, akră șă strînźe gura — zelena oskoruša je gorka, kisela i opora ◊ skorușa ĭe bună đi mînkare kînd sa kuaśe bińe șî sa muaĭe — oskoruša je dobra za jelo kad sazri dobro i omekša ◊ ku skorușă vrodată s-a fakut kĭag — sa oskorušom se nekada pravilo sirište ♦ up. skoruș [Por.]		[Vidi]
2335	skovĭardă	scovardă	палачинка	skovĭardă (mn. skovĭerḑ) [akc. skovĭardă] (i. ž.) — (nutr.) palačinka ◊ skovĭarda sa faśe đin faină đi grîu ku apă șî ku lapće — palačinka se pravi od pšeničnog brašna, vode i mleka ♦ var. skovardă ♦ up. ćuș2 [Buf.]		[Vidi]
2179	skradă	scradă	длакави шаш	skradă (mn. skrădurĭ) [akc. skradă] (i. ž.) — (bot.) dlakavi šaš (Carex pilosa) ◊ skradă ĭe ĭarbă kare dîă pintra pĭetre pi kîrșĭe șî pin padure la munće, ș-akolo unđe ĭastă skradă sa mînă uoĭļi la pașuńe — dlakavi šaš je trava koja raste između kamenova po kršu i po šumi u planini, i tamo gde ona raste teraju se ovce na pašu [GPek] ♦ dij. sin. ĭarbă foĭuasă (Rudna Glava, Tanda) [Por.] ∞ ĭarbă		[Vidi]
4779	skriĭa	scria	писати	skriĭa (ĭuo skriu, ĭel skriĭe) [akc. skriĭa] (gl. p. ref.) — pisati ◊ vrodată đi bătrîńață s-a skriĭat numa ku konđeĭu — nekada davno pisalo se samo kondeljom ◊ păkurari a skris pi butorśiļi faguluĭ, or kă pi śuperś — pastiri su pisali na stablima bukve, ili na pečurkama ◊ muĭerļi đemult n-a șćut ńiś să skriĭe, ńiś să śećaskă — žene nekad nisu znale ni da pišu, ni da čitaju ♦ sin. konđeĭa [Por.]		[Vidi]
4782	skriĭatuor	scriitor	писар	skriĭatuor (mn. skriĭatuoĭ) [akc. skriĭatuor] (i. m.) — (zast.) pisar ◊ skriĭatuor ĭe uom învațat kare șćiĭe sî skriĭe aĭa śe lumĭa vorbĭașće — pisar je učen čovek koji zna da zapisuje ono što ljudi govore ◊ (mit.) pi lumĭa-ĭa măĭ mare skriĭatuorĭ ĭe svići Pĭetre, kî ĭel skriĭe kît ĭe la tot nat ursat să traĭaskă — na onom svetu najveći pisar je sveti Petar, jer on zapisuje koliko je kome suđeno da živi ♦ sin. pisarĭ [Por.] ∞ skriĭa		[Vidi]
4781	skripsuare	scris	запис	skripsuare (mn. skripsuorĭ) [akc. skripsuare] (i. ž.) — (ret.) zapis, spis, tekst, pismo ◊ a fakut vro skripsuare ku furiș, ș-a trîmĭeso pi pîkurarĭ la uoț în padurĭe, să fugă kă vin potîrńiśi bugarilor să-ĭ omuară — napisao je pismo u potaji i poslao ga preko čobana odmetnicima u šumu, da beže jer ide bugarska potera da ih ubije ♦ sin. karće [Por.] ∞ skriĭa		[Vidi]
3864	skrisă	buburuză	бубамара	skrisă2 (mn. skrisă) [akc. skrisă] (i. ž.) — (ent.) bubamara (Coccinella septempunctata) ◊ skrisa ĭe o guangă ruoșîĭe ka fuoku, ku pĭaće ńagre pi ăripĭ — bubamara je buba jarkocrvena sa crnim pegama na krilima ◊ sa kĭamă „skrisa” kă la ćińeriș zbuară đi pi źeĭśt în parća-ĭa unđe-ļi skrisă însa đi kăsătorit — zove se „zapis” jer mladima leti sa prsta na stranu na kojoj je osoba suđena za brak ♦ / skrisă < skris — zapisano; sudbina (expl. Durlić) [Por.] ♦ dij. sin. gongoriț (Gradskovo), gargariță (Šipikovo) [Tim.] ♦ dij. sin. gongiță pistriță (Debeli Lug) [GPek], (Laznica) [Hom.] ♦ dij. sin. paparudă (Jabukovac) [Pad.] ∞ skriĭa	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4157	skrisă	scrisă	судбина	skrisă2 (mn. skrisă) [akc. skrisă] (i. ž.) — (rel.) sudbina, usud; zapis; fatum ◊ skrisa la uom sa faśe la nașćire, kînd vin triĭ ursatuorĭ șă-ĭ ursaḑă traĭu-n trĭeg — sudbina čoveka određuje se na rođenju, kad mu dođu tri suđaje i presude mu ceo život ◊ đi skrisa luĭ uomu nu puaće să skîape — od svoje sudbine čovek ne može da utekne ♦ sin. ursă, daćină, soartă, fată [Por.] ♦ sin. suđină [Zvizd] ∞ ursa		[Vidi]
4780	skrisuare	scrisoare	писање	skrisuare (mn. skrisurĭ) [akc. skrisuare] (i. ž.) — pisanje ◊ a fuost bun șkolarĭ, adîns la skrisuare ńima nu l-a putut întreśa — bio je dobar đak, naročito ga u pisanju niko nije mogao nadmašiti ♦ var. (skr.) skris ♦ up. skripsuare [Por.] ∞ skriĭa		[Vidi]
3032	skrivală	scrivală	усек	skrivală (mn. skrivĭaļe) [akc. skrivală] (i. ž.) — (tehn.) usek, žljeb, utor ◊ skrivala ĭe un fĭeļ đi înkeĭatură întra doă ļiamńe, ku kare śuava faśiem — žljeb je jedan od načina spajanja dva drveta, kojima nešto gradimo ◊ skrivală ĭe žgĭab sapat întra duauă grinḑ în puodu koļibi — skrivala je utor iskopan između dve grede na tavanu kolibe ◊ skrivală ĭe înkeĭatură la razbuoĭ — skrivala je način spajanja dva dela razboja ♦ [Por.] dij. var. skripală ♦ sin. ĭapă (Kobilja) [Stig] ∞ înkeĭa		[Vidi]
4794	skrĭame	screme	стењати	skrĭame (ĭuo ma skrem, ĭel sa skrĭame) [akc. skrĭame] (gl. ref.) — stenjati, naprezati se ◊ s-a zaprit grĭeu, șî kînd sa duśe pintru ĭel, sa skrĭame, saraku, đi sa zgîndîră ișîtuarĭa întrĭagă — ima težak zatvor, i kad ide radi sebe, stenje, siroma, da se trese ceo klozet [Por.]		[Vidi]
2081	skrofiță	scrofiţă	грмуша	skrofiță (mn. skrofiț) [akc. skrofiță] (i. ž.) — (ornit.) grmuša (Syliva curruca) ◊ skrofița kam aduśe ku bîrbĭaćiļi, ama ĭe măĭ frumuasă pasîrĭe, are trup măĭ fakut — grmuša je nalik na vrapca, ali je lepša ptica, ima skladnije telo ♦ / (demin.) < skruafă — „krmača” + -iță [Por.] ∞ skruafă		[Vidi]
4218	skruafă	scroafă	крмача	skruafă (mn. skruafe) [akc. skruafă] (i. ž.) — 1. (zool.) krmača ◊ a avut aĭ miĭ în sat doă skruafe șî un maskur — imali su moji na selu dve krmače i jednog vepra ◊ skruafa are śinś purśiĭ — krmača ima petoro prasadi ◊ la skruafă iĭ s-a fakut đi verît — krmači je vreme za bukarenje 2. (pej.) aljkavuša ◊ fata ĭe imuasă ka skruafa — devojčica je prljava kao krmača ◊ sa tîvaļiașće pin morśila ka skruafa — valja se u blatu kao krmača ♦ sin. puarkă [Por.] ∞ puork		[Vidi]
4573	skrum	scrum	згура	skrum (mn. skrumurĭ) [akc. skrum] (i. s.) — zgura, pepeo; garež ◊ ĭară a ars pîńa, a ramas numa skrum đin ĭa — opet je izgoreo hleb, ostala je samo zgura od njega ♦ sin. śanușă, fuńiźină ♦ up. skrumă [Por.]		[Vidi]
4795	skrumă	țâră ?	мрва	skrumă (mn. skrume) [akc. skrumă] (i. ž.) — (nutr.) mrva ◊ skrumă ĭe parśeluț đi pîńe or đi turtă, marunt — mrva je sitan delić hleba ili proje ◊ skruma sa faśe kînd ĭe pîńa uskată — mrva se pravi kad je hleb suv ♦ up. skrum [Por.]		[Vidi]
4446	skuabă	scoabă	дубац	skuabă (mn. skuabe) [akc. skuabă] (i. ž.) — (tehn.) dubac, alatka za dubljenje i rezbarenje ◊ skuaba ĭe un fĭeļ đi kuțît đi skobit la ļemn, ku taișu înkoveĭat, ș-askuțît numa pi parća-ĭa ku kare sa taĭe — dubac je vrsta noža za dubljenje u drvetu, zakrivljenog sečiva, sa oštricom samo na strani kojom se seče ◊ ĭastă mulće fĭelurĭ đi skuabe, fakuće ka sîaśira, fînka ĭastă mulće lukrurĭ kare sa lukră ku ĭa — ima više vrsta dubaca srpastog oblika, jer ima i različtiih poslova koji se njime rade ♦ sin. gin [Por.]		[Vidi]
4705	skuarță	scoarță	кора	skuarță (mn. skuorț) [akc. skuarță] (i. ž.) — (zast.) (bot.) kora drveta ◊ tuot ļemnu are skuarță, măĭ supțîre, măĭ gruasă, măĭ aspură or măĭ ńaćidă — svako drvo ima koru, tanju, deblju, rapaviju ili glatkiju ◊ đin skuarță đi ćiĭ pîkurari fak buśin — od lipove kore čobani prave rikalo ♦ sin. kuažă ◊ (top.) Kraku skuarță — Korina kosa, top. u Majdanpečkoj šumi [Por.] ◊ đin skuarță đi ćiĭ s-a fakut skulă adînśa đi prins pĭeșć — od lipove kore pravile se poseban pribor za hvatanje ribe (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
3119	skubikur	scobituri	шипурак	skubikur (mn. skubikurĭ) [akc. skubikur] (i. m.) — (bot.) šipurak (Rosa canina) ◊ skubikur ĭe trîndafir sîrbaćik — šipurak je divlja ruža ◊ puama lu skubikur sa kĭamă skubikură, șî sa kuļiaźe đi ćaĭ — plod šipurka je šipak, i bere se za čaj ◊ ļiemnu lu skubikur sa kĭamă măśiĭaș, șî ku ĭel babiļi đeskîntă đi gîlbinarĭe, đi lunaćik șî đi înfrațîșat — drvo šipurka zove se maćijaš, i njime babe baju protiv žutice, za razdvajanje jednomesečnika i za bratimljenje ♦ sin. măśiĭaș [Por.]		[Vidi]
3121	skubikură	măceașă	шипак	skubikură (mn. skubikurĭe) [akc. skubikură] (i. ž.) — (bot.) šipak, plod šipurka ◊ skubikura sa adună kînd roșîașće, șî sa muaĭe, atunśa ĭe kuaptă — šipak se bere kada pocrveni i smekša, tada je zreo ◊ skubikura sa uskă șîn đin ĭa sa faśe tare bun ćiaĭ — šipak se suši i od njega se pravi jako dobar čaj [Por.] ∞ skubikur		[Vidi]
6487	skući	scuti	zаштитити	skući (ĭuo skućiesk, ĭel skućiașće) (gl. p. ref.) — zaštititi, takloniti ◊ (rel.) prunu la-l muort s-a sađit în morminț la kapu muortuluĭ, să-l răkorĭaskă ku umbra, șă să-l skućaskă dă vrĭamĭa rîa — šljiva se sadila na grobu pokojnika više njegove glave, da ga rashladi hladovinom, i da ga zaštiti od nevremena [Mlava]		[Vidi]
4372	skućik	scutec	пелена	skućik (mn. skućiśe) [akc. skućik] (i. s.) — pelena ◊ skućiku ĭe parśel đe pînză, țasut la razbuoĭ, kare l-a pus în ļagîn supt kurițu lu kopil mik — pelena je komad platna, tkanog na razboju, koji se stavljao u kolevku pod dupence malog deteta ◊ đi bătrîńață kopiĭi nu s-a-nfășurat în skućik, numa piśorițîļ ļ-a ļegat în fașîĭe să nu sa strîmbe — nekada se deca nisu uvijala u pelene, samo su im nogice bile uvezane trakama da se ne iskrive ♦ up. fașîĭe [Por.]		[Vidi]
4784	skula	scula	устати	skula (ĭuo ma skuol, ĭel sa skuală) [akc. skula] (gl. p. ref.) — ustati, dići se ◊ uomu sa skuală kînd sa rađikă đin starĭa șaḑută — čovek ustaje kad se diže iz sedećeg stanja [Por.]		[Vidi]
4785	skulat	sculat	усправљен	skulat (skulată) (mn. skulaț, skulaće) [akc. skulat] (prid.) — 1. (o položaju) uspravljen, uspravan, dignut ◊ kînd tună narńiku în suobă, nuoĭ tuoț ăl așćetam, skulaț ka lumanarĭa — kad ulazi narednik u sobu, mi ga svi dočekamo uspravni kao sveća 2. (o budnosti) probudjen, budan ◊ kînd uoțî a-nśeput să bată la ușă, ĭuo am fuost skulat șî sprimit să pļek la lukru — kad su lopovi počeli da lupaju na vratima, ja sam bio budan i spreman da pođem na posao [Por.] ∞ skula		[Vidi]
4689	skulă	sculă	старудија	skulă (mn. skuļe) [akc. skulă] (i. ž.) — (tehn.) 1. starudija, stara upotrebljavana, polovna stvar ◊ skulă ĭe vrun alat or vrun vas kare ĭe batrîn, ma nu-l lapiḑ numa-l puń sus kă-ț va măĭ fi dă trĭabă — stara stvar je neki alat ili sud koji je star, ali ga ne bacaš već ga sklanjaš na stranu, jer ti može zatrebati ◊ ma duk să goļesk podrumu dă skuļe, kă nu ma-ĭiastă luok guol dă ĭiaļe — idem da ispraznim podrum od starih stvari, jer više nema slobodnog mesta od njih [Mor.] ♦ dij. sin. budonuasă, bodonoasă [Por.] 2. alatka ◊ sakurĭa ĭe skulă dă lukrat la ļemn — sekira je alatka za obradu drveta ◊ ferarĭu arĭe skuļiļi luĭ adînsă dă lukrat la fĭer — kovač ima svoje posebne alatke za obradu metala (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
3562	skump	scump	скуп	skump (skumpă) (mn. skumpĭ, skumpĭe) (prid.) — (za novčanu vrednost) skup ◊ are plată mikă, nu puaće să kumpire aĭa śi ĭe skump — ima malu platu, ne može da kupi ono što je skupo ◊ prĭa skump — preskupo ◊ (u izr.) pĭatră skumpă — dragi kamen ◊ apă skumpă — skupa voda, voda koja se za dušu pokojnika nosi i izliva 40 dana posle njegove smrti ♦ supr. ĭepćin [Por.]		[Vidi]
3563	skumpataće	scumpătate	скупоћа	skumpataće (mn. skumpatăț) [akc. skumpataće] (i. ž.) — skupoća ◊ tot mĭarźe đin skumpataće în skumpataće, lumĭa nu măĭ puaće trai đ-atîća skumpatățurĭ — sve ide iz skupoće u skupoću, narod više ne može da živi od tolikih skupoća [Por.] ∞ skump		[Vidi]
4786	skumpi	scumpi	поскупити	skumpi (ĭuo skumpĭesk, ĭel skumpĭașće) [akc. skumpi] (gl. p. ref.) — poskupiti ◊ tuot s-a skumpit, da bań nus — sve je poskupelo, a para nema [Por.] ∞ skump		[Vidi]
2135	skumpină	scumpină	руј	skumpină (mn. skumpińe) [akc. skumpină] (i. ž.) — (bot.) ruj, rujevina (Cotinus coggyria) ◊ skumpină ĭe buĭađe ku frunḑa ruoșîĭe ka para fuokuluĭ — ruj je biljka sa listom crvenim kao plamen vatre ◊ tare bun ļak đi mulće buaļe — jako dobar lek za mnoge bolesti [Por.]		[Vidi]
4085	skund	scund	плитак	skund (skundă) (mn. skunḑ, skunđe) [akc. skund] (prid.) — (zast.) plitak ◊ aśi ĭe rîu skund, puoț să-l trĭeś ļesńe — tu je reka plitka, možeš lako da je pređeš ◊ strakina ĭe skundă, nuĭe bună đi đimikat lapćiļi — panica je plitka, nije dobra za drobljenje mleka [Por.] ♦ dij. sin. spint (Kobilje) [Stig] ♦ supr. adînk [Por.]		[Vidi]
3016	skuoĭkă	scoică	шкољка	skuoĭkă (mn. skuoĭś) [akc. skuoĭkă] (i. ž.) — (zool.) školjka (Unio) ◊ (vet.) kînd vaka s-a bolnavit đi întrokĭat, aĭ batrîń adunat skuoĭś șî ļ-a batut marunt, șî ļ-a suflat la vakă în uokĭ — kada bi kravi obolele oči, stari su skupljali školjke, tucali ih sitno, i duvali kravi u oči [Por.]		[Vidi]
6015	skuok	scoc	нагиб	skuok (mn. skuokurĭ) [akc. skuok] (i. m.) — (tehn.) nagib, ugao; pad ◊ skuok ĭe kuot supt kare apa đin buduruoĭ baće în ruata muori — nagib je ugao pod kojim voda iz badnja bije u vodenični točak ◊ skuoku lu buduruoĭu muori kîtra ruata muori, trăbe să fiĭe în žumataća kuotuluĭ stîmpit — nagib vodeničnog badnja prema vodeničnom točku, treba da bude na polovini pravog ugla [Por.] ∞ muară		[Vidi]
6074	skuos	scos	вађење	skuos1 (mn. skuosurĭ) [akc. skuos] (i. s.) — vađenje; izvlačenje ◊ vrĭamĭa ĭe đi skuos krumpiĭi — vreme je za vađenje krompira ◊ s-a lasat đi skuos la ļamńe đin borugă, kî ĭe rîpa mult înaltă — napustio je vađenje drva iz potoka, jer je uspon mnogo veliki [Por.] ∞ skoća		[Vidi]
6075	skuos	scos	извађен	skuos2 (skuasă) (mn. skuoș, skuasă) [akc. skuos] (prid.) — izvađen ◊ avut patru đinț skuoș, tot la kovaśu satuluĭ — imao je četiri izvađena zuba, sve kod seoskog kovača [Por.] ∞ skoća		[Vidi]
2930	skurțîme	scurtime	краткоћа	skurțîme (mn. skurțîmĭ) [akc. skurțîme] (i. ž.) — (ret.) kratkoća; nedostatak ◊ ku asta skurțîme đi vrĭame, nu sa puaće faśa ńimika — sa ovakvim nedostatkom vremena, ne može se učiniti ništa ♦ supr. lunźime [Por.] ∞ skurta		[Vidi]
5646	skurćeĭkă	scurteică	либада	skurćeĭkă (mn. skurćeĭś) [akc. skurćeĭkă] (i. ž.) — libada ◊ [Pad.] skurćeika ĭe țoală skurtă pănă la brâu šî are mâńeś lunż, să poartă pistă śupag — libada je haljetak kratak do pojasa, sa dugim rukavima, nosi se preko košulje [Pad.]		[Vidi]
4809	skurĭa	scura	отицати	skurĭa (ĭuo ma skur, ĭel sa skurĭe) [akc. skurĭa] (gl. ref.) — (o tečnosti) oticati, slivati se; kapati ◊ la trekut apa đi zapuk, șî pikurĭ đi apă sa skurs pi firĭe șî pi gît — probio ga je znoj od vrućine, i grašci znoja slivali su mu se niz lice i vrat ◊ s-a batut đi pluaĭe supt un ļemn, ș-a statut aśiĭa pănă apa đi pi krĭanźe na-nśeput skurĭa luĭ dupa kap — sklonio se zbog kiše pod jedno drvo, i stajao je tu dok mu se voda sa grana nije počela slivati za vrat [Por.] ∞ kure		[Vidi]
5896	skursură	scursură	остатак	skursură (mn. skursurĭ) [akc. skursură] (i. ž.) — ostatak ◊ bĭa și mînkă, kă aște sîn skursurile če a ramas de la praznik — pij i jedi, jer ovo su ostaci od slave [Tim.]		[Vidi]
2928	skurt	scurt	кратак	skurt (skurtă) (mn. skurț, skurće) [akc. skurt] (prid.) — kratak ◊ grabiț ku lukru, kă akuma ĭe ḑîua skurtă, ĭuta kađe nuapća — požurite sa poslom, jer je sada dan kratak, brzo pada noć ◊ păru lung, minća skurtă — duga kosa, kratka pamet ◊ asta nu kî ĭe skurt, numa ĭe skurt đi tuot — ovo ne da je kratko, nego je kratko sasvim ♦ supr. lung [Por.] ∞ skurta		[Vidi]
2927	skurta	scurta	кратити	skurta (ĭuo skurt, ĭel skurtă) [akc. skurta] (gl. p. ref.) — kratiti, skraćivati ◊ a dat pista poćakă, să skurće drumu — krenuli su prečicom, da skrate put ◊ a tunat tuamna, sa skurtă ḑîļiļi — došla je jesen, skraćuju se dani ◊ măĭ skurtă kîta, nu mințî atîta — skrati malo, nelaži toliko ♦ supr. lunźi [Por.]		[Vidi]
2932	skurtak	scurtac	кратеж	skurtak (mn. skurtaś) [akc. skurtak] (i. m.) — (ret.) kratež, okratak, krljak, koji je kraći od uobičajene dužine ◊ rîa ĭe padurĭa pi arșîță, numa kîći un skurtak koļa-koļa — slabo je rastinje na pržolju, samo poneki krljak tu i tamo ◊ s-a dus în bataĭe ku vrun skurtak, kare a ramas pitulat đi la dĭedî-su — otišao je u borbu sa nekim kratežom, koji je ostao sakriven od njegovog dede [Por.] ∞ skurta		[Vidi]
2929	skurtat	scurtat	скраћен	skurtat (skurtată) (mn. skurtaț, skurtaće) [akc. skurtat] (prid.) — skraćen ◊ are o blană, skurtată pi masura lu vrakńiță, ama nu șćiĭe unđe a puso — ima jednu dasku, skraćenu po meri kapije, ali ne zna gde je ostavio ◊ grĭeu bolnau, vĭađe șî ĭel kî ĭe traĭu luĭ skurtat — teško bolestan, vidi i sam da mu je život skraćen ♦ supr. lunźit [Por.] ∞ skurta	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2931	skurtatură	scurtătură	ократак	skurtatură (mn. skurtaturĭ) [akc. skurtatură] (i. ž.) — 1. (o dužini) okratak, kratež, koji je kraći od uobičajene dužine ◊ a tunat în traușă ku o skurtatură đi bît, șî kînd a sarit kînoćeĭi aĭ miĭ la ĭel, n-avut ku śe sî sa apire — ušao je u dvorište sa jednim kratežom od štapa, i kada su moje psine skočile na njega, nije imao čime da se brani ◊ fĭaćiļi puartă o skurtatură đi sukńe, n-au ku śe ńiś kuru s-astruśe — devojke nose okratak od suknje, nemaju čime ni dupe da pokriju 2. (o rastojanju) (zast.) prečica ◊ kînd lumĭa amĭers pi piśuare, s-a katat skurtaturĭ la drum, fiĭe kît đi lung să fiĭe — kad su ljudi išli pešice, tražile su se prečice na putu, ma koliko dug bio ♦ var. skurtak [Por.] ∞ skurta		[Vidi]
2933	skurtuț	scurtuţ	краћи	skurtuț (skurtuță) (mn. skurtuț, skurtuće) [akc. skurtuț] (prid.) — kraći ◊ numa să fiĭe kîta măĭ skurtuț, ar înkĭepa în gaură — samo da je malo kraći, stao bi u rupu ♦ / (dem) < skurt + uț [Por.] ∞ skurta		[Vidi]
4559	skutura	scutura	трести	skutura (ĭuo skutur, ĭel skutură) [akc. skutura] (gl. p. ref.) — 1. (tehn.) tresti, stresti, istresti ◊ tata skutură prunu, da kopiĭi adună pruńiļi đi pu žuos în kuafe, ļi duk în kîzańiĭe șî ļi varsă-n kadă — otac trese šljivu, a dace skupljaju šljive sa zemlje u kofe, nose ih u kazanicu i sipaju u kacu ◊ nu-l lasă în koļibă pănă nu skutură tuata zapada đi pi burkă — ne pušta ga u kući dok ne otrese sav sneg sa kaputa 2. (med.)(psih.) doživeti stres ◊ spuńe kă la Morminț-aĭ Batrîń a vaḑut moruońi, șî atîta s-a skuturat đi frikă đi doă ḑîļe n-a ĭeșît đin koļibă — kaže da je kod Starog Groblja videla vampire, pa se toliko potresla od straha da dva dana nije izlazila iz kuće ♦ sin. zgîndîra [Por.]		[Vidi]
5142	skuturat	scuturat	стрес	skuturat (mn. skuturaturĭ) [akc. skuturat] (i. ž.) — 1. (med.) stres ◊ s-a bulnavit tare đi skuturat, kînd auḑîț kî ĭ-a murit mumî-sa — teško je obolela od stresa, kad je čula da joj je umrla majka 2. (fizički) trešenje ◊ vrĭamĭa đi skuturat pruńiļi — vreme je za trešenje šljiva [Por.] ∞ skutura		[Vidi]
4560	skuturatu	scuturatu ?	струна	skuturatu (mn. skuturaturĭ) [akc. skuturatu] (i. s.) — (med.) struna, spušten želudac ◊ đi skuturatu sa bulnavĭesk muĭeriļi, kînd ļi kađe rînḑa la burta muaļe — od strune oboljevaju žene, kad im se želudac spušta u donji deo stomaka ◊ skuturatu a ļikuit babiļi, kare a șćut să tragă rînḑa napuoĭ — strunu su lečile babe koje su znale masiranjem da vrate želudac na mesto [Por.] ∞ skutura		[Vidi]
4564	skuturatură	scuturătură	тресење	skuturatură (mn. skuturaturĭ) [akc. skuturatură] (i. ž.) — tresenje, trešnja ◊ n-avut pruń mulț, ș-a gaćit ĭuta ku skuturatura — nisu imali mnogo šljiva pa su brzo završili tresenje ♦ skr. skuturat [Por.] ∞ skutura		[Vidi]
403	skuťală	scuteală	склониште	skuťală [akc. skuťală] (i. ž.) — sklonište, utočište, pribežište [Kmp.]		[Vidi]
3859	slamńak	saltea cu paie	сламарица	slamńak (mn. slamńaśe) [akc. slamńak] (i. m.) — slamarica ◊ slamńak ĭe un sak mare, țasut đi kîńipă șî umplut đi paĭe or gižă, pus pi pat đi ļemn să aĭbă lumĭa așćernut muaļe đi durmit — slamarica je jedan veliki džak, tkan od konoplje i napunjen slamom ili komušinom, koji se stvaljao na drveni krevet da bi ljudi imali meku postelju za spavanje ◊ rumîń-aĭ batrîń a trait în borđeĭe, ș-a durmit pi rugožînă așćernută pi pomînt guol, șî n-așćut đi paturĭ ńiś đi slamńaśe — stari Vlasi su živeli u zemunicama, spavali su na rogozini prostrtoj na goloj zemlji, i nisu znali za krevete i slamarice ◊ slamńaku s-a-npuĭat pi la gîzdoćiń, kare pin koļibĭ avut paturĭ đi durmit — slamarica se pojavila kod bogataša, koji su u svojim kolibama imali krevete za spavanje [Por.] ∞ pat		[Vidi]
4818	slańină	slănină	сланина	slańină (mn. slańiń) [akc. slańină] (i. ž.) — slanina, potkožna masnoća na životinjskom telu ◊ puorśi đi bătrîńață kînd s-a-ngrașat vrodată, avut pĭeśină multă, da slańină puțînă — starinske svinje koje su se nekada tovile, imale su samo krtinu, a slanine malo ◊ slańină uskată — sušena slanina ◊ slańină afumată — dimljena slanina ◊ slańină pîržîtă — pržena slanina ♦ var. slaină (Crnajka, Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. kļisă [Buf.]		[Vidi]
4812	slastă	slastă	мрс	slastă [akc. slastă] (i. ž.) — (nutr.) (rel.) mrs; slast ◊ slastă ĭe mînkarĭă ku karńe șî lapće — mrs je hrana sa mesom i mlekom ◊ slastă ĭe mînkarĭe kare sa manînkă numa kînd nuĭe puost — mrs je hrana koja se jede samo kad nije post ♦ sin. dulśața ♦ supr. puost [Por.]		[Vidi]
4819	slăńinuos	slăninos	сланинаст	slăńinuos (slăńinuasă) (mn. slăńinuoș, slăńinuasă) [akc. slăńinuos] (prid.) — slaninast, mastant ◊ puorśi đi astîḑ, kînd sa-ngrașă, sînt măĭ slăńinuoș đi kît aĭ đivrodată — današnje svinje kad se tove, slanjinastije su od nekadašnjih [Por.] ∞ slańină		[Vidi]
4820	slăńinuță	slăninuță	сланиница	slăńinuță (mn. slăńinuț) [akc. slăńinuță] (i. ž.) — (nutr.) (demin.) slaninica ◊ ń-a dus șă kîći un parśel đi slăńinuță ku usturoĭ ćinîr, șî pîńe kaldă đin śirińe — doneli nam i po jedno parče slaninice sa mladim belim lukom, i toplim hlebom iz crepulje ♦ / dem < slańină [Por.] ∞ slańină		[Vidi]
4360	slobođeńe	slobodzenie	ослобођење	slobođeńe (mn. slobođeń) [akc. slobođeńe] (i. ž.) — oslobođenje ◊ partizańi a dudait mńamțî, șă Tita ń-a dus slobođeńe — partizani su oterali Nemce, i Tito nam je doneo oslobođenje ◊ đi la slobođeńe pănă astîḑ țara sîrbĭaskă mult sa skimbat — od oslobođenja do danas srpska država se mnogo promenila [Por.] ∞ slubaḑî		[Vidi]
3910	sluată	zloată	слота	sluată (mn. sluaće) [akc. sluată] (i. ž.) — slota, lapavica ◊ sluată ĭe pluaĭe maruntă, mistakată ku zapadă — slota je sitna kiša, pomešana sa snegom ◊ ńi treku ĭarna fara zapadă, numa ku pîrdańika đi sluată, uđiluasă șî śețuasă — prođe nam zima bez snega, samo sa prokletom lapavicom, vlažnom i maglovitom [Por.]		[Vidi]
4347	slubaḑî	slobozî	пустити	slubaḑî (ĭuo slubuod, ĭel slubuađe) [akc. slubaḑî] (gl. p. ref.) — 1. pustiti, osloboditi ◊ daskulu a slubaḑît șkolari đi la șkuală sî sa dukă la kasă, da iĭ s-a dus đirĭept la rîu la skaldat — učitelj je pustio đake iz škole da idu kući, a oni su otišli pravo na reku na kupanje ◊ kînd trĭaśe amńaḑîțu, vrĭamĭa ĭe sî sa slubuadă vićiļi la pașuńe — kad prođe podne, vreme je da se pusti stoka na pašu ◊ a slubaḑît radionu prĭa tare, da kopiĭi înga duorm — pustio je radio prejako, a deca još spavaju 2. sjuriti se, napasti ◊ kîńiļi n-a fuost ļegat, șî s-a slubaḑîț ku furiș la un drumaș đ-a ăla, saraku, abĭa a skapat — pas nije bio vezan, pa se krišom sjurio na putnika da je ovaj, siroma, jedva utekao ♦ var. sluboḑî [Por.]		[Vidi]
4361	slubaḑît	slobozit	пуштен	slubaḑît (slubaḑîtă) (mn. slubaḑîț, slubaḑîće) [akc. slubaḑît] (prid.) — pušten, oslobođen ◊ nuĭe bun kîńi pista ḑîuă să fiĭe slubaḑîț đin lanț — nije dobro da psi preko dana budu pušteni sa lanca ◊ kopiĭi, slubaḑîț đi la șkuală, mĭerg śopîr pi drum — đaci, pušteni iz škole, idu grupno putem [Por.] ∞ slubaḑî		[Vidi]
3919	slući	sluti	унаказити	slući (ĭuo slućesk, ĭel slućașće) [akc. slući] (gl. p. ref.) — unakaziti ◊ a batut muĭarĭa pănă n-a slućito — tukao je ženu dok je nije unakazio ◊ nu la ratuns, numa la slućit đi nu kućaḑă sî ĭasă-n lumĭe — nije ga podšišao, nego ga je unakazio da ne sme da izađe u svet ♦ sin. strămuta [Por.]		[Vidi]
3920	slućit	sluţit	унакажен	slućit (slućită) (mn. slućiț, slućiće) [akc. slućit] (prid.) — unakažen ◊ sa miră babiļi đi fĭaćiļi đi astîḑ, kum puot să mĭargă așa slućiće șî urîće — čude se babe današnjim devojkama, kako mogu da idu tako unakažene i ružne ♦ skr. slut [Por.] ∞ slući		[Vidi]
3921	slućitură	sluţitură	наказа	slućitură (mn. slućiturĭ) [akc. slućitură] (i. ž.) — nakaza, rugoba ◊ slućitură đi uom — nakaza od čoveka ◊ fuź đi la mińe, slućituro — beži od mene, nakazo ♦ var. slutavĭelă [Por.] ∞ slući		[Vidi]
4817	slugarńik	slugarnic	услужан	slugarńik (slugarńikă) (mn. slugarńiś, slugarńiśe) [akc. slugarńik] (prid.) — uslužan, poslušan, koristan ◊ kalu đimult a fuost žuavină tare slugarńikă — konj je nekada bio jako uslužna životinja ◊ kopil sarak, kare traĭașće đin lukru pi la găžđ, nu skapă dakă nuĭe uom slugarńik — siromašno dete, koje žive od rada kod bogataša, ne može da opstane ako nije poslušno [Por.] ∞ služî		[Vidi]
4814	slugă	slugă	слуга	slugă (mn. sluź) [akc. slugă] (i. ž.) — sluga ◊ sluź avut numa gîzdoćińi — sluge su imali samo gazde ◊ am fuost tare saraś, șă tata pi mińe m-a dat să fiu slugă înga đi mik — bili smo jako siromašni, pa je mene otac dao da budem sluga još od malih nogu [Por.] ∞ služî		[Vidi]
4358	sluobîd	slobod	слободан	sluobîd1 (sluobîdă) (mn. sluobîḑ, sluobîđe) [akc. sluobîd] (prid.) — slobodan ◊ la Sîmĭedru s-a đizļegat sluźiļi, șî iĭ a fuost sluobîḑ pănă la Sînźuorḑ — na Mitrovdan su se otpuštale sluge, i one su bile slobodne do Đurđevdana ◊ ńima n-a kreḑut kî ĭa puaće să fiĭe așa muĭare sluobîdă — niko nije verovao da ona može biti tako slobodna žena ◊ dupa kosît, vićiļi sînt sluobîđe sî paskă đarîndu — posle kosidbe stoka je slobodna da pase svuda [Por.] ♦ dij. var. slobîd [Buf.] ∞ slubaḑî		[Vidi]
4359	sluobîd	slobod	слободно	sluobîd2 [akc. sluobîd] (pril.) — slobodno ◊ pļin satu đi kîńamă, nu puoț sî mĭerź sluobîd đi iĭ — puno selo kučadi, ne možeš da ideš slobodno od njih ◊ a fuost martur la sud, ș-a spus sluobîd tuot kum a fuost — bio je svedok na sudu, i rekao je slobodno sve kako je bilo [Por.] ∞ slubaḑî		[Vidi]
4813	sluovă	slovă	слово	sluovă (mn. sluove) [akc. sluovă] (i. ž.) — slovo ◊ muma n-a șćut ńiś o sluovă sî śećaskă, dakă a mĭers kîta la șkuală — majka nije znala ni jedno slovo da pročita, iako je išla malo u školu ◊ sluoviļi a-nvațat đin butvarĭ — slova je naučio iz bukvara [Por.]		[Vidi]
4262	slut	slut	унакажен	slut (slută) (mn. sluț, sluće) (prid.) — (o izgledu osobe) unakažen, nakazan, ružan ◊ baĭatu s-a ratuns în oraș, șă sa țîńe maruos, da nu vĭađe kî ĭe slut ka ńima pi lumĭe — momak se podšišao u gradu i pravi se važan, a ne vidi da je unakažen ko niko na svetu ♦ / < skr. slućit ♦ sin. urît, strîmoćit [Por.] ∞ slući		[Vidi]
4263	slutavĭelă	sluţitură	наказа	slutavĭelă [akc. slutavĭelă] (i. ž.) ● v. slućitură [Por.] ∞ slući		[Vidi]
4815	službă	slujbă	служба	službă (mn. službĭ) [akc. službă] (i. ž.) — služba, posao ◊ s-a dus tot bat la lukru, la urmă a do pĭerdut služba — išao je stalno pijan na posao, na kraju je izgubio službu ◊ đi đemult în bisîarika nuastră puopi n-a țînut služba — odavno u našoj crkvi popovi nisu držali službu [Por.] ∞ služî		[Vidi]
4816	služî	sluji	служити	služî (ĭuo služăsk, ĭel služașće) [akc. služî] (gl. p. ref.) — služiti ◊ rumîńi kare a služît vuoĭska đi vrĭamĭa lu kraļu, grĭeu aļes komanda „leva-desna”, șî ļ-a ļegat la un piśuor paĭe, la alalt fîn, șî ĭ-a mînat „paĭe-fîn!”, „paĭe-fîn!” pănă nu s-a do-nvațat — Vlasi koji su služili vojsku u vreme kralja, teško su razlikovali komandu „leva-desna”, pa su im vezivali na jednu nogu slamu, na drugu seno, i terali ih „seno-slama!”, „seno-slama!”, dok se nisu naučili ◊ moșu Adam a fuost mare kređințuos, șî kînd l-a-ngropat, l-a služît duoĭ puopĭ — čiča Adam je bio veliki vernik, i kad je sahranjen, služili su ga dva popa [Por.]		[Vidi]
2315	smidaruĭkă	crizantemă	хризантема	smidaruĭkă (mn. smidaruĭś) [akc. smidaruĭkă] (i. ž.) — (bot.) hrizantema (Chrysanthemum indicum) ◊ smidaruĭka ĭe fluare đin bașćauă; înfulare tuamna, are fluorĭ în tuaće fĭelurĭ: albĭe, vînîće. ruoșîĭe, bilovinś, galbińe — hrizantama je baštensko cveće; cveta u jesen, ima cvetove svih boja: bele, plave, crvene, ljubičaste, žute ◊ babiļi uskă smidaruĭśiļi, sî aĭbe pista ĭarnă fluorĭ đi dus la morminț — babe suše hrizanteme, da imaju preko zime cveće za nošenje na groblje [Por.] ♦ dij. sin. krizantemă (Manastirica, Mlava) [Mlava]		[Vidi]
2310	smidă	smidă	шипраг	smidă (mn. smiđe) [akc. smidă] (i. ž.) — (bot.) šiprag ◊ smidă ĭe ćikarĭ đies, padurĭe ćinîră șî maruntă pin kare nu puoț merźa — „smida” je gust šiprag, mlada i sitna šuma kroz koju ne možeš ići ♦ sin. ćikarĭ [Por.] ◊ smidaku ĭe rugarĭ, kuĭbu lupiluor, dă alta nuĭe — „smidak” je trnjar, gnezdo vukova, za drugo nije (Manastirica, Mlava) [Mlava]		[Vidi]
2312	smiđak	smidariie	шипражје	smiđak (mn. smiđaś) [akc. smiđak] (i. m.) — (bot.) šipražje, gustiš, čestar ◊ smiđak ĭe luok pļin dă smidă — šipražje je mesto puno šipraga ♦ var. smidariĭe [Mlava] ♦ dij. var. smidar (Tanda) [Por.] ∞ smidă		[Vidi]
3807	sminćală	sminetală	сметња	sminćală [akc. sminćală ] (i. ž.) ● v. zminćală [Por.] ∞ zminći		[Vidi]
3808	sminći	zminti	сметати	sminći [akc. sminći] (gl. p. ref.) ● v. zminći [Por.]		[Vidi]
3809	sminćit	smintit	ометен	sminćit [akc. sminćit] (prid.) ● v. zminćit [Por.] ∞ zminći		[Vidi]
4524	smîlț	smalț	глеђ	smîlț (mn. smîlțurĭ) [akc. smîlț] (i. s.) — gleđ, emajl ◊ smîlț ĭe mînžîtura ļikuruasă trasă pista vas đi fĭer — gleđ je sjajni premaz prevučen preko metalnih sudova ◊ kînd sa ćokńașće vrunđiva vasu đi fĭer, la loko-la iĭ pikă smîlțu — kad se negde čukne metalni sud, na tom mestu mu otpande gleđ ◊ șî olari aĭ batrîń a șćut đi smîlț, kă ku ĭel a-nfrumoșat vasurļi đe pomînt — i stari grtnčari su znali za gleđ, jer su njime ukrašavali svoje zemljano posuđe [Por.]		[Vidi]
5509	smîntînă	smântână	кајмак	smîntînă (mn.) [akc. smîntînă] (i. ž.) — (nutr.) kajmak ◊ smîntînă ĭe o kuažă dulśe kare sa faśe pi lapće, lasat în vrun vas să šća măĭ mult — kajmak je slatka pokorica koja se stvara na mleku, ostavljeno u nekom sudu duže da odstoji ♦ var. zmîntînă (Topolnica), zîmîntînă (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6134	smokină	smochină	смоква	smokină (mn. smokiń) [akc. smokină] — (bot.) smokva (Ficus carica) ◊ smokina ĭe bukată rară la nuoĭ, ama ĭe tare dulśe kînd ĭe kuaptă — smokva je kod nas retka voćka, ali je jako slatka kad je zrela ◊ (stih) uoki ńegri ka ńegina, dulśe gura ka smokina — oči crne kao gar, usta slatka kao smokva [Por.]		[Vidi]
6137	smolau	imos	смолав	smolau (smolave) (mn. smolavĭ, smolave) [akc. smolau] (prid.) — smolav, mastan, prljav ◊ vińe đi la lukru tuot ńegru șî smolau, șî-ntota ḑîua muara sî sa skalđe, da n-are unđe — dolazi s posla sav crn i smolav, i svaki dan mora da se kupa, a nema gde ♦ sin. unsuruos, imuos [Por.] ∞ smuală		[Vidi]
6136	smuală	smoală	смола	smuală (mn. smuaļe) [akc. smuală] (i. ž.) — smola, katran ◊ smuala ĭe unsură ńagră șî vîrtuasă ka katranu — smola je crna i gusta mast kao katran [Por.]		[Vidi]
6135	smuolńiță	smolniță	смоница	smuolńiță (mn. smuolńiț) [akc. smuolńiță] (i. ž.) — (geogr.) smonica ◊ smuolńița ĭe pomînt rođituorĭ — smonica je plodno zemljište ♦ var. smolńiță [Por.] ∞ smuală		[Vidi]
4688	snopi	snopi	снопити	snopi (ĭuo snopĭesk, ĭel snopĭașće) [akc. snopi] (gl. p. ref.) — 1. snopiti, praviti snopove ◊ s-a dus sîngur să snopĭaskă grîu, kî nuĭe mult — otišao je sam da snopi žito, jer ga nema mnogo 2. sitniti, komadati, kasapiti ◊ n-avut satară, ș-a snopit karńa ku sakurĭa — nije imao sataru, pa je kasapio meso sekirom 3. (fig.) iskasapiti, poseći ◊ đi mulće uorĭ, turśi a tunat în lumĭe adunată la vro visaļiĭe, ș-a snopit pi tuoț kare n-ažuns să fugă — više puta su Turci upadali u skupove ljudi koji su bili okupljeni na veseljima, i iskasapili sve koji nisu stigli da pobegnu [Por.] ∞ snuop		[Vidi]
4687	snuop	snop	сноп	snuop (mn. snuopĭ) (i. m.) — snop, svežanj ◊ snuopu s-a ļegat đin poluoź đi grîu — snop se vezivao od rukoveti žita ◊ snuopi s-a ļegat ku kurpiń or ku ćiĭ — snopovi su se vezivali lijanom ili likom ◊ snuopi s-a dus pi brukă kîći duoĭ, or dakă uomu a fuost măĭ țapîn, kîći patru — snopovi su se nosili na obramčici po dva, ili ako je čovek bio jači, po četiri ◊ pănă nu sa karat la are, snuopi s-a grîmađit în krîstină — dok se nisu vozili na gumno, snopovi su bili sadenuti u krstine [Por.]		[Vidi]
5024	sobuol	sobol	пацов	sobuol (mn. sobuoļ) [akc. sobuol] (i. m.) — (zool.) pacov (Rattus) ◊ sobuoļi sînt mult măĭ marĭ dă kît îrțî — pacovi su mnogo veći od miševa [Mlava] ♦ dij. var. șobuol [Por.]		[Vidi]
3863	soće	sotea	ђаво	soće (mn. suoć) [akc. soće] (i. s.) — (demon.) đavo, nečastivi ◊ soća ĭe draku, uśigăl tamîĭa — soća je đavo, spalio ga tamjan ◊ kît ĭe fata-ĭa đe urîtă, ńiś soća n-o ĭa đe muĭare — koliko je ta devojka ružna, ni đavo je neće uzeti za ženu (Tanda) ◊ la ĭel nuĭe numa o soće, numa o gramadă đe suoć, futuĭ în źanunkîe — kod njega nije samo jedan đavo, nego gomila đavola, ’bem ih u koleno (Crnajka) ♦ var. suoće ♦ sin. drak, ńikruśat, naĭbă [Por.]		[Vidi]
4732	sokoată	socoată	план	sokoată (mn. sokoaće) [akc. sokoată] (i. ž.) — plan, namera; račun ◊ kînd aș avĭa vrĭame, ļesńe ĭa-ș afla aluĭ sokoată — kad bih imao vremena, lako bih otkrio njegov plan [Bran.] ∞ sokoći		[Vidi]
4700	sokoćală	socoteală	скаламерија	sokoćală (mn. sokoćaļe) [akc. sokoćală] (i. ž.) — (tehn.) (pej.) skalamerija, naprava ◊ mĭ-a dus o sokoćală în traușă ku kare nu șću śe sî ma fak — doneo mi je u dvorište neku skalameriju sa kojom ne znam šta da radim [Por.] ∞ sokoći		[Vidi]
4698	sokoći	socoti	рачунати	sokoći (ĭuo sokoćesk, ĭel sokoćașće) [akc. sokoći] (gl. p.) — (zast.) računati ◊ babiļi la źeĭśće a sokoćit kîlindarĭu pi an, întrĭeg, a kunoskut bińe tuaće luńiļi, stamîńiļi șî sîrbatuoriļi — babe su na prste računale ceo godišnji kalendar, poznavale su dobro sve mesece, nedelje i praznike ♦ sin. inov. răśuńi [Por.]		[Vidi]
4699	sokoćit	socotit	рачунање	sokoćit [akc. sokoćit] (i. m.) — (mat.)(zast.) računanje, planiranje ◊ pi mamî-mĭa n-a putut ńima să trĭakă ku sokoćitu la źeĭśće — moju babu niko nije mogao da nadmaši u računanju na prste ◊ s-a svađit, kă sokoćitu n-a ĭeșît bun — posvađali se, jer računanje nije ispalo dobro ♦ sin. inov. răśuńit [Por.] ∞ sokoći		[Vidi]
4845	sokriĭe	socrie	тазбина	sokriĭe (mn. sokriĭ) [akc. sokriĭe] (i. ž.) — (srod.) tazbina ◊ sokriĭa ĭe kasa ku moșîĭa suokruluĭ, luok unđe s-a naskut muĭari-mĭa — tazbina je tastova kuća i imanje, mesto gde mi se rodila žena [Por.] ∞ suokru		[Vidi]
3566	solț	solz	крљушт	solț (mn. solțî) [akc. solț] (i. m.) — (iht.) krljušt ◊ solțu ĭe o ļaspiđe đi uos, mikă, luśituare, ku kare ĭe astrukat trupu pĭeșćilor — krljušt je sjajna pljosnata koščica, kojom je pokriveno riblje telo (Rudna Glava) ◊ șî trupu zmăuluĭ ĭe astrukat ku solț, șî kînd aprind butuarkă, đin zmău ăl ars ramîńe numa untura șî solțî, marunț ka șikiru — i zmajevo telo je pokriveno krljuštom, i kad zapale deblo, od izgorelog zmaja ostaje samo mast, i krljušt sitna kao šečer (Tanda) ♦ var. suolț [Por.] ∞ pĭașće		[Vidi]
4754	soldat	soldat	војник	soldat (mn. soldaț) [akc. soldat] (i. m.) — (folk.) vojnik ◊ soldat a fuost pin kînćiśe lu lîutarĭ uom ćinîr, luvat đi la kasă să služaskă în armată — soldat je u lautarskim pesmama bio mlad čovek, uzet od kuće da služi vojsku ♦ sin. katană [Por.]		[Vidi]
4755	soldațîĭe	soldăție	војска	soldațîĭe (mn. soldațîĭ) [akc. soldațîĭe] (i. ž.) — (folk.) vojska, soldateska; vojni rok ◊ vuorba soldațîĭe la nuoĭ a fuost kunoskută numa pin kînćiśe lu lîutarĭ batrîń — reč soldateska je kod nas bila poznata samo kroz pesme starih lautara ♦ sin. armată, kîtańiĭe [Por.] ∞ soldat		[Vidi]
2235	solomîzdră	solomâzdră	даждевњак	solomîzdră (mn. solomîzdrĭe) [akc. solomîzdră] (i. ž.) — (zool.) daždevnjak (Salamandra salamandra) ◊ solomîzdra ĭe o žuavină ka șopîrla, ama ńagră ku pĭaće galbińe; ĭasă dupa pluaĭe pi lînga boruź — daždevnjak je životinja nalik na guštera, ali je crna sa žutim pegama; javlja se posle kiše pored potoka [Por.] ♦ dij. var. zolomîzdră (Bučje) [Crn.] ♦ dij. var. salamîzdră (Gradskovo) [Tim.] ♦ dij. var. șolomîzdră (Radenka) [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3506	soļńiță	solniţă	сланик	soļńiță (mn. soļńiț) [akc. soļńiță] (i. ž.) — (zast.) slanik ◊ soļńiță ĭe vas mik đi ļemn, đi țînut sare — slanik je mali drveni sud za držanje soli ◊ a fuost đemult un fĭeļ îi soļńiță, fakută ka kućiĭa ku kapak, șî s-a țînut atîrnată în kuń pi parĭaće — bila je nekada vrsta slanika, u obliku kutije s poklopcem, koja se držala okačena o klin na zidu ♦ var. suoļńiță ♦ sin. zastrug, slańik [Por.] ∞ sare		[Vidi]
4579	Somođiva	Samodiva	Самодива	Somođiva [akc. Somođiva] (i. ž.) — (demon.) Samodiva ◊ Somođiva ĭe muarća, ĭa vińe la-l śe traźe să-ĭ ĭa sufļitu — Samodiva je smrt, ona dolazi kod samrtnika da mu uzme dušu ◊ Somođiva ĭe śuava măĭ urît pi lume śe uomu nu vĭađe ku uoki luĭ, pănă nu-ĭ vińe śasu muorțî — Samodiva je nešto najružnije na svetu što čovek ne vidi svojim očima, dok mu ne dođe smrtni čas ◊ la-l śe traźe, Aranźelu ku kuțîćiļi stă la piśuare, da Somođiva la kap, șî ĭel kînd întuarśe uoki pi duos ș-o vĭađe, sa taĭe đi frikă șî muare — kod samrtnika, Aranđel sa noževima stoji kod nogu, a Samodiva kod glave, i kad on prevrne oči i ugleda je, prestravi se i umre ♦ var. Somođiĭa, Sumođiĭa, Sumođiva, Điĭa [Por.]		[Vidi]
4371	somsău	?	самсов	somsău (mn. somsăĭ) [akc. somsău] (i. m.) — (pej.) samsov, gluperda ◊ are duoĭ fiśuorĭ, unuĭe kum trăbe, da alalalt ĭe un somsău ku tuot, pruost la kap șă urît la fire ka draku — ima dva sina, jedan je kako valja, a drugi je potpuni samsov, tupav i ružan ko đavo ♦ var. somsou [Por.]		[Vidi]
4580	somsou	somsou	самсов	somsou (mn. somsuoĭ) [akc. somsou] (i. m.) — (pej.) samsov, prostak ◊ somsou sa ḑîśe đi uom mare, da kam pruost — samsov se kaže za krupnog a priprostog čoveka ◊ uńi ḑîk somsou șî la kîńe mare — neki kažu samsov i za velikog psa [Por.]		[Vidi]
4614	sorbi	sorbi	сркати	sorbi (ĭuo sorbĭesk, ĭel sorbĭașće) [akc. sorbi] (gl. p.) — (o čorbi) srkati, posrkati ◊ sa suarbe kînd sa ĭa śeva ḑamuruos în gură kîćikîta — srče se kad se nešto čorbasto uzima ustima pomalo [Por.]		[Vidi]
1979	sorbiḑamă	sorbe-zeamă	чорбосркало	sorbiḑamă (mn. sorbiḑîămĭ) [akc. sorbiḑamă] (i. m.) — (nutr.) (pej.) (fig.) čorbosrkalo, puki siromah i gladnica koji preživljava na goloj čorbi ◊ kînd ći-ntrabă vrunu kum ći kĭamă, da tu nu vrĭeĭ să-ĭ spuń, spuńeĭ kî ći kĭamă „sorbiḑamă”, șî ĭel sa lasă đi-ntrîbaśuń ńitrăbuiće — kad te neko pita kako se zoveš, a ti nećeš da mu kažeš, kaži mu da se zoveš „čorbosrkalo”, i on će se manuti nepotrebnih zapitkivanja ♦ / sorbi — srkati + ḑamă — čorba [Por.] ∞ ḑamă		[Vidi]
4615	sorbit	sorbit	сркање	sorbit (mn. sorbiturĭ) [akc. sorbit] (i. s.) — (o čorbi) srkanje ◊ dupa śe sa fĭarbe, ḑama sa gustă ku sorbitu sî sa vadă kum ĭe đi fĭartă — posle kuvanja, čorba se proba srkanjem da se vidi da li je dobro skuvana [Por.] ∞ sorbi		[Vidi]
4616	sorbitură	sorbitură	чорба	sorbitură (mn. sorbiturĭ) [akc. sorbitură] (i. ž.) — (nutr.) čorba ◊ sorbitură ĭe tuota mînkarĭa apuruasă kare sa puaće sorbi — čorba je svaka vrsta tečnog jela koje se može srkati ◊ uomu fara đinț puaće mînka numa sorbiturĭ — čovek bez zuba može jesti samo čorbe [Por.] ∞ sorbi		[Vidi]
4619	soriță	soriță	заова	soriță (mn. soriță) [akc. soriță] (i. ž.) — (demin.)(hip.)(srod.) zaova ◊ soriță ĭ-a ḑîs nora la suora barbatuluĭ, dakă a fuost măĭ mikă đikît ĭa — soricom je snaja zvala zaovu, ako je bila mlađa od nje ♦ up. duoĭkă, kumnată ♦ / (demin.) < suoră [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
5144	sorîk	șorici	кожурица	sorîk (mn. sorîśe) [akc. sorîk] (i. s.) — (nutr.) kožurica ◊ sorîk ĭe parśel đi pĭaļe đi pork ku kîta slańină — kožurica je komad svinjske kože sa malo slanine ◊ sorîku măĭ đes sa puńe în ḑamă đi varḑă — kožurica se najčešće stavlja u kuvan kupus ♦ sin. bukatură [Por.]		[Vidi]
4551	sorośi	soroci	предодредити	sorośi (ĭuo sorośesk, ĭel sorośașće) [akc. sorośi] (gl. p. ref.) — (mag.) predodrediti, usloviti; proreći, ureći; prokleti ◊ sa sorośașće ursa la vrunu, dupa ăĭa śe ĭel faśe kînd dă pista momuată — predodređuje se sudbina nekome prema tome šta on radi kad naiđe na vradžbinu ◊ ĭ-a sorośit vro vrîžîtuare dakă sa marită dupa baĭato-la dupa kare s-a mîritat, să nu mă-ĭ aĭbe paśe șî naruok ku ĭel — urekla je neka vračara, ako se uda za toga momka za koga se udala, da nikad nema spokoja i sreću sa njim [Por.] ∞ soruok		[Vidi]
4552	sorośit	sorocit	урекнут	sorośit (sorośită) (mn. sorośiț, sorośiće) [akc. sorośit] (prid.) — (mag.) ureknut, uročen ◊ uomu ĭe sorośit kînd dă pista momuată kare a sorośito vrîžîtuarĭa, șî kînd ĭa sa prinđe đi ĭel — čovek je ureknut kad nabasa na vradžbinu koju je oročila vračara, i kad se vradžbina primi ◊ kînd ĭe la uom ursa sorośită, grĭeu skapă — kad je čoveku sudbina urečena, teško može da se izbavi [Por.] ∞ soruok		[Vidi]
4550	soruok	soroc	пророштво	soruok (mn. soruoaśe) [akc. soruok] (i. s.) — (mag.)(izob.) proroštvo, urok ◊ soruoku ĭe o momuată kare sa lapîdă kînd sa sorośașće ursa kuĭvi — urok je proroštvo koje se izriče kad se predodređuje nečija sudbina ◊ kare guod vrăžîtuare faśe soruaśe, trăbe arsă-n fuok — koja god vračara pravi uroke, treba da se baci u vatru ♦ var. sorok ♦ sin. momuată [Por.]		[Vidi]
2609	sovĭaĭkă	suveică	чунак	sovĭaĭkă (mn. sovĭeĭś) [akc. sovĭaĭkă] (i. ž.) — (tehn.) čunak, deo opreme za tkanje na razboju; cevnjak ◊ sovĭaĭkă ĭe un odolan lunguĭat đi ļiemn tare, ku vîrurļi askuțîće șî ku mižluoku skobit, în kare sa puńe țaua ku baćală — čunak je duguljast predmet od čvrstog drveta, sa šiljastim vrhovima i izdubljenom sredinom, u koji se umeće cevka sa potkom ♦ up. țauă, sfîrśiel ♦ var. suvĭaĭkă ♦ (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. suvĭaĭkă (Manastirica, Mlava) [Mlava] ♦ dij. var. suvĭeaĭkă (Kobilje) [Stig] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
3260	sovuon	sovon	вео	sovuon (mn. sovuańe) [akc. sovuon] (i. s.) — veo ◊ sovuon ĭe val alb ku kunună, kare mirĭasa la nuntă l-a pus pi kap, șî ĭel a kaḑut răsfirat pi șîaļe — sovon je beli veo sa krunom koji je mlada na svadbi stavljala na glavu, i koji je raširen padao niz leđa ♦ up. popuon [Por.] ∞ nuntă		[Vidi]
4685	soțîĭe	soție	жена	soțîĭe1 (mn. soțîĭ) [akc. soțîĭe] (i. ž.) — žena, supruga, bračna drugarica ◊ muoșu avut duauă soțîĭ, a đintîń ĭ-a murit, șî s-a-nsurat ku alta muĭarĭe — čiča je imao dve žene, prva mu je umrla, pa se oženio drugom ženom [Por.] ∞ suoț		[Vidi]
4686	soțîĭe	societate	друштво	soțîĭe2 (mn. soțîĭ) [akc. soțîĭe] (i. ž.) — društvo, grupa od više ljudi ◊ a mĭers ku ĭa đi soțîĭe, să nu mĭargă sîngură pin padure — išao je sa njom radi društva, da ne ide sama kroz šumu ◊ la lukru avut soțîĭe bună — na poslu je imao dobro društvo ◊ soțîĭa a strîkat kopilu — društvo je pokvarilo dete [Por.] ∞ suoț		[Vidi]
4639	spaĭma	spăima	ужасавати	spaĭma (ĭuo spaĭmĭeḑ, ĭel spaĭmĭaḑă) [akc. spaĭma] (gl. p. ref.) — (ret.) užasavati se ◊ sa spaĭmĭaḑă uomu kînd sa spomîntă rău đi śeva — užasava se čovek kad se nečega jako uplaši ♦ sin. spomînta, înfrikoșa [Por.] ∞ spaĭmă		[Vidi]
4638	spaĭmat	spăimat	ужаснут	spaĭmat (spaĭmată) (mn. spaĭmaț, spaĭmaće) [akc. spaĭmat] (prid.) — užasnut, prestravljen, uspaničen ◊ spaĭmat đi frikă, a kaḑut muort pi pomînt, șî pănă mńamțî n-a măĭ pokńit — užasnut od straha, pao je mrtav na zemlju, i pre nego što su Nemci zapucali ♦ sin. înfrikoșat, spomîntat [Por.] ∞ spaĭmă		[Vidi]
4637	spaĭmă	spaimă	ужас	spaĭmă (mn. spaĭme) [akc. spaĭmă] (i. ž.) — užas, veliki strah, strava ◊ pitulat în padure, s-a uĭtat kum flokańi iĭ taĭe parințî, șî la prins o spaĭmă atîta đi mare đi șî astîḑ sa miră kum nu ĭ-a pļusńit ińima — skriven u šumi, gledao je kako mu četnici kolju roditelje, i spopao ga je takav užas da se i danas čudi kako mu nije prepuklo srce ♦ sin. frikă [Por.]		[Vidi]
4681	spala	spăla	прати	spala (ĭuo spăl, ĭel spală) [akc. spala] (gl. p. ref.) — prati, umivati ◊ sa spală śuava kînd ku apă dubuorĭ imala — pere se nešto kad se vodom skida prljavština ◊ muĭeriļi spală rufiļi la ogaš — žene peru rublje na potoku ◊ în tota đimińața sa spală pi uokĭ șî pi mîń — svakog jutra umivaju lice i peru ruke [Por.]		[Vidi]
4682	spalat	spălat	прање	spalat1 (mn. spalaturĭ) [akc. spalat] (i. ž.) — pranje ◊ sa vĭađe kă la nora grĭeu kađe spalatu vasîlor — vidi se da snajki teško pada pranje sudova ◊ la Marța vasîlor la rînd a veńit spalato-l mare lu tuot ś-avut în koļibă — na Čisti utorak na red je dolazilo veliko pranje svega što su imali u kolibi ♦ var. spalatură [Por.] ∞ spala		[Vidi]
4683	spalat	spălat	опран	spalat2 (spalată) (mn. spalaț, spalaće) [akc. spalat] (prid.) — opran, čist ◊ la muĭare sîrńikă în kasă ĭe tot spalat șî kurat — kod uredne žene u kući je sve oprano i čisto ♦ supr. ńispalat [Por.] ∞ spala		[Vidi]
4856	spart	spart	разбијен	spart (spartă) (mn. sparț, sparće) [akc. spart] (prid.) — 1. razbijen ◊ kopilu s-a-ntuors đi la fîntînă plîngînd, ku kîrśagu spart în mînă — dete se vratilo sa izvora plačući, sa razbijenom testijom u ruci 2. nasekiran, zabrinut ◊ muma ĭe tuot ku kap spart șă ku grižă, pănă nu-ĭ do krĭesk kopiĭi — majka je stalno nasekirana i zabrinuta, dok joj deca ne odrastu [Por.] ∞ sparźe		[Vidi]
4858	spartură	spărtură	крш	spartură (mn. sparturĭ) [akc. spartură] — krš, krhotina; olupina ◊ dupa trămurala pomîntuluĭ, đin kăș zîđiće ku tuglă, a ramas numa sparturĭ, da la bîrnarĭeț n-a fuost ńimika — posle zemljotresa, od kuća zidanih ciuglom ostao je samo krš, a brvnarama nije bilo ništa ◊ a vindut buoĭi, șă-n luok să kumpire kar nuou, ĭel a kumparat o spartură ku tuot đi la ńiska-ĭ țîgań đi la Kraĭna — prodao je volove, i umesto da kupi nova kola, on je kupio jedan potpuni krš od nekih Cigana iz Krajine [Por.] ∞ sparźe		[Vidi]
4857	sparźare	spargere	разбијање	sparźare (mn. sparźerĭ) [akc. sparźare] (i. ž.) — razbijanje, lupanje ◊ bĭat a spart tuot śe ĭ-a fuost îndamînă, șî s-a lasat tumu kînd a ustańit đi sparźare — pijan je razbijao sve što mu je bilo pod rukom, i prestao je tek kad se umorio od razbijanja ◊ uomu puaće noroḑî dakă sparźarĭa kapuluĭ pintru nakazurĭ grĭaļe, ăl va țîńa măĭ multă vrĭame — čovek može poludeti ako ga lupanje glave zbog teških briga, bude držalo duže vremena ♦ var. spart [Por.] ∞ sparźe		[Vidi]
4855	sparźe	sparge	разбити	sparźe (ĭuo sparg, ĭel sparźe) [akc. sparźe] (gl. p. ref.) — 1. razbiti ◊ a spart truaka ku vin đi prazńik, da baba a spus kă măĭ bun a fi fuost s-a fi spart kapu đikît truaka — razbio je tikvu sa vinom za slavu, a baba je rekla da je bolje bilo da je razbio glavu nego tikvu 2. cepati ◊ n-avut lukru grĭeu: a spart pĭatră đi drum, kînd s-a fakut drumu pi Șașka — nije imao težak posao: cepao je kamen za put, kad se gradio put dolinom Šaške 3. rasturiti skup ◊ dupa amńaḑîț s-a pus pluaĭa, șî bîlśu ĭuta s-a spart — popodne je udarila kiša, i vašar se brzo rasturio 4. glasno vikati, drati se iz sveg glasa ◊ a kîpatat o palmă đi la uom, kî s-a spart la kapu-luĭ pănă ĭel a durmit — dobio je šamar od čoveka, jer se drao nad njegovom glavom dok je on spavao 5. lupati glavu zbog nekog problema ◊ n-a putut să țînă să spargă kapu în tuota ḑîua ku învățamîntu, șî s-a lasat đi șkuală — nije mogao da izdrži da svaki dan lupa glavu sa učenjem, pa je napustio školu ◊ a fuźit, da miĭe mĭ-a lasat să sparg kapu ku nakazu a ĭiĭ, parke n-am đestul nakazurĭ đ-a mĭaļe — pobegla je, a meni je ostavila da lupam glavu sa njenim problemom, kao da nemam dosta svojih muka [Por.]		[Vidi]
2596	spatar	spătar	брдар	spatar (mn. spatarĭ) [akc. spatar] (i. m.) — (tehn.) (izob.) brdar, izrađivač brda za tkački razboj ◊ spata n-a șćut fiĭe kare să fakă, a fuost uamîń kare adîns a fakut numa la spĭaće; s-a kĭemat spatarĭ, șî a vindut spĭaćiļi mĭergînd ku ĭaļe đi la kasă la kasă — brdo nije mogao da napravi bilo ko, bilo je ljudi koji se bavili samo time; zvali su se brdari, i prodavali su brda idući od kuće do kuće [Por.] ∞ spată		[Vidi]
2594	spată	spată	брдо	spată (mn. spĭaće) [akc. spată] (i. ž.) — (tehn.) brdo, deo tkačkog razboja ◊ spată ĭe pĭapćin ku đinț đi kuorn, supțîrĭ șî đieș, pin kare trĭek źîțîļi lu urḑală, șî kare sînt strînsă-n brîgļe đi sî puată sî bată baćala în urḑală — brdo je češalj sa drenovim zupcima, tankim i gustim, kroz koji prolaze niti osnove, i koji je stegnut brdilom da bi mogao da nabija potku u osnovu [Por.] ◊ pi marźina spĭeći sînt pusă doă kuorḑ, fakuće đin krĭangă đi skubikur, șî spartă ku kuțîtu în doă — na ivicu brda stavljena su dve daščice, napravljene od polutki štapa šipurka, koji je nožem prepolovljen na dvoje [GPek] ♦ up. proćilă, masauă, vĭerbă, papușă, đinće ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2595	spaț	spaţ	одељак	spaț (mn. spațurĭ) [akc. spaț] (i. s.) — (tehn.) (za površinu) deo, odeljak ◊ spațu ĭe urḑala ńițasută, întra pĭaćik șî spată — „spac” je neotkani deo osnove između izatkanog platna i brda ◊ la spațu sa faśe ruostu, kînd sa skimbă ițăļi — u delu „spaca” pravi se zev kada se menjaju niti [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2597	spećaḑă	speteaze	лопатица	spećaḑă (mn. spećaḑe) [akc. spećaḑă] (i. ž.) — (tehn.) 1. lopatica, lepezasta daščica za pravljenje niti za razboj ◊ pi spećaḑă sa fak ițăļi đi razbuoĭ — na daščici se prave niti za razboj 2. (izob.) sekira za cepanje šindre ◊ țîn minće kă tata-ĭ ḑîśa spećaḑă la sakurĭa đi spart la șîdîre ku kare s-a astrukat kășîļi đemult — sećam se da je otac nazivao spećadzom sekuru za cepanje šindre, kojom su se nekada pokrivale kuće [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2742	spiĭe	speie	кош	spiĭe (mn. spiĭ) [akc. spiĭe] (i. ž.) — (tehn.) koš za ribolov ◊ spiĭe ĭe kuoș pļuskanat ku fundu îngust și ku gura largă, fakut đin skuarță đi ćiĭ, đi prins pĭeșć pi supt răđiń la rîu — spija je pljosnati koš sa uskim dnom i širokim otvorom, izrađen od lipove kore, kojim se hvataju ribe u čkaljama reke ◊ nuoĭ măĭ întîń spiĭa am vaḑut la țîgań đin Bruođița — mi smo spiju prvi put videli kod Cigana iz Brodice [Por.]		[Vidi]
4428	spik	spic	клас	spik (mn. spiśe) (i. s.) — (bot.) klas ◊ spiku ĭe un darap alu buĭađa marunțîșuluĭ — klas je deo biljke žitarica ◊ spiku are buobe ănvăluiće în pļauă, șî țîape askuțîće ka aku — klas ima zrna uvijena u plevu, i osje oštre kao igla [Por.]		[Vidi]
4435	spikoșa	spicoșa	класати	spikoșa (ĭuo spikoșăḑ, ĭel spikoșaḑă:spikoșașće) [akc. spikoșa] (gl. p. ref.) — (bot.) klasati, razviti klasove ◊ sakara a spikoșat frumous, da șî grîu are spikurĭ marĭ — raž je lepo klasala, a i žito ima veliko klasje [Por.] ∞ spik		[Vidi]
4434	spikuos	spicos	класат	spikuos (spikuasă) (mn. spikuoș, spikuosă) [akc. spikuos] (prid.) — (bot.) klasat, koji ima razvijen klas ◊ sakara ĭe un fĭeļ đi marunțîș spikuos: are spiśe lunź ku țăpe askuțîće — raž je vrsta klasate žitarice: ima dugačko klasje sa oštrim osjem ♦ var. spikoșat [Por.] ∞ spik		[Vidi]
4633	spinare	spinare	плећа	spinare (mn. spinărĭ) [akc. spinare] (i. ž.) — (anat.) pleća ◊ spinarĭa ĭe parća alu șăļiļi uomuluĭ a đi sus, đi la lupaćiță pănă la gîrgă — pleća su gornji deo čovekovih leđa, od lopatica do krkače ◊ l-a trînćit pi spinare, șî s-a pus ku bataĭa pi ĭel — oborio ga je na pleća, i počeo da ga mlati ♦ sin. șîaļe [Por.]		[Vidi]
4861	spinariș	spinăriș	трњиште	spinariș [akc. spinariș] (i. zb.) — trnjište ◊ pomînt rău ĭe akolo, numa spinariș șă ruź — loša je tamo zemlja, samo trnjište i kupinjar ♦ var. spîńiș [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
4069	spinćeka	spinteca	располутити	spinćeka [akc. spinćeka] (gl.) ● v. spinćika [Por.] ∞ spinćika		[Vidi]
2751	spinćika	spinteca	располутити	spinćika (ĭuo spinćik, ĭel spinćikă) [akc. spinćika] (gl. p. ref.) — raspolutiti, iseći nešto uzduž na dva dela; raseći, cepati; parati, rasporiti ◊ sa spinćikă śeva śe ĭe lunguĭat șî înblanat — raspolućuje se nešto što je duguljasto i pljosnato ◊ nu spinćika pînḑa, pănă nu masurĭ kalumĭa — nemoj parati platno, dok dobro ne izmeriš ◊ blana ku nuodurĭ nu sa spinćikă ļesńe — daska sa čvorovima ne cepa se lako ◊ îm pļak pĭeșći, ama kînd trăbe să-ĭ spinćik, îm kađe grĭață — volim ribu, ali kad treba je rasporim, padne mi muka ♦ var. spinćeka ♦ var. spinđeka (Tanda) ♦ up. đispinćika [Por.]		[Vidi]
2752	spinćikat	spintecat	располућен	spinćikat (spinćikată) (mn. spinćikaț, spinćikaće) [akc. spinćikat] (prid.) — raspolućen; rasečen, rascepan, rasparan, rasporen ◊ mĭ-a dus pĭeșći spinćikaț, n-am avut mare lukru pi lînga iĭ — doneo mi je rasporenu ribu, nisam imao mnogo posla oko nje ◊ tutuśi spinćikaț ĭ-a lasat în padure, n-are ku śe să-ĭ tragă — raspolućene panjeve ostavio je u šumi, nema čime da ih izvuče ♦ var. spinćekat ♦ up. đispinćikat [Por.] ∞ spinćika		[Vidi]
2753	spinćikatură	spintecătură ?	расцеп	spinćikatură (mn. spinćikaturĭ) [akc. spinćikatură] (i. ž.) — rascep, uzdužna napuklina, naprslina ◊ sa vĭađe o spinćikatură în blană, trăbe ļipită să nu krîape đi tuot — vidi se napuklina na dasci, treba da se zalepi dok ne pukne skroz ♦ var. spinćekatură [Por.] ∞ spinćika		[Vidi]
4070	spinđeka	spinteca	располутити	spinđeka [akc. spinđeka] (gl.) ● v. spinćika [Por.] ∞ spinćika		[Vidi]
4860	spinuos	spinos	трњав	spinuos (spinuasă) (mn. spinuoș, spinuasă) [akc. spinuos] (prid.) — trnjav, trnovit; bodljikav ◊ luok spinuos ĭe luok pļin đi spiń — trnovito mesto je mesto pino trnja [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
4862	spinuț	spinuț	трнић	spinuț (mn. spinuț) [akc. spinuț] (i. m.) — (demin.) trnjić, bodljica ◊ s-a-nspinat într-un spinuț, abĭa-l vĭeḑ ku uoki, da plînźe ka kînd s-a-nbrukat în piruoń — nabola se na jedan trnić, jedva da ga vidiš očima, a plače kao da se nabola na ekser ♦ / dem < spîńe [Por.] ∞ spińe		[Vidi]
4859	spińe	spin	трн	spińe (mn. spiń) [akc. spińe] (i. m.) — (bot.) trn ◊ a mĭers đeskulț, șî s-a-nbrukat într-un spińe — išao je bos, i naboo se na trn ◊ mura ĭe pļină đi spiń — kupina je puna trnja ♦ sin. țapuș [Por.] ♦ dij. sin. mărăčińe [Kmp.]		[Vidi]
4863	spiță	spiță	паок	spiță (mn. spiț) [akc. spiță] (i. ž.) — (tehn.) paok, spica ◊ spița ĭe un parśel đi ruata karuluĭ đi buoĭ — paok je deo točka volovskih kola ◊ spița ĭe o blanuță kare ĭe ku un kap bagată în naplaț da ku alalt în kîpațina lu ruata karuluĭ — paok je daščica koja je jednim krajem uglavljena u naplatak, a drugim u glavčinu kolskog točka ◊ la tuot naplațu mĭerg kîći doă spiț — na svaki naplatak idu po dva paoka [Por.]		[Vidi]
3841	spînḑ	spînz	кукурек	spînḑ (mn. spînḑurĭ) [akc. spînḑ] (i. m.) — (bot.) kukurek (Helleborus purpurascens, H. Odorus) ◊ ĭastă măĭ mulće fĭalurĭ dă spînḑă, una, kare ĭe măĭ tare ļak, sa kĭamă spînḑ stărp, kă n-are fluare — ima više vrsta kukureka, jedna, koja je najjači lek, zove se neplodni kukurek, jer nema cveta ◊ spînḑol stărp nu-nfluare; luĭ la Sîmț iĭ sa skuaće rîdaśina, șî sa lasă sî sa ușće — neplodni kukurek ne cveta; njemu se na Mladence vadi koren, i ostavi da se suši ◊ ku rîdaśina uskată alu spînḑol stărp sa ĭarbĭaḑă vićiļi rugumatuare — sa osušenim korenom neplodnog kukureka leče se domaći preživari ◊ spînḑu ĭe buĭađe veńinuasă, șî lumĭa trăbe să baźe sama bińe, kînd miraśiașće ku ĭa — kukurek je otrovna biljka, i ljudi treba dobro da paze kada je upotrebljavaju [Mlava] ♦ dij. var. spînḑă (Krivača) [Bran.] ♦ dij. sin. kutkurĭegĭ [Por.]		[Vidi]
4610	spînḑura	spânzura	обесити	spînḑura (ĭuo spînḑur, ĭel spînḑură) [akc. spînḑura] (gl. p. ref.) — obesiti ◊ nu sa șćiĭe đi śe, ama la nuoĭ a fuost mulće muĭerĭ kare s-a spînḑurat la bîtrîńață — ne zna se zašto, ali je kod nas bilo dosta žena koje su se obesile pod starost ◊ a gasît baba spînḑurată đi kļanță la ușa koļibi — našli babu obešenu o kvaku na vratima kolibe [Por.]		[Vidi]
4611	spînḑurat	spânzurat	вешање	spînḑurat1 (mn. spînḑuraturĭ) [akc. spînḑurat] (i. s.) — vešanje ◊ flokańi adunat lumĭa la spînḑuratu lu un părtizan, nu sa va spumînta kumva, șî sî sa stokńaskă đi la Titu — četnici su okupili ljude da gledaju vešanje jednog partizana, ne bi li se nekako uplašili i odstupili od Tita [Por.] ∞ spînḑura		[Vidi]
4612	spînḑurat	spânzurat	обешен	spînḑurat (spînḑurată) (mn. spînḑuraț, spînḑuraće) [akc. spînḑurat] (prid.) — obešen ◊ a statut așa spînḑurat puaće-fi o stamînă đi ḑîļe, pănă nu l-a gasît vînatuori — stajao je tako obešen možda nedelju dana, dok ga nisu našli lovci [Por.] ∞ spînḑura		[Vidi]
4613	spînḑuratuare	spânzurătoare	вешала	spînḑuratuare (mn. spînḑuratuorĭ) [akc. spînḑuratuare] (i. ž.) — vešala ◊ flokańi a fakut în mižluoku satuluĭ spînḑuratuare đi triĭ bîrńe ńiśopļiće, ș-a spînḑurat pi Tuku Strain, kî s-a dus đi la iĭ la părtizań — četnici su u sred sela podigli vešala od tri neotesane grede, i obesili Tiku Straina jer ih je napustio i otišao u partizane [Por.] ∞ spînḑura		[Vidi]
4850	spîrloșa	spârloșa	кострешити се	spîrloșa (ĭuo ma spîrloșăḑ, ĭel sa spîrloșaḑă) [akc. spîrloșa] (gl. p. ref.) — (o kosi, dlaci, perju) kostrešiti se, dići se, ježiti se ◊ đi frig la uom sa spîrloșaḑă pĭaļa — od hladnoće čoveku se naježi koža ♦ up. înspîrloșa [Por.]		[Vidi]
4854	spîrloșat	spârloșat	накострешен	spîrloșat (spîrloșată) (mn. spîrloșaț, spîrloșaće) [akc. spîrloșat] (prid.) — (o kosi, dlaci, perju) nakostrešen, naježen; neočešljan, čupav ◊ păru la vakă ĭe spîrloșat đi źer — dlaka na kravi je nakostrešena od mraza ◊ are ađet urît să ĭasă-n lumĭe tuată spîrloșată, ńipipćenată — ima ružan običaj da izađe među ljude sva čupava, neočešljana [Por.] ∞ spîrloșa		[Vidi]
4770	spļină	splină	слезина	spļină (mn. spļińe) [akc. spļină] (i. ž.) — (anat.) slezina ◊ spļina la uom ĭe mare kît pumnu, aduśe ku rarunkĭu șî ĭe pusă supt kuașće la țîța stîngă — slezina je kod čoveka veličine pesnice, slična je bubregu i nalazi se ispod rebara kod leve sise [Por.]		[Vidi]
6277	spoi	spoi	спљескати	spoi (ĭuo spoĭesk, ĭel spoĭașće) [akc. spoi] (gl. p. ref.) — spljeskati, razmackati ◊ trĭekură puorśi pista pruńiļi ńiadunaće, șî tuaće ļi spoiră — pređoše svinje preko nepokupljenih šljiva, i sve ih spljeskaše ◊ kînd a dat ku ĭel đi pomînt, s-a spoit ka baļiga — kad ga je bacio na zemlju, spljeskao se kao balega [Por.]		[Vidi]
4640	spomînta	spăimânta	плашити	spomînta (ĭuo spomînt, ĭel spomîntă) [akc. spomînta] (gl. p. ref.) — plašiti, uplašiti ◊ am avut daskîl kare ń-a spomîntat ku bataĭe dakă vorbim rumîńașće — imali smo učitelja koji nas je plašio batinama ako govorimo vlaški ♦ sin. spaĭma [Por.]		[Vidi]
2154	sporiș	sporiș	љутовница	sporiș (mn. sporișă) [akc. sporiș] (i. s.) — (bot.) ljutovnica, verbena (Verbena officinalis), sporiš ◊ sporișu krĭașće pi lînga marźina duosuluĭ, pin puomĭ, pin buśińiș pi lînga kasă — ljutovnica raste na ivici šume, po voćnjacima, po budžacima oko kuće [Por.] ∞ spuorĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3968	spoveđeńe	spovedanie	исповедање	spoveđeńe (mn. spoveđeń) [akc. spoveđeńe] (i. ž.) — (rel.) ispovedanje, priznanje grehova; ispoved ◊ s-a dus în bîsîarikă la spoveđeńe — otišao u crkvu na ispovedanje ◊ ńiś la spoveđeńe n-a spuso — ni na ispovedi je nije odao [Por.] ∞ spoveđi		[Vidi]
3967	spoveđi	spovedi	исповедати	spoveđi (ĭuo ma spoveđesk, ĭel sa spoveđiașće) [akc. spoveđi] (gl. p. ref.) — (rel.) ispovedati se, priznati grehove ◊ kînd ći spoveđeșć, kapiț ĭertare đi pakaće — kad se ispovediš, dobiješ oproštaj grehova ◊ kare ĭe kređințuos, trăbe sî țînă posturļi, șî sî sa dukă-n bisîarikă sî sa spoveđaskă — ko je vernik, treba da drži postove, i da ide u crkvu da se ispoveda ◊ kare nu s-a spoveđit ńiśkînd, kînd sa duśe pi lumĭa-ĭa, svići Pĭetre ăl bagă la fundu ĭaduluĭ — ko se nikada nije ispovedio, kad ode na onaj svet, sveti Petar ga nabije na dno pakla [Por.]		[Vidi]
3969	spoveđit	spovedit	исповеђен	spoveđit (spoveđită) (mn. spoveđiț, spoveđiće) [akc. spoveđit] (prid.) — ispoveđen, oslobođen grehova; bezgrešan ◊ a veńit puopa la vrĭame, șî muoșu a murit spoveđit — došao je pop na vreme, i starac je umro ispoveđen ◊ kare muare spoveđit, ĭel sa duśe-n raĭ kî ĭe ușurat đi pakaće — ko umre ispoveđen, ide u raj jer je oslobođen grehova ♦ supr. ńispoveđit [Por.] ∞ spoveđi		[Vidi]
4416	spre	spre	према	spre [akc. spre] (predl.) — prema, ka ◊ nu ĭ-a fakut ńimika spre aĭa ś-a katat ĭa — nije joj uradio ništa prema onom što je ona tražila ◊ spre taĭna luor, a trăbuit să fiĭe lukru gata înga ĭerĭ — prema njuhovog dogovoru, posao je trebalo da bude gotov još juče ♦ var. sprĭe, sprĭa ♦ sin. kîtra ♦ up. đispre [Por.]		[Vidi]
2889	sprinśană	sprinceană	обрва	sprinśană (mn. sprinśeń) [akc. sprinśană] (i. ž.) — (anat.) obrva, veđa ◊ sprinśana ĭe păr pi frunće, đisupra đi uokĭ — obrva je dlaka na čelu, iznad oka ◊ babiļi nuaștre n-avut ađet să śupă sprinśańiļi — naše babe nisu imale običaj da čupaju obrve [Por.] ♦ dij. var. sprînśană, mn. sprînśańe (Topla) [Crn.] ♦ dij. var. sprînčană, mn. sprînčeńe (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. var. spîrśană, spîrśiańe (Subotica) [Res.] ∞ uokĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2890	sprinśenat	sprincenat	обрваст	sprinśenat (sprinśenată) (mn. sprinśenaț, sprinśenaće) [akc. sprinśenat] (prid.) — (anat.) obrvast, koji ima guste i velike obrve ◊ stramoșî miĭ a fuost tuoț sprinśenaț, ka duamńe pazîașće — moji preci su bili svi obrvasti, kao sačuvaj me bože ♦ var. sprinśanat, sprinśanuos [Por.] ∞ sprinśană		[Vidi]
4749	sprižońală	sprijineală	придржавање	sprižońală (mn. sprižońaļe) [akc. sprižońală] (i. ž.) — pridržavanje, oslanjanje; oslonac, podrška ◊ fara sprižońală, ńima n-o sî trĭakă punća — bez pridržavanja, niko neće preći brvno ◊ astîḑ uomu n-are ńiś o sprižońală-n kopiĭ — čovek danas nema nikakav oslonac u deci ♦ var. sprižońit [Por.] ∞ sprižońi		[Vidi]
4748	sprižońi	sprijăni	придржати	sprižońi (ĭuo sprižuon, ĭel sprižuańe) [akc. sprižońi] (gl. p. ref.) — pridržati, prihvatiti ◊ baĭatu a sprižońit fata pănă a trekut pista punće — momak je pridržao devojku dok je prešla preko brvna ◊ muoșu điskarkă saśi ku grîu đin kar, da ńepuotu îĭ sprižuańe, șî-ĭ duśe-n muară — deda istovaruje đakove sa žitom iz kola, a unuk ih prihvata, i nosi u vodenicu ◊ a vrut s-o sprižuană, ama slabuț, n-a putut, șă stîkla ĭ-a kaḑut đin mîń, șî s-a spart đi pomînt — hteo je da ga pridrži, ali slabašan, nije uspeo, pa mu je staklo ispalo iz ruku, i razbilo se o zemlju ♦ var. sprižońa [Por.]		[Vidi]
4846	sprînžî	sprânji	разбацити	sprînžî (ĭuo sprînžăsk, ĭel sprînžașće) [akc. sprînžî] (gl. p. ref.) — razbaciti, rasturiti ◊ vîntu a sprînžît paiļi în tuaće părțîļi — vetar je razbacio slamu na sve strane ◊ lumĭa la zavĭećină fu adunată în mižluoku satuluĭ, ama kînd đață un ploĭuoń, îĭ sa sprîńžîră ka skalușî kare unđe putu — ljudi na zavetini behu okupljeni u centru sela, ali kad udari pļusak, oni se rasturiše ko skakavci kud koji [Por.]		[Vidi]
4847	sprînžît	sprânjit	разбацан	sprînžît (sprînžîtă) (mn. sprînžîț, sprînžîće) [akc. sprînžît] (prid.) — razbacan, raštrkan ◊ kopiĭi n-au ađet să aduńe žukariĭļi, numa ļi lasă sprînžîće đarîndu pin kasă — deca nemaju običaj da skupe igračke, nego ih ostavljaju razbacane svud po kući ◊ satu nuostru ĭe sat sprînžît, koļibiļi sînt tare đipartaće una đi alta — naše selo je raštrkano, kolibe su jako udaljene jedna od druge [Por.] ∞ sprînžî		[Vidi]
4848	sprînžîtură	răspândire ?	разбацивање	sprînžîtură (mn. sprînžîturĭ) [akc. sprînžîtură] — razbacivanje ◊ sprînžîtură ĭe kînd sa ĭa śeva śi ĭe la gramadă, șî sa labîdă în tuaće părțîļi — razbacivanje je kad se uzme nešto što je na gomili, i baca na sve strane [Por.] ∞ sprînžî		[Vidi]
2103	spuḑă	spuză	запретак	spuḑă [akc. spuḑă] (i. ž.) — 1. zapretak ◊ spuḑă ĭe śenușă kaldă ku karbuń viĭ — zapretak je vruć pepeo sa živom žeravicom ◊ în spuḑă sa frig krîmpiĭi — u zapretku se peku krompiri 2. (fig.) gomila, jato, mnoštvo ◊ primovara vin grauri spuḑă, đi mulće uorĭ mĭerg pi śierĭ ka nuvîru kare-l învăluĭe vîntu — u proleće dolazi jato čovoraka, više puta kreće se preko neba kao oblak koji vija vetar ◊ spuḑă đi lume — gomila ljudi ◊ spuḑă đi păsîrĭ — jato ptica ◊ spuḑă đi prunje a kaḑut pi žuos — gomila šljiva palo je na zemlju ♦ sin. pîlg, pîlk ♦ (augm.) spuḑăńe [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
2105	spuḑăńe	spuzenie	мноштво	spuḑăńe (mn. spuḑăńurĭ) [akc. spuḑăńe] (i. ž.) — (augm.) mnoštvo nečega, gomiletina, grupetina ◊ o spuḑăńe đi grĭaurĭ stă pi vîru ļiemnuluĭ ăl uskat — jedna gomiletina čvoraka stoji na vrhu osušenog drveta ♦ sin. gramadă, mulțîmĭe ♦ / spuḑă — žar, žeravica + -ăńe [Por.] ∞ spuḑă		[Vidi]
4772	spulbur	spulber	вејавица	spulbur (mn. spulbure) [akc. spulbur] (i. s.) — vejavica ◊ spulburu sa faśe kînd ńinźe șă baće vîntu, pă vîntu mînă flotaśi în tuaće părțîļi— vejavica nastaje kada pada sneg i duva vetar, pa vetar tera pahuljice na sve strane ◊ atîta ĭe afară spulburu đi tare, đi nu puoț uoki đeșkiđa — toliko je napolju jaka vejavica, da ne možeš oči otvoriti ◊ kînd spulburu țîńe măĭ mult, sa fak namĭeț marĭ — kad vejavica duže traje, naprave se veliki smetovi ♦ up. viskul [Por.] ∞ spulbura		[Vidi]
4773	spulbura	spulbera	вејати	spulbura (ĭuo spulbur, ĭel spulbură) [akc. spulbura] (gl.) — vejati, provejavati ◊ spulbură zapadă — veje sneg ◊ pi boruź nu spulbură ka pi śuakă, unđe ĭe luoku đeșkis, șî baće vînt tare đin tuaće părțîļi — po kotlinama ne veje kao na brdu, gde je mesto otvoreno, i duva jak vetar sa svih strana [Por.]		[Vidi]
4774	spulburat	spulberat	развејан	spulburat (spulburată) (mn. spulburaț, spulburaće) [akc. spulburat] (prid.) — razvejan, oduvan ◊ paĭiļi trăbe adunaće măĭ đi kurînd, kă dakă ramîn spulburaće pi kîmp, are să putraḑaskă — slamu treba što skorije sakupiti, jer ako ostane razvajana po polju, ima da istruli ◊ poćaka pista śuakă ĭe strîbatută, kă zapada ĭe đ-arîndu spulburată đi vînto-sta đ-astanuapće — staza preko brda je prohodna, jer je sneg svuda oduvan od ovog noćašnjeg vetra [Por.] ∞ spulbura		[Vidi]
4520	spumă	spumă	пена	spumă (mn. spumĭe) [akc. spumă] (i. ž.) — pena ◊ kînd sa mulźe lapćiļi, în gaļiată sa faśe spumă multă — kad se muze mleko, u vedrici se pravi dosta pene ◊ la-ĭ bolnavĭ đi buala rîa, kînd a kaḑut, iĭ ș-a fakut spumă albă la gură — bolesnicima od padavice, prilikom napada izbijala je bela pena na usta ◊ kînd sa spală ku sapunu, sa faśe spumă — kad se pere sapunom, pravi se pena [Por.]		[Vidi]
4521	spumuos	spumos	пенушав	spumuos (spumuasă) (mn. spumuoș, spumuasă) [akc. spumuos] (prid.) — penušav ◊ sapunurļi nuaștre, aļi batrîńe, na do fuost atîta spumuasă — naš stari sapun nije baš bio toliko penušav ◊ muĭeriļi đ-akuma vor sî sa skalđe în apă spoumuasă șî mirosată — današnje žene vole da se kupaju u penušavoj i mirišljavoj vodi [Por.] ∞ spumă		[Vidi]
4420	spuńa	spune	казати	spuńa (ĭuo spun, ĭel spuńe) [akc. spuńa] (gl. p. ref.) — 1. kazati, govoriti, pričati ◊ ń-a kriśit kă nu măĭ vrĭa să ńi spună ńimika, fînka ń-a spus tuot śe șćiĭe — poručio nam je da više ne želi da nam kaže ništa, pošto nam je ispričao sve što zna ◊ spuńe śe aĭ, șă fuź — kaži šta imaš, i briši 2. odati, izdati ◊ s-a rugat đi mińe sî n-o spun k-am vaḑuto kum sa țukă ku alțî — molila me je da je ne odam da sam je video kako se ljubi sa drugima 3. ogovarati ◊ spuńe mulće — ogovara [Por.] ♦ dij. var. spuĭe (Brodica) [Rom.]		[Vidi]
2155	spuorĭ	spor	напредак	spuorĭ (mn. spuorurĭ) [akc. spuorĭ] (i. m.) — (erg.) napredak u poslu, učinak, uspeh, korist, dobit ◊ rudńiku mulț ań n-avut ńiś un spuorĭ, șî la urmă l-a-nkis, da lukratuori a ramas pi drumo-l mare — rudnik je mnogo godina radio bez ikakve dobiti, i na kraju su ga zatvorili, a radnici su ostali na ulici [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6502	spurk	spurc	прљавштина	spurk (mn. spurkurĭ) (i. m.) — 1. prljavština ◊ oĭari au trĭabă ku spurk șă putuare — stočari imaju posla sa prljavštinom i smradom 2. (fig.) nemoral, pokvarenost ◊ tuot un spurk ĭe șă la puopĭ șă la vrăžîtuorĭ — ista pokvarenost je i kod popova i kod vračara [Mlava] ∞ spurka		[Vidi]
4413	spurka	spurca	опоганити	spurka (ĭuo spurk, ĭel spurkă) [akc. spurka] — 1. (rel.) opoganiti, obesvetiti, uprljati, usmrdeti ◊ la rumîń vorba spurka ĭe măĭ mult ļegată đi kuku, kare ăț spurkă gura dakă iș flomînd kînd ăl auḑ măĭ întîń — kod Vlaha je reč opoganiti najviše vezana za kukavicu, koja ti opogani usta ako si gladan kad je prvi put čuješ ◊ puaće sî sa spurśe șî pomana, dakă vrunu đin ńam apruape bagă vro vină kă śuava nuĭe bun, or vrunu înžură — može da se opogani i daća, ako neko od bliskih rođaka nađe neku zamerku, ili neko opsuje 2. (fig.) imati pokvarene misli ◊ la naĭkuțu sa spurka gîndurļi kînd god veđa fata luĭ kum fîrțuańe, dukîndu-să la apă ku vasurļi pi kobilkă — momku bi se pokvarile misli kad god bi video svoju devojku kako frcka, idući na vodu sa sudovima na obramici ♦ supr. đispurka [Por.]		[Vidi]
4415	spurkaśuńe	spurcăciune	поганштина	spurkaśuńe (mn. spurkaśuń) [akc. spurkaśuńe] (i. ž.) — (rel.) poganština, nečistoća ◊ kuku śe spurkă ku kînćiku luĭ nuĭe ńimika spre spurkaśuńiļi ś-o fak vrîžîtuoriļi — kukavica što opoganjuje svojom pesmom nije ništa prema poganištinama koje prave vračare [Por.] ∞ spurka		[Vidi]
4414	spurkat	spurcat	поган	spurkat (spurkată) (mn. spurkaț, spurkaće) [akc. spurkat] (prid.) — 1. (rel.) pogan, oskrnavljen; pokvaren; zagađen ◊ lukru spurkat puće la kakat — pogan posao na govno smrdi ◊ pomana spurkată al muort nu primĭașće — oskrnavljenu daću pokojnik ne prima ◊ kopilu spurkat đi kuku, sa-nvață primovara sî manînśe în touta đimińața, pănă nu slubuađe vićiļi — dete, opoganjeno od kukavice, nauči da u proleće doručkuje svakoga jutra, pre nego što istera stoku ♦ up. kuk 2. (mag.) bajalica ◊ đeskînćik đi spurkat — bajalica protiv pogani [Por.] ∞ spurka		[Vidi]
4421	spus	spus	казивање	spus (mn. spusurĭ) (i. s.) — kazivanje, pričanje, priča; preporučivanje, preporuka ◊ pi spusu lu omo-la kare-l întîńiră, akuma ar trăbuĭa să-ntuarkă la stînga — prema priči onoga čoveka koga su sreli, sad bi trebalo da skrenu levo ◊ aļes fata pi spusu lu un praćin đin sato-la — izabrao je devojku po preporuci jednoga prijatelja iz toga sela ◊ spuso-la nuĭe đi tot nat — ta priča nije za svakoga [Por.] ∞ spuńa		[Vidi]
4507	sta	sta	стати	sta (ĭuo stau, ĭel stă) [akc. sta] (gl.) — stati, stajati, prekinuti neku radnju ◊ ma-npinsă în lăturĭ, să nu stau lînga ĭel, kî-ĭ rușîńe — gurnuo me je u stranu, da ne stojim pored njega, jer ga je sramota ◊ nu sta aśiĭa ka țapuońu, duće, lukră śeva — nemoj tu stajati kao stožerčina, idi, radi nešto ◊ la-ntrabat kum stă ku bańi, ama ĭel n-a vrut să-ĭ spună — pitao ga je kako stoji sa parama, ali ovaj nije hteo da mu kaže ◊ (u izr.) nu stau đi aĭa șî aĭa — nisam za to i to, neću da gubim vreme na to i to [Por.]		[Vidi]
4750	stag	steag	барјак	stag (mn. stagurĭ) (i. m.) — barjak, zastava ◊ stagu nunțăsk l-a dus în mînă un danak, mĭergînd pi kal în frunća nunțî — svadbarski barjak je nosio u ruci jedan mladić, jašući konja na čelu svadbe ◊ la nuntă ku dîrzarĭ, dîrzari a kîlarit înainća lu danaku ku stagu — na svadbi sa drzarima, drzari su jahali ispred momka sa barjakom [Por.]		[Vidi]
4751	stagar	stegar	барјактар	stagar (mn. stagarĭ) [akc. stagar] (i. m.) — barjaktar, stegonoša ◊ în vrĭamĭa lu armată ku kaĭ, al măĭ înalt, al măĭ frumos ș-al măĭ țapîn soldat întra kîlarĭeț s-a aļes să fîĭe stagar — u vreme vojske sa konjicom, najviši, najlepši i najjači vojnik među konjanicima birao se za barjaktara ◊ mare mîndrîĭe a fuost đi kutare să fiĭe stagarĭ în armată — velika čast je bila za nekoga da bude barjaktar u vojsci ◊ stagarĭu đin armată a ramas ku așa poļikră șî kînd a veńit la kasă — barjaktar iz vojske nosio je taj nadimak i kad je došao kući [Por.] ∞ stag		[Vidi]
4849	stalpĭaće	stâlp ?	стубац камина	stalpĭaće (mn. stalpĭeț) [akc. stalpĭaće] (i. m.) — stubac kamina ◊ stalpĭaće ĭe un stîlp đi ļemn, pus la o parća kaminuluĭ zîđit đi pĭatră, să țînă pĭatră să nu sa rîsîpĭaskă — stubac kamina je drveni stub, postavljen sa strane kamina zidanog od kamena, da drži kamen da se ne raspe ◊ tuot kaminu în bîrnarĭață avut doĭ stalpĭeț, k-a fuost zîđit đi pĭatră să nu sa aprindă koļiba — svaki kamin u brvnari je imao dva stupca, jer je bio sazidan od kamena da se koliba ne bi upalila [Por.] ∞ stîlp		[Vidi]
4080	stamînă	săptămînă	седмица	stamînă (mn. stamîń) [akc. stamînă] (i. ž.) — (kal.) sedmica, nedelja ◊ stamînă ĭe un parśel đin lună kare țîńe șapće ḑîļe — sedmica je deo meseca koji traje sedam dana ◊ ḑîļiļi în stamînă sînt: luń, marț, mĭerkurĭ, žuoĭ, vińirĭ, sîmbîtă șî dumińikă — dani u nedelji su: ponedeljak, utorak, sreda, četvrtak, petak, subota i nedelja ♦ var. sîptamînă [Por.] ♦ dij. var. saptamînă (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
6013	stankuță	pară	крушка станкуца	stankuță (mn. stankuț) [akc. stankuță] (i. ž.) — (bot.) kruška ◊ stankuța ĭe fĭeļ đi pĭară oltańiće pi ļemn đi păr sîrbaćik — stankuca je vrsta kruške, kalemljena na drvetu divlje kruške ◊ puama stankuțî ĭe kîta măĭ mare đikît para sîrbaćikă, șă mult măĭ dulśe — plod stankuce je malo veći od divlje kruške, i mnogo je slađi ◊ stankuțîļi ažung pi la kuada agustuluĭ — stankuce stižu krajem avgusta ◊ stankuțîļi sînt buńe đi rakiu, mult ļi manînkă șî vićiļi tuamna kînd, ńikuļasă, kad pi pomînt — stankuce su dobre za rakiju, a mnogo ih jede i stoka ujesen kad, neobrane, padnu na zemlju [Por.] ♦ up. ćipsînă [Hom.],[Crn.] ∞ păr1		[Vidi]
4379	stapîn	stăpîn	домаћин	stapîn (mn. stapîń) [akc. stapîn] (i. m.) — (zast.) domaćin, gazda ◊ tatî-su a fuost stapîn kunoskut, da ĭel ĭe bĭețîuos șî strîvĭeļńik — otac mu je bio ugledni domaćin, a on je pijandura i raspikuća [Por.]		[Vidi]
4380	stapîńasă	stăpâneasă	домаћица	stapîńasă (mn. stapîńasă) [akc. stapîńasă] (i. ž.) — (zast.) domaćica, gazdarica ◊ stapîńasa ĭe muĭarĭa stapînuluĭ, da puaće-fi șî gazda kășî kînd ĭe văduvă — domaćica je žena domaćina, a može biti i domaćin kuće kad je udovica ♦ var. stapînă [Por.] ∞ stapîn		[Vidi]
4509	stare	stare	стајање	stare (mn. stărĭ) [akc. stare] (i. ž.) — 1. stajanje, prestanak, odmor; mirovanje ◊ vrĭańika muĭare, lukră ḑîua-nuapća fara stare — vredna žena, radi dan-noć bez prestanka ◊ kopilo-sta nu m-a-ĭare stare, numa sa-nvîrćașće ka puriku — ovo dete nema mira, samo se vrti kao čigra 2. stanje, situacija ◊ rar kare la nuoĭ a fuost găzdoćin, în stare bună — retko ko je kod nas bio bogataš, u dobrim stanjem ◊ s-a rugat đi ĭel đi măĭ mulće uorĭ, ama ĭel n-a fuost în stare sî-ĭ đa atîta bańamă înprumut — molio ga je više puta, ali on nije bio u stanju da mu da tolike novce na zajam [Por.] ∞ sta		[Vidi]
4511	Starițîu	Starețiu	Старица	Starițîu [akc. Starițîu] (i. m.) — (top.) Starica, ostenjak iznad Majdanpeka ◊ Starițîu ĭe numiļi lu un kîrșot lunguĭat șî nalt la Măĭdan — Starica je ime duguljastog i visokog ostenjka kod Majdanpeka ◊ Bufańi kred kă-n Starițîu Raĭku aĭduku a-ngropat șapće tovară đe bań — Bufani veruju da je u Starici hajduk Rajko zakopao sedam tovara blaga ♦ var. Starețîu [Buf.]		[Vidi]
4366	starpi	stârpi	јаловити	starpi (ĭuo starpĭeḑ, ĭel starpĭaḑă) [akc. starpi] (gl. p. ref.) — 1. (vet.) jaloviti, izjaloviti, postati neplodan ◊ ĭastă un fĭeļ đi ĭarbă, krĭașće pi kîrșuaće, kare uoĭļu nu kućaḑă s-o manînśe, kî starpĭaḑă tuaće — ima jedna vrsta trave, raste po krševima, koju ovce ne smeju da jedu, jer će se sve izjaloviti 2. (med.) pobaciti, abortirati ◊ ĭastă muĭerĭ kare starpĭaḑă đi la dumńeḑîu, da ĭastă kare sa starpĭaḑă sîngure, đi vuoĭa luor — ima žena koje pobacuju od boga, a ima koje pobacuju same, od svoje volje [Por.] ∞ stărp		[Vidi]
4624	stat	stat	стас	stat (mn. staturĭ) [akc. staturĭ] (i. s.) — (anat.) (o čoveku) stas čoveka 1. telesna figura, celokupan spoljni izgled ◊ baĭatu a iĭ ĭe tare frumuos la stat — njen momak je jako zgodan ◊ așa mik șî gras, n-are ńiś un stat — tako mali i debeo nema nikakav izgled 2. (rel.) naročita posmrtna sveća ◊ statu ĭe lumanare fakută pi masura lu trupu muortuluĭ, șă-nkolaśită, pusă pi pĭeptu luĭ — stat je sveća izrađena po meri pokojnikovog tela, i skupljena u zavojnicu, stavljena na njegove grudi [Por.] ∞ sta		[Vidi]
6263	statuorĭ	stătător	стајаћи	statuorĭ (statuare) (mn. =) [akc. statuorĭ] (prid.) — (o vodi) stajaći ◊ balta ĭe pļină đi apă statuare — bara je puna stajaće vode [Por.] ∞ sta		[Vidi]
4625	stauă	stea	звезда	stauă (mn. stîaļe) [akc. stauă] (i. ž.) — (astr.) zvezda ◊ staua ĭe un pik đi viđarĭe pi śĭeru nopțăśk — zvezda je mala svetleća tačka na noćnom nebu ◊ stîăļiļi pi śĭerĭ n-au numîr — zvezde na nebu nemaju broja ◊ đin stîaļe, rumîńi a kunoskut Karo-l mik șă-l mare, Kloța ku puĭi, Toldăĭe șî Luśafurĭ đi sara, đi zuorĭ Porkarușa șî Pozdărĭ — od zvezda, Vlasi su poznavali Velika i mala kola, Kvočku s pilićima - Plejade, sazvežđe Orion, i zvezde Večernjaču, Danicu i Svinjaricu, i Kumovu slamu ◊ la stăļe măĭ viđeruasă rumîńi ĭ-a ḑîs luśafur — svetlije zvezde Vlasi su nazivali ’lučafur’ ♦ up. Stauă ku kuadă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4745	stauă ku kuadă	cometă	звезда репатица	stauă ku kuadă [akc. stauă ku kuadă] (sint.) — (astr.) zvezda repatica, kometa ◊ (ver.) kînd pi śerĭ să ivĭașće staua ku kuadă, o să fiĭe rat îndată, ș-aĭa rat mare ku mare storăńe — kad se na nebu javi zvezda repatica, biće rata skoro, i to veliki rat sa sa velikim stradanjem [Por.] ∞ stauă		[Vidi]
6483	stažărĭ	stejar	лужњак	stažărĭ (i. m.) — (bot) lužnjak, dub (Quercus) ◊ aĭ batrîń a vorbit kă stažărĭu ku gorunu sînt ļemńiļi dumńeḑîuluĭ — stari su pričali da su lužnjak i hrast božja drveta [Mlava]		[Vidi]
4365	stărp	sterp	јалов	stărp (starpă) (mn. stărpĭ, stîarpe) [akc. stărp] (prid.) — jalov, neplodan ◊ muĭarĭa fara kopiĭ ĭe starpă, pomînt fara ruod ĭe stărp, puom fara puamĭe ĭe ĭară stărp — žena bez dece je jalova, zemlja bez roda je jalova, voćka bez ploda je takođe jalova ◊ măĭ đes sa ḑîśe đi uaĭe șî đi vakă kî sînt stîarpe — najčešće se kaže za ovcu i kravu da su jalove [Por.]		[Vidi]
4367	stărpitură	sterpătură	јаловица	stărpitură (mn. stărpiturĭ) [akc. stărpitură] (i. ž.) — (vet.) jalovica, neplodna stoka ◊ în stînă avut numa patru stărpiturĭ — u stadu je imao samo četiri jalovice [Por.] ∞ stărp		[Vidi]
4510	stărui	stărui	старати се	stărui (ĭuo ma stăruĭesk, ĭel sa stăruĭașće) [akc. stărui] (gl. ref.) — starati se, brinuti, paziti ◊ nu s-a stăruit đi viće kum trăbe, șî vićiļi ĭ-a murit — nije se starao o stoci kako treba, pa mu je stoka polipsala ◊ kopiĭi trăbe sî sa stăruĭe đi parințî pănă la muarće — deca treba da se staraju o roditeljima do smrti ◊ nu sa stărue đi ńima, nu-ĭ sa pasă đi ńimika — ne stara se ni o kome, ne brine ni o čemu [Por.]		[Vidi]
5647	stîklă	sticlă	стакло	stîklă (mn. stîkļe) [akc. stîklă] (i. ž.) — 1. staklo ◊ pănă n-ažuns stîkla în dugăĭ, ferĭeșćiļi s-astupat ku vrun fĭeļ đi arćiĭe śețuasă șă unsuruasă — dok nije stiglo staklo u prodavnicama, prozori su se zatvarali nekom mutnom i masnom hartijom ◊ în luok đi stiklă la ferĭeșć alu koļibĭ pi śuoś s-a pus șă pĭaļe đi bĭeșîkă porśaskă — umesto stakla na prozore koliba po brdima stavljala se i koža od svinjske bešike ◊ stîkla ferĭeșći — prozorsko staklo [Por.] ♦ var. șćiklă (Brodica)[Rom.], țaklă [Res.] ♦ sin. oĭagă [Bran.] 2. flaša, stakleni sud ◊ a veńit k-o stîklă đi rakiĭe să ńi kĭame la nuntă — došao je sa flašom rakije da nas pozove na svadbu [Por.]		[Vidi]
4556	stîlp	stâlp	стуб	stîlp (mn. stîlpĭ) [akc. stîlp] (i. m.) — 1. (bot.) struk, stabljika niske biljke ◊ vićiļi sa stropĭesk ku moļidva ku un stîlp đi busuĭuok — stoka se škropi svetom vodicom pomoću jednog struka bosiljka ◊ nuĭe frumos să će duś la morminț numa ku un stîlp đi fluare — nije lepo da ideš na groblje samo sa jednim strukom cveta 2. (tehn.) direk; stub, trupac ◊ stîlp ĭe ļemn taĭat, kurațat đi krĭanźe șă skurtat pi masură śe trăbe — direk je drvo isečeno, očišćeno od granja i skraćeno prema potrebnoj meri ♦ sin. bunduk, șćump, tutuk [Por.]		[Vidi]
4558	Stîlp	stâlp	Стилп	Stîlp [akc. Stîlp] (i. m.) — (top.) Stilp, mesto u blizini Majdanpeka ◊ Stîlp ĭe luok đi la Măĭdan kîtra rîsarit, la Apa Albă, unđe lukratuori a taĭat la stîlpi đi uokńe la rudńik — Stilp se zove mesto istočno od Majdanpeka, kod Belih Voda, gde su radnici sekli trupce za rudarska okna ◊ șćumpi kare s-a taĭat la Stîlp nu s-a mîsurat ku mĭetru, numa ku držala — trupci koji su se sekli na Stiplu nisu se merili metrom, nego držaljem ◊ la Stîlp a fuost un fag atîta đi mare đi s-a puvestît kă ĭe măĭ mare ļemn în munțîļi măĭdanuluĭ — kod Stilpa je bila jedna bukva toliko velika da se pričalo kako je to najveće drvo u majdanpečkim šumama ◊ la Stîlp s-a vaḑut ńiskar zîdoviń batrîńe, șă lumĭa đes a sapat, ginđind kă ĭastă bań îngropaț — na Stilpu su se videle neke stare zidine, i ljudi su često kopali, misleći da ima zakopanog blaga ◊ đin Stîlp nu ma-ĭastă ńimka, ku tuot l-a kutrupit kopu alu rudńiku đi astîḑ — od Stilpa nema više ničeg, celog ga je zatrpao kop današnjeg rudnika [Por.] ∞ stîlp		[Vidi]
4424	stîmpara	stîmpăra	хладити	stîmpara (ĭuo stîmpîr, ĭel stîmpîră) [akc. stîmpara] (gl. p. ref.) — hladiti, utuliti, stišati; gasiti ◊ apa đi žumuļit puorku ĭe prĭa ferbinće, trăbe sî sa stîmpîre kîta, să nu ńi arđem — voda za šurenje svinje je prevrela, treba malo da se ohladi, da se ne opečemo ◊ s-a dus tata ku un uom la varńiță, trăbe astîḑ să stîmpîre varu — otišao je otac sa jednim čovekom na krečanu, treba danas da gase kreč ◊ fuoku ĭe prĭa tare, stîmpărăl kîta, să nu sa strîvĭaskă ļamńiļi fara ńiśkotrĭabă — vatra je prejaka, utuli je malo, da se ne troše drva nepotrebno ◊ tuota ḑîua a kosît, da n-avut ku śe sî stîmpîre săća — ceo dan je kosio, a nije imao čime da gasi žeđ ◊ grĭeu duor ĭ-a kaḑut pi ińimă, șî mĭarźe kîpiĭat pin lume, katînd ku śe să-l stîmpîre — težak bol mu je pao na srece, i luta ošamućen po svetu, tražeći čime može da ga stiša ◊ kînd śuava sa stîmpîră, kaldura sa mićikuļaḑă, da kînd sa stînźe, kaldura sa pĭarđe đi tuot — kad se nešto hladi, toplota se smanjuje, a kad se gasi, toplota nestaje sasvim ♦ sin. stînźa [Por.]		[Vidi]
4570	stîmparat	stâmparat	угашен	stîmparat (stîmparată) (mn. stîmparaț, stîmparaće) [akc. stîmparat] (prid.) — ugašen ◊ var stîmparat — gašeni kreč ◊ săća stîmparată — ugašena žeđ [Por.] ∞ stîmpara		[Vidi]
2631	stînă	stână	стадо	stînă (mn. stîń) [akc. stînă] (i. ž.) — stado ovaca, nastalo udruživanjem krda više vlasnika, radi muže; smeša ◊ stînă sa faśe kînd sa înpreună kîrdurļi đi uoĭ alu măĭ mulț inș — smeša nastaje kada se sastavljaju krda ovaca od više vlasnika ♦ up. kîrd, baśiĭe [Por.]		[Vidi]
4536	stîng	stâng	леви	stîng (stîngă) (mn. stînź, stînźe) [akc. stîng] (prid.) — levi, sa leve strane ◊ ăl duare piśoro-l stîng — boli ga leva noga ◊ a skļinćit mîna stîngă, ku kare skriĭe — uganuo levu ruku, kojom piše ◊ a trĭekut ka plumbu pi parća stîngă — prošao je kao metak levom stranom [Por.]		[Vidi]
4537	stînga	stânga	лево	stînga [akc. stînga] (pril.) — levo, na levo ◊ într-o vrĭame a mĭerś đirĭept, pĭeurmă a dat la stînga — jedno vreme je išao pravo, a onda je skrenuo levo ◊ ruata a tras în stînga, șî ĭel a kaḑut în kanal — točak je vukao levo, i on je pao u kanal ♦ dupr. đirĭapta [Por.] ∞ stîng		[Vidi]
4538	stîngaś	stângaci	левак	stîngaś (stîngaśe) (mn. stîngaś, stîngaśe) [akc. stîngaś] (prid.) — 1. levoruk ◊ kopilu ĭe stîngaś, baće ku pĭatră ku mîna stîngă — dete je levoruko, baca kamen levom rukom 2. levak ◊ stîngaś ĭe buou kare-l înžuź đi parća stîngă — levak je vo koga prežež sa leve strane [Por.] ∞ stîng		[Vidi]
4747	stîngaśe	mamită	левакиња	stîngaśe (mn. stîngăś) [akc. stîngaśe] (i. ž.) — (vet.) levakinja, ovca obolela od upale vimena, mastitisa ◊ stîngaśe ĭe uaĭa kare a perdut o țîță ku lapće — levakinja je ovca koja je izgubila mleko na jednom vimenu ♦ up. stîngaśit [GPek] ∞ stîng		[Vidi]
4539	Stîngaśilă	Stîngu	Стангачиловић	Stîngaśilă [akc. Stîngaśilă] (i. m.) — (antr.) Stangačilović ◊ Stîngaśilă ĭe poļikra ńamuluĭ alu vrun uom kare a fuost stîngaś — Stangačilović je porodični nadimak roda čiji je predak bio levoruk ◊ măĭ mare ńam alu Stîngaśilă ĭe în sat Brastouț, lînga Buor — najveći rod Stangačilovića je u selu Brestovcu kod Bora [Por.] ∞ stîng		[Vidi]
4746	stîngaśit	mamită	маститис	stîngaśit [akc. stîngaśit] (i. s.) — (vet.) mastitis, upala vimena ◊ uoĭļi sa bulnavĭesk đi stîngaśit kînd pĭerd lapćiļi la o țîță — ovce obole od mastitisa kad izgube mleko u jednom vimenu ◊ am duauă uoĭ stîngaśe — imam dve ovce obolele od upale vimena ◊ aĭ batrîń a ginđit kî uoiļi stîngaśesk kînd ļi muśkă vro ală — stari su mislili da ovce obole od upale vimena kad ih ujede neka zmija ◊ uńi stîngaśala a ļikuit ku frunḑă đ-alun șă sare, ku śe s-a ļikuit đi nopîrś, alțî ku lapis — jedni su upalu vimena lečili leskovim lišćem i solju, kako se lečilo od ujeda zmije, drugi sa lapisom ♦ var. stîngaśală [Por.] ∞ stîng		[Vidi]
3980	stîns	stins	угашен	stîns (stînsă) (mn. stînș, stînsă) [akc. stîns] (prid.) — ugašen ◊ ńagura, da ĭel mĭarźe ku viđarĭa stînsă să no-l vadă ńima — mrak, a on ide sa ugašenim svetlom da ga ne vidi niko ◊ kaminu stîns da kasa pustîńe — ognjište ugašeno a kuća pusta ◊ (tehn.) var stîns — gašeni kreč [Por.] ∞ stînźa		[Vidi]
2108	stînžîn	stânjen	перуника	stînžîn (mn. stînžîń) [akc. stînžîn] (i. m.) — (bot.) perunika (Iris germanica) ◊ am građină pļină đi stînžîń, da đemult stînžîńi a dat șî pi ļivĭeḑ — imam baštu punu perunike, a nekad su perunike rasle i po livadama ◊ ĭastă stînžîń vioriĭ, ĭastă albĭ, bilovinś, vînîț, ĭastă în tuaće fĭelurĭ — ima perunika ljubičastih, ima belih, ružičastih, plavih, ima ih svake vrste [Por.]		[Vidi]
3979	stînźa	stinge	гасити	stînźa (ĭuo stîng, ĭel stînźe) [akc. stînźa] (gl. p. ref.) — gasiti ◊ pănă nuoĭ am durmit, fuoku s-a stîns — dok smo mi spavali, vatra se ugasila ◊ guma aprinsă nu sa stînźe ļesńe — upaljena guma ne gasi se lako ◊ stînsără lampa, șî sa kulkară — ugasiše lampu, i legoše ♦ sin. stîmpara [Por.]		[Vidi]
3297	stîrk	stârc	рода	stîrk (mn. stîrś) [akc. stîrk] (i. m.) — (ornit.) 1. roda (Ciconia Ciconia) ◊ stîrk ĭe pasîrĭe ku ćiku lung, kare vińe primovara șî sa kuĭbĭaḑă în vîru kuoșuluĭ — roda je ptica sa dugim kljunom, koja dolazi s proleća i gnezdi se na vrhu dimnjaka ♦ dij. var. stîlk (Sige) ♦ dij. sin. barḑă [Crn.] ♦ dij. sin. barză [Kmp.] 2. kobac ◊ a tunat stîrśu în gaiń — ušao kobac u kokoške ♦ sin. uļ (Mosna) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3299	stîrkomĭaće	stârcomete	штркља	stîrkomĭaće (mn. stîrkomĭeț) [akc. stîrkomĭaće] (i. m.) — štrklja, visoka i mršava osoba ◊ kînd a fuost baĭat ćinîr, ĭel a fuost un stîrkomĭaće ku tuot, țuaļiļi pi ĭel s-a țînut ka pi strașură — kad je bio mlad momak, bio je prava štrklja, odeća na njemu visila je kao na strašilu [Por.] ∞ stîrk		[Vidi]
4363	stîrļezî	uita	заборављати	stîrļezî (ĭuo stîrļezăsk, ĭel stîrļezîașće) [akc. stîrļezî] (gl.) — zaboravljati, gubiti pamćenje; ishlapiti ◊ baba a-nśeput înga dă-n ćińerĭață să stîrļezîaskă — baba je počela još od mladosti da zaboravlja [Bran.] ♦ dij. var. șturļiza (Sige) [Hom.]		[Vidi]
4364	stîrļuoz	uitat	излапео	stîrļuoz (stîrļuază) (mn. stîrļuož, stîrļuažă) [akc. stîrļuoz] (prid.) — izlapeo, zaboravan ◊ nu puoț ku mama să povăstuĭ dă ńimika, kî ĭe stîrļuază dă tuot, șă aĭa măĭ dămult — ne možeš sa babom da pričaš ni o čemu, jer je sasvim izlapela, i to poodavno [Bran.] ∞ stîrļezî		[Vidi]
2681	stîrmină	strămină	стрмина	stîrmină (mn. stîrmiń) [akc. stîrmină] (i. ž.) — (geog.) strmina, nizbrdica, padina ◊ śuośiļi nuaștre sînt numa stîrmiń guaļe — naša brda su samo gole strmine ◊ n-am kosît đ-arîndu, unđ-a fuost stîrmină am lasat fîn đi viće — nisam kosio svuda, gde je bila padina, ostavio sam travu za stoku (Topolnica) ♦ sin. pađină, kuastă, nîvaļiș, tîvaļiș, rîpă, rușć [Por.]		[Vidi]
2682	stîrminuos	străminos	стрм	stîrminuos (stîrminuosă) (mn. stîrminuoș, stîrminuasă) [akc. stîrminuos] (prid.) — (za teren) strm, nagnut, kos ◊ tare stîrminuos — jako strmo ◊ đi la kasă-n vaļe luoku ĭe stîrminuos, puoț kubarî numa pi piśuare — od kuće na dole teren je strm, možeš da silaziš samo peške ♦ sin. rîpuos, kostîśuos, tîvaluos [Por.] ∞ stîrmină		[Vidi]
6014	stîrnopĭață	pară	крушка стрнопеца	stîrnopĭață (mn. stîrnopĭeț) [akc. stîrnopĭață] (i. ž.) — (bot.) kruška strnopeca ◊ stîrnopĭață ĭe un fĭeļ đi pĭară batrîn — strnopeca je vrsta starinskih krušaka [Por.] ∞ păr1		[Vidi]
4437	stîrńak	miriște ?	стрњак	stîrńak (mn. stîrńeś) [akc. stîrńak] (i. m.) — (geog.) strnjak; kamenjar ◊ stîrńaku ĭe luok petruos ku kļanțurĭ șî padure, fara luokurĭ — strnjak je kamenjar sa ostenjacima i šumom, bez njiva ◊ la nuoĭ ĭastă mulće stîrńaśe ku nume — kod nas ima mnogo strnjaka kao zvanih mesta [Gpek] ◊ stîrńak ĭe petriș ĭarbuos, luok ńemuśituorĭ, bun numa đe kapre — strnjak je kamenjar zaraso u travu, neobradivo mesto, dobro samo za koze (Tanda) [Por.]		[Vidi]
3298	stîrśi	stârci	чучати	stîrśi (ĭuo ma stîrśesk, ĭel sa stîrśiașće) [akc. stîrśi] — čučati, biti u sagnutom položaju; zgrčiti se ◊ kîńi latră ļegaț la ușa strunźi, da oțomanu s-a stîrśit dupa gard, șî taśe — psi laju vezani na ulazu u tor, a lopovčina je čučnula iza ograde, i ćuti ♦ sin. zgîrśi, pići [Por.]		[Vidi]
3300	stîrśit	stârcit	чучећки	stîrśit (stîrśită) (mn. stîrśiț, stîrśiće) [akc. stîrśit] (pril.) — čučećki, čučeći, u čučećem položaju ◊ să șća stîrśit dupa tufă kît vrĭa, lumĭa l-a vaḑut kînd s-a pitulat, ș-akuma tuoț șćiu kare ĭe — nek stoji čučeći iza žbuna koliko hoće, ljudi su ga videli kad se skrio, i sad svi znaju ko je ♦ sin. zgîrśit, pićit, ćușćit [Por.] ∞ stîrśi		[Vidi]
2766	stobuor	stobor	стубац	stobuor (mn. stobuorĭ) [akc. stobuor] (i. m.) — stubac u ogradi od kolja; kolac ◊ stobuorĭu ĭe un par đi ļiemn în gard, askuțît la vîr șî înțapat în pomînt — stubac je drveni kolac u ogradi, naoštren na vrhu i nabijen u zemlju ◊ stobuori în gard sînt împļećiț ku nuĭaļe — kolje u ogradi je upleteno prućem ◊ gard đi stobuorĭ — ograda od kolja ♦ sin. par [Por.]		[Vidi]
4609	stokńală	stucneală	одступање	stokńală (mn. stokńaļe) [akc. stokńală] (i. ž.) — odstupanje ◊ kînd a-nśeput stokńala luor, aĭ nuoștri nu s-a oprit pănă nu ĭ-a dudait đin țară afară — kad je počelo njihovo odstupanje, naši nisu stali dok ih nisu isterali iz zemlje van [Por.] ∞ stokńi		[Vidi]
4055	stokńi	stucni	стукнути	stokńi (ĭuo stokńesk, ĭel stokńașće) [akc. stokńi] (gl. p. ref.) — stuknuti, ustuknuti, kretati se unazad; odstupiti; odvrtatiti; zaustaviti ◊ n-a putut să stokńaskă buoĭi la pripur, ș-a trekut karu pista ĭel — nije mogao da stukne volove na nizbrdici, pa su kola prešla preko njega ◊ kînd vrĭeĭ să stokńeșć buoĭi, zbĭerĭ „stu-napuoĭ”, da la kal zbĭerĭ „țurik” — kad hoćeš da stukneš volove, vikneš „stu-nazad”, a konju vikneš „curik” ◊ vîlvuos uom, nu sa stokńașće la ńima — hrabar čovek, ne uzmiče ni pred kim [Por.]		[Vidi]
4582	storăńe	storene ?	уништење	storăńe (mn. storăń) [akc. storăńe](i. ž.) — uništenje, uništavanje, ubijanje ◊ kînd sa-nvața lumĭa să traĭaskă ku storăńe, povasta lor ĭe gata — kad se ljudi naviknu da žive sa ubijanjem, njihova priča je gotova ◊ ńamțî a fakut prĭa mare storăńe ku žîduvi, șî ĭară nu ĭ-a storît đi tuot — Nemci su organizovali jako veliko ubijanje Jevreja, ali opet ih nisu uništili sasvim ◊ n-a sufarat să măĭ traĭaskă ku ĭel, k-a spumîntato întota ḑîua k-o omouară, șă sarakă ș-a fakut storăńe sîngură — nije više mogla podneti da živi sa njim, jer je pretio svaki dan da će je ubiti, pa se sirota sama ubila [Por.] ∞ storî		[Vidi]
4581	storî	storî	уништити	storî (ĭuo storăsk, ĭel storașće) [akc. storî] (gl. p. ref.) — uništiti, ubiti, istrebiti ◊ ńamțu a vrut să storaskă Sîrbu, kă, śika, Sîrbu a fuost đevină đi tuot — Nemci su hteli da istrebe Srbe, jer su, kažu, Srbi bili krivi za sve ◊ lumĭa astîḑ sa storașće ku buaļe, ku mînkarĭa înveńinată, ku frikă kă o să fiĭe razbăl — ljudi se danas uništavaju bolestima, zatrovanom hranom, strahom da će izbiti rat [Por.]		[Vidi]
3654	stragană	astrahan	астрагана	stragană [akc. stragană] (i. ž.) ● v. astragană [Por.]		[Vidi]
1837	stragĭață	străgheaţă	подливено млеко	stragĭață (mn. stragĭeț) [akc. stragĭață] (i. ž.) — 1. (nutr.) podliveno, podsireno mleko ◊ stragĭața ĭe lapćiļi în kare ĭe pus kĭagu, șî trîabe sî sa strîngă sî sa fakă kaș — „stragjaca” je mleko u koje je stavljena maja, i koje treba da se stegne da bi se dobila kaša [GPek] ◊ stragĭața ĭe lapćiļi kînd s-apukă sî să-nkĭaźe — „stragjaca” je mleko kad počne da se siri (Luka) ◊ șî la nuoĭ ĭe stragĭață tot aĭa, lapćiļi-nkĭegat — i kod nas je „stragjaca” isto, podliveno mleko (Krivelj) [Crn.] 2. (med.) lek za oči ◊ stragĭața a fuost ļak đi uokĭ — podliveno mleko korisitlo se kao lek za oči (Blizna) 3. kaša sapuna ◊ kînd s-a fĭert sapunu, la fundu kaldări a ramas śir, la kĭmat stragĭață, ku ĭel s-a spalat pănă nu sa do slait sapunu tuot — kad se kuvao sapun, na dnu bakrača ostajala je kaša, zvala se stragjaca, njome se pralo dok se ne bi stego sav sapun (Tanda) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4947	strakină	străchină	здела	strakină (mn. străkiń) [akc. strakină] (i. ž.) — zdela, panica; činija ◊ strakina a fuost vas đi mînkare đi pomînt, da đi dupa rat înkoaśa a ĭeșît șă străkiń đi pļek — panica je bila posuda za jelo od zemlje, a posle rata naovamo pojavile se i panice od pleka ◊ înainća lu străkiń, kare ļ-a fakut olari, șî ļ-a vindut pi la bîlśurĭ, rumîńi a mînkat numa đin bļidurĭ đi ļemn, kare ĭ-a fakut sîngurĭ — pre panica, koje su izrađivali grnčari i prodavali po vašarima, Vlasi su jeli isključivo iz drvenih bljuda, koje su izrađivali sami [Por.] ∞ vas		[Vidi]
2036	strań	strani	губер	strań (mn. strańe, străń) [akc. strań] (i. m.) — guber, grubo tkan vuneni pokrivač ili prostirka ◊ strańu ĭe fakut dă lînă, ăl țîasă babiļi pră bît — guber je izrađen od vune, tkaju ga babe „na štapu” ◊ fata a kaḑut, luvată dă vînturĭ, ș-a ḑakut pră strań pănă noĭ am źukat pră lînga ĭa s-o pumeńim — devojka je pala, obuzeta vetrom, i ležala je na guberu, dok smo mi igrale oko nje da je povratimo (Busur) ◊ pomeńiļi dă bătrîńață s-a-nćins źuos, pră strań — daće su se nekada postavljale na zemlji, na guberu (Rašanac) [Mlava]		[Vidi]
5188	strapuns	străpuns	прободен	strapuns (strapunsă) (mn. strapunș, strapunsă) [akc. strapuns] (prid.) — proboden, probušen ◊ gaura-n blană n-a fuost strapunsă đi tuot — rupa u dasci nije bila skroz probušena [GPek] ∞ strapunźe		[Vidi]
5187	strapunźe	străpunge	пробости	strapunźe (ĭuo strapung, ĭel strapunźe) [akc. strapunźe] (gl. p. ref.) — probosti, probiti; probušiti ◊ kînd bou înpunźe uomu, puaće să-l strapungă ku kuarńiļi — kad vo bode čoveka, može da ga probije rogovima ◊ ku șîla sa strapung găurļi la opinka đi puork — sa šilom sa buše rupe na svinjskim opankama [GPek] ♦ dij. var. strapunźa (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
3737	strașlă	sperietoare	страшило	strașlă [akc. strașlă] (i. ž.) ● v. strașură [GPek]		[Vidi]
3301	strașură	sperietoare	страшило	strașură (mn. strașurĭ) [akc. strașură] (i. ž.) — strašilo ◊ strașură ĭe o žukariĭe fakută ka uomu în țuaļe rupće, înțapată în mižluoku luokuluĭ pļin đi ruod, sî spomînće păsîrļi — strašilo je naprava u obliku odrpanog čoveka, postavljena u sredinu njive pune roda, da plaši ptice ◊ pi lînga strașură, mulț a spumîntat păsîrļi șî ļ-a dudait đi pi luokurļi luor ku tuakă — pored strašila, mnogi su plašili ptice i terali ih sa svojih njiva pomoću čegrtaljke [Por.] ♦ dij. var. strașlă (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. spomînta ◊ am pus spomînta în porumb — postavio sam strašilo u kukuruzu (Malajnica) [Pad.] ♦ dij. var. spamînta (Gradskovo, Mali Jasenovac) [Tim.]		[Vidi]
4707	strat	strat	леја	strat (mn. straturĭ) [akc. strat] (i. s.) — (agr.) leja ◊ stratu ĭe parća bașćeļi în kare sa sađașće śapa, piparka, krîstavĭețî — leja je deo bašte u kome se sadi luk, paprika, krastavac ♦ sin. postată [Por.]		[Vidi]
4708	stražă	strajă	стража	stražă (mn. străž) [akc. stražă] (i. ž.) — (rel.) straža ◊ (ver.) tot nat kînd muare, șî kînd trĭaśe pi lumĭa-ĭa, ăl skuaće đi la stražă pi aăla kare a murit înainća luĭ — svako kad umre i pređe na onaj svet, smenjuje na straži onoga koji je umro pre njega ♦ up. okituare [Por.]		[Vidi]
4369	stražăr	steajăr	стожер	stražăr (mn. stražărĭ) [akc. stražăr] (i. m.) — (tehn.) stožer ◊ stražăr a fuost un par înțapat în mižluoku ări, đi kare a fuost ļegat kalu kare a mĭers în okuol ș-a gazît snuopi la trăiratu đi bătrîńață — stožer je bio kolac nabijen u sred gumna, o koji je bio vezan konj koji je išao u krug i gazio snoplje na starinskoj vršidbi ♦ var. stažărĭ [Por.]		[Vidi]
4709	stražăr	străjer	стражар	stražăr (mn. stražărĭ) (i. m.) — stražar, čuvar ◊ stražărĭ ĭe uom înarmat kare pazîașće śuava đi uoț — stražar je naoružan čovek koji čuva nešto od lopova ◊ (ver.) al đi la urmă ś-a murit în sat ĭe stražărĭ la punća raĭuluĭ, șî ĭel pazîașće punća pănă nu muare alt saćan, kare ăl skuaće đi la stražă — poslednji pokojnik u selu je stražar na rajskom brvnu, i on čuva brvno dok ne umre sledeći seljanin, koji će ga smeniti na straže ◊ (ver.) raĭu are stražărĭ kare pazîașće să nu tuńe fiĭe kare, șă-l kĭamă Pîndarĭu Raĭuluĭ — raj ima stražara koji pazi da ne uđe bilo ko, i koji se zove Rajski Stražar ♦ sin. pîndar [Por.] ∞ stražă		[Vidi]
5185	străbaća	străbate	пробити	străbaća (ĭuo strabat, ĭel strabaće) [akc. strabaće] (gl. p. ref.) — probiti se; prodreti ◊ pin namĭeț pănă-n brîu, abĭa s-a străbatut pănă la koļibă — kroz smetove do pojasa, jedva su se probili do kolibe ◊ a fakut ușa đin blană tare, să n-o poată străbaća ńimika — pravili su vrata od tvrde daske, da je ne može probiti ništa [Por.] ♦ dij. var. strabaća (Leskovo) [GPek]		[Vidi]
6325	străbaćare	străbatere	пробијање	străbaćare (mn. străbaćerĭ) [akc. străbaćare] (i. ž.) — probijanje, prodiranje ◊ străbaćarĭa drumuluĭ đi kară pi śuoś în munće a fuost lukru tare grĭeu, kă tuot lukru a kaḑut numa pi șîaļiļi lu lumĭe kare a trait în arito-la unđe sa strîbatut drumu— probijanje kolskih puteva po brdima u planini bio je jako težak posao, jer je ceo posao padao samo na leđa ljudi koji su živeli u tom kraju gde se put probjao [Por.] ∞ străbaća		[Vidi]
5186	străbatut	străbătut	пробијен	străbatut (străbatută) (mn. străbatuț, străbatuće) [akc. străbatut] (prid.) — probijen ◊ kînd frontu ļi s-a străbatut, aĭ nuoștri s-a tras — kad im je front probijen, naši se povukli [Por.] ∞ străbaća		[Vidi]
6536	străfiga	străfiga	кијати	străfiga (ĭuo străfig, ĭel străfigă) (gl. n.) — klijati ◊ să străfigă đe răčeală, kînd aĭ tusă — kija se od prehlade, kad imaš kijavicu [Tim.] ♦ dij. sin. strănuta [Por.]		[Vidi]
3598	străkura	străcura	цедити	străkura (ĭuo străkur, ĭel străkură) [akc. străkura] (gl. p. ref.) — cediti (se) ◊ sa străkură kașu đi lapće, ļegat în străkatuare, șă atîrnat în kuń la kamin — cedi se mlečna kaša, vezana u cediljku i okačena o klin na kaminu ◊ sa străkura apa đi pi țuaļe uđe — cedi se voda sa mokre odeće [Por.]		[Vidi]
4438	străkurat	străcurat	процеђен	străkurat (străkurată) (mn. străkuraț, străkuraće) [akc. străkurat] (prid.) — proceđen, oceđen ◊ numa lapćiļi străkurat s-a-nkĭagă — samo oceđeno mleko se siri ♦ var. strîkurat ♦ supr. ńistrăkurat [Por.] ∞ străkura		[Vidi]
3601	străkuratuare	strecurătoare	цедиљка	străkuratuare [akc. străkuratuare] (i. ž.) ● v. strîkatuare [Por.] ∞ străkura		[Vidi]
6150	străluśi	străluci	бљеснути	străluśi (ĭuo străluśesk, ĭel străluśiașće) [akc. străluśi](gl.) — bljesnuti, sevnuti ◊ măĭ întîń străluśi o viđarĭe tare, dupa aĭa răsună un puakńit fiorĭaļńik, ka kînd śerĭu sa suduame pi pomînt — prvo je bljesnula jaka svetlost, posle toga odjeknu jeziv pucanj, kao da se nebo oburvava na zemlju ♦ sin. sfulđira [Por.] ∞ luśi		[Vidi]
2120	străļiță	stelniţă	стеница	străļiță (mn. străļiț) [akc. străļiță] (i. ž.) — (ent.) stenica, insekt (Acanthia lectularia) ◊ străļița traĭașće-n ļiemn, în kasă măĭ mult pin blăń uskaće, kum a fuost aļa đin kare a fuost fakuće paturļi — stenica živi u drvetu, u kući najviše u suvim daskama, kakve su bile one od kojih su bili načinjeni kreveti ◊ străļița ḑua duarme, da kum ńigurĭaḑă, ĭa pļakă — stenica danju spava, a čim omrkne, ona kreće [Por.]		[Vidi]
5924	strămući	strămuta	унаказити	strămući (ĭuo strămućesk, ĭel strămućașće) [akc. strămući] (gl. p. ref.) — unakaziti; poružniti ◊ atîta s-a strămućit ku pipćenatol nou đi nu sa puaće kunoșća — toliko se unakazila novom frizurom da se ne može prepoznati ♦ var. strîmuta ♦ sin. slući [Por.]		[Vidi]
4711	strănuta	strănuta	кијати	strănuta (ĭuo strănut, ĭel strănută) [akc. strănuta] (gl. n.) — (med.) kijati ◊ l-a prins tusă grĭa, numa stranută șă-ĭ mĭerg muśi — uhvatila ga teška kijavica pa samo kija i slinavi [Por.] ♦ dij. sin. străfiga (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
4710	strănutat	strănut	кијање	strănutat (mn. strănutaturĭ) [akc. strănutat] (i. s.) — (med.) kijanje ◊ đi đesńață s-a pus un strănutat pi mińe, đi o sî-m sară uoki đin kap — od jutros me je spopalo takvo kijanje, da će mi oči iskočiti iz glave ◊ strînutatu sa puńe pi uom kînd ăl prinđe frigu — kijanje uhvati čoveka kad se prehladi ♦ skr. strănut ♦ var. strînutat [Por.] ♦ dij. sin. străfigat (Šipikovo) [Tim.], (Urovica) [Pad.] ∞ strănuta		[Vidi]
3597	streșînă	streașină	стреха	streșînă (mn. streșîń) [akc. streșînă] (i. ž.) — streha, nadstrešnica ◊ streșînă ĭe un parśel đi astrukamîntu kășî, kare trĭaśe în afară đi parĭeț, șî-ĭ pazîașće đi pluaĭe — streha je deo krova na kući, koji prelazi spoljne zidove, i čuva ih od kiše ◊ zapada sa topĭașće, șî apa pikură đi pi streșînă ka kînd pluaĭe — sneg se topi, i voda kaplje sa strehe kao kad pada kiša ♦ var. strĭeșînă [Por.]		[Vidi]
4741	strin	străin	стран	strin (strină) (mn. striń, strińe) [akc. strin] (prid.) — stran, tuđ ◊ dupa rato-l đintîń, s-a kîsîtorit la noĭ ńișći țîgań, bandaș, ń-a dus kînćiśe strińe ș-a strîkat pĭ-aļi nuaștre aļi batrîńe — posle prvog rata naselili su se kod nas neki Cigani, trubači, doneli su strane pesme i pokvarili naše stare ◊ a ramas satu pustîń, s-a dus ćińerișu în țară strină — ostalo je selo pusto, mladost je otišla u tuđu zemlju [Por.]		[Vidi]
4742	strinataće	străinătate	туђина	strinataće (mn. strinatăț) [akc. strinataće] (i. ž.) — tuđina; inostranstvo ◊ a murit în strinataće đi duoru kășî — umro je u tuđini od tuge za kućom ◊ strinataća șî sîngurataća sînt măĭ grĭaļe buaļe — tuđina i samoća su najteže bolesti [Por.] ∞ strin		[Vidi]
2822	strîake	streche	штркаљ	strîake (mn. strîake) [akc. strîake] (i. ž.) — (ent.) goveđi štrkalj (Hypoderma bovis) ◊ kînd strîakĭa sa puńe pi vaś, ĭaļe fug đi sa omuară — kad štrkalj napadne krave, one se ubijaju od bežanja [Por.]		[Vidi]
3178	strîga	striga	дозивати	strîga (ĭuo strîg, ĭel strîgă) [akc. strîga] (gl. p. ref.) — 1. dozivati nekog glasno ◊ a strîgat kît a putut măĭ tare, ama ńima nu l-a auḑît đi vînt — dozivao je iz sveg glasa, ali ga niko nije čuo od vetra 2. nazivati, imenovati, oslovljavati ◊ tuoț în sat ăl strîgă Pîătru, da ĭel ĭe la karće Ĭanku — svi ga u selu zovu Petar, a on je kršten kao Janko ◊ n-a vrut ńima s-o strîźe kî ĭe kurvă, șî s-a-ntuors la mumî-sa — nije htela da je iko naziva kurvom, pa se vratila majci ◊ baba n-a sufarat pi ńima s-o strîźe „babă” — baba nije trpela nikog da je zove „baba” ♦ sin. kema, zbera [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2620	strîgă	strigă	лептир	strîgă (mn. strîź) [akc. strîgă] (i. ž.) — 1. (ent.) leptir „mrtvačka glava” (Acherontia lachesis) ◊ strîgă ĭe un fĭeļ đi flutur mare ku kare babiļi a spumîntat kopiĭi aĭ miś kînd sara n-a vrut la vrĭame sî sa kulśe — striga je vrsta velikog leptira, kojim su babe plašile malu decu kada nisu htela uveče na vreme da legnu 2. (dem.) krvopija koja deci siše krv ◊ s-a krĭeḑut kă strîga vińe nuapća, șă suźe sînźiļi la kopiĭ miś — verovalo se da striga dolazi noću, i siše krv maloj deci ♦ augm. strîguoń, strîguoĭ [Por.] ∞ flutur		[Vidi]
4439	strîka	strica	кварити	strîka (ĭuo strîk, ĭel strîkă) [akc. strîka] (gl. p. ref.) — kvariti, pokvariti ◊ sa strîkă mașîna, sa strîkă lumĭa, sa strîkă vrĭamĭa — kvari se mašina, kvare se ljudi, kvari se vreme ◊ muĭarĭa strîkă śarapu, kî nu l-a-npļećit bun — žena kvari čarapu, jer je nije dobro isplela ◊ păkurari aĭ măĭ marĭ strîka pĭ-aĭ miś ku mulće povĭeșć minśinuasă — stariji čobani kvare mlade čobane raznim izmišljenim pričama [Por.]		[Vidi]
4440	strîkaśuńe	stricăciune	поквареност	strîkaśuńe (mn. strîkaśuń) [akc. strîkaśuńe] (i. m.) — pokvarenost ◊ astîḑ lumĭa gata tuată ka kînd s-a bulnavit đi strîkaśuńe, nu sa șćiĭe kare đin kare ĭe măĭ strîkat — danas ljudi gotovo svi kao da su oboleli od pokvarenosti, ne zna se ko je od koga pookvareniji [Por.] ∞ strîka		[Vidi]
4837	strîkat	stricat	покварен	strîkat (strîkată) (mn. strîkaț, strîkaće) [akc. strîkat] (prid.) — pokvaren 1. (tehn.) neispravan, koji ne radi ◊ muara nu lukră, a triĭļa ḑî ĭe đi kînd ĭe strîkată, da ńima nu puńe mîna s-ogođaskă — vodenica ne radi, već treći dan je pokvarena, a niko ne miče prstom da je popravi 2. (fig.) nemoralan čovek ◊ nu sa șćiĭe đin iĭ duoĭ kare ĭe măĭ strîkat: ĭel, or muĭari-sa — ne zna se ko je od njih dvoje pokvareniji: on, ili njegova žena ◊ (izr.) strîkat ka putragańu — pokvaren kao mućak [Por.] ∞ strîka		[Vidi]
3599	strîkatuare	strecurătoare	цедиљка	strîkatuare (mn. strîkatuorĭ) [akc. strîkatuare] (i. ž.) — cediljka ◊ strîkatuare ĭe un parśel đi pînḑă supțîre, pin kare sa străkură kașu đi lapće, sî sa đispartă șî sî ramînă brînḑa — cediljka je parče tankog platna, kroz koje se cedi mlečna kaša, da bi se odvojila surutka i ostao sir ♦ var. străkatuare, străkuratuare [Por.] ∞ străkura		[Vidi]
4842	strîkatură	stricătură	покварењак	strîkatură (mn. strîkaturĭ) [akc. strîkatură] (i. ž.) — pokvarenjak, pokvarenština ◊ draku va șći unđe s-a gasît ku vro strîkatură, șî s-a dus ku ĭel în lumĭa albă — đavo će znati gde je našla nekog pokvarenjaka, i otišla s njim u beli svet ♦ var. strîkaśuńe [Por.] ∞ strîka		[Vidi]
3070	strîmatură	strămătură	обојени прамен	strîmatură (mn. strtrîmaturĭ) (i. ž.) — obojeni pramen vune ◊ strîmatura ĭe un biț đi lînă fîrbuită, atîrnată ka kićiĭa la prunu alo-l muort — strimatura je pramen obojene vune, kojim se kiti šljiva pokojnika ◊ prunu kićit ku strîmaturĭ sa duśe înainća muortuluĭ — šljiva okićena obojenim kićankama nosi se na čelu pogrebne povorke [Por.] ◊ tuata muĭarĭa avut strîmaturĭ sprimiće — svaka žena je imala obojene pramenove vune spremne (Resavica) [Res.] ∞ tramă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4442	strîmb	strâmb	крив	strîmb1 (strîmbă) (mn. strîmbĭ, strîmbe) [akc. strîmb] (prid.) — 1. (o formi) kriv ◊ klańa-sta ĭe strîmbă într-o parće, are să kadă kînd va baća vrun vînt măĭ tare — ovaj stog je kriv na jednu stranu, ima da padne kad bude dunuo neki jači vetar 2. (fig.) kriv, pogrešan, loš izbor ◊ s-a prins ku ńișći oțomań, ș-a pļekat pi drum strîmb — uhvatio se sa nekim lopovima, i krenuo krivim putem [Por.]		[Vidi]
4676	strîmb	strâmb	криво	strîmb2 [akc. strîmb] (pril.) — (o moralu, o pravdi) krivo, lažno ◊ a marturisît pi strîmb, ș-a mînat uomu la robiĭe dakă n-a fuost ńimik đivină — svedočio je krivo, i oterao čoveka na robiju, iako nije bio ništa kriv ◊ (ver.) măĭ greu pakat ĭe kînd uomu sa-nźuară pi strîmb în kopiĭi luĭ — najteži greh je kad se čovek krivo kune u svoju decu ♦ supr. đirĭept [Por.]		[Vidi]
4677	strîmba	strâmba	кривити	strîmba (ĭuo strîmb, ĭel strîmbă) [akc. strîmba] (gl. p. ref.) — 1. (o materiji) kriviti, iskriviti ◊ rangu s-a strîmbat, da kovaśu l-a-ngalḑît la fuaļe, șî l-a-nđireptat — ćuskija se iskrivila, a kovač je zagrejao na mehu, i ispravio 2. (o istini) lagati, krivo govoriti, izvrtati istinu ◊ kînd vaḑu k-o să fiĭe prinsă la minśună, ĭa îńśepu a strîmba povasta đin tîn — kad vide da će biti uhvaćena u laži, ona poče izvrtati prvobitnu priču 3. (o izrazu) kreveljiti se ◊ đi triĭ uorĭ ĭ-a spus mumî-sa să nu sa strîmbe așa kînd vorbĭașće, da ĭel ńimika, ka kînd ĭe kopilu drakuluĭ — tri puta mu je majka govorila da se ne krevelji tako kad govori, a on ništa, kao da je đavolje dete ♦ supr. đirepta [Por.] ∞ strîmb		[Vidi]
4443	strîmbat	strâmbat	накривљен	strîmbat (strîmbată) (mn. strîmbaț, strîmbaće) [akc. strîmbat] (prid.) — nakrivljen, iskrivljen, zakrivljen ◊ anțarțuoń a fuost un skuturatu pomîntuluĭ tare, șî đ-atunśa ńi koļiba strîmbată într-o parće — preklane je bio jak zemljotres, i odonda nam je koliba nakrivljena na jednu stranu ◊ a pļekat baĭatu la źuok, ku kaśula strîmbată la urĭakĭe — krenuo momak na igranku sa šubarom nakrivljenom na uvo [Por.] ∞ strîmb		[Vidi]
4675	strîmbataće	strâmbătate	кривда	strîmbataće (mn. strîmbatăț) [akc. strîmbataće] (i. ž.) — krivda, nepravda ◊ mulće strîmbatăț a pitrekut pista kapu luĭ, șî ĭară a ramas în piśuare — mnoge je nepravde preturio preko glave, i opet je ostao na nogama ◊ (folk.) mulće poveșć arată kă ĭe strîmbataća măĭ țapînă đikît đireptaća — mnoge priče pokazuju da je krivda jača od pravde ♦ supr. đireptaća [Por.] ∞ strîmb		[Vidi]
4678	strîmbovĭelkă	strâmbovelcă ?	кривак	strîmbovĭelkă (mn. strîmbovĭelś) [akc. strîmbovĭelkă] (i. ž.) — krivak ◊ strîmbovĭelkă ḑiśem la śua śe ĭe strîmb urît, șă nuĭe đi ńimik, puaće fi o krĭangă frîntă, or vro insă batrînă, strîmbată đi ań — krivak kažemo za nešto što je ružno krivo, što nije ni za šta, može biti slomljena grana, ili starija osoba, iskrivljena od godina [Por.] ∞ strîmb		[Vidi]
4402	strîmćală	strâmteală	тесноћа	strîmćală (mn. strîmćelurĭ) [akc. strîmćală] (i. ž.) — tesnoća, teskoba, skučenost ◊ kînd s-a trait în borđiĭe, s-a fakut șăḑîtuorĭ da luok n-a fuost, n-aĭ putut să ći-ntuorś đi strîmćală — kad se živelo u zemunicama, pravile su se sedeljke a mesta nije bilo, nisi mogao da se okreneš od skučenosti [Por.] ∞ strîmt		[Vidi]
4400	strîmt	strâmt	узан	strîmt (strîmtă) (mn. strîmț, strîmće) [akc. strîmt] (prid.) — 1. (o prostoru) uzan, uzak, sužen ◊ poćaka pista kuastă ĭe strîmtă kî ĭe luoku kostîșat, șî nu s-a putut sapa măĭ larg la așa rîpă — staza preko padine je uska jer je teren strm, pa se nije moglo kopati šire na takvoj strmini ◊ a fakut drum đi kară pănă la munće, ama drumu ĭe prĭa strîmt la o kĭaĭe, đi nu puot duauă kare sî sa petrĭakă — napravili su kolski put do planine, ali li je put preuzak na jednom useku pa ne mogu dvoja kola da se mimoiđu 2. (fig.) (vulg.) tesnilo, zadnjica, guza ◊ la kare ĭ-a fuost kam rușîńe să ḑîkă „futo-l în kur”, ĭel a-nžurat „futo-l în strîmț”, k-a fuost tuot una — kome je bilo malo nezgodno da kaže „jebem ga u dupe”, on je psovao „jebem ga u tesnilo”, jer je bilo isto [Por.]		[Vidi]
4398	strîmta	strâmta	сужавати	strîmta (ĭuo strîmćeḑ, ĭel strîmćaḑă) [akc. strîmta] (gl. p. ref.) — sužavati ◊ sa ḑîśe kî sa strîmćaḑă śuava kînd iĭ sa mićikuļaḑă lațîmĭa — kaže se da se nešto sužava kad mu se smanjuje širina ◊ ĭ-a strîmtat śuariku prĭa mult, ș-akuma nu puaće să-nbraśe pîntaluońi — suzili mu nogavicu previše, i sada ne može da običe pantalone ♦ sin. îngusta [Por.] ∞ strîmt		[Vidi]
4399	strîmtat	strâmtat	сужен	strîmtat (strîmtată) (mn. strîmtaț, strîmtaće) [akc. strîmtat] (prid.) — sužen, stešnjen ◊ nu sa puaće treśa ku karu pista kurmatură, kă drumu ĭe rău strîmtat đi pluoiļe-șća đi kurînd — ne može se preći kolima preko prevoja, jer je put jako sužen od ovih poslednjih kiša ◊ odată i-sa-n parut kî suoba sa mićikulat, parke ĭe atîta strîmtată, spuńe, đi s-a ļipit parĭaće đi parĭaće — odjednom mu se učinilo da se soba smanjila, da je toliko sužena, kaže, da se zalepio zid za zid ♦ sin. sugrumat [Por.] ∞ strîmt		[Vidi]
4401	strîmtuare	strâmtoare	теснац	strîmtuare (mn. strîmtuorĭ) (i. ž.) — (geog.) tesnac, klisura ◊ kînćiku spuńe kă uoțî așćetat turśi la luok tare, la strîmtuare, a trînćit ļamńe pi iĭ șă pi tuoc ĭ-a omorît — pesma kaže da su hajduci sačekali Turke na jakom mestu, u tesnacu, oborili na njih drveće, i sve ih pobili ♦ var. strîmtură [Por.] ∞ strîmt		[Vidi]
6522	strîmtură	strâmtură	теснац	strîmtură (mn. strîmturĭ) (i. ž.) — (geog.) tesnac, klanac; uzan prolaz ◊ strîmtura ĭe luok strîmt pi drum, ku stăń đi pĭatră đ-amînduauă părț, ku prolukă atîta đi-ngustă đi nu puoț să trĭeś ku karu, numa abĭa pi piśuare — tesnac je tesno mesto na putu, sa kamenim liticama sa obe strane, sa toliko uskim prolazom da ne možeš proći kolima, nego jedva pešice ♦ sin. strîmtuare [Por.]		[Vidi]
5925	strîmućit	strămutat	унакажен	strîmućit (strîmućită) (mn. strîmućiț, strîmućiće) [akc. strîmućit] (prid.) — (o izgledu) unakažen; izveštačen; neprirodan; nakazan ◊ baĭațî đi astîḑ mĭerg strîmućiț ku păru lung, ginđind kă sînt frumoș atîta đi fĭaćiļi o să kadă sîngure dupa iĭ — današnji momci idu unakaženi dugom kosom, misleći da su toliko lepi da će devojke same popadati za njima ◊ nuĭe ĭel strîmućit đ-akuma, numa ĭe așa înga đin burta mumi — nije on nakazan od danas, nego je takav još iz majčinog stomaka ♦ sin. slućit [Por.] ∞ strămući		[Vidi]
6130	strîngatuare	strângătoare	стега	strîngatuare (mn. strîngatuorĭ) [akc. strîngatuare] (i. ž.) — (tehn.) stega ◊ strîngatuarĭa ĭe alatu tișlerĭesk — stega je stolarski alat ◊ în strîngatuare s-a strîng blańiļi înžgĭebuiće șî tutkaļiće, sî sa aduńe întru-una, șî sî sa înțăpeńaskă — u stegi se stežu tutkalisane i užljebljene daske, da se spoje u jednu, i učvrste ◊ blăńiļi sa adună șî s-a strîng în strîngatuarĭe kînd tișleru faśe blăń đi astaļe, kare trăbe să fiĭe larź, da așa nu puot sî sa skuată đin un tutuk — daske se spajaju i stežu u stegi kada stolar pravu daske za stolove, koje moraju biti široke, a takve se ne mogu izrezati iz jednog trupca [Por.] ∞ strînźa		[Vidi]
4392	strîns	strâns	стегнут	strîns (strînsă) (mn. strînș, strînsă) [akc. strîns] (prid.) — 1. (tehn.) stegnut, pritegnut, zategnut ◊ ļigatura la sak n-a fuost strînsă bińe, șî saku s-a đizļegat șî s-a varsat — povez na džaku nije bio dobro zategnut, pa se džak odvezao i rasuo ◊ a mînat ruata ku lanțu strîns, șî lanțu a pokńit — vozio je bicikl sa stegnutim lancem, i lanac je pukao 2. (fig.) cicija, tvrdica ◊ au bań kî sînt strînș, zgîrśiț — imaju pare jer su tvrdice, cicije [Por.] ∞ strinźa		[Vidi]
4394	strînsuare	strânsoare	тескоба	strînsuare (mn. strînsuorĭ) [akc. strînsuare] (i. ž.) — (ret.) (psih.) teskoba; tesnoća ◊ iĭ kađe grĭeu unđe lumĭe multă, unđe nuĭe luok să sufļi, unđe ĭe strînsuare mare — teško joj pada mnoštvo ljudi, gde nemaš mesta da dišeš, gde je velika teskoba ◊ strînsuare ĭe kînd sîmț kî śuava ți strnîźe, kînd nu puoț să sufļi — teskoba je kad osećaš da te nešto steže, da ne možeš da dišeš ♦ sin. strîmtuare, strîmćală [Por.] ∞ strînźa		[Vidi]
4393	strînsură	strânsură	стезање	strînsură (mn. strînsurĭ) [akc. strînsură] (i. ž.) — (tehn.) stezanje, zatezanje, pritezanje ◊ sfuara ĭe slabă đi tuot, n-o sî țînă ńiś o strînsură kîta măĭ tare — konopac je sasvim slab, neće izdržati ni jedno malo jače zatezanje [Por.] ∞ strînźa		[Vidi]
4391	strînźa	strânge	стезати	strînźa (ĭuo strîng, ĭel strînźe) [akc. strînźa] (gl. p. ref.) — stezati ◊ kînd sa taĭe tutuku la firizană, trăbe să fiĭe tare bun strîns ku klanfe đi bîrnă ku kare sa traźe pi șîń — kad se trupac reže na strugari, treba da buda veoma dobro stegnut klanfama za gredu kojom se vuče po šinama ◊ mi sa strîns ińima în pĭept kînd am vaḑut kum traĭesk oĭari nuoștri la munće — srce mi se steglo kad sam video kako žive naši stočari u planini ◊ ažuns rîndu la ĭel să vorbĭaskă, ama kînd sa skulat ș-a vaḑut kîtă lume-l askultă, iî s-a strîns śoa-n gît, șî n-a putut — došao je red na njega da govori, ali kad je ustao i video koliko ga ljudi sluša, nešto mu se steglo u grlu, i nije mogao [Por.]		[Vidi]
5927	strîvi	strivi	расипати	strîvi (ĭuo strîvĭesk, ĭel strîvĭașće) [akc. strîvi] (gl. p.) — rasipati, bacati; arčiti ◊ bańi trăbe sî sa pastrĭaḑă, da nu să sa strîvĭaskă pi fiĭe śe — novac treba da se čuva, a ne da se rasipa na bilo šta ♦ sin. lupada, troșî [Por.]		[Vidi]
6413	strîvit	strivit	потрошен	strîvit (strîvită) (mn. strîviţ, strîviće) (prid.) — potrošen, arčen ◊ bań, strîviț la șpațîr, sînt bań lupadaț — novac, potrošen na provod, bačen je novac [Por.] ∞ strîvi		[Vidi]
5928	strîvĭală	strievală	расипање	strîvĭală (mn. strîvĭaļe) [akc. strîvĭală] (i. ž.) — rasipanje, rasipništvo ◊ ku atîta strîvĭală, amunka o sî sa đa înainće — sa takvim rasipništvom teško će se ići u napredak [Por.] ∞ strîvi		[Vidi]
4266	strîžńikă	strîjnic	омица	strîžńikă (mn. strîžńiśe) [akc. strîžńikă] (i. ž.) — (zool.) omica, mlada kobila ◊ strîžńikă ĭe mînḑă dă un an doĭ — omica je mlada kobila od godinu-dve ♦ up. ĭapă, kal [Mlava] ♦ dij. sin. mînḑă [Por.]		[Vidi]
6024	stropan	stropan	капљетина	stropan (mn. stropań) [akc. stropan] (i. m.) — (augm.) kaplja, kapljetina ◊ kînd sa pusă pluaĭa đin sańin, atîța stropań đi marĭ ńima n-a maĭ vaḑut pănă atunśa, babiļi spaĭmaće înśepură să-ș fakă kruśe — kad je počela da pada kiša iz vedra neba, tolike kapljetine još niko nije video, preplašene babe počeše da se krste ♦ / < struop+an [Por.] ∞ stropi		[Vidi]
6022	stropi	stropi	капати	stropi (ĭuo stropĭesk, ĭel stropĭașće) [akc. stropi] — kapati, kropiti; prskati ◊ pluaĭe tota ḑua, da đi pi strĭeșînă stropĭașće apa ka kînd tuorń ku gaļata — pada kiša ceo dan, a sa strehe kaplje voda kao da sipaš vedricom [Por.]		[Vidi]
6021	stropit	stropit	попрскан	stropit (stropită) (mn. stropiț, stropiće) [akc. stropit] (prid.) — poprskan, poškropljen ◊ puopa a stropito ku busuĭuok, șî ĭa a măĭ ḑakut așa stropită un śas întrĭeg, și tumu atunśa s-a skulat — popa je poškropio bosiljkom, i ona je ležala tako poškropljena još ceo sat, i te onda je ustala [Por.] ∞ stropi		[Vidi]
4973	strugur	strugure	грозд	strugur (mn. strugurĭ) [akc. strugur] (i. m.) — (bot.) grozd ◊ rumîńi Munćeńi n-avut strugurĭ buń, ș-a fuost muara sî sa dukă la Kraĭna dupa vin đi prazńik — Vlasi Munćani nisu imali dobro grožđe, pa su morali da idu u Krajinu po vino za slavu ◊ a fuost pi la uńi luokurĭ o suartă đi strugurĭ ku buobe miś, tarĭ șă akri, a kĭemato aĭ batrîń ćibrik — bila je na nekim mestima sorta grožđa sa malim zrnima, tvrdim i kiselim, stari su je zvali ćibrik [Por.] ∞ viĭe		[Vidi]
3577	strungarĭață	strungăreaţă	сирница	strungarĭață (mn. strungarĭeță) [akc. strungarĭață] (i. ž.) — (zast.) sirnica ◊ strungarĭață a fuost o vadră đe doăḑăś đe oka, în kare la baśiĭe s-a adunat brînḑa — sirnica je bilo vedro od dvadeset oka, u koje se na bačiji skupljao sir [GPek] ∞ strungă		[Vidi]
3575	strungă	strungă	тор	strungă (mn. strunź) [akc. strungă] (i. ž.) — tor, obor za stoku; struga ◊ strungă ĭe gard đi vurgiń, în kare sa-nkid uoiļi — tor je ograda od greda, u koju se zatvaraju ovce ◊ strunga are kapută, unđe s-adună uoiļi pănă nu tună-n strungă, ușă kare sa măĭ kĭamă șî mulgatuare, gard ku źamińe đi krușăță đi sare, șî plastă, supt kare uoiļi ḑak — tor ima oborče, gde se skupljaju ovce pre ulaska u tor, vratnice koje se zovu još i muznica, ogradu sa račkama za krupice soli, i sklon pod kojim ovce planduju [GPek]		[Vidi]
6023	struop	strop	кап	struop (mn. struopi) (i. m.) — kap, kapljica ◊ sîaśită mare, ku stamîńiļi n-am vaḑut ńiś un struop đi pluaĭe să piśe — velika suša, nedeljama nismo videli ni kap kiše da padne [Por.] ∞ stropi		[Vidi]
4275	Stružńiță	Strujniţă	Стружница	Stružńiță [akc. Stružńiță] (i. ž.) — (top.) Stružnica ◊ Struźńiță, așa numit luok întra Arnaglaua șă Vlauļa, în Porĭeśa đi Sus — Stružnice, svano mesto između Rudne Glave i Vlaola, u Gornjem Poreču ◊ Stružńiță așa sa kĭamă, kă vrodată aśiĭa a țînut vrunu vro firizană la apă — Stružnica se tako zove jer je nekada tu neko držao strugaru na vodu [Por.] ∞ stružńiță		[Vidi]
3106	stružńiță	strujniţă	стругара	stružńiță (mn. stružńiț) [akc. stružńiță] (i. ž.) — (zast.) (teh.) strugara ◊ stružńița a fuost firiz mare, kare pista dolap șî kurao l-a mînat apa đi pi ĭarugă — strugara je bila velika testera koju je preko dolapa i kaiša pokretala voda sa jaruge [GPek] ♦ up. firizană		[Vidi]
4056	stu!	stu!	сту	stu! (uzv.) — stu! uzvik kojim se zaprega tera unazad ◊ zberă tare „stu! stu! stu-napuoĭ! ” șî buoĭi sîngurĭ stokńiră îndarăt — viknu jako „stu! stu! stu-nazad!” i volovi sami stuknuše natrag [Por.] ∞ stokńi		[Vidi]
6408	stuakă	vită	стока	stuakă (i. zb.) — *stoka*		[Vidi]
4370	stuog	stog	стог	stuog (mn. stuogurĭ) [akc. stuog] (i. s.) — stog ◊ stuog ĭe gramadă đi snuopĭ la are, sprimită đi trăirat — stog je gomila snopova žita na gumnu, sadenuta radi vršidbe [Por.]		[Vidi]
4962	stuomnă	stamnă	ћуп	stuomnă (mn. stuomńe) [akc. stuomnă] (i. ž.) — ćup ◊ stuomna ĭe măĭ mare vas đi pomînt kare l-a avut rumîńi în kășîļi luor — ćup je najveći glineni sud koji su imali Vlasi u svojim kućama ◊ stuomńe a fakut olari, șî ļ-a vindut pi la bîlśurĭ — ćupove su izrađivali grnčari, i prodavali po vašarima ◊ în stuomnă s-a țînut mulće kare-śe, đi la krîstavĭeț akri đi ĭarnă, pănă la untură — u ćupu se držalo mnogo koje-šta, od kiselih krastavaca za zimu, do masti ♦ var. stomnă [Por.]		[Vidi]
3404	stup	stup	кошница	stup (mn. stupĭ) [akc. stup] (i. m.) — košnica ◊ stup đi albiń a fuost înpļećit đi kurpiń, șî ļipit ku morśilă — košnica za pčele bila je ispletena od lijana, i oblepljena blatom ◊ uomu kare a țînut stupĭ măĭ mulț, ș-a fakut mńare multă, s-a kĭemat stuparî — čovek koji je imao više košnica, i pravio mnogo meda, zvao se pčelar ♦ sin. kuoșńiță ♦ sin. tîrnă (Tanda) ♦ up. stupină, prisakă [Por.]		[Vidi]
4793	stuparĭ	stupar	пчелар	stuparĭ (mn. stuparĭ) [akc. stuparĭ] (i. m.) — pčelar ◊ stuparĭ ĭe uom kare țîńe mulț stupĭ ku albiń — pčelar je čovek koji drži mnogo košnica sa pčelama ♦ sin. (zast.) albinarĭ [Por.] ∞ stup		[Vidi]
3114	stupă	stupă	смотуљак повесма	stupă (mn. stupĭe) [akc. stupă] (i. ž.) — smotuljak povesma ◊ stupa ĭe zmuaćik đi fuĭuor, kare ĭe gaćit đi pus în furkă — stupa je smotuljak povesma, koji je gotov za stavljanje na preslicu [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
3405	stupină	stupină	пчелињак	stupină (mn. stupiń) [akc. stupină] (i. ž.) — (zast.) pčelinjak ◊ luoku unđe s-a țînut stupi ku albiń đemult s-a kĭemat stupină — mesto gde su se držale košnice sa pčelama, zvalo se nekad „stupina” ◊ vuorba stupină s-a pĭerdut đin taĭnă, a ramas numa pin ńișći đeskînćiśe đi dragusta, unđe sa ḑîśe „kum traźe albina la stupină, așa să tragă kutare șă kutare la famĭaĭa-ĭa la kare sa đeskîntă” — reč „stupina” se izgubila iz govora, ostala je samo u nekim ljubavnim bajalicama, gde se kaže „kako pčela vuče svome pčelinjaku, tako nek tom i tom bude privlačna osoba kojoj se baje” [Por.] ∞ stup		[Vidi]
5044	sturḑ	sturz	дрозд	sturḑ (mn. ~) [akc. sturḑ] (i. m.) — (ornit.) drozd (Turdus) ◊ sturḑu ĭe pasîrĭe porîmbakă, ku ćiku sur, kîta măĭ mare đikît mĭerla — drozd je šarena ptica, sa sivim kljunom, nešto veća od kosa [Por.]		[Vidi]
6288	stutai	încita	пујдати	stutai (ĭuo stutîĭ, ĭel stutîĭe) [akc. stutai] (gl. p. ref.) — (o psima) pujdati, huškati ◊ kînd kîńi trăbe să sară pi lupĭ, da nus, puaćefi, vićaž, păkurarĭu iĭ stutîĭe ku „a, totoa! țîńel, totoa!” — kad psi treba da skoče na vuka, a nisu, možebiti, hrabri, čobanin ih pujda sa „ha, totoa! drž ga, tooa!” [Por.]		[Vidi]
4844	suakră	soacră	ташта	suakră (mn. suakre) [akc. suakră] (i. ž.) — (srod.) tašta ◊ suakrî-mĭa a fuost muĭare bună — tašta mi je bila dobra žena ◊ șî đi nuoră la rumîń muma barbatuluĭ ĭe ĭară suakră, șî đ-aĭa nuora kĭamă pi suakrî-sa ’maĭkă’ or ’muĭkă’ — i za snajku je kod Vlaha muževljeva majka ’tašta’, pa zato snajka zove svekrvu ’majko’ ili ’mujko’ [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
4623	suarće	soarte	постељица	suarće (mn. suorț) [akc. suarće] (i. ž.) — (anat.) posteljica (lat. placenta) ◊ suarće ĭe o bĭeșîkă muaļe în burta muĭeri, în kare krĭașće kopilu pănă nu sa nașće — posteljica je meka opna u ženinom stomaku, u kojoj raste dete dok se ne rodi ◊ suarće are-n burtă muĭarĭa greuańe, vaka, uaĭă, ĭapa șă ńișći žuaviń alće — posteljicu ima u stomaku trudna žena, krava, ovca, kobila i druge neke životinje ◊ kopilu krĭașće în apșuară, apșuara stă în suarće, da suarća ĭe în ruod — plod raste u vodenjaku, vodenjak je u posteljici, a posteljica je u materici ♦ sin. lokșuor [Por.]		[Vidi]
4423	Suare	soare	Сунце	Suare (mn. suorĭ) [akc. suare] (i. m.) — (astr.) Sunce ◊ suariļi ĭe stauă kare mĭarźe pi śerĭ, șî viđerĭaḑă pomîntu — sunce je zvezda koja se kreće nebom, i osvetljava zemlju ◊ suariļi rasîare đimińața la rîsarit — sunce se rađa ujutru na ustoku ◊ suariļi ĭe măĭ sus pi śerĭ la amńaḑîț — sunce je najviše na nebu u podne ◊ suariļi sara zavîrńe la apus — sunce uveče zalazi na zapadu ◊ (mag.) rumîń-aĭ batrîń tare a bagat sama să nu-nžure suariļi, pomîntu șî pîńa — stari Vlasi su jako vodili računa da ne psuju sunce, zemlju i hleb [Por.]		[Vidi]
3400	sudom	sudom	потоп	sudom (mn. suduame) [akc. sudom] (i. s.) — potop, teška provala oblaka ◊ kînd pluaĭe atîta dă mult șî dă grĭeu, dă lumĭa sa înfrikošaḑă kă s-a dășkis śerĭu șî sa aproapiĭe kapu vakuluĭ, atunś sa spuńe kă ĭe aĭa suduom — kada pada kiša tako mnogo i jako, da ljude uhvati panika kako se nebo otvorilo i da se bliži smak sveta, onda se kaže da je to potop [Mlava] ♦ dij. var. suduom [Por.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
4526	sudui	sudui	псовати	sudui (ĭuo suduĭ, ĭel suduĭe) [akc. sudui] (gl. p. ref.) — (vulg.) psovati ◊ toț suduĭe, da toț spun kă aĭa nuĭe frumos — svi psuju, a svi kažu da to nije lepo ◊ omińi aĭ bătrîń ńiśkînd n-a pomeńit pi naĭba, să n-a fi suduit să-l fută-n źanunkĭe, or dupa kap, or sî-ĭ sa kaśe-n soļńiță — stariji muškarci nikada nisu pominjali đavola, a da nisu opsovali da će ga jebati u koleno, zavrat ili mu se posrati u slanik ◊ kînd omińi suduĭe ḑîk „futu-l” da muĭeriļi „pișî-ma” — kad muškarci psuju, kažu „jebem ga” a žene „popišam se” [Buf.] ♦ dij. sin. înžura [Por.]		[Vidi]
4896	suduitură	suduitură	псовање	suduitură (mn. suduiturĭ) [akc. suduitură] (i. ž.) — psovanje ◊ kopiĭi đi miś trăbuĭe învăța kă ĭe suduitura ađet tare urît — decu treba od malena učiti da je psovanje jako ružan običaj [Buf.] ∞ sudui		[Vidi]
4897	suduĭală	suduială	псовка	suduĭală (mn. suduĭaļe) [akc. suduĭală] (i. ž.) — psovka ◊ niś o suduĭală nuĭ frumosă — nijedna psovka nije lepa [Buf.] ♦ dij. sin. înžuratură [Por.] ∞ sudui		[Vidi]
4528	sudumi	sodomi	рушити	sudumi (ĭuo suduom, ĭel suduame) [akc. sudumi] (gl. p. ref.) — rušiti, urušiti, obrušiti ◊ s-a sudumit parĭaćiļi al kîtra rîsarit la kasa batrînă — urušio se istočni zid na staroj kući [Por.] ∞ suduom		[Vidi]
4529	sudumit	sodomit	урушен	sudumit (sudumită) (mn. sudumiț, sudumiće) [akc. sudumit] (prid.) — urušen, srušen, obrušen ◊ drumu pista kulme stă sudumit înga đ-asta-vară, ńima nu puńe mînă să-l ogođaskă — put preko kulme stoji urušen još od letos, niko ne miče prstom da ga popravi [Por.] ∞ suduom		[Vidi]
4530	sudumitură	sodomitură ?	рушевина	sudumitură (mn. sudumiturĭ) [akc. sudumitură] (i. ž.) — ruševina ◊ đin kasa batrînă a ramas numa sudumitură — od stare kuće ostala je samo ruševina ♦ sin. șîfîr [Por.] ∞ suduom		[Vidi]
4527	suduom	sodom	пролом	suduom (mn. suduame) [akc. suduom] (i. s.) — 1. prolom, nagli veliki izliv kiše ◊ suduom đi pluaĭe — provala oblaka 2. klizište zemlje, oburvina ◊ dupa pluaĭe s-a rupt pomîntu pi pođină, ș-a veńit un suduom ku tuot, șî ļ-a kutrupit toblarĭu ku viće — posle kiše pokrenulo se zemljište na padini, nadošla oburvina i zatrpala tor sa stokom [Por.] ♦ dij. var. sudom [Mlava]		[Vidi]
4894	suđală	umezală	влага	suđală [akc. suđală] (i. ž.) — (ret.) vlaga, vlažnost ◊ a fĭert skimburļi ș-a umplut suoba đi aburĭ, nu puoț să sufļi đi suđală — kuvala je veš i napunila sobu sa parom, ne može da se diše od vlage ♦ up. uđală [Por.]		[Vidi]
4893	suđeḑa	asuda	овлажити	suđeḑa (ĭuo suđeḑ, ĭel suđaḑă) [akc. suđeḑa] (gl. p.) — ovlažiti, navlažiti ◊ kînd ĭe suđală mare, atîta suđaḑă sarĭa în soļńiță đi tuată sa profaśe apă sarată — kad je velika vlaga, toliko se ovlaži so u slaniku da se sva pretvori u slanu vodu [Por.] ∞ suđală		[Vidi]
4898	suđină	sudină	суђеник	suđină [akc. suđină] (i. ž.) — (rel.) suđenik; suđenica ◊ suđină ĭe voĭńik kare Ursa la ursat kînd s-a fakut să fiĭe barbatu alu vro muĭere adînsă — suđenik je muškarac kome su Suđaje prorekle kad se rodio da će biti muž neke određene žene ◊ baĭat kare moare ńinsurat, gasașće suđina luĭ pi lumĭa-ĭa — momak koji umre neoženjen, nalazi svoju suđenicu na onom svetu ♦ up. Ursă [Zvizd]		[Vidi]
4758	sufara	suferi	трпети	sufara (ĭuo sufăr, ĭel sufără) (gl. p. ref.) — trpeti, podnositi ◊ nu sa sufără înga đi la ćińerĭață — ne trpe se još od mladosti ◊ n-a putut sufara ńiśkum să-ĭ bombońaskă muĭarĭa tota ḑîua, șa dudaito — nije mogao nikako podnosti da mu žena zvoca po ceo dan, pa ju je oterao ◊ n-a vrut s-o măĭ sufere pi suakrî-sa ńiś o ḑî, ș-a pļekat đi la kasă — nije više htela da trpi svekrvu ni jedan dan, pa je pošla od kuće [Por.]		[Vidi]
6460	sufarat	suferință	трпљење	sufarat (mn. sufaraturĭ) (i. s.) — (psih.) trpljenje, podnošenje ◊ sufaratu sufļețăsk ĭe durĭare măĭ grĭa đikît kînd îț frîng uasîļi — psihičko trpljenje je veća bol nego kad ti lome kosti [Por.] ∞ sufara		[Vidi]
4504	sufla	sufla	дисати	sufla (ĭuo suflu, ĭel suflă) [akc. sufla] (gl. p. ref.) — 1. disati ◊ ma uĭtaĭ bińe la ĭel: nu suflă, ma taĭe frika k-a murit — pogledao sam ga dobro: ne diše, preseče me strah da je umro ◊ nu țîńe muoșu mult, đi ḑî în ḑî tuot măĭ grĭeu suflă — čiča neće dugo, iz dana u dan sve teže diše 2. duvati ◊ đi mik am înśeput să suflu în bandă — od malena sam počeo da duvam u trubu ◊ suflă în lumanarĭe, stînźo kî ĭe vrĭamĭa đi kulkarĭe — duni u tu sveću, ugasi je jer je vreme za spavanje [Por.] ∞ sufļit		[Vidi]
4506	sufļețăl	suflețel	душица	sufļețăl (mn. sufļețăļe) [akc. sufļețăl](i. s.) — (demin.) (hip.) dušica, mala duša ◊ au, sufļețălu mĭeu, nu puot trai fara ćińe — oh, dušice moja, ne mogu živeti bez tebe ♦ / < sufļit + țăl [Por.] ∞ sufļit		[Vidi]
3945	sufļika	sufleca ?	замазати	sufļika (ĭuo sufļik, ĭel sufļikă) [akc. sufļika] — (fig.) (o poslu) zamazati, ofrlje uraditi ◊ sufļiś vrun lukru kînd grabĭeșć, șă no-l faś kalumĭa, numa ăl afumĭ — ofrljaš neki posao kad žuriš, pa ga ne uradiš dobro nego ga samo zamažeš ♦ sin. afuma [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3946	sufļikat	suflecat	замазан	sufļikat (sufļikată) (mn. sufļikaț, sufļikaće) [akc. sufļikat] (prid.) — (fig.) (o poslu) zamazan, ofrlje urađen, površan ◊ a gasît kă ĭe lukru luĭ sufļikat, șî nu ĭ-a plaćit ńimika — našli su da mu je rad površan, i nisu mu platili ništa ♦ sin. afumat [Por.] ∞ sufļika		[Vidi]
4505	sufļit	suflet	душа	sufļit (mn. sufļiće) [akc. sufļit] (i. s.) — 1. duša ◊ la pomană, sa dă la sufļitu lu al muort — na pomani se namenjuje duši pokojnika ◊ kînd uomu are pakaće, la muarće grĭeu iĭ ĭasă sufļitu — kad čovek ima grehove, na samrti teško ispušta dušu 2. dah ◊ aļergat, pănă nu ĭ-a ĭeșît sufļitu — trčao je, dok nije ostao bez daha ♦ dem. sufļețăl [Por.]		[Vidi]
5174	sugar	sugar	сисавац	sugar (mn. sugarĭ) [akc. sugar] (i. m.) — sisavac, dojenče ◊ a vindut mńelu sugarĭ, kă l-a fatat o uaĭe apļekatuarĭe — prodali su gagnje sisavče, jer ga je ojagnjila ovca nedoilja ♦ var. sugarĭ [Por.] ∞ suźa		[Vidi]
5747	sugituare	plămânăriță	плућњак	sugituare (mn. sugituorĭ) [akc. sugituare] (i. ž.) — (bot.) plućnjak (Pulmonaria officinalis) ◊ sugituarĭa dă pinga ape la boruź, șî-nfluare primovara în vrĭame — plućnjak raste pored vode potoka i cveta rano u proleće ◊ kopiĭi kînd află sugituarĭa, iĭ rup floarĭa ș-o sug kî are tare dulśață — deca kad nađu plućnjak, kidaju mu cvet i sišu ga, jer je jako sladak ◊ sugituarĭa la nuoĭ sa fĭarbe kî ĭe bun sî sa bĭa ka ļak pintru tușît — plućnjak se kod nas kuva i pije jer je dobar lek za kašalj [GPek]		[Vidi]
4606	sugița	sughița	штуцати	sugița (ĭuo sugiț, ĭel sugiță) [akc. sugița] (gl.) — štucati ◊ đintr-odată înśepu sugița atîta đi grĭeu đi ńi spumîntarîm kî sa astupă — odjednom je počeo štucati tako teško da smo se uplašili da će se ugušiti [Por.]		[Vidi]
4607	sugițat	sughițat	штуцање	sugițat (mn. sugițaturĭ) [akc. sugițat] (i. s.) — (med.) štucanje ◊ kînd iĭ s-a-mparut k-o să-ĭ șća ińima đ-atîta sugițat, s-a dus ĭuta la duoltur — kad mu se učinilo da će mu stati srce od tolikog štucanja, otišao je brzo kod lekara ♦ var. sugițît [Por.] ∞ sugița	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4608	sugițît	sughiț	штуцавица	sugițît (mn. sugițurĭ) [akc. sugiț] (i. s.) — (med.) štucavica ◊ kînd pi uom ăl prinđe sugițîtu, ĭel trăbe să bĭa apă rîaśe, da dakă n-are, să astupe nasu șî să țînă așa kît puaće măĭ mult — kad čoveka spopadne štucavica, treba da pije hladnu vodu, a ako nema, da zatvori nos i izdrži tako što duže može [Por.] ∞ sugița		[Vidi]
4546	sugruma	sugruma	сузити	sugruma (ĭuo sugrum, ĭel sugrumă) [akc. sugurma] (gl. p. ref.) — suziti, otanjiti ◊ s-a sugrumat pista mižluok — suzio se po sredini ♦ var. sugurma ♦ sin. îngusta, pițîguĭa [Por.]		[Vidi]
4547	sugrumat	sugrumat	сужен	sugrumat (sugrumată) (mn. sugrumaț, sugrumaće) [akc. sugrumat] (prid.) — sužen, otanjen ◊ rîu nuostru đi la un luok înkoluo mĭarźe sugrumat đi tuot — naša reka od jednog mesta na dalje, teče sasvim suženo ♦ sin. îngust [Por.] ♦ dij. var. sugurmat (Jasikovo) [GPek] ∞ sugruma		[Vidi]
4548	sugrumatură	sugrumătură	сужавање	sugrumatură (mn. sugrumaturĭ) [akc. sugrumatură] (i. ž.) — sužavanje ◊ a mĭers ku karu pănă la un luok, ș-a dat pista o sugrumatură kare nu ļ-a dat sî măĭ mĭargă înainće — išli su kolima do jednog mesta, i naišli na sužavanje koje im nije dalo da idu dalje ♦ var. sugurmatură [Por.] ∞ sugruma		[Vidi]
4679	sui	sui	пењати се	sui (ĭuo ma suĭ, ĭel sa suĭe) [akc. sui] (gl. p. ref.) — penjati se ◊ nu sa suĭe în ļemn pă să-l omuorĭ, da trăbe sî să darîme la frunḑa — ne penje se na drvo pa da ga ubiješ, a treba da se kreše lisnik ◊ kare s-a suit în kar, s-a suit, kare nu, ramîńe aiśa s-așćaće — ko se popeo na kola, popeo se, ko nije, ostaje ovde da čeka [Por.]		[Vidi]
2623	suiș	suiș	пењање	suiș (mn. suișă) [akc. suiș] (i. s.) — 1. penjanje ◊ đi la un luok înśape suișu đi uoki-ț ĭasă pănă nu ći suĭ la vîru śuośi — od nekog mesta počinje penjanje da ti oči izađu dok se ne popneš na vrh brda 2. (geog.) uspon; uzbrdica ◊ mare suiș — velika uzbrdica ◊ nu puoț să skuoț karu akolo, ńiś ku duauă parĭekĭ đi buoĭ, kî ĭe prĭa mare suiș — ne možeš tamo da izvučeš kole ni sa dva para volova, jer je preveliki uspon ♦ sin. pripur ♦ supr. kubarîș [Por.] ∞ sui	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2743	sukală	sucală	цевљаник	sukală (mn. sukaļe) [akc. sukală] (i. ž.) — cevljanik, sprava kojom žene suču cevi za tkanje; sukalo ◊ ku sukala sa umplă țaua đi pus în sovĭaĭkă la razbuoĭ — cevljanikom se puni cevka za čunak na razboju ♦ var. sokală [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
3361	sukuļaće	sucăleață	оклагија	sukuļaće (mn. sukuļeț) [akc. sukuļaće] (i. m.) — (izob.) oklagija ◊ sukuļaće ĭe un parśel đi ļemn ńaćid șî susulat, ku kare sa înćinźe plamadu — oklagija je komad glatkog valjkastog drveta, kojim se razvija testo ◊ sukuļaćiļi akuma sa kumpîră-n dugaĭe șî are mîńiĭe đ-amîndoă părț, da đemult a fuost supțîre ka kuada đi mătură — oklagija se danas kupuje u prodavnici i ima rukohvate sa obe strane, a nekada je bila tanka kao drška od metle ♦ sin. toldău (Tanda) [Por.]		[Vidi]
2612	sul	sul	вратило	sul (mn. sulurĭ) (i. s.) — (tehn.) 1. vratilo razboja ◊ sulurļi la razbuoĭ sa fak đi ļiemn ușuor șî tare, kum ĭe ćiĭu or palćinu — vratila razboja prave su od lakog i čvrstog drveta, kao što su lipa ili javor 2. truba, rolna ◊ dupa ratu ku ńamțî, s-a lasat đi țasut, kă dugaĭașî a-nśeput să dukă sulurĭ đi pînḑă — posle rata sa Nemcima, napuštalo se tkanje, jer su trgovci po prodavnicama počeli da donose rolne sa platnom 3. oklagija ◊ plaśințîļi sa-nćing pi fund ku sulu đi ļiemn — plačinte se razvlače na loparu, sa drvenom oklagijom [Por.] ∞ razbuoĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6426	suļiță	suliță	копље	suļiță (mn. suļiț) (i. ž.) — (zast.) koplje ◊ suļiță ĭe armă fakută đintr-un bît lung ku vîr đi fĭer, askuțît ka kuțîtu — koplje je oružje napravljeno od jednog dugog štapa sa metalnim vrhom, oštrim kao nož [Por.] ♦ sin. sfîrļaḑă [Mlava.]		[Vidi]
2957	sumĭarńik	sumernic	смеран	sumĭarńik (sumĭarńikă) (mn. sumĭarńiś, sumĭarńiśe) [akc. sumĭarńik] (prid.) — smeran, s merom, po meri 1. (za ljude) a. (za narav) smeran, odmeren, uljudan, vaspitan, negovan ◊ famĭaĭe sumĭarńikă, muĭare kare lukră tuot la masură — smerna ženska, žena koja sve radi s merom b. (za fizički izgled) zgodan, vitak ◊ baĭat sumĭarńik nuĭe ńiś gras, ńiś uskat — zgodan momak nije ni debeo, ni mršav ♦ sin. mustat 2. (za rad i proizvod rada) fin, doteran, precizan; skladan ◊ tuarśe sumĭarńik, tuortu ĭe supțîre șî ńaćid, fara nuоdurĭ — prede fino, pređa joj je tanana, glatka i bez čvorova 3. (za moral i narav) smeran, skroman, čestit, pošten ◊ așa muĭare sumĭarńikă nu gasășć în triĭ saće — tako čestitu ženu nećeš naći u tri sela [Por.]		[Vidi]
3944	sumĭat	sumet ?	подврнут	sumĭat (sumĭată) (mn. sumĭaț, sumĭaće) [akc. sumĭat] (prid.) — podvrnut, zavrnut ◊ mĭarźe ku śuariśi sumĭaț, dakă a ĭeșît đen morśilarĭ — ide sa zavrnutim nogavicama, iako je izašao iz blata [Por.] ∞ sumĭeta		[Vidi]
3942	sumĭeta	sumete	завртати	sumĭeta (ĭuo sumĭet, ĭel sumĭată) [akc. sumĭeta] (gl. p. ref.) — (ret.) zavrtati, podvrtati; podvezati; zavezati, uvezati; sukati ◊ ĭuo o să stau, să sumĭet śuariśi pi đe la vaļe, să nu ma im kînd trĭek pin morśilarĭ — ja ću zastati da zavrnem nogavice, da se ne ukaljam kad prođem kroz blato ◊ ažutăĭ la kopil să sumĭată urḑala la opinś, să nu sa tragă dupa ĭel — pomogni detetu da zaveže oputu na opanku, da se ne vuče za njim ◊ mĭ-a-nbunat kă vińe sî mĭ-ažuće să sumĭetăm spiśiļi la fuńe đe grîu đe ļegat snuopi — obećao je da će doći da mi pomogne da sučemo klasje, da pravimo gužvu za vezivanje snopova [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4756	suna	suna	јечати	suna (ĭuo sun, ĭel sună) [akc. suna] (gl. p.) — ječati, odzvanjati ◊ kîntă bandașî la nuntă, sună tuota vaļa — sviraju trubači na svadbi, ječi cela dolina ◊ sa-ngînă klopîțîļi la stînă, sună śuośiļi da miĭe ińima žuakă đi drag — odzvanjaju zvona na stadima, ječe brda a meni srce igra od radosti ♦ up. rasună [Por.]		[Vidi]
4684	suoț	soț	муж	suoț (mn. suoț) [akc. suoț] (i. m.) — 1. muž, bračni drug ◊ a trait bun ku suoțu iĭ đintîń — živela je dobro sa svojim prvim mužem 2. parnjak, drug ◊ daskulu ń-a-nparțît, șî miĭe đi suoț în klupă kađe Truță — učitelj nas je podelio, i meni za parnjaka u klupi pade Petar ♦ sin. parĭake [Por.]		[Vidi]
4697	suok	soc	зова	suok (mn. suoś) [akc. suok] (i. m.) — zova (Sambucus nigra, S. racemosa) ◊ đin suok sa faśe suok tare dulśe — od zove se pravi jako sladak sok ◊ krĭanga đi suok are moduvă muaļe kare sa skuaće ļesńe, șî đ-aĭa kopiĭi fak đin suok mulće žukariĭ : fluir, priskopală, țîșńituare — grana zove ima meku srž koja se lako vadi, pa zato deca od zove prave razne igračke: frulice, pucaljke, štrcaljke [Por.]		[Vidi]
4843	suokru	socru	таст	suokru (mn. suokri) [akc. suokru] (i. m.) — (srod.) tast, svekar ◊ la rumiîń tot o vorbă đi ńam ĭe șî đi tata guovi, șî đi tata mlîdožăńi: suokru — kod Vlaha je isti srodnički naziv i za mladinog i za mladoženjinog oca: sokru ◊ dakă traĭesk la un luok, nuora iĭ ḑîśe la suokrî-su: taĭkă — ako žive u zajednici, snajka se obraća svekru sa ’tajka’ [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
4013	suolț	solz	крљушт	suolț [akc. suolț] (i. m.) ● v. solț [Por.] ∞ pĭașće		[Vidi]
6275	suomină	sabină	сомина	suomină [akc. suomină] (i. ž.) — (bot.) somina (Juniperus sabina) ◊ somina ĭe buĭađe kare krĭașće numa pi kîrșe, șî nu sa kuļaźe ku mîna, numa sa baće đin pușkă — somina je biljka koja raste samo na kršu, i ne bere se rukom, već se skida pucnjem iz puške [Por.]		[Vidi]
4540	suopă	sopă	сопа	suopă (mn. suope) [akc. suopă] (i. ž.) — sopa, motka ◊ a batut la pruńe ku o suopă lungă — mlatio je šljive jednom dugačkom motkom ♦ sin. pražînă [Por.]		[Vidi]
4618	suoră	soră	сестра	suoră (mn. suruorĭ) [akc. suoră] (i. ž.) — (srod.) sestra ◊ suoră bună — rođena sestra ◊ suoră vitrîgă, suoră numa đi pi tată, or numa đi pi mumă — polusestra, sestra samo po ocu, ili samo po majci ◊ suora mikă — mlađa sestra ◊ suora mare — starija sestra ◊ suoră đi sufļit — posestrima ◊ suoră đi pi lapće, fată đi sama ku mińe kare a supt la muma đampreuna ku mińe, kă mumî-sa n-avut lapće, or a murit la nașćire — sestra po mleku, devojčica vršnjakinja koju je dojila moja majka naporedo sa mnom, jer njena majka nije imala mleka, ili je umrla na porođaju [Por.] ♦ (demin.) sorurikă (Slatina) [Crn.] ∞ ńam		[Vidi]
4158	suorb	sorb	брекиња	suorb (mn. suorbĭ) [akc. suorb] (i. m.) — (bot.) brekinja (Sorbus aria) ◊ kînd taĭ suorbu, đin ĭel mĭarźe ḑama ruoșîĭe ka sînźiļi — kad presečeš brekinju, iz nje curi tečnost crvena kao krv ◊ (mitol.) đin suorb țîgańi a fakut kuńe, ku kare ĭemreĭi a prins pi dumńeḑîu pi kruśe — od brekinje su Cigani napravili klinove kojima su Jevreji prikovali boga za krst ◊ (mitol.) đin suorb a fakut sîn-Źuorḑu suļiță ku kare a-npuns ala ś-a vrut să îngită fata lu vrun împarat — od brekinje je sveti Đorđe napravio koplje kojim je probo aždaju koja je htela da proguta kćer nekog cara [Por.] ♦ dij. var. sorb (Majdanpek) [Buf.]		[Vidi]
4760	supara	supăra	љутити	supara (ĭuo ma supăr, ĭel sa supără) (gl. p. ref.) — (zast.) (folk.) ljutiti, naljutiti ◊ mult ĭe bun uom, ama ĭuta sa supără — mnogo je dobar čovek, ali se brzo ljuti ◊ no-l supara atîta, are rău narau kînd sa mîńiĭe — ne ljuti ga toliko, ima lošu narav kad se naljuti ♦ sin. mîńiĭa [Por.]		[Vidi]
3938	supțîĭa	subţia	тањити	supțîĭa (ĭuo supțîĭ, ĭel supțîĭe) [akc. supțîĭa] (gl. p. ref.) — tanjiti, oštriti ◊ kînd sa tuarśe supțîre, sa supțîĭe ața măĭ mult śe puaće — kad se prede tanko, tanji se konac najviše što može ◊ supțîĭe vîru la pļeĭvaz, să skriĭe supțîre — naoštri olovku, da piše tanko [Por.] ∞ supțîre		[Vidi]
3941	supțîĭat	subţiat	истањен	supțîĭat (supțîĭată) (mn. supțîĭaț, supțîĭaće) [akc. supțîĭat] (prid.) — istanjen, izoštren; razređen ◊ șîna la ruată đin urmă ĭe supțîĭată, numa śe nu pikă — šina na zadnjem točku je istanjena, samo što spadne ◊ a pus apă-n lapće șî atîta la supțîĭat đi nuĭe đi mînkare — sipala vodu u mleko i toliko ga razredila da nije za jelo [Por.] ∞ supțîre		[Vidi]
3937	supțîre	subţire	танак	supțîre (mn. supțîrĭ) [akc. supțîre] (prid.) — 1. (o materiji) a. tanak ◊ pînḑa supțîre sa kîrpĭașće ku ață supțîre — tanko platno krpi se tankim koncem ◊ tuort supțîre — tanko predivo ◊ ak supțîre — tanka igla b. vitak ◊ baĭatu ĭe supțîre la stat — momak je vitak u stasu c. oštar, šiljat ◊ kununa kîrși are vîrurĭ supțîĭrĭ, numa kapriļi sa suĭe pi ĭaļe — venac krša ima oštre vrhove, samo se koze pentraju na njih 2. (o zvuku) visok, tanak; piskutav ◊ fata kîntă ku glas supțîre, da uomu ku glas gruos, șî sa ogođiesk frumuos — devojka peva visokim glasom, a čovek dubokim, pa se lepo slažu 3. (o tečnosti) a. redak ◊ ḑamă supțîre, apă guală fara o bukatură đi karńe — retka čorba, gola voda bez komada mesa ◊ lapćiļi uoiluor al đi vară ĭe măĭ supțîrĭe đikît al đi tuamnă — letnje ovčje mleko je ređe od jesenjeg b. mek, slab ◊ la kazanu đi-ntîń rakiĭa a ĭeșît supțîre đi tuot, pă am prokuopto — na prvom kazanu rakija je ispala sasvim meka, pa sam je prepekao ♦ (demin.) supțîrik, supțîrĭel — tanano, tanušno ♦ var. supțîrĭe ♦ supr. gruos [Por.]		[Vidi]
3939	supțîrik	subţirel	танушан	supțîrik (supțîrikă) (mn. supțîriś, supțîriśe) [akc. supțîrik] (prid.) — (demin.) tanušan, tanan ◊ s-auđe o pîsarikă, ćićirikîĭe supțîrik, ka kînd ĭe puĭ ś-a kaḑut đin kuĭb — čuje se ptičica, tanušno cvrkuće, kao da je ptiče što je ispalo iz gnezda ◊ fată mikă, supțîrika — cura mala, tanana ◊ supțîrik ka părușălu — tanan kao dlačica ♦ var. supțîrĭel [Por.] ∞ supțîre		[Vidi]
3940	supțîrĭel	subţirel	танушан	supțîrĭel [akc. supțîrĭel] (prid.) ● v. supțîrik [Por.] ∞ supțîre		[Vidi]
4680	supt	supt	испијен	supt1 (suptă) (mn. supț, supće) [akc. supt] (prid.) — (med.) ispijen, mršav, slab ◊ supt đi uskatura, umbră đi uom — ispijen od sušice, senka od čoveka [Por.] ∞ suźa		[Vidi]
5749	supt	subt	испод	supt2 [akc. supt] (predl.) — ispod; pod ◊ l-a gasît bat muort supt puod — našli su ga mrtvog pijanog ispod mosta ◊ rușîńe ĭe sî sa uĭće la fĭaće supt suknă — ružno je da se gleda dvojčicama pod suknju ♦ supr. pi [Por.]		[Vidi]
4899	supuńe	supune	подметнути	supuńe (ĭuo supuń, ĭel supuńe) [akc. supuńe] (gl. p. ref.) — podmetnuti, postaviti ispod ◊ pănă nu sa supuńe șăļiļi, nu sa puaće gaći lukru — dok se ne podmetnu leđa, ne može da se završi posao ◊ unđe ĭel supuńe kapu, mulț nu supun bîtu — gde on podmeće glavi, mnogi ne podmeću štap ♦ / < supt +puńe [Por.] ∞ supus		[Vidi]
4900	supus	supus	подметнут	supus (supusă) (mn. supuș, supusă) [akc. supus] (prid.) — 1. (o položaju u prostoru) podmetnut, stavljen ispod ◊ a supus ńișći podvaļe supt kada ku varḑă, ș-a rîđikato kîta đi la pomînt, să nu putraḑaskă — stavio je podvale pod kacu s kupusom, i odigo je malo od zemlje, da ne istrune 2. (o položaju u društvu) potčinjen, porobljen ◊ kînd Sîrbiĭa a fuost supusă la bugarĭ, mulț n-a putut să-ĭ sufere, ș-a fuźit în duos — kad je Srbija bila porobljena od Bugara, mnogi nisu mogli da ih trpe, pa su se odmetnuli u šumu [Por.]		[Vidi]
5049	sur	sur	сив	sur (sură) (mn. surĭ, sure) (prid.) — (color) siv ◊ sur sa kapîtă kînd sa mĭastîkă alb ku ńegru — sivo se dobija kad se pomešaju belo i crno ♦ sin. sain [Por.]		[Vidi]
4512	surd	surd	глув	surd (surdă) (mn. surḑ, surđe) [akc. surd] (prid.) — (med.) gluv ◊ surd ĭe uom kare n-auđe bińe — gluv je čovek koji ne čuje dobro ◊ kopilo-la ĭe, saraku, surd đi la nașćire — to dete je, siroma, gluvo od rođenja [Por.]		[Vidi]
4514	surdavĭelă	surdavelă	глуверда	surdavĭelă (mn. surdavĭeļ) [akc. surdavĭelă] (i. m.) — (augm.) gluverda ◊ surdavĭelă grĭa, nuĭe kă n-auđe, numa sa faśe kă n-auđe — teška gluverda, nije što ne čuje, nego što se pravi da ne čuje [Por.] ∞ surd		[Vidi]
6295	surdomaș	surdomaș [Ban.][Olt.]	срдомаси	surdomaș (mn. =) [akc. surdomaș] (i. m.) — (helm.) srdomaš, brašneni crv (Tenebrio molitor) ◊ (med.) surdomaș a fuost buală la kopiĭ kare s-a vaĭtat kă-ĭ duare kapu în parća frunțî — srdomaš je bila bolest kod dece koja su se žalila na bolove u čeonom delu glave ◊ vrîžîtuoriļi a ļikuit pĭ-aĭ bolnavĭ đi surdomaș ku đeskînćiśe șî ku nîparitu ku ńiskaĭ ĭerbĭ, dupa śe l-al bolnau pi nas a ĭešît vĭermĭ ka aăĭa đin fańină — vračare su bolesne od srdomaša lečile bajanjem i parenjem pomoću nekih trava, posle čega su bolesniku na nos izlazili crvi slični crvima iz brašna ♦ sin. moļiaće [Por.]		[Vidi]
4516	Surduļeșći	Surdulești	Сурдуловић	Surduļeșći [akc. Surduļeșći] (i. zb.) — (antr.) Surdulović, vlaško prezime ◊ Surduļeșći ĭe poļikră ńamuluĭ lu kare vrun stramoș a fuost surd multă vrĭame — Surdulović je nadimak porodice čiji je predak bio gluv duže vreme ◊ poļikră Surduļeșći are un ńam mare în Țîrnaĭka — prezime Surdulović ima jedna velika familija u Crnajci [Por.] ∞ surd		[Vidi]
4515	surḑală	surzeală	глувило	surḑală (mn. surḑăļe) [akc. surḑală] (i. ž.) — (med.) gluvilo, gluvoća ◊ baba s-a bulnavit đi surḑală ku duoĭ ań măĭ întîń đikît muoșu, ama surḑala luĭ a fuost măĭ grĭa — baba se razbolela od gluvila dve godine pre čiče, ali je negovo gluvilo bilo mnogo teže ♦ var. surḑîĭe[Por.] ∞ surd		[Vidi]
4513	surḑî	surzi	оглувети	surḑî (ĭuo surḑăsk, ĭel surḑașće) [akc. surḑî] (gl. p. ref.) — (med.) ogluveti, izgubiti sluh ◊ a surḑît đintr-odată, vrîžîtuarĭa a katat în buobe, șî ĭ-a spus kî ĭ-a fakut o famĭaĭe ku al rău — ogluveo je iznenada, vračara je gledala u zrna, i rekla mu da je neka osoba bacila čini na njega ◊ surḑașć, kît đi tare kîntă bandașî akuma pi la nunț — ogluviš, koliko jako sviraju trubači sada na svadbama ♦ up. surdomut [Por.] ∞ surd		[Vidi]
2805	surśiel	surcea	шибљика	surśiel (mn. surśieļe) [akc. surśel] (i. s.) — (bot.) šibljika, grančica ◊ ku drag ńe duśam să kuļeźem la surśieļe đi fuok la Žoĭ Marĭ — sa radošću smo odlazili da beremo šibljike za vatru na Veliki Četvrtak ♦ sin. șîbĭao, șîbiĭaļe (Rudna Glava) ◊ țîn minće kă kînta muĭeriļi un kînćik „Să kuļeźem la surśeaļe” — sećam se da su žene pevale pesmu: „Da beremo šibljike” (Tanda) ♦ var. surśel ♦ up. sfîrśiel [Por.]		[Vidi]
2756	surupa	surpa	сурвати	surupa (ĭuo surup, ĭel surupe) [akc. surupa] (gl. p. ref.) — (geog.) survati, urušiti, oburvati ◊ puaće fi pomînto-la sa va surupa dupa pluoĭ-ļe-șća, da lumĭa n-are uń să fugă — možda će se to zemljište oburvati posle ovih kiša, a ljudi nemaju gde da beže [Por.] ∞ surupa		[Vidi]
2757	surupat	surpat	сурван	surupat (surupată) (mn. surupaț, surupaće) [akc. surupat] (prid.) — (geog.) survan, oburvan; urušen ◊ vĭeḑ pomînto-la surupat îna drum: pi tuoț iĭ sminćiașće, da ńima nu-l mută — vidiš ono zemljište oburvano na putu: svima smeta, a niko ga ne sklanja [Por.] ∞ surupa		[Vidi]
2755	surupină	surupină	сурвина	surupină (mn. surupiń) [akc. surupină] (i. ž.) — (geog.) survina, oburvina; strmina ◊ surupina ĭe kostîș fakut đin pomînt surupat — survina je strmina nastala od oburvanog zemljišta ♦ var. surupatură ♦ sin. sutuļiĭe [Por.] ∞ surupa		[Vidi]
2613	sus	sus	горе	sus (pril.) — gore; iznad ◊ stîaļiļi sînt sus, pi śierĭ — zvezde su gore, na nebu ◊ đi sus — gornji, odozgore, koji je iznad, sa gornje strane ◊ zbuara pi sus — leti iznad tla, na visini; visoko ◊ (fig.) mĭarźe pi sus — ide ne gledajući nikog; ide dignuta nosa ♦ supr. źuos Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3801	suspin	suspin	уздах	suspin (mn. suspińe) [akc. suspin] (i. s.) — (ret.) (psih.) uzdah, uzdisaj; jecaj ◊ ĭ-a skapat numa un suspin grĭeu, dureruos — oteo mu se samo jedan težak, bolan uzdah [Por.] ∞ suspina		[Vidi]
3799	suspina	suspina	уздисати	suspina (ĭuo suspin, ĭel suspină) [akc. suspina] (gl.) — (pish.) uzdisati, jecati ◊ uomu suspină kînd iĭ greu, kînd ăl prinđe vrun žăļ pintru kare iĭ sa plînźe — čovek uzdiše kad mu je teško, kad ga uhvati neka tuga zbog koje mu se plače ♦ sin. șușńi, ofta [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3800	suspinare	suspinare	уздисање	suspinare (mn. suspinărĭ) [akc. suspinare] (i. ž.) — (psih.) uzdisanje, jecanje ◊ kînd a priśeput k-o sî muară, s-a pus pi ĭel o suspinare grĭa, kare l-a țînut una-ntruuna ku ḑîļiļi — kad je predosetio da će umreti, spopalo ga je neko teško uzdisanje, koje ga je neprekidno držalo danima [Por.] ∞ suspina		[Vidi]
5750	suśi	suci	увијати	suśi (ĭuo suśesk, ĭel suśașće) [akc. suśi] (gl. p. ref.) — uvijati, uvrtati; sukati ◊ ĭ-a suśit mînă ku tuot, numa să-ĭ spună unđ-a pitulat bańi — uvijao mu je ruku svom snagom, samo da prizna gde je sakrio novac ♦ up. rusuśi [Por.]		[Vidi]
6168	suśit	sucit	увијен	suśit (suśită) (mn. suśiț, suśiće) [akc. suśit] (prid.) — uvijen, namotan ◊ tuortu păsîrilor traĭașće suśit pi bîtu dîtaļińi — vilina kosica živi uvijena oko stabljike deteline ◊ la sokală, țîsatuarĭa suśașće tuorsu đi pi gĭem pi sovĭaĭkă — na sukalu, tkalja namotava predivo sa kalema na cevku [Por.] ∞ suśi		[Vidi]
6058	sută	sută	сто	sută (mn. suće) [akc. sută](br.) — (br.) sto, stotinu ◊ pista o sută đi stăpîń s-adunat în sat să șća-n drum la partizań, să nu li ĭa moșîĭ-ļi đi vrun kolkoz — preko stotinu domaćina okupilo se u selu da stane na put komunistima, da im ne uzmu imanje za neki kolhoz ◊ sa krĭađe kă đemult a fuost măĭ multă lume kare a trait pista o sută đi ań — veruje se da je nekad bilo više ljudi koji su živeli preko sto godina ♦ var. o sută [Por.]		[Vidi]
4525	sutuļiĭe	povârniș	провалија	sutuļiĭe (mn. sutuļiĭ) [akc. sutuļiĭe] (i. ž.) — (geog.) provalija, ambis ◊ sutuļiĭe ĭe surupină mare șî adînkă — provalija je velika i duboka urvina ♦ sin. surupină [Por.]		[Vidi]
5173	suźa	suge	сисати	suźa (ĭuo sug, ĭel suźe) [akc. suźa] (gl. p. ref.) — sisati ◊ kopil mare, da înga suźe źeĭśtu — veliko dete, a još uvek siše prst [Por.]		[Vidi]
5033	Svińareva	Sviniareva	Свињарево	Svińareva [akc. Svińareva] (i. ž.) — (ojk.) Svinjarevo ◊ Svińareva ĭe sat rumîńesk în komuna lu Žabarĭ — Svinjarevo je vlaško selu u opštini Žabari ◊ Svińareva ĭe dă la Mlaoa la apus — Svinjarevo je zapadno od Mlave [Pom.]		[Vidi]
2587	șaĭḑăś	șaizeci	шездесет	șaĭḑăś [akc. șaĭḑăś] (br.) — šezdeset ◊ număru șaĭḑăś ĭe đi șasă uorĭ măĭ mare đi kît numîru ḑîaśe — broj šezdeset je šest puta veći od broja deset ◊ kînd uomu înpļińiașće șaĭḑăś đi ań, tuna-n bătrîńiață — kad čovek napuni šezdeset godina, ulazi u starost [Por.] ∞ șasă		[Vidi]
2588	șaĭḑăśiļa	șaizecilea	шездесети	șaĭḑăśiļa [akc. șaĭḑăśiļa] (br.) — šezdeseti ◊ śećiră număru a șaĭḑăśiļa, ama tu nu fusăș aśiĭa — pročitali su šezdeseti broj, ali ti nisi bio tu [Por.] ∞ șasă		[Vidi]
2543	șaĭsprîaśe	șaisprezece	шеснаест	șaĭsprîaśe [akc. șaĭsprîaśe] (br.) — šesnaest ◊ śinspriaśe șî unu sînt șaĭsprîaśe — petnaest i jedan su šesnaest ◊ nuĭe înga đi măritat, are numa șaĭsprîaśe ańi — još nije zha udaju, ima samo šesnaest godina ◊ șaĭsprîaśe uorĭ — šesnaest put [Por.] ∞ șasă		[Vidi]
2589	șaĭsprîaśiļa	șaisprecelea	шеснаести	șaĭsprîaśiļa [akc. șaĭsprîaśiļa] (br.) — šesnaesti ◊ trĭeku ș-a șaĭsprîaśiļa ḑî la lukru, da đi plata înga nu vorbĭașće ńima — prođe i šesnaesti dan na poslu, a o plati još niko ne govori [Por.] ∞ șasă		[Vidi]
2544	șapće	șapte	седам	șapće [akc. șapće] (br.) — sedam ◊ șapće ḑîļe în stamînă — sedam dana u nedelji ◊ la paro-la al đi șapće trîabe sî sa pună sîămnu — kod onog sedmog stuba treba da se stavi znak ◊ avĭem numa șapće uoĭ ku mńiĭ — imamo samo sedam ovaca sa jagnjićima [Por.]		[Vidi]
2549	șapćeḑăś	șaptezeci	седамдесет	șapćeḑăś [akc. șapćeḑăś] (br.) — sedamdeset ◊ șapćeḑăś đi uorĭ — sedamdeset puta ◊ șapćeḑăś đi kiļe — sedamdeset kila ◊ muoșu are pista șapćeḑăś đi ań — čiča ima preko sedamdeset godina [Por.] ∞ șapće		[Vidi]
2550	șapćeḑăśiļa	șaptezecilea	седамдесети	șapćeḑăśiļa [akc. șapćeḑăśiļa] (br.) — sedamdeseti ◊ tuma a șapćeḑăśiļa ḑî la slubaḑît đi la-nkisuare — tek su ga sedamdesetog dana pustili iz zatvora [Por.] ∞ șapće		[Vidi]
2546	șapćesprîaśe	șaptesprece	седамнаест	șapćesprîaśe [akc. șapćesprîaśe] (br.) — sedamnaest ◊ șaĭsprîaśe șî măĭ unu sînt șapćesprîaśe — šesnaest više jedan jesu sedamnaest ◊ șapćesprîaśe ań a trekut đ-atunśa — sedamnaest godina je prošlo od tada [Por.] ∞ șapće		[Vidi]
2547	șapćesprîaśiļa	șaptesprecelea	седамнаести	șapćesprîaśiļa [akc. șapćesprîaśiļa] (br.) — sedamnaesti ◊ m-am dus amînat, ș-am fuost tuma șapćesprîaśiļa la rînd — otišao sam kasno, i bio sam tek sedamnaesti na redu ◊ a șapćesprîaśiļa ḑî — sedamnaestog dana [Por.] ∞ șapće		[Vidi]
2545	șapćiļa	șaptelea	седми	șapćiļa [akc. șapćiļa] (br.) — sedmi ◊ kînd a veńit đ-a șapćiļa uorĭ, ĭuo m-am do đidat đi tuot — kada je došao po sedmi put, ja sam popustio sasvim [Por.] ∞ șapće		[Vidi]
2548	șapćime	șeptime	седмина	șapćime (mn. șapćimĭ) [akc. șapćime] (i. ž.) — sedmina ◊ avut tata kopiĭ mulț, șî kînd ń-a-nparțît, miĭe mĭ-a kaḑut abĭa o șapćime đi moșîĭe — imao je otac mnogo dece, i kad nas je odelio, meni je zapala jedva sedmina imanja [Por.] ∞ șapće		[Vidi]
3514	șarpĭel	tigaie	тигањ	șarpĭel (mn. șarpĭeļe) [akc. șarpĭel] (i. s.) — tiganj ◊ a pus pe fuok șarpĭelu, să fakă dă prînḑ — stavila na vatru tiganj, da spremi ručak [Crn.] ♦ dij. sin. ćigańe, ćigaĭe [Por.]		[Vidi]
2541	șasă	șase	шест	șasă [akc. șasă] (br.) — šest ◊ unu, duoĭ, triĭ, patru, śinś, șasă — jedan, dva, tri, četiri, pet, šest ◊ șasă uorĭ — šest put ◊ đi șasă uorĭ s-a dus la duoltur — šest puta je odlazio lekaru [Por.]		[Vidi]
2542	șasîļa	șaselea	шести	șasîļa [akc. șasîļa] (br.) — šesti ◊ đ-a șasîļa uorĭ — po šesti put ◊ la șasîļa kasă daĭ la stînga — kod šeste kuće skrećeš levo [Por.] ∞ șasă		[Vidi]
2570	șasîme	șesime	шестина	șasîme (mn. șasîmĭ) [akc. șasîme] (i. ž.) — šestina ◊ șasîmĭa ĭe parśelu al đi șasă đin śeva śe ĭe-n parțît tuot una în șasă pîărț — šestina je šesti deo nečega što je podeljeno na šest jednakih delova ◊ șasîmĭa đi la uoptsprîaśe ĭe triĭ — šestina od osamnaest je tri [Por.] ∞ șasă		[Vidi]
4273	Șașka	Șașca	Шашка	Șașka [akc. Șașka] (i. ž.) — (hidr.) Šaška, reka u opštini Majdanpek ◊ Șașka ĭe rîu kare izvorĭaḑă supt Kraku Markuluĭ la Măĭdan, trĭaśe pin Bļizńe șî Arnaglaua, șî la Kulă sa-npreună ku Țîrnaĭka, đi unđe înśape Rîu porĭeśi — Šaška je reka koja izvire ispod Markovog Kraka kod Majdanpeka, prolazi kroz Bliznu i Rudnu Glavu, i kod Miloševe Kule se sastaje sa Crnajkom, odakle počinje Porečka reka ◊ Șașka kure la vaļe — Šaška teče ka istoku ♦ (demin.) Șașkuța [Por.]		[Vidi]
3040	șărpariĭe	șerpărie	змијарник	șărpariĭe (mn. șărpariĭ) [akc. șărpariĭe] (i. ž.) — (zool.) zmijarnik, zmijsko leglo ◊ șărpariĭa ĭe luok unđe sa kuĭbĭaḑă șî traĭesk nopîrś mulće — zmijarnik je mesto gde se gnezdi i živi mnogo zmija ♦ sin. (ret.) noprkarĭ [Por.] ∞ șîarpe		[Vidi]
4253	șćetă	ștetă	штета	șćetă (mn. șćeturĭ) [akc. șćetă] (i. ž.) — šteta ◊ anu-sta pouađiļi a fakut mare șćetă la saćeń — ove godine poplave su napravile veliku štetu seljacima ◊ đin șćetă-n șćetă — iz štete u štetu ◊ a dat đi șćetă — pretrpeo je štetu [Por.]		[Vidi]
4254	șćetui	ștetui	штетити	șćetui (ĭuo șćetuĭ, ĭel șćetuĭe) [akc. șćetui] (gl. p. ref.) — štetiti, oštetiti ◊ păkurarĭu mult l-a șćetuit, ama ĭel nu l-a batut, numa ĭ-a dat drumu fara sîmbriĭe — čobanin ga je mnogo oštetio, ali ga on nije tukao, nego ga je oterao bez plate ◊ kum vrodată lakusta đi la Kraĭna a șćetuit padurĭa în Porĭeśa, șî astîḑ sa puvestîașće — kako su nekada skakavci iz Krajine štetili šumu u Poreču, i danas se priča [Por.] ∞ șćetă		[Vidi]
4255	șćetuit	ștetuit	оштећен	șćetuit (șćetuită) (mn. șćetuiț, șćetuiće) [akc. șćetuit] (prid.) — (ret.) oštećen, kome je naneta šteta ◊ altu sa fi fuost atîta đi șćetuit ka ĭel, ĭa fi frînt uasîļi la șćetuituorĭu-la đi uom — drugi da je bio toliko oštećen kao on, polomio bi kosti toj štetočini od čoveka [Por.] ∞ șćetă		[Vidi]
2072	șćuoĭ	scioi	ћук	șćuoĭ (mn. șćuĭ) [akc. șćuoĭ] (i. m.) — (ret.) (ornit.) ćuk, noćna ptica (Athene noctua) ◊ șćuoĭu ku ćușu ĭe tuot o pasîrĭe — „šćoj” i „ćuš” je jedna vrsta ptoce (ćuk) ♦ sin. ćuș [Por.] ∞ ćuș1		[Vidi]
4222	șîfîr	vărsătură	сипар	șîfîr (mn. șîfîrî) [akc. șîfîr] (i. m.) — (geog.) sipar ◊ șîfîr ĭe vîrsatura đi pĭatră maruntă pi pođină supt vro kîrșe, or la luok tîvaļiș — sipar je rasuto sitno kamenje na padini ispod neke stene, ili na nagnutom terenu ◊ vaka aluńikat pi șîfîr pănă la fundu ogașuluĭ, ama nu s-a fîrîmat — krava se klizala niz sipar sve do dna potoka, ali se nije povredila ♦ sin. vîrsatură [Por.]		[Vidi]
4305	șkolai	școlari	школовати	șkolai (ĭuo șkuălîĭ, ĭel șkualîĭe) [akc. șkolai] (gl. p. ref.) — školovati nekoga ili sebe, obučavati, učiti ◊ parințî n-a șkolaito k-a fuost fată, da ĭaļe rar kînd s-a dat la șkuală — roditelji je nisu školovali jer je bila devojčica, a one su se retko kad slale u školu ◊ traĭu ĭe măĭ mare șkuala uomuluĭ — život je najveća čovekova škola [Por.] ∞ șkuală		[Vidi]
4304	șkolait	școlit	школован	șkolait (șkolaită) (mn. șkolaiț, șkolaiće) [akc. șkolait] (prid.) — školovan, učen, obrazovan ◊ a veńit un uom đin đeparće, ńikunoskut, ama sa vĭađe pi vuorbă kî ĭe șkolait — došao je jedan čovek izdaleka, nepoznat ali se vidi po govoru da je školovan ♦ sin. învațat [Por.] ∞ șkuală		[Vidi]
4303	șkolariță	școlăriță	ученица	șkolariță (mn. șkolariț) [akc. șkolariță] (i. ž.) — učenica ◊ mulće fĭaće sa marită înga pănă sînt șkolariță, ama așa kăsătoriĭe nu țîńe mult — mnoge devojke se udaju još dok su učenice, ali takav brak ne traje dugo ◊ muma sa labdă kă a fuost bună șkolariță — majka se hvali da je bila dobra učenica [Por.] ∞ șkuală		[Vidi]
4302	șkolarĭ	școlar	ученик	șkolarĭ (mn. șkolarĭ) [akc. șkolarĭ] (i. m.) — učenik, školarac ◊ șkolarĭ ĭe kopil kare mĭarźe la șkuală — učenik je dete koje ide u školu [Por.] ∞ șkuală		[Vidi]
4306	șkolarĭașće	școlărește	школски	șkolarĭașće [akc. șkolarĭașće] (pril.) — školski, zanatski ◊ rar skriĭe, ș-aĭa kînd skriĭe, șkriĭe șkolarĭașće, ka kînd înga sa uĭta daskîlu la ĭel kum skriĭe — retko piše, i to kad piše, piše školski, kao da ga učitelj još uvek gleda kako piše ♦ var. șkolariuluĭ, șkolarĭesk [Por.] ∞ șkuală		[Vidi]
3466	șkroflă	scrofulă	скрофула	șkroflă (mn. șkrofļe) [akc. șkroflă] (i. ž.) — (med.) (zast.) skrofula, guka, tvrda izraslina na vratu ◊ șkroflă a fuost gîlkă tare kare s-a fakaut la uom la gît, or dupa kap — skrofula je bila tvrda guka koja se javljala kod čoveka na guši ili za vratom ◊ a spus aĭ batrîń kî șkrofla la gît nu sa taĭe, kî đin aĭa sînźiļi sa strîkă șî uomu muare — stari su govorili da se skrofule na vratu ne seku, jer se od toga krv pokvari i čovek umre [Por.]		[Vidi]
4301	șkuală	școală	школа	șkuală (mn. șkuoļ) [akc. șkuală] (i. ž.) — škola ◊ mulće rumînś đemult n-a mĭers la șkuală — mnoge Vlajne nekada nisu išle u školu ◊ mama a mĭers la șkuala mare triĭ ḑĭļe în stamînă — baba je išla u više razrede osnovne škole tri dana u nedelji ◊ đemult parințî n-a dat kopiĭi la șkuală să aĭbă kare să ļi pazîaskă vićiļi — nekada roditelji nisu davali decu u školu da bi imali nekog da im čuva stoku ◊ s-a spus: kare nu gaćiașće șkuala, ramîńe kĭuor la uokĭ — govorilo se: ko ne završi školu, ostaje slep kod očiju [Por.]		[Vidi]
4025	șļau	șleau	друм	șļau (mn. șļaurĭ) [akc. șļau] (i. s.) — drum, put; glavni put ◊ s-a rupt tuot pin padure đasă, pănă n-a ĭeșît la șļau — sav se odrao kroz gustu šumu, dok nije izašao na put ◊ pi vaļa Șășki trĭaśe șļau đi la Măĭdan kîtra Ărnaglaua — dolinom Šaške prolazi put iz Majdanpeka za Rudnu Glavu ◊ mut sa mĭarźe pe drum đe kar pista Kraku Vuĭeńi, pănă nu sa kubuare la șļau — dugo se ide kolskim putem preko Vujanove kose dok se ne siđe na glavni put (Topolnica) ♦ sin. drum [Por.]		[Vidi]
2223	șopîrlă	șopârlă	гуштер	șopîrlă (mn. șopîrļe) [akc. șopîrlă] (i. s.) — (zool.) gušter (Lacerta muralis) ◊ ĭastă duauă fĭelurĭ đi șopîrļe, una murgă, traĭașće pin luokurĭ petruasă, da alaltă, vĭarđe, măĭ mult sa gasîașće pin buĭeḑarĭ — ima dve vrste guštera, jedna braonkasta, živi po kamenjarima, a druga, zelena, više se nalazi po budžacima ♦ sin. gușćiră (Tanda) [Por.]		[Vidi]
72	Șovarna	șovârna	Шоварна	Șovarna [akc. Șovarna] (i. ž.) — (top.) (hidr.) Šovarna, potok na međi Crnajke i Tande u Gornjem Poreču, desna pritoka Crnajke; nađeni tragovi rudarstva iz prve polovine XVIII veka ◊ la Șovarna a fuost ńiskaĭ rudńiśe đi bătrîńață — na Šovarni su u davnini bili neki stari rudnici [Por.]		[Vidi]
4300	șovîrnuog	șovârnog	богаљ	șovîrnuog (șovîrnuagă) (mn. șovîrnuoź, șovîrnuaźe) [akc. șovîrnuog] (prid.) — bogalj ◊ s-a žukat ku buamba ś-a ramas dupa rat, buamba a pokńit, ĭ-a rupt piśuoru șî ĭel pănă la muarće a fuost șovîrnuog — igrao se bombom koja je ostala iza rata, bomba je pukla, pokidala mu je nogu i on je sve do smrti bio bogalj ♦ var. șovîrnog ♦ sin. șkĭuop, oluog [Por.]		[Vidi]
4007	șukĭat	șucheat	блесав	șukĭat (șukĭată) (mn. șukĭaț, șukĭaće) [akc. șukĭat] (prid.) — (med.) blesav, blentav, umno poremećen ◊ uom șukĭat, prostavĭelă, vorbĭașće naĭurļa, nu șćiĭe đi ĭel — blesav čovek, prostak, govori gluposti, ne zna za sebe ♦ sin. kîpiĭat [Por.]		[Vidi]
3322	șuop	nătang ?	глуп	șuop (șuapă) (mn. șuopĭ, șuape) [akc. șuop] (prid.) — (o razumu) glup, priglup; tup, koji teško shvata; tvrdoglav; šašav ◊ sa faśe șuop, sî ginđaskă lumĭa kî n-a șćut śe faśe — pravi se glup, da misle ljudi da nije znao šta radi (Rudna Glava) ◊ nu ći faśa șuop, kă će șćiu bińe — ne pravi se glup, jer te dobro znam ◊ o muĭare șuapă, đe o sută đi uorĭ să-ĭ spuń, nu măĭ ĭa la kap — glupa žena, sto puta da joj kažeš, neće shvatiti (Crnajka) ◊ șuop ĭe uom tare đe kap kare n-askultă đe ńima — „šop” je tvrdoglav čovek koji ne sluša nikoga (Tanda) [Por.] ◊ șuop ĭe uom tare đe kap — „šop” je tvrdoglav čovek (Krivelj) ◊ șuop ĭe uom pruost la kap — „šop” je priglup čovek (Osnić) [Crn.] ♦ dij. var. șop ◊ șop la noĭ pe sîrbĭeșťe ar fi „șașăv” — „šop” bi kod nas na srpskom značilo „šašav” (Radujevac) [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4426	șușńi	șușni	уздисати	șușńi (ĭuo șușńesk, ĭel șușńașće) [akc. șușńi] (gl.) — uzdisati ◊ uomu șușńașće kînd ĭe ustańit, or kînd ăl nîkažîașće vrun nakaz grĭeu — čovek uzdiše kad je umoran, ili kad ga muči neki težak problem ♦ sin. suspina [Por.]		[Vidi]
3581	śață	ceaţă	магла	śață (mn. śețurĭ) [akc. śață] (i. ž.) — magla ◊ śața sa faśe kînd aburĭaḑă apa đen pomînt uđiluos — magla se stvara kad voda isparava iz vlažne zemlje [GPek] ♦ dij. var. śĭață ◊ atîta s-a mîńiĭat đi ĭ-a kaḑut śĭața pi uokĭ — toliko se naljutio, da mu je magla pala na oči ◊ fînka śața merĭeu sa rađikă, đi lumĭe kare mĭerg mirekuț kînd trăbe sî grabĭaskă, sa ḑîśe kî sa trag ka śața — pošto se magla sporo diže, za ljude koji idu polako kada treba da žure, kaže se da se vuku kao magla (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
5554	śafă	ceafă	потиљак	śafă (mn. śafe) [akc. śafă] (i. ž.) — (anat.) potiljak, zatiljak ◊ śafa ĭe parća kapuluĭ al đinapuoĭ, đi la gît pănă la ćiame — potiljak je zadnji deo glave, od vrata do temena [Por.] ∞ kap		[Vidi]
3066	śangă	ceanga	бољка чанга	śangă (mn. śange) [akc. śangă] (i. ž.) — (med.)(zast.) boljka čanga ◊ śe buală a fuost śanga, astăḑ gata ńima nu șćiĭe — koja je boljka bila čanga, danas gotovo niko ne zna [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5067	śapa śuarilor	ceapa-ciorii	врањи лук	śapa śuarilor [akc. śapa śuarilor] (sint.) — (bot.) vranji luk, ptičje mleko (Ornithogalum umbellatum) ◊ śapa śuarilor ĭe fluare đi primovară kare krĭașće pi ļivĭeḑ, are buată șî fuoĭ ka śapa đin građină — vranji luk je prolećno cveće koje raste po livadama, ima glavicu i perje kao baštenski crni luk ◊ aĭ batrîń a spumîntat kopiĭi să nu manînśe śapa śuarilor kă ļi sa faśe ļimba buată — stari su plašili decu da ne jedu vranji luk jer će im se udebljati jezik ♦ dij. var. śapa śori (Tanda) ◊ śapa śori dă odată ku ĭarba — vranji luk niče u isto vreme kad i trava [Por.] ∞ śapă		[Vidi]
5066	śapă	ceapă	црни лук	śapă (mn. śeape) [akc. śapă] (i. ž.) — (bot.) crni luk (Allium cepa) ◊ śapa ĭe un fĭeļ đi buĭađe kare uomu o sađașće în građină, kî fara ĭa nuĭe ńiś o mînkare — crni luk je vrsta biljke koju čovek sadi u bašti, jer bez njega nema ni jednog jela ◊ śapa are kîpațînă, kare krĭașće-n pomînt, șî fuoĭ kare krĭesk đin pomînt în sus — crni luk ima glavicu, koja raste u zemlji, i perje koje raste iz zenlje u vis ◊ đin śapă sa făse pîržîtură ku kare sa gaćașće ļegumĭa — od crnog luka se pravi zaprška, kojom se gotovi jelo [Por.]		[Vidi]
3258	śapsă	ceapsă	чепац	śapsă (mn. śepsurĭ) [akc. śapsă] (i. ž.) — (izob.) čepac, vrsta starinske ženske kape ◊ śapsa a fuost o kaśuļiță lunguĭată șî îngustă ku un kuorn înainće, kare a purtato muĭeriļi vrodată pi kap, prinsă ku kuopśe đi pļećirĭ — čepac je bila uska i duguljasta kapica sa jednim rogom napred, koju su žene nekada nosile na glavi, prikačenu kopčama za pletenice ◊ śapsa a fuost înpistrită ku braḑ — čepac je bio ukrašen vezom ◊ înga sa țîn minće povĭeșćiļi kum žîndari sîrbĭeșć a vurait muĭeriļi kare a dus śapsă, șî pi kare a prins ku ĭa-n kap, a tunso ka pi uaĭe, șî ĭa s-a pĭerdut đin puortu nuostru — još se pamte priče kako su srpski žandari jurili žene koje su nosile čepac, i koju su hvatali sa njime na glavi, strizali bi je kao ovcu, i on se izgubio iz naše nošnje ♦ var. śĭapsă, śapță ♦ up. pļećir [Por.]		[Vidi]
4100	śară	ceară	восак	śară [akc. śară] (i. ž.) — vosak ◊ śara sa faśe đin fagurĭ đi mńarĭe — vosak se pravi od pčelinjih saća ◊ đin śară măĭ mult sa fak lumanărĭ — od voska se najviše izrađuju sveće [Por.]		[Vidi]
3483	śarkîn	cearcăn	корона	śarkîn (mn. śarkîńe) [akc. śarkîn] (i. s.) — korona, aureola, svetlosni krug oko Sunca ili Meseca ◊ śarkînuĭe śerk kare sa faśe pi śerĭ pi lînga Suare, or pi lînga Lună — korona je krug koji se stvara na nebu oko Sunca ili Meseca ◊ śarkînu sa faśe șî kînd ĭe sańin, da șî kînd ĭe nuverĭală, măĭ đes sa vĭađe kînd Suariļi strabaće pin nuvirĭ — korona se javlja i kad je vedro, i kad je oblačno, najčešće se vidi kad Sunce probija kroz oblake ♦ var. śarkă ◊ śarka ĭe aratare la sîaśită — korona predskazuje sušu (Tanda) [Por.] ◊ kînd sa faśe śarkînu sa vremuĭe vrĭamĭa — kad se javlja korona menja se vreme (Jasikovo) [GPek] ∞ śerk	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2647	śaruoń	ceroi	цер	śaruoń (mn. śaruoń) [akc. śaruoń] (i. m.) — (bot.) cer (Quercus cerri) ◊ śaruońu ĭe ļiemn ku skuarța rîpată, bun numa đi fuok — cer je drvo sa hrapav om korom, dobro samo za vatru ♦ up. gorun, gîrńiță [Por.]		[Vidi]
4	śas	ceas	сат, час	śas (mn. śasurĭ) (i. m.) — 1. čas, vremenska jedinica od šezdeset minuta ◊ đimult lumĭa n-avut śasurĭ, s-a purtat dupa Suare — nekad ljudi nisu imali satove, upravljali se prema Suncu ◊ a fuost đeparće, ń-a trăbuit un śas șî măĭ tare — bilo je daleko, trebalo nam je sat i nešto jače ◊ un śas șî žumataće — sat ipo 2. sat, naprava za merenje vremena ◊ śasol đi la mînă — ručni sat ◊ śasol muĭerĭesk — ženski sat ◊ śasol đin parĭaće — zidni sat ♦ var. (augm.) śastuorńik [akc. śastuorńik] ◊ đi kînd ńi s-a strîkat pîrdańiku đi śastuorńik, parke sînćem pĭerduț, kă ń-am învațat ku ĭel pi parĭaće — od kada nam se pokvario prokleti sat, kao da smo izgubljeni, jer smo se navikli sa njim na zidu 3. vreme, doba ◊ śasol rău — zao čas ◊ śasu muorțî — smrtni čas 3. (zast.) pozdravna fraza na rastanku ◊ ramîń ku śasol bun — ostaj mi u dobri čas [Por.] ♦ dij. var. čas [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6500	śașmă	șașma	сачма	śașmă (mn. śeșmĭ) (i. ž.) — sačma ◊ śașmă ĭe buob đi plumb đi pușkă pîrlamaće — sačma je olovno zrno za pušku prelamaču ◊ în vînat dupa păsîrĭ vînatuori s-a dus ku śașmă maruntă — u lov na ptice lovci su išli sa sitnom sačmom [Por.]		[Vidi]
2437	śe	ce	шта	śe (zam.) — šta ◊ śe va puća să fiĭe aĭa śe zbuară pi śierĭ, nu șću — šta li može biti to što leti nebom, ne znam ◊ śe ma kuaștîĭe să-l frîng ku bataĭa? — šta me košta da ga prebijem? ◊ đi śe? — zašto? zbog čega? ◊ la śe? — čemu? na šta? [Por.] ♦ dij. var. če [Kmp.]		[Vidi]
3582	śețuos	ceţos	магловит	śețuos (śețuosă) (mn. śețuoș, śețuasă) [akc. śețuos] (prid.) — maglovit, zamagljen ◊ śața ku ḑîļiļi nu sa rađikă đe pe vaļe, așa vrĭame śețuasă n-a fuost đemult — magla se danima ne diže iz doline, takvo maglovito vreme nije bilo odavno [Por.] ∞ śață		[Vidi]
2484	śeći	citi	читати	śeći (ĭuo śećiesk, ĭel śećiașće) [akc. śeći] (gl. p.) — čitati ◊ mis kĭuară la uokĭ, nu șću ńiś să skriu, ńiś sî śećiesk — slepa sam kod očiju, ne znam ni da pišem, ni da čitam ◊ am învațat să śećiesk la șkuală, pi sîrbĭașće: mulț ań am śećit, ama n-am înțaļies gata ńimika, kî sîrbĭașće ń-a fuost ļimbă strină — naučio sam da čitam u školi, na srpskom: dosta godina sam čitala, ali nisam razumela gotovo ništa, jer nam je srpski bio strani jezik ◊ nu puaće s-o mintă, k-ăl śećiașće ka pi karće — ne može da je laže, jer ga čita kao knjigu ♦ var. inov. ćitui, ćităi [Por.]		[Vidi]
2485	śećit	citi	прочитан	śećit (śećită) (mn. śećiț, śećiće) [akc. śećit] (prid.) — pročitan ◊ aļiaźe kărțîļi kare-s śećiće, șî mută-ļi în lăturĭ — izdvoji pročitane knjige, i skloni ih u stranu [Por.] ∞ śeći		[Vidi]
5700	śećituorĭ	cititor	читалац	śećituorĭ (śećituarĭe) (mn.) [akc. śećituorĭ] (prid.) — (ret.) čitalac ◊ rumîńi aĭ batrîń n-a fuost śećituorĭ, kă n-a șćut să śećaskă — stari Vlasi nisu bili čitaoci jer nisu znali da čitaju ◊ vorbarĭu nuostru are mulț śećituorĭ: pista doa miļiuańe șî žumataće, arată numîratuorĭu — naš rečnik ima mnogo čitalaca: preko dva i po miliona, pokazuje brojač [Por.] ∞ śeći		[Vidi]
6517	śeklă	bâtlan	чапља	śeklă (mn. śekļe) (i. ž.) — (orn.) čaplja (Ardea cinerea) ◊ śeklă ĭe pasîrĭe kare traĭașće pi marźina Dunîri, da kîć-o dată rîtaśiașće pi vaļa lu Rîu porĭeśi — čaplja je ptica koja živi na obali Dunava, a ponekad zaluta u dolinu Porečke reke ◊ śekla sa arańiașće ku pĭeșć — čaplja se hrani ribom [Por.]		[Vidi]
5671	śep	cep	чеп	śep (mn. śepurĭ) [akc. śep] (i. s.) — čep, zapušač ◊ śep ĭe astupuș ku kare s-a-nkid găuriļi — čep je zapušač kojim se zatvaraju rupe ◊ śep đi ļemn — drveni čep ♦ var. śiep ♦ sin. duop, astupuș [Por.]		[Vidi]
3382	śerb	cerb	јелен	śerb (mn. śerbĭ) [akc. śerb] (i. m.) — (zool.) jelen (Cervus elaphus) ◊ śerb ĭe žuavină sîrbaćikă ku kuarńe marĭ șî krengaraće — jelen je divlja životinja sa velikim i razgranatim rogovima ◊ śerbu ĭe žuavină țapînă șî frumuasă, șî rumîńi đemult đes a dat nume pi ĭel la kopiĭi luor: Śerban — jelen je jaka i lepa životinja, i Vlasi su nekada često davali njegovo ime svojoj deci: Šerban (=Jelenko) ◊ fameĭa śerbuluĭ sa kĭamă śută — ženka jelena zove se košuta [Por.]		[Vidi]
6307	śeret	ceret	церовина	śeret (mn. śereț) [akc. śeret] (i. m.) — cerovina ◊ śeret ĭe padure pļină đi śaruoń — cerovina je šuma puna cerova [Por.] ∞ śaruoń		[Vidi]
3349	śeriśerĭ	cireșar	јуни	śeriśerĭ [akc. śeriśerĭ] (i. m.) — (kal.) (izob.) juni ◊ śeriśerĭ ĭe luna đi șasă pi an, da numiļi rumîńesk vińe đi la śerĭașă kare atunśa s-a kuok — juni je šesti mesec u godini, a vlaški naziv dolazi od trešnje koje tada dozrevaju ♦ / < śerĭașă — trešnja [Por.] ∞ lună		[Vidi]
6268	śerĭ	cer	небо	śerĭ (mn. śerurĭ) (i. s.) — nebo ◊ śerĭu sańin ĭe vînît — vedro nebo je plavo ◊ pi śerĭ zbuară păsîrļi șî mĭerg nuviri — nebom lete ptice i plove oblaci ◊ durîĭe-n śerĭ — grmi na nebu [Por.]		[Vidi]
4163	śerĭașă	cireașă	трешња (плод)	śerĭașă (mn. śerĭașă) [akc. śerĭașă] (i. ž.) — (bot.) trešnja, plod ◊ ĭastă śerĭeș kare faśe śerĭașă roșîĭe, șî ĭastă śerĭeș kare dă śerĭașă albe — ima trešnja koja daje crvene trešnje, i ima trešnja koja daje bele trešnje [Por.] ∞ śerĭeș		[Vidi]
4162	śerĭeș	cireș	трешња (дрво)	śerĭeș (mn. śerĭeș) [akc. śerĭeș] (i. m.) — (bot.) trešnja, drvo (Prunus avium) ◊ śerĭeș ĭe puom kare faśe śerĭașă, puame ruoșîĭe șî dulś ka mńarĭa — trešnja je voćka koja daje trešnje, plodove crvene i slatke ko med ◊ đin kuažă đi śerĭeș s-a fakut vapaĭț đi viđerat — od trešnjine kore pravila luč za osvetljenje ♦ var. śereș, śerieș ♦ up. śerĭașă [Por.]		[Vidi]
6269	śerĭu guri	cerul-gurii	непца	śerĭu guri [akc. śerĭu guri] (sint.) — (anat.) nepca ◊ śerĭu guri ĭe uos întra ļimbă șî nas — nepca su kost između usta i nosa [Por.] ∞ śerĭ		[Vidi]
3481	śerk	cerc	обруч	śerk (mn. śerkurĭ) [akc. śerk] (i. s.) — 1. (tehn.) obruč ◊ tuot śerku ĭe fakut totîrlat — svaki obruč je okruglog oblika ◊ un fĭeļ đi śerk ĭe șînă đi fĭer ku kare sa ļagă dauoźiļi la kadă — jedna vrsta obruča je metalna šina kojom se vezuju doge na kaci ◊ śerk avut șî ruata đi kar, l-a fakut kovaśi la fuaļe șî ĭ-a ḑîs șînă — obruč je imao i kolski točak, izrađivali su ga kovači na mehovima, i zvali ga šina 2. (geom.) krug ◊ kînd trăbe sî să fakă fund, măĭ întîń skrižăĭ pi blană un śerk, pă pi urmă sa taĭe ku firizu — kad treba da se napravi lopar, najpre se na dasci nacrta krug, pa se onda izreže testerom [Por.]		[Vidi]
3484	śerka	încerka	покушати	śerka (ĭuo śerk, ĭel śarkă) [akc. śerka] (gl.) — pokušati, probati ◊ a śerkat sî rađiśe sîngur, ș-a vaḑut kă nu puaće — pokušao je da podigne sam, i video je da ne može ◊ ĭuo śerk ku mare kin să ma las đi bĭare, da ĭel ma mînă ku sîla sî bĭeu — ja pokušavam s velikom mukom da ostavim piće, a on me tera na silu da pijem ◊ numa śarkă să daĭ în mińe, dakă kućeḑ — samo probaj da me udariš, ako smeš ◊ đi o sută đi uorĭ să śarkă, nu skapă đi mińe — sto puta da pokuša, neće uteći od mene ◊ śarkî-ma, pî vĭeḑ sîngur o sînt bună — probaj me, pa vidi sam da li sam dobra ◊ am śerkat, șî m-am lasat, nu mis kadîr đ-ala lukru — probao sam i batalio, nisam sposoban za taj posao ♦ var. înśerka [Por.]		[Vidi]
3486	śerkatură	încercare	покушавање	śerkatură (mn. śerkaturĭ) [akc. śerkatură] (i. ž.) — (zast.) pokušavanje, isprobavanje; pokušaj, proba ◊ śarkă măĭ odată, dakă vĭeḑ kă nu-ț mĭarźe, rađikă mîńiļi đi altă śerkatură — pokušaj još jednom, ako vidiš da ti ne ide, digni ruke od daljeg pokušavanja ◊ (u izr.) śerkatură guală — uzaludan pokušaj ♦ sin. (inov.) probă, probĭală [Por.] ∞ śerka		[Vidi]
3482	śerkănat	cercănat	обељен	śerkănat (śerkănată) (mn. śerkănaț, śerkănaće) [akc. śerkănat] (prid.) — obeljen; u vidu obruča obeljena kora na stablu drveta ◊ ļemn śerkănat a fuost ļemn gruos șî nalt, aļes đi trînćit, kuĭ ku sakurĭa ĭ-a kurațat o kurauă đi kuažă đi pi tutuk, la o držală đi sakure đi la pomînt — obeljeno drvo je bilo debelo i visoko stablo, određeno za obaranje, kome je sekirom oguljen pojas kore sa debla, na jedno držalje sekire od zemlje ◊ ļemnu s-a śerkănat în padure kare a trăbuit tîrsîtă, đi sî sa đeșkidă kîmpiĭe đi luok or đi pašćiuńe — drvo se belilo u šumi koja je trebalo da se otrsi, da bi se otvorilo polje za njivu ili pašnjak [GPek] ∞ śerk		[Vidi]
3085	śernut	cernut	просејан	śernut (śernută) (mn. śernuț, śernuće) [akc. śernut] (prid.) — prosejan ◊ fańina ĭe śernută pin sîtă điasă — brašno je prosjeano kroz gusto sito [Por.] ∞ śiarńe		[Vidi]
6443	śerńală	cerneală	црнило	śerńală (mn. śerńiaļe) (i. ž.) — (color) *crnilo* ◊		[Vidi]
6444	śerńi	cerni	црнити	śerńi (ĭuo śerńĭesk, ĭel śerńĭașće)(gl. p. ref.) — (color) *crniti* ◊		[Vidi]
6445	śerńit	cernit	црн	śerńit (śerńită) (mn. śerńiţ, śerńiće) (prid.)		[Vidi]
2764	śerśel	cercel	минђуша	śerśel (mn. śerśiĭ) [akc. śerśel] (i. m.) — minđuša ◊ am avut șasă ań, kînd muma mĭ-a pus śerśiĭ în urĭekĭ — bilo mi je šest godina, kada mi je majka stavila minđuše u uši [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4101	śerui	cerui	увоштити	śerui (ĭuo śeruĭ, ĭel śeruĭașće) [akc. śerui] (gl. p.) — (tehn.) uvoštiti ◊ sa śeruĭașće śeva kînd sa traźe pin śară topită — uvoštava se nešto kad se provlači kroz istopljeni vosak ◊ spatarĭu ku ață śeruită a ļegat đințî la spată đi razbuoĭ — brdar je uvoštenim koncem vezivao zupce na brdu razboja [GPek] ◊ Mila Pļeșî dîn Lazńița ĭe rumîna dăntîń kare a-nśeput să fakă lumanărļi raĭuluĭ ku ață śeruită — Mila Pavlović iz Laznice je prva Vlajna koja je počela da radi rajske sveće od uvoštenog konca (Laznica) [Hom.] ∞ śară		[Vidi]
5065	śetaće	cetate	градиште	śetaće (mn. śetăț) [akc. śetaće] (i. ž.) — (top.) gradište, ruševine utvrđenja ◊ tuot luok unđe sa văd sudumiturļi alu vrun oraș batrîn, lumĭa kĭamă „śetaće” — svako mesto gde se vide ruševine nekog starog grada, ljudi zovu „gradište” ◊ în Poreśa đi Sus ĭastă vro patru-śinś „śetăț”, șî gata đi tuaće ĭe ļegată vro povastă đi latîń-aĭ batrîń — u Gornjem Poreču ima oko četiri-pet „gradišta”, i za svako je vezana po neka priča o starim Latinima [Por.]		[Vidi]
2603	śeva	ceva	нешто	śeva [akc. śeva] (zam.) — nešto ◊ a măĭ ramas śeva puțîn pănă la urmă — ostalo je još nešto malo do kraja ◊ așa śeva — tako nešto ◊ așćată să-ĭ kadă śeva đin śierĭ — čeka da mu nešto padne s neba ♦ var. śuava [Por.] ♦ dij. var. śevra (Kobilje) [Stig]		[Vidi]
6501	śeșmă	cișmea	чесма	śeșmă (mn. śeșme) (i. ž.) — česma ◊ đemult tota kasa adus apă đi la fîntînă, da đi vrĭamĭa lu Tita a-nśeput să dukă apă pi țăvĭ întraușă, unđ-a zîđit śeșmă ku slavină — nekada je svaka kuća donosila vodu sa kladenca, a u vreme Tita počeli su da vodu dovode cevima u dvorište, gde su zidali česme sa slavinama [Por.]		[Vidi]
3084	śiarńe	cerne	просејати	śiarńe (ĭuo śiern, ĭel śiarńe) [akc. śiarńe] (gl. p. ref.) — prosejati, prosejavati ◊ sa ḑîśe kî sa śiarńe kînd śeva marunt ka pulburu petrĭeś pin sîtă, or pin śur — kaže se da se prosejava kada nešto sitno kao prah proteraš kroz sito, ili rešeto ◊ măĭ đies sa śiarńe fańina șĭ pĭesîku — najčešće se prosejava brašno i pesak ♦ var. śarńe, śierńe [Por.]		[Vidi]
2910	śiguod	orice	штогод	śiguod [akc. śiguod] (pril.) — štogod, štagod, bilo šta ◊ fak kum am ginđit, pă să fiĭe śiguod va fi — uradiću kako sam naumio, pa nek bude štagod bude ♦ var. śeguod, śigud [Por.] ∞ guod		[Vidi]
6091	śikuarĭe	cicoare	цикорија	śikuarĭe1 (mn. śikuorĭ) [akc. śikuarĭe](i. ž.) — (bot.) cikorija, vodopija (Cichorium Intubus) ◊ śikuarĭe ĭe buĭađe ku dudă lungă șî tare, đin kare sa faśe țauă đi skuos rakiĭe — cikorija je biljka sa dugom i jakom stabljikom, od koje se prave cevke za vađenje rakije ◊ (med.) rîdaśină śikuori ĭe bună đi kopiĭ kînd au kufurĭală — koren cikorije je dobar za decu kad imaju proliv [Por.]		[Vidi]
6092	śikuarĭe	cicoare	цврчак	śikuarĭe2 (mn. śikuorĭ) [akc. śikuarĭe](i. ž.) — (ent.) cvrčak, zrikavac ◊ śikuarĭe ĭe o guangă ka skalușu, kare vara, kînd ĭe măĭ mare zăpușală, kîntă una-ntruuna „zri-zri-zri” đi-ț tună-n kriĭir — cvrčak je insekt kao skakavac, koji leti, kada je najveća vrućina, peva neprekidno „zri-zri-zri” da ti ulazi u mozak [Por.]		[Vidi]
3338	śimbur	cimbru	чубар	śimbur [akc. śimbur] (i. m.) — (bot.) čubar, čubrica, čubrika (Satureja hortensis) ◊ la Rumîń fara śimbur nu sa faśe ḑamă đi pĭeșć — kod Vlaha se bez čubra ne sprema riblja čorba [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
43	śimpuoĭ	cimpoi	гајде	śimpuoĭ (mn. śimpuaĭe) [akc. śimpuoĭ] (i. m.) — (zast.) gajde; deo gajdi ♦ var. karabă [Por.] ♦ dij. var. čumpuoĭ [Kmp.]		[Vidi]
2067	śin-suće	cinci sute	петсто	śin-suće [akc. śin-suće] (br.) — petsto, petstotina ◊ îț sînt datuorĭ śin-suće đi dinarĭ, ț-am dat patru suće, a măĭ ramas sî-ț dau măĭ o sută — dužan sam ti petsto dinara, dao sam ti četristo, ostalo je da ti dam još sto ◊ śin-suće đi miĭ — petsto hiljada ◊ skriĭem: 5555, śećim: śinś miĭ śin-suće śinḑăś șî śinś — pišemo: 5555, čitamo: pet hiljade petsto pedeset i pet [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2567	śinḑăś	cinzeci	педесет	śinḑăś [akc. śinḑăś] (br.) — pedeset ◊ muma are śinḑăś đi ańi, ku ḑîaśe ań ĭe măĭ ćinîră đi kît tata — majka ima pedeset godina, za deset godina je mlađa od oca ◊ śinḑăś șî măĭ śinḑăś sînt o sută — pedeset više pedeset jesu sto [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2569	śinḑăśiļa	cinzecilea	педесети	śinḑăśiļa [akc. śinḑăśiļa] (br.) — pedeseti ◊ śinḑăśiļa vińe pi rînd dupa a patruḑăś șî nuauļa — pedeseti dolazi po redu iza četrdeset i devetog [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2066	śinsprîaśe	cincisprezece	петнаест	śinsprîaśe [akc. śinsprîaśe] (br.) — petnaest ◊ ĭepćin, kuaștîĭe numa śinsprîaśe dinarĭ — jeftino, košta samo petnaest dinara ◊ am fuźit đi la kasă kînd am înpļińit śinsprîaśe ań — pobegao sam od kuće kad sam napunio petnaest godina ◊ ńiś śinsprîaśe la sută n-a glăsuit đi ĭel — ni petnaest odsto nije glasalo za njega ◊ śinsprîaśe miĭ — petnaest hiljada ◊ a măĭ ramas śinsprîaśe ḑîļe, pă sa-nkĭaĭe anu — ostalo je još petnaest dana do isteka godine ♦ / < śin(ś) — „pet” + spră — „prema” + (ḑ)îaśe — „deset” [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2564	śinsprîaśiļa	cincisprecelea	петнаести	śinsprîaśiļa [akc. śinsprîaśiļa] (br.) — petnaesti ◊ în tuata śinsprîaśiļa ḑî în lună primim plata — svakog petnaestog dana primamo platu [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2655	śinstă	cinste	част	śinstă (mn. śinsturĭ) [akc. śinstă] (i. ž.) — čast, dar, poklon; čestitka ◊ śinstă la rumîńi aĭ batrĭń a fuost mînkarĭa kare a duso kînd a fuost kĭemaț la vro nuntă — čast je kod starih Vlaha bilo jelo koje su kao pozvani gosti, nosili nekome na svadbu ◊ śinstă la nuntă s-a dus înprumut: astîḑ tu duś luor, mîńe, kînd đin kasa tĭa s-a-nsuară vrunu, duk iĭ țîĭe — čast se na svadbu nosila u zajam: danas nosiš ti njima, sutra, kad se ženi neko od tvojih, nose oni tebi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2656	śinstî	cinsti	частити	śinstî (ĭuo śinstîăsk, ĭel śinstîașće) [akc. śinstî] (gl. p. ref.) — 1. častiti ◊ dakă vi faśa aĭa, ĭuo am să ći śinstîăsk — ako to uradiš, ja ću te častiti 2. čestitati ◊ ma duk să-ĭ śinstîăsk Anol nou — idem da mu čestitam Novu godinu [Por.] ∞ śinstă		[Vidi]
2657	śinstît	cinstit	почашћен	śinstît (śinstîtă) (mn. śinstîț, śinstîće) [akc. śinstît] (prid.) — 1. počašćen; ugošćen ◊ ma primit în kasă, șî ma śinstît ku śina — primio me je u kuću, i počastio večerom 2. (fig.) častan, čestit, pošten ◊ a fuost uom śinstît, poșćeńit șî kurat ka sfîntu — bio je čovek častan, pošten i čist kao svetac [Por.] ∞ śinstă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2065	śinś	cinci	пет	śinś (br.) — pet ◊ śinś kîăș are kotunu nuostru — pet kuća ima naš zaselak ◊ đi śinś uorĭ ț-am vorbit, ama tu nu-nțaļeź ńimika — pet puta sam ti govorio, ali ti ništa ne razumeš ◊ ćinîră, are numa śinsprîaśe ań — mlada je, ima samo petnaest godina ◊ număru kîășî ĭe śinḑăś șî śinś — kućni broj je pedeset i pet ◊ turśi ń-a țînut śinsuće đi ań — Turci su nas držali petsto godina [Por.] ♦ dij. var. činč (Vajuga) [Dun.]		[Vidi]
2064	śinśidă	cincidă	зеба	śinśidă (mn. śinśiḑ) [akc. śinśidă] (i. ž.) — (ornit.) zeba, ptica stanarica, izvrsna pevačica (Fringilla coelebs) ◊ śinśidă ĭe pasîrĭa kare kîntă măĭ frumuos — zeba je ptica koja najlepše peva ◊ padurĭa la nuoĭ ĭe pļină đi śinśiḑ, nuapća nu pućem adurmi đi kînćiku luor — kod nas je šuma puna zeba, noću ne možemo zaspati od njihove pesme ♦ / < (onom.) „śinś-śinś” — „pet-pet” [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2565	śinśiļa	cincilea	пети	śinśiļa [akc. śinśiļa] (br.) — peti po redu ◊ a śinśiļa lună în an rumîńi aĭ batrîń a kĭemat florarĭ — peti mesec u godini stari Vlasi su zvali „florar” [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
2568	śinśime	cincime	петина	śinśime (mn. śinśimĭ) [akc. śinśime] (i. ž.) — petina ◊ înparțîm bańi în śinś pîărț, șî tuot nat ĭa kîć-o śinśime — delimo novac na pet delova, i svako uzima po jednu petinu [Por.] ∞ śinś		[Vidi]
73	śińe	cine	неко	śińe [akc. śińe] (zam.) — neko, ko, koji ◊ uĭtă, śińe ĭasă đin padure? — gle, neko izlazi iz šume? (ili: gledaj, ko to izlazi iz šume? ) ♦ sin. kare? — ko? koji? ♦ var. śińiva, śińeva ◊ fug, kă vińe śińeva — bežim, jer neko dolazi ♦ up. vereśińe [Por.]		[Vidi]
4098	śińiva	cineva	неко	śińiva [akc. śińiva] (zam.) — neko ◊ dakă nu va șći ĭel, va șći śińiva altu — ako on ne bude znao, znaće neko drugi ◊ așćată să trĭakă śińiva pi drum — čeka da neko prođe putem ♦ / < śińe + va ♦ var. śińeva [Por.] ∞ śińe		[Vidi]
2333	śir	cir	каша	śir (prid.) (i. m.) — I. (prid.) (nepr.) 1. (za materiju) kašast, židak; gnjecav; glibav ◊ a dat suariļi, zapada s-a moĭat șî poćaka ĭe tuată śir, nu măĭ mĭerź — udarilo sunce, sneg se smekšao i staza je sva kašasta, ne možeš da ideš II. (i. m.) 2. blato ◊ nu ći baga-n śiro-la, dăĭ pi đinkuaśa — ne ulazi u to blato, prođi s ove strane 3. (nutr.) kaša, hrana za ovčarske pse ◊ śiru đi kîń s-a fakut đin fańină đi kukuruḑ: fĭerbĭ apa, puń kîta fańină, mĭastîś, mĭastîś, ăl laș sî sa raśiaskă șă-l daĭ la kîń — kaša za ovčarske pse pravila se od kukuruznog brašna: skuvaš vodu, staviš malo brašna i mešaš, mešaš, pustiš je da se ohladi i daješ psima ◊ păkurari aĭ batrîń a vorbit kă kîńi măĭ adînk latră kînd manînkă śir — stari čobani su govorili da psi dublje laju kada jedu kašu ♦ sin. morśilă, groșală [Por.]		[Vidi]
6294	śirińe	șirină [Ban.]	црепуља	śirińe (mn. śiriń) [akc. śirińe] (i. ž.) — crepulja ◊ śirińa ĭe vas đi pomînt în kare sa kuaśe pîńa în vatra fuokuluĭ la kamin — crepulja je glineni sud u kome se peče hleb na vatri kamina ◊ śirińa sa astrukă ku țîăstu — crepulja se pokriva vršnikom ◊ śirińa fak muĭeriļi la o ḑî adînsă în an, kare kađe la doă stamîń înainća lu Sînźuorḑ — crepulje izrađuju žene jednog posebnog dana, koji pada na dve nedelje pre Đurđevdana ◊ ḑîua đi fakut śiriń sa kĭamă Marța draśaskă, da sa măĭ kĭamă șî Ropaćinu or Lupaćinu — dan za izradu crepulja zove se Đavolji utorak, a zove se još i Ropaćin ili Lupaćin [Por.]		[Vidi]
6003	śiviĭe	civie	чивија	śiviĭe (mn. śiviĭ) [akc. śiviĭe] (i. ž.) — (tehn.) čivija, zavrtanj ◊ śiviĭa ĭe fiĭe śe đi fĭer or đi ļemn ku śe s-a strîns tare doă parśaļe — čivija je bilo šta gvozdeno ili drveno čime se čvrsto spajaju dva dela nečega ◊ kînd vro nuoră a fuost kam zburdată, parințî a spus la kopil să-ĭ strîngă kîta śiviĭa, s-o dukă în rînd — kad je neka snajka bila malo razuzdanija, roditelji su govorili sinu da joj malo pritegne čivije, da je dovede u red [Por.]		[Vidi]
4184	śiștuare	șiștoare	тканица	śiștuare (mn. śiștuorĭ) [akc. śiștuare] (i. ž.) — tkanica, pojas ◊ s-a purtat doă fĭelurĭ đe śiștuorĭ: îngușće, muĭerĭeșć, șă śiștuorĭ laće, voĭńiśeșć — nosile su se dve vrste tkanica: uske, ženske, i široke tkanice, muške ♦ sin. braśiră [Por.] ∞ țuală		[Vidi]
4963	śob	ciob	саксија	śob (i. s.) ● v. śuob [Crn.] ∞ śuob		[Vidi]
3229	śobană	ciobană ?	чобанка	śobană (mn. śobańe) [akc. śobană] (i. ž.) — čobanka, velika čobanska kašika ◊ śobană a fuost o ļingură mare đi ļiemn, ku kuada lungă, kare a purtato śobańi dupa viće, ļegată la kurauă — čobanka je bila velika drvena kašika, sa dugom drškom, koju su čobani nosili za stokom, obešenu o kaiš ◊ śobana a fuost atîta đi mare đi ĭo ma mir kum ļ-a înkepat în gură — čobanka je bila toliko velika da se ja čudim kako su je trpali u usta ◊ śobana pîkurari a purtato întođeuna dupa viće, da ś-a fi fakut ku ĭa, nu șću — čobanku su pastiri stalno nosili za stokom, a šta li su radili sa njom, ne znam ♦ sin. gavană [Por.]		[Vidi]
5577	śobîlk	șteobîlc	шљап ?	śobîlk [akc. śobîlk] (uzv.) — (onom.) šljap? ◊ „śobîlk” s-auđe kînd śuava mĭarźe pin apă măĭ adînkă — „šljap” se čuje kad neko ide kroz dublju vodu [Por.]		[Vidi]
6492	śobîrńak	ciobîrnac	мотка	śobîrńak (mn. śobîrńeś) (i. m.) — motka ◊ śobîrńak ĭe palugă đi vro doă mĭetre đi ļemn tare, pi kare doĭ inș a duso pi umîr șă pi ĭa a dus vrun tovar grĭeu, kare n-a putut să dukă un uom sîngur — čobrnjak je motka od oko dva metra od jakog drveta, koju su dva muškarca držala na ramenu i njome nosili neki teži teret, koji nije mogao da nosi jedan čovek sam ◊ (folk.) kînd đemult s-a furat fĭećiļi, baĭețî a dus fata pi śobîrńak, kare l-a bagat dupa braśiriļi fĭećĭ, șa duso đaporînga — kad su se nekad krale devojke, momci su devojku nosili na čobrnjaku, koji su nabijali devojci pod tkanice, i nosili na ramenima ♦ sin. pražînă, dorîngă [Por.]		[Vidi]
3774	śokaļeće	cioacăleţ ?	брдашце	śokaļeće [akc. śukaļeće] (i. m.) ● v. śokiță [Por.] ∞ śuakă		[Vidi]
3773	śokiță	ciochiţă ?	брдашце	śokiță (mn. śokiț) [akc. śokiță] (i. ž.) — (demin.) (geog.) brdašce ◊ đarîndu luok poļažńik kît vĭeḑ ku uoki, niś unđe ńiś o śokiță sî sa vadă — svud ravnica dokle pogled seže, nigde ni brdašce da se vidi ♦ var. śokaļeće [Por.] ∞ śuakă		[Vidi]
3478	śokîrdar	călău	џелат	śokîrdar (mn. śokîrdarĭ) [akc. śokîrdar] (i. m.) — (zast.) dželat ◊ întra Mustapiś șî-ntra Mînastirița, la Basara, a trait ńiskaĭ Suruļeșći kare a služît la turś ka śokîrdarĭ — između Mustapića i Manastirice, kod Basare, živeli su neki Surulešti koji su služili kod Turaka kao dželati ◊ śokîrdari a taĭat kapiće la lumńe — dželati su ljudima odrubljivali glave ◊ śokîrdarĭu taĭe kapu la uom, șă-l puńe-n brukă șî mĭarźe ku ĭel prîn sat, să vadă lumńa, sî sa spomînće — dželat odrubi čoveku glavu, nabije je na kolac i ide sa njom kroz selo, da vide ljudi, da se uplaše ◊ śokîrdari a taĭat șî nasurļi șî urĭekiļi, dakă turśi așa a žuđekat pră uom prîntu vro vină — dželati su ljudima sekli i noseve i uši, ako su Turci tako presudili za neku krivicu [Mlava] ∞ śukîrći		[Vidi]
4956	śonći	ciunti	окрњити	śonći (ĭuo śonćiesk, ĭel śonćiașće) [akc. śonći] (gl. p. ref.) — okrnjiti, osakatiti, okresati; oštetiti; čuknuti ◊ sa śonćeașće śeva kînd vreĭ să-l taĭ frumuos, da numa-l frînź — okrnji se nešto kad hoćeš lepo da ga isečeš, a samo ga slomiš ◊ kînd uomu sa farîmă, șă-s taĭe vrun źeĭśt, sa ḑîśe k-a śonćit mîna — kad se čovek povredi, i iseče neki prst, kaže se da je osakatio ruku ◊ kînd kumpirĭ vas đi pļek, să baź sama să nu fiĭe śonćit vrunđiva — kad kupuješ plekanu posudu, da paziš da ne bude negde čuknuta [Por.]		[Vidi]
4957	śonćit	ciuntit	окрњен	śonćit (śonćită) (mn. śonćiț, śonćiće) [akc. śonćit] (prid.) — okrnjen, osakaćen; očukan ◊ s-a dus în rat întrĭeg, da s-a-ntuor tuot śonćit — otišao je u rat čitav, a vratio se sav osakaćen ◊ đin uala śonćită a ramas numa îrburĭ — od očukanog lonca ostali samo ulomci [Por.] ∞ śonći		[Vidi]
5238	śopîr	ciopor	чопор	śopîr (mn. śopîrĭe) [akc. śopîr] (i. s.) — čopor ◊ śopîr đi lupĭ s-a bagat în strungă, ș-a zatrit stîna-n trĭagă — čopor vukova upao je u obor, i zatro celo stado ◊ un śopîr đi uoĭ s-a rupt đin stînă, ș-a rîtaśit în ļivađa lu komșîĭe — čopor ovaca odvojio se od stada, i zalutao u susedovu livadu ♦ sin. kîrd, gramadă [Por.]		[Vidi]
3675	śopîrlan	ţopârlan	момчић	śopîrlan [akc. śopîrlan] (i. m.) ● v. țopîrlan [Por.] ∞ țoapă		[Vidi]
6364	śopļi	ciopli	тесати	śopļi (ĭuo śopļĭesk, ĭel śopļĭașće) (gl.) — tesati ◊ sa śopļiaşće gruosu ļemnuluĭ ku sakurĭa pi aţă, pănă nu sa kapîtă grindă ńićeḑată în patru muke — teše se deblo drveta sekirom po koncu, dok se ne dobija ravna četvostrana greda ◊ śopļitu a-nśeput sî sa pĭardă, kînd s-a skuos firizańiļi — tesanje je počelo da se gubi, kad su se pojavile strugare [Por.]		[Vidi]
1541	śorobară	ciorcobară	сврака	śorobară (mn. śorobărĭ) [akc. śorobară] (i. ž.) — (ornit.) svraka (Pica pica) ◊ śorobara a mînkat uavăļi lu mĭerlă dîn kuĭb — svraka je pojela kosu jaja iz gnezda [Hom.] ♦ dij. var. koțofană [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4977	śovańe	ciuvan	оклоп	śovańe (mn. śovań) [akc. śovańe] (i. ž.) — (anat.) oklop, ljuštura ◊ un fĭeļ đi bruoșć are śovańe đi uos, ș-așa bruoșć sa kĭamă bruoșć ku śovańe — jedna vrsta žaba ima koštani oklop, i takve žabe zovu se kornjače [Por.] ♦ dij. var. śuvan (Sige) [Hom.] ♦ dij. var. śovan (Osnić) [Crn.] ♦ dij. var. śovań [GPek] ∞ bruaskă		[Vidi]
2351	śovikă	ciovică	зијавац	śovikă (mn. śoviś) [akc. śovika] (i. ž.) — (onom.) (ornit.) zijavac (Vanellus Cristatus) ◊ śovika ĭe o pasîrĭe ńikunoskută, kare a izaflato babiļi, numa sî spomînće ku ĭa kopiĭi aĭ ńimĭarńiś — zijavac je jedna nepoznata ptica koju su babe izmislile, samo da plaše nemirnu decu sa njom ◊ pasîrĭa ńima n-a vaḑuto, ama ĭastă kare audîto: kîntă urît, șî kîrkîĭe ka kînd uomu traźe sî muară — pticu niko nije video, ali ima onih koji su je čuli: peva ružno, i krklja kao čovek u samrtnom ropcu ◊ mama ńe spumînta sara să taśem, kă vińe śovika să ńi manînśe — baba nas je uveče plašila da ćutimo, jer će doći zijavac da nas pojede ♦ sin. śumaĭkă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3772	śuakă	cioacă	брдо	śuakă (mn. śuoś) [akc. śuakă] (i. ž.) — (geog.) brdo; čuka ◊ s-a dus la śuakă ku vićiļi — otišao je na brdo sa stokom ◊ s-a mutat ku borđiĭu đin śuakă-n śuakă, kă lumĭa nuastră pi śuoś a trait — selio se sa burdeljem s brda na brdo, jer su naši ljudi na brdima živeli ◊ (u izr.) la śuakă — na brdu ◊ đi la śuakă — sa brda ◊ uom đi la śuakă — čovek sa brda, brđanin [Por.]		[Vidi]
1536	śuară	cioară	врана	śuară (mn. śuorĭ) [akc. śuară] (i. ž.) — (ornit.) vrana (Corvus cornix, Corvus corone, Corvus frugilegus) ◊ śuarîļi fak mare șćetă la kîmpiĭe — vrane nanose veliku štetu u polju ◊ śuară pîśuasă — modrovrana (Coracias garrulus) ♦ up. korkan, korb [Por.]		[Vidi]
1537	śuară pîśuasă	cioară pucioasă	модроврана	śuară pîśuasă (mn. śuorĭ pîśuasă) [akc. śuară pîśuasă] (sint.) — (ornit.) modrovrana (Coracias garrulus) ◊ śuarîļi pîśuasă s-a pĭerdut la nuoĭ — modrovrane su se kod nas izgubile [Por.]		[Vidi]
4946	śuardă	ciurdă	крдо	śuardă (mn. śuarđe) [akc. śuardă] (i. ž.) — krdo, gomila ◊ śuardă sa ḑîśe măĭ đes la viće, kare mĭerg gramadă, fara rînd — krdo se najčešće kaže za gomilu stoke koja ide bez reda ♦ sin. śopîr, kîrd [Por.]		[Vidi]
4034	śuarik	cioarec	сукно	śuarik (mn. śuariś) [akc. śuarik] (i. m.) — 1. sukno, tkanina ◊ śuarik ĭe pînḑă kare sa țîasă în razbuoĭ — sukno je tkanina koja se tka u razboju 2. ženska dokolenica ◊ śuarik ĭe un fĭeļ đi śarap đin śuarik, kare astrukat piśuoru muĭeri pănă la źanunkĭ — dokolenica je vrsta čarape od sukna, koja je pokrivala žensku nogu do kolena ◊ śuariśi muĭeriļi a purtat pănă n-a ĭeșît śarapĭ fakuț ku aśe — dokolenice su žene nosile dok se nisu pojavile pletene ćarape ◊ pista śuariś muĭeriļi a-nkalțat kalțuoń — preko dokolenica žene su obuvale kalčine 3. nogavica pantalona ◊ śuarik ĭe o parća lu pîntaluoń, în kare sa bagă piśuoru — nogavica je deo pantalona u koji se uvlači noga [Por.]		[Vidi]
4035	śuariś	cioareci	чакшире	śuariś (mn.) [akc. śuariś] (i. m.) — čakšire, pantalone ◊ śuariś a purtat uamińi, da kîć-odată ĭarna șî muĭeriļi — čakšire su nosili muškarci, a ponekad zimi i žene ◊ śuariśi s-a fakut đin śuarik alb — čakšire su se pravile od belog sukna ◊ lumĭa kare a șćut să koasă śuariś, s-a kĭemat kroituorĭ — ljudi koji su znali da šiju čakšire, zvali su se krojači ◊ rumîńi nuoștri munćeńi a purtat śuariś ku pećeĭś pănă dupa ratu-l đintîń — naši Vlasi planinci nosili su čakšire sa šlicevima sve do posle Prvog svetskog rata ♦ / mn. < śuarik — sukno ♦ sin. nadraź, pîntaluoń [Por.] ∞ śuarik		[Vidi]
2610	śuava	ceva	нешто	śuava [akc. śuava] (zam.) — nešto ◊ sa puvestîașće śuava șî bun đi ĭel, nu numa rîău — priča se i nešto dobro o njemu, ne samo loše ♦ var. śeva [Por.] ♦ dij. var. śua [Buf.] ∞ śeva		[Vidi]
3592	śubăr	ciubăr	чабар	śubăr (mn. śubĭară) [akc. śubăr] (i. s.) — čabar ◊ śubăr ĭe vas đi duoź đi ļemn, đi adunat brînḑă la baśiĭe — čabar je sud od drvenih doga, za skupljanje sira na bačiji [Por.]		[Vidi]
3782	śubenśi	floricele	кокице	śubenśi [akc. śubenśi] (i. m.) ● v. buș [Pad.]		[Vidi]
3783	śubuk	ciubuc	чибук	śubuk (mn. śubuśe) [akc. śubuk] (i. s.) — čibuk ◊ mama faśa țîgare đin gižă da śubuk đin țao đi nuk, ș-a tutuńit așa păn’ la muarće — baba je zavijala cigaru od komušine, a čibuk pravila od orahove grančice, pa je tako pušila sve do smrti [Por.]		[Vidi]
3220	śuguļi	ciuguli	кљуцати	śuguļi (ĭuo śuguļesk, ĭel śuguļașće) [akc. śuguļi] (gl. p. ref.) — (ornit.) kljucati, iskljucati; kljunom čupati, čupkati ◊ muoșu pazîașće kukuruḑu, să no-l śuguļaskă păsîrļi — čiča čuva kukuruz, da ga ne iskljucaju ptice ♦ sin. žumuļi [Por.]		[Vidi]
3221	śuguļit	ciugulit	искљуцан	śuguļit (śuguļită) (mn. śuguļiț, śuguļiće) [akc. śuguļit] (prid.) — (ornit.) iskljucan, kljunom čupkan, iščupkan ◊ așa luok tuot śuguļit đi păsîrĭ n-a măĭ vaḑut ńima — tako od ptica iskljucanu njivu još niko nije video ♦ sin. žumuļit [Por.] ∞ śuguļi		[Vidi]
3236	śuĭkă	ciuică ?	бата	śuĭkă (mn. śuĭś) [akc. śuĭkă] (i. m.) — (zast.) bata, izraz kojim se oslovljavao stariji brat ◊ śuĭkă a ḑîs fraćiļi au suora ćinîră la fraćiļi al bătrîn — „šujka” su govorili mlađi brat ili sestra starijem bratu ◊ vuorba śuĭkă s-a pĭerdut kînd a murit dĭeḑî nuoștri, în luoku ĭeĭ a veńit nană — reč „šujka” izgubila se kad su pomrli naši dedovi, na njeno mesto došla je „nana” ◊ vuorba śuĭkă în vrĭamĭa-ĭa a mĭers parĭake ku duoĭkă, kum a ḑîs frațĭ la suora măĭ mare — reč „šujka” išla je u paru sa „dojka”, kako su braća oslovljavala stariju sestru ♦ sin. nană ♦ up. duoĭkă [Mlava] ◊ la nuoĭ nuĭe vuorbă śuĭkă sî sa ńemuĭe ku ĭa, dar ĭastă Śuĭkă ka poļikra: Ĭoță lu Śuĭkă, Śuĭkońi, ama śe va însamna vuorba-ĭa, nu sa șćiĭe — kod nas nema reči „šujka” da se njome oslovljavaju, ali ima Šujka kao nadimak: Joca Šujkin, Šujkani, ali šta ona znači, ne zna se (Topla) [Crn.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3479	śukîrći	ciocîrti	сецкати	śukîrći (ĭuo śukîrćiesk, ĭel śukîrćiașće) [akc. śukîrći] (gl. p. ref.) — (o sečivu) seckati, deljati; kratiti ili obrađivati grubim seckanjem ◊ śukîrćiașće sa ḑîśe kînd vrunu ku kuțîtu nu taĭe đirĭept, or đi tuot, numa taĭe kîćikîta, șî strîmb — secka se kaže kad neko nožem ne seče pravo, ili skroz, nego secka pomalo, i nakrivo ◊ parinćiļi śukîrćiașće ļemnu đi ćiĭ uskat kî vrĭa să fakă o papușă ka žukariĭe đi fata mikă — roditelj delje drvo od suve lipe jer hoće da napravi lutku kao igračku za malu devojčicu ♦ var. śokîrći ♦ sin. taĭa [Por.]		[Vidi]
3480	śukîrćit	ciocîrtit	исецкан	śukîrćit (śukîrćită) (mn. śukîrćiț, śukîrćiće) [akc. śukîrćit] (prid.) — iseckan, izreckan, loše sečivom obrađen; isfronclan ◊ ĭ-am plaćit să-m raćaḑă puomi frumos, da ĭel numa î-a śukîrćit, șî đ-aĭa nu îa-m plaćit ńimika — platio sam mu da mi voćke lepo obreže, a on ih je samo isfronclao, i zato mu nisam platio ništa ♦ var. śokîrćit [Por.] ∞ śukîrći		[Vidi]
2068	śukîrļiĭe	ciucârlie	шева	śukîrļiĭe (mn. śukîrļiĭ) [akc. śukîrļiĭe] (i. ž.) — (ornit.) ševa, mala poljska ptica pevačica (Alauda arvensis); čavrljuga ◊ śukîrļiĭa ĭe mikă, ama zbuară pi sus, pănă la śierĭ — ševa je mala, ali leti visoko, do neba ♦ up. śukîrlan [Por.]		[Vidi]
2937	śukur	ciucur	кићанка	śukur (mn. śukurĭ) [akc. śukur] (i. m.) — kićanka, resa; ukras ◊ śukur ĭe ață đi lînă, kusută ka o frumoșață, pi marźina pînḑî — kićanka je vuneni konac, prišiven kao ukras na ivicu platna ◊ kîrpă ku śukurĭ — marama sa resama ◊ kițăļe ku śukurĭ — pregača sa resama ♦ up. oprĭeg [Por.]		[Vidi]
3734	śulau	ciulă	чулав	śulau (śulauă) (mn. śulavĭ, śulave) [akc. śulau] (prid.) — (med.) čulav, bez uha ◊ śulau ĭe uom or žuavină fara urĭake, or ku urĭekĭ miś — čulav je čovek ili žvitonja bez ušiju, ili sa malim ušima ♦ var. śuļau [Por.] ∞ śuļi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4223	śulpan	ciolpan	пањ	śulpan (mn. śulpań) [akc. śulpan] (i. m.) — (bot.) panj, krnjak ◊ śulpanuĭe bușćan kare a ramas în pomînt kînd s-a taĭat or a kaḑut ļemnu — panj je deo drveta koji je ostao u zemlji kad je stablo oboreno ili posečeno ♦ sin. bușćan ♦ up. śuplańeț [Por.]		[Vidi]
3735	śuļi	ciuli	чуљити	śuļi (ĭuo śuļesk, ĭel śuļașće) [akc. śuļi] (gl. p.) — čuljiti, dizati uši da bi se bolje čulo ◊ mîțu rađikă kapu șî śuļașće urĭekiļi, puaće-fi auđe șobuoļu kum urdukîĭe pin puod — mačka diže glavu i čulji uši, možda čuje pacove kako jure po tavanu [Por.]		[Vidi]
3736	śuļit	ciulit	начуљен	śuļit (śuļită) (mn. śuļiț, śuļiće) [akc. śuļit] (prid.) — načuljen, dignutih ušiju ◊ mîțu agîră la gaura șokîțîlor, ku urĭekiļi śuļiće — mačka vreba ispred mišje rupe, sa načuljenim ušima [Por.] ∞ śuļi		[Vidi]
5518	śumag	ciomag	чомаг	śumag (mn. śumĭaźe) [akc. śumag] (i. s.) — čomag, tojaga ◊ śumag ĭe bît măĭ mare șî măĭ tare đi kît bît đu dus în mînă — čomag je štap veći i jači od štapa koji se nosi u ruci ◊ pi śumag đi bîtrîńață s-a dus fĭaćiļi kînd ļ-a furat baĭeți đi-nsurat — na čomagu su se nekad nosile devojke koje su momci krali za ženidbu [Por.]		[Vidi]
3823	śumaĭkă	ciovică	зијавац	śumaĭkă [akc. śumaĭkă] ● v. śovikă [Por.]		[Vidi]
3824	śumalkă	cimilitură	загонетка	śumalkă (mn. śumĭelś) [akc. śumalkă] (i. ž.) — (zast.) čumalka, reč kojom je počinjalo svako zagonetanje ◊ măĭ mare rîs la șăḑîtuorĭ a fuost kînd s-a luvat la śumĭelś — najviše smeha je na sedeljkama bilo kada su se hvatali zagonetki [GPek] ♦ dij. var. śumĭelśu (mn. śumĭelśe) ◊ nu puot sî-nțaļeg śumĭelśu-sta, da șî alće śumĭelśe grĭeu înțaļeg — ne mogu da shvatim ovu zagonetku, a i druge zagonetke teško shvatam (Neresnica) [Zvizd] ♦ sin. giśituare [Por.] ∞ giśi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3825	śumĭelśu	cimilitură	загонетка	śumĭelśu [akc. śumĭelśu] (i. m.) ● v. śumalkă [Zvizd] ∞ giśi		[Vidi]
5256	śung	ciung	сакат	śung1 (śungă) (mn. śunț, śunće) (prid.) — (med.) sakat, bangav ◊ śung ĭe uom kare are o mînă răćeḑată đin kuot — sakat je čovek koji ima ruku odsečenu od lakta [Pad.]		[Vidi]
3853	śuob	ciob	саксија	śuob (mn. śoburĭ) (i. s.) — 1. saksija, zemljani sud ◊ śuob ĭe vas đe pomînt đe florĭ — saksija je zemljani sud za cveće ♦ var. śob [Crn.] ◊ are pļin đi śuoburĭ ku fluorĭ — ima puno saksija sa cvećem (Rudna Glava) [Por.] 2. kadionica ◊ kînd să pļakă đi la morminț după śe să-ngruapă uomu, śuobu să sparźe đi kruśe — kad se polazi sa groblja posle ukopa pokojnika, kadionica se razbije o krst (Osnić) [Crn.]		[Vidi]
5095	śuoĭ	cioi	шоља	śuoĭ (mn. śuaĭe) [akc. śuoĭ] (i. s.) — šolja ◊ śuoĭ ĭe vas mik đi bĭare, ku gura largă șă ku kuadă — šolja je mala posuda za piće, sa širokim otvorom i drškom ♦ sin. par2 [Por.] ∞ vas		[Vidi]
1539	śuoĭkă	cioaică	чавка	śuoĭkă (mn. śuoĭś) [akc. śuoĭkă] (i. ž.) — (ornit.) čavka (Coloeus monedula) ◊ śuoĭka ku śuară șî ku śuara pîśuasă sîn un ńam đi pîăsîrĭ — čavka, vrana i modrovrana su jedan ptičji rod [Por.]		[Vidi]
3740	śuont	ciont	крњ	śuont (śuantă) (mn. śuonț, śuanće) [akc. śuont] (prid.) — krnj, oštećen, kome je otkinut deo; kus ◊ s-a-ńekat kîńi laltîĭerĭ, șî đ-atunśa kațauă a ramas śuantă — davili se psi prekjuče, i otada je kučka ostala kusa ♦ up. śonćit [Por.] ∞ śonći		[Vidi]
2926	śupag	ciupag	чупаг	śupag (mn. śupaźe) [akc. śupag] (i. s.) — čupag, gornji deo ženske košulje ◊ țuaļiļi muĭerĭeșć kare s-a înbrakat pi pĭaļa guală, a fuost śupagu șî puaļiļi — ženski haljeci koji su se oblačila na golo telo, bili su čupag i pole ◊ śupagu a fuost pi pĭept înpistrit ku rîurĭ — čupag je na grudima bio ukrašen vezom ◊ kînd śupagu ku puaļiļi a fuost kusuće întrĭeg, aĭa atunśa a fuost kimĭașă mare, muĭerĭaskă — kada su čupag i pole bili krojeni ucelo, to je onda bila velika ženska košulja ◊ śupagu s-a purtat bagat în puaļe — čupag se nosio uvučen u pole ◊ pista śupag kînd a fuost măĭ frig, s-a purtat rĭeklă, peptarĭ, bîĭbarak, or kožuok — preko čupaga, kada je bilo hladnije, nosila se rekla, grudnjak, prsluk ili kožuh ♦ up. kimĭașă [Por.]		[Vidi]
3556	śupi	ciupi	штипати	śupi (ĭuo śup, ĭel śupe) [akc. śupi] (gl. p. ref.) — štipati, čupati; zagristi, načeti ◊ a śupito đin glumă, da ĭa sa plînźe kî-ĭ s-a fakut vînațală — štipao je u šali, a ona plače jer joj se napravila modrica ◊ nu ma śupi, kă ći spun la muma — nemoj me štipati, jer ću reći majci ◊ nu śupi puama dakă n-aĭ đe gînd s-o manĭnś — nemoj zagristi voćku, ako ne misliš da je pojedeš [Por.]		[Vidi]
3557	śupit	ciupit	штипнут	śupit (śupită) (mn. śupiț, śupiće) [akc. śupit] (prid.) — štipnut, uštinut; načet ◊ pîńa śupită nu sa puńe pi masă — načet hleb ne stavlja se na sofru [Por.] ∞ śupi		[Vidi]
4152	śupîrtan	ciopârtan	вргањ	śupîrtan (mn. śupîrtań) [akc. śupîrtan] (i. m.) — (mik.) vrganj (Boletus edulis) ◊ śupîrtan ĭe burĭaće pi kare uoiļi ăl manînkă ka o dulśață mare — vrganj je pečurka koju ovce jedu kao veliku poslasticu ♦ sin. vîrgań [Por.] ∞ burĭaće		[Vidi]
3063	śur	ciur	решето	śur (mn. śururĭ) (i. s.) — rešeto ◊ śuru la nuoĭ a fuost înainća lu sîtă, șî pin ĭel s-a śernut fańina ș-a đi kukuruḑ, ș-a đi grîu — rešeto je kod nas bilo pre sita, i kroz njega se sejalo i kukuruzno i pšenično brašno ◊ śuro-l đi bătrĭńață avut obadă fakută đin kuaža đi ćiĭ, da sîta đi pĭaļe đi śerb — starinsko rešeto imalo je obod od lipove kore, a sito od jelenske kože ♦ var. śĭur [Por.] ♦ dij. sin. sîtă ◊ la nuoĭ ĭe vuorba śur ńikunoskută, nuoĭ șî la śur ḑîśem sîtă — kod nas je reč „śur” nepoznata, mi i rešeto zovemo sitom (Isakovo) [Mor.] ♦ dij. var. čĭur [Dun.] ♦ dij. var. čurel (Gradskovo) [Tim.]		[Vidi]
3872	śurai	ciurui	жуборити	śurai (ĭuo śurîĭ, ĭel śurîĭe) [akc. śurai] (gl. p.) — (onom.) žuboriti, točurati ◊ śurîĭe pluaĭa, śurîĭe ogașu în padure — žubori kiša, žubori potok u šumi ♦ sin. ćurai [Por.]		[Vidi]
5083	śurĭaḑă	surleață, șură	сибара	śurĭaḑă (mn. śurĭaḑă) [akc. śurĭaḑă] (i. ž.) — sibara, pastirska koliba ◊ śurĭaḑa ĭe o bîrnarĭață rotată la pomînt da askuțîtă la vîr, fakută đin tuobļe đi fagańiță, or kă đin alt ļemn kare a fuost îndamînă — sibara je jedna brvnara okrugla pri zemlji a šiljata na vrhu, napravljena od stabala bukvića, ili drugog drveta koje je bilo pri ruci ◊ în śurĭaḑă a durmit pîkurari kînd a fuost ku vićiļi la munće, da șî lumĭa alaltă kînd a trait pin zbăgurĭ — u sibarama su spavali čobani kada su boravili sa stokom u planini, a i drugi ljudi kada su živeli po zbegovima ◊ śurĭaḑa sa faśe ĭuta, șî kind lumĭa sa mută ku vićiļi, o lasă, șî la luoko-l nou fak alta — sibara se lako pravi, i kad se ljudi sele sa stokom, ostave je, i na novom mestu prave drugu [Por.]		[Vidi]
3871	śuśur	cĭucĭur	точур	śuśur (mn. śuśurĭe) [akc. śuśur] (i. m.) — točur ◊ śuśuru ĭe un žgĭab đi ļemn, pus pi ńiskaĭ pruopće la ogaș, sî mĭargă apa pi ĭel — točur je drveni žljeb, postavljen na potoku na neki oslonac, da ide voda preko njega ◊ apa śurîĭe pi ĭel, șî đ-aĭa sa kĭamă śuśur — voda točura preko njega, i zato se zove točur ♦ up. țuțur (Topolnica) [Por.] ∞ śurai		[Vidi]
3733	śut	ciut	шут	śut (śută) (mn. śuț, śuće) (prid.) — 1. (anat.) šut, bez rogova ◊ śută ĭe žuavină kare trăbă să aĭbă kuarńe da n-are, kî ļ-a frînt, or n-a krĭeskut kît trăbe — šuta je životinja koja treba da ima rogove, a nema jer ih je polomila, ili joj nisu izrasli koliko treba 2. (fig.) društveno nemoćan, slab ◊ śutu ku kornuțî nu puaće, pănă l-aĭ kornuț nu-ĭ taĭe kuarńiļi — šut sa rogatima ne može, dok se rogatima ne potkrešu rogovi ♦ supr. kornut [Por.]		[Vidi]
3383	śută	ciută	кошута	śută (mn. śuț) [akc. śută] (i. ž.) — (zool.) (zast.) košuta, ženka jelena ◊ akuma rar kare măĭ țîńe minće kă famiĭa śerbuluĭ vînatuori aĭ batrîń vrodată a kemato śută, tuoț astîḑ iĭ ḑîk śerbuaĭkă, dupa śerb — danas još retko ko pamti da su ženku jelena stari lovci nekada zvali košutom, svi je danas zovu „jelenkom”, prema jelenu ◊ puĭu lu śerb șî alu śută sa kĭamă vițăl — mladunče jelena i košute zove se tele ♦ up. śerb [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4906	śutură	ciutură	каблина	śutură (mn. śuture) [akc. śutură] (i. ž.) — (tehn.) kablina ◊ śutură ĭe tolśerĭ skobit în ļemn, kare sa bagă-n gura butuońuluĭ la muară, șî sa prinđe đi ĭel ku piruańe — kablina je izdubljeni drveni levak, koji se nabija u vodenični badanj, i za njega se pričvršćuje ekserima ◊ în śutură la gura butuońuluĭ sa-nțapă gaļețuĭka, pin kare baće vîžuoĭu api în ruata muori — u kablinu na vrhu badnja nabija se cipun, kroz koji mlaz vode pada na vodenički točak ◊ śutura nu sa skimbă, da gaļețuĭś ĭastă în măĭ mulće fĭelurĭ, șî sa skimbă pi kum ĭe tarimĭa api — kablina se ne menja, a cipuna ima raznih vrsta i menjaju se prema jačini vode ♦ sin. gaļiată [Por.] ∞ muară		[Vidi]
3176	śuvań	copaie	наћве	śuvań (mn. śuvańe) [akc. śuvań] (i. s.) — naćve, korito ◊ śuvań ĭe vas lunguĭat dă ļemn, dă plumađit pita — naćve su duguljast drveni sud za mešenje hleba ◊ śuvańe ar fakut țîgańi dăn ļemn dă salkă, șî ļ-a vindut prîn sat pră mînkare — naćve su izrađivali Cigani od vrbovog drveta, i prodavali su ih po selu za namirnice [Stig] ♦ dij. sin. postao, karļiță [Por.]		[Vidi]
3228	tagîrță	tăgîrţă	пртљаг	tagîrță (mn. tagîrț) [akc. tagîrță] (i. ž.) — 1. prtljag, stvar, prnja, bošča ◊ tagîrță ĭe avĭerĭa saraśilor, kum ĭe o țuală ruptă, vrun vas mik śonćit, o ogļindă, un pĭapćin, or аșa śeva, śe sa puaće duśa în ļigatură pi un bît pi umîr — prtljag je sirotinjska imovina, kao što je neko odelce pocepano, neki mali ulupani sud, ogledalo, češalj ili tako nešto što se može nositi u bošči na jednom štapu, preko ramena ◊ a mĭers ku tagîrțîļi în trastă đin sat în sat — išao je sa prtljagom u torbi od sela do sela ◊ ĭaț tagîrțîļi tĭaļe pi bît, șî fuź să nu ći văd — kupi svoje stvari na štap, i briši da te ne vidim 2. (zast.) torba, kufer ◊ mi sa-m pare ka pin vis kă aĭ batrîń a ḑîs tagîrță la vrun fĭeļ đi trastă, or sanduk — čini mi se kao kroz san, da su stari „tagrcom” nazivali neku vrstu torbe, ili kufera ♦ up. trastă [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5330	taĭa	taică	свекар	taĭa [akc. taĭa](i. m.) — (srod.) (hip.) svekar ◊ grabĭesk, kă vińe taĭa ustańit đi la drum, șă trăbe să-ĭ pun śina — žurim, jer mi dolazi svekar umoran s puta, i treba da mu postavim večeru ◊ kînd nuora ḑîśe la sokrî-su „taĭo”, arată kă în kasa-ĭa sa țîńe tare frumuos rînd — kada snajka oslovljava svekra sa „tajo”, znači da u toj kući vlada jako lep red ♦ up. maĭa ♦ / (hip.) < taĭkă (hip.) < tată [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
5314	taĭfă	taifă	група	taĭfă (mn. taĭfe) [akc. taĭfă] (i. ž.) — grupa ◊ taĭfă s-a kĭamă un numîr đi inș, adunaț pi-nga vrun lukru adîns — tajfa je grupa ljudi, okupljena oko nekog određenog posla ◊ taĭfe oțășć — hajdučke družine ◊ taĭfa bandașîlor — duvački orkestar ◊ taĭfă đi inș — grupa ljudi [Por.]		[Vidi]
4834	taĭkă	taică	свекар	taĭkă (mn. tăĭk) [akc. taĭkă] (i. m.) — (srod.) svekar ◊ nuora la tata lu uomî-su, kînd vorbĭașće ku ĭel, îĭ ḑîśe taĭkă, da kînd puvestășće đi ĭel ku śińiva, poaće să-l kĭame șî suokru — snajka se ocu svoga muža obraća sa tajka, a kad priča o njemu sa nekim, može ga nazvati i svekrom ♦ var. (hip.) taĭa ♦ / (hip.) < tată ♦ up. suokru [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
4192	taĭnă	taină	разговор	taĭnă (mn. taĭńe) [akc. taĭnă] (i. ž.) — razgovor, pričanje ◊ taĭna ĭe un fĭeļ đi vorbit ĭntra duoĭ inș kare nu sa gaćașće ku vro vuorbă — pričanje je vrsta razgovora između dve osobe, koji se ne završava nekim dogovorom ◊ a șaḑut ku muoșu la taĭnă, kî muoșu a șćut mulće povĭeșć đi bîtrîńață — zaseo je sa čičom u razgovoru, jer je čiča znao mnoge starinske priče ◊ n-avut vrĭame đi taĭnă multă, kî s-a grabit să nu ńigurĭaḑă — nije imao vremena za dug razgovor, jer se žurio da ne omrkne ♦ sin. vuorbă [Por.]		[Vidi]
5569	takut	tăcut	ћутљив	takut (takută) (mn. takuț, takuće) [akc. takut] (prid.) — ćutljiv ◊ uom takut ĭe aăla kare nu puvestîașće mult, kare taśe — ćutljiv čovek je onaj koji ne govori mnogo, koji ćuti ♦ supr. vorbituorĭ [Por.] ∞ taśa		[Vidi]
3205	talalînkă	talangă ?	дугајлија	talalînkă (mn. talalînś) [akc. talalînkă] (i. s.) — dugajlija ◊ talalînkă ĭe om înalt șî uskat — dugajlija je čovek visok i mršav ◊ nus toț omińi talalînś, ĭastă întra noĭ șî đ-aĭ graș — nisu svi ljudi dugajlije, ima među nama i debelih ◊ a tunat în mĭană o talalînkă ńekunoskută, ńima n-a șćut đe unđe ar vińit — ušao je u kafanu jedan dugajlija, niko nije znao odakle je došao [Buf.]		[Vidi]
2311	talaz	talaz	талас	talaz (mn. talazurĭ) [akc. talaz] (i. s.) — talas ◊ kînd ĭe vînt șî-n Dunare apa mare, baće talazu șî rupe malu ka la mărĭ — kad je vetar i u Dunavu velika voda, biju talasi i kopaju obalu kao na moru ♦ var. talas [Por.]		[Vidi]
3281	talpa gîșći	talpa gâștii	тушањ	talpa gîșći [akc. talpa gîșći] (sint.) — (bot.) tušanj (Portulaca oleracea) ◊ talpa gîșći ĭe buĭađe kare dă đarîndu pi lînga kasă, șî nuoĭ o kuļeźim ka mînkarĭe đi puorś — tušanj je biljka koja raste svuda oko kuće, i mi je beremo kao hranu za svinje [Por.] ♦ dij. sin. ĭarbă grasă (Prahovo) [Kmp.]∞ talpă		[Vidi]
3278	talpă	talpă	табан	talpă (mn. tălpĭ) [akc. talpă] (i. ž.) — (anat.) taban, donji deo stopala ◊ kînd am fuost kopil, vara am mĭers tuot đeskulț, șî mĭ-a fuost pĭaļa pi tălpĭ gruasă șî rîpată ka kuaža đi śaruoń — kad sam bio dete, leti sam stalno išao bos, i bila mi je koža na tabanima debela i rapava kao cerova kora ◊ kopilu fuźe đi frikă đi bataĭe, đi tălpiļi iĭ sfulđiră — dete beži u strahu od batina, da mu tabani sevaju ♦ (augm.) talpuoń ♦ (demin.) talpuță, talpiță ♦ up. talpa gîșći [Por.]		[Vidi]
2515	talpiță	tălpiţă	подношка	talpiță (mn. talpiț) [akc. talpiță] (i. ž.) — 1. (tehn.) podnoška, papučica na razboju kojom se podižu niti ◊ talpița ĭe o blanuță supt razbuoĭ, ļegată đi fuśel la iță, pi kare țîsatuarĭa kalkă kînd skimbă ițîļi — podnoška je daščica ispod razboja, vezana za nitnjaču, na koju tkalja nagazi kada menja niti 2. (anat.) (demin.) tabančić ◊ talpiță ĭe talpă mikă, ka la kopil — tabančić je mali taban, kao kod deteta ♦ var. talpuță ♦ / (demin.) < talpă ♦ up. razbuoĭ [Por.] ∞ talpă		[Vidi]
3459	taļir	taler	талир	taļir (mn. taļirĭ) [akc. taļir] (i. m.) — (mon.) talir ◊ taļiru a fuost ban đi arźint, ku kapu lu Mariĭa Tereziĭa pi față — talir je bio srebrni novac sa likom Marije Terezije na aversu ◊ kare avut fĭaće marĭ, adunat taļirĭ șî ļ-a dat să-ĭ puarće la gît pi salbă kînd a ĭeșît în sat pi la vro visaļiĭe — ko je imao ćerke udavače, skupljao je talire i davao im da ih nose na niski oko vrata kada su izlazile u selo na neku svetkovinu [GPek] ∞ ban		[Vidi]
6235	tamîńe	tămâie	тамјан	tamîńe (i. ž.) — (rel.) tamjan ◊ tamîńa ĭe mirosală smolauă ku kare sa tamîńe — tamjan je mirisna smola kojom se kadi ◊ tamîńa, kînd sa aprinđe, dă miruos frumuos — tamjan, kad se upali, daje lep miris ◊ miruosu đi tamîńe ĭe tare pi vuoĭe la dumńeḑîĭ șî la-ĭ muorț — miris tamjana jako vole bogovi i pokojnici ♦ var. tamîĭe (istočni deo Poreča) [Por.]		[Vidi]
6243	tamîńerĭ	tămâier	кадионица	tîmîńerĭ (mn. tîmîńere) [akc. tîmîńerĭ] (i. s.) — kadionica ◊ ku tîmîńerĭu muĭeriļi tîmîńesk tuot śi ĭe ļegat đ-aĭ muorț — kadionicom žene kade sve što je vezano za mrtve ◊ tamîńerĭu đi bîtrîńață a fuost în krîmput đi kîramidă spartă — starinska kadionica bila je komad razbijene ćeramide ◊ în tamîńerĭ sa pun duoĭ-triĭ karbuń aprinș, da pi iĭ un buob đi tamîńe — u kadionicu se stave dva-tri upaljena ugarka, a na njih jedno zrno tamjana ♦ var. tîmîĭerĭ [Por.] ∞ tamîńe		[Vidi]
3174	tapșan	tapșan	зараван	tapșan (mn. tapșańe) [akc. tapșan] (i. s.) — (geog.) zaravan; plato ◊ a mĭers mult în đal ș-ažuns la un tapșan, unđe a uđińit kalumĭa — išli su dugo uz brdo i stigli do jedne zaravni, gde su se dobro odmorili ♦ sin. prund [Por.]		[Vidi]
5823	tare	tare	јак	tare1 (mn. tarĭ) [akc. tare] (prid.) — 1. (o snazi) jak, snažan ◊ ĭel a fuoust tare șî țapîn, ńima n-a putut să-l trînćaskă la luptă — on je bio jak i snažan, niko nije mogao da ga obori na rvanju ◊ a batut vînt tare, ń-a luvat kîramida đi pi kasă — divao je jak vetar, skinuo nam crep sa kuće ◊ đin kuośînă vińe putuare tare — iz svinjca dolazi jak smrad 2. (o tvrdoći) tvrd ◊ n-a ploĭat đemult, pomîntu ĭe tare șî înga nuĭe đi arat — nije dugo padala kiša, zemlja je tvrda i još nije za oranje ◊ (fig.) tare đi kap — tvrdoglav ◊ tare la înźirĭ — moralan, ispravan, nepovodljiv ◊ (komp.) tare, măĭ tare, șî măĭ tare — jak, jači, najjači [Por.]		[Vidi]
5824	tare	tare	врло	tare2 [akc. tare] (pril.) — vrlo, veoma; mnogo; jako ◊ fata-sta ĭe tare frumuasă, măĭ frumuasă đi kît ĭa nuĭe în satu nuostru — ova devojka je vrlo lepa, lepše od nje nema u našem selu ◊ a lukrat tare bun pănă a fuost plata bună — radili su jako dobro dok je plata bila dobra [Por.]		[Vidi]
5938	targă	targă	каната	targă (mn. tărź) [akc. targă] (i. ž.) — 1. kanata ◊ targa ĭe o stramiță đi blăń la sanduku karuluĭ đi buoĭ — kanata je stranice od dasaka na sanduku volovskih kola ◊ sanduku karuluĭ are doă tărź — sanduk zaprežnih kola ima dve kanate 2. nosila ◊ ĭastă șî un fĭeļ đi targă, adîns fakută đi zîdarĭ, pi kare duoĭ inș puot duśa o gramadă đi tuglă or đi pĭatră — ima jedna vrsta nosila, posebno napravljena za zidare, na kojima mogu dve osobe nositi veliku gomilu cigle ili kamena [Por.]		[Vidi]
5135	tarîță	tărâță	мекиње	tarîță (mn. tarîț) [akc. tarîță] (i. ž.) — (nutr.) mekinje ◊ kînd sa maśină grîu, đin albățu bobuluĭ sa faśe fańină, da đin gioakă tariță — kad se melje žito, od zrna se dobija brašno, a od ljuske mekinje ◊ tarîțîļi s-a đispart đin fańină ku śernutu pin sîtă, da đi la o vrĭame în kuaś, a fakut mîkarîaļe pi la ńișći muorĭ đi sa đispart înga pănă sa maśină — mekinje se izdvajaju iz brašna prosejavanjem kroz sito, a novije vreme ima naprava kod nekih vodenice, koje izdvajaju mekinje još u toku meljave ◊ rumîńi aĭ batrîń n-a śernut fańina đi grîu, numa a fakut pîńa đin fańina ku tuot — stari Vlasi nisu sejali brašno, već su hleb mesili od celog brašna ◊ astîḑ lumĭa ku tarîță arańesk vićiļi — danas ljudi mekinjama hrane stoku [Por.] ∞ grîu		[Vidi]
5413	tartur	tartor	ђаво	tartur (mn. tarturĭ) [akc. tartur] (i. m.) — (demon.) đavo ◊ tartur nuĭe drak kum sî fiĭe numa ĭe drakol mare — tartor nije običan đavo, on je đavolji starešina ♦ sin. drak, ńikruśat [Por.] ∞ drak		[Vidi]
5567	taśa	tăcea	ћутати	taśa (ĭuo tak, ĭel taśe) [akc. taśa] (gl. n.) — ćutati ◊ sa ḑîśe đi vrunu kă tăśe kînd nu vorbĭașće — kaže se za nekog da ćuti kad ne govori ◊ taśe ka pĭașćiļi — ćuti kao riba ◊ taśe șî faśe — ćuti i radi [Por.]		[Vidi]
5568	taśiare	tăcere	ћутање	taśiare (mn. taśerĭ) [akc. taśiare] (i. ž.) — ćutanje ◊ a tunat într-a îĭ o taśiare adînkă — ušlo je među njih jedno duboko ćutanje ◊ taśiarĭa ĭe dulśe ka mńarĭa — ćutanje je slatko kao med [Por.] ∞ taśa		[Vidi]
19	taśuńe	tăciune	угарак	taśuńe1 (mn. taśuń) [akc. taśuńe] (i. m.) — ugarak, ostatak sagorelog drveta ◊ ku taśuńu muoșu aprinđe lula — ugarkom čiča pali lulu [Por.] ♦ dij. var. tăčuńe [Kmp.] ♦ sin. karbuńe [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
2151	taśuńe	taciune	пламењача	taśuńe2 (mn. taśuń) [akc. taśuńe] (i. m.) — (bot.) plamenjača, biljna bolest (puccinia graminus) ◊ taśuńiļi ĭe buala grîuluĭ — plamenjača je žitna bolest [Por.] dij. var. tăčuńe [Kmp.] ♦ dij. sin. bastră [Hom.]		[Vidi]
4836	tatamuoș	tata-moșul	прадеда	tatamuoș [akc. tatamuoș] (sint.) — (srod.) pradeda ◊ tatamuoș ĭe tata lu dĭeda, paradĭeda, ș-așa iĭ sa ḑiśe măĭ đes kînd sa dă đi pomană la-ĭ muorț — tatamoš je dedin otac, pradeda, i tako se oslovaljava najčešće kad se namenjuje mrtvima ♦ up. tată ♦ / < tată + muoș — stari otac [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
6177	tatar	tătar	сирак	tatar (mn. tatarĭ) [akc. tatar] (i. m.) — (bot.) sirak (Sorghum vulgare) ◊ tatarĭu s-a sîmanat pi marźina luokuluĭ ku kukuruḑ, numa ku dobîndă đi fakut măturĭ — sirak je sejan po obodu njive sa kukuruzom, i koristio se samo za izradu metli ◊ în tuot kotunu satuluĭ a fuost kîći un uom kare a șćut să fakă măturĭ — u svakom zaselku bio je po neki čovek koji je umeo da izradi metle ♦ sin. mătură [Por.]		[Vidi]
4833	tată	tată	тата	tată (mn. tăț) (i. m.) — (srod.) tata, otac ◊ tata ĭe uomu mumi, ku kare m-a fakut — tata je mamin muž, sa kojom me je rodio ◊ tata ĭe parinćiļi mĭeu — tata je moj roditelj ◊ n-a trait bun ku tatî-su, șî s-a dat bășka kum s-a-nsurat — nije dobro živeo sa svojim ocem, pa se odvojio čim se oženio ♦ up. taĭkă [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
4835	tată vitrîg	tată vitreg	очух	tată vitrîg [akc. tată vitrîg] (sint.) — (srod.) očuh ◊ tată vitrîg ĭe uomu mumi a doĭļa, ku kare traĭașće ĭa ku kopiĭî, đin kîsîtoriĭa a đintîń — očuh je drugi majčin muž, sa kojim živi ona sa svojom decom iz prvog braka ◊ tată vitrîg rar kînd a fuost parinće bun — očuh je retko kad bio dobar roditelj [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
2386	tăbărî	tăbărî	навалити	tăbărî (ĭuo ma tăbăr, ĭel sa tăbărĭe) [akc. tăbărî] (gl. p. ref.) — navaliti, oboriti se na nešto ◊ aĭ să ńe tăbărîm pe pivă rîaśe — hajde da navalimo na hladno pivo ◊ śe măĭ așćeț, tăbăr-će pi ĭa đinluok — šta još čekaš, navali na nju smesta [Crn.]		[Vidi]
33	tăčuńe	tăciune	пламењача	tăčuńe (mn. tăčuń) [akc. tăčuńe] (i. m.) — plamenjača, biljna bolest koja najčešće napada žito (puccinia graminus) ◊ ano-sta grîu ĭeste pļin đe tăčuńe — ove godine žito je puno plamenjače [Kmp.] ♦ dij. var. taśuńe, [Por.] ♦ dij. var. bastră [Hom.]		[Vidi]
4193	tăĭnui	tăinui	разговарати	tăĭnui (ĭuo tăĭnuĭ, ĭel tăĭnuĭe) [akc. tăĭnui] (gl.) — razgovarati, pričati ◊ a tăĭnuit đi trĭaba luor, ĭuo nu ĭam askultat — pričali su o svojim stvarima, ja ih nisam slušao ◊ kînd am pazît uoĭļi, ș-am avut ku kare să tăĭnuĭ, ḑîua a trĭekut ĭuta — kad sam čuvao ovce, i imao sa kim da pričam, dan je brzo prolazio ◊ nu puaće tăĭnui un uom sîngur, đi taĭnă trăbe duoĭ — ne može pričati jedan čovek sam, za razgovor je potrebno dvoje [Por.] ∞ taĭnă		[Vidi]
4194	tăĭnuĭală	tăinuire	разговарање	tăĭnuĭală (mn. tăĭnuĭelurĭ) [akc. tăĭnuĭală] (i. ž.) — razgovaranje, pričanje ◊ numa ś-a înśeput tăĭnuĭala ku fată, ažuns tatî-su șî l-a dudait — samo što je započeo razgovaranje sa devojkom, stigao je njen otac i oterao ga ◊ kînd sa duśe la dĭedî-su, sa satură đi tăĭnuĭală — kad ode kod dede, nasiti se pričanja [Por.] ∞ taĭnă		[Vidi]
2112	tămîńuară	tămâioară	виола	tămîńuară (mn. tămîńuare) [akc. tămîńuară] (i. ž.) — (bot.) viola, vrsta ljubičice (Viola) ◊ tămîńuară dă pi ļivađe, pi padure nu sa află; are numa o fluare albă, or ka iļiļaku, întuarsă ka kîrļigu ku vîru-n žuos — viola raste na livadi, u šumi je nema; ima samo jedan cvet bele boje, ili boje jorgovana, iskrivljen sa vrhom na dole ◊ tămîńuară măĭ frumuos mirusă đin tuaće fluoriļi în priomovara — viola najlepše miriše od svih prolećnih cvetova ◊ tămîńuară babiļi ku drag o dau đi pomană, șî kĭamă pi aĭ muorț „să vină la primovară, pi miruos đi tămîńuară” — babe je rado namenjuju pokojnicima, pozivajući ih „da dođu u proleće, po mirisu violinom” ♦ var. tîmîńuară, tămîĭuară [Por.] ∞ viorĭauă		[Vidi]
3499	tăntăļi	tăndăli	смандрљати	tăntăļi (ĭuo tăntăļesk, ĭel tăntăļeașće) [akc. tăntăļi] (gl. p.) — smandrljati, govoriti ofrlje, mešati jezike ◊ akuma ńima nu măĭ vorbĭașće kurat rumîńașće, numa tăntăļiașće vuorbiļi kum iĭ vińe: una rumîńaskă, doă sîrbĭeșć, pă doă rumîńeșć, ș-așa pi rînd — danas više niko ne govori čisto vlaški, nego smandrlja reči kako mu dođe: jedna vlaška, dve srpske, pa dve vlaške, i tako redom [Por.]		[Vidi]
3500	tăntăļit	tăndălit	смандрљан	tăntăļit (tăntăļită) (mn. tăntăļiț, tăntăļiće) [akc. tăntăļit] (prid.) — smandrljan, ofrlje urađen, smuvan, sklepan ◊ ļimba rumîńaskă astîḑ ĭe o ļimbă tăntăļită đin kîća vuorbe rumîńeșć, kare sa măĭ țîn minće, șî đin kîća vuorbe sîrbĭeșć, kare rumîńi ļi vorbĭesk așa đe opaśit đi nu șćiĭ au sî će rîḑ, au sî će plînź kînd ĭ-askulț kum vorbĭesk — vlaški jezik je danas jedan smandrljani jezik od malo vlaških reči, koje se još uvek pamte, i od malo srpskih, koje Vlasi izgovaraju tako izopačeno da ne znaš da li da se smeješ, ili da plačeš kad ih slušaš kako govore [Por.] ∞ tăntăļi		[Vidi]
5570	tăpălagă	prostalău ?	глупандер	tăpălagă (mn. tăpălăź) [akc. tăpălagă] (i. s.) — glupander, budaletina ◊ tăpălagă ĭe uom tare prost șî narod — tepelaga je jako prost čovek i budala [Pad.]		[Vidi]
5414	tărturuaĭka	tartorița	ђаволица	tărturuaĭka (mn. tărturuaĭśe) [akc. tărturuaĭka] (i. ž.) — (demon.) đavolica ◊ tărturuaĭka ĭe parĭakĭa lu tartur, amînduoĭ fak drăkoviń în tuaće fĭelurĭ — đavolica je partnerka đavolova, oboje prave đavolije svake vrste ♦ sin. drakuaĭkă ♦ up. tartur [Por.] ∞ drak		[Vidi]
3340	tătămare	tatamare ?	ујак	tătămare [akc. tătămare] (i. m.) — ujak, ali onaj koji je stariji sestrin brat ◊ tătămare sa zîče la unkĭ, frate lu muma kare e măĭ mare de kît ĭa — tatamare se kaže ujaku, majčinom bratu koji je stari od nje [Tim.] ∞ ńam	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6342	tîlvă	tâlv	главица	tîlvă (mn. tîlvĭ) (i. ž.) — (geogr.) glavica, loptasto uzvišenje na vrhu brda, čuka; tilva [Por.] ∎ gata nu ĭe sat munțăsk să naĭbă kîć-o tîlvă — gotovo da ne postoji planinsko selo a da nema po neku tilvu ◊ (ver.) nu ĭe tîlvă să nu sa krĭadă kă pi ĭa źuakă ḑîńiļi — nema glavice brda da se ne veruje da na njoj igraju vile [Por.]		[Vidi]
6236	tîmîńa	tămâia	кадити	tîmîńa (ĭuo tamîń, ĭel tamîńe) (gl. p. ref.) — (rel.) kaditi ◊ sa tamîńe tuot śi ĭe ļegat đ-aĭ muorț — kadi se sve što je vezano za mrtve ◊ la pomană sa tamîńe înapuoĭ: đi la đirĭapta la stînga, sî sa-nuarkă ăĭ muorț đi pi lumĭa-ĭa — na daći se kadi unazad: s desna ulevo, da se pokonici vrate sa onog sveta ◊ la prazńik sa tamîńe înainće: đi la stînga la đirĭapta, si đa tuot viu înainće — na slavi kadi se unapred: s leva na desno, da sve živo krene u napredak ♦ var. tîmîĭa [Por.] ∞ tamîńe		[Vidi]
590	tîmplă	tâmplă	слепоочница	tîmplă (mn. tîmpļe) [akc. tîmplă] (i. ž.) — slepoočnica, područje glave iznad obraza, između oka i uha ◊ tîmplă ĭe mîĭ muaļe uos la kap — slepoočnica je najmekša kost na glavi ◊ kînd ći duarĭe kapu, frĭakă tîmpļiļi ku bauță đin apă — kad te boli glava, masiraj slepoočnice belucima iz vode [Crn.] ♦ var. uokĭol mourt — (dosl.) mrtvo oko (Rudna Glava) [Por.] ♦ var. uokĭu al uorb —   (dosl.) slepo oko (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
5038	tîngui	tângui	туговати	tîngui (ĭuo tînguĭesk, ĭel tînguĭașće) [akc. tîngui] (gl.) — (zast.) tugovati, jadikovati, patiti ◊ kopilu tare grĭeu tînguĭe dupa mumî-sa muartă: nu plînźe, nu sa vaĭtă, numa suspină adînk, ka kînd iĭ sa rupe ińima — dete jako teško pati za svojom mrtvom majkom: ne plače, ne jadikuje, samo uzdiše duboko, kao da mu se srce kida [Por.]		[Vidi]
5039	tînguĭală	tânguială	туговање	tînguĭală (mn. tînguĭaļe) [akc. tînguĭală] (i. ž.) — (zast.) tugovanje, jadikovanje ◊ tînguĭală grĭa ĭe kînd îț muare parinćiļi, da șî măĭ grĭa, să nu đa dumńeḑîu, kînd îț muare kopilu — teško je tugovanje kad ti umre roditelj, ali je još teže, da ne da bog, kad ti umre dete [Por.] ∞ tîngui		[Vidi]
1783	tînžală	tânjală	потегљица	tînžală (mn. tînžîaļe) [akc. tînžală] (i. ž.) — potegljica,1) samostalna drvena ruda za vuču ◊ tînžală ĭe un fĭeļ đi proțap ku kare sa traźe la plug, sa trag tutuśiļi or sa trag duauă parĭake đi viće, kînd sa traźe vrun tovar grĭeu — potegljica je posebna vrsta rude kojom se vuče plug, prevlače trupci ili se povezuju dve zaprege kada se vuče neki težak teret ♦ up. proțap, rudă, źug [Por.] ∞ kar	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1784	tînžî	tânji	венути	tînžî (ĭuo tînžîăsk, ĭel tînžîașće) [akc. tînžî] (gl.) — venuti, gubiti svežinu, slabiti; usahnuti ◊ puot să tînžîaskă verđețurļi șî žuaviń-ļi, đi uamiń n-am auḑît sî sa ḑîkă — mogu da venu biljke i životinje, za ljude nisam čuo da se kaže ◊ tînžîăsk fluoriļi ńiudaće — vene cveće nezaliveno ◊ tînžîașće vaka kînd ĭe bolnauă șî nu manînkă, kînd slabĭașće — vene i krava kada je bolesna i ne jede, kad slabi ◊ puot ș-aĭ ćińirĭ sî tînžîaskă, kînd iĭ pisaḑă au vro dragustă grĭa — mogu i mladi da venu, kada ih mori neka teška ljubav [Por.]		[Vidi]
6524	tîrauz	tiriuz	бордун	tîrauz (mn. tîrauză) (i. s.) — (muz.) bordun, deo gajdi ◊ tîrauz ĭe țaua lungă la karăbĭ, kare bîzuańe într-un fĭeļ đi tuata vrĭamĭa pănă kîrabașu kîntă — bordun je dugačka cev na gajdama, koja ujednačeno bruji sve vreme dok gajdaš svira [Por.] ∞ karăbĭ		[Vidi]
2692	tîrban	târban	желудац	tîrban (mn. tîrbań) [akc. tîrban] (i. m.) — (anat.) želudac ◊ ĭ-a krĭeskut burta ka la vakă, kî-ĭ s-a larźit tîrbanu, saraku, n-are marźină la mînkare — naras’o mu je stomak k’o u krave, jer mu se proširio želudac, siroma, nema meru u jelu ♦ sin. burtan ♦ up. rînḑă [Por.]		[Vidi]
6392	tîrfă	târfă	стомак	tîrfă (mn. tîrfe) (i. ž.) — (anat.) 1. želudac, stomak ◊ ma duare tîrfa; mi sa umflat tîrfiļi — boli me stomak; naduo mi se stomak 2. iznutrica ◊ kînd îț zdau o buată, o să vĭerș burta ku tîrfîļi ku tuot — kad te mlatnem motkom, ima da ispovratiš stomak zajedno sa iznutricom [Por.]		[Vidi]
4484	tîrkoļi	tîrcoli	кружити	tîrkoļi (ĭuo tîrkoļesk, ĭel tîrkoļașće) [akc. tîrkuoļi] (gl.) — kružiti, vrzmati se ◊ kîńi parke a priśeput śuava, numa tîrkoļesk uoiļi, înkuaś, înkolo — psi kao da su nešto predosetili, samo kruže oko ovaca, tamo, ovamo [Por.] ∞ tîrkuol		[Vidi]
4483	tîrkuol	târcol	кружење	tîrkuol (mn. tîrkuaļe) [akc. tîrkuol] (i. s.) — kruženje, kružno kretanje oko nečega; ukrug ◊ kînd s-a-ntuors đi la munće, a dat tîrkuol pi lînga pĭeșćira ku ursu, ș-ažuns tumu sara-n sat — kad se vratio sa planine, udario je okolo pećine s medvedom, i stigao u selo tek uveče ♦ sin. okuol [Por.]		[Vidi]
5090	tîrlă	târlă	трло	tîrlă (mn. tîrļе) [akc. tîrlă] (i. ž.) — trlo, staja ◊ tîrla ĭe gard la baśiĭe în kare sa pazăsk uoĭļi — trlo je ograda na bačiji u kojoj se čuvaju ovce ♦ sin. toprak, obuor, strungă [Por.]		[Vidi]
3406	tîrnă	târnă	трмка	tîrnă (mn. tîrńe) [akc. tîrnă] — 1. (zast.) trmka, košnica za pčele ◊ tîrnă bătrîńaskă đi albiń ku vîru askuțît, împļećită đi nuĭaļe șî ļipită ku morśilă — starinska trmka za pčele šiljatog vrha, ispletena od pruća i oblepljena blatom ♦ up. stup, kuoșńiță 2. korpa pletara ◊ tîrnă ĭe vas împļećit đi nuĭaļe đi salkă, ku fund tare șă gura largă, đ-adunat la bukaće đi pi kîmp — korpa pletara je sud ispleten od vrbovog pruća, sa jakim dnom i širokim otvorom, za sakupljanje poljskih plodova ◊ tîrnă đe kuļes — korpa za berbu ◊ tîrnă đi dus pi mînă — ručna korpa ♦ sin. kutariță [Por.] ∞ stup		[Vidi]
5816	tîrpiĭa	târpie	несит	tîrpiĭa (mn. tîrpiĭe) [akc. tîrpiĭa] (i. ž.) — (med.) nesit, prežderavanje ◊ tîrpiĭa ĭe buălă kînd uomu manînkă una-ntruuna, da ńiśkînd nu sa satură — trpija je bolest kad čovek neprestano jede, a nikad se ne zasiti [Por.]		[Vidi]
3377	tîrsaĭkă	târsoacă	вијук	tîrsaĭkă (mn. tîrsăĭś) [akc. tîrsaĭkă] (i. ž.) — (bot.) vijuk, ovčji vijuk (Festuca ovina) ◊ tîrsaĭkă ĭe ĭarbă kare dă măĭ mult pi kîrșuaće, șă pi supt ļamńe pin padure rară — vijuk je trava koja najviše raste po kamenjaru, i u šumama sa retkim drvećem ◊ tîrsaĭka nu kućaḑă să paskă uoiļi mulgatuare pănă nu fată, kă sa starpĭaḑă — vijuk ne smeju da pasu muzlice do jagnjenja, jer ostaju jalove ♦ sin. paĭuș [Por.]		[Vidi]
6192	tîrsî	târsî	трсити	tîrsî1 (ĭuo tîrsăsk, ĭel tîrsașće) [akc. tîrsî] (gl. p.) — trsiti, krčiti ◊ sa ḑîśe kă uomu tîrsașće kînd ku tîrnakuopu kurîță padurĭa đi ļamńe, să fakă luok đi arat, or ļivađe đi paskut vićiļi — kaže se da čovek trsi kad trnokopom čisti šumu od drveća, da napravi njivu za oranje, ili livadu za napasanje stoke [Por.]		[Vidi]
6193	tîrsî	târsî	прашити	tîrsî2 (ĭuo tîrsăsk, ĭel tîrsașće) [akc. tîrsî] (gl. p.) — (o kukuruzu) prašiti ◊ kukuruḑu sa tîrsașće pănă ĭe mik: ku sapa sa kurîță pomîntu întra rîndurĭ đi ĭarbă, să nu-l îńașe dudău — kukuruz se praši dok je mali: motikom se čisti zemljište između redova od trave, da ga ne udavi korov ◊ unđe kukuruḑu a fuost sîmanat la luok putrîvit, s-a tîrsît ku raļiță — gde je kukuruz bi posejan u ravnici, prašenje se obavljalo ralicom ♦ v. raļiță [Por.] ∞ tîrsî		[Vidi]
6194	tîrsîtură	târsitură	крчевина	tîrsîtură (mn. tîrsîturĭ) [akc. tîrsîtură] (i. ž.) — krčevina ◊ tîrsîtură ĭe luok kurațat đi padure, profakut în luok đi arat, or în ļivađe đi kosît — krčevina je mesto očišćeno od drveća, i petvoreno u oranicu ili livadu [Por.] ∞ tîrsî		[Vidi]
3330	tîrș	târș	прут	tîrș (mn. tîrșî) [akc. tîrș] (i. m.) — (bot.) 1. prut, grana, suvarak, šiba ◊ baba s-a dus în duos să aduńe tîrș uskaț, să aĭbă ĭarna đi ațîțîĭat fuoku — baba je otišla u šumu da skuplja suvarke, da ima zimi za potpalu ◊ pi nuoĭ daskulu ń-a batut ku tîrșu, kînd ń-a skapat vro vuorbă rumîńaskă în taĭnă — nas je učitelj udarao prutom, kad bi nam se omakla neka vlaška reč u govoru ◊ fînkă pi śuoś luoku ku ļivĭeḑ a fuost kostîșat, aĭ batrîń a fakut porkuońi pi tîrș, șî ĭ-a tras ku mîńiļi pănă la klańe — pošto je teren sa livadama bio na padini, stari su stogove postavljali na granje, i prevlačili ih rukama do plasta ◊ gard đi tîrș — živica, ograda od šiblja 2. pritka ◊ bît adîns taĭat în duos đi pasuĭ în građină, sa kĭamă tîrș — prut posebno isečen u šumi za pasulj u gradini, zove se pritka [Por.]		[Vidi]
5771	tîvaļală	tăvăleală	ваљање	tîvaļală (mn. tîvaļelurĭ) [akc. tîvaļală] (i. ž.) — valjanje, tumbanje ◊ ĭ-a prins barbatu în mižluoku tîvaļeļi pin pat — uhvatio ih je muž usred valjanja po krevetu [Por.] ∞ tîvaļi		[Vidi]
5768	tîvaļi	tăvăli	ваљати	tîvaļi (ĭuo tîvaļesk, ĭel tîvaļașće) [akc. tîvaļi] (gl. p. ref.) — valjati, prevrtati, tumbati ◊ pîkurari s-a tivaļit pi ĭarbă, n-a ramas ńimik đi kosît — čobani su se valjali po travi, nije ostalo ništa da se pokosi [Por.]		[Vidi]
226	tîvaļiș	tăvaliș ?	вучни трап	tîvaļiș2 (mn. tîvaļișă) [akc. tîvaļiș] (i. m.) — vučni trap ◊ ku tîvaļișu sa trag tutuśi aĭ lunź đin padure — sa vučnim trapom izvlače se dugački trupci iz šume [Por.] ∞ tîvaļi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5769	tîvaļiș	tăvăliș	косина	tîvaļiș1 (mn. tîvaļișurĭ) [akc. tîvaļiș] (i. s.) — (geog.) kosina, strmina, padina ◊ tîvaļiș ĭe luok kostîșat ka pođina — kosina je teren nagnut kao padina ♦ sin. kuastă [Por.] ∞ tîvaļi		[Vidi]
5493	toartă	toartă	ручка	toartă (mn. torț) [akc. toartă] (i. ž.) — (tehn.) (zast.) ručka, rukohvat ◊ toartă are kaldarĭa, vadra đi lapće, șî kuafa đe apă — ručku imaju bakrač, vedrica za mleko, i kofa za vodu ♦ sin. baĭir [Por.]		[Vidi]
495	tobașîarĭ	toboșar	добошар	tobașîarĭ (mn. tobașîărĭ) [akc. tobașîarĭ] (i. m.) — dobošar, bubnjar, bubanjdžija, onaj koji lupa bubanj ◊ Ĭanku lu Andriĭ đin Osńiśa șî Marćin đin Baśevița, a fuost anuoștri mîĭ buń tobașîarĭ — Janko Andrijev iz Osnića i Martin iz Bačevice, bili su naši najbolji bubnjari [Crn.] ♦ var. tobașîărĭ [Por.] ∞ tuobă		[Vidi]
5698	tofloguos	toflogos	шљампав	tofloguos (tofloguosă) (mn. tofloguoș, tofloguasă) [akc. tofloguos] (prid.) — šljampav ◊ tofloguasă ĭe insă kare are vro zmintă ku piśuariļi: or ĭe flokuasă, or puartă înkîlțamînt ku vrun număr-doă măĭ mare, or mĭarźe ka rața — šljampava je osoba koja ima neke smetnje sa nogama: ili je dlakava, ili nosi obuću za broj-dva veću, ili se gega kao plovka ♦ var. toflogan [Por.] ∞ tuofļa		[Vidi]
5663	tokmi	tocmi	ценкати се	tokmi (ĭuo ma tokmĭesk, ĭel sa tokmĭașće) [akc. tokmi] (gl. p.) — (o trgovini) cenkati se, pogađati se oko cene ◊ la tot bîlśu, kînd sa vind vićiļi, saćańi sa tokmĭesk ku ńegustuori ka Țîgańi — na svakom vašaru, kad se prodaje stoka, seljaci se pogađaju sa nakupcima kao Cigani [Por.]		[Vidi]
5664	tokmĭală	tocmeală	ценкање	tokmĭală (mn. tokmĭaļe) [akc. tokmĭală] (i. ž.) — (o trgovini) cenkanje, pogađanje oko cene ◊ tokmĭală ĭe kînd sa mînă vinḑatuorĭu ku ńegustuorĭu pi aĭa kîț bań kată unu, da kîț dă alalt — cenkanje je kad se teraju prodavac i nakupac oko toga koliko para traži jedan, a koliko daje drugi ◊ kînd tokmĭala sa gaćașće bun, tokmitori bĭeu aldamaș — kad se cenkanje završi uspešno, cenkatori ispijaju arvaluk [Por.] ∞ tokmi		[Vidi]
6512	toldăĭe	toldău	plejade	toldăĭe (mn.) (i. s.) — (astr.) *sazvežđe plejade* ◊ [Por.]		[Vidi]
5547	tolśerĭ	tolcer	левак	tolśerĭ (mn.) [akc. tolśerĭ] (i. m.) — levak ◊ tolśerĭu ĭe fakut ka klopîtu, larg la gură, da đi žuos are cauă îngustă kare sa bagă-n vas — levak je napravljen kao zvono, širok na gornjem kraju, a na donjem ima usku cev koja se nabija u sud ◊ ku tolśerĭ sa tośașće bĭeutura đin vas în vas ku gîtu îngust — levkom se pretače tečnost iz suda u sud sa uskim grlom ♦ sin. pîlńiĭe, finkă (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. turćel (Brodica) [Rom.] ♦ dij. sin. storśaļ (Vuković) [Bran.]		[Vidi]
3958	tontalău	tontălâu	будалетина	tontalău (tontalăuă) (mn. tontalăĭ, tontalăĭe) [akc. tontalău] (prid.) — (augm.) budaletina, gluperda ◊ nuĭe prostavĭelă kum să fiĭe, numa un tontalău întrĭeg — nije prostak ko što biva, nego jedna celcata budaletina ♦ var. tontaļiaće [Por.] ∞ tuont		[Vidi]
6129	tontoakă	tontălău	глуперда	tontoakă (mn. tontoače) [akc. tontoakă] (i. ž.) —(augm.) gluperda ◊ numa să fače o tontoakă grea, kare nu înțeleğe nimik — samo se pravi da je teška gluperda, koja ne razume ništa [Tim.] ∞ tuont		[Vidi]
3097	topărîșťe	toporâște	секириште	topărîșťe (mn. topărîșť) [akc. topărîșťe] (i. ž.) — sekirište, držalje ◊ toporîșťe ĭe kuada toporuluĭ și a sakuri — sekirište je držalje sekirčeta i sekire [Kmp.] ∞ sakurĭe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5852	topi	topi	топити	topi (ĭuo topĭesk, ĭel topĭașće) [akc. topi] (gl. p. ref.) — 1. (o metalu) topiti ◊ kînd vrĭeĭ să topĭeșć vrun fĭer, trăbe tare să-l îngalḑășć la fuok — kad hoćeš da istopiš neki metal, treba jako da ga zagreješ na vatri ◊ śara sa topĭașće ļesńe, numa la viđarĭe đi lumanarĭe — vosak se lako topi, samo na plamenu sveće 2. (fig.) topiti se od osećanja ◊ sa topĭașće đi milă kînd sa uĭtă fata la ĭel — topi se od miline kad ga pogleda devojka [Por.]		[Vidi]
3112	topilă	topilă	топило	topilă (mn. topiļe) [akc. topilă] (i. ž.) — topilo ◊ topilă ĭe luok la rîu, la ogaș unđe s-a topit kîńipa — topilo je mesto na reci ili potoku gde se potapala konoplja [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
5853	topit	topit	топљење	topit (mn. topiturĭ) [akc. topit] (i. s.) — topljenje ◊ kînd va fi vrĭamĭa đi topit zapada, trăbe lumĭa sî sa pazaskă đi pouađe — kad bude vreme topljenja snega, ljudi treba da se čuvaju poplava ◊ nu s-a topit bun, trăbe măĭ un topit pă să sa ḑîkă kî ĭe topit kum trăbe — nije se dobro istopio, treba još jedno topljenje pa da se kaže da je istopljen kako valja [Por.] ∞ topi		[Vidi]
3083	toporaș	topraș	дрвосеча	toporaș (mn. toporaș) [akc. toporaș] (i. m.) — (zast.) drvoseča ◊ toporaș ĭe uom kare a lukrat ku toporu, ku sakurĭa — toporaš je čovek koji je radio sa sekirčetom, sa sekirom ◊ s-a pĭerdut vuorba đin taĭnă, a ramas numa pin đeskînćiśe, șî aĭa rar — reč se izgubila iz govora, ostala je jedino u bajalicama, i to retko [Por.] ∞ topuor	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5241	toprak	toprac ?	станиште ?	toprak (mn. topraśe) [akc. toprak] (i. s.) — (izob.) stanište ◊ toprak kuprinđe luoku șă konaśiļi unđe sa verĭaḑă ku vićiļi — toprak obuhvata mesto i objekte gde se letuje sa stokom [GPek] ◊ toprak ĭe kasa în kare traĭeșć — toprak je kuća u kojoj živiš (Tanda) ♦ sin. konak [Por.]		[Vidi]
3082	topuor	topor	секирче	topuor (mn. topuară) [akc. topuor] (i. s.) — (tehn.) sekirče ◊ topuoru ĭe sakurĭe mikă șî ușuară, đi taĭat ku o mînă — topor je sekirče malo i lagano, za sečenje jednom rukom ◊ ku topuoru măĭ mult aĭ nuoștri a dîrîmat la frunḑă đi viće — sekirčetom su naši najviše kresali lisnik za stoku ◊ n-a fuost pîkurarĭ fara topuor — nije bilo pastira bez sekirčeta [Por.] ∞ sakurĭe		[Vidi]
6405	torî	fertiliza	ђубрити	torî (ĭuo torîăsk, ĭel torîașće) (gl. p.) — (agr.) đubriti ◊ ku tuor, kare sa adună đin ștala ku viće, sa torîăsk luokurļi — đubretom, koje se skuplja iz štale sa govedima, đubre se njive [Por.] ∞ tuor		[Vidi]
5134	torofļoanță	torofelac	дроњак	torofļoanță (mn. torofļoanță) [akc. torofļoanță] (i. ž.) — dronjak ◊ tuot rupt, sa trag dupa ĭel numa ńișći torofļoanță — sav je odrpan, vuku se za njim samo neki dronjci ◊ kînd sa đirĭaźe ļegumĭa șî sa tuarnă uou batut în ḑamă fĭartă, uou sa prîvarĭașće șî ḑama sa umpļe đi torofļoanță — kad se začinjava jelo i umućeno jaje sipa u vrelu čorbu, jaje se zapari i čorba se napuni sa dronjcima ♦ sin. trĭanță [Por.]		[Vidi]
6169	torśa	toarce	прести	torśa (ĭuo tuork, ĭel tuarśe) [akc. tuorśa](gl. p.) — presti, upredati ◊ muĭeriļi đemult a tuors ḑîa-nuapća, a mĭers tuot ku furka dupa brîu — žene su nekad presle dan i nić, išle su stalno sa preslicom za pojasom [Por.]		[Vidi]
5734	tośi	toci	точити	tośi (ĭuo tośesk, ĭel tośiașće) [akc. tośi] (gl. p. ref.) — točiti 1. oštriti ◊ tośașće sakurĭa la tośilă — oštri sekiru na tocilu 2. poteći, šiknuti ◊ l-a tośit sînźiļi pi nas đin zăpușală — potekla mu je krv na noz zbog vrućine 3. točiti, natočiti ◊ s-a dus đimult în podrum să tośaskă vin đin butuoń, șî nuĭe înga să vină — otišao je davno u podrum da natoči vino iz bureta, i još ga nema [Por.]		[Vidi]
5735	tośilă	tocilă	тоцило	tośilă (mn. tośiļe) [akc. tośilă] (i. ž.) — (tehn.) tocilo ◊ tośila ĭe o mîkarauă đi askuțit lomańe đi fĭer, kare askultă đi taĭat — tocilo je sprava za oštrenje predmeta od metala, koji služe za sečenje [Por.] ∞ tośi		[Vidi]
3547	tot	tot	све	tot1 (pril.) — I. sve 1. za vreme: stalno, neprestano ◊ đi vrĭamĭa đi rat nu s-a dus ńiś unđe, a fuost tot în sat — za vreme rata nije otišao nikuda, bio je sve u selu 2. za način a. ispred brojeva, pokazuje ponavljanje stalnog brojnog odnosa ◊ ușa strîmtă, da iĭ sa-mping tot duoĭ ku duoĭ — prolaz uzan, a oni se guraju sve dva po dva b. za isticanje istovetnosti ◊ a lor țîkă tot ńișći oțomań đi kînd lumĭa țîńe minće — njihov rod sve sami lopovi od kad svet pamti c. za isticanje brojnosti ◊ śe tot nu la fi întrabat, ama ĭel taśe, kă frika ĭ-a luvat ļimba — šta ga sve nisu pitali, ali on ćuti, jer mu je strah oduzeo jezik 3. za pojačavanje stupnja poređenja ◊ iĭ tuarnă apa să stîngă, da fuoku arđe tot măĭ tare șî măĭ tare, pănă nu do arsă koļiba đi tot — oni sipaju vodu da ugase, ali vatra gori sve jače i jače, dok koliba nije izgorela sasvim 4. uz neke glagole (misliti, govoriti), za dopuštanje mogućnosti kojoj se u sumnji daje prednost ◊ uńi s-a dus la stînga, da alalț tot ginđesk k-a fi fuost măĭ bun sa fi pļekat la đirĭapta — jedni su otišli na levo, a drugi sve misle da je bolje bilo da su pošli na desno 5. za isticanje prostornosti ◊ đ-aiśa pî pănă unđe vĭeḑ ku uoki, tot anuastră moșîĭe a fuost — odavde, pa sve dokle vidiš očima, sve je naše imanje bilo II. (u izr.) 1. svega, sasvim, potpuno, skroz ◊ kînd s-aduna tri, ku șapće șî ku ḑîaśe, ku tot ĭe doaḑăś — kad se sabere tri, sa sedam i deset, svega je dvadeset ◊ a veńit apa ku tot, șî ļ-a luvat kășîļi — nadošla je voda potpuno, i odnela im kuće ◊ la batut fara milă, șî l-a frînt đi tot — tukao ga je bez milosti, i skroz ga je polomio ◊ muĭarĭa a trekut pista tot, șî sa-ntuors la kasă — žena je prešla preko svega, i vratila se kući 2. svako ◊ tot nat vĭađe kă nuĭe bun — svako vidi da to nije dobro ♦ var. tuot [Por.]		[Vidi]
3548	tot	tot	сваки	tot2 (toată) (mn. toț, toaće) (zam.) — svaki ◊ tot uomu, șî toată muĭarĭa sînt tot una în fața ļeźi — svaki čovek i svaka žean jednaki su pred licem zakona ◊ toț kopiĭi șî tuaće fĭaćiļi trăbe sî gaćaskă șkuala — svi dečaci i sve devojčice treba da završe školu ◊ (u izr.) svako ◊ tot nat ku nakazu luĭ — svako sa svojom mukom ◊ fi bun ku tot nat — budi dobar sa svakim ◊ nu trăbe să fugă đi tot nat — ne treba da beži od svakoga [Por.]		[Vidi]
5402	tot nat	tot natul	свако	tot nat [akc. tot nat] (sint.) — svako ◊ tot nat kată trĭaba luĭ — svako gleda svoja posla ◊ pazîaće, să nu fiĭ bun ku tot nat, kă nu șćiĭ kare kum ĭe — pazi se, nemoj biti dobar sa svakim, jer ne znaš ko je kakav ♦ var. tot natu [Por.] ∞ tuot		[Vidi]
5401	totđeuna	totdeauna	увек	totđeuna [akc. totđeuna] (pril.) — (ret.) uvek, u svako doba ◊ ĭ-a kriśit kă puaće să vină lă ĭel în totđeuna — poručio je da može doći kod njega u svako doba ♦ var. tođeuna, întođeuna [Por.] ∞ tuot		[Vidi]
4073	totîrlat	rotund	округао	totîrlat (totîrlată) (mn. totîrlaț, totîrlaće) [akc. totîrlat] (prid.) — (geom.) okrugao ◊ totîrlă ĭe totîrlată — krug je okrugao ◊ s-a dus la rîu sî kaće ļaspiđe totîrlată đi pĭatră s-o pună pi varḑă-n kadă — otišao je na reku da traži okruglu kamenu ploču da je stavi na kupus u kaci [Por.] ∞ totîrlă		[Vidi]
4072	totîrlă	totârlă	круг	totîrlă (mn. totîrļe) [akc. totîrlă] (i. ž.) — 1. (geom.) krug ◊ șađe la umbră lînga rîu, șă skrižăĭe la totîrļe pin pĭesîk — sedi u hladu pored reke, i šara krugove u pesku 2. (tehn.) točak; obruč ◊ ĭ-a fakut la kopil totîrlă đi fĭer, să sa žuaśe ku ĭel pin pîrvaļiĭe — napravio je detetu gvozdeni obruč, da se igra njime po dvorištu ♦ (demin.) totîrluță, totîrļiśe ♦ sin. śerk, ruată [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4074	totîrļiuluĭ	rotund	кружно	totîrļiuluĭ [akc. totîrļiuluĭ] (pril.) — (o kretanju) kružno, obrćući se ◊ s-a frînt uosiĭa la vîru pođińi, șî ruata a mĭers totîrļiuluĭ pănă-n borugă — polomila se osovina na vrhu padine, i točak je išao obrćući se sve do potoka ♦ skr. totîrļiu [Por.] ∞ totîrlă		[Vidi]
3549	totodată	totodată	истовремено	totodată [akc. totodată] (pril.) — istovremeno, odjednom ◊ a pļekat totodată đi la kasă, pĭeurmă unu a tîbarît, șî s-a-ntuors înapuoĭ — pošli su istovremeno od kuće, posle se jedan umorio, i vratio nazad ♦ var. totđodată [Por.] ∞ tuot		[Vidi]
5690	totoroskai	?	тандркати	totoroskai (ĭuo totoroskăĭ, ĭel totoruaskîĭe) [akc. totoroskai] (gl.) — (onom.) tandrkati; truckati se ◊ s-auđe kum totoroskîĭe karu đi buoĭ pănă mĭarźe guol pi kadîlmă — čuje se kako tandrču volovska kola dok prazna idu kaldrmom [Por.]		[Vidi]
2593	totuna	totuna	свеједно	totuna [akc. totuna] (pril.) — svejedno ◊ dakă plînźe șî sa ruagă, totuna o să-l las — ako plače i moli, svejedno ću ga ostaviti ♦ / tot + una ♦ var. tuotuna [Por.] ∞ tuot		[Vidi]
6540	tragaś		crevo	tragaś (mn. tragaśe) (i. s.) — *crevo, pretakač*		[Vidi]
2127	tragulă	trăgulă	натега	tragulă (mn. traguļe) [akc. tragulă] (i. ž.) — (bot.) natega, tikva za izvlačenje tečnosti iz bureta (Lagenaria vulgaris); nategača ◊ tragulă ĭe o truakă lungă ku kap mare, ku kare sa skuaće bĭarĭa đin butuaĭe — natega je jedna dugačka tikva sa velikom glavom, kojom se istače piće iz buradi ♦ up. truakă, truok [Crn.] ♦ up. tragaś [Por.]		[Vidi]
2534	trai	trăi	живети	trai (ĭuo traĭesk, ĭel traĭașće) [akc. trai] (gl. p. ref.) — 1. živeti, biti živ ◊ nu sa șćiĭe kît v-om măĭ trai — ne zna se koliko ćemo još živeti ◊ ĭa fuost șă luĭ drag đi traĭ, ama s-a bulnavit șă n-a trait mult — voleo je i on život, ali se razboleo i nije živeo dugo 2. biti u pritaljeskoj ili ljubavnoj vezi ◊ s-a luvat ku muĭari-sa, ș-a trait vro triĭ ań pitulaț, pănă nu ĭ-a prins la gramadă — spanđao se sa njegovom ženom, i bili su tajno u vezi jedno tri godine, dok ih nisu uhvatili na gomili 3. naseliti se negde, boraviti ◊ śinsprîaśe ań a trait în sat, da pĭe urmă pănă la muarće a trait la munće, ku vićiļi — petnaest godina živeo je u selu, a posle je sve do smrti živeo na planini, sa stokom [Por.]		[Vidi]
6125	Traieraka	Trei-Ierarhi	Три Јерарха	Traieraka (mn. Traieraśi) (i. ž.) — (kal.) Tri Jerarha ◊ la Traieraka sa oltańesk śerĭeșî — na Tri Jerarha se kaleme trešnje ♦ var. Triraku (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
2535	Trailă	Trailă	Траило	Trailă (mn. Traiļ) [akc. Trailă] (i. m.) — (antr.) Trailo, vlaško l.i. veoma rasprostranjeno u XIX veku ◊ kînd nu s-a țînut kopiĭ, kînd a murit đi buaļe, ļ-a dat nume Trailă, s-ă traĭaskă — kada deca nisu preživljavla, kada su umirala od bolesti, davana su im imena Trailo, da traju [Por.] ∞ trai		[Vidi]
2533	traĭ	trai	живот	traĭ (mn. traĭurĭ) [akc. traĭ] (i. m.) — život, trajanje ◊ un traĭ avĭem, trăbe să-l pastrăm — jedan život imamo, treba da ga čuvamo [Por.] ∞ trai	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1554	traĭan	troian	траг	traĭan (mn. traĭań) [akc. traĭan] (i. m.) — trag ◊ traĭanu ĭe urma kare ramîńe dupa śeva śe trĭaśe pin fîn ńikosît, or pin grîu — trajan je trag koji ostaje iza nečega što prođe kroz nekošenu travu, ili žito ◊ traĭan ĭe urma dupa ruoț đi kar, kînd ĭe pomîntu muaļe — trajan je trag u mekoj zemlji iza kolskih točkova ♦ sin. povuoĭ (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. troĭan (Osnić) [Crn.] ◊ în Porĭeśa asta vuorbă nuĭe kunoskută; aiśa urma pin fîn or pin grîu sa kĭamă povuoĭ — u Poreču ova reč nije poznata; ovde se trag u travi ili žitu zove povoj (Rudna Glava, Tanda) [Por.]		[Vidi]
3071	tramă	stramă	дроњчић	tramă (mn. trame) (i. ž.) — dronjčić, komadić konca ili tkanine ◊ tramă ĭe un krîmput đi ață, or o ruptură đin vro țuală batrînă — trama je komadić konca, ili dronjak sa neke stare odeće ♦ sin. urĭazńik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5847	tras	tras	вучење	tras (mn. trasurĭ) [akc. tras] (i. s.) — vučenje, povlačenje; nadvlačenje ◊ la tras la sfuară ńima n-a măĭ fuost tare ka ĭel — u nadvlačenju konopca niko nije bio jak kao on [Por.] ∞ traźe		[Vidi]
3142	trasńi	trăsni	згромити	trasńi (ĭuo trasńesk, ĭel trasńașće) [akc. trasńi] (gl. p.) — zgromiti, udariti gromom ◊ kînd sfulđiră, vrunđeva trasńiașće — kad seva, negde udara grom ◊ măĭ đes trasńiașće în ļemn mare, kare ĭe sîngur în kîmp — grom najčešće udara u visoko drvo koje je usamljeno u polju ♦ up. trosńi ♦ up. sfulđira [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3144	trasńit	trăsnit	згромљен	trasńit (trasńită) (mn. trasńiț, trasńiće) [akc. trasńit] (prid.) — (med.) zgromljen, udaren gromom ◊ a fuźit frikoșat đi duraĭală supt vrun ļemn, ș-akolo la gasît trasńit, muort — pobegao je uplašen od grmljavine pod neko drvo, i tamo ga našli zgromljenog, mrtvog ◊ a mĭers pin pluaĭe baĭatu ku fata đi dupa kap șî ĭa trasńit: fata a kaḑut trasńită șî ĭ-a ĭeșît sufļitu, da luĭ n-a fuost ńimika — išli momak i devojka po kiši zagrljeni i udario ih grom: devojka je pala zgromljena i izdahnula, a njemu nije bilo ništa [Por.] ∞ trasńi		[Vidi]
3227	trastă	traistă	торба	trastă (mn. trășć) [akc. trastă] (i. ž.) — 1. torba ◊ trastă țasută — tkana torba ◊ trastă ku obrăń — torba za uprtačima ◊ trastă guală — prazna torba ◊ trastă pļină — puna torba ◊ kînd sa dus la muară ku trasta pļină đi grîu, a kusuto la gură sî nu sa vĭarsă — kad se išlo u vodenicu sa torbom punom žita, opšivao joj se otvor da se ne prospe 2. (za odeću) kad je neki haljekat loše krojen, ili je prevelik ◊ kimĭașa ĭe prĭa mare, stă trastă pi kopil — košulja je prevelika, visi kao torba na detetu ♦ (demin.) trastuță ♦ (augm.) trastuoń [Por.] ♦ dij. var. traĭstă (Majdanpek) [Buf.] ♦ up. tagîrță [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5846	traźe	trage	вући	traźe (ĭuo trag, ĭel traźe) [akc. traźe] (gl. p. ref.) — vući, povlačiti ◊ sa traźe ka śĭața — vuče se kao magla ◊ lukratuori trag ļamńe ku kaĭi đintr-o vaļe adînkă — radnici vuku drva konjima iz jedne duboke doline [Por.]		[Vidi]
3878	trăbui	trebuie	требати	trăbui (ĭuo trĭabe, ĭel trĭabe) [akc. trăbui] (gl.) — trebati ◊ n-ar trăbui așa să lukre — ne bi trebalo tako da radi ◊ are sînataće, nu-ĭ trĭabe alta ńimika — ima zdravlje, ne treba mi drugo ništa ◊ nu ĭ-a trăbuit aĭa — nije mu to trebalo ◊ n-are bań đ-ažuns, o sî-ĭ măĭ trăbuĭe șîmăĭ — nema dovoljno para, trebaće mu još ♦ var. trebuĭa ♦ up. trĭabă [Por.]		[Vidi]
6504	trăbuĭală	trebuială	потреба	trăbuĭală (mn. trăbuĭaļе) (i. ž.) — 1. (rel.) obredni hleb ◊ trăbuĭala ĭe numiļi lu kolaś śe sa sprimĭesk la pomană în ńișći saće rumîńeșć, kare în alće saće sa kĭamă zakuańe or sokoćiaļe — trebujalje je naziv obrednih hlebova koji se spremaju za pomane u nekim vlaškim selima, a koji se u drugim selima zovu zakoni ili sokoćalje ◊ saće ku trăbuĭelurĭ la pomĭeń ĭastă în Omuoļ șî Ćimuokol Ńegru, da sa gasăsk șă pin Porĭeśa — sela sa trebujalama na pomanama ima u Homolju i Crnorečju, ali se nalaze i u Poreču [Hom.][Crn.] ♦ sin. zakuană [Por.] ∞ trĭabă		[Vidi]
5848	trăĭera	treiera	вршити	trăĭera (ĭuo trăĭer, ĭel trăĭeră) [akc. trăĭera](gl. p.) — 1. (o žitu) vršiti ◊ grîu đimult s-a trăĭerat ku kalu, pănă n-a ĭeșît mașîń đi trîĭerat — žito se dugo vršilo konjima, dok se nisu pojavile vršalice 2. (o kretanju) trčkarati okolo, ići u krug ◊ baĭatu đi kînd trăiră pi lînga koļiba fĭeći, ama iĭ nu-ĭ dă-n gînd să ĭasă la-ntîńală ku ĭel — momak otkad trčkara oko devojčine kolibe, ali njoj ne pada na pamet da izađe na sastanak s njim ♦ var. trîĭera [Por.]		[Vidi]
5849	trăĭerat	treierat	вршидба	trăĭerat (mn. trăĭeraturĭ) [akc. trăĭerat](gl. p.) — 1. (o žitu) vršidba ◊ numa pin povĭeșć alu aĭ batrîń sa șćiĭe kă đimult trăĭeratu a fuost ku kalu la are — samo se kroz prile starih zna da je nekada vršidba bila sa konjem na guvnu 2. (o kretanju) vršljanje, trčkaranje u krug ◊ kînd pi vrunu n-o-l țîńe luoku, numa mĭarźe rotokol înkolo-nkoluo, sa ḑîśe kă „trăiră”, ka aĭ batrîń kare a mĭers pi lînga are kare a fuost totîrlată — kad nekog ne drži mesto, nego trčkara u krugu okolo, kaže se da „vršlja”, kao stari koji su išli oko gumna koje je bilo okruglo ♦ var. trîĭerat [Por.] ∞ trăĭera		[Vidi]
3143	trăsńit	trăsnet	гром	trăsńit (mn. trăsńiće) [akc. trăsńit] (i. s.) — grom ◊ kînd sfulđiră, durîĭe șî pluaĭe, ńiśkînd uomu să nu sa pituļe supt ļemn sînguraćik în kîmp, kî ĭel măĭ tare traźe trîasńitu — kad seva, grmi i pada kiša, čovek nikad da se ne sklanja pod usamljeno drvo u polju, jer ono najjače vuče grom ♦ var. trîăsńit [Por.] ∞ trasńi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3146	trăsńituorĭ	trăsnitor	громовник	trăsńituorĭ (mn. trăsńituorĭi [akc. trăsńituorĭ] (i. m.) — (zast.) (mit.) gromovnik ◊ trăsńituorĭ ĭe svići Iļiĭa, kă ĭel, śikă, lukră ku trăsńitu: rînduĭe unđe sî trasńaskă șî pi kare — gromovnik je sveti Ilija, jer on, vele, upravlja gromom: određuje gde će da zagrrmi i koga će grom da udari [Por.] ∞ trasńi		[Vidi]
3145	trăsńitură	trăsnitură	грмљавина	trăsńitură (mn. trăsńiturĭ) [akc. trăsńitură] (i. ž.) — grmljavina ◊ măĭ marĭ trăsńiturĭ sînt pi lînga Svići Iļiĭa, kă ĭel lukră ku trăsńićiļi — najveće grmljavine su oko Svetog Ilije, jer on upravlja gromovima ♦ var. trasńală [Por.] ∞ trasńi		[Vidi]
4921	trekatuorĭ	trecător	пролазан	trekatuorĭ (trekatuare) (mn. trekatuorĭ, trekatuare) [akc. trekatuorĭ] (prid.) — (ret.) prolazan, prohodan ◊ apa s-a tras, poćaka śe mĭarźe pi ogaș ĭe akuma trekatuare — voda se povukla, staza koja ide potokom je sada prohodna ◊ traĭu ĭe skurt șă trekatuorĭ — život je kratak i prolazan [Por.] ∞ treśa		[Vidi]
4920	treśa	trece	пролазити	treśa (ĭuo trĭek, ĭel trĭaśe) [akc. trĭeśa] (gl. p. ref.) — prolaziti ◊ a fuźit în duos, k-a vaḑut ńiskaĭ lumĭe ńikunoskută kum trĭaśe pi lînga koļibă — pobegao je u šumu, jer je video neke nepoznate ljude kako prolaze pored kuće ◊ traĭu uomuluĭ prĭaĭut trĭaśe — čovekov život prebrzo prolazi ◊ trĭekînd pin apă adînkă, s-a udat đi tuot — prolazeći kroz duboku vodu, potpuno se ukvasio ♦ var. treśare [Por.]		[Vidi]
2561	triḑăś	treizeci	тридесет	triḑăś [akc. triḑăś] (br.) — trideset ◊ triḑăś đi ań am înpļińit kînd m-am însurat pĭ-adauară — trideset godina sam napunio kad sam se oženio po drugi put ◊ triḑăś ĭe žumataća lu șaĭḑăś — trideset je polovina od šezdeset [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
2562	triḑăśiļa	treizecilea	тридесети	triḑăśiļa [akc. triḑăśiļa] (br.) — trideseti ◊ ku a triḑăśiļa ḑî sa înkĭaĭe ńișći luń pi an — sa tridesetim danom pune se neki meseci u godini [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
2539	triĭ	trei	три	triĭ (br.) — tri ◊ unu, duoĭ, triĭ — jedan, dva, tri ◊ triĭ uorĭ — tri puta ◊ triĭ pîărț — tri strane ◊ faku ku mîna đi duauă-triĭ uorĭ — mahnuo je rukom dva-tri puta [Por.]		[Vidi]
6060	triĭ suće	trei sute	триста	triĭ suće [akc. triĭ suće] (br.) — trista ◊ triĭ suće đi ań fak triĭ vakurĭ — trista godine čine tri veka [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
2559	triĭļa	treilea	трећи	triĭļa [akc. triĭļa] (br.) — treći ◊ đ-a triĭļa uorĭ śarkă sî sa însuare — po treći put pokušava da se oženi ◊ n-a putut mult să țînă la lukro-l nou, a dat fuga a triĭļa ḑî — nije mogao dugo da izdrži na novom poslu, pobegao je treći dan [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
2560	triĭme	treime	трећина	triĭme [akc. triĭme] (br.) — (ret.) trećina, treći deo nečega ◊ a tunat apukatu în kopiĭi aĭ miś, đin tuoț șkolari la șkuală a veńit numa o triĭme — zahvatio grip malu decu, od svih učenika jedva je u školu došla jedna trećina ♦ var. trime [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
2563	triĭsuće	trei sute	триста	triĭsuće [akc. triĭsuće] (br.) — trista, tri stotine ◊ triĭ suće đi ań fak triĭ vakurĭ — trista godina čine tri veka ◊ triĭ suće đi bîănś a fuost în vrĭamĭa-ĭa bań mulț — trista dinara je u ono vreme bio veliki novac [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
2537	Trikă	Trică	Трике	Trikă [akc. Trikă] (i. m.) — (antr.) (hip.) Trike, vlaški hipokoristik, izveden od l.i. Dumitru ◊ Trikă ĭe poļikra đin poļikră: pi kopil ăl boćaḑă Dumitru, pă-ĭ ḑîk pănă ĭe mik Dumitrikă, da măĭ amînat, prĭaćińi ăl proboćaḑă ăn Trikă — Trike je nadimak od nadimka: dete krste Dimitrije, pa ga onda dok je mali zovu Dimitrike, a kasnije, prijatelji ga prekrste u Triku ◊ dakă Trikă are fiśuor, lor ļi sa ḑîśe „alu Trikă”, la urmă lumĭa sa-nvață ku iĭ ka ku Trikuońi — ako Trike ima decu, oni se zovu Trikovi, na kraju ljudi naviknu na njih kao na Trikiće ◊ Trikońi sa pun la karće pi sîrbĭașće ka Trikići — Trikovi se upisuju u srpske knjige kao Trikići ♦ Trikă < Dumitrikă < Dumitru [Por.] ∞ Dumitru		[Vidi]
2146	trikeļiś	sărăcica	котрљан	trikeļiś (mn. trikeļiś) [akc. trikeļiś] (i. m.) — kotrljan (Eryngium campestre) ◊ trikeļiśu ĭe un fĭeļ đi skaĭaće, krĭașće pin ļivĭeḑ, șî dakă kuprinđe ļivađa, fînu nu puaće să sa kosîaskă đi ĭel, șă đin ļivađa-ĭa nuĭe ńiś o dobîndă — kotrljan je vrsta čkalja, raste po livadama, i ako osvoji livadu, seno ne može da se kosi, i od te livade nema nikakve vajde ♦ var. trîkeļiś, tîrkeļiś ♦ up. skaĭ, skaĭeće [Por.]		[Vidi]
2540	trisprîaśe	treisprezece	тринаест	trisprîaśe [akc. trisprîaśe] (br.) — trinaest ◊ doasprăśe șî unu sînt trisprîaśe — dvanaest i jedan jesu trinaest ◊ trisprîaśe uorĭ — trinaest puta ◊ trisprîaśe ḑîļe — trinaest dana ◊ trisprîaśe miĭ — trinaest hiljada [Por.] ∞ triĭ		[Vidi]
5617	trist	trist	тужан	trist (tristă) (mn. trișć, trișće) [akc. trist] (prid.) — tužan ◊ a lasato baĭatu, șî ĭa ku ḑîļiļi a fuost tristă — ostavio je momak, i ona je danima bila tužna ◊ veńiră doă muĭerĭ trișće, ku duoĭ kopiĭ trișć, sî sa vaĭće kî ļ-a perit uomu — dođoše dve tužne žene, sa dvoje tužne deca, da se žale da su im poginuli muževi ♦ var. întristat ♦ sin. magńit [Por.]		[Vidi]
5399	trîkńi	trâcni	тргнути се	trîkńi (ĭuo trîkńesk, ĭel trîkńașće) (gl.) — trgnuti se ◊ đintr-odată trîkńi đi frikă lu kîńe, șî sa pusă pi fuga — najednom se trgnuo u strahu od psa, i počeo da beži [Por.]		[Vidi]
5396	trîmeća	trimete	слати	trîmeća (ĭuo trîmĭet, ĭel trîmĭaće) [akc. trîmeća] (gl. p.) — slati, poslati ◊ a trîmĭes la kraļu rugamînt adîns să-l ĭarće đi rău śe l-a fakut, ama điźaba — poslao je kralju posebnu molbu da mu oproste zločin koji je učinio, ali uzalud ◊ ma ruog đi ćińe, nu-m trîmeća atîța bań, kă n-am śe sî fak ku iĭ — molim te, nemoj mi slati toliki novac, jer nemam šta da radim sa njima [Por.]		[Vidi]
5400	trîmisatură	trimisatură ?	напратница	trîmisatură (mn. trîmisaturĭ) [akc. trîmisatură] (i. ž.) — (mag.) napratnica, čin ◊ mumî-sa a katat đi la vrăžîtuare să ļi fakă fîkaturĭ șî trîmisaturĭ, numa să-ĭ đispartă — majka je tražila od vračare da im napravi čini i napratnice, samo da ih razdvoji ♦ up. fîkatură, nîpraćitură [Por.] ∞ trîmeća		[Vidi]
5397	trîmĭes	trimes	послат	trîmĭes2 (trîmĭasă) (mn. trîmĭeș, trîmĭasă) [akc. trîmĭes] (prid.) — poslat ◊ s-a kunoskut ku uom kare a fuost trîmĭes adîns să-l frîngă đi bataĭe — upoznao je čoveka koji je bio poslat s namerom da ga prebije ◊ porînka trîmĭasă đi la parinț, n-ažuns la ĭel — poruka poslata od roditelja, nije stigla do njega [Por.] ∞ trîmeća		[Vidi]
5398	trîmĭes	trimis	слање	trîmĭes (mn. trîmĭesurĭ) [akc. trîmĭes] (i. s.) — slanje ◊ a veńit vrĭamĭa đi trîmĭes baĭețî-n armată — došlo je vreme za slanje momaka u vojsku [Por.] ∞ trîmeća		[Vidi]
4284	trînćală	trânteală	обарање	trînćală (mn. trînćeļe) [akc. trînćală] (i. ž.) — obaranje; rvanje ◊ l-a kemat la trînćală întra tuoț, kreḑînd kî ĭe măĭ tare đi kît ĭel — izazvao ga je na rvanje pred svima, verujući da je jači od njega ◊ trînćală pi ĭarbă vĭarđe a fuost źukariĭa pîkurarĭska a măĭ frumuasă — rvanje na zelenoj travi bila je nalepša čobanska igra ♦ var. trînćit, trînćitură ♦ sin. luptă [Por.] ∞ trînći		[Vidi]
4282	trînći	trânti	оборити	trînći (ĭuo trînćesk, ĭel trînćașće) [akc. trînći] (gl. p. ref.) — oboriti, obarati ◊ kopiĭ s-anpins, ș-a trînćit muoșu đi pi skamn — deca su se gurala, i oborila starca sa tronošca ◊ tuota ḑîua iĭ duoĭ a trînćit la ļiamńe numa ku sakurĭa, fara firiz — ceo dan su njih dvojica obarali stabla samo sekirom, bez testere ◊ atîta đi tare ĭ-a dat un pumn, đi l-a trînćit đin piśuare — toliko ga je jako tresnuo pesnicom, da ga je oborio s nogu [Por.]		[Vidi]
4283	trînćit	trântit	оборен	trînćit (trînćită) (mn. trînćiț, trînćiće) [akc. trînćit] (prid.) — oboren, polegnut ◊ tuot grîu în luok ĭe trînćit đi vižuļiĭe, đin sîśarat ano-sta ńimik — svo žito na njivi polegnuto je od oluje, ništa ove godine od žetve ◊ ļamńiļi trînćiće putraḑăsk pi žuos — oborena stabla trule na zemlji ◊ a ḑakut trînćit đi buală apruape o stamînă đi ḑîļe — ležao je oboren od bolesti blizu nedelju dana ♦ sin. kulkat [Por.] ∞ trînći		[Vidi]
3118	trîndafir	trandafir	ружа	trîndafir (mn. trîndafirĭ) [akc. trîndafir] (i. m.) — (bot.) ruža (Rosa) ◊ trîndafir ĭe fluare frumuasă, kare sa puńe în građină pi lînga kasă — ruža je lepo cveće koje se sadi u bašti oko kuće ♦ up. măśiĭaș, skubikur [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3534	trîntur	trântor	трут	trîntur (mn. trînturĭ) [akc. trîntur] (i. m.) — trut 1. (ent.) mužjak pčele ◊ trîntur ĭe albuna voĭńiśaskă — trut je mužjak pčele ◊ trînturu n-are ak — trut nema žaoku 2. (fig.) lenčuga, gotovan ◊ traĭașće ka trînturu, nu lukră ńimika, iĭ vińe tuot pi đi gata — živi kao trut, ne radi ništa, sve mu dolazi na gotovo [Por.] ∞ albină		[Vidi]
1792	trîpada	trepăda	акати	trîpada (ĭuo ma trapîd, ĭel sa trapădă) [akc. trîpada] (gl. p. ref.) — akati se, kretati se bez potrebe ili koristi ◊ nu trîmeća kopilu la atîta drum, kî sa trapîdă điźaba — ne šalji dete na toliki put, samo će se izakati badava [Por.]		[Vidi]
1794	trîpadare	trepădare	акање	trîpadare (mn. trîpadărĭ) [akc. trîpadare] (i. ž.) — akanje, kretanje bez koristi; trčkaranje ◊ muĭarĭa la sat ĭe blîstamată numa să șćiĭe đi trîpadărĭ — žena na selu je osuđena da zna samo za trčkaranja ♦ sin. aļergatură [Por.] ∞ trîpada		[Vidi]
1793	trîpadat	trepădat	изакан	trîpadat (trîpadată) (mn. trîpadaț, trîpadaće) [akc. trîpadat] (prid.) — izakan, izmučen uzaludnim kretanjem ◊ sînt tuot frînt șî trîpadat đin atîća aļergaturĭ înkuaś-nkoluo — sav sam slomljen i izakan od toliko trčanja tamo-vamo [Por.] ∞ trîpada		[Vidi]
3875	trĭabă	treabă	посао	trĭabă (mn. trĭeburĭ) [akc. trĭabă] (i. ž.) — 1. posao ◊ măĭ bun să n-aĭ ńiś o trĭabă ku așa uom — najbolje je da nemaš nikakva posla s takvim čovekom 2. valjanost, vrednost ◊ nuĭe ńiś đ-o trĭabă — ni za šta nije (ništa ne valja) ◊ uom đi trĭabă — valjan čovek; čovek od reči, čovek od poverenja 3. razlog; potreba ◊ (u izr.) ńiś k-o trĭabă — bez potrebe ◊ s-a dus fara ńiś k-o trĭabă — otišao je bez ikakvog razloga 4. (fig.) o ponašanju: dovesti nekoga u red ◊ l-a trĭekut pin palme, șî l-a dus la trĭabă — propustio ga je kroz šake, i doveo ga u red ♦ sin. lukru ♦ up. trăbuĭală [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4919	trĭakît	treacăt	пролаз	trĭakît (mn. trĭakîće) [akc. trĭakît] (i. s.) — (ret.) prolaz, put ◊ trĭakît ĭe luok pi unđe trĭeśem đes, kînd ńe duśem vrunđiva — prolaz je mesto kojim često prolazimo kad negde idemo ◊ sa miră kum ĭo nu șću kî ĭe muara batrînă în borugă, da ĭuo-ĭ spun kă nu șću đi śe nu mi trĭakîtu pĭ-a kolo — čudi se kako ja ne znam da je stara vodenica u potoku, a ja mu kažem da ne znam jer mi tamo nije put [Por.] ∞ treśa		[Vidi]
4587	trĭam	tream	стаја	trĭam (mn. trĭamurĭ) [akc. trĭam](i. s.) — staja, zimovnik ◊ trĭamu ĭe o bîrnarĭață mikă astrukată ku paĭe, rîđikată la koļibă đi ĭernat vićiļi — staja je jedna mala brvnara pokrivena slamom, podigunta na salašu radi zimovanja stoke (Leskovo) ◊ trĭamu s-a fakut la munće, unđe lumĭa a ĭernat ku vićiļi — staja se dizala u planini, gde se zimovalo sa stokom (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. toblarĭ [Por.]		[Vidi]
4137	trĭap	treap	валов	trĭap (mn. trĭapurĭ) [akc. trĭap] (i. s.) — valov ◊ trĭap ĭe vas lung, skobit în ļemn, or înkeĭat đin blăń, pus ăn gîrļiu puorśilor să manînśe puorśi laturļi đin ĭel — valov je poduži sud, izdubljen u drvetu, ili sklepan od dasaka, postavljen u oboru da svinje iz njega jedu pomije [Por.]		[Vidi]
3254	trĭaptă	treaptă	степеник	trĭaptă (mn. trĭapće) [akc. trĭaptă] (i. ž.) — stepenik ◊ skărļi la kasa batrînă avut numa doa trĭapće, fakuće dîn bolovańe dî pĭatră — stepenice na staroj kući imale su samo dva stepenika, izrađena od kamenih blokova ◊ skărļi kășî la tîvaļiș avut trĭapće măĭ mulće — stepenište kuće na kosini imalo je više stepenika [Zvizd] ◊ baba batrînă a kaḑut đi pi o trĭaptă kare s-a klăćinat, ș-a frînt piśuoru — baba je pala sa jednog stepenika koji se klatio, i polomila nogu ♦ sin. skară, bîsamak [Por.] ∞ skară		[Vidi]
4922	trĭaśire	trecere	пролазност	trĭaśire (mn. trĭaśirĭ) [akc. trĭaśire] (i. ž.) — (ret.) prolaznost ◊ dupa traĭu uomuluĭ ramîńe numa o pustîńe đi trĭaśire guală — iza čovekovog života ostaje samo pusta, gola prolaznost [Por.] ∞ treśa		[Vidi]
6332	trĭen	tren	воз	trĭen (mn. trĭenurĭ) (i. s.) — voz ◊ vorba trĭen ka numiļi lu vuoz, s-a pastrat numa pin kînśiśe kare a kîntat lîutari — reč tren kao naziv za voz sačuvala se samo u pesmama koje su pevali violinisti ∎ (folk.) „trĭenuļe, pokńița-r ruata, śe maĭ đisparțît đi tata” s-a kîntat într-un kînćik đi ćińerișu kare ku vuozu s-a dus în rat — „vozu, nek ti pukne točak što si me odvojio od oca” pevalo se u jednoj pesmi o mladima koji su vozom otišli u rat [Por.] ♦ sin. vuoz		[Vidi]
1555	troĭańit	troienit	улегнут	troĭańit (troĭańită) (mn. troĭańiț, troĭańiće) [akc. troĭańit] (prid.) — ulegnut, udubljen (u zemlju) ◊ drumu ĭe tuot troĭańit đi ruoț đi kar — put je sav udubljen od kolskih točkova ◊ troĭanu karuluĭ: urma kare ramîńe dupa ruoț đi kar, kînd ĭe pomîntu muaļe — kolski „trojan”: trag koji ostaje iza kolskih točkova kada je zemlja meka [Crn.] ♦ dij. var. traĭańit [GPek]		[Vidi]
6188	trop	trop	туп	trop (uzv.) — (onom.) *tup!*		[Vidi]
2090	troskațîăl	troscoţel	троскот	troskațîăl (mn. troskațîăĭ) [akc. troskațîăl] (i. m.) — (bot.) troskot, troskavac, oputina, ptičja trava (Polycnemum arvense) ◊ troskațîălu ĭe ĭarbă porśiaskă kî măĭ mult sa kuļiaźe đi puorś, iĭ ăl manînkă ku slastă — troskot je svinjska trava jer se najviše bere za svinje, one ga jedu u slast [Por.]		[Vidi]
2744	truakă	troacă	тиква	truakă (mn. truoś) [akc. truakă] (i. ž.) — I (bot.) tikva (Lagenaria vulgaris) 1. prirodni sud za tečnost ◊ đemult n-a fuost alt vas đi apă, or đi bĭare, numa truaka, kare s-a purtat ļegată la brîu — nekad nije bilo drugog suda za vodu, ili za piće, nego se nosila tikva, vezana o pojas 2. (anat.) glava čoveka; tintara; lobanja ◊ a dat ku kapu-n parĭaće, ș-a spart truaka — udario glavom u zid, i razbio tikvu 3. (fig.) tupavko; tikvan ◊ truakă đi uom, nu-nțaļiaźe ńimika — tikvan od čoveka, ne razume ništa ♦ (demin.) trokiță II (tehn.) svetiljka, lampa ◊ truaka đi viđerat a fuost fakută đin truakă ku gît lung, unplută đi său, ku valuș đi kîńipă ka fitiļu — tikva za osvetljenje bila je napravljena od tikve sa dugim vratom, napunjena lojem i sa valjutkom od konoplje kao fitiljem ♦ up. truok [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4479	Truță	Truță	Труце	Truță [akc. Truță] (i. m.) — (antr.) Truce ◊ Truță ĭe nume rumîńesk, skos đi milă đin Patruț, da aăsta đi Pătru — Truce je vlaško ime, izvedeno od milja od Patruc, a ovo od Petar ♦ up. Patruț [Por.] ∞ pĭatră		[Vidi]
2745	truok	troc	врг	truok (mn. truoś) [akc. truok] (i. m.) — vrg, sud za tečnost od tikvice ◊ babiļi măĭ mult đeskîntă-n truok — babe najviše baju u vrgu ◊ la tuota fîntîna în munće a fuost atîrnat kîći un truok, să aĭbe drumașî ku śe sî bĭa apă — kraj svakog izvora u planini bio je okačen po jedan vrg, da imaju putnici čime da piju vodu ◊ dakă îm sparź truoku, ĭuo țîĭe-ț sparg truaka — ako mi razbiješ vrg, ja ću tebi razbiti tikvu (glavu) ♦ (augm.) trokan ♦ up. truakă [Por.]		[Vidi]
6187	trup	trup	тело	trup (mn. trupurĭ) [akc. trup] (i. s.) — (anat.) telo ◊ baĭatu iĭ are trup tare sumĭarńik — njen momak ima jako zgodno telo ♦ sin. stat [Por.]		[Vidi]
2895	truș	ciot	пањ	truș (mn. trușă) [akc. truș] (i. s.) — 1. panj, kratko isečen trupac, pogodan za sedenje ◊ kînd a trait lumĭa-n borđiĭe, a șaḑut pi trușă, kă skamńe rar kare avut, da stoļiță gata ńima — kad su ljudi živeli u burdeljima, sedeli su na panjevima, jer je retko ko imao hoklice, a stolice gotovo niko ◊ pi truș s-a spart șî ļamńiļi đi fuok — na panjevima se cepala i drva za vatru 2. (fig.) (pej.) tup, težak, tvrdoglav čovek ◊ nu ći puoț vorbi ku ĭel, kî ĭe grĭeu ka trușu — ne možeš se dogovoriti s njim, jer težak je kao panj (Tanda) ♦ sin. skamn, tutuk [Por.]		[Vidi]
3004	tu	tu	ти	tu (zam.) — ti ◊ tu iș uom bun — ti si dobar čovek ◊ tu kum vrieĭ, fă kum țî măĭ ușuor: uĭtî-će să fiĭe țîĭe bun, nu baga sama la aĭa śe-ț ḑîk alțî — ti kako hoćeš, čini kako ti je najlakše: gledaj da tebi bude dobro, ne obraćaj pažnju na to šta ti govore drugi [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
5444	tufan	tufan	жбунчина	tufan (mn. tufań) [akc. tufan] (i. m.) — (bot.)(augm.) žbunčina ◊ a krĭeskut papura în baltă în tufan ku tuot, kapra a putut sî sa suĭe pi ĭa — izrasla je paprat u bari u pravu žbunčinu, koza je mogla na njega da se pentra ♦ tufan < (augm.) tufă+an ♦ up. Tufan [Por.] ∞ tufă		[Vidi]
5442	tufarĭ	tufar	жбуње	tufarĭ (mn. tufare) [akc. tufarĭ] (i. zb.) — (bot.) žbunje ◊ tufarĭ ĭe luok pļin đi tufe — žbunje je mesto puno žbunova ♦ var. tufariș [Por.] ∞ tufă		[Vidi]
5446	tufarĭață	tufăreață ?	жбуњарка	tufarĭață (mn. tufarĭeț) [akc. tufarĭață] (i. ž.) — (ret.)(folk.) žbunjarka ◊ tufarĭață a fuost plastă đi viće, fakută đin tufe șî krengaramă — žbunjarka je bio sklon za stoku, napravljen od žbunja i granja ♦ up. kăpriĭață [Por.] ∞ tufă		[Vidi]
5441	tufă	tufă	жбун	tufă (mn. tufe) [akc. tufă] (i. ž.) — (bot.) žbun ◊ tufă ĭe buĭeḑarĭ đes, krĭeskut la un luok — žbun je gusto rastinje, izraslo na jednom mestu ◊ tufă ĭe măĭ đes buĭeḑarĭ đi un fĭeļ đi buĭađe — žbun je najčešće rastinje od iste vrste biljaka [Por.]		[Vidi]
5443	tufiș	tufiș	жбуниште	tufiș (mn. tufișurĭ) [akc. tufiș] (i. s.) — (bot.) žbunište ◊ ĭepuru a skapat đi kopuoĭ kînd s-a bagat într-un tufiș — zece je utekao kerovima kad je ušao u jedno žbunište ♦ var. tufariș [Por.] ∞ tufă		[Vidi]
5445	tufuos	tufos	жбунаст	tufuos (tufuasă) (mn. tufuoș, tufuasă) [akc. tufuos] (prid.) — žbunast ◊ tufuasă ĭe aĭa buĭađe kare ĭe mikă da are krĭenź ka tufa — žbunasta je ona biljka koja je niska a ima granje kao žbun ♦ var. tufăruos [Por.] ∞ tufă		[Vidi]
5042	tuglă	teglă	цигла	tuglă (mn. tugļe) [akc. tuglă] (i. ž.) — cigla ◊ parśel đi pomînt plumađit în patru muke, ku kare sa zîđăsk kășîļi — četvrtast komad presovane zemlje, kojim se zidaju kuće ◊ kăș đi tugļe a-nśeput la noĭ sî sa zîđaskă tumu dupa ratu ku mńamțî — kuće od cigala počele su kod nas da se zidaju tek posle rata sa Nemcima ◊ tuglă kuaptă — pečena cigla ♦ var. țîglă [Por.]		[Vidi]
5457	tulpină	tulpină	стабло	tulpină (mn. tulpiń) [akc. tulpină] (i. ž.) — (bot.) stabljika ◊ tulpină ĭe vorba rară, însamnă numa bușćanu đi viĭe — tulpina je retka reč, označava samo stablo vinove loze ♦ sin. bușćan [Por.]		[Vidi]
4461	tululoĭ	torofină	шаровина	tululoĭ [akc. tululoĭ] (i. s.) ● v. turuĭag [Tim.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
2701	tuļan	tulean	кочањ	tuļan (mn. tuļeń) (i. m.) — 1. kočanj, okomak; tuluska; oklasak ◊ tuļan sa kĭamă aĭa śe ramîńe kînd kuriț kukuruḑu đi buobe — kočanj se zove ono što ostane kad okruniš klip kukuruza [Por.] ♦ dij. sin. gluod (Urovica) 2. tuluzovina ◊ a kuļes kukuruḑu, ș-a ramas numa tuļeńi pi luok — obrali su kukuruz, i ostala je samo tuluzovina na njivi [Por.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
5659	tuļi	tuli	збрисати	tuļi (ĭuo tuļesk, ĭel tuļașće) [akc. tuļi] (gl. p.) — (o kretanju) zbrisati, klisnuti, šmugnuti ◊ đi frikă, o luvă kraku-n đal, șă o tuļi pista dungă ka ĭepuru înfrikoșat — od straha je potrčao uz brdo, i zbrisao preko kose kao preplašeni zec ♦ sin. fuźi [Por.]		[Vidi]
3947	tuma	tuma	чак	tuma [akc. tuma] (pril.) — čak; tek ◊ s-a suit sîngur tuma la vîru śuośi — popeo se sam čak na vrh brda ◊ a pĭerdut vaśiļi, șî ļ-a gasît tuma a triĭ-ļa ḑî — izgubio je krave, i našao ih je tek trećeg dana ♦ var. tumu, tumće, tumiće [Por.]		[Vidi]
2265	tuman	tuman	таман	tuman [akc. tuman] (pril.) — (srb.) taman, baš ◊ tuman ĭuo șaḑuĭ sî śin, ĭel ažunsă — taman sam ja seo da večeram, on stiže ◊ nu-ĭ dau să fiĭe kum vrĭa ĭel, pî tuman să fiĭe nu șću śe — ne dam mu da bude kako on hoće, pa taman da bude ne znam šta ♦ var. taman [Por.]		[Vidi]
4270	tumiće	tuma	чак	tumiće [akc. tumiće] (pril.) ● v. tuma [Por.] ∞ tuma		[Vidi]
5839	tuna	intra	улазити	tuna (ĭuo tun, ĭel tună) [akc. tuna] (gl.) — ulaziti; upasti, banuti; ulivati se ◊ pănă pîkurarĭu duarme, vićiļi a tunat în luok, ș-a mînkat kukuruḑu tuot — dok je čobanin spavao, stoka je ušla u njivu, i pojela sav kukuruz ◊ a tunat Bugari đi pista ușă, șî ĭ-a omorît la kulkuș — upali su Bugari na vrata, i ubili ih na spavanju ◊ la luok unđe tună ogașu în rîu, sa faśe rîpeḑînă — na mestu gde se potok uliva u reku, prave se brzaci [Por.] ♦ dij. sin. întra (Brodica) [Rom.]		[Vidi]
6239	tuns	tundere	шишање	tuns1 (mn. tunsurĭ) (i. m.) — šišanje ◊ s-a dus ku fiu-su la tuns — otišao je sa sinom na šišanje ◊ tunsura uoĭiluor — šišanje ovaca [Por.] ♦ dij. sin. poćeșît [Zvizd] ∞ tunźe		[Vidi]
6242	tuns	tuns	ошишан	tuns2 (tunsă) (mn. tunș, tunsă) (prid.) — ošišan ◊ puțîń baĭeț astîḑ sînt ku păru lung, măĭ mulț sînt tunș ku rînd — malo je danas momaka sa dugom kosom, više je uredno ošišanih [Por.] ∞ tunźe		[Vidi]
6238	tunźe	tunde	шишати	tunźe (ĭuo tung, ĭel tunźe) [akc. tunźe] (gl. p. ref.) — šišati ♦ la uom sa tunźe păru, da la uaĭe lînă — čoveku se šiša kosa, a ovci vuna [Por.] ♦ dij. sin. poćeși [Zvizd]		[Vidi]
494	tuobă	tobă	бубањ	tuobă (mn. tuobĭ) [akc. tuobă] (i. ž.) — (muz.) doboš, bubanj ◊ tuobă mikă — mali bubanj ◊ tuobă đi fĭer — metalni bubanj ◊ tuobă ku san — bubanj sa činelom [Crn.] ♦ dij. var. tobă [Kmp.]		[Vidi]
5239	tuoblă	toblă	цепаница	tuoblă (mn. tuobļe) [akc. tuoblă] (i. ž.) — cepanica, drvena polutka ◊ tuoblă ĭe o țapańiță đin ļemn spart în žumataće, șă skurtat la lunźime đestulă đi rîđikat toblarĭu đi viće — tobla je cepanica od polutke drveta, skraćena na dužinu dovoljnu da se podigne tor za stoku ◊ đin tuobļe s-a faśe toblarĭu — od cepanica se gradi tor ◊ ușa śurĭeḑî a fuost înkisă numa ku tuobļe — vrata sibare bila su zatvorena samo cepankama ♦ v. toblarĭ [Por.]		[Vidi]
5697	tuofļa	toflea	шљампавко	tuofļa (mn. tuofļe) [akc. tuofļa] (i. ž.) — šljampavko, gegavko ◊ la kopil iĭ măĭ drag să-nkalță opinśiļi tatîluĭ, șî sî sa tragă ka tuofļa pin avļiĭe — dete najviše voli da navuče očeve opanke i da se kao šljampavko vuče po dvorištu [Por.]		[Vidi]
3512	tuoĭ	toi	гро	tuoĭ (mn. tuaĭe) [akc. tuoĭ] (i. s.) — gro, glavnina, najveći deo nečega, snaga ili nivo; središte; jeka ◊ a veńit ńikemat în tuoĭu lukruluĭ, kînd lukru a fuost măĭ mare, șî s-a mîńiĭat kă ńima nu l-a luvat în samă — došao nepozvan u jeku posla, kad je posao bio u najvećem, i naljutio se što niko nije obratio pažnju na njega ◊ a ploĭat șî s-a rîđikat tuoĭu api — padala je kiša i podigao se nivo vode ◊ mńamțî s-a pus pĭ-aĭ nuoștri ku tuoĭu-n trjeg, ama n-a putut sa strabată — Nemci su navalili na naše svom snagom, ali nisu uspeli da se probiju [Por.]		[Vidi]
3867	tuont	tont	глуп	tuont (tuantă) (mn. tuonț, tuanće) [akc. tuont] (prid.) — glup, priprost, tup ◊ a fuost tuont la mumî-sa șî tare đi kap la tatî-su, șî đ-aĭa nu ĭ-a mĭers șkuala — bio je glup na majku i tvrdoglav na oca, i zato mu nije išla škola ◊ (u izr.) tuanto! — glupačo! ♦ (augm.) tontalău — gluperda ◊ (u izr.) ĭel ĭe un tontalău ku tuot — on je jedna potpuna budala (= velika budala) [Por.] ♦ dij. var. tontoakă (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
5085	tuor	îngrășământ	ђубриво	tuor (i. zb.) — đubrivo, obično stajsko ◊ tuoru sa faśe unđe duorm vićiļi — stajsko đubrovo se pravi u staji gde spava stoka ◊ tuoru s-adună la un luok în traușa kășî, șî sa traźe ku karu pi luok kînd vińe vrĭamĭa đi arat — đubrivo se skuplja na jedno mesto u dvorištu kuće, i raznosi se kolima po njivi kad dođe vreme oranja ♦ up. gunuoĭ [Por.]		[Vidi]
6170	tuors	tors	предење	tuors1 (mn. tuorsurĭ) [akc. tuors] (i. s.) — predenje; prelo ◊ pîkurarița n-a pazît uoiļi fara furkă-n brîu, kî tuorsu ĭ-a fuost măĭ un lukru pi lînga pazîtu vićilor — čobanica nije čuvala ovce bez preslice za pojasom, jer je predenje bio još jedan posao pored čuvanja stoke [Por.] ∞ torśa		[Vidi]
6171	tuors	tors	предиво	tuors2 (mn. tuorsurĭ) [akc. tuors] — predivo, konac, nit ◊ tuorsu puaće-fi măĭ supțîrĭe, or măĭ gruos, kum kată aĭa đi śe-l sprimĭeșć — predivo može biti tanje, ili deblje, kako traži ono za šta ga spremaš ♦ sin. fir [Por.] ∞ torśa		[Vidi]
6172	tuortu păsîrilor	torțel	вилина косица	tuortu păsîrilor (sint.) — (bot.) vilina kosica (Cuscuta epithymum) ◊ tuortu păsîrilor ĭe o buĭađe fara rîdaśină, kare sa suśașće pi bîtu dîtaļińi, șî traĭașće đi raśunu iĭ — vilina kosica je biljka bez korena, koja se uvija oko stabla deteline, i živi na njen račun ♦ / tuortu păsîrilor — (dosl.) „ptičja pređa” [Por.] ∞ buĭađe		[Vidi]
5843	tuot	tot	исто	tuot1 [akc. tuot] (pril.) — isto, stalno, još uvek; sasvim, u ceni, potpuno ◊ Rumîńi șî astîḑ tuot fak pomĭeń kum a fakut stramuoșî luor — Vlasi i danas isto prave pomane kao i njihovi preci ◊ în kare guod parće să pļaśe, luĭ a fuost tot una — na koju god stranu da krenu, njemu je bilo isto ◊ (u izr.) ku tuot, đi tuot — potpuno, u celosti; svom snagom, sa svih strana ◊ a veńit apa ku tuot, șî ļ-a luvat kășîļi — nadošla je voda svom snagom, i odnela im kuće ◊ a trekut pista Dunîre ku tuot ś-avut — prešli su Dunav sa svime što su imali [Por.]		[Vidi]
5844	tuot	tot	сав	tuot2 (tuată) (mn. tuoț, tuaće) [akc. tuot] (prid.) — sav ◊ la bîļś s-adunat tuot vilaĭtu đin tuaće părțîļi — na vašaru se skupio sav svet sa svih strana ◊ tuoț aĭ ćińirĭ a fuźit đin sat în oraș — svi mladi su pobelgli sa sela u grad [Por.] ∞ tuot		[Vidi]
5845	tuot	tot	целина	tuot3 [akc. tuot] (i. s.) — celina; celo ◊ kînd đin tuot ĭaĭ o patrime, ăț ramîn triĭ patrime — kad od celine oduzmeš jednu četvrtinu, ostaju ti tri četvrtine [Por.] ∞ tuot		[Vidi]
5490	turći	turti	спљоштати	turći (ĭuo turćesk, ĭel turćașće) [akc. turći] (gl. p. ref.) — spljoštati, spljeskati ◊ a turćito ku bataĭe, a trînćito la pomînt șa gazîto ku kraśi — spljoskao je batinama, oborio je na zemlju i gazio nogama ◊ sa turćașće śeva śe sa pļoskańaḑă, sa faśe ļaspiđe — speljska se sve što se spljoska, što se pretvara u ploču [Por.] ∞ turtă		[Vidi]
5491	turćit	turtit	спљескан	turćit (turćită) (mn. turćiț, turćiće) [akc. turćit] (prid.) — (o formi) spljeskan, spljoskan, pljosnat ◊ a trekut ku karu pista baļigă, șî ĭa a ramas turćită-n mižloku drumuluĭ — prešao je kolima preko balege, i ona je ostala spljeskana nasred puta ◊ pîńa ĭe turćită — hleb je pljosnat [Por.] ∞ turtă		[Vidi]
2076	turiță	turiţă	броћ	turiță (mn. turiț) [akc. turiță] (i. ž.) — (bot.) broć, broćika, prilepača, torica (Galium aparine) ◊ turița dă pin grîu, are skaĭeț marunț ku kare sa prinđe đi țuaļe kînd trĭeś pin ĭa — broćika raste po žitu, ima sitne čičkove kojima se kači za odeću kad prođeš kroz nju ♦ sin. porkiță (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5496	Turk	turc	Турчин	Turk (mn. Turś) [akc. Turk] (i. m.) — (etn.) Turčin ◊ Turśi a țînut Srîbîja śinśuće đi ań — Turci su držali Srbiju petstotina godina [Por.]		[Vidi]
5497	Turkuaĭkă	turcoaică	Туркиња	Turkuaĭkă (mn. Turkuaĭś) [akc. Turkuaĭkă] (i. ž.) — (etn.) Turkinja ◊ Turkuaĭka ĭe muĭarĭa lu Turk — Turkinja je žena Turčina [Por.] ∞ Turk		[Vidi]
3576	turmă	turmă	стадо	turmă (mn. turme) [akc. turmă] (i. ž.) — (zast.) stado, krdo, buljuk ◊ uńi đin aĭnuoștri aĭ batrîń, a veńit în Omuoļ đin Munța-ĭ Albĭ, mĭergînd dupa turmiļi lor đi uoĭ — neki od naših starih, došli su u Homolje sa Karpata, idući za svojim stadima ovaca ♦ sin. stînă, kîrd, buļuk [GPek] ◊ turmă đi uoĭ, turmă đi kapre, turmă đi vaś — stado ovaca, stado koza, krdo krava [Por.]		[Vidi]
5498	turśesk	turcesc	турски	turśesk (turśaskă) (mn. turśeșć, turśeșć) [akc. turśesk] (prid.) — turski ◊ đi śinsuće đi ań đin ļimba turśaskă s-a primit mulće vuorbe turśeșć — za petsto godina iz turskog jezika primljene su mnoge turske reči [Por.] ∞ Turk		[Vidi]
5499	Turśiĭa	Turcia	Турска	Turśiĭa [akc. Turśiĭa] (i. ž.) — Turska ◊ Turśiĭa ĭe țara Turśilor — Turska je država Turaka [Por.] ∞ Turk		[Vidi]
5489	turtă	turtă	пројара	turtă (mn. turț) [akc. turtă] (i. ž.) — 1. (nutr.) projara ◊ turta sa faśe đi fańină đi kukuruḑ, ku apă kaldă — projara se pravi od kukuruznog brašna i tople vode ♦ up. malaĭ 2. (o formi) kolač, pogača ◊ turtă ĭe fiĭeśe śe ĭe fakut totîrlat șî pļoskanat — kolač je bilo šta što je okruglo i pljosnato ◊ turtă đi śĭară — pogača od voska [Por.]		[Vidi]
2070	turturĭauă	turturea	грлица	turturĭauă (mn. turturĭaļe) [akc. turturĭauă] (i. ž.) — (ornit.) grlica, divlja (Streptopelia turtur) ◊ turturĭauă pi rumîńașće sa kĭamă așa, kă kîntă numa într-un fĭeļ: „turrr-turrr” — grlica se na vlaškom zove „turturjaua” zato što peva samo na jedan način: „turr-turr” ♦ var. turturikă [Por.]		[Vidi]
3328	turugă	turugă	покварењак	turugă (mn. turuź) [akc. turugă] (i. s.) — pokvarenjak, nepošten čovek ◊ asta dîn Mireiĭva ĭe mare turugă — ovaj iz Mirijeva je veliki pokvarenjak ♦ sin. strîkaśuńe [Pom.]		[Vidi]
3329	turuguos	turugos	кваран	turuguos (turuguasă) (mn. turuguoș, turuguașă) [akc. turuguos] (prid.) — (za karakter) kvaran, pokvaren, nepošten ◊ uom turuguos păn’ la uos — čovek pokvaran do srži [Pom.] ∞ turugă		[Vidi]
2169	turuĭag	tulug	тулај	turuĭag (mn. turuĭaź) [akc. turuĭag] (i. m.) — (bot.) 1. tulaj, tuluz, šarovina, kukuruzovina, kukuruzna stabljika ◊ a rođit kukuruḑu, turuĭagu-iĭ măĭ nalt đi kît uomu — kukuruz je rodio, tulaj mu je višlji od čoveka (Tanda) 2. stabljika drvenaste biljke ◊ tuata buĭađa ļiemnuasă are turuĭag: aĭa ĭe ļiemnu a iĭ fara frunḑă, fara vîr șî fara krĭenguță — svaka drvenasta biljka ima tulaj: to je njeno stablo bez lišća, bez vrha i bez grančica (Rudna Glava) ♦ dij. var. tululoĭ (Šipikovo) [Tim.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
4459	turuĭag	torofină	шаровина	turuĭag (mn. turuĭaźe) [akc. turuĭag] (i. s.) — (bot.) šarovina, kukuruzovina ◊ turuĭag ĭe tuļan đi kukuruḑ guol, făr đi fuoĭ șă druź — šarovina je ogoljeno stablo kukuruza, bez lišća i klipova ◊ a batut pĭatra, ș-a ramas pi luok numa turuĭaźe guaļe — tukao je grad, i na njivi su ostale samo gole šarovine ♦ up. tuļan [Por.] ♦ dij. var. tululoĭ (Šipikovo) [Tim.] ∞ kukuruḑ		[Vidi]
4712	tusă	tusă	кијавица	tusă [akc. tusă] (i. ž.) — (med.) kijavica ◊ kînd uomu stă vrunđeva la frig, raśiașće, șă-l prinđe tusa — kad čovek stoji negde na promaji, prehladi se, i uhvati ga kijavica ◊ uoum prins đi tusă, sa aburĭaḑă ku busuĭuok — čovek kog je uhvatila kijavica, pari se bosiljkom ♦ up. tusa mîgarĭaskă ♦ up. tușît [Por.] ♦ dij. sin. străfigatură (Šipikovo) [Tim.] ∞ tușî		[Vidi]
4713	tusă mîgarĭaskă	tuse măgărească	магарећи кашаљ	tusă mîgarĭaskă [akc. tusă mîgarĭaskă] (sint.) — (med.) magareći kašalj, hripavac (Pertusis) ◊ tusa mîgarĭaskă ĭe tușît grĭeu đi kare sa bulnavĭesk kopiĭi, kare, kînd tușăsk, suflă grĭeu ka magarĭu kînd rîžașće — magareći kašalj je težak kašalj od koga obolevaju deca, koja, kad kašlju, dišu teško kao kad rže magare ◊ kopiĭi kare a ḑakut đe tusa mîgarĭaskă, s-a afumat ku păr đi magarĭ — deca koja su obolela od magarećeg kašlja, dimila su se magarećom dlakom [Por.] ◊ pănă nu s-a gasît ļak, đi tusa măgarĭaskă a murit mulț kopiĭ, la uńi luokurĭ kîći doĭ-triĭ đintr-o kasă — dok nije pronađen lek, od magarećeg kašlja je umrlo mnogo dece, u nekim mestima i po dvoje-troje iz jedne kuće (Leskovo) [GPek] ∞ tusă		[Vidi]
5007	tuś	tuci	туч	tuś1 (mn. tuśurĭ) (i. s.) — tuč ◊ đi tuś a fuost fakuće ńișći vasurĭ kumparaće, ama ĭel a fuost krtuv șî vasu s-a śonćit kum a dat măĭ tare în śuava — od tuči su bili izrađeni neki kupovni sudovi, ali je on bio krt i sud bi se očukao čim bi malo jače udario u nešto [Por.]		[Vidi]
5010	tuś	clopot	меденица	tuś2 (mn. tuśurĭ) (i. s.) — medenica, zvono ◊ uoĭļi au tuś la gît, să kînće, să ļe auz, să nu ļe pĭerz — ovce imaju medenicu oko vrata, da zvoni, da ih čuješ, da ih ne izgubiš [Pad.] ∞ klopît	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5407	tuta	tuta ?	тута	tuta [akc. tuta] (uzv.) — tuta! uzvik kojim se teraju svinje ◊ tuta ĭe zbĭarît ku kare sa dudîĭe puorśi — tuta je uzvik kojim se teraju svinje [Por.]		[Vidi]
2893	tutuk	tutuc	трупац	tutuk1 (mn. tutuś) [akc. tutuk] (i. m.) — (bot.) trupac, odsečeni deo stabla ◊ am trînćit ļamńe, ļ-am taĭat tutuśe, da tutuśi am skuos ku buoĭ đin ogaș la drum — obarao sam stabla, sekao sam ih u trupce, a trupce sam volovima izvlačio iz potoka na put [Por.] ♦ dij. var. ćućuk (Urovica) [Pad.]		[Vidi]
5329	tutuk	tutuc ?	дрвљаник	tutuk2 (mn. tutuśe) [akc. tutuk] (i. s.) — drvljanik ◊ ļiamńiļi đi fuok dusă đin duos, sa sparg ku sakurĭa la tutuk, în lăturĭ đi kasă — drva doneta iz šume za ogrev, cepaju se sekirom na drvljaniku, podalje od kuće ◊ tutuk puaće fi șî supt șupă, kare o are, kă atunśa pluaĭa or zapada nu udă ļiamńiļi — drvljanik može biti i pod šupom, ko je ima, jer tada kiša ili sneg ne kvase drva ♦ sin. gruos, truș, ļiamńe [Por.]		[Vidi]
5404	tutun	tutun	дуван	tutun [akc. tutun] (i. m.) — (bot.) duvan (Nicotiana tabacum) ◊ đemult lumĭa a sađit tutun în građina lor, șî tutunu n-a fuost otrauă kum ĭe akuma — ranije su ljudi sadili duvan u svojim baštama, i duvan nije bio otrov kao što je sada ◊ tutunu ĭe buĭađa drakuluĭ — duvan je đavolova biljka ◊ a nuoștri aĭ batrîń a tutuńit tutun đin fluarĭa mare, ala tutun a fuost tare șî ĭuće — naši stari pušili su duvan od kadifice, taj duvan je bio jak i ljut [Por.]		[Vidi]
5406	tutunźiu	tutungiu	пушач	tutunźiu (mn. tutunźiĭ) — pušač ◊ la nuoĭ tuoț a fuost tutunźiĭ, ka la țîgań — kod nas su svi bili pušači, kao kod Cigana [Por.] ∞ tutun		[Vidi]
5405	tutuńi	tutuni	пушити	tutuńi (ĭuo tutuńesk, ĭel tutuńașće) [akc. tutuńi] (gl. p.) — pušiti duvan, duvaniti ◊ muoșu spuńe kă a-nśeput să tutuńaska đi patrusprîaśe ań, dupa viće — čiča kaže da je počeo da puši sa četrnaest godina, za stokom ♦ sin. afuma, bĭa [Por.] ∞ tutun		[Vidi]
5403	tutur	tutor	тутор	tutur (mn. tuturĭ) [akc. tutur] (i. m.) — tutor, staratelj ◊ a ramas sarak fara parinț, șî la pis sudu pi uĭkî-su să-ĭ fiĭe tutur — ostao je siroče bez roditelja, pa mu je sud postavio strica za staratelja [Por.]		[Vidi]
4714	tușî	tuși	кашљати	tușî (ĭuo tușăsk, ĭel tușașće) [akc. tușî] (gl. n.) — (med.) kašljati ◊ kare tutuńașće prĭa mult, kînd raśașće, tușașće atîta đi tare đi ăl trĭek pișățî tuot — ko puši previše, kad se prehladi, kašlje toliko jako da se sav upiša ♦ up. tusă [Por.]		[Vidi]
6347	tușît	tușit	кашаљ	tușît (mn. tușîturĭ) (i. s.) — (med.) kašalj ◊ aĭa śe s-auđe kînd uomu tușîașće, sa kĭamă tușît — ono što se čuje kad čovek kašlje, zove se kašalj ◊ tușîtu ĭe buală, măĭ đes đin raśială da la tutunźiĭ đin tutun — kašalj je bolest, najčešće od prehlade, a kod pušača i od duvana [Por.] ∞ tușî		[Vidi]
64	ťindă	tindă	трем	ťindă (mn. ťinďe) [akc. ťindă] (i. ž.) — trem, nadstrešnica [Kmp.] ♦ dij. var. ćindă ◊ la muoș măĭ mult iĭ drag sî șadă-n ćindă — čiča najviše voli da sedi na tremu [Por.]		[Vidi]
3580	uaĭe	oaie	овца	uaĭe (mn. uoĭ) [akc. uaĭe] (i. ž.) — (zool.) ovca (Ovis aries) ◊ anuaștre uoĭ đe bîtrîńață a fuost miś, ku lînă lungă șă aspură — naše starinske ovce bile su male, sa dugom i oštrom dlakom ◊ uoĭļi nuaștre a putut mult sî rabđe fara mînkare, fara apă șî fara sare — naše ovce su mogle dugo da trpe bez hrane, vode i soli ◊ uńi avut șî uoĭ țîgaĭe, ku lînă muaļe, ama măĭ golańe đikît anuaștre — neki su imali i ovce cigaje, sa mekom vunom, ali su je imale manje nego naše [GPek] ◊ uoĭļi nuaștre a paskut șî pi zapadă: ku buotu șî ku piśuoru a rîkait zapada, ș-a ažuns pănă la ĭarbă đe paskut — naše ovce su pasle i po snegu: njuškom i nogom razgrtale su sneg, i dolazile do trave za pašu ◊ blînd ka uaĭa — pitom kao ovca (Rudna Glava) ◊ sa rîs aĭ batrîń kă uoļi nuaștre avut țîță ka la mîță — stari su zbijali šalu da naše ovce imaju vimena kao mačke (Tanda) [Por.] ◊ uoĭļi nuaștre a-nśeput sî sa pĭardă kînd komuńișći a dus „merinizațiĭe”, pi lînga anu 1958 — naša sorta ovaca počela je da se gubi, kada su komunisti uveli „merinizaciju” oko 1958. godine (Jasikovo) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6385	uakiș	oacheț	окат	uakiș (uakișă) (mn. uakiș, uakișă) (prid.) — okat, istaknutih očiju ◊ uakișă ĭe insă ku uokĭ marĭ — okata je osoba se krupnim očima [Por.] ∞ uokĭ		[Vidi]
4965	uală	oală	грне	uală (mn. uaļe) [akc. uală] (i. ž.) — grne, glineni lonac ◊ uala ĭe vas đi pomînt đi fĭert la fuok, larg la burtă șă strîmt la gură, ku o manușă đ-oparće đi țînut — grne je glineni sud za kuvanje na vatri, širokog trbuha i uskog otvora, sa jednom drškom sa strane za držanje ◊ în uală sa fĭarbe ļegumĭa — u grnetu se kuva čorba [Por.] ∞ vas	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
131	uară	oară	живина	uară1 (mn. uărĭ) [akc. uară] (i. ž.) — (ornit.) živina ◊ dă la uară — hrani živinu [Bran.] ◊ pļină traușa đi uară — puno je dvorište živine [Por.]		[Vidi]
2435	uară	oară	пута	uară2 (mn. uorĭ) [akc. uară] (i. ž.) — put, puta 1. (u jednini u izrazima, za broj veći od jedan) drugi put, drugom prilikom; ponovo ◊ îz ḑîk odată ka la uom, đ-aduoĭļa uară dau ku pumnu — kažem ti jednom kao čoveku, a za drugi put (=ako treba da ti ponovim), udaram pesnicom ◊ vin adauară — dolazim idući (sledeći, drugi) put ◊ aț spun a trîĭ-ļa uară — kažem ti po treći put ◊ aĭde akuma să lukrăm, đ-adauară nu puot să vin — hajde sada da radimo, drugi put ne mogu doći 2. (u mn.) više puta, veći broj puta ◊ ĭ-am spus đi duaă uorĭ, da iĭ spun șî ḑîaśe uorĭ dakă trăbuĭe — rekao sam mu dva puta, a kazaću mu i deset puta ako treba [Por.]		[Vidi]
132	uără	horă	коло	uără (mn. uărĭ) [akc. uără] (i. ž.) — 1. kolo, vrsta narodne igre u otvorenom krugu ◊ puartă uără dupa uără, da nu șćiĭe sî žuaśe kalumĭa — vodi kolo za kolom, a ne zna dobro da igra 2. veselje sa igrankom, kome mogu da prisustvuju svi ◊ nuĭe ńima la kasă, s-a dus tuoț în sat la uără — nema nikog kod kuće, svi su otišli u selo na igranku ♦ sin. danț [Por.] ♦ dij. var. uoră (mn. uorĭ) [Kmp.]		[Vidi]
3320	uța-puța	uţa-uţa	офрље	uța-puța [akc. uța-puța] (uzv.) — (za posao) ofrlje, aljkavo, porvšno ◊ l-a fakut lukro-la uța-puța — uradio je taj posao ofrlje [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3688	ućitankă	sală de clasă	учионица	ućitankă (mn. ućitănś) [akc. ućitankă] (i. ž.) — (inov.) (ret.) učionica ◊ ḑîua đi întîń mama m-a dus la șkuală șî m-a dat la oćitulu kare ma bagă în ućitankă, șî mĭ-arată în śe klupă trăbe sî șăd — prvog dana baba me je odvela u školu i predala učitelju koji me je uveo u učionicu, i pokazao u koju klupu treba da sednem ◊ șkuala nuastră avut doa ućitănś marĭ, ku apruape o sută đi șkolarĭ — naša škola je imala dve velike učionice, sa oko sto učenika [GPek] ∞ șkuală		[Vidi]
6154	ud	ud	мокар	ud (udă) (mn. uḑ, uđe) (prid.) — mokar ◊ ažuns la kasă tuot ud đi pluaĭe — stigao je kući sav mokar od kiše [Por.] ∞ uda		[Vidi]
6157	uda	uda	наквасити	uda (ĭuo ud, ĭel udă) [akc. uda] (gl. p. ref.) — nakvasiti; zaliti; pokisnuti ◊ mĭergînd pin rîu, katînd rađină ku pĭeșć marĭ, m-am udat pănă la brîu, da pĭeșć n-am gasît — idući rekom, tražeći radine sa velikom ribom, nakvasio sam se do pojasa, a ribu nisam našao ◊ a-nțapat tata o pumpă ku țauă lungă în mižluoku bașćeļi, să pućem uda piparka șî krîstavĭețî kind ĭe sîaśită — zabio je otac mumpu sa dugačkom cevi na sred bašte, da možemo zalivati papriku i krastavce kad je suša ◊ trĭeku o furtună đi pluaĭe, ama numa kîta stropi, n-a udat pomîntu ńiśkît — prođe jedan talas kiše, ali samo je malo poprskao, nije nakvasio zemlju nimalo [Por.]		[Vidi]
6156	udat	udat	заливен	udat (udată) (mn. udaț, udaće) [akc. udat] (prid.) — zaliven, nakvašen ◊ bašćaua n-a fuost udată ku ḑîļiļi, șî s-a uskat — bašta nije bile zalivena danima, pa se osušila ◊ ku ćiĭu udat s-a ļegat snuopi — sa nakvašenom likom vezivalo se snoplje [Por.] ∞ uda		[Vidi]
6155	uđală	udeală	мокриш	uđală (mn. uđaļe) [akc. uđală] (i. ž.) — mokriš, vlažnost ◊ dupa pluaĭe, uđală în tuaće părțîļi, nu sa puaće merźa fara śižmĭe — posle kiše, mokriš na sve strane, ne može se ići bez čizama [Por.] ∞ uda		[Vidi]
3177	uđi	udi	остати	uđi (ĭuo uđesk, ĭel uđașće) [akc. uđi] (gl.) — ostati, zaostati ◊ la nuoĭ rar sa gasăsk ćińiri kare uđesk prîn saće, tuoț sa duk în oraș — kod nas se teško nalaze mladi koji ostaju u selima, svi odlaze u grad [Stig] ◊ dakă va țîńa tuot așa, kum ĭe akuma traĭu-n Sîrbiĭe, n-o sî măĭ uđaskă ńiś krak đi uom pin saćiļu nuaștre — ako se nastavi ovako, kako se sada živi u Srbiji, neće ostati ni trag od ljudi u našim selima (Rudna Glava) ♦ sin. rămîńa, rîmîńa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6158	uđiluos	udilos	влажан	uđiluos (uđiluasă) (mn. uđiluoș, uđiluasă) [akc. uđiluos] (prid.) — vlažan ◊ pomîntu dupa pluaĭe ĭe uđiluos — zemlja posle kiše je vlažna ◊ ĭarbă ku ruauă ĭe uđiluasă, șă nuĭe bun șađa pi ĭa kă-ț raśesk rarunki — rosna trava je vlažna, i nije dobro sedeti na njoj jer ti se prehlade bubrezi [Por.] ∞ uda		[Vidi]
4937	uĭdo	ui ?	уја	uĭdo [akc. uĭdo] (uzv.) — uja! ◊ kînd kopiĭi sa pitulă žukîndu-să, aăla pi kare nu puot să-l gasîaskă ļesńe kî ĭe pitulat bińe, skuaće kapu đi dupa kuolț, șă zbĭară: „Uĭdoo!” — kad se deca igraju skrivalice, onaj koga ne mogu lako da otkriju jer se sakrio dobro, isturi glavu iza ćoška, i vikne: „Ujaa!” [Por.]		[Vidi]
5946	uĭkă	uică	ујак	uĭkă1 (mn. uĭkĭ) [akc. uĭkă] (i. m.) — ujak ◊ uĭkă ĭe fraćiļi lu muma — ujak je majčin brat [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
5947	uĭkă	unchi	стриц	uĭkă2 (mn. uĭkĭ) [akc. uĭkă] (i. m.) — stric ◊ Rumîńi ḑîk uĭkă șî la fraćiļi lu tată — Vlasi zovu ujakom i strica, očevog brata [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
3148	uĭnă	uină	стрина	uĭnă (mn. uĭńe) [akc. uĭnă] (i. ž.) — strina ◊ uĭna ĭe muĭarĭa lu fraćiļi lu tata — strina je žena očevog brata ◊ uomu lu uĭna ĭe uĭkă — strinin muž je stric [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
4022	uĭta	uita	заборавити	uĭta [akc. uĭta] ● v. zuĭta [Kmp.] ∞ zuĭta		[Vidi]
3285	ukaș	rocoș	прек	ukaș (ukașă) (mn. ukaș, ukașă) [akc. ukaș] (prid.) — prek, drzak, naprasit ◊ la uom ukaș nu-ĭ dășkiḑ uoki, să provadă, puoț numa să-ĭ daĭ ku buata întra kuarńe — prekom čoveku ne možeš da otvoriš oči, da uvidi, možeš samo da ga mlatneš močugom posred rogova [Mlava] ♦ dij. var. pîrgau (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
3286	ukașĭeļńik	rocoșelnic	пргав	ukașĭeļńik (ukașĭeļńikă) (mn. ukașĭeļńiś, ukașĭeļńiśe) [akc. ukașĭeļńik] (prid.) — prgav, prek, drzak ◊ dă Doropĭeșći sa-r puvăstuit dă dămult k-a fuost uamiń ukașĭeļńiś, ĭuta s-a mîńiĭat, a sarit la bataĭe dă fiĭe śe — o Doropeštima se pričalo od davnina da su bili ljudi preki, brzo su se ljutili, skakali da se biju zbog bilo čega [Mlava] ∞ ukaș		[Vidi]
3263	ulm	ulm	брест	ulm (mn. ulmĭ) [akc. ulm] (i. m.) — (bot.) brest (Ulmus) ◊ ulmu ĭe ļemn înalt, ku kuaža rîpuasă, đes sa gasîașće kum krĭașće sîngur în kîmpiĭe, măĭ mult pin văĭ pinga rîurĭ — brest je visoko drvo sa rapavom korovom, često se nalaze kako usamljen raste po livadama, najviše po dolimama reka [Por.]		[Vidi]
3264	ulma	ulma	нањушити	ulma (ĭuo ulm, ĭel ulmă) [akc. ulma] (gl. p. ref.) — nanjušiti, otkriti ◊ kopuoĭ bun, ĭuta ulmă ĭepuru — dobar ker, brzo nanjuši zeca ◊ đemult vînațî a țînut kîń țapiń, kare a putut ușuor să ulmĭe puorku-l sîrbaćik, or lupu, kînd s-a rîđikat urkașî să-ĭ prindă — nekada su lovci držali jake pse, koji su mogli lako da nanjuše divlju svinju, ili vuka, kada se dizala hajka da ih hvata ◊ oțoman, în tuata nuapća fură, da nu sa ćĭame kă-l ulmă vrunu — lopovčina, svake noći krade, a ne boji se da će ga neko otkriti ♦ sin. gasî, afla [Por.]		[Vidi]
3031	uļ	uliu	орао	uļ (mn. uļi) (i. m.) — (ornit.) orao (Accipiter) ◊ uļ ĭe pasîre mare kare manînkă șokîț șî nopîrś, da ĭastă uńi kare fură gaiń đin avļiĭa kășî — orao je ptica koja jed miševe i zmije, a ima i onih koji kradu kokoške iz dvorišta kuće [Por.] ♦ dij. sin. vultur [Mlava]		[Vidi]
4120	uļikńi	alicni	уганути	uļikńi (ĭuo uļikńesk, ĭel uļikńașće) [akc. uļikńi] (gl. p.) — (med.) uganuti ruku ili nogu ◊ n-a bagat sama unđ-a pașît, ș-a uļikńit piśuoru — nije pazio gde gazi, pa je uganuo nogu ♦ sin. skļinći [Por.]		[Vidi]
5365	umbla	umbla	кретати се	umbla (ĭuo umblu, ĭel umblă) [akc. umbla] (gl.) — kretati se, ići ◊ kînd ĭerĭa baĭat, umbla đin sat în sat dupa fĭaće — kad beš momak, iđaše iz sela u selo u potrazi za devojkama ◊ đemult, n-a putut lumĭa să umbļe đin sat în sat fara pasuș — nekad ljudi nisu mogli da idu iz sela u selo bez pasoša ♦ var. îmbla, înbla [Por.]		[Vidi]
5910	umblatuorĭ	umblator	покретан	umblatuorĭ (umblatuare) (mn. umblatuorĭ, umblatuare) [akc. umblatuorĭ] (prid.) — pokretan ◊ pĭatra đi muară a đi sus ĭe umblatuare, da a đi žuos nu — gornji vodenični kamen je pokretan, a donji nije ♦ var. înblatuorĭ [Por.] ∞ umbla		[Vidi]
5911	umblatură	umblătură	кретање	umblatură (mn. umblaturĭ) [akc. umblatură] (i. ž.) — kretanje ◊ uosiĭa đi ļemn la kar nu sufîră umblatură lungă — drvena osovina na kolima ne trpi dugo kretanje [Por.] ∞ umbla		[Vidi]
6330	umbră	umbră	сенка	umbră (mn. umbrĭe) [akc. umbră] (i. ž.) — 1. senka ◊ umbra sa faśe kînd śeva stă în drum la răḑîļi suariluĭ, șă viđarĭa no-l puaće strîbaća — senka se pravi kad nešto stoji na putu sunčevim zracima, i svetlost ne može da ga probije 2. hladovina ◊ fînka a koluo unđe nu kad đirĭept răḑîļi suariluĭ nu ĭe kald ka în uokol, la umbră întođeuna ĭe șî rakuare — pošto tamo gde sunčevi zraci ne padaju direktno nije toplo kao okolo, u senkci je uvek i hladovina [Por.]		[Vidi]
6331	umbriș	umbriș	хлад	umbriș (mn. umbrișurĭ) [akc. umbriș] (i. s.) — hlad, hladovina ◊ umbriș ĭe luok unđe răḑîļi suariluĭ nu kad đirĭept, unđe śuava faśe umbră, șî đ-aĭa ĭe luok unđe ĭe măĭ rakuare đikît în luokurĭ la suare — hlad je mesto gde sunčevi zraci ne padaju direktno, gde nešto pravi senku, i zato je to mesto hladnije od onog na suncu [Por.] ∞ umbră		[Vidi]
22	umbrĭel	umbrelă	кишобран	umbrĭel (mn. umbrĭelurĭ) [akc. umbrĭel] (i. m.) — kišobran, suncobran ◊ umbrĭelu ĭe lukru domńesk, aĭ nuoștri aĭ batrîń n-așćut đi ĭel — kišobran je gospodska stvar, naši stari za njega nisu znali [Por.] ♦ var. umbrarĭ (Slatina, Bor) [Crn.] ♦ dij. sin. parazol [Buf.] ♦ dij. sin. čedîr [Tim.] ∞ umbră	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5704	umîr	umăr	раме	umîr (mn. umirĭ) [akc. umîr] (i. m.) — (anat.) rame ◊ umîru ĭe parća alu trupu uomuluĭ a đisupra, đi la înkeĭatura mîńi pănă la gît — rame je gornji deo čovekovog tela, od ramenog zgloba do vrata ◊ mult tovar saćańi duk pi umîr — mnogo tereta sečljaci nose na ramenu [Por.] ∞ șîaļe		[Vidi]
5966	umplut	umplut	напуњен	umplut (umplută) (mn. umpluț, umpluće) [akc. umplut] (prid.) — napunjen, ispunjen ◊ a țînut pușka umplută atîrnată-n kuń, să-ĭ fiĭe întođeuna îndamînă — držao je napunjenu pušku okačeno o klin, da mu uvek bude pri ruci ♦ var. împlut [Por.] ∞ pļin		[Vidi]
5965	umpļe	umple	напунинти	umpļe (ĭuo umplu, ĭel umpļe) [akc. umpļe] (gl. p. ref.) — (o materiji) napunuti ◊ uomu împļińașće ańi da umplă kada ku varḑă or vadra ku apă — čovek navršava godine, a puni kacu s kupusom, ili vedro sa vodom ♦ var. împļe [Por.] ∞ pļin		[Vidi]
2592	una	una	једно	una [akc. una] (pril.) — 1. jedno ◊ numa una să-ĭ spun în uoki, pă să fiĭe śe va fi — samo jedno da mu kažem u oči, pa nek bude šta bude 2. (u izr.) sve jedno, jednako, isto; stalno ◊ grinḑîļi sînt tuot una đi lunź — grede su jednake dužine ◊ kopiĭi sînt tuot una đi rîăĭ la șkuală — deca su jednako loša u školi ◊ una sa pîrăsk kare ĭe măĭ đivină — stalno se prepiru ko je više kriv [Por.] ∞ unu		[Vidi]
3195	unđe	unde	где	unđe [akc. unđe] (pril.) — 1. gde ◊ unđe a fuost pănă akuma, ńima nu șćiĭe — gde je bio do sada, niko ne zna ◊ unđe puaće să audă, kînd ĭe surd? — gde može da čuje, kad je gluv? 2. odakle, otkuda ◊ đi unđe veńiră nuviri-șća aĭ ńegri, kî fu sańin pănă đinuarļa? — odakle dođoše ovi crni oblaci, kad beše vedro do malopre? ◊ đi unđe ĭeș kopiļe, đin śe sat? — odakle si dečko, iz kog sela? ◊ a veńit ńiś đi unđe — došao niotkuda 3. dokle ◊ aratat la marturĭ đi unđe pănă unđe ĭe moșîĭa luĭ — pokazao je svedocima odakle dokle je njegovo imanje 3. kuda ◊ numa draku șćiĭe unđe mĭarźe asta povastă, baș nuĭe bun ńiśkum — samo đavo zna kuda vodi ova priča, baš nije dobro nikako ♦ var. unđi ◊ unđi ĭe akuma, să-ĭ arăt ĭuo — gde je sada, da mu ja pokažem [Por.] ♦ dij. var. uńe (Vajuga) [Dun.]		[Vidi]
2911	unđiguod	oriunde	гдегод	unđiguod [akc. unđiguod] (pril.) — gdegod, bilo gde ◊ unđiguod sa va pitula, ĭuo tuot ăl gasăsk — ma gdegod se bude krio, ja ću ga svejedno naći ♦ var. unđeguod, unđigud [Por.] ∞ guod		[Vidi]
4518	unđiva	undeva	негде	unđiva [akc. unđiva] (pril.) ● v. vrunđiva [Por.] ∞ unđe		[Vidi]
863	ungĭaće	ungheț	рогаљ	ungĭaće (mn. ungĭeț) (i. m.) [akc. ungĭaće] — rogalj, deo kuće gde se spajaju dva zida i krov [Por.] ◊ ungĭaće ĭe kuolțu kășî, pista kare sa slubuađe vîru lu kalțarĭ, sî sa fakă strĭeșînă — rogalj je ugao kuće, preko koga se pušta vrh roga da bi se dobila nadstrešnica [GPek]		[Vidi]
6166	ungĭe	unghie	нокат	ungĭe (mn. ungĭ) [akc. ungĭe] (i. ž.) — (anat.) nokat ◊ la tot źeĭśtu, fiva la mînă or la piśuor, uomu are ungĭe — na svakom prstu, bilo na ruci ili nozi, čovek ima nokat ◊ ungiļi trăbe sî sa taĭe đi la vrĭame la vrĭame, kă dakă nu sa taĭe, ĭale krĭesk ka gĭarîļi la žuaviń sîrbaćiśe — nokti treba da se seku s vemena na vreme, jer ako se ne seku, oni izrastu kao kandže kod divljih žvotinja [Por.]		[Vidi]
3156	unkĭ	unchi1	ујак	unkĭ1 (mn. unkĭ) [akc. unkĭ] (i. m.) — ujak, majčin brat ◊ și la fraťiļi lu tată și la fraťiļi lu mumă la noĭ să spuńe unkĭ — i očevom bratu i majčinom bratu kod nas se kaže „unkj” ◊ am doĭ unkĭ, unu ďi la tată și unu ďi la mumă — imam dva „unkja”: jednog po majci, drugog po ocu ◊ întrăbaĭ pe unkĭu Pătru, unďe mătușa Stanka — pitao sam ujaka Petra, gde je ujna Stanka [Kmp.] ♦ dij. sin. uĭkă [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
2584	unsprîaśe	unsprece	једанаест	unsprîaśe [akc. unsprîaśe] (br.) — jedanaest ◊ numîru unsprîaśe ĭe đi unu măĭ mare đikît ḑîaśe — broj jedanaest je za jedan veći od deset [Por.] ∞ unu		[Vidi]
2585	unsprîaśiļa	unsprezecelea	једанаести	unsprîaśiļa [akc. unsprîaśiļa] (br.) — jedanaesti ◊ al unsprîaśiļa stă în rînd întra al ḑîaśiļa șî al doĭsprîaśiļa — jedanaesti stoji u redu između desetog i dvanaestog [Por.] ∞ unu		[Vidi]
5990	unsură	unsură	масноћа	unsură (mn. unsurĭ) [akc. unsură] (i. ž.) — masnoća; mazivo ◊ a župuit puorku, șă pi kuțît a ramas unsura — drao je svinju, i na nožu je ostala masnoća ◊ unsura sa spală numa ku apă kaldă — masnoća se pere samo toplom vodom [Por.]		[Vidi]
5993	unsuruos	unsuros	мастан	unsuruos (unsuruasă) (mn. unsuruoș, unsuruasă) [akc. unsuruos] (prid.) — mastan, zamašćen ◊ karńa đi puork ĭe unsuruasă kînd are prĭamult slańină — svinjsko meso je masno kad ima previše slanine ◊ maĭsturu kare ogođașće la mașîń ĭe tuot unsuruos — majstor koji popravlja mašine je sav mastan [Por.] ∞ unsură		[Vidi]
5994	unt	unt	маслац	unt (i. s.) — (nutr.) maslac ◊ untu sa skuaće đin lapće, kare sa baće în badîń — maslac se vadi iz mleka, koje se bućka u badnju [Por.]		[Vidi]
5992	untură	untură	маст	untură (mn. unturĭ) [akc. untură] (i. ž.) — (nutr.) mast ◊ untura sa kapîtă kînd sa topĭaće slaina đi puork — mast se dobija kad se topi svinjska slanina [Por.] ∞ unsură		[Vidi]
2582	unu	unu	један	unu (ž.r. una) [akc. unu] (br.) — jedan ◊ kînd sa numîră, sa înśiape đi la unu — kad se broji, počinje se od jedan ◊ ĭuo număr: unu, duoĭ, triĭ, da vuoĭ la „triĭ” să zburaț, să nu va măĭ vîăd ku uoki — ja brojim: jedan, dva, tri, a vi na „tri” da poletite, da vas više ne vidim očima ♦ supr. ńiśunu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5995	unźa	unge	мазати	unźa (ĭuo ung, ĭel unźe) [akc. unźa] (gl. p. ref.) — mazati; podmazati ◊ aĭ nuoștri aĭ batrîń a mistakat katran ku untură ș-a uns pulpiļi vaśilor — naši stari su nešali katran i mast i mazali kravlja vimena ◊ kînd uosîĭa la kar nuĭe unsă bińe, ĭa skîrțuańe — kad osovina na kolima nije dobro podmazana, ona škripi [Por.] ∞ unsură		[Vidi]
2433	uńiuorĭ	uneori	понекад	uńiuorĭ [akc. uńiuorĭ] (pril.) — ponekad ◊ uńiuorĭ ĭe blînd ka mńelu, da uńiuorĭ ĭe rău ka kîńiļi-l turbat — ponekad je pitom kao jagnje, a ponekad je zao kao besan pas ♦ sin. kîćodată ♦ / unu + orĭ ♦ up. uară1 [Por.] ∞ unu		[Vidi]
2575	uobḑăś	optezeci	осамдесет	uobḑăś [akc. uobḑăś] (br.) — osamdeset ◊ are uobḑăś đi ań, da mĭarźe ka baĭatu — ima osamdeset godina, a ide kao momak [Por.] ∞ uopt		[Vidi]
5958	uodma	odma	близу	uodma (pril.) — 1. (o položaju) blizu, u blizini; odmah do ◊ kasa noă a fakuto uodma lînga kasa batrînă — novu kuću su podigli odmah pored stare kuće 2. (o vremenu) odmah, ovog časa, smesta ◊ ĭ-a kriśit parințî sî pļaśe uodma la kasă, ama ĭel n-askultat — poručili su mu roditelji da odmah krene kući, ali on nije poslušao ♦ sin. điluok [Por.]		[Vidi]
2879	uokĭ	ochi	око	uokĭ (mn. uoki) [akc. uokĭ] (i. m.) — 1. (anat.) oko, organ čula vida ◊ mĭ-a tunat prașu în uokĭo-l stîng — upao mi je trun u levo oko ◊ am vaḑut ku uoki miĭ — video sam svojim očima ◊ fată ku uoki ńegri — crnooka devojka 2. vid, vidokrug ◊ ăl vaḑuĭ kalumĭa kum zbuară pi śer, ș-odată mi sa pĭerdu đin uokĭ, da śerĭu sańin, fara nuvirĭ — video sam ga dobro kako leti nebom, i odjednom mi se izgubi iz vida, a nebo vedro, bez oblačka ◊ batrîn, ama înga are uokĭ buń — star, ali još uvek ima dobar vid 3. (fig.) pažnja, budnost, opreznost ◊ će duś la ĭel, ama bagă sama, țîńe uoki đeșkiș, kă nu șćiĭ śe ć-așćată — ideš kod njega, ali pazi, drži oči otvorene, jer ne znaš šta te čeka [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4964	uolbă	halbă	лонче	uolbă (mn. uolbe) [akc. uolbă] (i. ž.) — lonče, mali sud 1. najmanji glineni lonac za kuvanje ◊ traĭesk sîngură, șă mi đestul o uolbă đi pasuĭ la ḑî — živim sama i dosta mi je lonče pasulja na dan 2. (danas) džezva za kafu ◊ am uolbă đi trîĭ kafe, kînd sînt măĭ mulț, fĭerb đi dîdauorĭ — imam džezvu za tri kafe, kad ih ima više, kuvam dva puta ♦ sin. uolkuță [Por.] ∞ uală		[Vidi]
5818	Uolt	Olt	Олт	Uolt [akc. Uolt] (i. m.) — (hidr.) Olt, reka u Rumujiji ◊ Uoltu ĭe rîu mare în Țara rumîńaskă kare înparće Olćeńiĭa đi Munćeńiĭa — Olt je velika reka u Vlaškoj koja deli Olteniju od Muntenije ◊ la Rumîń în Sîrbiĭe a ramas în minće la oĭarĭ kînd înžură uoiļi „Duśa-ća-ĭ la Uolt!”, ka kînd vrĭa sî ḑîkă „Duśa-ća-ĭ bĭestrîga!” or „La draku!”— kod Vlaha u Srbiji ostala je u sećanju stočara kada psuju ovce „Idi u Olt!”, kao da žele reći „Idi bestraga!” ili „Dođavola!” [Por.]		[Vidi]
3270	uom	om	човек	uom (mn. uamiń) [akc. uom] (i. m.) — 1. (prema polu) čovek, muškarac ◊ a veńit un uom al nuostru k-o muĭare ńikunoskută — došao je jedan naš čovek, sa jednom nepoznatom ženom ◊ uom înalt — visok čovek ◊ uom gras — debeljko ◊ uom uskat — mršavko 2. suprug, muž ◊ a fuźit đi la uom — pobegla od muža ◊ uomu o baće întota ḑîua — muž je bije svaki dan 3. (za karakter ili moral) čovečna osoba; ličnost ◊ sa kată măĭ întîń să fiĭe uom, pă pĭe urmă tuot alalt — prvo se traži da bude čovek, a posle sve ostalo ◊ nuĭe ńiś un uom — nije nikakav čovek ◊ mamî-mĭa a fuost uom tare rău — baba mi je bila jako loš čovek ◊ kîńe đi uom — pseto od čoveka [Por.] ♦ var. om ◊ (augm.) omoćeu — ljudina [Buf.]		[Vidi]
2572	uopt	opt	осам	uopt [akc. uopt] (br.) — osam ◊ uopt ĭe număr đi dîdauorĭ măĭ mare đikît patru — osam je broj dvaput veći od četiri ◊ rusaļiļi sînt sîrbatuare kare țîńe uopt ḑîļe — rusalje su praznik koji traje osam dana [Por.]		[Vidi]
2573	uoptsprîaśe	optsprece	осамнаест	uoptsprîaśe [akc. uoptsprîaśe] (br.) — osamnaest ◊ kînd înpļińiașće uoptsprîaśe ań, kopilu ažuns đi vuoĭskă — kad napuni osamnaest godina, dete je doraslo za vojsku [Por.] ∞ uopt		[Vidi]
2574	uoptsprîaśiļa	optsprecelea	осамнаести	uoptsprîaśiļa [akc. uoptsprîaśiļa] (br.) — osamnaesti ◊ atîta ĭuta trĭaśe vrĭamĭa đi ĭuo ńiś n-am bagat sama kînd mĭ-a trekut a uoptsprîaśiļa an — toliko brzo prolazi vreme, da ja nisam ni primetio kada mi je prošla osamnaesta godina [Por.] ∞ uopt		[Vidi]
2233	uorb	orb	слеп	uorb (uarbă) (mn. uorbĭ, uarbĭe) [akc. uorb] (prid.) — 1. (med.) slep, koji ne vidi ◊ uom uorb puaće să fiĭe aăla kare a vaḑut da a pĭerdut uoki, da șî aăla kare s-a fakut fara viđiarĭe or fara uokĭ — slep može biti onaj koji je video pa je izgubio vid, a i onaj koji se rodio bez vida ili bez očiju 2. (geog.) kosa sa slepim završetkom; zatvorena dolina ◊ Kulmĭa uarbă — (top.) Slepa kulma (Majdanpek) 3. (fig.) slepac, naivan, glup čovek ◊ uorb ĭe aăla kare are uokĭ, da nu vĭađe or nu-nțaļiaźe śe sa lukră pi lînga ĭel — slepac je onaj koji ima oči, ali ne vidi ili ne razume šta se radi oko njega ♦ sin. kĭuor [Por.]		[Vidi]
2749	uorbi	orbi	ослепити	uorbi (ĭuo uorbĭesk, ĭel uorbĭașće) [akc. uorbi] (gl. p. ref.) — (zast.) oslepiti, gubiti vid ◊ uomu puaće să orbĭaskă, dakă sa uĭtă ku uoki guoĭ în Suare — čovek može da oslepi, ako gleda golim oko u Sunce ♦ var. orbi ♦ sin. kĭuorî [Por.] ∞ uorb		[Vidi]
2958	uou	ou	јаје	uou (mn. uauă) [akc. uou] (i. s.) — (ornit.) (ent.) jaje ◊ tuaće păsîrļi fak uauă — sve ptice nose jaja ◊ uauļi gaińi îs buńe đi mînkare — kokošja jaja su dobra za jelo ◊ uou gaińi are giuakă, albușu șî gîlbinușu — kokoșiĭe ĭaĭe ima ljusku, belanac i žumuanac ◊ la Vińirĭa mare sa fărbuĭe uauļi đi Pașć — na Veliki Petak se farbaju jaja za Uskrs ◊ uauļi sa klośesk, șî đin ĭaļe ĭasă puĭ — jaja se leže, i iz njih se legu pilići ◊ la Pașć lumĭa sa baće ku uauļi fărbuiće — na Uskrs se ljudi tucaju farbanim jajima ◊ păsîrļi uauă-n kuĭb — ptice nose jaja u gnezdu [Por.]		[Vidi]
2964	uoutuare	ouătoare	носиља	uoutuare (mn. uoutuorĭ) [akc. uoutuare] (i. ž.) — (ornit.) nosilja, kokoška (obično), ili ptica u vreme kada nosi jaja ◊ đin ḑîaśe gaiń, numa una ĭe uoutuare, alalće manînkă buobiļi điźaba — od deset koka, samo mi je jedna nosilja, ostale jedu zrna badava ♦ up. gaină [Por.] ∞ uou		[Vidi]
3914	ura-vura	tura-vura	наврат-нанос	ura-vura [akc. ura-vura] (izr.) — navrat-nanos, stani-pani, drž’ ne daj ◊ „ura-vura” sa ḑîśe kînd sa lukră śuava ku vuraĭală mare, fara ńiś un rînd — „navrat-nanos” se kaže kad se nešto radi u velikoj jurnjavi, bez ikakvog reda ◊ nu sa lukră ńimika ku stamîńiļi, da pi urmă ura-vura sî sa lukre pista nuapće — ne radi se ništa nedeljama, a onda stani-pani da se uradi preko noći [Por.] ∞ vurai		[Vidi]
3928	urdoruos	urdoros	крмељив	urdoruos (urdoruasă) (mn. urdoruoș, urdoruasă) [akc. urdoruos] (prid.) — krmeljiv ◊ kopiĭ luor sînt tuoț imuoș, rupćiguoș șî urdoruoș — njihova deca sva su prljava, odrpana i krmeljiva [Por.] ∞ urduare		[Vidi]
3927	urduare	urdoare	крмељ	urduare (mn. urduorĭ) [akc. urduare] (i. ž.) — krmelj ◊ sa pumeńașće đimińața ku uoki pļiń đi urduorĭ — budi se ujutru sa očima punim krmelja ◊ đes are urduorĭ, da n-are învăț sî-ĭ șćargă — ima često krmelje, a nema naviku da ih briše [Por.]		[Vidi]
3738	urdukai	hurducăi	тутњати	urdukai (ĭuo urdukîĭ, ĭel urdukîĭe) [akc. urdukai] (gl.) — (onom.) tutnjati, jurcati ◊ koļiba batrînă, pļină đi șobuoļ, s-auđe șî ḑîua kum urdukîĭe pin kļeturĭ — koliba stara, puna pacova, čuje se i danju kako tutnje po ćoškovima [Por.]		[Vidi]
3739	urdukaĭală	hurducăială	тутњава	urdukaĭală (mn. urdukaĭaļe) [akc. urdukaĭală] (i. ž.) — (onom.) tutnjava, zvuk koji se čuje od jurcanja ◊ urdukaĭală s-auđe măĭ đes pin puod, kînd sa vurîĭe șokîțî or șobuoļi — tutnjava se čuje najčešće na tavanu, kad se jure miševi ili pacovi [Por.] ∞ urdukai		[Vidi]
3271	urduopină	urdopină	рупчага	urduopină (mn. urduopiń) (i. ž.) — (geog.) rupčaga, rupetina, krater, velika rupa u zemlji nastala urušavanjem tla ◊ s-a skufundat pomîntu, șî s-a fakut o urduopină în kare înkĭapă o gramadă đi inș — urušilo se zemljište, i napravila se jedna rupčaga u koju može stati gomila ljudi ♦ up. surduopină [Por.]		[Vidi]
2520	urḑală	urzeală	основа	urḑală (mn. urḑîaļe) [akc. urḑală] (i. ž.) — 1. (na razboju) osnova, uzdužne niti tkanja na razboju ◊ urḑală la razbuoĭ sînt firiļi tuortuluĭ, kare đi pi sulu đinapuoĭ mĭerg pin iță șă pin brîgļe, pănă la sulu đinainće — osnova na razboju jesu žice pređe, koje sa zadnjeg vratila idu kroz niti i brdilo, do prednjeg vratila ◊ pi urḑală sa țîasă baćala — na osnovu se protkiva potka ◊ urḑala pi razbuoĭo-l đinurmă, șî đi la ĭel pănă la brîgļe, sa kĭamă natră — osnova na zadnjem vratilu, kao i od njega do brdila, zove se natra ◊ urḑala țasută, đi la sulo-l đinainće pănă la ruostu spĭeći, sa kĭamă pĭaćik — otkana osnova, od prednjeg vratila do zeva ispred brda, zove se „pjaćik” ♦ up. baćială, urḑî 2. (na opanku) povez ◊ urḑală la opinkă a fuost vrîșćină đi pĭaļe-ngustă, or ață gruasă îndoită đin păr đi kapră, ku kare s-a ļegat opinśiļi đi puork kînd uomu s-a-nkalțat — povez na opanku pravio se od uske kožne trake, ili od konca upredenog od kozje dlake, i njime se vezivao opanak kad se čovek obuvao [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
2521	urḑî	urzi	сновати	urḑî (ĭuo urḑîăsk, ĭel urḑîașće) [akc. urḑî] (gl. p. ref.) — snovati, navijati pređu za tkanje ◊ astîḑ înśiep a urḑî, n-o sî puot kapu rîđika đi lokru — danas počinjem snovati, neću moći glavu da dignem od posla ◊ kînd vrĭeĭ să urḑîășć, trîabe să aĭ mosuară pļińe, aļergatuare sprimită, șî gard lung đi parĭ or đi tarabă, ćistît, đi sî puoț puńa kuarda pi ĭel — kad hoćeš da snuješ, treba da imaš kalemove pune pređe, spremljeno motovilo, i dugačku i čistu ogradu, od kolja ili tarabe, da se može snovati osnova na nju ♦ var. orḑî [Por.]		[Vidi]
4109	urḑîkarĭ	urzicar	копривиште	urḑîkarĭ (mn. urḑîkarĭ) [akc. urḑîkarĭ] (i. m.) — (bot.) koprivište, koprivnjak ◊ urḑîkarĭ ĭe luok unđe a dat mulće urḑîś — koprivište je mesto gde je izniklo mnogo kopriva [Por.] ∞ urḑîkă		[Vidi]
4108	urḑîkă	urzică	коприва	urḑîkă (mn. urḑîś) [akc. urḑîkă] (i. ž.) — (bot.) kopriva (Urtica) ◊ unđe ći muśkă urḑîka, ustură ka kînd ć-a pîrļit karbuńiļi — gde te ožari kopriva, peče kao da te je oprljio žar ◊ urḑîka sa kuļaźe primovara — kopriva se bere u proleće ◊ kînd ažung urḑîśiļi, lumĭa skapă đi fuame — kad stignu koprive, ljudi uteknu od gladi ◊ ḑamă đi urḑîś — čorba od koprive ♦ up. urḑîkă muartă [Por.]		[Vidi]
4110	Urḑîkă	Urzică	Урзика	Urḑîkă [akc. Urḑîkă] (i. s.) — (antr.) Urzika l.i., „Kopriva” ◊ nume Urḑîkă s-a dat ka poļikra la kopiĭ bolnaviśuoș, să nu sa prindă buaļiļi đi iĭ kum nu sa prind đi urḑîkă — ime Kopriva davalo se kao nadimak bolešljivoj deci, da se bolest ne hvata za njih kao što se ne hvata za koprivu ◊ dupa insă ku poļikra Urḑîkă ńepuoțî sa poļekrĭesk Urḑîkuońi — prema osobi sa nadimkom Urzika, potomci dobiju prezime Urzikić [Por.] ∞ urḑîkă		[Vidi]
4111	Urḑîkuońi	Urziconi	Урзикићи	Urḑîkuońi [akc. Urḑîkuońi] (i. m.) — (antr.) Urzikići ◊ stramuoșî a Urḑîkuońilor în Ĭesîkuva a veńit đin Gradskuva lînga Zaĭśerĭ — preci Urzikića iz Jasikova došli su iz Gradskova pored Zaječara ◊ ńișći Urḑîkuoń đin Ĭesîkuva s-a mutat în Ļiskuauă, da alțî în Arnaglaua — neki Urzikići su se iz Jasikova preselili u Leskovo a neki u Rudnu Glavu [GPek] ∞ urḑîkă		[Vidi]
3191	urđina	urdina	одлазити	urđina (ĭuo urđin, ĭel urđină) [akc. urđina] (gl.) — odlaziti negde, naročito više puta uzastopno; šetkatki ◊ baba s-a bulnavit, șî triĭ ḑîļe în stamînă urđină la o vrîžîtuare minśinuasă, kî sa ćiame sî sa dukă la duoltur — baba se razbolela, i tri dana u nedelji odlazi kod neke lažljive vračare, jer se boji da ode lekaru ♦ sin. trîpada [Por.]		[Vidi]
4248	urđinatuare	urdiniș	лето	urđinatuare [akc. urđinatuare] (i. ž.) ● v. urđińiș [Por.] ∞ urđina		[Vidi]
3192	urđinatură	urdinare	пролив	urđinatură (mn. urđinaturĭ) [akc. urđinatură] (i. ž.) — (med.) proliv, dijareja ◊ a mînkat puame pîșkoviće, șî l-a lovit o urđinatură đi tuot s-a stuors — jeo je gnjilo voće, i spopao ga je takav proliv, da se sav iscedio ♦ sin. pîșku [Por.] ♦ dij. var. urđińiș [Crn.] ♦ dij. sin. kăkăuș [Mlava] ∞ urđina		[Vidi]
3190	urđińiș	urdiniș	лето	urđińiș1 (mn. urđińișurĭ) [akc. urđińiș] (i. s.) — (tehn.) leto, otvor na košnici ◊ urđińiș ĭe gaura la kuoșńiță, or la sanduk, pi kare tună șî ĭasă albińiļi — leto je otvor na košnici, ili sanduku, kroz koji ulaze i izlaze pčele ♦ var. urđinatuare [Por.]		[Vidi]
4247	urđińiș	urdinare	пролив	urđińiș2 [akc. urđińiș] (i. m.) ● v. urđinatură [Por.] ∞ urđina		[Vidi]
2159	urekĭańiță	urechelniţă	ухолажа	urekĭańiță (mn. urekĭańiț) [akc. urekĭańiță] (i. ž.) — (ent.) uholaža, uljoš (Forficula auricularia) ◊ urekĭańița ĭe guangă mikă șî lunguĭată, kare tună în urĭake pănă uomu duarme — uholaža je mala duguljasta buba, koja ulazi u uvo dok čovek spava [Por.] ∞ urĭake		[Vidi]
3924	urî	urî	омрзнути	urî (ĭuo urăsk, ĭel urîașće) [akc. urî] (gl. p. ref.) — omrznuti, namrznuti; poružneti; smučiti se ◊ puaće fi va urî-o ĭuta, ama ĭa nu sa lasă đi ĭel — možda će je omrznuti brzo, ali ona ga neće ostaviti ◊ iĭ s-a urît tuot k-o țuală sî sa dukă la visaļiĭe — smučilo joj se da sve u istoj haljini ide na veselje ◊ muĭare ćinîră, da ći nakaz a urît pista nuapće — mlada žena, a od muka poružnela preko noći ◊ sa țîńe ku baĭeț ćińirĭ, nu sa ćiame k-o urîașće uomu, ș-o dudîĭe — ljubaviše sa momcima, ne boji se da će je muž omrznuti, i oterati ♦ var. urîțî [Por.]		[Vidi]
3926	urîśuńe	urîciune	мржња	urîśuńe (mn. urîśuń) [akc. urîśuńe] (i. ž.) — mržnja; ružnoća; gadost; rugoba, gabor ◊ numa sa vorbit đi rău, ș-a tunat urîśuńe grĭa întra iĭ — samo su se ogovarali, i ušla je teška mržnja među njih ◊ nu-ĭ drag a fĭeći đi ĭel, kî ĭe, śka, o urîśuńe đi uom — ne voli ga devojka jer je, veli, gabor od čoveka [Por.] ∞ urî		[Vidi]
3925	urît	urât	ружно	urît (urîtă) (mn. urîț, urîće) [akc. urît] (prid.) — ružno ◊ đi mirare: uomu urît, muĭarĭa șî măĭ urîtă, kopiĭi urîț ka draśi da parințî urîț ka muarća — čudo: muž ružan, žena još ružnija, deca ružna ko đavoli a roditelji ružni kao smrt ◊ aĭa ĭe tare urît śe vorbĭașće kînd sa-nbată — to je jako ružno šta govori kad se napije [Por.] ∞ urî		[Vidi]
2158	urĭake	ureche	уво	urĭake (mn. urĭekĭ) [akc. urĭake] (i. ž.) — 1. (anat.) uvo, organ čula sluha kod čoveka i životinja ◊ uomu are duauă urĭekĭ — čovek ima dva uva ◊ baba ĭe surdă, n-auđe la o urĭake — baba je gluva, ne čuje na jedno uvo ◊ kînd n-am șćut sîrbĭașće la șkuală, daskîlu m-a batut șî m-a tras đi urĭekĭ — kad nisam znao srpski u školi, uičitelj me je tukao i vukao za uši ◊ gaura urĭeki — ušni kanal ◊ muoișća urĭeki, în ĭa sa puńe śerśelu — ušna resa, u nju se stavlja minđuša 2. ušice, delovi predmeta ◊ urĭakĭa akuluĭ — iglene uši ◊ vasurļi kare sînt fakuće să ļi ĭa uomu-n mină, or să ļi dukă, au urĭake: uala, șărpĭa, kuafa, kaldarĭa, kazanu — sudovi koji su pravljeni da ih čovek uzima u ruke, ili da ih nosi, imaju ušice: lonac, šerpa, kofa, bakrač, kazan 3. (bot.) predmetak u složenim imenima raznih biljaka ◊ urĭakĭa-babi, urĭakĭa-lupuluĭ, urĭakĭa-uoĭi ... — babino uvo, vučje uvo, ovčje uvo ... ♦ var. urĭakĭe [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2157	urĭakĭa babi	urechea-babei	бабино уво	urĭakĭa-babi [akc. urĭakĭa-babi] (sint.) — (mik.) babino uvo, pečurka jarko crvene boje (Peziza aurantina) ◊ ku urĭakĭa-babi fĭaćiļi s-a rumeńit pi obraz kînd a trîbuit sî sa dukă la visaļiĭe — sa babinom uvom devojke su rumenile obraz kada je trebalo da odu na veselje [Por.] ∞ urĭake		[Vidi]
6480	urĭezńik	ureznic	урезник	urĭezńik (mn. urĭezńiś) — ureznik ◊ urĭezńiku ĭe parća urḑăļi đi la kăpatîńu pînḑî kare nu sa măĭ puaće țăsa, pî sa taĭe șî sa labîdă kînd sa skuaće pînḑa đin razbuoĭ — ureznik je deo osnove sa kraja platna koje se više ne može otkati, pa se seče i baca kad se platno skida sa razboja ♦ var. urĭazńik [Por.]		[Vidi]
5341	urk	goană	хајка	urk (mn. urkurĭ ?) [akc. urk] (i. s.) — (zast.) hajka ◊ kînd în ĭarńe grĭaļe lupi sar fi momit la strunź, vînatuori s-ar fi adunat ș-ar fi fakut urk dupa iĭ — kad bi se zbog teških zima vukovi navadili na torove, lovci bi se skupljali i organizovali bi hajku na njih ♦ sin. vînat [Por.]		[Vidi]
5342	urkaș	urcaș ?	хајкач	urkaș (mn. urkaș) [akc. urkaș] (i. m.) — (zast.) hajkaš ◊ urkașî a fuost vînatuorĭ kare s-a răđikat la urk dupa lupĭ — hajkaši su bili lovci koji su dizali hajku na vukove ♦ sin. vînatuorĭ [Por.] ∞ urk		[Vidi]
2348	urla	urla	урлати	urla (ĭuo urlu, ĭel urlă) [akc. urla] (gl.) — (onom.) 1. (za životinje) urlati, zavijati ◊ dîn žuaviń, urlă lupi, kîńi șî vulpiļi — od životinja, urlaju vukovi, psi i lisice ◊ kînd auḑ lupi kă urlă, să șćiĭ kă s-a apropiĭt duoĭ śopîrĭ unu dă altu, șî lupi aĭ batrîń, kare puartă śopîru sa tăĭnuĭe kum sî sa petrĭakă, da să nu sa îńiaśe — kad čuješ vukove da zavijaju, da znaš da su se dva čopora približila jedan drugom, i stari kurjaci, koji vode čopore, pregovaraju kako da se mimoiđu, a da se ne podave [Mlava] 2. (za grmljavinu) grmeti ◊ urlă-n śĭer șî trasńașe în tuaće părțîļi — grmi na nebu, i trešte gromovi na sve strane [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2349	urļet	urlăt	урлање	urļet (mn. urļeț) [akc. urļet] (i. m.) — 1. (za životinje) urlanje ◊ dămult a fost lupĭ pļină munća, ĭarna nu sa puća durmi dă urļetu luor — nekada je bilo vukova puna planina, zimi se nije moglo spavati od njihovog urlanja 2. (za grom) grmljavina ◊ s-a pus mare urļet șĭ pluaĭe — nastala je jaka grmljavina sa kišom [Mlava] ♦ dij. var. urļit [Por.] ∞ urla		[Vidi]
6525	urma	urma	следити	urma (ĭuo urmĭeḑ, ĭel urmĭaḑă) (gl.) — slediti ◊ uomu urmĭaḑă pi vrunu kînd mĭarźe dupa ĭel pi urma luĭ — čovek sledi nekoga kad ide za njim po njegovom tragu [Por.] ∞ urmă		[Vidi]
6527	urmat	urmat	откривен	urmat (urmată) (mn. urmaţ, urmaće) (prid.) — otkriven ◊ ĭel mult a trait pitulat învr-o koļibă pîrasîtă la munće, ama potîrńiśi l-a urmat, șî l-a prins — on se dugo krio u nekoj napuštenoj kolibi u planini, ali ga je potera otkrila, i uhvatila ga [Por.] ∞ urmă		[Vidi]
6526	urmaș	urmaș	следбеник	urmaș (urmașă) (mn. =) (prid.) — sledbenik ◊ urmaș ĭe insă kare mĭarźe dupa alta insă kă iĭ drag đ-aĭa śe ĭa lukră — sledbenik je osoba koja ide za drugom osobom jer voli to što ona radi ♦ sin. urmarĭeț [Por.] ∞ urmă		[Vidi]
3915	urmă	urmă	траг	urmă (mn. urmĭe) (i. ž.) — trag ◊ urmă ĭe sămn kare ramîńe dupa śuava śe îmblă — trag je znak koji ostaje iza nečega što se kreće ◊ la urmă — na kraju ◊ la urmă nu ļ-a ramas alta ńimika numa sî sa-ntuarkă la kasă — na kraju im nije ostalo ništa drugo nego da se vrate kući ◊ măĭ la urmă — poslednji, zadnji ◊ a ramas fara pućare, șă ažuns măĭ la urmă — ostao je bez snage, pa je stigao poslednji ◊ piurmă — kasnije, docnije ◊ nu puot akuma, vin măĭ piurmă — ne mogu sada, doći ću malo kasnije ◊ în urmă — unazad; naopako ◊ sa uĭtă în urmă, ama nu vĭađe ńimik — gleda unazad, ali ne vidi ništa ◊ tot a dat în urmă — sve je krenulo naopako ◊ đin urmă — otpozadi, odostrag ◊ kîńiļi vińe đin urmă șî će muśkă ku furiș — pas dolazi od pozadi, i ujede te kradom [Por.]		[Vidi]
5523	urs	urs	медвед	urs (mn. urș) [akc. urs] (i. m.) — (zool.) medved (Ursus arctos) ◊ đemult munțîļi nuaștre a fuost pļińe đi urș, da akuma kopiĭi ńiś nu șćiu śi ĭe aĭa — nekada su naše planine bile pune medveda, a sada naša deca i ne znaju šta je to [Por.]		[Vidi]
5526	ursa	ursă	судбина	ursă (mn. ursă) [akc. ursa] (i. ž.) — (rel.) sudbina ◊ ursa ĭe traĭu uomuluĭ kare a triĭļa sărĭ dupa nașćirĭe rînduĭe ursatuoriļi — sudbina je čovekov život koji mu treće veče po rođenju određuju suđaje ◊ ursa ĭe odată rînduită, șî nu sa puaće skimba ńiśkînd șî ńiśkum — sudbina je jednom određena, i ne može se menjati nikad i ničim ♦ sin. daćină, skrisă, soartă, ḑîsă [Por.]		[Vidi]
5996	ursat	ursit	предодређен	ursat (ursată) (mn. ursaț, ursaće) [akc. ursat] (prid.) — (rel.) predodređen, suđen, izabran ◊ a fuost ursată đi șoĭmań să fiĭe vrăžîtuare — predodređena je od šojmana da bude vračara ◊ luĭ ĭ-a fuost ursat să nu lukre alta ńimika, numa să aduńe la povĭeșć rumîńeșć — njemu je bilo suđeno da ne radi ništa drugo, nego samo da sakuplja vlaške priče [Por.] ∞ ursa		[Vidi]
5525	ursatuare	ursitoare	суђаја	ursatuare (mn. ursatuorĭ) [akc. ursatuare] (i. ž.) — (demon.) suđaja, suđenica ◊ ursatuarĭa ĭe însă muĭerĭaskă đi pi lumĭa alaltă kare vińe a triĭļa sărĭ dupa nașćirĭa kopiluluĭ, să-ĭ rînduĭe daćina — suđaja je onostrano žensko biće koje dolazi treće veče po rođenju deteta, da mu odredi sudbinu ◊ ursatuarĭa traĭașće pin pĭeșćirĭ, ș-o puot veđa numa muĭerĭ kare sînt luvaće đi șoĭmań — suđaja živi po pećinama, i mogu je videti samo žene koje su obuzete šojmankama ♦ sin. suđină [Por.] ∞ ursa		[Vidi]
5524	ursuaĭkă	ursoaică	медведица	ursuaĭkă (mn. ursuaĭś) [akc. ursuaĭkă] (i. ž.) — (zool.) medvedica ◊ ursuaĭkă ĭe urs muĭerĭesk — medvedica je ženski medved [Por.] ∞ urs		[Vidi]
5502	uruĭală	uruială	јарма	uruĭală (mn. uruĭaļe) [akc. uruĭală] (i. ž.) — jarma ◊ uruĭala ĭe mînkarĭa đi viće kare sa faśe đin tuot śi ĭe bobat, șî śe sa măśină la muară ku pĭatră rîđikată, sî ĭasă măĭ mare — jarma je hrana za stoku koja se pravi od zrnastih namirnica, i koja se melje na vodenici sa dignutim kamenom, da ispadne krupno ◊ uruĭala sa maśînă la muară — jarma se melje u vodenici [Por.]		[Vidi]
2998	uska	usca	сушити	uska (ĭuo usk, ĭel uskă) [akc. uska] (gl. p. ref.) — sušiti, osušiti, oslobađati se vlage ◊ n-a ploĭat đemult, înśepu tuot sî sa ușće — nije pala kiša odavno, počelo se sve sušiti ◊ muĭari-mĭ-a uskă rufiļi la suare, da ĭuo usk izmĭańiļi la kamin — žena mi suši rublje na suncu, a ja sušim gaće na kaminu ◊ sa uskară fluoriļi, trăbă udaće măĭ îndată — osušilo se cveće, treba ga zaliti što pre ◊ mi s-a uskat gura đi sîaće — osušila mi se usta od žeđi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2999	uskat	uscat	сув	uskat (uskată) (mn. uskaț, uskaće) [akc. uskat] (prid.) — suv 1. osušen, sasušen, bez vlage ◊ nuĭe pluaĭe ku luńiļi, șî pi lînga rîu pomîntu ĭe uskat đi tuot — mesecima ne pada kiša, i pored reke zemlja je sasvim suva 2. obala, kopno ◊ a notat pi Dunîre, a notat, șî kînd a ĭeșît la uskat, ĭel a kaḑut în źanunkĭ, șî a mulțamit la svići Ńikola kă la skuos la marźină — plivao je Dunavom, plivao, i kada je izašao na suvo, pao je na kolena, i zahvalio se svetom Nikoli što ga je izvukao na obalu 3. (med.) mršav, ispijen od bolesti ◊ la supt buala đi tuot, ḑaśe uskat, numa uosu șî pĭaļa a ramas đin ĭel — ispila ga bolest, leži mršav, samo su kost i koža ostali od njega [Por.] ∞ uska		[Vidi]
2696	uskatură	uscătură	суварак	uskatură (mn. uskaturĭ) [akc. uskatură] (i. ž.) — 1. suvarak ◊ uskatură ĭe ļiemn uskat, da măĭ đes așa sa kĭamă krĭanźe uskaće kare putraḑăsk pi pomînt — suvarak je osušeno drvo, a najčešće se tako zovu osušene grane koje trule po zemlji 2. (med.) sušica ◊ đimult mulț a murit đi uskatură — nekada su mnogi umirali od sušice 3. (fig.) mršavko; bolešljivko ◊ uskatură ĭe uom înalt, slab șî bolnau — mršavko je čovek visok, mršav i boilestan [Por.] ∞ uska		[Vidi]
2414	ustańi	ostani	уморити се	ustańi (ĭuo ustańiesk, ĭel ustańiașće) [akc. ustańi] (gl.) — umoriti se, zamarati se ◊ mĭ-a slabit ińima șî rău ĭuta ustańiesk — oslabilo mi je srce i jako brzo se umorim ♦ sin. obnosî [Por.]		[Vidi]
2416	ustańială	ostenială	умор	ustańială (mn. ustańiaļe) [akc. ustańială] (i. ž.) — umor, zamor, iscprljenost ◊ mi-s muort đi ustańială — mrtav sam od umora ◊ ma prins ustańială — stigao me je umor ♦ sin. obosală [Por.] ∞ ustańi		[Vidi]
2415	ustańit	ostenit	уморан	ustańit (ustańită) (mn. ustańiț, ustańiće) [akc. ustańit] (prid.) — umoran, isrcpeljen ◊ vin đi la lukru ustańit ka kîńiļi, da muĭarĭ atunś gasîașće să-m skuată uoki — dolazim s posla umoran kao pas, a žena tada nalazi da mi kopa oči ♦ sin. obosît [Por.] ∞ ustańi		[Vidi]
3294	ustura	ustura	пецкати	ustura (ma ustură, ăl ustură) [akc. ustura] (gl. p. ref.) — (oset na koži ili jeziku) peckati, žariti ◊ ći ustură kînd iș fîrîmat, da aźunź ku śeva sarat or akru đi fîrîmatură — pecka te kad si ozleđen, a dodirneš ranu nečim slanim ili kiselim ◊ unđe će prinđe urḑîka nu će ustură, numa će manînkă șî će arđe — gde te dodirne kopriva, ne pecka te, nego te svrbi i žari (Tanda) ◊ ku usturuoĭu ći ĭuțășć șă ći ustură pin gură — belim lukom se zaljutiš, i peče te u ustima (Rudna Glava) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4113	usturatură	usturătură	жарење	usturatură (mn. usturaturĭ) [akc. usturatură] (i. ž.) — žarenje, peckanje, pečenje ◊ usturatură ĭe sîmțală pi pĭaļe kînd pi uom ăl muśkă urḑîka — žarenje je osećaj na koži kad čovek ožari kopriva ♦ var. usturime [Por.] ∞ ustura		[Vidi]
4114	usturime	usturime	жарење	usturime (mn. usturimĭ) [akc. usturime] (i. ž.) ● v. usturatură [Por.] ∞ ustura		[Vidi]
3293	usturuoĭ	usturoi	бели лук	usturuoĭ (mn. usturuaĭe) [akc. usturuoĭ] (i. s.) — (bot.) beli luk (Allium sativum) ◊ usturuoĭu ĭe ĭuće, șî puće đi nu puoț sî staĭ apruape đi vrunu kare-l manînkă mult — beli luk je ljut, i smrdi da ne možeš da stojiš pored nekoga ko ga mnogo jede ◊ usturuoĭu are kațăĭ — beli luk ima češnjeve ◊ măĭ dulśe mînkare ĭe usturuoĭu ćinăr ku koļașă kaldă, șî karńe đi mńel — najslađe jelo je mladi luk sa vrućim kačamakom, i jagnjećim pečenjem ◊ kînd uomu manînkă usturuoĭ, sa ĭuțîașće, da ĭastă un fĭeļ kare-ț arđe gura ka kînd manînś fuok viu — kad čovek jede beli luk, on se zaljuti, a ima jedna vrsta koja ti izgori usta kao da jedeš živu vatru [Por.] ♦ dij. sin. aĭ (Rečica, Topolovnik) [Stig] ∞ ustura	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2474	usuk	usuc	сера	usuk (mn. usukurĭ) [akc. usuk] (i. s.) — sera, serina, nečistoća ovčjeg runa ◊ lîna dupa tunsu oiluor ĭe imuasă, pļină đi usuk — vuna je posle šišanja ovaca prljava, puna serine [Por.]		[Vidi]
2476	usukuos	usucos	серињав	usukuos (usukuasă) (mn. usukuoș, usukuasă) [akc. usukuos] (prid.) — serinjav, prljav od serine ◊ am gaćit tunsu, ma duk să ma spîăl kă mis tuot usukuos pi mîń șî pi țuaļe — završio sam strižu, idem da se operem jer sam sav serinjav po rukama i odeći [Por.] ∞ usuk		[Vidi]
3035	ușńer	ușernic	просјак	ușńer (mn. ușńerĭ) [akc. ușńer] (i. m.) — prosjak, skitnica, uličar ◊ ușńer ĭe uom kare nu lukră ńimika, numa mĭarźe dă la ușă la ușă — prosjak je čovek koji ne radi ništa, samo ide od vrata do vrata ♦ up. ușńerkă [Mlava]		[Vidi]
3036	ușńerkă	ușernică	уличарка	ușńerkă (mn. ușńerś) [akc. ușńerkă] (i. ž.) — uličarka, prostitutka ◊ a pļekat dă la parinț, ș-akuma ĭe o ușńerkă guală kare mĭarźe dă la ușă la ușă, șî sa kulkă ku fiĭe kare, kare-ĭ dă un kuodru dă pîńe — pošla je od roditelja, i sada je jedna teška uličarka koja ide od vrata do vrata, i legne sa svakim koji joj da komad hleba ♦ var. ușńikurtă [Mlava] ∞ ușńer		[Vidi]
3837	ușta	ușta	уздисати	ușta (ĭuo ușćeḑ, ĭel ușćaḑă) [akc. ușta] (gl.) — uzdisati ◊ a lasato naĭka, șî ĭa numa ușćaḑă dupa jel — ostavio je momak, i ona sada samo uzdiše za njim ◊ ușćeḑ đi nakaz — uzdišem od muke ◊ o să ușćeḑăm dupa sat — uzdisaćemo za selom ♦ sin. suspina [Por.]		[Vidi]
2943	ușurat	ușurat	олакшан	ușurat (ușurată) (mn. ușuraț, ușuraće) [akc. ușurat] (prid.) — olakšan, koji je postao lakši ◊ đi kînd je trakturu, aratu ĭe ușurat — otkad je traktora, oranje je olakšano ♦ supr. îngreotat [Por.] ∞ ușuor		[Vidi]
2945	ușurĭel	ușurel	лаган	ușurĭel (ușurikă) (mn. ușuriś, ușuriśe) [akc. ușurĭel] (prid.) — lagan ◊ fata ĭe mikă, șî ușurikă — devojčica je mala, i lagana ◊ mĭerź kîta măĭ ușurĭel, đi sî puot sî ć-ažung — hodaj malo laganije, da mogu da te stignem ♦ / (demin.) < ușuor + suf. -ĭel [Por.] ∞ ușuor		[Vidi]
5841	uśis	ucis	повређен	uśis (uśisă) (mn. uśiș, uśisă) [akc. uśis] (prid.) — povređen, ozleđen ◊ kopilu a veńit đi la viće tuot uśis, șă sa vaĭtă kă a kaḑut în vro borugă, aļergînd dupa viće fuźiće — dete je došlo od stoke sav povređen, i žali se da je pao u neku uvalu, trčeći za odbeglom stokom ♦ sin. lovit [Por.] ∞ uśiźe		[Vidi]
5842	uśisură	ucisură	повреда	uśisură (mn. uśisurĭ) [akc. uśisură] (i. ž.) — povreda, ozleda ◊ kopilu pitulă kă are uśisură la piśuor, sa ćame kă-l zbĭară tatî-su — dete krije da ima povredu na nozi, jer se boji da će ga otac grditi ♦ sin. lovitură [Por.] ∞ uśiźe		[Vidi]
5840	uśiźe	ucide	повредити	uśiźe (ĭuo uśig, ĭel uśiźe) [akc. uśiźe] (gl. p. ref.) — povrediti, ozlediti ◊ la luoku unđe sa uśis, are vînațală — na mestu gde se povredio, ima modricu ♦ sin. lovi, vîtama [Por.]		[Vidi]
3836	uśuĭa	liniști ?	смирити	uśuĭa (ĭuo ma uśuĭ, ĭel sa uśuĭe) [akc. uśuĭa] (gl. p. ref.) — (zast.) smiriti, umiriti; stišati ◊ s-a pus atîta đi rău să rupă păru đin kap șî sî sa zbată, đi lumĭa abĭa a uśuĭato — počela je tako jako da čupa kosu s glave i da se otima, da su je ljudi jedva smirili ◊ lupadară apă pi fuok, ku nađiažđe kî bîlbataĭa fuokuluĭ sa va uśuĭa — baciše vodu na vatru, u nadi da će se sukljanje plamena stišati ◊ a murit muoșu, mult a tras, akuma sa do uśuĭat — umro je čiča, mnogo je patio, sada se konačno smirio ♦ sin. ogoi [Por.]		[Vidi]
2783	uzgin	dizghin	кајас	uzgin (mn. uzgiń) [akc. uzgin] (i. m.) — (zast.) (tehn.) kajas, kaiš od uzde; dizgin ◊ ku uzgiń sa puartă kalu kînd sa kîlarĭașće, or kînd ĭe prins la kośiĭe — kajasima se vodi konj kad se jaše, ili kad je upregnut u kočije [Por.] ∞ kal		[Vidi]
3398	uzuoń	torenţială ?	пљусак	uzuoń (mn. uzuańe) [akc. uzoń] (i. s.) — pljusak ◊ a lălă, kată kum ploaĭe uzuoń, tuornă ka ku gaļata — lele, vidi kakav pljusak, kao da sipa vedricom [Pom.] ◊ dîntr-odată s-a pus un uzuoń ku tuot, șî tuoț s-a udat fļuarkă — odjednom je udario jak pljusak, i svi su pokisli do gole kože (Ranovac) ◊ s-a lasat dă kosît, k-a veńit un uzuoń tare prăsta ĭeĭ — prekinuli su košenje, jer je udario na njih jedan jak pljusak (Rašanac) [Mlava] ◊ dăsńață a fuost mare uzuoń — jutros je bio jak pljusak (Isakovo) [Mor.] ∞ pluaĭe		[Vidi]
6282	ușă	ușă	врата	ușă (mn. uș) [akc. ușă] (i. ž.) — vrata ◊ ușa kășî ĭe fakută đi blăń — vrata kuće napravljena su od dasaka [Por.] ♦ dij. sin. poartă [Buf.]		[Vidi]
2942	ușuor	ușor	лак	ușuor (ușuară) (mn. ușuorĭ, ușuare) [akc. ușuor] (prid.) — lak ◊ astîḑ la ńima nuĭe ușuor — danas nikome nije lako ◊ luĭ lukru mĭarźe ușuor, kă la-nvațat kum trîabe — njemu lako ide posao, jer ga je naučio kako valja ◊ măĭ ușuor kîta, nu va-npinźarîț — lakše malo, nemojte se gurati ◊ ușuor ka pana — lak kao pero ◊ nuapća ușuară — laku noć ◊ a fuost ńipîkatuos, șî avut muarće ușuară — bio je bezgrešan, i imao je laku smrt ◊ lîna ĭe mult măĭ ușuară đi kît pĭaļa — vuna je mnogo lakša od kože ♦ supr. grĭeu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2944	ușura	ușura	олакшати	ușura1 (ĭuo ușurĭeḑ, ĭel ușurĭaḑă) [akc. ușura] (gl. p. ref.) — olakšati ◊ ma durut la burtă, șî m-am tras dupa o tufă sî ma ușurĭeḑ — boleo me je stomak, i sklonio sam se iza jednog žbuna da se olakšam ◊ s-a dubarît đi pi kal, să-ĭ ușurĭaḑă la rîpă — sjahao je s konja, da mu olakša na uzbrdici ◊ mult s-a ușurat învațatu, kînd a veńit kărțîļi — mnogo se olakšalo učenje, kada su stigle knjige ∞ ușuor		[Vidi]
6181	ușura	ușura	породити се	ușura2 (ĭuo ma ușuor, ĭel sa ușurĭaḑă) [akc. ușura] — (med.) poroditi se ◊ nora ńi înkarkată, șă nu pućem ĭeșî ku uoĭļi la munće, pănă nu sa va ușura — snajka nam je trudna, i nećemo moći izaći sa stokom u planinu, dok se ne bude porodila ♦ sin. nașće ♦ up. greuańe [Por.] ∞ ușuor		[Vidi]
5948	ușurĭală	ușureală	олакшање	ușurĭală (mn. ușurĭaļe) [akc. ușurĭală] (i. ž.) — olakšanje, olakšica ◊ mare ușurĭală đi parinț a fuost kînd nu s-a plaćit kărțîļi șkolarĭeșć — veliko olakšanje za roditelje je bilo kada se nisu plaćale školske knjige [Por.] ∞ ușuor		[Vidi]
2896	va	va	ће	va (gl.) — će ◊ kînd va sta pluaĭa, sa va duśa nuviri, șî va do ĭeșî suariļi odată — kada bude stala kiša, (možda) će otići oblaci, i (valjda) će jednom izaći sunce ♦ up. vom, voĭ, veț, viț ◊ dakă ń-adunăm tuoț la vrĭame, nuoĭ vom veńi la bîlś — ako se skupimo na vreme, mi ćemo doći na vašar ◊ vuoĭ viț veńi, ama la kasă n-o sî fiĭe ńima — vi ćete (možda) doći, ali kod kuće neće niti nikog ◊ va fi — možda, može biti ◊ (u izr.) va fi, nu va fi — jeste-nije; drž-nedaj; povuci-potegni [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6259	va	va		va2 (part.) — (zast.) zastareli završetak nekih reči koji im daje neodređenost ◊ kînd : kîndva, unđe : unđeva (pril.) — kad, gde ◊ śińe : śińeva, a kuĭ : a kuĭva (zam.) — neko, čije [Por.]		[Vidi]
4907	vad	vad	газ	vad (mn. vadurĭ) (i. s.) — gaz, brod ◊ vad ĭe luok unđe drumu trĭaśe pista apă skundă, șă nu trăbe puod or punće — gaz je mesto gde put prelazi preko plitke vode, pa ne treba most ili brvno [Por.]		[Vidi]
6200	vadră	vadră	ведро	vadră (mn. vedre) [akc. vadră] (i. ž.) — (zast.) vedro ◊ vadra a fuost vas đi ļemn đi măsurat lapćiļi la baśiĭe — vedro je bio drveni sud za merenje mleka na bačiji ◊ kuprinsu vedri s-a măsurat ku okaua — zapremina vedra merila se okama ◊ în Tanda, vadra a fuost vas fakut đi dauoź, da gaļata vas skobit în ļemn muaļe — u Tandi, vedro je bio sud sklopljen od duga, a kabao sud izdubljen u mekom drvetu ♦ sin. gaļată [Por.] ∞ vas		[Vidi]
5421	vaḑut	văzut	виђен	vaḑut (vaḑută) (mn. vaḑuț, vaḑuće) [akc. vaḑut] (prid.) — viđen, poznat, ugledan ◊ a fuost stapîn vaḑut în tuot țînutu, nu numa în satu luĭ — bio je domaćin viđen u celoj oblasti, ne samo u svom selu ◊ s-a kunoskut ku un uom vaḑut — upoznao se sa jednim poznatim čovekom ♦ sin. kunoskut ♦ supr. ńivaḑut [Por.] ∞ veđa		[Vidi]
3200	vaĭ	vai	авај	vaĭ (uzv.) — avaj, jao, kuku i sl., uzvik kojim se izražava teško stanje ◊ vaĭ đi mińe; vaĭ đi ĭel; vaĭ đi nuoĭ — teško meni, teško njemu, teško nama ◊ vaĭ đu muĭka luĭ — kukala mu majka ♦ up. văĭera, vaĭta, văĭkara [Por.] ◊ vaĭ đe mińe, daĭka nu vińe — jao meni, draga ne dolazi (Sige) [Hom.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4960	vaĭală	dârstă	ваљавица	vaĭală [akc. vaĭală] (i. ž.) ● v. voĭală [Por.] ∞ voĭală		[Vidi]
3842	vaĭdă	faidă	фајда	vaĭdă [akc. vaĭdă] (i. ž.) ● v. faĭdă [Por.]		[Vidi]
3202	vaĭta	văita	кукати	vaĭta (ĭuo ma vaĭt, ĭel sa vaĭtă) [akc. vaĭta] (gl. ref.) — kukati, glasno jaukati, žaliti se, vajkati se ◊ n-askultat pi ńima, a fakut aĭa pi mîna luĭ, d-akuma sa vaĭta, saraku, șî baće ku kapu-n parĭaće — nije slušao nikog, uradio je to na svoju ruku, a sada se žali, siroma, i udara glavom o zid ♦ up. văĭkara, văĭera [Por.] ∞ vaĭ		[Vidi]
6001	vak	veac	век	vak (mn. vakurĭ) (i. s.) — (kal.) vek ◊ vaku țîńe o sută đi ań — vek traje sto godina ◊ aĭa a fuost în vakol trĭekut — to je bilo u prošlom veku ◊ ńimik nu țîńe pănă vaku șî aminu — ništa ne traje doveka [Por.]		[Vidi]
5353	vakarĭ	procoruș	говедарац	vakarĭ (mn. vakarĭ) [akc. vakarĭ] (i. m.) — (iht.) govedarac (Gobio gobio) ◊ vakarĭu ĭe pĭașće mik đi pi rîu, samînă ku kîrkușa — govedarac je mal rečna riba, slična krkuši ♦ sin. fļit [Por.] ∞ vakă		[Vidi]
6409	vakă	vacă	крава	vakă (mn. vaś) (i. ž.) — krava ◊ vaka ĭe vită đi kasă, đin kare uomu are mare dobîndă — krava je domaža životinja, od koje čovek ima velike koristi ◊ vaka dă lapće, traźe-n plug đi arat, sa-nžugă la kar đi buoĭ, fată vițăĭ kare sa taĭe đi karńe — krava daje mleko, vuče oraći plug, preže se u volovska kola, teli junce koji se kolju za meso ◊ tota vaka are nume, kare stapînu dă la vițăl înga pănă ĭe mik — svaka krava ima ime, koje domaćin daje teletu još dok je malo ◊ nume kare Rumîńi măĭ đes dau la vaśiļi lor, sînt: Șara, Brĭeza, Vida, Mila, Ruža, Mîndra — najčešća imena koja Vlasi daju svojim kravama su: Šara, Breza, Vida, Mila, Ruža, Mndra (=Lepa) [Por.] ∞ vită		[Vidi]
6362	vakui	vecui	вековати	vakui (ĭuo vakuĭesk, ĭel vakuĭașće)(gl.) — (folk.) vekovati, dugo živeti ◊ aiś traĭesk, aiś vaku vakuĭesk — ovde živim, ovde vek vekujem [Por.] ∞ vak		[Vidi]
3414	valśauă	vălcea	удолина	valśauă (mn. valśiaļe) [akc. valśauă] (i. ž.) — 1. (geogr.) udolina, mala uska dolina kojom teče voda ◊ valśaua ĭe vaļe mikă, îngustă șă ku apă puțînă kurgatuare — udolina je mala dolina, uska i sa slabom tekućom vodom ♦ var. valśavă 2. (top.) ◊ Valśavă, luok așa numit în vaļa Șășki, întra Măĭdan șî Arnaglaua, în apruape đi Rîmna Rĭeka — Valčava, zvano mesto u dolini Šaške, između Majdanpeka i Rudne Glave, u blizini Ravne Reke [Por.] ∞ vaļe		[Vidi]
3827	Valśava	vâlcea	Валчава	Valśava [akc. Valśava] (i. ž.) — (top.) Valčava, naziv doline i rečice, leve pritoke reke Šaške, između Majdanpeka i Rudne Glave ◊ Valśava ĭe un rîuļeț în munțîļi măĭdanuluĭ, kare izvorĭaḑă supt Kulmĭa Valśeļi șî la puaļiļi lu Kraku Śerban, đi la stînga, tună-n Șașka — Valčava je rečica u majdanpečkim planinama, koja izvire ispod Valčavskog brda i u podnožju Šerbanove kose, s leva, uliva se u Šašku ♦ up. valśauă [Por.] ∞ vaļe		[Vidi]
3826	valśavă	vâlcea	удолина	valśavă [akc. valśavă] (i. ž.) ● v. valśauă [Por.] ∞ vaļe		[Vidi]
3107	vaļe	vale	долина	vaļe (mn. văĭ) [akc. vaļe] (i. ž.) — (oron.) dolina; dolja ◊ vaļa ĭe adînśimĭa întra doa śuoś — dolina je udubljenje između dva brda ◊ vaļa adînkă — dubodolina ◊ vaļa mikă — mala dolina ◊ vaļa mare: vaļa ku rîu kare trĭaśe pin sat (nume đies) — velika dolina: dolina sa rekom koja protiče kroz selo (čest toponim) ◊ vaļa sakă, vaļa pin kare vrodată a mĭers apa — suvodolina, dolina kojom je nekada tekla voda ◊ (u izr.) đi vaļe — dolinski ◊ (u izr.) pi vaļe — po dolini; dolinom; u dolinu/dolini ◊ a rașît sî dubuară đi la śuakă, să traĭaskă pi vaļe — rešio je da siđe sa brda, da živi u dolini ◊ (u izr.) la vaļe — nizvodno ◊ kînd rî-o-l mare mĭarźe pin saće kîtra rîsarit, atunśa aĭ nuoștri ku vuorba „la vaļe” însamnă șî rîsaritu — kad glavna reka teče kroz sela ka istoku, onda naši rečima „la valje” označavaju i istok ◊ (u izr.) în vaļe — nizbrdo; na dole [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4950	vamă	vamă	ујам	vamă [akc. vamă] (i. ž.) — ujam, ušur ◊ vamă ĭe masura kare sa ĭa la muară đin fańină, pintru śe muara a mîśinat — ujam je deo brašna koji se uzima na vodenici, kao naknada za to što je vodenica mlela ◊ vama sa ĭa ku kapĭaćiļi: un kapĭaće đi fańină la o mĭerńiță đi buobe — ujam se uzima mericom: na jednu mernicu (?) zrna, jedna merica brašna ♦ up. kapĭaće [Por.] ∞ muară		[Vidi]
2472	vapaĭță	văpaiţă	луч	vapaĭță (mn. vapăĭțurĭ) [akc. vapaĭță] (i. ž.) — (tehn.) luč, baklja ◊ vapaĭță s-a fakut đin viță đin viĭe — luč se pravio od vinove loze (Tanda) ♦ var. vapaĭț (i. m.) (Rudna Glava) ◊ vapaĭțu s-a fakut đin kuažă đi śerĭeș, uskată șî învîluită pi un bît, kare s-a dus în mînă — luč se pravio od trešnjine kore, osušene i obavijne oko jednog štapa, koji se nosio u ruci ◊ ku vapaĭț s-a dus nuapća-n peșkariĭe pi Șașka, kînd ļ-a trăbuit pĭeșć đi prazńik — sa lučom su noćom odlazili u rubolov na Šašku, kada im je trebala riba za slavu (Rudna Glava) ♦ sin. fakļiĭe [Por.] ∞ vapaĭe		[Vidi]
2471	vapaĭe	văpaie	запах	vapaĭe (mn. vapăĭ) [akc. vapaĭe] (i. ž.) — zapah jare, talas topline ◊ kînd vîntu învăluĭe para fuokulu, pista ćińe vińe vapaĭe — kad vetar uvija plamen vatre, tebe zapahne jara ◊ vapaĭa fuokuluĭ ći-ńakă, kîćodată nu puoț să sufļi, da ńiś s-auḑ pi vrunu kare sa va gasî dupa vapaĭe đinkoluo — zapah jare te davi, ponekad ne možeš da dišeš, a ni da čuješ nekoga ko bi se našao iza zapaha sa one strane [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
5940	var	var	креч	var (i. s.) — kreč, vapno ◊ varu sa faśe în varńiță đin pĭatră đi var — kreč se pravi u krečani od krečnog kamena ◊ varu ĭe alb ka zapada — kreč je beo kao sneg ◊ đin var, mistakat ku pĭesîk șî ku apă, sa faśe malter đi zîđit kășîļi — od reča, pomešanim sa peskom i vodom, pravi se malter za zidanje kuća [Por.]		[Vidi]
3413	vară	vară	лето	vară1 (mn. verĭ) [akc. vară] (i. ž.) — 1. (kal.) leto, godišnje doba ◊ vara ĭe vrĭamĭa în an întra primovară șî tuamnă — leto je godišenje doba između proleća i jeseni ◊ vara ĭe vrĭamĭa măĭ kaldă pi an — leto je najtoplije doba godine 2. (u izr.) ◊ vara-sta — ovo leto ◊ vara trĭekută — prošlog leta ◊ vară kălduruasă — toplo leto ◊ vară friguruasă — hladno leto ◊ vară ploĭuasă — kišno leto ◊ vară săśituasă — sušno leto ◊ în vară; la vară — u leto; na leto ◊ pista vară — preko leta ◊ îm mižluoku vĭeri — u sred leta ♦ supr. ĭarnă [Por.] ∞ an		[Vidi]
5944	vară	vară	братаница	vară2 (mn. vĭere) [akc. vară] (i. ž.) — bratanica ◊ vara mĭa fata uĭki, đi pi mumă or đi pi tată — bratanica je ujkova ili stričeva ćerka [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
3088	varḑă	varză	купус	varḑă (mn. vĭerḑ) [akc. varḑă] (i. ž.) — (bot.) kupus (Brassica oleracea) ◊ varḑa ĭe un fĭeļ đi buĭađe, kare uomu o puńe-n građină, ș-o sapă, ș-o udă, pănă nu sa kuaśe đi mînkare — kupus je jedna vrsta biljke koju čovek sadi u bašti, i okopava je i zaliva dok ne sazri za jelo ◊ varḑa are o kîpațînă mare, totîrlată, krĭeskută đin śokan, kare ĭe rîdaśina vĭerḑî, krĭașće đin pomînt șî tună adînk în îńima lu kîpațînă — kupus ima veliku okruglu glavicu, izraslu iz korena koji zalazi duboko u središte glavice ◊ luoku unđe sa puńe varḑă măĭ multă sa kĭamă vîrḑariĭe — mesto gde se sadi kupus zove se kupusište ◊ varḑa kată multă apă — kupus traži mnogo vode ◊ varḑă akră — kiseli kupus ◊ varḑă dulśe — slatki kupus ◊ rasad đi varḑă — rasad za kupus [Por.]		[Vidi]
3037	vargă	vargă	трака	vargă (mn. vărź) [akc. vargă] (i. ž.) — (tehn.) 1. traka, crta, linija; pruga ◊ a luvat karbuńiļi, ș-a tras o vargă ńagră pi blană, ka un sămn unđe trăbe s-o taĭe — uzeo je ugljen, i povukao jednu crnu crtu na dasci, kao znak gde treba da je preseče ◊ pîătura înpuĭată ku vărź ruoșîĭe — ponjava ukrašena crvenim prugama 2. rub, ivica; rebro ◊ kuasa đi kosît are kuțît lung, lu kare ĭe pînḑa întarită ku o vargă îngustă, đi kovaś înkoveĭată-n sus — kosa za košenje ima dugačko sečivo, čije platno ojačano rebrom, uskim delom platna koji je kovački iskrivljeno na gore (Tanda) ♦ sin. dungă [Por.]		[Vidi]
5941	varńiță	varniță	кречана	varńiță (mn. vărńiț) [akc. varńiță] (i. ž.) — krečana ◊ varńița ĭe gaură mare în pomînt la luok kostîșat, umplută pănă la vîr ku pĭatra đi var đin kare sa stîmpîră varu — krečana je velika rupa u zemlji na nagnutom terenu, puna krečnog kamena, od koga se pravi kreč [Por.] ∞ var		[Vidi]
3948	varsa	vărsa	просипати	varsa (ĭuo vărs, ĭel varsă) [akc. varsa] (gl. p. ref.) — 1. prosipati ◊ kîrśagu s-a spart șî apa s-a varsat — krčag se razbio, i voda se prosula ◊ saku ku grîu n-a fuost ļegat bun, șî grîu tuot s-a varsat pi pomînt guol — džak nije bio dobro vezan, i žito se svo prosulo na golu zemlju 2. (med.) povraćati ◊ s-a-nbatat ka kurka, ș-akuma numa varsă — napio se ko ćurka, i sada samo povraća ♦ sin. rîsîpi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3950	varsat	vărsat	просут	varsat (varsată) (mn. varsaț, varsaće) [akc. varsat] (prid.) — prosut, rasut ◊ s-a mîńiĭat ș-a luvat saśi luĭ, da kukuruḑu a ramas varsat pi pomînt, să-l manînśe puorśi — naljutio se i odneo svoje džakove, a kukuruz je ostao rasut po zemlji, da ga pojedu svinje ◊ śe va fi varsat pi masă nu șćiĭe ńima, da nu sa puaće ńiś spala — šta li je prosuto po sofri ne zna niko, a ne može se ni oprati ◊ (u izr.) varsat đi zuorĭ — svanuće ♦ sin. rîsîpit [Por.] ∞ varsa		[Vidi]
3951	varsatu zuorilor	revărsatul zorilor	свануће	varsatu zuorilor (sint.) — svanuće, cik zore ◊ a drumait tuota nuapća, șî la koļibă ažuns în varsatu zuorilor — putovali su celu noći, i kući stigli u svanuće [Por.] ∞ varsa		[Vidi]
5945	varuĭkă	văruică	пријатељица	varuĭkă (mn. varuĭś) [akc. varuĭkă] (i. ž.) — prijateljica ◊ nuoĭ doă sînćem đ-o samă, am krĭeskut amîndoă, ș-am ramas varuĭke buńe pănă-n ḑî đi astîḑ— nas dve smo vršnjakinje, odrasle smo zajedno i ostale smo dobre prijateljica do današnjeg dana [Por.] ∞ văr		[Vidi]
4948	vas	vas	суд	vas (mn. vasă) (i. s.) — sud, posuda ◊ Rumîńi aĭ batrîń, kare a trait în borđiĭe, n-avut mulće vasă — stari Vlasi, koji su živeli u zemunicama, nisu imali mnogo sudova ◊ ĭastă vasă đi fakut mînkarĭa șî vasă đi mînkat, vasă đi apă șă đi spalat, șă vasă đi muls șă đi fakut brînḑă — ima sudova za spremanje jela i sudova za jelo, sudova za vodu i pranje, i sudova za mužu i pravljenje sira ◊ (kal.) la Marța vasîlor s-a spalat tuaće vasurļi în kasă ku ļeșîĭe — na Čisti utorak prali su se svi sudovi u kući ceđom [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6063	vatuĭ	vătui	младо јаре	vatuĭ (mn. vatuĭ) [akc. vatuĭ] (i. m.) — (zool.) mlado jare; vatuljak ◊ vatuĭ ĭe ĭed pănă la anu đi ḑîļe — vatuljak je jare do godinu dana [Por.] ♦ dij. var. fatuĭ (Rečica)[Stig] ∞ ĭed		[Vidi]
3201	văĭera	văiera	јаукати	văĭera (ĭuo ma văĭer, ĭel sa văĭeră) [akc. văĭera] (gl. ref.) — (zast.) jaukati; vajkati se ◊ astîḑ să ći văĭerĭ ku glasu pănă-n śierĭ, ńima nu ć-auđe — danas da jaučeš glasom do neba, niko te ne čuje ♦ up. vaĭta, văĭkara [Por.] ∞ vaĭ		[Vidi]
3203	văĭkara	văicăra	вајкати се	văĭkara (ĭuo ma văĭkarĭeḑ, ĭel sa văĭkarĭaḑă) [akc. văĭkara] (gl. ref.) — vajkati se, jadikovati, naricati, kukati na sav glas ◊ ĭa perit kopilu, șî ĭa ku ańi numa a plîns ḑîua-nuapća, s-a kîntat șî s-a văĭkarat pănă n-a murit đi pare rău — poginuo joj je sin, i ona je godinama samo plakala dan i noć, vajkala se i kukala dok nije presvisla od žalosti ◊ muĭarĭa sa văĭkarĭaḑă đi vrun pare rău mare, atunśa sa kîntă, sa baće-n pĭept șî rupe păru đin kap — žena nariče zbog neke teške žalosti, lupa se u grudi i čupa kosu sa glave ♦ up. vaĭta, văĭera [Por.] ∞ vaĭ		[Vidi]
5943	văr	văr	братанац	văr (mn. verĭ) (i. m.) — bratanac, bratučed ◊ văr ĭe fiu lu uĭka, đi fraćiļi lu muma or alu tata — bratanac je ujakov ili stričev sin ◊ verĭ a duoĭļa — bratanci drugog kolena ◊ verĭ a triĭļa — bratanci trećeg kolena ◊ ĭel ĭe văru mĭeu, ama nuoĭ nu do traim bińe pintru ńișći otară — on je moj bratanac, ali mi ne živimo najbolje zbog nekih međa [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
2134	vărḑîșuară	verzișoară	чуваркућа	vărḑîșuară (mn. vărḑîșuorĭ) (i. ž.) — (bot.) čuvarkuća (Sempervivum tectorum) ◊ vărḑîșuară trebuĭe să aĭbă tuota kasa, s-o țînă pi astrukamîntu ĭeĭ — čuvarkuću treba da ima svaka kući, da je drži na njenom krovu (Tanda) [Por.] ◊ vărḑîșuară ĭe ļiak đi urĭekĭ: kînd pi kopil ăl duare urĭakĭa, ĭaĭ frunḑa, o taĭ șă-ĭ stuorś lapćiļi aĭeĭ đen frunḑă în urĭake la kopil — čuvarkuća je lek za uši: kada dete zaboli uvo, uzmeș list, presečeš ga i ocediš sok iz lista detetu u uvo (Topla, kaz. Ljubiša Petrović) [Crn.] ◊ ĭa ĭe bună șî dă bubuoń la burtă: manînś dă triĭ uorĭ la ḑîvă kîć-o frunḑă viĭe înainća dă mînkare — ona je dobra i za čir u stomaku: pojedeš tri puta dnevno pre jela po jedan sirov list (Laznica, kaz. Petar Njamculović) [Hom.] ∞ varḑă		[Vidi]
5942	vărui	vărui	кречити	vărui (ĭuo văruĭ, ĭel văruĭe) [akc. vărui](gl. p.) — (tehn.) krečiti ◊ sa văruĭe numa kășîļi zîđiće, kare sînt măltîrisîće — kreče se samo zidane kuće, koje su omalterisane ◊ ∞ var		[Vidi]
5419	veđa	vedea	видети	veđa (ĭuo văd, ĭel vĭađe) [akc. veđa] (gl. p. ref.) — 1. (o čulu) videti ◊ baba a pĭerdut uoki, nu măĭ vĭađe bun ka-ntîń — baba je izgubila oči, ne vidi više dobro kao ranije ◊ dakă va da buog, ńi veđem mîńe — ako da bog, vidimo se sutra ◊ uomu kare nu vĭađe, ĭe kĭuor — čovek koji ne vidi je slep 2. (o pažnji) gledati, paziti, brinuti ◊ n-avut kare să vadă đi kopi-ĭa, șî iĭ s-a dus în lumĭa albă — nije imao ko da gleda tu decu, pa su oni otišli u beli svet [Por.]		[Vidi]
3152	veńi	veni	доћи	veńi (ĭuo vin, ĭel vińe) [akc. veńi] (gl.) — doći 1. (za kretanje) doći, dolaziti, pristizati, ići ka govorniku ◊ akuș ńi vińe muma, ńi duśe mĭnkare — uskoro će nam doći majka, donosi nam hranu ◊ tata đemult a veńit, numa s-a kulkat kî ĭe ustańit — otac je odavno došao, ali je legao jer je umoran 2. (za odnose slaganja) slagati se, uklapati se ◊ asta nu vińe la luok, măĭ trăbe lukrat —ovo ne dolazi na mesto (=ne uklapa se), treba još da se obrađuje ◊ nu vin unu ku altu, nu sînt parĭake — ne idu jedno s drugim, nisu par 3. (fig.) a. ponašati se moralno ili nemoralno, pristojno ili nepristojno ◊ aĭa ś-a fakut iĭ duoĭ bĭeț, întra lume, nu vińe ńiśkum să fakă lumĭa krĭeskută — ono što su njih dvojica uradili pijani, pred svetom, ne ide nikako da rade odrasli ljudi b. značiti ◊ ĭ-a spus drumașu śeva, ama ĭel n-a-nțaļes kum vińe aĭa — rekao mu je putnik nešto, ali on nije razumeo šta to znači [Por.] ♦ dij. var. vińi (Majdanpek) [Buf.] (Brodica) [Rom.]		[Vidi]
5474	veńin	venin	отров	veńin (mn. veńinurĭ) (i. s.) — (zast.) otrov ◊ ’veńin’ ĭe vuorba batrînă pi kare a-npinso vuorba sîrbĭaskă ’otraua’ — ’venjin’ je stara reč koju je potisnula srpska reč ’otrov’ ◊ veńin fak ńișći buĭeḑ kare ļi kunuosk numa vrîžîtuoriļi — otrov prave neke biljke koje poznaju samo vračare ◊ đin žuaviń, veńin faśe numa ńișći nopîrś, lu kare sa ḑîśe nopîrś veńinuasă — od životinja, otrov prave same neke zmije, koje se zovu zmije otrovnice ◊ (u izr.) amară ka veńinu, ĭuće ka veńinu — gorko kao otrov, ljuto kao otrov ♦ sin. otrauă [Por.]		[Vidi]
5476	veńina	venina	тровати	veńina (ĭuo veńin, ĭel veńină) [akc. veńina] (gl.) — (izob.) trovati ◊ ăl veńină ku vuorbe — truje ga rečima ♦ up. înveńina [Por.] ∞ veńin		[Vidi]
5475	veńinuos	veninos	отрован	veńinuos (veńinuasă) (mn. veńinuoș, veńinuasă) (prid.) — (zast.) otrovan ◊ buĭeḑ veńinuasă — otrovne biljke ◊ nopîrś veńinuasă — otrovne zmije, otrovnice [Por.] ∞ veńin		[Vidi]
3153	veńit	venit	дошљак	veńit (mn. veńiț) [akc. veńit] (i. m.) — (ret.) došljak, dođoš ◊ nuĭe đin babaluk în sat, a luĭ sînt veńiț — nije od starina u selu, njegovi su došljaci ◊ Rumîńi nuoștri sînt gata tuoț veńiț đin Rumîńiĭe — naši Vlasi su gotovo svi došljaci iz Vlaške ♦ var. vinoćik [Por.] ∞ veńi		[Vidi]
2073	verḑuaĭkă	ciocănitoare verde	зелени детлић	verḑuaĭkă (mn. verḑuoĭś) [akc. verḑuaĭkă] (i. ž.) — (ret.) (ornit.) zeleni detlić (Picus viridus) ◊ verḑuaĭkă ĭe un fĭeļ đi vîrdarĭe, numa ĭe măĭ mare șî are pĭańe vĭerḑ — zeleni detlić je vrsta detlića, samo je veći i ima zeleno perje (Tanda) ◊ n-am uḑît đi vuorbă „verḑuaĭkă”, da ĭastă la nuoĭ triĭ fĭelurĭ đi vîrdărĭ: vîrdare pistriță, vîrdare ńagră șî vîrdare vĭarđe — nisam čuo za reč „verdzajka”, a ima kod nas tri vrste detlića: šareni detlić, crni detlić i zeleni detlić (Rudna Glava) ♦ sin. vîrdarĭe vĭarđe [Por.]		[Vidi]
2763	vereśińe	vericine	нико	vereśińe [akc. vereśińe] (zam.) — niko ◊ kare vińe? vińe vereśińe — ko dolazi? ne dolazi niko ♦ var. vîraśińe, văraśińe, vărăśińe [Por.] ∞ śińe		[Vidi]
6039	verźauă	vergea	узлењача	verźauă1 (mn. verźaļe) [akc. verźauă] (i. ž.) — (tehn.) uzlenjača, uzlenak, privržanj ◊ verźaua ĭe bît đi ļemn bagat în žgĭabu sululuĭ đinapuoĭ a razbuoĭuluĭ, đi kare ĭe ku ață gruasă ļegată urḑala ku kîpatîńiļi al đinapuoĭ — uzlenjača je drveni štap umetnut u žljeb zadnjega vratila razboja, za koji je debelim koncima vezana osnova svojim zadnjim krajem ◊ kînd sa gaćașće țasutu, verźaua pikă șî fĭaćiļi marĭ o prind ku đințî șî ĭasă a fară, să audă śe nume măĭ întîń o sî sa pumeńaskă, kă dupa așa baĭat o sî sa mariće — kad se tkanje svrši, uzlenjača ispadne, i devojke je hvataju zubima i izlaze napolje da čuju koje će se prvo muško ime pomenuti, jer će se za takvoga momka udati [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
6041	verźauă	vergea	арбија	verźauă2 (mn. verźaļe) [akc. verźauă] (i. ž.) — (folk.)(tehn.) arbija, harbija ◊ verźauă a fuost șî un bît đi ļemn or đi fĭer, ku kare s-a umplut pușćiļi aļi batrîńe la krĭamińe — harbija je bio štap od drveta ili metala, kojim se nabijala starinska puška kremenjača ◊ în kînćiśe oțășć s-a kîntat: „luvaĭ pușka șî verźaua, șî ma dusăĭ în aĭduśiĭe” — u hajdučkim pesmama se pevalo: „uzeh pušku i arbiju, pa odoh u ajdučiju” ♦ sin. razbik [Por.] ∞ pușkă		[Vidi]
1419	vesparĭ	viespar	осињак	vesparĭ (mn. vesparĭe) [akc. vesparĭ] (i. m.) — osinjak, osinje gnezdo ◊ vĭespiĭļi a fakut vesparĭ la pragarĭu kîășî — ose su napravile osinjak na nadvratniku kuće [Crn.] ∞ vĭaspiĭe		[Vidi]
6000	veśiĭe	vecie	вечно	veśiĭe [akc. veśiĭe] (pril.) — večno ◊ kare lasă dupa ĭel lukru ku mare dobîndă đi lume, o să traĭaskă đi veśiĭe în minća lor — ko iza sebe ostavi delo od velike koristi za ljude, živeće večno u njihovom sećanju ◊ (ver.) sa krĭađe kă uomu kînd muare nu sa pĭarđe, numa sa duśe pi alta lume unđe traĭașće đi veśiĭe în raĭ — veruje se da čovek kad umre ne nestaje, nego prelazi u drugi svet gde večno živi u raju [Por.] ∞ vak		[Vidi]
11	veśin	vecin	сусед	veśin (mn. veśiń) (i. m.) — (zast.) sused, komšija ◊ ĭuo am trait bińe ku veśińi miĭ, numa kîta ku veśina am fuost kam ńibunaćik — ja sam dobro živeo sa mojim susedima, samo sam sa susetkom bio malo nevaljao ♦ sin. komșîĭe, komșîu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2166	vetriśe	vetrice	вратич	vetriśe (i. ž.) — (bot.) vratič (Chrysanthemum vulgare) ◊ vetriśu ĭe buĭađe rară, kată pomînt sarak, în Tanda krĭașće numa la doa-triĭ luokurĭ; muĭerļi vetriśa pun ăn kiț kînd sa duk la morminț — vratič je retka biljka, traži siromašnu zemlju, u Tandi raste samo na dva-tri mesta; žena ga stavljaju u kitice kada idu na groblje ♦ sin. ramńik đ-al galbin [Por.]		[Vidi]
6417	vițauă	vițea	јуница	vițauă (mn. vițîaļe) (i. ž.) — junica ◊ vițauă ĭe vițăl muĭerĭesk — junica je žensko tele [Por.] ∞ vită		[Vidi]
6266	viță	viță	нит	viță (mn. vițurĭ) [akc. viță] (i. ž.) — 1. loza, lastar ◊ viță đi viĭe — vinova loza 2. pramen kose ◊ viță đi păru iĭ đin kap a purtat în rat în pungă đi tuota vrĭamĭa — pramen njene kose nosio je u novčaniku sve vreme rata 3. potomak, rodbina; loza ◊ a murit muoșu făra kopiĭ, șî ku ĭel s-a stîns vița luor a batrînă — umro je čiča bez dece, i sa njim se ugasila njihova stara loza [Por.]		[Vidi]
3213	vițăl	viţel	теле	vițăl (mn. vițăĭ) [akc. vițăl] (i. m.) — (zool.) tele ◊ a fatat vaka, a fakut un vițăl ku păru roșkaćik — otelila se krava, dobila je jedno tele sa crvenkastom dlakom ◊ vițălu s-a lasat đi supt — tele je prestalo da sisa ◊ karńe đi vițăl — teletina ◊ pĭaļe đi vițăl — teleća koža ♦ (demin.) vițăluș ♦ up. vițauă [Por.] ∞ vită		[Vidi]
3507	viće	deja ?	већ	viće [akc. viće] (pril.) — već ◊ ĭuo, viće, kînd am ažuns fată mare, aăla ađet s-a pĭerdut — kad sam ja već odrasla kao devojka, taj se običaj izgubio [GPek]		[Vidi]
3643	vidră	vidră	видра	vidră (mn. vidre) [akc. vidră] (i. ž.) — (zool.) vidra (Lutra vulgaris) ◊ vidra ĭe žuavină sîrbaćikă kare traĭașće pi malu api, nuată bińe șî sa arańiașće ku pĭeșć — vidra je divlja životinja koja živi na obali vode, pliva dobro i hrani se ribom ◊ vidra sa prinđe pintru pĭaļe, kare ĭe tare skumpă kî đin ĭa sa fak bunḑ domńeșć — vidra se lovi zbog krzna, koje je jako skupo jer se od njega prave gospodske bunde [Por.]		[Vidi]
3393	viḑurină	vizurină	јазбина	viḑurină (mn. viḑuriń) [akc. viḑurină] (i. ž.) — jazbina ◊ viḑurină ĭe gaură în pomînt, kare o sapă un fĭeļ đi žuaviń sîrbaćiśe, kum ĭe vĭeḑuru șî vulpĭa, șî-n kare ĭaļe sa kuĭbĭaḑă — jazbina je rupa u zemlji, koju kopa jedna vrsta divljih životinja, kao što je jazavac i lisica, i u kojoj se legu ◊ žuavina đin viḑurină sa skuaće ku fum, or ku kopuoĭ bolđiu, adîns sprimiț đ-așa urk — životinja se iz jazbine isteruje dimom, ili kerovima jamarima, posebno dresiranim za takav lov [Por.] ∞ vĭeḑur		[Vidi]
5420	viđare	vedere	вид	viđare (mn. viđearĭ) [akc. viđare] (i. ž.) — 1. (anat.) vid, čulo ◊ viđarĭa uokĭuluĭ — očni vid ◊ dakă ĭe batrînă, înga are bună viđarĭe — iako je star, još uvek ima dobar vid ♦ up. uokĭ 2. (optički) videlo, svetlost ◊ tuma kînd ĭeșî đin ńegura la viđare, vaḑură kare ĭe — tek kad je izašao iz mraka na videlo, videli su ko je ◊ viđarĭa đi lumanarĭe sa dă đi pomană la-ĭ muorț, kă iĭ sînt piu lumĭa-ĭa tuot în ńagura — svetlost sveće se namenjuje pokojnicima, jer su oni na onom svetu stalno u mraku ◊ Suraiļi dă măĭ tare viđare — Sunce daje najjaču svetlost ♦ var. veđare [Por.] ∞ veđa		[Vidi]
5423	viđera	vedera	осветлити	viđera (ĭuo viđer, ĭel viđare) [akc. viđera] (gl. p. ref.) — osvetliti, obasjati ◊ rumîńi aĭ batrîń a viđerat koļiba ku său — stari Vlasi su osvetljavali kolibe lojanicom ♦ var. veđera ♦ var. viđereḑă ◊ lumanarĭa slab viđerĭaḑă — sveća slabo svetli [Por.] ∞ veđa		[Vidi]
5424	viđerat	învederat	осветљен	viđerat (viđerată) (mn. viđeraț, viđeraće) [akc. viđerat] (prid.) — osvetljen ◊ nu s-a vaḑut bińe, kă a fuost viđerat numa ku lumanarĭa — nije se video dobro, jer je bio osvetljen samo svećom [Por.] ∞ veđa		[Vidi]
4036	vig	vig	труба	vig (mn. vigurĭ) (i. s.) — truba, svitak ◊ a kumparat un vig đi śuarik șă un vig đi pînḑă — kupio je trubu sukna i trubu platna ◊ vigu đi śuarik a mînkat muoļi — trubu sa suknom izjeli su moljci [Por.]		[Vidi]
4974	viĭe	vie	виноград	viĭe (mn. viĭ) [akc. viĭe] (i. ž.) — vinograd ◊ Munćeńi n-avut pomînt bun đi viĭe — Munćani nisu imali zemljište pogodno za vinograd ◊ unđ-a fuost viĭ, đi bîtrîńață a fuost sađiț ku ćibrik, suartă đi strugurĭ tare akri — gde je bilo vinograda, bili su zasađeni ćibrikom, sortom jako kiselog grožđa [Por.]		[Vidi]
3238	vilaĭt	vilaiet	свет	vilaĭt (mn. vilaĭće) [akc. vilaĭt] (i. s.) — svet; svetina ◊ s-a mîńiĭat pi parinț, a rîđikat nasu șî s-a dus în vilaĭt — naljutio se na roditelje, digao nos i otišao u svet ◊ a koluo ĭe alt vilaĭt, alta ļimbă, alt puort, alta mînkarĭe, alta lume — tamo je drugi svet, drugi jezik, druga nošnja, druga hrana, drugi ljudi ◊ iĭ s-a bat, da-n okuol s-adunat o gramadă đi vilaĭt — oni se biju, a okolo se skupila gomila svetine ♦ sin. lume, lumĭe [Por.] ∞ lume		[Vidi]
5655	vinariță	vinariță	винска мушица	vinariță (mn. vinariț) [akc. vinariță] (i. ž.) — (ent.) vinarica, vinska mušica (Drosophila melanogaster) ◊ vînarița ĭe muskă mikă kare vińe la vin, or la tot śi ĭe akru — vinska mušica je sitna muva koja dolazi na vino, ili na sve što je kiselo [Por.] ∞ muskă		[Vidi]
5389	vină	vină	кривица	vină (mn. viń) [akc. vină] (i. ž.) — krivica ◊ n-a fuost vina luĭ, điźaba ĭ-a bagat napastă — nije bila njegova krivica, bez razloga su ga oklevetali [Por.]		[Vidi]
2531	Vinćilă	Vinţilă	Винчило	Vinćilă [akc. Vinćilă] (i. m.) — (antr.) Vinčilo, vlaško l.i. u Rudnoj Glavi u XIX veku ◊ Vinćilă a veńit đi vrunđeva șî ku aĭ luĭ s-a kîsîtorit la Poĭana ku pluopi — Vinčilo je odnekuda došao, i sa svojima se naselio na Poljani sa topolama ♦ / (hip.) < l.i. Vićentije ♦ up. Vinćiluońi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2532	Vinćiluońi	Vinciloni	Винчиловићи	Vinćiluońi [akc. Vinćiluońi] (i. m.) — (antr.) Vinčilovići, vlaški nadimak porodice iz Rudne Glave ◊ Vinćiluońi sînt în Arnaglaua măĭ mult đi doăsuće đi ań — Vinčilovići su u Rudnoj Glavi preko dvesta godina ◊ Kuosta Vinćilă frumuos kîntă-n laută žuokurĭ rumîńieșć đi bătrîńață — Kosta Vinčilović lepo svira na violini stara vlaška kola [Por.] ∞ Vinćilă		[Vidi]
4216	vinḑare	vinzare	продаја	vinḑare (mn. vinḑărĭ) [akc. vinḑare] (i. ž.) — prodaja, prodavanje ◊ la bîlśurĭ đin an în an tuot ĭe măĭ slabă vinḑarĭa: uńi n-au śe sî vindă, alțî n-au ku śe sî kumpire — na vašarima je sve slabija prodaja: jedni nemaju šta da prodaju, drugi nemaju čime da kupuju ◊ fata nuĭe đi vinḑare — devojka nije na prodaju ♦ kumparare [Por.] ∞ vinđe		[Vidi]
4217	vinḑatuorĭ	vânzător	продавац	vinḑatuorĭ (mn. vinḑatuorĭ) [akc. vinḑatuorĭ] (i. m.) — prodavac ◊ vinḑatuorĭu s-a lasat đi vuorbă, șă đin vinḑarĭa vićiluor n-a fuost ńimika — prodavac se predomislio, i od prodaje stoke nije bio ništa ♦ supr. kumpăratuorĭ [Por.] ∞ vinđe		[Vidi]
4215	vinđe	vinde	продати	vinđe (ĭuo vind, ĭel vinđe) [akc. vinđe] (gl. p. ref.) — prodati, prodavati ◊ ar vinđa pi bĭare șî uou đi supt gaină — prodao bi za piće i jaje ispod kokoške ◊ firĭa nu sa vinđe — obraz se ne prodaje ◊ a veńit o vrĭamĭa rău opaśită: tuot sa vinđe, șî tuot sa kumpîră, numa bań să fiĭe — došlo je neko vreme sasvim izopačeno: sve se prodaje, i sve se kupuje, samo para da bude ♦ supr. kumpîră [Por.]		[Vidi]
3154	vinoćik	persoană care vine	дођош	vinoćik (mn. vinoćiś) [akc. vinoćik] (i. m.) — (zast.) (pej.) dođoš, došljak; naknadno doseljen ◊ rar kare sînt đin babaluk, tuoț sînt vinoćiś đin tuaće părțîļi — malo je starinaca, svi su došljaci sa raznih strana ◊ spuńa aĭ batrîń kî la vinoćiśi ļ-a ḑîs șî vinćilă, vinćiluońi — kazivahu stari da su došljake zvali i vinčilo, vinčilovići ♦ var. vinośik, veńit [Por.] ∞ veńi		[Vidi]
3732	vinoćikă	persoană care vine	дошљакиња	vinoćikă (mn. vinoćiśe) [akc. vinoćikă] (i. ž.) — (zast.) došljakinja ◊ s-a-nsuart k-o vinoćikă đin alt sat — oženio se došljakinjom iz drugog sela ♦ var. vinośikă [Por.] ∞ veńi		[Vidi]
5390	vinui	vinui	кривити	vinui (ĭuo vinuĭesk, ĭel vinuĭașće) [akc. vinui] (gl. p. ref.) — (folk.) kriviti, baciti krivicu ◊ pakat ĭe kînd vinuĭ pe vrinu kare nuĭe đivină — greota je kriviti nekoga ko nije kriv ◊ a grabit, sî n-o vinuĭaska ńima kă s-a zîbovit vrunđeva ńiśkotrĭabă — žurila je, da je ne okrivljuje niko da se zadržala negde bez potrebe [Crn.] ∞ vină		[Vidi]
4076	vińirĭ	vineri	петак	vińirĭ (mn. vińirĭ) [akc. vińirĭ] (i. ž.) — (kal.) petak ◊ vińirĭa ĭe a śinśiļa ḑî în stamînă — petak je peti dan u sedmici ◊ rumîńi aĭ batrîń vińirĭa a postît — stari Vlasi su postili petkom ♦ up. Vińirĭa mare, Vińirĭa ńagră, Vińirĭa uaulor, Vińirĭa omanuluĭ, Doasprăśe vińirĭ, Vińirĭa buĭeḑîlor [Por.] ∞ stamînă		[Vidi]
4077	Vińirĭa Mare	Vinerea Mare	Петковица	Vińirĭa Mare (mn. Vińirĭ Marĭ) [akc. Vińirĭa Mare] (sint.) — (kal.) (rel.) Petkovica, slava ◊ Vińirĭa Mare ĭe măĭ đes șî măĭ batrîn prazńik la rumîń în Sîrbiĭe — Petkovica je najstarija i najčešća slava kod Vlaha itočne Srbije ◊ aĭ batrîń a puvestît kă pi Vińirĭa Mare sa kunuosk rumîńi veńiț đin Rumîńiĭe — stari su pričali da se po Petkovici prepoznaju Vlasi doseljeni iz Vlaške ◊ prazńik Vińirĭa Mare kađe tuamna, nu skimbă datumu — Petkovica pada u jesen, ne menja datum ♦ up. Vińirĭa Ńagră, Vińirĭa Omanuluĭ [Por.] ∞ prazńik		[Vidi]
2111	viorĭauă	viorea	љубичица	viorĭauă (mn. viorĭaļe) [akc. viorĭauă] (i. ž.) — (bot.) ljubičica (Viola adorata) ◊ viorĭaua dă pin padure, primovara — ljubičica raste po šimi, u proloće ♦ sin. kîrļeźiel ♦ sin. tîmîĭuară (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. tămîĭară (Topla) [Crn.]		[Vidi]
5430	viorńiță	vîrtej	вртлог	viorńiță (mn. viorńiț) [akc. viorńiță] (i. ž.) — vrtlog vetra, viornica ◊ viorńiță ĭe un fĭeļ đi vîrćež kare faśe vîntu la luok đeškis — viornica je vrsta vrtloga koji pravi vetar na otvorenom prostoru ◊ viorńiță rađikă đi pi pomînt tuot śe ĭe ușuor șî-nvîrćašće ka pi fus înkuaś șă-nkolo — viornica diže sa zemlje sve što je lako, i okreće ga kao vreteno tamo-amo ◊ viorńiță sa faśe înainća pluoĭi — viornica nastaje pred kišu ◊ aĭ batrîń a kreḑut kă viorńița fak šoĭmańiļi — stari su verovali da viornicu prave šojmane ◊ aĭ batrîń sa aparat đi viorńița șkipînd șă suduind: „pu-pu, kakaćar mîțî” — stari su se štitili od viornice pljuvanjem i psovkom: „pu-pu, usrale te mačke” [Por.] ∞ vîrći		[Vidi]
5711	vis	vis	сан	vis (mn. visurĭ) (i. s.) — san ◊ în vrĭamĭa đi la urmă, sa vaĭtă kă duarme rău, șî visaḑă visurĭ urîće — u poslednje vreme se žali da spava loše, i sanja ružne snove ◊ rumîńiļi aļi batrîńe tare a krĭeḑut în visurĭ — stare Vlajne su jako verovale u snove [Por.]		[Vidi]
4829	visaļi	veseli	веселити	visaļi (ĭuo ma visaļesk, ĭel sa visaļiașće) [akc. visaļi] (gl. p. ref.) — veseliti se, proveseliti, uveseljavati ◊ a primit plata șî s-a dus sî sa visaļaskă ku fîrtațî — primio je platu, i otišao da se proveseli sa društvom ◊ ku glumiļi luĭ ń-a visaļit tuota nuapća — svojim šalama uveseljavao nas je celu noć ♦ up. învisaļi [Por.] ∞ vĭasîl		[Vidi]
4830	visaļiĭe	veselie	весеље	visaļiĭe (mn. visaļiĭ) [akc. visaļiĭe] (i. ž.) — veselje, svetkovina ◊ visaļiĭe ĭe kînd s-adună lumĭe multă, șî vruńi kîntă da lumĭa žuakă — veselje je kad se skupi mnogo ljudi, i neko svira a ljudi igraju ◊ fara žuok nuĭe visaļiĭe — bez igranke nema veselja ◊ s-a duk la visaļiĭe — idu na igranku ◊ la visaļiĭe tuoț sînt în vuoĭa bună — na veselju su svi dobro raspoloženi ♦ sin. žuok [Por.] ∞ vĭasîl		[Vidi]
4831	Visaļin	Veselin	Веселин	Visaļin [akc. Visaļin] (i. m.) — (antr.) Veselin l.i. ◊ Visaļin ĭe nume bućeḑat, dat la kopil voĭńiśesk ku duor să-ĭ fiĭe traĭu vĭasîl șî fara grižă — Veselin je kršteno ime, dato muškom detetu sa željom da mu život bude veseo i bezbrižan ♦ skr. Vĭesa ♦ supr. Visaļina [Por.] ∞ vĭasîl		[Vidi]
4832	Visaļina	Veselina	Веселинка	Visaļina [akc. Visaļina] (i. ž.) — (antr.) Veselinka, žensko l.i. ◊ Visaļina ĭe nume muĭerĭesk, moșćeńit đi la rumîńi aĭ batrîń — Veselinka je žensko ime, nasleđeno od starih Vlaha ♦ var. inov. Visaļinka — Veselinka ♦ supr. Visaļin [Por.] ∞ vĭasîl		[Vidi]
1701	viskul	viscol	мећава	viskul (mn. viskuļe) [akc. viskul] (i. s.) — mećava, vejavica ◊ s-a dus ĭarna ku vićiļi la munće, șî kînd s-a pus viskulu, ĭa-ngețat đi frig akolo — otišla je zimi sa stokom u planinu, i kada je nastala mećava, ona se tamo smrzla od hladnoće [GPek] ♦ dij. var. viskuol [akc. viskuol] (Krivelj) [Crn.] ♦ dij. var. visk (Rudna Glava) [Por.] ∞ viskuļi		[Vidi]
2019	viskuļi	viscoli	вејати	viskuļi (ĭuo viskul / viskuļeḑ / viskuļesk, ĭel viskulă / viskuļaḑă / viskuļașće) [akc. viskuļi] (gl.) — (za vetar) vejati, nositi sneg, stvarati mećavu ◊ ńinźe șî baće vîntu, ļesńe puaće-fi kă sa viskuļaḑă zapada șî ńi kutrupĭesk namĭețî — pada sneg i duva vetar, lako može da nastane mećava i da nas zatrpaju smetovi ♦ sin. spulbura [GPek] ◊ afară rău viskuļe — napolju jako veje (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
5386	viśe	bănui ?	ваљда	viśe [akc. viśe] (part.) — valjda, verovatno ◊ viśe așa ĭe, kînd spun tuoț kî ĭe așa — valjda je tako, kad svi kažu da je tako ◊ viśe n-a măĭ putut să sufire, đ-aĭa a lasat uomu — valjda više nije mogla da trpi, zato je napustila muža [Por.] ♦ dij. var. veśi (Slatina) [Crn.]		[Vidi]
3212	vită	vită	стока	vită (mn. viće) (i. ž.) — (zool.) stoka, govedo, domaća životinja ◊ vita ĭe žuavină đi kasă, kare uomu o pazîașće ș-o arańașće — govedo je domaća životinja, koju čovek čuva i hrani ◊ avĭem viće marĭ șî viće miś — imamo malu i veliku stoku ◊ vită mikă ĭe uaĭa, berbĭeku, mńelu, kapra, pîrśu, ĭedu — u malu stoku spada ovca, jagnje, koza, jarac, jare ◊ vită mare ĭe vaka, buou, vițălu, kalu, ĭapa, mînḑu șî magarĭu ku mîgarița — u krupnu stoku spada krava, vo, tele, konj, kobila, ždrebe i magare sa magaricom ◊ kîńi șî mîțî nu sînt viće numa žuaviń — psi i mačke nisu stoka nego životinje ◊ vită sîrbaćikă — divlja životinja ◊ vită blîndă — pitoma životinja ♦ sin. stuakă [Por.]		[Vidi]
3161	vitrîg	vitreg	несродан	vitrîg (vitrîgă) (mn. vitriź, vitriźe) [akc. vitrîg] (prid.) — nesrodan 1. (za srodstvo) očuhinski, maćehinski; tuđinski ◊ tată vitrîg — očuh ◊ mumă vitrîgă — maćeha ♦ sin. mașće [Por.] ♦ dij. sin. mașćuaĭkă (Debeli Lug) [GPek] ◊ kopil vitrîg — pastorak ◊ fată vitrîgă — pastorka 2. (fig.) zao, bez saosećanja ◊ uom vitrîg, fara sufļit, đi ńima n-are milă — zao čovek, bez duše, ni za koga nema milošte [Por.] ∞ ńam		[Vidi]
4246	Vizak	Vizac	Визак	Vizak (mn. Vizaś) [akc.Vizak] (i. m.) — (top.) Vizak, ostenjak na području Tande ◊ Vizaku ĭe o parće đi sat Tanda la otar ku Gorńana, Lukĭa șî Buśa — Vizak je deo sela Tande na međi sa Gornjanom, Lukom i Bučjem ◊ Vizaku ĭe o kuamă đi pĭatră în kununa đi kîrșĭe — Vizak je kameni greben u vencu krša ◊ ĭastă Vizako-l mik șă Vizako-l mare — postoji Veliki i Mali vizak ◊ întra Vizaśe ĭastă pașćuńe bună đi viće, ș-aśiĭa a paskut turmiļi luor Tanđeńi, Lukĭeńi șă Buśeńi aĭ batrîń — između dva Vizaka ima dobro pasište za stoku, pa su tu napasali svoja stada stari Tanđani, Lučani i Bučjani ◊ apruapĭe đe vizak ĭe Stuolu, vîr mare đe kîrșĭe kare sa kĭamă așa kă ĭe pļoșćenat ka astalu — u blizini Vizaka je Stol, veliki krševiti vrh koji se tako zove jer je spljošten kao sto ◊ ńima ăn aļi triĭ saće înveśinaće nu șćiĭe đi śe Vizaku sa kĭamă așa — niko u ova tri susedna sela ne zna zašto se Vizak tako zove ◊ uńi spun kă a vaḑut ńiskaĭ kărț batrîńe sîrbĭeșć pi kare skriĭe Dvizak în luok đi Vizak — jedni kažu da su videli stare srpske karte na kojima piše Dvizak umesto Vizaka ♦ / Vizak < srb. Dvizak < dvizac, dvize — „dvogodišnji jarac ili ovan” (exp. Durlić, sursa: РечникСАНУ4) [Por.]		[Vidi]
3234	vižlă	vijlă ?	ћоштере	vižlă (mn. vižļe) (i. ž.) — (tehn.) (zast.) ćoštere, drvodeljsko rende za pravljenje žljebova ◊ ku vižla s-a fakut žgĭaburĭ la pođaļe, kare s-a pus pi grinḑ la puodu brnarĭețî — ćošterom su se pravili žljebovi na šindama, koje su se stavljale na tavanske grede brvnare ♦ var. viržlă (Tanda) [Por.]		[Vidi]
6208	vižuļiĭe	vijălie	олуја	vižuļiĭe (mn. vižuļiĭ) [akc. vižuļiĭe] (i. ž.) — oluja ◊ vižuļiĭa ĭe vînt tare, kare puaće să rađiśe astrukamîntu đi pi kăș, or să skuată ļiamńiļi đin rîdaśină — oluja je jak vetar, koji može da digne krovove sa kuća, ili da čupa drveće iz korena [Por.] ∞ vînt		[Vidi]
6440	vișćežî	veșteji	венути	vișćežî (ĭuo vișćežîăsk, ĭel vișćežîașće)(gl. p.) — venuti; uvenuti ◊ fluarĭa vișćežîașće kînd o baće bruma — cvet vene kad ga bije slana ◊ vișćežîașće șî fata mare kînd nu sa marită la vrĭame — vene i devojka udavača kad se ne uda na vreme ♦ sin. întuńeka [Por.] ∞ vĭașćid		[Vidi]
6462	vîlva pĭetri	vâlva pietri (grindini)	здухач	vîlva pĭetri (sint.) — (demon.) demon grȁda; zduhać ∎ pĭatra faśe mare șćietă la puomĭ, bașćiaļe șî lu verđiețur-ļi tuaće, da fînka baće ku rînd grĭeu đințaļies, lumĭa krĭađe kă pĭatra are vîlvă adînsă kare o puartă, șî kare ĭe tare rîa — grȁd nanosi veliku štetu voćkama, baštama i zelenišu uopšte, a pošto bije nekim redom koji je teško rezumeti, ljudi veruju da grȁd ima svog posebnog demona koji ga vodi, i koji je vrlo zao ∎ ḑîua lu vîlva pĭetri ĭe Sîmbîta albă, șî kare lukră pi ḑîua-ĭa, puaće fi sigurat k-o să-l bată pĭatra, ama puaće să fiĭe batut șî dakă a țînut sîrbatuarĭa, numa dakă ĭe otarźiu ku vrunu kare a lukrat, kă vîlva pĭetri nu sa do uĭta đi pi śierĭ kalumĭa la otară strîmbe pi pomînt, baće-n șîr șî-n larg să fiĭe sigurată k-a lovit pĭ tuoț aăĭa śe n-a țînut sîrbatuarĭa iĭ — praznik demona grȁda je Bela subota, i ko radi tog dana može biti siguran da će ga grȁd tući, ali, može biti pogođen iako je praznovao dan, samo ako je bio sused nekoga ko je radio, jer demon grȁda gleda s neba i ne obraća naročitu pažnju na krivudave međe na zemlji, samo bije uzduž i popreko da bude siguran da je pogodio sve one koji nisu slavili njegov dan ∎ gata n-a fuost sat rumîńiesk în kare veśińi n-a vrut să bată komșîĭa kare a lukrat la Sîmbîta albă — gotovo da nije bilo vlaškog sela u kome susedi nisu pretili batinama svom komšiji koji je radio na Belu subotu ∎ (ver.) kînd sa puńe pĭatra fara vĭastă, dakă vrĭeĭ să apirĭ kasa, građińiļi șă vićiļi pin obuor, ĭuta aprinḑ lumanarĭa đi la prazńik, zbuorĭ ku ĭa-ntraușă, ș-o rađiś kîtră nuvărol măĭ mare, s-o spomînț pi vîlva pĭetri să đa-n okuol, or ĭaĭ kuțîtu, kuasa or sîaśira, șă înțăpĭ la luok đeșkis în avļiĭe ku taișu-n sus, șî pĭatra ĭuta stă, kă vîlva pluoĭ, śikă, tare sa ćiame đi askuțîșă — kad grȁd počne da tuče iznenada, ako hoćeš da zaštitiš kuću, bašte i stoku u oboru, brzo upališ slavsku sveću, izletiš sa njom u dvorište i digneš je prema najvećem oblaku, da zaplašiš demona grȁda i da ga nateraš da te zaobiđe, ili uzmeš nož, kosu ili srp i nabiješ ga u sred dvorišta sa oštricom na gore, i grȁd će ubrzo prestati jer se demon grȁda, vele, jako boji oštrih predmeta [Por.] ∞ vîlvă		[Vidi]
6463	vîlva pluoi	vâlva ploi	демон кише	vîlva pluoi (sint.) — (demon.) demon kiše ◊ vîlva pluoĭi ĭe însă kare puartă nuviri ku pluaĭe, ĭa ĭe înkăļikată pi vîru nuvăruluĭ al măĭ mare, dupa kare sa trag nuviri aĭ-lalalț, șî rînduĭe unđe să pluaĭe, śe fĭeļ đi pluaĭe, șî kîtă vrĭame — kišni demon je zduhać koji vodi kišne oblake, on jaše na vrhu najvećeg oblaka za kojim se vuku ostali oblaci, i određuje gde će da pada kiša, kakva kiša, i koliko dugo ◊ în Tanda vîlva pluoi a đi la urmă a fuost Ĭovan Dămiĭan, kare, kînd sa fi apropiĭat vrun ploĭuoń grĭeu, a ĭeșît în mižluoku kîmpuluĭ șă đin tuota pućerĭa a zberat, a kîntat, a žukat, s-a tîvaļit, ș-așa a kriśit la lumĭe să fiĭe sprimită kă vińe prăpadu — u Tandi poslednji zduhać je bio Jovan Demijan, koji je, kad bi se približila neke teška kiša, izlazio u polje i iz sve snage vikao, pevao, igrao i valjao se, i tako je ljudima javljao da budu spremni jer ide katastrofa [Por.] ∞ vîlvă		[Vidi]
6464	vîlvă	vâlvă	здухаћ	vîlvă (mn. vîlve) (i. ž.) — (demon.) ① zduhać, vedogonja ◊ vîlvă ĭe o insă omeńiaskă pućarńikă kare, kînd ĭe nuverĭală, sa rađikă đi pi pomînt, zbuară pi śierĭ șî puartă nuviri ku pluaĭe șă ku pĭatră — vlva je moćno ljudsko biće koje se, kad je nevreme, diže sa zemlje, leti nebom i vodi oblake sa kišom i gradom ◊ în vîlvă sa profak uamiń viĭ, saćańi aļieș đi șoĭmań, kînd trăbe să apire satu đi vro furtună, kum ĭe pĭatra, ploĭuoń or pouod — u vlvu se pretvaraju obični živi ljudi, seljaci, kad treba da se zaštiti selo od neke katastrofe, kao što je grad, provala oblaka ili poplava ◊ kare đintr-un sat o să fiĭe vîlvă, a ursat șoĭmańiļi înga în śasu nașćiri; pi tuoț aĭ aļieș șoĭmankiļi ĭ-a-nvațat să grižaskă đi bunataća lumi: pi uńi kum să grižaskă đi sînataća luor, ku đeskînćiśe șî miļiemńe, da pĭ-aĭ-lalț kum sî zbuare pi śierĭ șă đi pi țînutu satuluĭ sî stokńiaskă nuvirĭ grĭeĭ, kare vor să fakă prăpad la moșîĭa luor — ko će iz sela da bude vlva, određivale su šojmanke u času rođenja; sve izabrane, šojmanke su učile kako da brinu o dobrobiti ljudi: jedne, kako da brinu o njihovom zdravlju kroz bajalice i meleme, a druge kako da lete nebom i sa seoskog atara oteraju teške oblake, koji prete da unište njihovu imovinu ◊ pănă ĭe kuprinș ku zburatu pi śierĭ, uomu kare s-a profakut în vîlvă, ḑaśe pi pomînt a koluo unđ-a kaḑut kînd la prins vĭasta, ḑaśe amurțîț, duș; đ-așa sa ḑîśe kî ĭe luvaț đi șoĭmańe, șă ńima nu kućaḑă să-l dîrîaskă or să-l pumeńiaskă pănă sîngur nu sa-ntuarśe, or kă muare așa dus, dakă în bataĭa-ĭa pi śĭerĭ pĭare — dok je zauzet letenjem po nebu, čovek koji se preobratio u vlvu, leži na zemlji tamo gde je pao kad je primio poziv, leži bez svesti, obamro; za takvog se kaže da je obuzet šojmankama, i niko ne sme da ga pomera ili budi dok se sam ne povrati ili umre tako obuzet, ako u nebeskoj borbi izgubi život ◊ tuot satu avut vîlviļi luĭ, șă lu tuoț a fuost kunoskuće pi nume, ama uńiļi đin ĭaļe a țînut parća sîrbĭaska, ș-aparat satu ku tuota pućarĭa, da uniļi a tras în parća bugarĭaskă, ș-a vrut să-ăl zatrĭaskă, ĭară ku tuota pućarĭa — svako selo je imalo svoje vlve, i svima su bile poznate po imenu, ali neke od njih su držale srpsku stranu i branile selo svom snagom, a neke su prešle na bugarsku stranu i nastojale da selu nanesu štetu, opet svom snagom ◊ vîlva đi la urmă a Îrnaglăvi a fuost Strain A Babi Mariĭi, a trait mult șă đi vrĭamĭa lu Titu, avut koļibă la Kraku lu Draguoĭ, ku un dîlm đînđal đi koļibă; kînd ăl prind șoĭmańiļi, ĭel sa suĭe pi dîlmo-la șă zbĭară, da supt śuakă sa đeșkiđe vaļa îrnaglăvi ka tolśierĭu, șî kînd sa puńe pluaĭa ku vižuļiĭe, ku sfulđirĭe șă ku trîasńiturĭ, vîntu rupe șî kîć-o vuorbă đin zbĭaritu lu Strain, șă tuoț la-m putut auḑa kum urlă „Vasionoooooooo, muma mĭaaaa!”... „Mumoooo, mumo!” ... „Ĭo zbuor pin ćińe înkăļikat pi butuooooń!”... „Ĭuo trag nuviri dupa mińeee!” ... La urmă, butuońo-la ĭa do dat đi kap, kă a murit đi bĭare — poslednji zduhać Rudne Glave bio Stran Baba Marijin, živeo je dugo i u vreme Tita, imao je kolibu na Kraku Dragoj, iznad koje je bio jedan brežuljak; kad ga spopadnu šojmanke, on se popne na taj breg i viče, a ispod brda otvara se kao levak rudnoglavska dolina, i kad krene kiša sa olujom, sa sevanjem i treštanjem gromova, vetar kida i po neku reč iz Strainove vike, pa smo svi mogli čuti njegove urlike „Vasionoooo, majko mojaaaa”... „Majko, majkoooo” ... „Ja letim preko tebe jašući bureeee”... „Ja vodim oblake za sobom!” Na kraju mu je to bure došlo glave, jer je umro od alkohola ② demonska sila uopšte ◊ supt nume „vîlvă” nu sînt kuprinsă numa insă kare puartă nuviri, numa gata tuaće sîļiļi đi kare Rumîńi aĭ batrîń a krĭeḑut kă ĭastă pi lumĭe, fiva pi śierĭ, pi pomînt or pi supt pomînt, pi lumĭa-sta or pi lumĭa-ĭa, da aduk kumva ku insa uomuluĭ, numa ḑîna în kreḑamîntu rumîńilor n-a fuost mistakată ku vîlva pluoi, ḑînă întođiuna avut luok adîns în kreḑuto-la — pod nazivom „vlve” nisu obuhvaćena samo bića koja vode oblake (zduhaći), nego gotovo sve sile za koje su stari Vlasi verovali da postoje, bilo na nebu, na zemlji ili pod zemljom, na ovom svetu ili na onom, a koje nekako liči na ljudsko biće, samo se vila u vlaškom verovanju nije mešala sa zduhaćem, vila je oduvek u tom verovanju imala svoje posebno mesto [Por.]		[Vidi]
6465	vîlvuos	vâlvos	снажан	vîlvuos (vîlvuasă) (mn. vîlvuoș, vîlvuasă) (prid.) — 1. snažan, moćan, silan, hrabar ◊ vălvuos ĭe śuava śe are mare pućiare, śe nu sa ćiame đi ńimika — „vlvos” je nešto što iam veliku snagu, i što se ne boji ničega ♦ sin. pućerńik 2. vilovit, opsednut natprirodnim bićima, „vlvama” ◊ vîlvuos ĭe uom pi kare ăl ĭau șoĭmańiļi șă-l profak vîlvă, să puată să puarće nuviri șă sî rînduĭe furtuna — vilovit je čovek koga opsednu šojmanke i pretvore ga u zduhaća, da može predvoditi oblake i upravljati nevremenom ♦ up. ḑînă [Por.] ♦ dij. var. vîlvos [Buf.][Kmp.] ∞ vîlvă		[Vidi]
5468	vînațală	vînătaie	модрица	vînațală (mn. vînațîaļe) [akc. vînațală] (i. ž.) — (med.) modrica ◊ a batuto uomu, ș-aveńit la parinț pļină đi vînațîaļe — tukao je muž, i došla je kod roditelja puna modrica ◊ vînațala măĭ ĭut trĭaśe kînd ļi ļeź ku śapă friptă — modrice najbrže prođu kad ih previješ pečenim lukom [Por.] ∞ vînît		[Vidi]
5340	vînat	vânat	лов	vînat (mn. vînaturĭ) [akc. vînat] (i. s.) — (zast.) lov ◊ rumîńi aĭ batrîń kare a trait în munće, s-a țînut ku vînatu, kă a fuost žuvaiń đestuļe da lumĭe puțînă — stari Vlasi koji su živeli na planini, izdržavali su se lovom, jer je divljači bilo dosta, a ljudi malo ♦ sin. luov [Por.]		[Vidi]
3510	vînatuorĭ	vânător	ловац	vînatuorĭ (mn. vînatuorĭ) [akc. vînatuorĭ] (i. m.) — (zast.) lovac ◊ đemult tuoț uamińi a fuost vînatuorĭ, kă ku vînatu s-a arańit pista ĭarnă, da s-a aparat șî đi žuaviń sîrbaćiśe, kum a fuost lupi șî urșî — nekada su svi ljudi bili lovci, jer su se lovom prehranjuvali preko zime, a čuvali su se i od divljih zveri, kao što su bili kurjaci i medvedi ♦ up. lovźiu [Por.] ∞ vînat		[Vidi]
5466	vînă	vână	вена	vînă (mn. vîń) [akc. vînă] (i. ž.) — 1. (anat.) a. vena, krvni sud ◊ kînd sa taĭe vîna, bîșńașće sînźiļi în tuaće părțîļi — kad se preseče vena, šikne krv na sve strane b. žila, tetiva ◊ kînd uomu prĭamult ḑaśe, îĭ sa skurtă vîńiļi la piśuare — kad čovek previše leži, skrate mu se žile na nogama 2. (geog.) venac; kosa; povijarac ◊ vîna munțî, vîna krakuluĭ — planinski venac, kosa, povijarac 3. (hidr.) matica ◊ în săśită mare sakă șî vîna rîuluĭ — u velikoj suši usahne i matica reke [Por.]		[Vidi]
5467	vînît	vânăt	плав	vînît (vînîtă) (mn. vînîț, vînîće) [akc. vînît] (prid.) — (color) plav ◊ śerĭu sańin ĭe vînît — vedro nebo je plavo ◊ farba vînîtă — plava boja ◊ vînît înkis — tamno plav ◊ vînît đeșkis — svetlo plav ♦ sin. albastru [Por.]		[Vidi]
4257	vînt	vânt	ветар	vînt (mn. vînturĭ) (i. s.) — vetar ◊ kînd baće vîntu, sa klaćină krĭanźiļi în ļemn — kad vetar duva, njiše se granje na drvetu ◊ vîntu mînă nuviri — vetar tera oblake ◊ baće un vînt rîaśe, strabaće pănă la uos — duva hladan vetar, probija do kostiju ◊ ĭastă mulće fĭelurĭ đi vînturĭ, măĭ đes sînt koșaua, gorńak, đi țîganu șî vînto-l rău — ima mnogo vrsta vetrova, najčešći su košava, gornjak, ciganski i zli vetar ◊ vižuļiĭa ĭe vînt măĭ tare — oluja je najjači vetar [Por.]		[Vidi]
5866	vîntura	vântura	вејати	vîntura (ĭuo vîntur, ĭel vîntură) [akc. vîntura] (gl. p. ref.) —1. (o žitu) vejati ◊ grîu đintro vrĭame înkauśa s-a vînturat ku vînturatuarĭa, da pasuĭu tuot ku śuru la vînt — žito se od nekog vremena vejalo vejalicom, a pasulj i dalje rešetom na vetru 2. provetriti ◊ suoba muoșuluĭ trăbe vînturată, kî puće la pișăț — starčeva soba treba da se provetri, jer smrdi na mokraću [Por.] ∞ vînt		[Vidi]
5865	vînturatuare	vânturătoare	вејалица	vînturatuare (mn. vînturatuorĭ) [akc. vînturatuare] (i. ž.) — (tehn.) vejalica za žito ◊ vînturatuarĭa a fuost mașînă adîns fakută đi vînturat grîu la trîĭerat — vejalica je mašina posebno napravljena za vejanje žita na vršidbi [Por.] ∞ vînt		[Vidi]
6176	vînturuasă	vântoasă	падалица	vînturuasă (mn.) [akc. vînturuasă] (prid.) — (dem.)(med.) padalicа ◊ vînturuasă ĭе muĭerĭа kare pikă pră Stamîna vînturuasă, luvată dă vîlva vîntuluĭ — padalica je žena koja pada u trans tokom Vetrovite nedelje, obuzeta demonom vetra ◊ Stamîna vînturuasă pră kîļindarĭu popăsk sa kĭamă Stamîna pră Rusaļe — Vetrovita sedmica se u popovskom kalendaru zove Rusalna nedelja ◊ puopi sîrbășć a ginđit kă muĭeriļi pikă luvaće dă Rusaļe, da ĭaļe a pikat luvaće dă vîlviļi vîntuluĭ — srpski popovi su mislili da žene padaju obuzete Rusaljama, a one su padale obuzete demonima vetra ◊ măĭ kunoskuće ar fuost muĭerĭ vînturuasă dîn Dîlbuoka, dar a pikat șă aļi dăn Șăvița, Ĭeresńița, Radănka, șî alće saće șă țînuturĭ rumîńeșć — najpoznatije su bile žene padalice iz Duboke, ali su padale i žene iz Ševice, Neresnice, Radenke, i drugih vlaških sela i oblasti [Zvizd] ∞ vînt		[Vidi]
5867	vînturuos	vânturos	ветровит	vînturuos (vînturuasă) (mn. vînturuoș, vînturuasă) [akc. vînturuos] (prid.) — vetrovit ◊ arĭa bîtrîńaskă s-a fakut la luok vînturuos, kă grîu s-a vînturat la vînt — starinsko gumno bilo je pravljeno na vetrovitom mestu, jer se žito vejalo na vetru [Por.] ∞ vînt		[Vidi]
4291	vîr	vârf	врх	vîr (mn. vîrurĭ) (i. s.) — vrh ◊ a fakut koļiba în vîru śuośi, să nol îńaśe fumu đi la kamin — podigao je kolibu na vrhu brda, da ga ne davi dim sa kamina ◊ askuțît ka vîru akuluĭ — oštar kao vrh igle ◊ uńi darîmă frunḑa đi la vîru ļemnuluĭ, da-ĭ înțaļeș darîmă đi la pomînt în sus — jednu krešu lisnik od vrha drveta, a pametni ljudi krešu od zemlje na gore ◊ iĭ s-a suit kopiĭi în vîru kapuluĭ — popela su joj se deca na vrh glave ♦ var. vîrf [Por.] ♦ dij. var. vîrv (Topolovnik) [Bran.]		[Vidi]
3073	vîrćańiță	vîrtelniță	витао	vîrćańiță (mn. vîrćeńiț) [akc. vîrćańiță] (i. ž.) — (tehn.) vitao, vrteška, motovilo ◊ vîrćańiță ĭe o mîkarao pi kare muĭeriļi pun muotka kînd vrĭeu sî umpļe mosoru ku tuorsu — vitao je naprava na koju žene stavljaju kanuru kad hoće da namotaju predivo na kalem [Por.] ∞ învîrći		[Vidi]
4259	vîrdare	verdare	детлић	vîrdare (mn. vîrdarĭ) [akc. vîrdare] (i. ž.) — (ornit.) detlić (Picus viridis) ◊ vîrdarĭa ĭe pasîre kare mĭarźe pi ļiemn însus-înźuos șî ćokńașće ku ćiku în butuarkă katînd la vĭermĭ — detlić je ptica koja se kreće po drvetu gore-dole i kucka kljunom po deblu tražeći crve ◊ vîrdarĭa sa kuĭbĭaḑă în butuarkă — detlić se gnezdi u duplji ◊ vîrdarĭa ĭe pasîrĭe ćokńituare — detlić je ptica čukačica [Por.] ♦ dij. var. vurdare (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
3089	vîrḑariĭe	vărzărie	купусиште	vîrḑariĭe (mn. vîrḑariĭ) [akc. vîrḑariĭe] — kupusište ◊ vîrḑariĭa ĭe luok unđe sa puńe varḑa — kupusište je mesto gde se sadi kupus ◊ fînkă varḑa kată multă apă, măĭ bun ĭe vîrḑariĭa să fiĭe apruape đi rîu, or đi vrun ogaș — pošto kupus traži mnogo vode, najbolje je da kupusište bude blizu reke, ili nekog potoka [Por.] ∞ varḑă		[Vidi]
4752	vîrkolak	vârcolac	вукодлак	vîrkolak (mn. vîrkolaś) (i. m.) — (dem.) vukodlak, (astr.) pomračenje Sunca ◊ vîrkolak ĭe ală đintra-ĭ viĭ tare ruoș la fire, kare kad đes, ș-atunśa manînkă Luna or Suariļi — vukodlak je demon u koji se pretvaraju živi ljudi jako crveni u licu, koji često padaju u zanos, i tada jedu Mesec ili Sunce ◊ în saćiļi rumîńeșć đemult s-a șćut kare ĭe vîrkolak, śe manînkă Luna or Suariļi, șî faśe ńigurĭață — u vlaškim selima nekada se znalo ko je vukodlak što jede Mesec ili Sunce, i pravi pomračenje ◊ în Arnaglaua măĭ kunoskut vîrkolak a fuost vrunu Trailă Dogarĭu, gras ka puorku șî ruoșu ka raku, kare s-a labdat kî ĭe așa đin karńa Luńi ș-a Suariluĭ — u Rudnoj Glavi najpoznatiji vukodlak je bio neki Trailo Dogar, debeo ko svinja i crven ko rak, koji se hvalio da je takav od Sunčevog i Mesečevog mesa [Por.]		[Vidi]
2345	vîrńaĭe	vârtelniţă	вртешка	vîrńaĭe (mn. vîrńeĭe) [akc. vîrńaĭe] (i. ž.) — (tehn.) 1. vrteška, elisa; ventilator ◊ mi s-a frînt vîrńaĭa dă la ventilator dă la motuor — polomila mi se elisa na ventilatoru motora 2. (fig.) a. čigra, okretna, spretna ◊ kînd am fuost ćińără, am fuost o vîrńaĭe dă muĭare — kad sam bila mlada, bila sam čigra od žene b. vrtirepka; namiguša ◊ sa șćiĭe śe kată, kînd aļargă ka vîrńaĭa dîn kolo-kolo — zna se šta traži, kada jurca kao vrtirepka tamo-vamo [Zvizd] ∞ vîrćańiță		[Vidi]
3949	vîrsatură	vărsătură	сипар	vîrsatură (mn. vîrsaturĭ) [akc. vîrsatură] (i. ž.) — 1. (geog.) sipar, odron sa stena ◊ am un luok supt kîrșe, șî în tota primovara žumataće ăl kutrupĭașće vîrsatura śe sa suduame đi pi kļanț — imam njivu ispod krša, i svakog proleća do pola je pokrije sipar koji se obrušava sa ostenjaka 2. (med.) povraćka ◊ s-a dus drakuluĭ, da vîrsatura n-a șćers đi pi pat unđ-a durmit bat muort — otišao je u majčinu, a povraćku nije obrisao sa kreveta na kome je spavao mrtav pijan ♦ sin. șîfîr [Por.] ∞ varsa		[Vidi]
5428	vîrtak	vurtă ?	брежуљак	vîrtak (mn. vîrtaśe) [akc. vîrtak] (i. m.) — (folk.) brežuljak, brdašce ◊ śe s-auđe în al vîrtak? țîpă țîpîtuarĭa (dîn petrekatură) — šta se čuje na brežuljku? cvrči cvrčak s čikorije (iz petrekature) ♦ sin. śokiță [Zvizd]		[Vidi]
2824	vîrtuće	vârtute	снага	vîrtuće (mn. vîrtuće) [akc. vîrtuće] (i. ž.) — (zast.) snaga, telesna moć ◊ vrăžîtuarĭa puaće ku đeskînćiku să-ntuarkă vîrtuća la uom — vračara može bajanjem da povrati snagu čoveku [Por.] ∞ vîrtuos		[Vidi]
3415	vîrtuop	vârtop	рупчага	vîrtuop (mn. vîrtuape) [akc. vîrtuop] (i. s.) — (geogr.) (augm.) rupčaga, uvala ◊ a sapat apa ș-a fakut numa vîrtuope pi drum, nu sa mĭearźe ńiś ku vićiļi, ńiś pi piśuare — kopala je voda i napravila samo rupčage na putu, ne može se ići ni zapregom, ni pešice [Por.]		[Vidi]
2823	vîrtuos	vârtos	густ	vîrtuos (vîrtuosă) (mn. vîrtuoș, vîrtuasă) [akc. vîrtuos] (prid.) — 1. (za žitke i tečne materije) gust; tvrd; stvrdnut ◊ mĭastîkă bińe koļașa, să nu fiĭe prĭa vîrtuasă — mešaj dobro kačamak, da ne bude previše tvrd ◊ lapćiļi uoilor tuamna ĭe vîrtuos — ovčje mleko je u jesen gusto 2. (za stoku sa vimenom) teškomuzno ◊ sa ḑîśe đi vakă, uaĭe or kapră, kî ĭe vîrtuasă, kînd are mik svîrk la țîță, șî grĭeu sa mulźe — kaže se za kravu, ovcu ili kozu, da je teškomuzna, kada ima mali otvor na vimenu, i teško se muze ♦ supr. mulguos ♦ up. vîrtuće [Por.]		[Vidi]
4290	vîrv	vârv	врх	vîrv (mn. vîrvurĭ) (i. s.) — vrh ◊ n-a tras porkoń dăstuĭ să fakă klańa păn la vîrv — nije dovukao dovoljno stogova da sadene plast do vrha [Bran.] ♦ dij. var. vîr [Por.]		[Vidi]
4441	Vîrvarĭa	Varvara	Варвара ?	Vîrvarĭa (mn. Vîrvarĭ) [akc. Vîrvarĭa]		[Vidi]
3018	vîrzuabă	vârzob	крпља	vîrzuabă (mn. vîrzuabe) [akc. vîrzuabă] (i. ž.) — (tehn.) krplja, oprema za hodanje po snegu ◊ vîrzuaba s-a fakut đin kurpin gruos kare s-a înkoveĭat ļesńe în śerk șî nu s-a frînt, da pi đinuntru a fuost înplețit ku kurpiń măĭ supțîrĭ șî întarit ku ață — krplja se pravila od debljeg lijana, koji se lako savijao u krug i nije se lomio, a iznutra je bio opleten tanjim lijanima i ojačan koncem ◊ vîrzuabiļi afuost ļegaće ku kuraua đi talpa piśuoruluĭ — krplje su bile vezane kaišom za nožno stopalo ◊ vîrzuaba a fuost măĭ largă đi kît piśuoru, ș-a putut sî țînă uomu pi zapadă, să nu sa skufunđe în namĭaće — krplja je bila šira od noge, i mogla je da drži čoveka na snegu, da ne utone u smet [Por.] ∞ vîrzuob		[Vidi]
5709	vîržîtuare	vrăjitoare	врачара	vîržîtuare (mn. vîržîtuoĭr) [akc. vîržîtuare] (i. ž.) — (mag.) vračara ◊ vîržîtuare ĭe muĭare kare șćiĭe să đeskînće — vračara je žena koja zna da baje ◊ vîržîtuare ku đeskînćiśiļi ļekuĭe lumĭa bolnauă — vračara bajalicama leči bolesne ljude ◊ (ver.) fata mare kare s-auđe kă urđină la vîržîtuorĭ, grĭeu sa marită, kî lumĭa ginđașće kă śuava nuĭe bun ku ĭa — udavača koja često obilazi vračare, teško se udaje, jer ljudi misle da s njom nije nešto u redu ♦ var. vrîžîtuare, vrăžîtuare [Por.] ∞ vražî		[Vidi]
6064	vîrșuoća	iubit	вршоћа	vîrșuoća (mn.) (i. s.) — (folk.) (vulg.) vršoća, jebeč ◊ vîrșuoća ĭe insă đin povĭeșć đi rușîńe — vršoća je lik iz erotskih priča ◊ vîrșuoća ĭe futaș kare puaće să fută pi fiĭe kare, da măĭ đes, vro muĭarĭe întra uomu iĭ — vršoća je jebač koji može pojebati bilo koga, a najčešće neku ženu pred njenim mužem ♦ sin. ibuomńik [Por.]		[Vidi]
3722	vîslă	vâslă	весло	vîslă (mn. vîsļe) [akc. vîslă](i. ž.) — veslo ◊ peșkarĭu mînă luntriĭa ku vîsļiļi — ribar tera čamac veslima ♦ up. barkă, luntriĭe [Kmp.]		[Vidi]
4431	vîtama	vătăma	озледити	vîtama (ĭuo vatîm, ĭel vatîmă:vîtamĭaḑă) (gl. p. ref.) — (med.) ozlediti, povrediti, raniti ◊ lupu s-a bagat în strungă, ama kîńi s-a slubaḑît la ĭel, șî ĭel numa a vîtamat o uaĭe, alta șćetă n-ažuns sî fakă — vuk je upao u tor, ali su psi skočili na njega i on je samo povredio jednu ovcu, drugu štetu nije stigao da uradi ◊ s-a pus sî taĭe ļamńe, ĭ-a skapat kumva sakurĭa đin mîń, șî rău ĭ-a vîtamat piśuoru — počeo je da cepa drva, sekira mu se nekako izmakla iz ruku, i teško mu povredila nogu ♦ sin. fîrîma, lovi [Por.]		[Vidi]
4432	vîtamat	vătămat	озлеђен	vîtamat (vîtamată) (mn. vîtamaț, vîtamaće) [akc. vîtamat] (prid.) — (med.) ozleđen, povređen, ranjen ◊ s-a-nbrukat în spińe, ama ku piśuoru vîtamat a kosît tota ḑîua — nabo se na trn, ali je sa povređenom nogom kosio ceo dan ♦ sin. lovit, fîrîmat [Por.] ∞ vîtama		[Vidi]
4433	vîtamatură	vătămătură	озледа	vîtamatură (mn. vîtamaturĭ) [akc. vîtamatură] (i. ž.) — (med.) ozleda, povreda, rana ◊ avut vîtamatură grĭa la mîna stîngă — imao je tešku ozledu na levoj ruci ♦ sin. lovitură, fîrîmatruă [Por.] ∞ vîtama		[Vidi]
4983	vîzlă	vâslă	евењка	vîzlă (mn. vîzle) [akc. vîzlă] (i. ž.) — (bot.) evenjka, venka ◊ vîzlă ĭeste viță de viĭe ku strugurĭ la ĭa, atîrnată la streșină să să usuče de ĭarnă — evenjka je kita spletenih grozdova, obešena pod strehom da se suši za zimu [Tim.] ♦ dij. sin. ivenk [Por.] ∞ viĭe		[Vidi]
6210	vîž	vâj	вж	vîž (uzv.) — (onom.) vž, zvuk mlaza tečnosti ◊ auḑît, ka pin vis: vîž! vîž! ama nu ĭ-a dat în gînd kă aĭa a putut să fiĭe vîžuoĭu api — čuo je, kao kroz san: vž! vž! ali mu nije palo na pamet da bi to mogao biti mlaz vode [Por.]		[Vidi]
6209	vîžuoĭ	vâjoi	млаz	vîžuoĭ (mn. vîžoaĭe) [akc. vîžuoĭ] (i. s.) — (o tečnosti) mlaz ◊ dupa pluaĭe tare, kure apa đi pi strĭeșînă ku vîžuaĭe, gruasă ka źeĭśtu — posle jake kiše, curi voda sa nadstrešnice u mlazevima, debelim kao prst ♦ / < vîž + -uoĭ [Por.] ♦ dij. sin. bužuoń, ćućur [Hom.] ∞ vîž		[Vidi]
5633	vĭarme	verme	црв	vĭarme [akc. vĭarme] (i. m.) — (helm.) crv [Por.] ● v. vĭerme [Crn.] ∞ vĭerme		[Vidi]
4828	vĭasîl	vesel	весео	vĭasîl (vĭasîlă) (mn. vĭasîļ, vĭasîļe) [akc. vĭasîl] (prid.) — veseo ◊ đi uom kare ĭe vĭasîl șî vorbituorĭ, sa spuńe kă are narau bun — za čoveka koji je veseo i govorljiv, kaže se da ima dobru narav ◊ ĭel ĭe vĭasîl numa kînd bĭa kîta — on je veseo samo kad malo popije ♦ sin. voĭuos [Por.]		[Vidi]
1418	vĭaspiĭe	viespe	оса	vĭaspiĭe (mn. vĭespiĭ) [akc. vĭaspiĭe] (i. ž.) — 1. (ent.) osa (vespidae) ◊ vĭaspĭa a mușkat kopilu đi mînă — osa je ujela dete za ruku 2. (fig.) vredna i okretna osoba ◊ ĭa ĭe vĭaspiĭe đi muĭarĭe, ažunźe đarîndu — ona je osa od žene, svuda stiže ♦ var. vĭespiĭe (Valakonje, Savinac) [Crn.]		[Vidi]
3189	vĭașćid	veșted	увенуо	vĭașćid (vĭașćidă) (mn. vĭașćiḑ, vĭașćiđe) (prid.) — (zast.) uvenuo 1. (bot.) uvenuo, sasušen, sparušen ◊ sa ḑîśe kî ĭe vĭașćidă đi vro fluare kare ĭe paļită đi brumă or uskată đi sîaśită — kaže se uvenuo za neki cvet koji je opaljen slanom ili sparušen sušom 2. (color) bled, bezbojan ◊ n-a fuost farbă đ-ažuns, șî pînḑa a ĭeșît vĭașćidă — nije bilo dovoljno boje, pa je platno ispalo bledo 3. (psih.) tužan, savladan bolom; slomljen ◊ dupa śe l-a lasat fata, ku ḑîļiļi a fuost vĭașćid, șî la tuoț s-a vaĭtat kî-ĭ ińima frîntă — kad ga je devojka napustila, danima je bio tužan, i svima se žalio da mu je srce slomljeno ♦ sin. uskat [Por.]		[Vidi]
3642	vĭeḑur	viezure	јазавац	vĭeḑur (mn. vĭeḑurĭ) [akc. vĭeḑur] (i. m.) — (zool.) jazavac (Meles meles) ◊ vĭeḑuru ĭe žuavină sîrbaćikă kare traĭașće la munće, pitulat în viḑurină kare sîngur o sapă supt pomînt — jazavac je divlja životinja koja živi u planini, skrivena u jazbini koju sam kopa pod zemljom ◊ vĭeḑuru duarme pista ĭarnă ka guđe ursu — jazavac prespava zimu kao i medved ◊ vînatuori măĭ mult prind vĭeḑuru pintru untura luĭ, kare ĭe tare miļemn đi mulće buaļe grĭaļe — lovci hvataju jazavca najviše zbog njegove masti, koja je lek za mnoge teške bolesti ◊ vînatuori au kopuoĭ adîns fakuț đi prins la vĭeḑurĭ — lovci imaju kerove naročito odnegovane za hvatanje jazavaca ◊ vînatuori măĭ đes skuot vĭeḑuru đin viḑurină ku fumu — lovci najčešće isteruju jazavca iz jazbine dimom [Por.]		[Vidi]
4140	vĭer	vier	вепар	vĭer (mn. vĭerĭ) [akc. vĭer] (i. m.) — vepar ◊ vĭer ĭe puork ńiskopit, lasat đe prasîlă — vepar je neuštrojen prasac, ostavljen za priplod ♦ up. maskur [Por.] ♦ dij. var. veroćik (Jabukovac) [Pad.] ♦ dij. var. vder (Šipikovo) [Tim.] ∞ puork		[Vidi]
762	vĭerme	vierme	црв	vĭerme (mn. vĭermĭ) [akc. vĭerme] (i. m.) — (helm.) crv ◊ vĭermi đin tuor sint buń đe prins la pĭașće — crvi iz stajskog đubriva dobri su za pecanje ◊ în žđerîtură a puĭat vĭermi — na odranom mestu pojavili su se crvi ♦ var. verme (mn. vermĭ) [akc. vermi] [Crn.] ♦ dij. var. vĭarme, vĭarmĭe ♦ dem. vĭermuș (Tanda) [Por.]		[Vidi]
5634	vĭerminuos	vermănos	црвљив	vĭerminuos (vĭerminuasă) (mn. vĭerminuoș, vĭerminuasă) [akc. vĭerminuos] (prid.) — (helm.) crvljiv ◊ mĭ-a dus karńe vĭerminuasă, ș-a fuost muara s-o labîd tuată — doneo mi je crvljivo meso, pa sam morao svo da ga bacim ◊ lovitură vermanuasă, puamă vermanuasă — crvljiva rana, crvljiva voćka ♦ var. vĭermanuos [Por.] ∞ vĭerme		[Vidi]
4354	vĭespiĭe	viespe	оса	vĭespiĭe [akc. vĭespiĭe ] (i. ž.) ● v. vĭaspiĭe [Por.] ∞ vĭaspiĭe		[Vidi]
3013	vlaș	vlaș	ваљкасти црв	vlaș (mn. vlaș) [akc. vlaș] (i. m.) — (zool.) 1. valjkasti crv (Nematoda) ◊ vlaș ĭe vĭarme đin apă — vlaš je vodeni crv ◊ uńi spun kî ĭe vlașu vĭarme skurt șî samînă la rîmă — jedni kažu da je vlaš kratak crv koji liči na glistu ◊ (med.) kînd la uom roșăsk uoki, sa skuot vlașî đin apă, sa pun pi kîrpă șî ku ĭa sa ļagă ăl bolnau pista uokĭ — kad čoveku pocrvene oči, vade se valjkasti crvi iz vode, stave se na maramu i njome bolesniku prevežu oči (Rudna Glava) 2. očni crv (Loaloa) ◊ vlașî sînt vĭermuș albĭ kare sa fak la uom în uokĭ — vlaši su beli crvići koji se izlegu kod čoveka u očima (Tanda) ♦ sin. pĭerĭ ♦ up. gușă [Por.]		[Vidi]
759	vlaś	vierme	власи	vlaś (mn.) [akc. vlaś] (i. m.) — (zool.) vlasi, crvi u zagađenoj rani ◊ în žđerîtură a înpuĭat vlaś — na oderotini su se pojavili crvi ◊ la taĭatura-ĭa la piśuoru vaśi ĭastă vlaś — u rani na kravljoj nozi ima crva [Crn.] ♦ dij. var. vlaș [Por.] ♦ dij. var. stradomaș [Mlava] ∞ vlaș		[Vidi]
4959	voĭală	dârstă	ваљавица	voĭală (mn. voĭaļe) [akc. voĭală] (i. ž.) — valjavica, valjarica; stupa ◊ iśa, linga moară, ń-a fuost voĭala, ama kînd s-ă lăsat muĭeriļi să țîasă la śuariś, voĭala s-a părasît — ovde, pored vodenice, bila nam je valjavica, ali kad su žene prestale da tkaju sukno, ona je zapustela [Zvizd] ♦ dij. var. vaĭală ◊ la vaĭală sa-nvaļesk śuariśi dupa țasut, să fiĭe măĭ gruoș șî măĭ đeș — na valjavici valja se sukno posle tkanja, da bude deblje i gušće (Tanda) [Por.]		[Vidi]
6511	voĭńik	voinic	јак	voĭńik (voĭńikă) (mn. voĭńiś, voĭńiśe) (prid.) — 1. *jak, hrabar, junak* ◊ 2. (inov.) *vojnk* ◊ ♦ sin. #soldat# [Por.]		[Vidi]
3417	voma	voma	повраћати	voma (ĭuo voamîĭ, ĭel voamîĭe) [akc. voma] (gl. p.) — 1. (med.) (zast.) povraćati ◊ s-a-nbatat ka kurka, ș-akuma numa vuamîĭe — napio se kao ćurka, i sada samo povraća ♦ inov. sin. varsa 2. (tehn.) parati, rasparati; rasuti; odmotati; razmotati ◊ kînd a gemuit, n-a strîns ața pi gĭem bińe, șî gĭemu akuma tuot s-a vomait — kad je motala klube, nije konac namotala čvrsto, pa se klube sada svo razmotalo [Por.] ∞ varsa		[Vidi]
3418	vomatură	vomătură	повраћање	vomatură (mn. vomaturĭ) [akc. vomatură] (i. ž.) — 1. (med.) (zast.) povraćanje, povraćka ◊ puaće-fi înkarkată, kînd a prinso atîta vomatură — možda je trudna, kad je spopalo toliko povraćanje ♦ sin. inov. vîrsatură 2. (tehn.) isipavanje, rasipanje, paranje, rasturanje ◊ klańa stă strîmbă, șî kînd va baća vrun vînt tare, o să fiĭe așa vomatură đi fîn đi n-o sî-l măĭ adunăm vĭek — plast stoji nakrivo, i kad bude dunuo neki jak vetar, ima da bude takvo rasipanje sena, da ga nećemo sakupiti nikad [Por.] ∞ voma		[Vidi]
3724	vopuor	vapor	лађа	vopuor (mn. vopuară) [akc. vopuor] (i. s.) — lađa, brod ◊ vopuarîļi a mĭers pi Dunîrĭe, ma ku ĭaļe s-a karat numa duomńi — lađe su plovile Dunavom, ali njime se vozila samo gospoda ◊ pănă nu s-a izaflat motuoru, vopuoru pi Dunîrĭe la đal a tras lumĭa ku sfuara, lukro-la s-a kĭemat ĭardum — dok nije pronađen motor, lađu su uzvodno vukli ljudi konopcem, taj posao se zvao jardum [Por.]		[Vidi]
1000	vorbarĭ	vorbari	речник	vorbarĭ (mn. vorbarĭе) [akc. vorbаrĭ] (i. m.) — rečnik ◊ vorbarĭu nuostru a adunat o miĭe đi vuorbĭe numa la „a” șî la „b” — naš rečnik je sakupio hiljadu reči samo na slovo „a” i „b” [Por.] ∞ vorbi		[Vidi]
2011	vorbi	vorbi	говорити	vorbi (ĭuo vorbĭesk, ĭel vorbĭașće) [akc. vorbi] (gl. p. ref.) — govoriti, pričati, kazivati ◊ ļagă-ț gura, nu vorbi śe nu trîabe — zaveži usta, nemoj govoriti što ne treba ◊ nu șću đi śe atîta ma vorbĭașće đi rău, kî nu ĭ-am fakut ńimika — ne znam zašto me toliko ogovora, kada mu nisam učinio ništa ♦ sin. tăĭnui [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2015	vorbiță	vorbiţe	речца	vorbiță (mn. vorbiță) [akc. vorbiță] (i. ž.) — (demin.) rečca, mala, nežna reč; tepalica ◊ vinu la naĭka, numa o vorbiță să-ț spună la urĭake, pă o să fiĭ a mĭa pănă la muarće — dođi kod bate, samo jednu rečcu da ti šapne na uvo, pa ćeš biti moja do smrti ♦ / vuorbă + -iță [Por.] ∞ vorbi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2012	vorbituorĭ	vorbitor	говорљив	vorbituorĭ1 (vorbituare) (mn. vorbituorĭ, vorbituare) [akc. vorbituorĭ] (prid.) — govorljiv, rečit čovek ◊ muoșu ĭe uom vorbituorĭ șî povĭestîtuorĭ, da baba ĭe ponćură șî takută — čiča je govorljiv i pričljiv čovek, a baba je namćor i ćutalica ◊ la fată sa kată nu numa să fiĭe frumuasă șî vrĭańikă, numa șî vĭasîlă șî vorbituarĭe — od devojke se traži ne samo da bude lepa i vredna, nego i vesela i rečita [Por.] ∞ vorbi		[Vidi]
2013	vorbituorĭ	vorbitor	говорник	vorbituorĭ2 (mn. vorbituorĭ) [akc. vorbituorĭ] (i. m.) — govornik ◊ s-a adunat o granadă đi vorbituorĭ, șî tuoț vorbĭesk într-un glas, ńiś draku nu-ĭ înțaļiaźe — skupila se gomila govornika i svi pričaju u jedan glas, ni đavo ih ne razume ◊ vorbituorĭ kîț vrĭeĭ, da lukratuorĭ nuĭe ńiś unu — govornika koliko hoćeš, a radnika nema ni jednog [Por.] ∞ vorbi		[Vidi]
2014	vorbitură	vorbitură	гласина	vorbitură (mn. vorbiturĭ) [akc. vorbitură] (i. ž.) — glasina; ogovaranje ◊ sa trag ńișće vorbiturĭ urîće dupa ĭa, đi kînd iĭ uomu dus — vuku se za njom ružne glasine, otkako joj je muž odsutan [Por.] ∞ vorbi		[Vidi]
2132	vrakńiță	vraniţă	вратница	vrakńiță (mn. vrakńiț) [akc. vrakńiță] (i. ž.) — vratnica, vrata na ogradi ◊ vrakńiță ĭe ușă mikă, fakută đin blăń ńiśopļiće, pin kare lumĭa tună-n traușă — vratnice su mala vrata, od neotesanih dasaka, kroz koja ljudi ulaze u dvorište ◊ vrakńița s-a înkis ku gužbă đi ćiĭ, ku popiku or ku kļanță — vratnice su se zatvarale gužvom od like, zasunom ili zaponcem [Por.]		[Vidi]
6359	vrasńit	minunat	чудесан	vrasńit (vrasńită) (mn. vrasńiţ, vrasńiće) (prid.) — (folk.) čudesan, izvrstan ◊ în kînćik batrîn đi Giță Kîtańița, soțîĭa luĭ nu vrĭa să kînće mĭergînd pin padure, kă are glas „rău vrasńit”, șă-ĭ auđe Florĭa Florilor, arambașa uoțîluor — u staroj pesmi o Gici Katanici, njegova žena odbija da peva idući kroz šumu, jer ima glas jako čudesan, pa će ih čuti Flora Florin, hajdučki harambaša [Por.]		[Vidi]
4877	vrau	vraf ?	време	vrau [akc. vrau] (pril.) — vreme, trenutak; jedanput, jednom ◊ l-a așćetat un vrau, ama kînd a vaḑut kă nuĭe, ș-adunat partaļiļi șî s-a dus — čekao ga je jedno vreme, ali kad je video da ga nema, pokupio je svoje stvari i otišao ◊ a uđińit un vrau bun, șî s-a pus pi lukru — odmorili se neko dobro vreme, i nastavili sa poslom ◊ n-a ramas mult đi lukru, măĭ un vrau, șî gata — nije ostalo mnogo posla, još jednom, i gotovo [Por.]		[Vidi]
5710	vražî	vrăji	врачати	vražî (ĭuo vražăsk, ĭel vražîașće) [akc. vražî] (gl. p. ref.) — (mag.) vračati, bajati ◊ a urđinat đi la babă la baba să-ĭ vražîaskă sî sa-nsuare, ama điźaba — obilazio je babe i babe da mu vračaju da se oženi, ali uzalud ♦ sin. đeskînta [Por.]		[Vidi]
5688	vreńiśiĭe	vrednicie	вредноћа	vreńiśiĭe (mn. vreńiśiĭ) [akc. vreńiśiĭe] (i. ž.) — vrednoća, radinost ◊ vreńiśiĭa nori n-a luvat ńima în samă, da a lukrat saraka đi s-a rupt tuată — snajkinu vrednoću niko nije zapazio, a radila je sirota da se sva kidala [Por.] ∞ vrĭańik		[Vidi]
6361	vrîsńik	vârstnic	вршњак	vrîsńik (mn. vrîsńiś) (i. m.) — vršnjak ◊ nuoĭ duoĭ sînćem đ-o samă, ĭel ĭe vrîsńiku mĭeu — nas dvojica smo isto godište, on je moj vršnjak ♦ var. vîrsńik [Por.] ∞ vrîstă		[Vidi]
6360	vrîstă	vârstă	годиште	vrîstă (mn. vrîșće) (i. ž.) — 1. godište, uzrast ◊ nuoĭ duoĭ sînćem đ-o vrîstă — nas dva smo isto godište 2. vrsta, fela — ar ḑîśa uomu kă sînt fluori-ļaļa o vrîstă, un fĭeļ, ama nu-s — rekao bi čovek da su ti cvetovi iste vrste, iste fele, ali nisu ♦ var. vîrstă ♦ sin. fĭeļ [Por.]		[Vidi]
3505	vrîșćină	bandă ?	врпца	vrîșćină (mn. vrîșćiń) [akc. vrîșćină] (i. ž.) — (izob.) vrpca, traka; povez ◊ vrîșćină ĭe kurauă đi pĭaļe, taĭată îngust, ku kare s-a ļegat opinka đi puork kînd uomu s-a-nkalțat în ĭa — „vrstina” ĭe bila kožna traka, usko sečena, kojom se vezivao svinjski opanak, kad ga je čovek obuvao ♦ / ? < srb. (augm.) vrpcina < vrpca (expl. Durlić) ♦ up. urḑală [Por.]		[Vidi]
6211	vrĭa	vrea	хтети	vrĭa (ĭuo vrĭeu, ĭel vrĭa) [akc. vrĭa] (gl.) — hteti ◊ n-a krĭeḑut kă fata o să vrĭa sî sa mariće dupa ĭel — nije verovao da će devojka hteti da se uda za njega ◊ vrĭeĭ-nu vrĭeĭ — hoćeš-nećeš ◊ vĭeḑ ku ĭel, vrĭa-va să vină, or nu — vidi s njim, hoće li doći, ili ne [Por.]		[Vidi]
5855	vrĭad	valoare	вредност	vrĭad (mn. vrĭadurĭ) [akc. vrĭad] (i. s.) — (srb.) vrednost ◊ n-are ńiś un vrĭad — nema nikakvu vrednost ◊ are vrĭad mare — ima veliku vrednost ◊ (izr.) ĭ-a sarit vrĭadu — poskupeo [Por.]		[Vidi]
6333	vrĭame	vreme	време	vrĭame (mn. vrĭemurĭ) [akc. vrĭame] (i. ž.) — *vreme* ◊		[Vidi]
5687	vrĭańik	vrednic	вредан	vrĭańik (vrĭańikă) (mn. vrĭańiś, vrĭańiśe) [akc. vrĭańik] (prid.) — vredan, radan ◊ lumĭa đemult a fuost măĭ vrĭańikă đikît śe ĭe astîḑ, kî tuot a lukrat ku mîńiļi luor — ljudi su nekad bili vredniji nego što su danas, jer su sve radili svojim rukama ♦ supr. ļenuos [Por.]		[Vidi]
5346	vro	vreo	нека	vro (zam.) — neka ◊ așćetat să vină vro insă, điźaba, n-a veńit ńima — čekao je da dođe neka osoba, uzalud, nije došao niko ◊ s-a fi fuost ĭa vro muĭare, n-a fi dudaito uomu — da je ona bila neka žena, ne bi je muž oterao ◊ nu merźa đeskulț, kă ć-ažunźe vro buală — nemoj ići bos, jer će te stići neka bolest ♦ up. vrunu, vruna, vruńi [Por.] ∞ vrunu		[Vidi]
1708	vrodată	vreodată	некад	vrodată [akc. vrodată] (pril.) — 1. (o prošlosti) nekad, davno, pre mnogo vremena ◊ aĭa a fuost vrodată, kînd a trait lupi aĭ albĭ — to je bilo nekad, kada su živeli beli vukovi 2. (o budućnosti) jednom, u budućnosti ◊ puaće kă șî luĭ vrodată o să-ĭ vină minća-n kap — možda će i njemu jednom doći pamet u glavu ♦ sin. kîndva [Por.] ∞ odată		[Vidi]
2735	vrun	vrun	неки	vrun (m.r.) (prid.) (nepr.) (ž.r. vro) — neki ◊ să fiĭe ĭel vrun uom, da ĭa vro muĭare, iĭ nu sa-r gîlśavi atîta — da je on neki čovek, a ona neka žena, oni se ne bi svađali toliko ♦ up. vrunu [Por.]		[Vidi]
4517	vrunđeva	undeva	негде	vrunđeva [akc. vrunđeva] (pril.) ● v. vrunđiva [Por.] ∞ unđe		[Vidi]
1711	vrunđiva	undeva	негде	vrunđiva [akc. vrunđiva] (pril.) — negde ◊ puaće fi kă akuma vrunđiva ńinźe, da vrunđiva pluaĭe — može biti da sada negde pada sneg, a negde kiša ♦ var. vrunđeva ♦ var. unđeva [Por.] ∞ unđe		[Vidi]
2736	vrunu	vrunul	неко	vrunu (mn. vruńi) (m.r.), vruna (mn. vruńiļi) (ž.r) (zam.) — neko, bilo ko ◊ śe va spuńa vrunu đ-aĭ tiĭ, or vruńi đ-a iĭ, nu mi sa pasă ńiśkum — šta će reći neko od tvojih, ili neki od njenih, uopšte me nije briga ◊ s-a dus să vadă, va vrĭa vruna sî vină la sîśarat — otišao je da vidi, hoće li neka hteti da dođe na žetvu ◊ uniļi a takut, spumîntaće, da vruńiļi s-a pus sî zbĭare — jedne su ćutale, uplašene, a neke su počele da viču ♦ up. vrun [Por.]		[Vidi]
6026	vulpiță	vulpiță	лисичица	vulpiță (mn. vulpiț) [akc. vulpiță] (i. ž.) — (zool)(demin.)(folk.) lisičica, lija ◊ a veńit sorița vulpița pista rîu îngețat, șî ń-a furat pĭeșći đin kutariță — došla je sestrica lisičica preko zaleđene reke, i ukrala nam ribu iz kotarice [Por.] ∞ vulpĭe		[Vidi]
6025	vulpĭe	vulpe	лисица	vulpĭe1 (mn. vulpĭ) [akc. vulpĭe] (i. ž.) — (zol.) lisica (Vulpes vulpes) ◊ vulpĭa ĭe žuavină sîrbaćikă ku păr roșkaćik șî kuadă lungă, kare fură gaiń đi la uom đin kurĭańik — lisica je divlja životinja crvenaske dlake i dugog repa, koja čoveku krade živinu iz kokošarnika ◊ vulpĭa faśe bîrluog în pomînt, ș-aĭa sapat ku duauă uș, să puată să puată skapa kînd o prispĭesk vînatuori đintr-o parće — lisica pravi brlog u zemlji, i to iskopan sa izlazom na dve strane, da može uteći kad je poteraju lovci sa jedne srane ◊ vulpĭa ĭe žuavină tare vikļană, đi mulće uorĭ sa faśe muartă numa sî skîape đi kopuoĭ — lisica je jako lukava životinja, često se pravi mrtva samo da utekne lovačkim psima [Por.]		[Vidi]
6027	vulpĭe	?	влачег	vulpĭe2 (mn. vulpĭ) [akc. vulpĭe] (i. ž.) — (tehn.) vlačeg, vlačuga ◊ vulpĭa ĭe o saĭnă raklată đi kare sa atîrnă kuardă kînd sa traźe la învaļituare, sî sa pună strîns pi sulu đinapuoĭ — vlačeg je rakljasta sanka o koju se kači osnova i vuče da se što čvršće snuje na zadnje vratilo razboja ◊ đi sî sa strîngă kuarda śe puaće măĭ tare, pi vulpĭe sa pun petruańe grĭaļe, or kă șăd kopiĭi măĭ maruț — da bi se osnova što čvršće stegla na vratilo, na vlačeg se stavlja teško kamenje, ili sede odrasla deca ◊ în Tanda nu sa lasă kopiĭi să șadă pi vulpĭe kă nu sa măĭ însuară — u Tandi se ne puštaju deca da sede na vlačegu jer se neće nikad oženiti ♦ sin. kapră (Tanda) [Por.] ∞ învaļi		[Vidi]
6028	vulpuoń	vulpoi	лисац	vulpuoń (mn. vulpuoń) [akc. vulpuoń] (i. m.) — (zool.) lisac ◊ vulpuońu ĭe barbatu vulpi — lisac je mužjak lisice [Por.] ∞ vulpĭe		[Vidi]
3395	vultur	vultur	орао	vultur (mn. vulturi) [akc. vultur] (i. m.) — (ornit.) orao (Aquila) ◊ vulturu ĭe măĭ mare șî măĭ tare pasîrĭe la nuoĭ, puaće să dukă mńelu-n gĭară pănă zbuară — orao je najveća i najjača ptica kod nas, može da nosi jagnje u kandžama dok leti [Mlava] ♦ dij. sin. uļ [Por.]		[Vidi]
6159	vultur	vultur	орао брадан	vultur (mn. vulturĭ) [akc. vultur] (i. m.) — (ornit.) orao bradan, kostoberina (Gypaetus barbatus) ◊ vultur ĭe o pasîre mare, ku ăripĭ larź șî ku ćuok lung șî înkîrļobat, șî ku gĭară tarĭ și marĭ — orao bradan je velika ptica, sa širokim krilima i krivim kljunom, i sa velikim i jakim kandžama ♦ sin. uļ [Por.] ∞ uļ		[Vidi]
3389	vuoĭ	voi	ви	vuoĭ [akc. vuoĭ] (zam.) — vi ◊ vuoĭ șî nuoĭ sînćem tuot un fĭeļ đi rumîń — vi i mi smo ista vrsta Vlaha ◊ ĭuo ku vuoĭ nu puot să ĭes la kîpatîń — ja sa vama ne mogu da izađem na kraj ◊ ku vuoĭ — sa vama ◊ đi vuoĭ — za vas ◊ pintra vuoĭ — među vama ◊ đispre vuoĭ — o vama ◊ pintru vuoĭ — zbog vas [Por.] ∞ ĭuo		[Vidi]
999	vuorbă	vorbă	реч	vuorbă (mn. vuorbĭе) [akc. vuorbă] (i. ž.) — 1. reč, govor, razgovor ◊ vuorba nuastră — naša reč ◊ uom đi vuorbă — čovek od reči ◊ lasă vuorba — ostavlja poruku, poručuje ◊ trîmĭaće vuorbă — šalje poruku, poručuje ◊ ăl țîńe đi vuorbă — drži ga za /datu/ reč ◊ vuorbă ușuară — /o/laka reč, laž ◊ vuorbĭe mulće — brbljarije, koještarije, tračevi; uvrede; klevete ◊ altă vuorbă — druga priča ◊ vuorbă grĭa — teška reč, uvreda 2. sporazum, dogovor ◊ tăĭnuĭ ku ĭel đi lukru, ș-a ramas vuorbă sî ńi măĭ gasîm odată la mińe — pričao sam s njim o poslu, i ostao je dogovor da se nađemo još jednom kod mene ♦ sin. taĭnă 3. jezik, narečje ◊ altă vuorbă ĭe la mńamț, altfĭeļ vorbĭesk, nu-ĭ înțaļeź fara învațat — drugi je jezik kod Nemaca, drugačije govore, ne možeš da ih razumeš bez učenja [Por.] ♦ dij. var. vorbă [Kmp.] ∞ vorbi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3913	vurai	alunga ?	терати	vurai (ĭuo vurîĭ, ĭel vurîĭe) [akc. vurai] (gl. p. ref.) — terati, goniti, požurivati ◊ la vurait ku bataĭa să lukre — terao ga je batinama da radi ◊ đi źaba ăl vurîĭe să gaćaskă lukru pănă nu însarĭaḑă — uzalud ga goni da završi posao dok se ne smrkne ◊ la vurait gazda ka pi lup đi fiĭe śe lukru — gonio ga je gazda ko kurjaka za bilo koji posao ♦ sin. mîna [Por.]		[Vidi]
3912	vuraĭală	alungare ?	јурњава	vuraĭală (mn. vuraĭelurĭ) [akc. vuraĭală] (i. ž.) — jurnjava, žurba, stiska, frka ◊ la gîzdoćiń tuot lukru s-a lukrat ku vuraĭală, nu s-a șaḑut ńiś un pik — kod bogataša se svaki posao radio u jurnjavi, nije se sedelo ni tren ◊ trăiratu ĭe mare vuraĭală — vršidba je velika jurnjava ♦ sin. grab, zuort, dura [Por.] ∞ vurai		[Vidi]
2628	vurgină	vîrghină	греда	vurgină (mn. vurgiń) [akc. vurgină] (i. ž.) — (tehn.) greda, motka nastala cepkanjem stabla ◊ vurgină sa faśe đin ļiemn lung, kare-l sparź ku sakurĭa în triĭ-patru țapăńiț, șî ku ĭaļe faś gard pi lînga koļibă, or țark pi lînga klańe — vurgina se dobija od dužeg drveta, koji se sekirom iscepa na tri-četiri cepanice, od kojih se pravi ograda oko kuće, ili senik oko stoga [GPek]		[Vidi]
4486	vuv	vuv	бруј	vuv! (uzv.) — (onom.) bruj; huj ◊ s-auđe „vuv-vuv!” or „vu-vu!” kînd lukră vrun motuor măĭ đeparće, or kînd kopiĭi învîrćesk vuva — čuje se „brmb-brmb!” ili „bru-bru!” kad podalje radi neki motor, ili kad deca okreću brujalicu [Por.]		[Vidi]
4487	vuvaĭală	vuială	брујање	vuvaĭală (mn. vuvaĭaļe, vuvaĭelurĭ) [akc. vuvaĭală] — (onom.) brujanje, hujanje ◊ kînd treśa aropļańiļi, dukîndu-să l frontu ku rușî, śerĭu ĭerĭa ńegrit da nuoĭ astupam urĭekiļi să nu surḑîm đi vuvaĭala lor — kad su prolazili aeroplani, idući na ruski front, nebo beše crno a mi pokrivasmo uši da ne ogluvimo od njihovog brujanja ♦ var. vuvait, vuvăt [Por.] ∞ vuv		[Vidi]
4485	vuvă	vuvă	зврк	vuvă (mn. vuve) [akc. vuvă] (i. ž.) — zvrk, vuvalica; brujalica ◊ vuvă ĭe žukariĭa kopilarĭaskă, fakută đintr-o ruată đi ļemn ku găurĭ, pin kare ĭe trasă ața, șî kînd strînź șî slubuoḑ ața-ĭa, roćița sa-nvîrćașće șî vuvîĭe — zvrk je dečja igračka, napravljena od drvenog točkića kroz koji je provučen konac, pa kad taj konac stežeš i opuštaš, točkić se okreće i bruji ♦ var. vuvăĭtuare [Por.] ∞ vuv		[Vidi]
4488	vuvîi	vuvui	брујати	vuvîi (ĭuo vuvîĭ, ĭel vuvîĭe) [akc. vuvîi](gl.) — (onom.) brujati, hujati; ječati ◊ vuvîĭe kamiuańiļi kînd trĭek pi drum, vuvîĭe aroplańiļi pi śĭerĭ, vuvîĭe vîntu kînd baće pin ļamńe— bruje kamioni kad prolaze putem, bruje avioni kad lete nebom, huji vetar kad duva kroz drveće ◊ vuvîĭe vaļa — ječi dolina [Por.] ∞ vuv		[Vidi]
2782	zabală	zabală	жвала	zabală (mn. zabaļe) [akc. zabală] (i. ž.) — (tehn.) žvala, deo konjske opreme ◊ zabaļiļi sînt ļegaće đi uzgiń, șî sa pun la kal în gură, đi sî puată kalu sî sa puarće — žvale su vezane za uzde, i stavljaju se konju u usta, da bi konj mogao da se vodi ♦ sin. žvală, mn. žvaļe ♦ up. frîu [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2488	zađină	zadină	сметња	zađină (mn. zađiń) [akc. zađină] (i. ž.) — smetnja, ometanje, zadržavanje ◊ numa ńi faśe la zađiń, nu pućem să lukrăm đi ĭel — samo nam pravi smetnje, ne možemo da radimo od njega [Por.]		[Vidi]
5348	zafla	zafla	наћи	zafla (ĭuo zaflu, ĭel zaflă) [akc. zafla] (gl. p. ref.) — (folk.) naći, pronaći, otkriti ◊ apsanźiu mi-l zafla, ăl luva șă-l înkiđa — apsandžija mi ga nađe, uhvati ga i zatvori ♦ sin. gasî [Por.] ∞ afla		[Vidi]
3381	zaĭkă	zaică	сојка	zaĭkă (mn. zăĭś) [akc. zaĭkă] (i. ž.) — (ornit.) sojka, kreja (Garrulus glandarius) ◊ zaĭka ĭe pasîrĭe kare șî ĭarnă ramîńe în padure, đes zbuară pi-nga kasîļi nuaștre katînd mînkare, ș-atunśa ļesńe o prind kopiĭi în laț — sojka je ptica koja i zimi ostaje u šumi, često leti oko naših kuća tražeći hranu, i tada je deca lako hvataju u zamku ◊ într-o vrĭame zaĭka gata s-a pĭerdut, rar s-a putut veđa ĭarnă, ama akuma ĭară s-a mulțît — jedno vreme sojka se gotovo bila izgubila, retko se mogla videti zimi, ali sada se ponovo namnožila [Por.]		[Vidi]
3017	zapadă	zăpadă	снег	zapadă (mn. zapĭeḑ) [akc. zapadă] (i. ž.) — sneg ◊ ĭarna kad flotaśi đin nuvîr șă astrukă pomîntu ku zapadă albă — zimi padaju pahuljice iz oblaka i pokrivaju zemlju belim snegom ◊ đin zapadă kopiĭi fak kukoluașă — od snega deca prave grudve ◊ kînd ĭe zapada mare șî baće vîntu, sa fak namĭeț — kad je sneg veliki i duva vetar, prave se smetovi ◊ ńinźe zapada — pada sneg ◊ kopiĭi sa kară ku săĭńiļi pi zapadă — deca se sankaju na snegu ◊ pin zapadă mare s-a mĭers numa ku vîrzuabiļi — po dubokom snegu išlo se samo sa krpljama [Por.] ♦ dij. sin. ńavă [Kmp.] ♦ dij. var. ńao [Mlava]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3233	zapatuit	protectat ?	заштићен	zapatuit (zapatuită) (mn. zapatuiț, zapatuiće) [akc. zapatuit] (prid.) — zaštićen; osiguran, obezbeđen ◊ nu ma ćem đi ĭarnă, am zapatuit kasa: tuată am ĺipito pi đin afară — ne plašim se zime, zaštitio sam kuću: celu sam je oblepio spolja ◊ dîlmu ĭe zapatuit ku zîd đi pĭatră, đi sî nu sa mîĭ suduamă în drum — uzvišenje je obezbeđeno kamenim zidom, da se više ne urušava na put [Crn.] ∞ zapatui		[Vidi]
6213	zapri	zăpri	затворити	zapri (ĭuo ma zaprĭesk, ĭel sa zaprĭașće) [akc. zapri] (gl. p. ref.) — (med.) zatvoriti, otežati stolicu ◊ uoiļi s-a zaprĭesk măĭ đes kînd pask dîtaļină — ovce se najčešće zatvore kad pasu detelinu [Por.]		[Vidi]
6212	zaprĭală	zăpreală	затвор	zaprĭală (mn. zaprĭaļe) [akc. zaprĭală] (i. ž.) — (med.) zatvor (opstirpacija) ◊ zaprĭală ĭe buală kînd uomu nu puaće sî sa dukă pintru ĭel — zatvor je bolest kad čovek ne može da vrši nuždu ◊ đi zaprĭală nu sa bulnavĭesk numa uamińi, numa șă vićiļi — od zatvora ne oboljevaju samo ljudi, nego i stoka ◊ zaprĭala s-a ļikuit ku ḑamă đi varḑă, or ku spumă đi sapun — zatvor se lečio rasolom, ili sapunicom [Por.] ∞ zapri		[Vidi]
5347	zapsî	zăpsi	изненадити	zapsî (ĭuo zapsăsk, ĭel zapsașće) [akc. zapsî] (gl. p. ref.) — iznenaditi, isprepadati ◊ s-a vaĭtat kă veśinu l-a zapsît ńisprimit — žalio se da ga je sused iznenadio nespremnog [Zvizd]		[Vidi]
5785	zapuk	zăpuc	вруће	zapuk (mn. zapukurĭ) [akc. zapuk] (i. s.) — *vruće* ◊		[Vidi]
5786	zapușală	zăpușală	врућина	zapușală (mn. zapușălurĭ) [akc. zapușală] (i. ž.) — vrućina, vrelina, zapara ◊ vara-sta ĭe prĭa mare zapușală, nu sa puaće sufla — ovog leta je prevelika vrućina, ne može se disati ♦ sin. fertuare [Por.] ∞ zapuk		[Vidi]
5117	zastrug	zăstrugă	заструг	zastrug (mn. zastruź) [akc. zastrug] (i. m.) — zastrug ◊ zastrug ĭe vas đi ļemn, kare l-a fakut țîgańi la strug, ș-în kare s-a țînut sarĭa — zastrug je drveni sud, koji su izrađivali Cigani na strugu, i u koji se držala so [Por.] ♦ dij. sin. kovățao (Brodica) [Rom.]		[Vidi]
2598	zatkă	zatcă	повраћача	zatkă (mn. zătke) [akc. zatkă] (i. ž.) — (tehn.) povraćača, povratač, zatezaljča, zatezaljka, motka kojom se otpušta osnova sa zadnjeg vratila razboja ◊ zatka ĭe un bît lung, învîrat în kapu sululuĭ al đinapuoĭ, ku kare țîsatuarĭa slubuađe urḑala kînd sa umpļe spațu — povraćača je dugačak štap, uvučen u glavu zadnjeg vratila, kojim tkalja otpušta osnovu, kada se napuni „spac” [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
3847	zatuor	zător	затор	zatuor (mn. zatuară) [akc. zatuor] (i. s.) — (anat.) zator, krmačino vime ◊ pulpĭa skruofi are țîță șî zatuor, în kare s-adună lapćiļi — krmačino vime ima sisu i zator, u koji se skuplja mleko ◊ skruafa slubuađe zatuară kînd trăbă sî fĭaće — krmača dobija zatore kad treba da se oprasi ◊ dakă skruafa are doasprîaśe zatuară, da fată trisprîaśe purśiĭ, al đi trisprîaśe muare đi fuame kî n-are zatuor — ako krmača ima dvanaest zatora, a oprasi trinaestoro prasadi, trinaesto prase lipsava od gladi jer nema svoj zator [Por.] ∞ skruafă		[Vidi]
781	zavĭelkă	zăvelcă	кецеља	zavĭelkă (mn. zavĭelś) [akc. zavĭelkă] (i. ž.) — kecelja, deo ženske nošnje ◊ zavĭelkă ku bĭaće — kecelja sa vodoravnim šarama ◊ zavĭelka dă fuĭuor — lanena kecelja ♦ sin. pristaĭkă [Hom.]		[Vidi]
5586	zavuoĭ	zăvoi	завој	zavuoĭ (mn. zavuaĭe) [akc. zavuoĭ] (i. s.) — (geog.) zavoj, zemljište pored reke ◊ zavuoĭ ĭe luok poļažńik în kare rîu faśe koveĭ, șî unđe ĭastă kîća ļamńe — zavoj je ravnica u kojoj reka pravi okuku, i gde ima malo drveća ◊ măĭ drag mĭ-a fuost vara să pazăsk faśiļi pi zavuoĭ, pănă vaśiļi pask, ĭo ma skald or prind la pĭeșć — najviše sam voleo leti da čuvam krave u zavoju, dok krave pasu, ja se kupam ili lovim ribu [Por.]		[Vidi]
5098	zăbik	zăbic	крљаница ?	zăbik (mn. zăbiśe) [akc. zăbik] (i. s.) — (nutr.) krljanica ? ◊ zăbik să faśe đin malaĭ uskat șî fărîmat marunt, kare să friźe în untură — krljanica se pravi od suve i sitno mrvljene proje, koja se prži na masti [Pad.] ♦ dij. sin. pufă (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
2487	zăđina	zădina	задржавати	zăđina (ĭuo ma zăđin, ĭel sa zăđină) [akc. zăđina] (gl. p. ref.) — zadražavati se, ometati koga u poslu ◊ nu ma zăđina, kă grabĭesk — nemoj me zadržavati, jer žurim ◊ nu șću đi śe s-a fi zăđinat ĭel atîta-n sat — ne znam zašto li se on toliko zadržao u selu ◊ đ-adauară nu ma zađina atîta, ma ruog đi ćińe — drugi put me nemoj zadržati toliko, molim te ♦ sin. zîbovi [Por.] ∞ zađină		[Vidi]
4150	zămărlău	umplutură	надев	zămărlău (mn. zămărluaĭe) (i. s.) — (nutr.) nadev ◊ zămărlău ĭe mistakatura đе uauă șî brînḑă, kare sa puńe în plaśinț — zamarlau je nadev od jaja i sira kojim se pune plačinte ◊ la Tanda, Gorńana șî Krivĭeļ zămărlău đe plaśinț s-a fakut đen uou, brînḑă șî śapă — u Tandi, Gornjani i Krivelju nadev za plačinte pravio se od jaja, sira i luka ♦ sin. kofîrțău [Por.] ∞ plaśintă		[Vidi]
6520	zăvîrńit	zăvârnit	zапад	zăvîrńit (mn. zăvîrńiće) (i. s.) — zapad ◊ zăvîrńit ĭe parća lumi unđe zovîrńașće Suariļi — zapad je strani sveta na kojoj zalazi Sunce ♦ var. zovîrńit ♦ sin. la đal [Por.]		[Vidi]
6401	zbaća	zbate	батргати се	zbaća (ĭuo ma zbat, ĭel sa zbaće) (gl. ref.) — 1. batrgati se, koprcati se ◊ kînd ĭ-a-nțapat kuțîtu-n gît, puorku sa măĭ zbatut tare într-un vrau, ama lumĭa l-a țînut țapîn, șî ĭel, saraku, la urmă a do murit — kad su svinji zarili nož u vrat, ona se batrgala snažno još neko vreme, ali su je ljudi čvrsto držali, i ona je na kraju, sirota, izdahnula 2. snažno lupati ◊ atîta đi tare mi s-a zbatut ińima-n pĭept, đi m-am spumîntat kă o să-m krîape pĭeptu — toliko mi je jako lupalo srce u grudima, da sam se uplašio da će mi grudi prsnuti [Por.]		[Vidi]
3833	zbăg	refugiu	збег	zbăg (mn. zbăgurĭ) [akc. zbăg] (i. s.) — zbeg ◊ zbăgu ĭe gramada đi lumĭe kare đi vrĭamĭa đi raturĭ fuźe-n padure, sî sa pituļe đi rău dușmańilor — zbeg je grupa ljudi koja za vreme ratova beži u šumu, da se sakrije od neprijateljskog zla ◊ zbăg sa kĭamă șî luok pitulat unđe lumĭa sa pitulă đi vrĭamĭa đi rat — zbeg se zove i skrovito mesto, gde se ljudi kriju za vreme rata [Por.]		[Vidi]
3952	zbera	zbera	викати	zbera (ĭuo zbĭer, ĭel zbĭară) [akc. zbera] (gl. p. ref.) — 1. (o čoveku) vikati, govoriti povišenim glasom ◊ sa zbĭară adîns s-o audă tuoț — namerno viče da je čuju svi ◊ mîńiuos, zbĭară pi kopiĭ — ljutit, viče na decu 2. (o stoci) javljati se, oglašavati se ◊ zbĭară vićiļi đi fuame, vrĭamĭa ĭe sî sa slubuadă la pașuńe — javlja se gladna stoka, vreme je da se pusti na pašu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4465	zbiśi	zbici	просушити	zbiśi (ĭuo zbiśesk, ĭel zbiśașće) [akc. zbiśi] (gl. p. ref.) — prosušiti, osušiti ◊ sa zbiśașće śuava śe sa uskă numa kîta, or numa pi o parće — prosušuje se nešto što se osušilo samo malo, ili samo na jednoj strani ◊ a ĭeșît suariļi, șî pîkurari așćată numa kîta ĭarba sî sa zbiśaskă đi ruauă, șî sî mîńe uoĭiļi — izašlo je sunce, i čobani čekaju samo malo trava da se prosuši od rose pa da poteraju ovce ♦ var. zbiśula ♦ sin. zvînta [Por.]		[Vidi]
5658	zbiśit	zbicit	сув	zbiśit (zbiśită) (mn. zbiśiț, zbiśiće) [akc. zbiśit] (prid.) — (o vlazi) suv, osušen ◊ a dat suariļi ș-akuma pomîntu ĭe zbiśit kalumĭa, ruaua s-a dus — izašlo je Sunce, i sada je zemlja sasvim suva, rosa je isparila ♦ var. zbiśulat ♦ sin. uskat, zvîntat [Por.] ∞ zbiśi		[Vidi]
3813	zbîrn!	zbârn	збрн!	zbîrn! [akc. zbîrn] (uzv.) — (onom.) 1. „zbrn!” zvuk zujanja krupnijeg insekta ◊ un gîrgauńe ĭeșî đin butuarkă, șî „zbîrn!” đirĭept la mińe în păr — izađe stršljen iz šupljike, i „zbrn!” pravo kod mene u kosu 2. „tandr!”, zvuk landaranja nekog labavog dela ◊ s-a đisprins șîna la kar, șî numa „zbîrn! zbîrn!” dupa nuoĭ — otpala šina na kolima, i samo „tandr! tandr!” za nama 3. „fiu!” fiuk, zvuk preleta metka ili odbačenog kamena ◊ naruodu, trasă đin șlaĭdîr kîtra mińe, șî pĭatră „zbîrrrn!” la mińe pi lînga urĭake — ludak, potegao praćku na mene i kamen „fiuuu!” pored moga uva [Por.]		[Vidi]
3810	zbîrśi	zbârci	збрчкати се	zbîrśi (ĭuo ma zbîrśesk, ĭel sa zbîrśașće) [akc. zbîrśi] (gl. p. ref.) — zbrčkati se, naborati, dobiti bore ◊ la bîtrîńață la uom sa zbîrśașće pĭaļa pi față — u starosti čoveku se zbrčka koža na licu ♦ sin. înkrețî [Por.]		[Vidi]
3812	zbîrśit	zbârcit	наборан	zbîrśit (zbîrśită) (mn. zbîrśiț, zbîrśiće) [akc. zbîrśit] (prid.) — (anat.) naboran, pun bora ◊ muma-n bătrîńit, șî-m kađe greu kînd văd kît ĭe đi zbîrśită pi firĭe — majka mi je ostarila, i teško mi pada kad vidim koliko je naborana u licu ♦ sin. înkrețît [Por.] ∞ zbîrśi		[Vidi]
3811	zbîrśitură	zbârcitură	бора	zbîrśitură (mn. zbîrśiturĭ) [akc. zbîrśitură] — 1. (anat.) bora na koži ◊ muĭare ćinîră, da pļină đi zbîrśiturĭ pi lînga uokĭ — mlada žena, a puna bora oko očiju 2. nabor na odeći ◊ zbîrśitură la krețan s-a kĭemat krĭeț — nabor na suknji zvao se krec ♦ sin. înkrețîtură [Por.] ∞ zbîrśi		[Vidi]
3953	zbĭarît	zberet	вика	zbĭarît (mn. zbĭarîće) [akc. zbĭarît] (i. m.) — vika, galama; graja ◊ mare zbĭarît s-auđe pi vaļe, sigurat ńiskaĭ veśiń s-a luvat la sfadă — velika se vika čuje u dolini, sigurno su neki susedi zapodeli svađu ◊ lukră la șkuală da rău sufîră zbĭarîtu kopiĭilor — radi u školi, a teško podnosi dečju graju ♦ sin. zgomît [Por.] ∞ zbera		[Vidi]
35	zbura	zbura	летети	zbura (ĭuo zbuor, ĭel zbuară) [akc. zbura] (gl. p.) — 1. leteti, kretati se po vazduhu, (ptica, avion) ◊ zbuară ka pasîrĭa — leti kao ptica ◊ zbuară pi sus — leti na visini 2. hitati, žuriti, kretati se brzo ◊ la prispit nakazu, șă nu aļargă, numa zbuară — pritisla ga muka, pa ne trči, nego leti 3. raditi nešto velikom brzinom ◊ trasă sabĭa, iĭ zbură kapu — manu sabljom, odseče mu glavu [Por.]		[Vidi]
34	zburatuorĭ	zburător	летач	zburatuorĭ (zburatuare) [akc. zburatuorĭ] (i. m.) — 1. letač, koji ima sposobnost letenja, koji leti ◊ pasîrĭe zburatuare — ptica letačica 2. (mitol.) zmaj ◊ la zmîău nu kućieḑ să-ĭ ḑîś pi nume, numa iĭ ḑîś „al-zburatuorĭ” — zmaja ne smeš da pomeneš po imenu, nego ga osloviš sa „letač” ♦ up. zmău, zmiu [Por.] ∞ zbura		[Vidi]
2141	zburda	zburda	лудирати се	zburda (ĭuo ma zburđieḑ, ĭel sa zburđiaḑă) [akc. zburda] (gl. p. ref.) — (za decu) ludirati se, ponašati se razuzdano; preterano skakati u igri ◊ kopiĭi đemult nu sa zburda la źuakă așa ka akuma — deca nekad nisu tako ludovala u igri kao sada ◊ nu zburda kopiĭi — ne podstiči decu na ludorije ♦ sin. đizmĭerda ♦ up. đizburda [Por.]		[Vidi]
2143	zburdațîĭe	zburdatură	лудирање	zburdațîĭe (mn. zburdațîĭ) [akc. zburdațîĭe] (i. ž.) — ludiranje, raskalašno ponašanje, razbacivanje imetkom ◊ la ńima n-a fuost așa zburdațîĭe ku bańi ka la iĭ, đ-aĭa a ramas guoĭ ka žîpu, fara ńimika — ni kod koga nije bilo takvog ludiranja sa parama kao kod njih, zato su ostali goli k’o pištolj, bez ičega [Por.] ∞ zburda		[Vidi]
2144	zburdaļńik	zburdalnic	разметљивац	zburdaļńik (zburdaļńikă) (mn. zburdaļńiś, zburdaļńiśe) [akc. zburdaļńik] (prid.) — razmetljivac, raspikuća ◊ nu sa șćiĭe kare ĭe măĭ rău đin iĭ duoĭ: ĭel ĭe zburdaļńik la mĭană, ĭa nare marźină ku labdaturĭ, șî đin iĭ pănă la urmă n-o să fiĭe ńimika — ne zna se ko je gori od njih dvoje: on je razmetljivac u kafani, ona nema granicu u hvalisanju, i od njih do kraja neće biti ništa [Por.] ∞ zburda		[Vidi]
2142	zburdat	zburdat	разуздан	zburdat (zburdată) (mn. zburdaț, zburdaće) [akc. zburdat] (prid.) — (za decu) razuzdan, raskalašan, obesan; nemiran; nevaspitan ◊ kopiĭi-luor sînt zburdaț, kî au đi tuaće — njihova deca su razuzdana, jer imaju svega ♦ var. đizburdat [Por.] ∞ zburda		[Vidi]
4952	zdrențuruos	zdrenăros	дроњав	zdrențuruos (zdrențuruasă) (mn. zdrențuruoș, zdrențuruasă) [akc. zdrențuruos] (prid.) — dronjav, odrpan, u ritama ◊ uom zdrențuruos ĭe aăla kare mĭarźe ku țuaļe rupće — dronjav čovek je onaj koji ide u pocepanoj odeći [Por.] ∞ zdrĭanță		[Vidi]
3699	zdrîmbuoļ	drâmbă	дромбуља	zdrîmbuoļ [akc. zdrîmbuoļ] (i. m.) ● v. drîmb [Crn.] ∞ drîmbońi		[Vidi]
4951	zdrĭanță	zdreanță	дроњак	zdrĭanță (mn. zdrĭanță) [akc. zdrĭanță] (i. ž.) — dronjak, krpa, rita; froncla ◊ zdrĭanța ĭe un parśel đin țuală ruptă — dronjak je deo pocepane odeće ◊ đemult s-a purtat țuala tuot pănă nu s-a fakut zdrĭanță — nekad se odelo nosilo sve dok se nije pretvorilo u dronjke ♦ sin. trĭanță, druanță, truanță, torofļoanță [Por.]		[Vidi]
3673	zdrĭențuruos	zdrenţăros	дроњав	zdrĭențuruos [akc. zdrĭențuruos] (prid.) ● v. țurfuruos [Por.] ∞ țurfură		[Vidi]
3325	zdump	zdup	трас!	zdump (uzv.) — (onom.) tras! tres! zvuk treska ◊ zdump s-auđe kînd śeva lovĭașće șî sună — tras! se čuje kad nešto udara i odjekuje ◊ „zdump” s-auđe kînd uomu mîńiuos dă ku ușa tare — „tres” se čuje kad ljutit čovek jako lupne vratima [Por.]		[Vidi]
3327	zdumpańală	zdupăială	трескање	zdumpańală (mn. zdumpańaļe) [akc. zdumpańală] (i. ž.) — treskanje, udaranje predmeta o predmet uz tresak ◊ nu puaće să duarmă đi frikă kă đi kînd s-a rapus muoșu, s-auđe kînd șî kînd o zdumpańală pin kasă, đi la podrum pănă-n puod — ne može da spava od straha jer od kad je umro starac, čuje se kadkad neko treskanje po kući, od podruma do tavana [Por.] ∞ zdump		[Vidi]
3326	zdumpańi	zdupăi	трескати	zdumpańi (ĭuo zdumpăn, ĭel zdumpăńe) [akc. zdumpańi] (gl. p. ref.) — (onom.) treskati, jako udarati o nešto uz tresak ◊ s-a mîńiĭat pi muĭare, mĭarźe đin suobă-n suobă, șî numa zdumpîńe ku ușîļi, parke sînt ușîļi đevină — naljutio se na ženu, ide iz sobe u sobu i samo treska vratima, kao da su mu vrata kriva ◊ s-a dus să vadă śe zdumpîńe-n puod, kă kopiĭi sa ćem să nu fiĭe vrun moruoń — otišao je da vidi šta to treska na tavanu, jer se deca boje da nije neki vampir ♦ var. (ret.) zdumpai [Por.] ∞ zdump	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3897	zgaĭbă	zgaibă	краста	zgaĭbă (mn. zgaĭbe) [akc. zgaĭbă] (i. ž.) — (med.) krasta ◊ zgaĭbă ĭe kuažă śe sa prinđe pi bubă kînd sa vinđikă — krasta je pokorica koja se hvata na rani, kada zarasta [Por.]		[Vidi]
6274	zgardă	zgardă	огрлица	zgardă (mn. zgărḑ) [akc. zgardă] (i. ž.) — (za psa) ogrlica, povodac ◊ zgardă ĭe śerk đi kuruă kare sa puńe la kîńe la gît kînd vrĭeĭ să skuoț kîńiļi în proumblare — ogrlica je kožni povodac koji se stavlja psu oko vrata, kad hoćeš da izvedeš psa u šetnju [Por.]		[Vidi]
6071	zgîțai	zgâțâi	трести	zgîțai (ĭuo zgîțîĭ, ĭel zgîțîĭe) [akc. zgîțai](gl. p. ref.) — tresti, drmati ◊ đi kînd iĭ zgîțîĭe patu să-l pumeńaskă, ama ĭel duarme bat muort, șă nu sîmće ńimika — otkad mu trese krevet da ga probudi, ali on spava mrtav pijan, i ne oseća ništa ♦ sin. klăćina [Por.]		[Vidi]
6072	zgîțaĭală	zgâlțială	трешење	zgîțaĭală (mn. zgîțaĭelurĭ) [akc. zgîțaĭală] (i. ž.) — trešenje, drmanje; drmusanje ◊ s-a karat tota vrĭamĭa k-o spartură đi tomobil, pi kadîlmă pļină đi găuruańe, șî la urmă ĭ-a kaḑut grĭață đi atîta zgîțaĭală — putovao je sve vreme nekom krntijom od automobila po kaldrmi punoj rupčaga, pa mu je na kraju pripala muka od tolikog drmusanja [Por.] ∞ zgîțai		[Vidi]
4309	zgîi	zgâi	кеzити се	zgîi (ĭuo ma zgîĭesk, ĭel sa zgîĭașće) [akc. zgîi] (gl. ref.) — zijati, ceriti se, keziti se ◊ sa zgîĭașće kîtra lumĭe ku gura kaskată, ka un prostovan — zija u ljude otvorenih usta, kao neki prostak ◊ nu ći zgîi așa kîtra mińe, kă-ț zdau o palmă — ne zijaj tako u mene, jer ću ti opaliti šamar ◊ ĭ-a spus frumuos să nu sa zgaĭaskă, da ĭel tot sa zgaĭașće șî sa strîmbă ka kînd ĭe plesńit — lepo mu je rekla da se ne kezi, ali on se i dalje kezi i bekelji kao da je blesav ♦ var. zgai (zgaĭesk, zgaĭașće) ♦ sin. zgîmboĭa, bîzgoĭa [Por.]		[Vidi]
3896	zgîĭe	zgâie	зијавко	zgîĭe (mn. zgîĭ) [akc. zgîĭe] (i. ž.) — (pej.) zijavko, kezavko; blenta ◊ zgîĭe ĭe uom kam pruost kare askultă ku gura kaskată, kă nu înțaļaźe ńimika — zijavko je priprost čovek koji sluša otvorenih usta, jer ne razume ništa ♦ var. zgîĭtură [Por.] ∞ zgîi		[Vidi]
4310	zgîmboĭa	zgâmboia	церити се	zgîmboĭa (ĭuo ma zgîmbuoĭ, ĭel sa zgîmbuaĭe) [akc. zgîmboĭa] (gl. ref.) — ceriti se, keziti se ◊ đizvață kopilu pănă ĭe mik să nu sa zgîmbuaĭe așa, kî ĭe tare urît — odvikni dete dok je malo da se ne cereka tako, jer je jako ružno ♦ sin. zgîi, bîzgoĭa [Por.]		[Vidi]
5620	zgîrgori	zgârgori	коврџати	zgîrgori (ĭuo zgîrgorĭesk, ĭel zgîrgorĭașće) [akc. zgîrgori] (gl. p. ref.) — kovrdžati, uvijati se ◊ đi mik luĭ s-a zgîrgorit păru — kosa mu se od malena kovrdžala [Por.] ∞ zgîrgur		[Vidi]
5622	zgîrgorit	zgârgorit ?	коврџав	zgîrgorit (zgîrgorită) (mn. zgîrgoriț, zgîrgoriće) [akc. zgîrgorit] (prid.) — kovrdžav ◊ atîta ĭe păru luĭ đi zgîrgorit đi nu sa puaće pipćena ńiś tunźa — toliko mu je kosa kovrdžava da se ne može češljati ni šišati [Por.] ∞ zgîrgur		[Vidi]
5621	zgîrgur	zgârgor	коврџа	zgîrgur (mn. zgîrgurĭ) [akc. zgîrgur] (i. m.) — kovrdža ◊ grĭeu sa pĭapćină păru pļin đi zgîrgurĭ — teško se češlja kosa puna kovrža [Por.]		[Vidi]
5603	zgîrîĭa	zgâria	гребати	zgîrîĭa (ĭuo zgîrîĭ, ĭel zgîrîĭe) [akc. zgîrîĭa] (gl. p. ref.) — grebati, ogrebati, grepsti ◊ mîțu zgîrîĭe ku ungiļi kînd ĭe mîńiĭuos — mačak grebe noktima kad je ljut [Por.]		[Vidi]
5605	zgîrîĭat	sgâriat	огребан	zgîrîĭat1 (zgîrîĭată) (mn. zgîrîĭaț, zgîrîĭaće) [akc. zgîrîĭat] (prid.) — (med.) ogreban ◊ a veńit la kasă tuot zgîrîĭat, ama n-a vrut să spună unđe șî kare l-a zgîrîĭat — došao je kući sav ogreban, ali nije hteo da kaže gde i ko ga je ogrebao [Por.] ∞ zgîrîĭa		[Vidi]
5606	zgîrîĭat	sgâriat	гребање	zgîrîĭat2 (mn. zgîrîĭaturĭ) [akc. zgîrîĭat] (i. m.) — grebanje ◊ kopilu nu s-a lasat đi zgîrîĭat ku piruońu, dakă a kîpatat bataĭe đi la ta-su — dete nije manulo grebanje ekserom, iako je dobilo batine od oca [Por.] ∞ zgîrîĭa		[Vidi]
5604	zgîrîĭtură	sgârietură	огреботина	zgîrîĭtură (mn. zgîrîĭturĭ) [akc. zgîrîĭtură] (i. ž.) — (med.) ogrebotina, rana ◊ a trekut pin ruź, șî ĭ-a ramas zgîrîĭturĭ adînś pi mîń șî pi piśuare — prošao je kroz trnje, i ostale mu doboke ogrebotine po rukama i nogama [Por.] ∞ zgîrîĭa		[Vidi]
3900	zgîrś	cârcel	грч	zgîrś (mn. zgîrśurĭ) [akc. zgîrś] (i. s.) — (med.) grč ◊ a notat ustańit, șî la prins zgîrśu, sa fi fuost apa măĭ adînkă, sa fi îńekat sigurat — plivao je umoran i uhvatio ga grč, da je voda bila dublja, udavio bi se sigurno [Por.] ∞ zgîrśi		[Vidi]
3898	zgîrśi	zgârci	згрчити	zgîrśi (ĭuo ma zgîrśesk, ĭel sa zgîrśașće) [akc. zgîrśi] (gl. p. ref.) — zgrčiti se, skupiti se, stegnuti ◊ mi s-a zgîrśit mațîļi đi fuame — zgrčila su mi se creva od gladi ◊ s-a zgîrśit đi frig, șî trămură tuot — zgrčio se od hladnoće, i sav se trese [Por.]		[Vidi]
3899	zgîrśitură	zgârcitură	тврдица	zgîrśitură (mn. zgîrśiturĭ) [akc. zgîrśitură] (i. ž.) — (pej.) tvrdica, cicija; sebičnjak ◊ zgîrśitură grĭa, pļin đi bań da nu dă la ńima ńiś în prumut — teška tvrdica, pun para, a ne da nikom ni na zajam ♦ var. zgîrśit [Por.] ∞ zgîrśi		[Vidi]
5279	zgorńaĭkă	zgornire	изгонац	zgorńaĭkă (mn. zgorńeĭś) [akc. zgorńaĭkă] (i. ž.) — (izob.) (pej.) izgonac ◊ zgorńaĭkă s-a kĭemat koļașa ku kare la nuntă a dudait nașu ś-a șaḑut prĭamult șă n-a vrut să pļaśe, dakă s-a gaćit tuaće ađeturļi nunțășć — izgonac se zvao kačamak kojim se sa svadbe terao kum koji je sedeo predugo i nije hteo da pođe, iako su svi svadbeni običaji bili svršeni [Por.] ∞ zgorńi		[Vidi]
5278	zgorńi	zgorni	истерати	zgorńi (ĭuo zgorńesk, ĭel zgorńașće) [akc. zgorńi] (gl. p. ref.) — isterati, oterati; izgnati ◊ vrĭamĭa sî sa zgorńaskă uoĭļi la pașćuńe — vreme je da se isteraju ovce na pašu ♦ sin. dudai, skoća [Por.]		[Vidi]
2506	zgribĭenț	zgrebenţ	загребенци	zgribĭenț (mn. zgribĭențurĭ) [akc. zgribĭenț] (i. m.) — zagrebenci, zagrebenće; grebenac, ostaci kučine ◊ zgribĭențu ĭe otpadu dî la kîlț śe uđașće-n darak, bun dă străkurat rakiĭa kînd sa friźe la kazan — zagrebenac je otpad sa kučine koji ostaje na grebenu, dobar je za proceđivanje rakije kad se peče na kazanu ◊ dăn ĭel sa fakut șă baćală dă kuśimă — od njega se pravila i osnova za ponjavu [Mlava] ♦ dij. var. zgrĭebiń (Tanda) [Por.] ♦ up. gibură [Por.]		[Vidi]
6390	zguomît	zgomot	галама	zguomît (mn. zguomîće) (i. s.) — *galama, vika; buka*		[Vidi]
3046	zgurav	zgurav	сипкав	zgurav (zguravă) (mn. zguravĭ, zgurave) [akc. zgurav] (prid.) — sipkav, mrvljiv ◊ kolaśel zgurav, sa maśină în gură — sipkav kolač, mrvi se u ustima ◊ pară zguravă — sipkava kruška ◊ ĭastă pĭapin zgurau, șî ĭastă pĭapin apuos — ima dinja sipkava, i ima dinja sočna ♦ supr. apuos, kļiuos [Por.]		[Vidi]
782	zgură	zgură	згура	zgură (mn. zgurĭ) [akc. zgură] (i. ž.) — 1. zgura, gar, smolasta materija koja ostaje iza sagorevanja ◊ dupa śe faś fuoku ku ćumuru dîn maĭdan, să faśe multă zgură în ćionk or în șporiĭet — kada se loži vatra drvenim ugljem iz rudnika, u čunku ili šporetu nahvata se mnogo zgure ◊ zgura nuĭe ka fuńiźina, ĭa ĭe ka smuala ńiagră șî ļipiśuasă — zgura nije kao gar, ona je crna i lepljiva kao smola ◊ kînd să skutură ćuonku, fuńiźina ĭasă kî ĭe ușuară, dar zgura uđiașće, șî ćuonku trăabuĭe ćistît k-un bît — kada se čunak trese, gar izlazi jer je lagan, a zgura ostaje, pa čunak treba da se čisti nekim štapom [Hom.] 2. otpadak ili sporedni proizvod pri topljenju, paljenju metalne rude; šljaka, troska, drozga (Речник МС) 3. čest toponim u rudarskim mestima istočne Sbije ♦ (top.) Zgurĭ, luok pi Kulmĭa mikă, în Arnaglaua, unđe vrodată s-a topit ruda — Zgure, zvano mesto na Maloj kulmi u ataru Rudne Glave, gde se nekada topila ruda 4. zagorelo mesto na dnu kuhinjske posude ◊ muĭarĭa a zuĭtat ćigańa pi fuok, șî s-a prins zgură pi fund — žena je zaboravila tiganj na vatri, i tiganj je zagoreo [Por.]		[Vidi]
3820	zîaśe	zece	десет	zîaśe [akc. zîaśe] (br.) ● v. ḑîaśe [Crn.]		[Vidi]
5387	zîbovi	zăbovi	забавити се	zîbovi (ĭuo ma zîbovĭesk, ĭel sa zîbovĭașće) [akc. zîbovi] (gl. ref.) — zabaviti se, zamajati se, zadržati se ◊ s-a zîbovit ku fîrtațî pin kafană, șî sa amînatat la lukru — zadražao se sa pajtašima u kafani, i zakasnio na posao ♦ sin. zăđina [Por.] ♦ dij. var. zîbavi (Šarbanovac) [Crn.]		[Vidi]
4219	zîdańiță	baniţă	зиданица ?	zîdańiță (mn. zîdańiț) [akc. zîdańiță] (i. ž.) — (zast.) zidanica, sud za semenje ◊ zîdańiță a fuost vas đin obadă đi butuarkă, fakut đi pazît marunțîșu — zidanica je bila drveni sud od šupljike drveta, napravljen da se u njemu čuva zrnevlje ◊ zîdańița avut fund đi blană rotată, prins đi ĭa ku kuńe đe ļemn — zidanica je imala dno od okrugle daske, pričvršćene za nju drvenim čavlima ◊ fundu zîdańițî a fuost îngăurit la mižluok — dance zidanice bilo je probušeno na sredini ◊ î-n gaură la fundu zîdańițî a fuost înțapată đinuntru o furkă ku triĭ kuarńe, fakută đin kuorn uskat — u rupu na dnu zidanice bila je iznutra ubodena račka sa tri roga, izrađena od suvog drena ◊ furka ku tri kuarńe înțapată đinuntru în zîdańiță a rarit buobiļi să nu sa izgorĭaskă đi vlagă — troroga račka umetnuta u zidanicu iznutra razređivala je zrnevlje da se ne upali od vlage ♦ sin. butuarkă [Por.] ◊ zîdańiță la nuoĭ s-a kĭemat vas đi ļemn în kare s-a țînut oțătu, fakut ka źubanu, ku gaură largă đ-aputut oțătu sî sa ĭa ku śuoĭu — zidanica je kod nas bio sud u kome se držalo sirće, sličan žbanu, sa velikim otvorom da je sirće moglo da se zahvati čašom (Topla) [Crn.] ♦ dij. sin. baniță (Šipikovo) [Tim.]		[Vidi]
2767	zîmbak	zambac	крин	zîmbak (mn. zîmbaśe) [akc. zîmbak] (i. s.) — (zast.) (bot.) krin, ljijan (Lilium candidum) ◊ zîmbak ĭe fluare đin građină, ku fluorĭ albe — krin je baštensko cveće, sa belim cvetovima ♦ sin. krin [Por.]		[Vidi]
3015	zîmbră	zâmbre	зазубица	zîmbră (mn. zîmbre) [akc. zîmbră] (i. ž.) — (vet.) zazubica, upala desni kod konja (Gingivitis), ili bolne izraslice na usnama goveda ◊ zîmbră ĭe buala vićilor, kînd la vită krĭesk ńișći rînḑă miś pi buḑa, șî ĭa nu puaće sî paskă ńiś sî bĭa apă — izraslica je goveđa bolest, kad govedu izrastu neke male rese na usnama, pa govedo ne može ni da pase, ni da pije vodu ◊ (med.) zîmbrîļi la vită sa ļekuĭe ku fuarfiśiļi: kum ĭaļe krĭesk, așa uomu ļi taĭe — izraslice se kod goveda leče makazama: kako one rastu, tako ih čovek seče [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
51	zîmosîăk	crud	сиров	zîmosîăk (mn. zîmosîăś) [akc. zîmosîăk] (prid.) — (za drvo) polusuvo, koje je izgubilo vlagu; sirovo ◊ ļiemnu gata s-a uskat, s-a fakut zîmosîăk, amunka sa sparźe ku sakurĭa — drvo se gotovo osušilo, polusuvo je i teško se cepa sekirom ♦ / zîmo < lat. semi — „pola” + sîăk < lat. siccus „suv” (exp. Durlić) [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4042	zîrță	zarțale	наочаре	zîrță [akc. zîrță] (i. ž.) — (med.) naočare ◊ mama a purtat zîrță đi mikă — majka je nosila naočare od malena ◊ am numa o parĭake đi zîrță, ļi duk kînd lukru ku aku — imam samo par naočara, nosim ih kad radim sa iglom ◊ sa vaĭtă kă ńiś ku zîrțîļi nu măĭ vĭađe — žali se da ni sa naočarima više ne vidi [Por.] ♦ dij. sin. okĭeț [Buf.] ♦ dij. sin. oćilă, naośiri (Urovica) [Pad.]		[Vidi]
4753	zmău	zmeu	змај	zmău (mn. zmăĭ) [akc. zmău] (i. m.) — (demon.) zmaj, (astr.) kometa, bolid ◊ zmău ĭe o viđarĭe kare zbuară pista śerĭ — zmaj je svetlost koja leti preko neba ◊ zmău tună pi kuoș în kasă unđe traĭașće vro văduvă ćinîră, sa profaśe voĭńik ș-o ia đi ibomńikă — zmaj ulazi kroz odžak u kuću u kojoj živi mlada udovica, pretvara se u muškarca i uzima je za ljubavnicu ♦ sin. al zburatuorĭ [Por.] ∞ stauă		[Vidi]
3804	zminćală	sminteálă	сметња	zminćală (mn. zminćaļe) [akc. zminćală] (i. ž.) — 1. smetnja, ometanje ◊ ńiś o dobîndă nuĭe đin ĭel, numa zminćală la tuot lukru — nikakva korist od njega, samo smetnja na svakom poslu ◊ zminćală la vuorbă — smetnja u govoru 2. (med.) mentalna bolest ◊ s-a fakut ku zminćală la kap, lovit — rodio se sa nekom mentalnom smetnjom, ćaknut ♦ var. sminćală [Por.] ∞ zminći		[Vidi]
3803	zminći	zminti	сметати	zminći (ĭuo zminćesk, ĭel zminćașće) [akc. zminći] (gl. p. ref.) — 1. smetati, ometati ◊ fuź, nu ma zminći đin lukru — beži, nemoj mi smetati u poslu 2. pogrešiti ◊ a zminćit drumu, ș-a pļekat în parća strîmbă — pogrešio je put, i krenuo na krivu stranu ◊ a zminćit la numîr — pogrešio u brojanju ♦ var. sminći ♦ sin. greșî [Por.]		[Vidi]
3806	zminćit	smintit	ометен	zminćit (zminćită) (mn. zminćiț, zminćiće) [akc. zminćit] (prid.) — 1. ometen, sa smetnjama ◊ zminćit đin vrĭame rîa, s-a pĭerdut în munće — ometen lošim vremenom, zalutao je u planini 2. (med.) ćaknut, lud ◊ nu țîńe minće ńimika, kî ĭe đin vro buală în kopilariĭe kîta zminćit la kap — ne pamti ništa, jer je od neke bolesti u detinjstvu malo udaren u glavu ♦ var. sminćit [Por.] ∞ zminći		[Vidi]
3805	zmintă	smintă	сметња	zmintă (mn. zminće) [akc. zmintă] (i. ž.) — smetnja ◊ numa a fakut la zminće, șî l-a lupadat afară — samo je pravio smetnje, pa su ga izbacili napolje ◊ kum n-ažuns pănă akuma, are vro zmintă vrunđiva — čim nije stigao do sada, ima neku smetnju negde ♦ / skr. < zminćală [Por.] ∞ zminći		[Vidi]
6420	zmîk	zmâc	цим	zmîk (uzv.) — *cimanje* [Por.]		[Vidi]
4117	zmîkńi	smâcni	тргнути	zmîkńi (ĭuo zmîkńesk, ĭel zmîkńașće) [akc. zmîkńi] (gl. p. ref.) — trgnuti, cimnuti, povući unazad; uzmaknuti ◊ vaka s-a spumîntat, a zmîkńit înapuoĭ, șî la gazît pi piśuor — krava se uplašila, cimnula unazad i nagazila ga na nogu ♦ / < zmîk ♦ up. stokńi [Por.] ∞ zmîk		[Vidi]
4260	zmĭaură	zmeură	малина	zmĭaură (mn. zmĭaurĭ) [akc. zmĭaură] (i. ž.) — (bot.) malina ◊ zmĭaura ĭe buruĭană ku buobe marunće ka mura, numa sînt ruoșe — malina je biljka sa sitnim bobicamae kao kupina, samo su crvene [Mlava] ♦ dij. sin. maļină [Por.]		[Vidi]
4189	zmĭeura	mieuna	маукати	zmĭeura (ĭuo zmĭaur, ĭel zmĭaură) [akc. zmĭaura] (gl.) — (onom.) maukati, mijaukati ◊ pănă kînd va zmĭeura mîțo-la în puod? — dokle će maukati ona mačka na tavanu? ◊ mîrtanu zmĭeură într-o vrĭame tare, ka kînd s-a ńekat ku vro žuavină — mačor je maukao jedno vreme jako, kao da se davio sa nekom životinjom ♦ up. mîrońa [Por.] ∞ mîț		[Vidi]
4190	zmĭeurat	mieunat	маукање	zmĭeurat (mn. zmĭeuraturĭ) [akc. zmĭeurat] (i. ž.) — (onom.) maukanje ◊ sa uśuĭat mîțî, a gaćit zmĭeuratu — mačke su se smirile, završile su maukanje ◊ în marta nu sa puaće trai đi zmĭeuratu mîțîlor — u martu se ne može živeti od mačjeg maukanja [Por.] ∞ mîț		[Vidi]
4144	zmuaćik	smoatic	смотуљак	zmuaćik (mn. zmuaćiśe) [akc. zmuaćik] (i. s.) — smotuljak; pramen ◊ a tuors kairu gata tuot, ĭ-a ramas numa un zmuaćik đi lînă — isprela je gotovo celu kudelju, ostajo joj je samo jedan smotuljak vune ♦ sin. biț [Por.]		[Vidi]
4107	znam	znamă	споменик	znam (mn. zname) [akc. znam] (i. s.) — spomenik ◊ ș-am dus akolo, am taĭat purśiel, ș-am dat znamu, să aĭbe znam la groapă, la kasă ĭeĭ, să aĭbe dă vĭek, dă veśiĭe — i odnela sam tamo, zaklala sam prase, i namenila spomenik, da ima na grobu, kod njene kuće za vek, za večnost ♦ / skr. < znamîn [Bran.] ♦ dij. var. znamîn [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4480	znamîn	znamăn	споменик	znamîn (mn. znamîń) [akc. znamîn] (i. m.) — (rel.) nadgrobni spomenik ◊ în Porĭeśa, znamînu la mormîntu muortuluĭ sa puńe pănă nu sa-npļińașće anu đi la muarće — u Poreču se spomenik na grobu pokojnika postavlja pre isteka godišnjice smrti ◊ dakă uomu nu puaće să pună znamîn la parinț pănă la anu, ăl puńe pănă la triĭ ań — ako čovek ne može roditeljima da postavi spomenik do godinu dana, onda ga postavlja do treće godine ◊ dakă nu sa puńe znamînu pănă la triĭ ań, đ-aśi înkolo nu sa măĭ puaće puńa ńiśkînd — ako se spomenik ne postavi do treće godine, posle toga se ne može postaviti nikad ◊ moșîĭa lu parinț la kare kopiĭi n-a pus znamîn, pĭarđe birekĭetu, șî moșćeńitori n-o sî pouată arańi ku ĭa — imovina roditela kojima deca nisu podigla spomenik, gubi plodnost, i naslednici neće moći da se prehrane sa nje ♦ sin. pĭatră [Por.]		[Vidi]
2337	znobiu	zlobiu	злобан	znobiu (znobiuă) (mn. znobiț, znobiće) [akc. znobiu] (prid.) — zloban, sklon zlu i drugim nedelima; zloća; zlobnik ◊ ma nu-m puvestă dă ĭel, așa uom znobiu nu vreau să văd ku uoki — ma nemoj mi pričati o njemu, takvog zlobnika ne želim da vidim očima [Mlava] ∞ znuabă		[Vidi]
2338	znobiuluĭ	zlobiu	злобнички	znobiuluĭ [akc. znobiuluĭ] (pril.) — zlobnički ◊ nu ĭ-anvaț ńima, iĭ lukre tuot znobiuluĭ kî așa sînt fakuț — niko ih nije učio, oni sve rade zlobnički jer su tako rođeni ♦ var. (skr.) znobiu [Mlava] ∞ znuabă		[Vidi]
2336	znuabă	zloabă	злоба	znuabă (mn. znuabe) [akc. znuabă] (i. ž.) — 1. zloba, nedelo, zločin; spletka, intriga; smicalica ◊ bugari a fakut mare znuabe dă vrĭamĭa dă rat, da ńima nu ĭ-a suđit prăntu aĭa — Bugari su činili velika zla za vreme rata, a niko im nije sudio zbog toga ◊ nuĭe uom kum trăbe, numa faśe la znuabe, alta nu șćiĭe — nije čovek kako treba, samo pravi smicalice, drugo ne zna [Mlava] 2. (o deci) nestašluk ◊ aldrakuluĭ kopilo-sta, a krĭeskut, da nu sa măĭ lasă đi znuabe — đavolasto dete, odraslo je, a nije se manulo nestašluka (Tanda) [Por.]		[Vidi]
2394	zobară	zobară	зобница	zobară (mn. zobare) [akc. zobară] (i. ž.) — (zast.) zobnica ◊ zobară ĭe o trastă în kare sa puńe zuob, șî sa atîrna la kal la kap sî manînśe kalu đin ĭa — zobnica je torba u koju se stavalja zob, i kači se konju na glavu da konj iz nje jede zob ♦ sin. zomńiță [Por.] ∞ kal		[Vidi]
2395	zomńiță	zomniţă	зобница	zomńiță (mn. zomńiț) [akc. zomńiță] (i. ž.) — zobnica ◊ trasta đin kare sa arańiașće kalu ku zuob — torba iz koje se konj hrani zobom ♦ var. zuomńița ♦ sin. zobară [Por.] ∞ kal		[Vidi]
6276	zubun	zăbun	зубун	zubun (mn. zubuńe) [akc. zubun] (i. s.) — zubun ◊ zubun a fuost țuală śe s-a purtat đisupra, pista alalće țuaļe, fakut đi śuarik gruos, ku mîńiś skurće, or fara mîńiś — zubun je gornji haljetak koji se nosio preko druge odeće, skrojen od debljeg sukna, sa kratkim rukavima, ili bez rukava ◊ zubunu a purtat șî muĭeriļi, șî uamińi — zubun su nosili i muškarci i žene ◊ zubunu s-a pĭerdut întra raturĭ, kînd l-a skimbat burka — zubun se izobičajio izmedju dva rata, kada ga je zamenio kaput [Por.]		[Vidi]
2732	zuĭta	zăuita	заборавити	zuĭta (ĭuo zauĭt, ĭel zauĭtă) [akc. zuĭta] (gl. p. ref.) — zaboraviti, zaboravljati (se) ◊ aĭa ś-a fuost, trăbe zuĭta — to što je bilo, treba zaboraviti ◊ răotaća nu sa zauĭta ļesńe, or ĭuta — zločin se ne zaboravalja lako, ili brzo [Por.] ♦ dij. var. uĭta [Kmp.]		[Vidi]
2731	zuĭtare	zăuitare	заборав	zuĭtare (mn. zuĭtărĭ) [akc. zuĭtare] (i. ž.) — zaborav ◊ dupa șapće ań, al muort trĭaśe în zuĭtare, tuoț ăl zauĭtă — posle sedam godina, pokojnik prelazi u zaborav, svi ga zaborave [Crn.] ∞ zuĭta		[Vidi]
2733	zuĭtat	zăuitat	заборављен	zuĭtat (zuĭtată) (mn. zuĭtaț, zuĭtaće) [akc. zuĭtat] (prid.) — zaboravljen, koji je pao u zaborav ◊ mulće ađeturĭ batrîńe sînt astîḑ zuĭtaće — mnogi stari običaji su danas zaboravljeni [Por.] ∞ zuĭta		[Vidi]
2734	zuĭtatură	zăuitatură	заборавко	zuĭtatură (mn. zuĭtatuorĭ) [akc. zuĭtatură] (i. s.) — zaboravko, onaj koji lako i često zaboravlja ◊ la fakut muĭkî-sa ka o zuĭtatură grĭa, đ-aĭa șkuala nu ĭ-a mĭers — rodila ga je majka kao teškog zaboravka, zato mu škola nije išla [Por.] ∞ zuĭta		[Vidi]
3911	zuort	zor	журба	zuort (mn. zuorturĭ) [akc. zuort] (i. s.) — 1. žurba, zort ◊ lukru ku zuort — rad u žurbi ◊ a dat mare zuort, ama ĭară n-a gaćit lukru — zapeli su iz sve snage, ali opet nisu svršili posao 2. frka, nevolja ◊ ńima nu șćiĭe śe zuort a dat pista lumĭe kînd a veńit mńamțî — niko ne zna kakva je nevolja snašla ljude kada su došli Nemci ◊ a kriśit kă nu puaće să vină, kă are vrun zuort — poručio je da ne može doći, jer ima neku frku ♦ var. zort ♦ sin. grab, vuraĭală, dura [Por.]		[Vidi]
4116	zvînta	zvânta	просушити	zvînta (ĭuo zvînt, ĭel zvîntă) [akc. zvînta] (gl. p. ref.) — prosušiti, osloboditi se vlage ◊ sî măĭ așćetăm kîta ku sapatu, sa va măĭ zvînta pomîntu — da sačekamo malo sa okopavanjem, možda će se prosušiti zemlja ◊ la strîbatut pluaĭa, ș-a pus burka la kamîn sî sa zvînće — probila ga je kiša, i stavio je kaput kraj kamina da se prosuši ♦ sin. zbiśula [Por.]		[Vidi]
4464	zvîntat	zvântat	просушен	zvîntat (zvîntată) (mn. zvîntaț, zvîntaće) [akc. zvîntat] (prid.) — prosušen; suv ◊ sa ḑîśe kî ĭe śuava zvîntat kînd a fuost ud, da s-a uskat măĭdo tuot la vînt or la suare — kaže se da je nešto prosušeno kad je bilo mokro, a osušilo se gotovo sasvim na vetru ili suncu ◊ măĭ đes sa ḑîśe đi pomînt rîveńit kî s-a zvîntat — najčešće se kaže za vlažnu zemlju da se prosušila [Por.] ∞ zvînta		[Vidi]
2389	žagă	joagăr	жага	žagă (mn. žage) [akc. žagă] (i. ž.) — (tehn.) žaga, dugačka dvoručna testera ◊ žagă ĭe firiz mare đi doă mîń, ku doă parĭekĭ đi đinț: o parĭake taĭe, da una skuaće rugumatura — žaga je velika dvoručna testera, sa dva para zubaca: jedan par seče, a drugi vadi strugotinu ◊ ku žagă lukră duoĭ inș, ku ĭa sa taĭe ļiamńe gruasă — žagom testerišu dve osobe, njome se seku debeli trupci ◊ žagă la nuoĭ a ĭeșît dupa ratu-sta ku mńamț, măĭ întîń la rudńik în Măĭdan, unđe ku ĭa am sprimit građe đi uokńe — žaga se kod nas pojavila posle rata sa Nemcima, najpre u rudniku u Majdanpeku, gde smo sa njom spremali podgrađu za okna ◊ pănă am lukrat la rudńik, la žagă ĭ-am ḑîs „amerikaner” — dok smo radili u rudniku, žagu smo zvali „amerikaner” [Por.] ∞ firiz		[Vidi]
5765	Žaļežńik	Jalejnic	Железник	Žaļežńik [akc. Žaļežńik] (i. m.) — (ojk.) Železnik ◊ Žaļežńik ĭe numiļi lu un sat pîrasît rudarĭesk, în komuna Kućeva — Železnik je ime jednog napuštenog rudarskog mesta u opštini Kučevo [Zvizd]		[Vidi]
6096	žaļi	jeli	жалити	žaļi (ĭuo žaļesk, ĭel žaļașće) [akc. žaļi] (gl. p. ref.) — (psih.) žaliti, osećati žalost ◊ ĭuo žaļesk lumĭa tuată, kum đi rău traĭesk astăḑ — ja žalim ceo svet, kako loše živi danas ◊ numa la muma ći puoț žaļi kînd țî grĭeu — samo se majci možeš žaliti kad ti je teško ◊ (ver.) puartă ńegru kî ĭ-a murit muma đi kurînd, șî trăbe s-o žaļaskă pănă la anu — nosi crninu jer joj je majka skoro umrla, pa treba da je žali godinu dana ◊ pănă nu s-a skuos sî sa puarće ńegru, dupa ńam muort đi žăļ s-a purtat numa žăļu: un parśel đi kîrpă ńagră — dok se nije pojavilo nošenje crnine, za umrlim rođakom se u žalosti nosio samo flor: jedno parče crne tkanine [Por.]		[Vidi]
6097	žaļit	jelit	жаљење	žaļit (mn. žaļiturĭ) [akc. žaļit] (i. s.) — (psih.) (rel.) žaljenje, tugovanje ◊ măĭ grĭeu žaļitu ĭe dupa uomo-l muort — najteže žaljenje je za umrlim čovekom ◊ žaļitu dupa al muort, kînd ĭe ńam apruape, țîńe un an đi ḑîļe, atîta žaļașće șă al muort pi lumĭa-ĭa — žaljenje za pokojnikom traje godinu dana, toliko žali i pokojnik na onom svetu ◊ sămnu žaļituluĭ ĭe ńegru, astîḑ să înbrakă în țuaļe ńagre, da đemult s-a dus numa un pĭaćik ńegru, kare s-a kĭemat žăļ — znak žaljenje je crno, danas se oblači crno odelo, a nekad se nosio samo komad crne tkanine, koji se zvao flor ◊ kît țîńe žaļitu, uomu puartă ńegru, șă nu sa duśe la visaļiĭ — dok traje žaljenje, čovek nosi crninu, i ne ide na veselja [Por.] ∞ žaļi		[Vidi]
3933	žapină	japină	удубљење	žapină (mn. žapiń) [akc. žapină] (i. ž.) — udubljenje, vododerina ◊ s-a surupat pomîntu pi pođină dupa pluaĭe, ș-a ramas numa žapiń guaļe — odronila se zemlja posle kiše na padini, pa su ostale samo gole vododerine ♦ sin. gaură, borugă, žoampă [Por.]		[Vidi]
5803	žăgĭ	jeghi	жеравица	žăgĭ (mn. žăgurĭ) [akc. žăgĭ] (i. s.) — žeravica ◊ nu s-a stîns fuoku đi tuot, a măĭ ramas žăgĭ pin śanușă — nije se vatra ugasila sasvim, ostale su žeravice po pepelu ♦ up. žîgaraĭ [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
3440	žăļ	jale	жалост	žăļ1 (mn. žăļe) [akc. žăļ] (i. s.) — žalost, žal, patnja, bol ◊ žăļ mare, a perit baĭat ćinîr — velika žalost, poginuo mlad momak ◊ žăļu dupa ĭel ńiś în ḑî đi astîḑ nu s-a stîmparat — žal za njim se ni dan-danas nije ugasio ◊ žăļu arđe în ińimă — žalost peče u srcu [Por.] ∞ žaļi		[Vidi]
6095	žăļ	panglică neagră	флор	žăļ2 (mn. žăļe) [akc. žăļ] (i. s.) — (ver.) flor, znak žalost ◊ pănă nu s-a dus ńegru dupa-ĭ muorț, sămnu kî ĭe uomu žăļńik a fuost o șļîngă îngustă ńagră kare s-a kĭemat žăļ — dok se nije nosila crnina za pokojnicima, znak žalost je bila crna uska traka koju su zvali flor ◊ barbațî a dus žăļu ļegat đirĭept pista kaśulă albă, da muĭeriļi atirnat la kîrpă în vîru kapuluĭ — muškarci su flor nosili vezanog rano preko bele šubare, a žene prikačenog na marami povrh glave ◊ dakă a žaļit voĭńik, muĭeriļi a prins žăļu pi kîrpă la vîru kapuluĭ đi parća đirĭaptă, slubaḑît înapuoĭ, da dupa muĭare, la prins đi parća stîngă — ako su žalile muškarca, žene su flor nosile prikačenog na marami povrh glave sa desne strane, a za ženom, kačile su ga sa leve strane ◊ pănă a žaļit ku kapu guol, barbațî a duś žăļu ļegat la gît — dok su žalili gologlavi, muškarci su flor nosili oko vrata [Por.] ∞ žaļi		[Vidi]
6098	žăļńik	jalnic	ожалошћен	žăļńik (žăļńikă) (mn. žăļńiś, žăļńiśe) [akc. žăļńik] (prid.) — ožalošćen, koji žali ◊ kînd are muort đi la ińimă, șî kînd ĭe în mare žăļ, đi mulće uorĭ muma ĭe žăļńikă pănă la muarće — kad ima umrlu decu, i kad je u velikoj žalosti, majka je često ožalošćena do smrti [Por.] ∞ žali		[Vidi]
6340	žđier	jder	куна	žđier (mn. žđierĭ) (i. m.) — (zool.) kuna (mustela martes ◊ žđier ĭe žuavină sîrbaćika, samînă kîta la virveriță — kuna je divlja životinja, slična veverici [Por.]		[Vidi]
6341	žđiuor	jdior	куна златица	žđiuor (mn. žđiuorĭ) (i. m.) — (zool.) 1. kuna zlatica (Martes martes) ◊ 2. tvor (Putorius putorius) ◊ ńişći vînaţ batrîń đi supt Guol a puvestît kî ĭe žđioru žuavină puturuasaă — neki stari lovci ispod Deli Jovana govorili su da je žđior smrdljivi tvor [Por.] ∞ žđier		[Vidi]
5752	žgĭab	jghiab	жлеб	žgĭab (mn. žgĭaburĭ) [akc. žgĭab] (i. s.) — 1. žleb ◊ žgĭab sa faśe în ļemn kînd sa skobĭașće adînkatură lungă în ĭel — žleb se pravi u drvetu kada se u njemu iskopa uzdužno udubljenje 2. valov ◊ în žgĭab skobît adînk în ļemn gruos sa adapă vićiļi — u valovu duboko izdubljenom u deblu drveta poji se stoka [Por.]		[Vidi]
5753	žgĭebui	jghebui	ужљебити	žgĭebui (ĭuo žgĭebuĭ, ĭel žgĭebuĭe) [akc. žgĭebui] (gl. p.) — užljebiti ◊ aļes un gruos bun đi žgĭebuit žgĭabu đi adapat vićiļî în ĭel — odabrao je deblo dobro da se u njemu užljebi valov za pojenje stoke [Por.] ∞ žgĭab		[Vidi]
6244	žîgaraĭ	jegăráĭ	жар	žîgaraĭ (mn. ≈) [akc. žîgaraĭ] (i. zb.) — žar ◊ dupa śe trĭek ļamńiļi, în kamin ramîńe numa žîgaraĭu — kad izgore drva, na kaminu ostaje samo žar ♦ up. žăgĭ [Por.] ∞ fuok		[Vidi]
1789	žîglă	jâglă	жагља	žîglă (mn. žîgļe) [akc. žîglă] (i. ž.) — žaglja, drvena prečka koja spaja gornji i donji deo jarma ◊ la źug ĭastă duauă žîgļe — na jarmu ima dve žaglje ◊ žîglă are duauă gîăurĭ la vîr, ku kare sa larźiașće or sa skurtă źugu, sî sa adukă dupa kum ĭe gîtu lu viće — žaglja ima dve rupe pri vrhu, kojima se širi i skuplja jaram, da bi se podesio prema vratu životinje ♦ up. źug, rastîău, fiulare [Por.] ∞ źug		[Vidi]
6153	žîgńală	jignire	жигање	žîgńală (mn. žîgńaļe) [akc. žîgńală] (i. ž.) — (med.) žiganje ◊ sa vaĭtă kă sîmće vro žîgńală în pĭept — žali se da oseća neko žiganje u grudima [Por.] ∞ žîgńi		[Vidi]
6152	žîgńi	jigni	жигнути	žîgńi (ĭuo žîgńesk, ĭel žîgńiașće) [akc. žîgńi] (gl. p. ref.) — 1. (med.) žignuti ◊ s-a vaĭtă kă-l žîgńașće vro durĭare pista șîaļe, đi kînd a-nkarkat karu ku ļiamńe — žali se da ga žiga neka bol preko leđa, otkad je tovario kola sa drvima 2. (tehn.) beliti, označavati zasecanjem ◊ ļemnu kare vreĭ să însămń đi vro trĭabă, numa ăl žîgńeșć kîta ku sakurĭa đintro parće — stablo koje hoćeš da obeležiš za neku potrebu, samo malo obeliš sekirom s jedne strane [Por.]		[Vidi]
2463	žîguare	jigoare	џукела	žîguare (mn. žîguorĭ) [akc. žîguare] (i. ž.) — 1. džukela, mršav pas ◊ ńi s-a bulnavit kîńiļi, nu manînkă, a slabit, iĭ sa vîăd usaîļi pin pĭaļe, s-a fakut o žîguare kare nu-ț măĭ trabe în traușă — razboleo nam se pas, ne jede, oslabio je, vide mu se koske kroz kožu, postao je jedna džukela koja ti više ne treba u dvorištu 2. (fig.) (za čoveka) (pej.) džukela, mrcina ◊ așa žîguare đi uom kum ĭe Trailă, n-a măĭ vaḑut ĭuo pănă akuma — takvu džukelu od čoveka kakav je Trailo, ja do sada nisam video [Por.]		[Vidi]
5793	žîguĭală	jeguială	жгаравица	žîguĭală (mn. žîguĭelurĭ) [akc. žîguĭală] (i. ž.) — (med.) žgaravica, gorušica ◊ kînd dupa vro mînkare or bĭare će arđe-n pĭept, sa ḑîśe kă ć-astupă žîguĭala — kada te posle nekog jela ili pića peče u grudima, kaže se da te davi gorušica ♦ var. žuguĭală [Por.]		[Vidi]
5794	žîp	jip	прут	žîp (mn. žîpĭ) (i. m.) — prut, štap ◊ žîp ĭe krĭangă guală, fara krĭanźe șî fara frunḑă — prut je gola grana, bez grančica i bez lišća ◊ s-a luvat dupa kopiĭ ku un žîp đi kuorn — pojurio je decu jednum drenovim prutom ◊ (izr.) guol ka žîpu — go ko prut (siromašan) [Por.] ∞ bît		[Vidi]
5796	žîpai	jăpăi	млатити	žîpai (ĭuo žîpîĭ, ĭel žîpîĭe) [akc. žîpai](gl. p.) — mlatiti, batinati, tući štapom ◊ luvară un žîp ku tot, șă-l frînsiră ku bataĭa, să nu-ĭ mă-ĭ đa-n gînd să fure — uzeše jednu motku, i polomiše ga od batina, da mu više ne padne na um da krade [Por.] ∞ žîp		[Vidi]
5797	žîpan	jipan	мочуга	žîpan (mn. žîpań) [akc. žîpan] (i. m.) — (augm.) močuga ◊ žîpan ĭe žîp mare — močuga je dugačka motka [Por.] ∞ žîp		[Vidi]
3441	žîr	jâr	жир	žîr (mn. žîrurĭ ?) (i. s.) — (bot.) žir, plod hrasta ili bukve ◊ đemult a fuost duos kît vrĭeĭ, șî tuot pļin đi žîr — nekad je bilo šume koliko hoćeš, i sva je bila puna žira ◊ ku žîru s-a arańit puorśi, da șî lumĭa la mînkat kînd ĭ-a razbit fuamića — žirom su se hranile svinje, a i ljudi su ga jeli kad bi ih savladala glad ♦ sin. gindă [Por.]		[Vidi]
5770	žîvînă	rană	рана	žîvînă (mn. žîvîń) [akc. žîvînă] (i. ž.) — (med.) rana, ozleda ◊ la luok unđe sa lovĭașće uomu, sa faśe žîvînă — na mestu gde se čovek povredi, napravi se rana ◊ žîvînă viĭe — živa rana [Por.]		[Vidi]
6299	žîžgan	jâjgan ?	жгољав	žîžgan (žîžgană) (mn. žîžgań, žîžgańe) [akc. žîžgan] (prid.) — žgoljav ◊ uom žîžgan ĭe slab, uskat ka žîpu, șî đes bolnaviśuos — žgoljav čovek je mršav, usukan kao motka i često bolešljiv [Por.]		[Vidi]
2080	žńap	jneap	крњак	žńap (mn. žńepĭ) (i. m.) — krnjak, odlomljen deo tanje grane koji služi kao motka ◊ pusă mîna pi un žńap, șî ma luvă pi dupa kap, șî dăĭ, șî dăĭ, pănă nu kaḑuĭ tuot sînźaruos — dohvati jedan krnjak, pa počne da me mlati, pa udri, pa udri, dok ne padoh sav krvav ♦ var. žńiap ♦ up. žńapîn [Por.] ∞ bît		[Vidi]
6374	žńapîn	jneapăn	клека	žńapîn (mn. žńapiń) (i. m.) — (izob.) (bot.) kleka (Juniperus communis) ◊ la nuoĭ s-a şćut đi žńapîn numa pi vuorbă, ļemnu n-a fuost kunoskut, kî śuośiļi nuaştre n-au nalţîme kare kată žńapînu — kod nas se za kleku znalo samo po imenu, biljka nije bla poznata, jer naša brda nemaju tu visinu koju kleka traži ♦ up. žńap [Por.]		[Vidi]
2327	Žoĭeń	Joieni	Четврткари	Žoĭeń (jed. Žoĭan) [akc. Žoĭeń] (i. m.) — (antr.) Četvrtkari, nadimak koji su Vlasi Carani dali zapadnim Vlasima, Munćanima, zato što nisu radili četvrkom ◊ rumîń țarańi đi la Kraĭna a ḑîs l-aĭ nuoștri „žoĭeń”, kă aĭ nuoștri n-a lukrat žuoĭa, đi la Žuoĭ-Marĭ pănă la Ispas, karĭe kađe tuot žuoĭa — Vlasi Carani iz Krajine, zvali su naše „četvrtkari”, jer naši nisu radili četvrtkom od Velikog Četvrtka do Spasovdana, koji uvek pada u četvrtak ♦ var. Žoĭańi [Por.] ∞ žuoĭ	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3296	žordaļiĭe	zărzălie	кајсија (плод)	žordaļiĭe (mn. žordaļiĭ) [akc. žordaļiĭe] (i. ž.) — (bot.) kajsija (plod) ◊ žordaļiĭa ĭe puamă dulśe, ku kuaža galbină șî ńaćidă — kajsija je slatko voće, sa žutom i glatkom korom ♦ var. zorzoļiĭe (Tanda, Crnajka) [Por.] dij. var. zărzăļiĭe (Topla) [Crn.] ∞ žordaļiu	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3295	žordaļiu	zărzălui	кајсија (дрво)	žordaļiu (mn. žordaļiĭ) [akc. žordaļiu] (i. m.) — (bot.) kajsija (drvo), (Prunus armeniaca) ◊ žordaļiu ĭe puom mik, ku fluorĭ albe șî puamă galbină — kajsija je niska voćka sa belim cvetom i žutim plodom ◊ žordaļiu ĭe puom kare la nuoĭ sa pĭarđe mirekuț, sa măĭ gasîașće unđe-unđe, al tuot măĭ rar — kajsija je voćka koja se kod nas polako gubi, još se može naći tu i tamo, ali sve ređe ♦ var. zorzoļiu (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. zărzaļiu (Novi Sip) [Dun.] ♦ dij. var. zărzăļiu (Topla) [Crn.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
2367	žordar	jordar	прутар	žordar (mn. žordarĭ) [akc. žordar] (i. m.) — (izob.) prutar, gonič ◊ žordar a fuost uom sarak kare n-avut plugu luĭ, șî s-a dus în prumut la ăla kare l-a avut, să-ĭ mîńe ku žuarda buoĭi la arat, da pĭe urmă ĭel iĭ întuarśe înprumutu kînd vińe ku plugu șî-ĭ are luoku lu sarak — prutar je bio siromašan čovek koji nije imao svoj plug, pa je odlazio u zajam kod onoga ko ga je imao, da mu prutom goni volove na oranju, a posle mu ovaj vraća zajam kad dođe sa plugom i siromahu izore njivu ◊ đemult s-a arat ku triĭ parĭekĭ đi buoĭ, șî žordarĭu a purtat griža đi tuaće parĭeki-ļa sî tragă plugu kum trîabe — nekada se oralo sa tri para volova, i gonič je vodio računa o njima da vuku plug kako treba [Por.] ∞ žuardă		[Vidi]
2366	žorđiță	jordiţă	прутић	žorđiță (mn. žorđiț) [akc. žorđiță] (i. ž.) — (demin.) prutić, štapić ◊ kopiĭi miś fļuțîĭ ku o žorđiță pi kur, sî sa învĭață la bataĭe, kînd fak vro drăkovină — malu decu fićkaš nekim prutićem po dupetu, da se naviknu na batine, kada učine neki nestašluk [Por.] ∞ žuardă		[Vidi]
3932	žuampă	joampă	рупа	žuampă (mn. žuampe) [akc. žuampă] (i. ž.) — rupa, udubljenje ◊ n-a bagat sama, a dat ku ruata în vro žuampă, ș-a kaḑut înkurișkapiće — nije pazio, udario je biciklom u neku rupu, i pao naglavačke ◊ a luvat pluaĭa drumu, a ramas numa žuampă lînga žuampă — odnela kiša put, ostala je samo rupa do rupe ♦ sin. gaură, žapină [Por.]		[Vidi]
2365	žuardă	joardă	прут	žuardă (mn. žuorḑ) [akc. žuardă] (i. ž.) — prut ◊ žuardă ĭe nuĭauă, lungă șî supțîrĭe, frîntă or taĭată đin krĭangă lu vrun ļiemn žîlau, ku kare s-a mînat vićiļi — prut je tanka i dugačka šiba, izlomljena ili isečena od grane nekog žilavog drveta, kojom se terala stoka ◊ ku žuarda supțĭre đi bătrîńață, daskîļi a batut kopiĭi la șkuală — tankim prutom su nekada uičitelji tukli decu u školi ◊ ku žuarda șî parințî a fļuțait pi kur kopiĭi a luor aĭ ńimĭarńiś — prutom su i roditelji šibali po dupetu svoju nemirnu decu [Por.] ∞ bît	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5804	žuđeka	judeca	грдити	žuđeka (ĭuo žuđik, ĭel žuđikă) [akc. žuđeka] (gl. p. ref.) — 1. grditi, prekorevati ◊ a žuđekato șî parințî da șî prĭaćińi, ama ĭa a fuost tare đi kap, șă n-askultat pi ńima — grdili je i roditelji i prijatelji, ali je ona bila tvrdoglava, i nije slušala nikoga 2. (zast.) suditi ◊ đimult, pintru śe gođe napastă, uomu s-a dus la kińezu să-l žuđiśe întra marturĭ, să sa vadă fiva đevină or nu — nekada, za bilo koju sumnju, čovek je išao kod kneza da mu se sudi pred svedocima, da se vidi da li je kriv ili ne [Por.]		[Vidi]
5805	žuđekat	judecat	критикован	žuđekat (žuđekată) (mn. žuđekaț, žuđekaće) [akc. žuđekat] (prid.) — kritikovan ◊ n-a trekut ḑîua să n-a fi fuost žuđekată đi la suakra fara ńiśkotrĭabă — nije prošao dan da nije bila kritikovana od strane svekrve bez ikakvog razloga [Por.] ∞ žuđeka		[Vidi]
1730	žug	jug	јарам	žug (i. s.) ● v. źug [Por.] ∞ źug		[Vidi]
4287	žuka	juca	играти	žuka [akc. žuka] (gl. p. ref.) ● v. źuka [Por.] ∞ źuka		[Vidi]
4288	žukariĭe	jucărie	играчка	žukariĭe [akc. žukariĭe] (i. ž.) ● v. źukariĭe [Por.] ∞ źukariĭe		[Vidi]
4289	žukatuorĭ	jucător	играч	žukatuorĭ [akc. žukatuorĭ] (i. m.) ● v. źukatuorĭ [Por.] ∞ źukatuorĭ		[Vidi]
4886	žumaće	jumate	пола	žumaće (mn. žumăț) [akc. žumaće] (i. ž.) — pola, polovina ◊ ĭ-a skris ta-su numa o žumaće đe moșiĭe — prepisao mu je otac samo polovinu imanja ♦ / (skr.) < žumataće [Dun.]		[Vidi]
5103	žumataće	jumătate	половина	žumataće (mn. žumatăț) [akc. žumataće] (i. ž.) — polovina, pola ◊ śuava śe ĭe întrĭeg are doă žumatăț — nešto što je celo, ima dve polovine ◊ žumatățîļi sînt întođeuna tot una — polovine su uvek jednake ♦ supr. întrĭeg [Por.] ♦ dij. var. źumataće (Rečica, Požarevac) [Bran.]		[Vidi]
2708	žumit	jumit	жмурке	žumit (mn. žumiće) [akc. žumit] (i. s.) — (zast.) žmurke, vrsta dečje igre ◊ kînd am fuost mikă, măĭ mult ń-am žukat la žumit — kad sam bila mala, najviše smo igrali žmurke [Por.]		[Vidi]
2948	žumuļală	jumuleală	черупање	žumuļală (mn. žumuļelurĭ) [akc. žumuļală] (i. ž.) — čerupanje, čupanje ◊ s-a dus muma la ćeĭka, să-ĭ ažuće la žumuļală, kă ćeĭka are mulće gaiń đi taĭat — otišla je mati kod tetke da joj pomogne u čerupanju, jer tetka ima mnogo živine za klanje ◊ sfadă mare întra muĭerĭ, o să fiĭe akușa vro žumuļală — velika svađa među ženama, biće skoro neko čupanje ♦ var. žumuļit ♦ var. žumuļitură [Por.] ∞ žumuļi		[Vidi]
2946	žumuļi	jumuli	черупати	žumuļi (ĭuo žumuļiesk, ĭel žumuļiașće) [akc. žumuļi] (gl. p. ref.) — čerupati, čupati ◊ am taĭat gaina, șî ma pun s-o žumuļiesk đi pĭańe — zaklao sam kokošku, i počinjem da joj čerupam perje ◊ kînd muĭer-ļi sa bat, ĭaļe numa sa žumuļiesk đi păr — kad se žene biju, one se samo čupaju za kosu [Por.]		[Vidi]
2947	žumuļit	jumulit	очерупан	žumuļit (žumuļită) (mn. žumuļiț, žumuļiće) [akc. žumuļit] (prid.) — očerupan, raščupan ◊ gaina a skapat đin gĭarîļu uļuluĭ, ama a fuost tuată žumuļită — kokoška je utekla iz orlovih kandži, ali je bila sva očerupana ◊ fata nu s-a pipćenat, numa s-a dus dupa viće imuasă șî žumuļită — devojka se nije očešljala, nego je otišla za stokom prljava i raščupana ◊ ń-a furat uoțî tuot, șî ń-a lasat žumuļiț păn-la pĭaļa guală — ukrali nam lopovi sve, i ostavili nas očerupane do gole kože [Por.] ∞ žumuļi		[Vidi]
5798	žumuļitură	jumulitură	черупање	žumuļitură (mn. žumuļiturĭ) [akc. žumuļitură] (i. ž.) — 1. čerupanje ◊ vînatuori a dat pista urmă đi žumuļitură, unđe uļi a mînkat gaińiļi furaće — lovci su naišli na trag čerupanja, gde su orlovi pojeli ukradene kokoške 2. (fig.)(pej.) aljkavuša, neočešljana, neuredna žena ◊ žumuļitura ĭe muĭare imuasă, ńipipćenată, ruptă — aljkavuša je prljava, neočešljana i pocepana žena [Por.] ∞ žumuļi		[Vidi]
6382	žungĭ	junghi	пробод	žungĭ (mn. žungĭurĭ) (i. ž.) — (med.) probodi u grudima (Angina pektoris) ◊ uomu sa vaĭtă đi žungĭ kînd ăl duare-n pĭept, ka kîd vrunu ăl înpunźe ku kuțîtu — čovek se žali na probode kad ga boli u grudima kao da ga neko probada nožem [Por.] ∞ źungĭa		[Vidi]
2821	žunk	junc	јуне	žunk (mn. žunś) [akc. žunk] (i. m.) — (zool.) june ◊ žunku ĭe boișuor ćinîr, kare n-a măĭ sarit pi vaś — june je mladi vočić koji još nije naskakao krave ♦ var. źunk ♦ augm. žunkan ♦ up. žuńinkă [Por.]		[Vidi]
2820	žuńinkă	juninca	јуница	žuńinkă (mn. žuńinś) [akc. žuńinkă] (i. ž.) — (zool.) junica ◊ žuńinkă ĭe vițaoă kare înga n-a fatat — junica je goveče koje se još nije telilo ♦ var. źuńinkă ♦ up. žunk [Por.] ∞ vită		[Vidi]
2152	žuoĭ	joi	четвртак	žuoĭ (mn. žuoĭe) [akc. žuoĭ] (i. ž.) — (kal.) četvrtak ◊ žuoĭ ĭe ḑîuă în stamînă întra mĭerkuĭ șî vińirĭ — četvrtak je dan u nedelji između srede i petka ♦ up. Žuoĭ marĭ, Žuoĭa vĭarđe, Žuoĭa ĭepilor ♦ var. žuoĭa (i. ž.) ♦ var. (zast.) źuoĭ [Por.] ∞ stamînă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5748	žuos	jos	доле	žuos [akc. žuos] (pril.) — dole, na zemlji ◊ nuĭe bun tuamna sî sa șadă žuos, pi pomînt guol, kî ĭe pomîntu uđiluos șă uomu raśeșćă ļesńe — nije dobro u jesen da se sedi dole, na goloj zemlji, jer je zemlja vlažna pa se čovek lako prehladi ◊ ļemnu taĭat a kaḑut žuos — posečeno drvo palo je na zemlju ♦ supr. sus [Por.]		[Vidi]
5799	župui	jupui	драти	župui (ĭuo župuoĭ, ĭel župuaĭe) [akc. župui] (gl. p. ref.) — 1. (o koži) drati, odrati, skinuti kožu ◊ kînd sa taĭe vro žuavină pintru karńe, ĭa măĭ întîń sa župuaĭe, îĭ sa dubuare pĭaļa — kad se kolje neka životinja radi mesa, ona se prvo odere, skine joj se koža 2. (o kori) guliti ◊ čiĭu or salka sa župuaĭe đi kuažă, să ramînă numa albățu đi lukru — lipa ili vrba se gule od kore, da ostane samo beljika za obradu [Por.]		[Vidi]
5800	župuit	jupuit	одран	župuit (župuită) (mn. župuiț, župuiće) [akc. župuit] (prid.) — 1. (o koži) odran ◊ s-a dus ku pĭaļa župuită, sî śarkă s-o vindă la kožokarĭ — otišao je sa odranom kožom, da proba da je proda ćurčiji 2. (o kori) oguljen ◊ a veńit apa đi la munće, a tîvaļit petruańe kare a župuit tuoț puomi pinga rîu — nadošla je reka sa planine, valjala je kamenje koje je ogulilo sve voćke pored reke [Por.] ∞ župui		[Vidi]
5802	župuitură	jupuitură	одеротина	župuitură (mn. župuiturĭ) [akc. župuitură] (i. ž.) — 1. (med.) oderotina ◊ župuitură ĭe rană pi trupu uomuluĭ or a žuavińi unđe ļi sa dubuare un parśel đi pĭaļa — oderotina je rana na telu čoveka ili životinje gde im se skine deo kože 2. (o kori) oguljotina ◊ župuitură pi ļemn ĭe luok unđe iĭ s-a dubarît kuaža — oguljotina na drvetu je mesto gde mu je skinuta kora [Por.] ∞ župui		[Vidi]
5801	župuĭală	jupuială	драње	župuĭală (mn. župuĭelurĭ) [akc. župuĭală] (i. ž.) — 1. (o koži) dranje ◊ n-o sî gaćaska župuĭala îndată, kă a taĭat mulće viće — neće završiti dranje skoro, jer ima mnogo zaklane stoke 2. (o kori) guljenje ◊ kînd s-a tîvaļit bikuań-aĭ marĭ pin puomĭ, unđe guod atîrnat puomi, a ramas urmă đi župuĭală — kad su se valjale kamenčine po voćnjaku [Por.] ∞ župui		[Vidi]
2464	źam	geam	рам	źam (mn. źamurĭ) [akc. źam] (i. m.) — (tehn,) ram, okvir a. prozorski ram ◊ źamu đi la ferĭasta ĭe fakut đi blanuță îngușće đi ļiemn, ĭnkeĭaće în patru kuolțurĭ, șă au un žgĭab skobit în kare sa puńe uokna lu stîklă — prozorski ram napravljen je od uzanih drvenih daščica, spojene na četiri ćoška, koje imaju jedan udubljeni žljeb u koji se umeće stakleno okno ◊ źamu ferĭeșći ĭe prins đi darak ku țîțîńe, đi sî puată sî sa đeșkiđa șî în kiđă — prozorski ram spojen je sa okvirom prozora pomoću šarki, da može da se otvara i zatvara b. (ret.) ram za slike ◊ tuaće sļikurĭ batrîńe, kare mĭ-a ramas đi la tata, ļ-am pus într-un źam, șî ļ-am atîrnat în parĭaće — sve stare slike, koje su mi ostale od oca, stavio sam u ram, i okači na zid ♦ var. źiam [Por.] ♦ dij. var. ğam [Kmp.]		[Vidi]
4146	źamîn	geamăn	близнак	źamîn (źamînă) (mn. źamîń, źamîńe) [akc. źamîn] (prid.) — bliznak, istorodan ◊ are doĭ fraț đi źamîn — ima dva brata bliznaka ◊ șî vaka șî uaĭa puaće să fĭaće źamîń — i krava i ovca mogu da donesu bliznake [Por.]		[Vidi]
4985	źamînă	geamănă	близнакиња	źamînă1(mn. źamîńe) [akc. źamînă] (i. ž.) — bliznakinja ◊ s-a naskut, a kîpatat źamîńe — porodila se, dobila bliznakinje ◊ are doă fĭaće đi źamînă — ima dve ćerke bliznakinje ◊ atîta samîna, ka kînd sînt đi źamînă — toliko liče, kao da su bliznakinje [Por.] ∞ źamîn		[Vidi]
4986	źamînă	geamănă	ракља	źamînă2 (mn. źamîńe) [akc. źamînă] (i. ž.) — raklja, račva ◊ kînd taĭ o krĭangă, șî la vîr iĭ laș doă krenguță kare ļi skurț, poț să spuń kă aĭ fakut źamînă — kad isečeš granu i na vrhu joj ostaviš dve grane koje skratiš, možeš da kažeš da si napravio raklju ◊ fiĭe śe śe ĭe lunguĭat da la vîr krapat în doă șî larźit, puaće sa kĭema źamînă — što god je duguljasto a na vrhu raspolućeno i rašireno, može se zvati raklja [Por.] ∞ źamîn		[Vidi]
5851	źamînă	geamănă ?	клечка	źamînă3 (mn. źamîń) [akc. źamînă] (i. ž.) — klečka, roga ◊ źamînă ĭe o krĭangă źemnarată, kare sa puńe la vită la gît, să nu puată să trĭakă pin gardurĭ — klečka je račvasta grana koja se meće stoci oko vrata, da ne može da prođe kroz ograde [Por.]		[Vidi]
2887	źană	geană	трепавица	źană (mn. źeńe) [akc. źană] (i. ž.) — (anat.) trepavica ◊ kopilo-sta are źeńe lunź, ka fata — ovo dete ima duge trepavice, kao devojčica [Por.] ∞ uokĭ		[Vidi]
2362	źeĭśt	deget	прст	źeĭśt (mn. źeĭśće) [akc. źeĭśt] (i. s.) — (anat.) prst, deo šake ◊ uomu are śinś źeĭśće la o mînă — čovek ima pet prstiju na jednoj ruci ◊ fi mĭarńik, să nu-ț frîng źeĭśćiļi — budi miran, da ti ne polomim prste ◊ tuot źeĭśtu la mînă are numiļi luĭ — svaki prst na ruci ima svoje ime [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6434	źeĭśtol mare	degetul mare	палац	źeĭśtol mare (sint.) — (anat.) palac ◊ źeĭśtol mare ĭe źeĭśt disparțît đ-alalće źeĭśe la mînă or la piśuor — palac je prst odvojen od ostalih prstiju na ruci ili nozi [Por.] ∞ źeĭśt		[Vidi]
6435	źeĭśtol mik	degetul mic	малић	źeĭśtol mik (sint.) — (anat.) malić ◊ źeĭśtol mik ĭe al măĭ mik źeĭśt la mîna uomuluĭ or la piśuor — malić je najmanji prst na ljudskoj ruci ili nozi [Por.] ∞ źeĭśt		[Vidi]
4145	źemanar	gemănar	близанац	źemanar (mn. źemanarĭ) [akc. źemanar] (i. m.) — blizanac ◊ ĭel ku fraći-su sînt źemanarĭ — on i brat su blizanci ◊ (mag.) ĭeĭ a katat aĭ duoĭ buoi źemanarĭ, să are o brazdă prîngă sat, să-ĭ pazaskă dă boală — tražili su dva vola bliznaka, da izoru brazdu oko sela, da ih sačuva od bolesti [Bran.] ∞ źamîn		[Vidi]
4988	źeme	geme	јечати	źeme (ĭuo źem, ĭel źiame) [akc. źeme] (gl.) — (o zvuku) ječati, odzvanjati; stenjati ◊ în tuata đimińața în varsat đi zuorĭ, źiame vaļa đi kîntatu kokoșîlor — svakog jutra u svanuće ječi dolina od kukurikanja petlova ◊ źame padurĭa șî vaļa, da đin žuaviń źeme numa vaka kînd fată — ječi šuma i dolina, a od životinja stenje samo krava kad se teli [Por.]		[Vidi]
4995	źemît	gemăt	хујање	źemît (mn. źemiće) [akc. źemît] (i. s.) — (o zvuku) hujanje, jeka; stenjanje ◊ źemît s-auđe đi la munće, kînd vižuļiĭa baće pin ļamńe — hujanje se čuje sa planine kad oluja duva kroz drveće ◊ źemît s-auđe đin ștală kînd vaka sa opinćiașće pănă fată — stenjanje se čuje iz štale kad se krava napreže dok se teli [Por.] ∞ źeme		[Vidi]
6081	źenunkĭe	genunchi	колено	źenunkĭe (mn. źenunkĭ) [akc. źenunkĭe] (i. m.) — (anat.) koleno ◊ źenunkĭu ĭe o parće đin piśuoru lu uom, or alu žuavină — koleno je deo noge čoveka, ili životinje ◊ źenunkiļi ĭe înkeĭatură în kare sa înkonvĭaĭe piśuoru pănă uomu pașîașće — koleno je zglob u kome se savija noga dok čovek hoda ◊ în frunća źenunki ĭe skofîrțîĭa kare nu dă la piśuor să sa-nkovĭaĭe înainće — u čeonom delu kolena je čašica koja ne dozvoljava nozi da se savija unapred ♦ var. źanunkĭe [Por.]		[Vidi]
3359	źer	ger	мраз	źer (mn. źerurĭ) (i. s.) — mraz ◊ afară ĭe atîta źer đi tare, đi pokńașće ļemnu-n padure — napolju je tako jak mraz da puca drvo u šumi ◊ kînd ĭe ĭarna źer tare, źaźiră tuot — kad je zimi jak mraz, sve se smrzava [Por.]		[Vidi]
2363	źeźețăl	degeţel	прстић	źeźețăl (mn. źeźețîaļe) [akc. źeźețăl] (i. s.) — (demin.) (anat.) prstić, mali prst ◊ kopilu a fîrîmat źeźețălu, ama nuĭe ńimik rău — dete je povredilo prstić, ali nije ništa strašno ♦ var. źiźețăl, źeźețîăl [Por.] ∞ źeĭśt		[Vidi]
3358	źeźera	degera	смрзавати се	źeźera (ĭuo źaźir, ĭel źaźiră) [akc. źeźera] (gl. p. ref.) — smrzvati se ◊ ĭarna źaźiră uomu đi frig — zimi se čovek smrzava od hladnoće ◊ a źiźerat tuot pănă n-ažuns la koļibă — sav se smrznuo dok nije stigao kući [Por.]		[Vidi]
2361	źeźetar	degetar	напрстак	źeźetar (mn. źeźetarĭ) [akc. źeźetar] (i. m.) — (tehn.) naprstak, krojačka navlaka za kažiprst ◊ tuot kroituorĭu avut źeźetar la źeĭśto-l mare kînd a kusut ku aku, sî sa pazîaskă să nu sa înpungă-n urĭekiļi akuluĭ — svaki krojač je imao naprstak na kažiprstu kada je šio iglom, da bi se čuvao da se ne ubode na ušice igle [Por.] ∞ źeĭśt		[Vidi]
4238	Źinarĭeț	Jinareţ	Жинарец	Źinarĭeț [akc. Źinarĭeț] (i. m.) — (top.) Žinarec, ogranak povijarca Kulma kaldžije u okolini Majdanpeka ◊ Źinarĭeț ĭe un krak kare țîńe đi la Prerast, unđe sa-npreună Șașka ku Vaļa prerastuluĭ, pănă la Bunarĭ pi Kulmeźiĭe — Žinarec je ogranak koji počinje kod Prerasta, i od ušća potoka Valja prerast u Šašku drži sve do Bunara na Kulma kaldžiji ◊ ńima đin aritu Źinarĭețuluĭ nu șćiĭe đi śe ĭel sa kĭamă așa — niko iz okoline Žinareca ne zna zašto se on tako zove [Buf.]		[Vidi]
2727	źinźiĭe	gingie	десни	źinźiĭe (mn. źinźiĭ) [akc. źinźiĭe] (i. ž.) — (anat.) desni, meso oko zuba ◊ đințî sa klaćină, da źinźiĭi sînźarĭaḑă — zubi se klate, a desni krvare [Por.]		[Vidi]
6311	źińirĭe	ginere	зет	źińirĭe (mn. źińirĭ) (i. m.) — (srod.) zet ◊ źińirĭe ĭe barbatu alu fată or alu suoră — zet je ćerkin ili sestrin muž [Por.] ♦ dij. var. ğińere [Kmp.]		[Vidi]
6312	źińirĭe în kasă	ginere în casă	домаzет	źińirĭe-n kasă (sint.) — (srod.) domazet ◊ źińirĭe-n kasă ĭe źińirĭe kare a pļekat đinkasa prințîlor ș-a trĭekut să traĭaskă în kasa muĭeri — zet u kući je zet koji je napustio roditeljsku kuću, i prešao da živi u ženinoj kući ◊ đi źińirĭe-n kasă s-a duśe baĭatu kare are mulț fraț, or kare ĭe sarak, da sa duśe-n kasă unđe parințî n-au fiśuorĭ numa fĭaće — za zeta u kući ide momak koji ima mnogo braće, ili je siromašan, a ide u kuću u kojoj roditelji nemaju sinove nego samo ćerke ◊ źińirĭe-n kasă ĭa prazńiku lu suokrî-su, da ku vrĭame, kapîtă șî poļikra dupa suokrî-su — zet u kući prima tastovu slavu, a vremenom i njegovo prezime ◊ (izr.) źińirĭe-n kasă, ka mîțu supt masă — zet u kući, (je) ko mačka pod stolom [Por.] ∞ źińirĭe		[Vidi]
3501	Źoroșćița	Joroștiţa ?	Ђурђиц	Źoroșćița (mn. Źoroșćiță) [akc. Źoroșćița] (i. ž.) — (kal.) Đurđic, slava ◊ Źoroșćița ĭe prazńiku lu moșîĭa noastră dăn babaluk — Đurđiț ĭe slava našeg imanja od starina ◊ la prazńik tatî-mĭu îngă sa înśinpĭașće pră pomînt, kînd sa-nkină în kuot, dupa ușă — na slavi moj otac još uvek kleči na zemlji kada metaniše u uglu sobe, iza vrata [Mlava] ∞ prazńik	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3010	źuban	butoi	жбан	źuban (mn. źubańe) [akc. źuban] (i. s.) — žban, džban ◊ źubanuĭe vas đi ļiemn, fakut đin dauoź, în kare kure rakiu la kazan — žban je drveni sud od doga, u koji teče rakija na kazanu ♦ var. źiban (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. buriu (Debeli Lug) [GPek]		[Vidi]
1729	źug	jug	јарам	źug (mn. źugurĭ) (i. s.) — jaram ◊ źugu sa faśe đin tutuk đi frasîn — jaram se izrađuje od jasenovog drveta ◊ źugu trîabe să șćiĭe să fakă tot stapînu kîășî, kî s-a ḑîs đimult: „kare nu șćiĭe ńiś źugu sî fakă, đi źaba traĭașće pi pomînt” — jaram treba da ume da napravi svaki domaćin, jer se nekada govorilo: „ko ne zna ni jaram da napravi, badava živi na zemlji” ◊ în źug sa înźugă vaśiļi șî buoĭi — u jaram se prežu krave i volovi ♦ var. žug [Por.] ∞ kar	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3262	źugastru	jugastru	клен	źugastru (mn. źugastri) [akc. źugastru] (i. m.) — (bot.) klen, vrsta javora (Acer campestre) ◊ źugastru ĭe ļemn ușuor, žîlau șî tare, șî đin ĭel s-a fakut źugurĭ, gavańe ș-așa, da a fuost bun șă đi fuok — klen je lako, žilavo i jako drvo, i od njega su se pravili jarmovi, pastirske kašike i slično, a bio je dobar i za vatru ♦ var. žugastru [Por.]		[Vidi]
4279	źuka	juca	играти	źuka (ĭuo źuоk, ĭel źuаkă) [akc. źuka] (gl. p. ref.) — igrati, igrati se ◊ pănă sînt uoiļi în ḑîkatuare, pîkurari sa źuakă fara grižă — dok su ovce na plandištu, čobani se bezbrižno igraju ◊ baĭatu ku fata źuakă-n uară — momak i devojka igraju u kolu ♦ var. žuka [Por.] ∞ źuok		[Vidi]
4280	źukariĭe	jucărie	играчка	źukariĭe (mn. źukariĭ) [akc. źukariĭe] (i. ž.) — 1. igračka ◊ avut kopilariĭe sarakă, fara ńiś o źukariĭe — imao je siromašno detinjstvo, bez ijedne igračke ◊ faśe la źukariĭ đi kopiĭ — izrađuje igračke za decu 2. osoba kojom se manipuliše ◊ s-a mîńiĭat șî ĭ-a spus kă nu măĭ vrĭa să fiĭe źukariĭa în mîńiļi luĭ — naljutila se, i rekla mu je da više ne želi da bude igračka u njegovim rukama ♦ var. žukariĭa [Por.] ∞ źuok		[Vidi]
4281	źukatuorĭ	jucător	играч	źukatuorĭ (mn. źukatuorĭ) [akc. źukatuorĭ] (i. m.) — igrač, učesnik u igri ◊ a fuost kopiĭ puțîń pi śuakă, đes ńiś đi puarkă n-a fuost źukatuorĭ đ-aźuns — bilo je malo dece na brdu, često ni za svinjicu nije bilo dovoljno igrača ◊ Đinkă țîganu a fuost tare źukatuorĭ la kărț — Đinka Ciganin bio je jak igrač na kartama ◊ nu lasă uara să-l trĭakă la visaļiĭe, kî ĭe bun źukatuorĭ, șî źuakă tare frumuos, mîndrĭață sî će uĭț la ĭel — ne da da mu kolo promakne na veselju, jer je dobar igrač i igra jako lepo, milina je da ga gledaš ♦ var. žukatuorĭ [Por.] ∞ źuok		[Vidi]
2339	źungĭa	junghia	заклати	źungĭa (ĭuo źungîĭ, ĭel źungîĭe) (gl. p. ref.) — (fig.) zaklati, preklati, zatreti; slomiti; uništiti ◊ prinsăĭ Bugarĭu, fata mîn-sa, șă-l trăbui źungĭa frumuos, ama-ĭ miĭ nu-m đațără — uhvatih Bugarina, majčicu mu, i trebaše ga lepo zaklati, ali mi moji ne dadoše [Mlava] ♦ dij. var. žungĭa [Por.]		[Vidi]
2340	źungĭat	junghiat	заклан	źungĭat (źungĭată) (mn. źungĭaț, źungĭaće) [akc. źungĭat] (prid.) — (fig.) zaklan, satrt; uništen ◊ așa uom znobiu dămult ar trăbuĭa să fiĭe źungĭat — takav zlobnik je odavno trebalo da bude zaklan [Mlava] ♦ diĭ. var. žungĭat [Por.] ∞ źungĭa		[Vidi]
5	źuńe	june	младић	źuńe (mn. źuń) [akc. źuńe] (i. m.) — mladić, momak ◊ źuńe ĭe baĭat ćinîr — „žunje” je mlado momče [Crn.] ◊ źuńi sa duk la visaļiĭe — mladići idu na veselje (Medveđica) [Hom.]		[Vidi]
3211	źuńinkă	junincă	јуница	źuńinkă (mn. źuńinś) [akc. źuńinkă] (i. ž.) — (zool.) junica ◊ źuńinkă ĭe vițao ćinîră, đi batrînă pănă pi la vro duoĭ ań — junica je mlado tele, starosti od jedno dve godine [Por.] ∞ vită		[Vidi]
4278	źuok	joc	игра	źuok (mn. źuokurĭ) [akc. źuok] (i. s.) —1. igra; igranka; zabava ◊ ḑîua la pîkurarĭ trĭaśe ĭuta, dakă au fîrtaț đi źuok — pastirima dan brzo prođe, ako imaju društvo za igru ◊ pi fata mare n-o trĭek źuokurļi, kă trăbe sî gasaskă soț đi mîritat — odrasla devojka ne propušta igranke, jer treba da nađe muža za udaju ◊ pușka nuĭe đi źuok, kă puaće să pokńaskă sîngură — puška nije za igru, jer može da opali sama ◊ źuok kopilarĭesk — dečja igra 2. kolo ◊ đi patru ĭe măĭ đes źuok kare sa źuakă pi la visaļiĭ — četvorka je najčešće kolo koje se igra na veseljima ◊ źuok đi bîtrĭńață — starinsko kolo ◊ źuok rumîńesk — vlaško kolo 3. (fig.) šala, sprdnja, spletka ◊ mînă źuok, faśe źuokurĭ ku veśińi — tera šegu, pravi šale na račun komšija ◊ nu sa batut źuok đi ńima, k-a fuost rușîńe — nije se ismevao nikog, jer je ružno ♦ var. žuok [Por.]		[Vidi]
5461	źura	jura	закљињати	źura (ĭuo ma źuor, ĭel sa źuară) [akc. źura] (gl. p. ref.) — (rel.) zaklinjati, proklinjati, kleti ◊ nu ći źura pi strîmb, kă nu-ț aźută — nemoj se krivo kleti, jer ti neće pomoći ◊ uamińi kare nu krĭed în Dumńeḑîu, sa źuară în fiĭe śe, măĭ đes în Dumńeḑîu în kare nu krĭed — ljudi koji ne veruju u Boga, kunu se u bilo šta, najčešće u Boga u koga ne veruju ◊ s-a źurat k-o să-l prindă, kînd va fi — zakleo se da će ga uhvatiti kad-tad ♦ up. înžura [Por.]		[Vidi]
5462	źuramînt	juramânt	заклетва	źuramînt (mn. źuramînće) [akc. źuramînt] (i. s.) — (rel.) zakletva ◊ a fakut źuramînt în bisărikă, la lumanare — zakleo se u crkvi, uz sveću ◊ (u izr.) źuramînt pi strîmb — krivokletstvo ♦ up. înžuramînt [Por.] ∞ źura		[Vidi]
5677	șaḑut	șezut	седење	șaḑut (mn. șaḑuturĭ) [akc. șaḑut] (i. s.) — sedenje ◊ tumu kînd s-a sturat đi șaḑut, sa do pus pi lukru — tek kad su se nasitili sedenja, započeli su posao ◊ uomu đin șaḑut n-are ńiś o dobîndă — čovek od sedenja nema nikakve koristi ♦ var. șađare [Por.] ∞ șađa		[Vidi]
5676	șađa	ședea	седети	șađa (ĭuo șăđ, ĭel șîađe) [akc. șađa] (gl. n.) — 1. (o položaju) sedeti ◊ tuota ḑîua numa șîađe, nu lukră ńimika — ceo dan samo sedi, ne radi ništa ◊ nu șađa pi pomînt, kî ĭe uđiluos — nemoj sedeti na zemlji, jer je vlažna 2. (fig.) (o skladu) uskladiti, pristajati ◊ frumuos iĭ șîađe pipćenatu đ-akuma — sadašnja frizura joj lepo stoji ◊ barba nu-ĭ șîađe ńiśkum — brada mu nimalo ne stoji ◊ ĭel ĭe mik da ĭa mare, nu ļi șîađe unu ku altu — on mali a ona visoka, ne pristaju jedno uz drugo [Por.]		[Vidi]
5129	șalar	șelar	седлар	șalar (mn. șalarĭ) [akc. șalar] (i. m.) — sedlar ◊ șalar a fuost uom kare a fakut la șăļe đi kaĭ — sedlar je bio čovek koji je izrađivao sedla za konje [Por.] ∞ șauă		[Vidi]
5130	Șalarĭu	Şelariu	Шаларевић	Șalarĭu (mn. Șălarĭeșći) [akc. Șalarĭu] (i. m.) — (antr.) Šalarević ◊ Pătru Draguoĭ a fuost șalarĭ kunoskut, șî đ-aĭa ńepuoțî luĭ a kîpatat poļikră Șîlarĭeșći — Petar Dragoj je bio poznat sedlar, i zato su njegovi potomci dobili nadimak Šalarević ◊ Șîlarĭeșći, ńam în Arnaglaua — Šalarevići, rod u Rudnoj Glavi [Por.] ∞ șauă		[Vidi]
6253	șaļan	șălean [Ban.]	шарен	șaļan (șaļană) (mn. șaļań, șaļańe) [akc. șaļan] (prid.) — *šaren* ◊		[Vidi]
4706	șauă	șa	седло	șauă (mn. șăļe) [akc. șauă] (i. ž.) — sedlo ◊ ku șauă s-a-nșaļaḑă kalu or ĭapa, da pi magarĭ puń samar — sedlom sedlaš konja ili kobilu, a na magare stavljaš samar ◊ supt șauă sa puńe poklad, să nu bată șaua kalu pi șîaļe — pod sedlo se stavlja podsedlica, da konja sedlo ne bi žuljalo ◊ uomu kare faśe la șăļe, sa kĭamă șalarĭ — čovek koji izrađuje sedla, zove se sedlar ♦ sin. samar [Por.] ∞ kal		[Vidi]
5678	șăḑîtuare	șezătoare	седељка	șăḑîtuare (mn. șăḑîtuorĭ) [akc. șăḑîtuare] (i. ž.) — sedeljka ◊ șăḑîtuarĭa a fuost ađet sî sa aduńe lumĭa într-o kasă, măĭ đes veśinată, la taĭnă șî la bĭare — sedeljka je bio običaj da se okupe ljudi u jednoj kući, najčešće komšijskoj, na razgovor i piće ◊ șăḑîtuoriļi măĭ mult s-a țînut ĭarna, kă a fuost nuapća lungă da lukru pinga kasă puțîn — sedeljke su se najviše održavale zimi, jer je noć bila duga a posla oko kuće malo ◊ la șăḑîtuare muĭeriļi a tuors or a-npļećit la śarapĭ, da uamińi a žukat la kărț ș-a baut rakiĭe fĭartă — na sedeljkama žene su prele ili plele čarape, a muškarci su igrali karte i pili kuvanu rakiju ♦ up. klakă [Por.] ∞ șađa		[Vidi]
6164	șăĭteĭe	șaitau	навој	șăĭteĭe (mn. șăĭteĭ) [akc. șăĭteĭe] (i. ž.) — (tehn.) navoj, gvint ◊ kînd a trăbuit sî sa taĭe șăĭteĭ la fĭer, kovaśi aĭ batrîń ĭ-a taĭat k-o mîkarauă pruastă, kare a kĭemato șnaĭtîk — kad je trebalo da se na nekom metalu narežu navoji, stari kovači su ih narezivali jednuom prostom napravom koja se zvala šnajtik ♦ sin. înkolaśitură, gvint [Por.]		[Vidi]
4934	șćangă	ștangă	штангла	șćangă (mn. șćenź) [akc. șćangă] (i. ž.) — (tehn.) štangla, metalna šipka ◊ șćanga ĭe un fĭer lung, ku lunźimĭa đi la un paș pănă la măĭ mulće — štangla je gvozdena šipka, dužine od jednog do više koraka ◊ șćenź nu sînt đin babaluk la rumîń, ĭaļe sînt dusă înkoaśa đi pin fĭer batrîn alu fabriś or rudńiś — štangle nisu kod Vlaha od davnina, one su donošene u novije vreme iz otpada fabrika ili rudnika ♦ sin. rang [Por.]		[Vidi]
5648	șćeraĭ	?	срча	șćeraĭ (mn. șćeraĭe) [akc. șćeraĭ] — srča ◊ șćeraĭ ĭe gramadă dă șćiklă spartă — srča je gomila razbijenog stakla [Rom.]		[Vidi]
5904	șći	ști	знати	șći (ĭuo șćiu, ĭel șćiĭe) [akc. șći] (gl. p. ref.) — znati, poznavati ◊ kare va puaće șći kînd ĭe fakut satu nuostru — ko može znati kad je nastalo naše selo ◊ ĭuo șćiu, tu șćiĭ, ĭel șćiĭe — ja znam, ti znaš, on zna ◊ nuoĭ șćim, vuoĭ șćiț, iĭ șćiu — mi znamo, vi znate, oni znaju ◊ ĭuo am șćut, tu aĭ șćut, ĭel a șćut — ja sam znao, ti si znao, on je znao ◊ nuoĭ am șćut, vuoĭ aț șćut, iĭ a șćut — mi smo znali, vi ste znali, oni su znali ◊ ĭuo o să șćiu, tu o să șćiĭ, ĭel o să șćiĭe — ja ću znati, ti ćeš znati, on će znati ◊ nuoĭ o să șćim, vuoĭ o să șćiț, iĭ o să șćiĭe — mi ćemo znati, vi ćete znati, oni će znati ◊ draku va șći śi ĭe întra iĭ — đavo će znati šta je među njima [Por.]		[Vidi]
5649	șćiklă	sticlă	стакло	șćiklă [akc. șćiklă] (i. ž.) — staklo ◊ a spart ś-a spart, ș-a lasat gramadă dă șćeraĭ dă șćiklă-n drum — razbio je šta je razbio, i ostavio je gomilu srče na putu [Rom.] ♦ v. stîklă [Por.] ∞ stîklă		[Vidi]
2164	șćir	știr	штир	șćir (mn. șćirĭ) [akc. șćir] (i. m.) — (bot.) štir (Amaranthus angustifolius) ◊ șćiru ĭe dulśața puorśilor, da șî babiļi nuaștre a fakut ḑamă ku rasurĭ đin ĭel — štir je svinjska poslastica, ali su i naše bake kuvale od njega čorbu sa surutkom [Por.]		[Vidi]
3163	șćiră	știr	неплодна	șćiră (mn. șćirĭe) [akc. șćiră] (prid.) (samo u ž.r.) — (o rađanju) neplodna, sterilna ◊ șćiră ĭe śeva muĭerĭesk śe nu fată: muĭerĭa, vaka, skruafa au uaĭa — neplodna je neka ženka koja ne rađa: žena, krava, krmača ili ovca ◊ uaĭe șćiră — jalovica, neplodna ovca ♦ sin. stărp, starpă ♦ up. șćir [Por.] ♦ dij. var. șćirńikă (Ševica) [Zvizd]		[Vidi]
6305	șćirb	știrb	креzуб	șćirb (mn. șćirbĭ) (i. m.) — (med.) krezub ◊ insă șćirbă ĭe aĭa kare n-are đinc, or lu kare ĭe vrun đinće đinaine frînt — krezuba osoba je ona koja nema zube, ili kojoj je neki prednji zub polomljen ◊ (izr.) kînd la kopil pikă vrun đinće, aĭlalț iĭ kîntă „șćirbu-birbu: đinće ś-a pikat să manînśe kakat, da tu să ramîń viu șă sănatuos” — kad nekom detetu ispadne zub, ostala deca mu pevaju „kreza-krezuba: zub što je ispao da jede govna, a ti da si nam živ i zdrav” [Por.]		[Vidi]
5905	șćire	știre	вест	șćire (mn. șćirĭ) [akc. șćire] (i. ž.) — vest, saznanje; znanje ◊ (folk.) să șćiĭ đi șćirĭa luĭ — da znaš vesti o njemu ◊ n-a lukrat ńimika fara șćirĭa parințîlor — nije radio ništa bez znanja roditelja [Por.] ∞ șći		[Vidi]
5708	șćirńikă	vrăjitoare	чињарица	șćirńikă (mn. șćirńiś) [akc. șćirńikă] (i. ž.) — (mag.) činjarica; napratilja, vračara ◊ șćirńikă ĭe muĭare kare faśe ko-l rău la Sînźuorḑ să pĭardă uoiļi băśiĭarilor lapćiļi, đi sî fiĭe uoĭļi iĭ măĭ buńe la mîsurat, — činjarica je žena koja vraža na Đurđevdan da ovce bačijara izgube mleko, da bi njene ovce bile najbolje na merenju ♦ var. șćirńikă-ńevĭerńikă [Por.] ∞ vražî		[Vidi]
6016	șî	și	и	șî (vez.) — i ◊ șî nuoĭ, șî vuoĭ sînćem saćań, pomînćeń — i mi i vi smo seljaci, zemljoradnici ◊ ĭ-a spus sî sa lasă đi noroḑîĭ, șî aĭa ĭ-a spus đi o sută đi uorĭ — rekao mu je da prestane sa ludostima, i to mu je rako sto puta [Por.]		[Vidi]
4620	șîaļe	șale	леђа	șîaļe [akc. șîaļe] (i. m.) — (anat.) leđa ◊ șîaļiļi ĭe duosu lu trupu uomuluĭ, đi la kur pănă la gît — leđa su zadnja strana čovekovog trupa, od zadnjice do vrata ◊ pin mižluoku șăļiļuĭ trĭaśe uosu spinări — kroz sredinu leđa prolazi kičma ◊ a kaḑut pi șîaļe — pao na leđa ◊ are șîaļe țapîn — ima jaka leđa ◊ ĭ-a-ntuors șîaļiļi — okrenuo mu leđa ♦ sin. spinare [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3039	șîarpe	șărpe	смук	șîarpe (mn. șărpĭ) (i. m.) — (zool.) smuk (Zamenis longissima) ◊ șîarpiļi ku balauru ĭe tuot una — smuk i blavor je jedno isto ◊ șîarpiļi ĭe un fĭeļ đi nopîrkă ńiveńinuasă — smuk je vrsta neotrovne zmije ◊ șîarpiļi nu muśkă, numa baće ku kuada — smuk ne ujeda nego mlati repom ◊ sa puvestîașće kă șîarpiļi suźe vaka ku lapće — priča se da smuk siše kravu sa mlekom ♦ sin. balaur ♦ up. nopîrkă, orbĭaće [Por.] ∞ balaur		[Vidi]
4422	șîpît	șipot	извор	șîpît (mn. șîpîće) [akc. șîpît] (i. s.) — (zast.) izvor ◊ la Bugoglaua ĭastă un șîpît țapîn, șî đi aĭa loko-la sa kĭamă Șopît — na Bukovoj Glavi ima jak izvor, i zbog toga se to mesto zove Šopot [Por.]		[Vidi]
6272	șîr	șir	ред	șîr (mn. șîrurĭ) (i. s.) — red ◊ șîr ĭe kînd ĭe śeva rînduit în lung una dupa alta, ș-aĭa đi la ćińe în lăturĭ — red je kad je nešto poređano u dužinu jedno za drugim, to od tebe na stranu ◊ kînd în luok sapă la kukuruḑ măĭ mulț inș, tot nat ĭa kîći un șîr, șăl mînă pănă la kîpatîńu luokuluĭ — kad u njivi okopava kukuruz više osoba, svaka uzme po jedan red, i tera ga do kraja njive ♦ sin. rînd, șuk, șîrag [Por.]		[Vidi]
4213	șkarpă	scarpă	косина	șkarpă (mn. șkarpe) [akc. șkarpă] (i. ž.) — (geog.) kosina, usek ◊ aluńikat pi zapadă, ș-a skapat pi o șkarpă în borugă — okliznuo se na snegu, i niz neku kosinu otišao u potok ♦ sin. rușć, sudumitură, pađină [Por.]		[Vidi]
6498	șkĭuop	șchiop	ћопав	șkĭuop (șkĭuapă) (mn. șkĭuopĭ, șkĭuape) (prid.) — (med.) ćopav ◊ șkĭuop ĭe insa kare are vro faļingă la piśuare, șă nu pașîașće kum trîabe — ćopav je čovek koji ima neku manu na nogama, pa ne hoda normalno [Por.]		[Vidi]
6499	șkĭuopatură	șchiopătură	ћопавко	șkĭuopatură (mn. șkĭuopaturĭ) (i. ž.) — (med.) ćopavko ◊ șkĭuopatură ĭe nume đi insă șkĭuapă, kare șkĭopĭaḑă kînd mĭarźe — ćopavko je naziv za ćopavu osobu, koja šepa dok hoda [Por.] ∞ șkĭuop		[Vidi]
6459	șlaĭdîr	șlaidăr	праћка	șlaĭdîr (mn. șlaĭdîre) (i. s.) — praćka ◊ puvesta aĭ batrîń kă în kopilariĭa luor n-a fuost păkurarĭ fara șlaĭdîr dupa brîu — pričali su stari da u njihovom detinjstvu nije bilo čobanina bez praćke za pojasom [Por.]		[Vidi]
5025	șobuol	șobolan	пацов	șobuol (mn. șobuoļ) [akc. șobuol] (i. m.) — (zoo.) pacov (Rattus) ◊ în kasa batrînă puodu ĭe pļin đi șobuoļ — u staroj kući tavan je pun pacova [Por.] ♦ dij. var. sobol [Mlava]		[Vidi]
5023	șokîće	șocîte	миш	șokîće (mn. șokîț) [akc. șokîće] (i. m.) — (zool.) miš (Mus musculus) ◊ tota kasa țîńe mîț s-o pazaskă đe șokîț — svaka kuća drži mačke da je čuvaju od miševa [Por.] ♦ dij. sin. îrće [Buf.] [Mlava]		[Vidi]
6173	șopći	șopti	шапутати	șopći (ĭuo șopćesk, ĭel șopćiașće) [akc. șopći] (gl.) — šaputati ◊ uomu șopćașće kînd vorbĭașće ku glas slab, kare abĭa s-auđe — čovek šapuće kad govori tihim glasom, koji se jedva čuje ◊ fĭaćiļi șopoćesk întra ĭaļe să n-audă baĭețî śe ginđesk đi iĭ — devojke šapuću među sobom, da ne čuju momci šta misle o njima [Por.]		[Vidi]
6175	șopćit	șoptit	шапутање	șopćit (mn. șopćiturĭ) [akc. șopćit] (i. s.) — šaputanje ◊ șopćitu luor pin kuoturĭ ļ-a ĭeșît în vîru nasuluĭ — njihovo šaputanje po ćoškovima izašlo im je na vrh nosa ◊ șopćitol slab, măĭ đeparće s-auđe — tiho šaputanje se najdalje čujei [Por.] ∞ șopći		[Vidi]
6414	șpațîr	șpațir	провод	șpațîr (mn. șpațîre)(i. s.) — provod ◊ saćanu n-are vrĭame đi șpațîr, ala ĭe ađet domńesk — seljak nema vremena za provod, to je gospodski običaj ♦ sin. ođină [Por.]		[Vidi]
2738	șpilkă	spilcă	зихерица	șpilkă (mn. șpilś) [akc. șpilkă] (i. ž.) — ziherica, kopča ◊ șpilkă ĭe un fĭeļ đe ļegatură, o kuopśe ku kare sa prinđe kîrpa, șalu, krețanu — „špilka” je vrsta pribadače, kopča kojom se pribadaju marama, šal, krecan [Pad.] ♦ dij. sin. gĭanță, kuopśe [Por.]		[Vidi]
3188	ștrimf	ștrimf	чарапа	ștrimf (mn. ștrimfĭ) [akc. ștrimf] (i. m.) — čarapa ◊ ștrimf poće să fiĭe muĭeresk șî omińesk, la Bufań s-ar fakut đe lînă or kă đe bumbak — čarapa može biti ženska i muška, kod Bufana se izrađivala od vune ili pamuka ◊ ștrimfi aĭ omińeșć ar avut flori, aļi muĭereșć ar fost împļićiće ku śipkă — muške čarape imale su cvetiće, a ženske su bile pletene sa čipkom [Buf.] ♦ dij. sin. śarap [Por.]		[Vidi]
6174	șuapît	șopată	шапат	șuapît (mn. șuapîće) [akc. șuapît] (i. s.) — šapat ◊ vorbĭesk ku șuapîće, n-auđe ńima ńimika śe tăĭnuĭe — pričaju šapatom, ne čuje niko ništa o čemu pričaju ◊ numa un șuapît ĭ-a spus la urĭakĭe, șî ĭa đin luok a pļekat ku ĭel — sam joj je jedan šapat rekao na uvo, i ona je smesta krenula sa njim ♦ var. șuopît, șuopăt [Por.] ∞ șopći		[Vidi]
5779	șubĭauă	șibă	шибљика	șubĭauă (mn. șubĭaļe) [akc. șubĭauă] (i. ž.) — šibljika ◊ đi fuok la Žuoĭ marĭ Rumîńi kuļeg mĭerkurĭ đimińața șubĭaļe uskaće đi buož, or đi alun — za vatru na Veliki četvrtak Vlasi u sredu ujutru beru suvo šiblje od burjana, ili leske [Por.]		[Vidi]
5778	șuk	șuc	ред	șuk (mn. șukurĭ) (i. s.) — red, grupa ◊ a trĭekut un șuk đi kopiĭ, a mĭers aļergînd să nu sa amînaćaḑă đi șkuală — prošla je grupa učenika, išla ĭe trčeći da ne zakasni za školu ◊ dupa rat ĭerĭa mare ńistoțală, a statut șukurĭ șî șukurĭ đi lumĭe, așćetînd să ļi sa-npartă sarĭa șă gasu — posle rata bila je velika nestašica, redovi i redovi ljudi su čekali da im se dodeli so i gas ♦ sin. rînd, șîrag [Por.]		[Vidi]
4008	șukĭatură	șucheatură	блесавко	șukĭatură (mn. șukĭaturĭ) [akc. șukĭatură] (i. ž.) — (med.) blesavko, blenta; umobolnik ◊ s-a luvat dupa o șukĭatură đi baĭat, ș-a fuźit đi la parinț — uhvatila se sa nekom blentom od momka, i pobegla od roditelja ♦ var. șukĭavelă ♦ sin. kăpiĭatură [Por.] ∞ șukĭat		[Vidi]
6394	șupă	șupă	шупа	șupă (mn. șupe) (i. ž.) — *šupa* ◊		[Vidi]
6034	șurguĭa	șarga ?	шарати	șurguĭa (ĭuo șurguĭeḑ, ĭel șurguĭaḑă) [akc. șurguĭa] (gl. p. ref.) — (color) šarati ◊ mĭ-a fakut muma un đemper, măĭ șurguĭat đikît kurkubău — isplela mi je mati džemper, šareniji od duge [Por.] ∞ șurguĭat		[Vidi]
6033	șurguĭat	șarg	шарен	șurguĭat (șurguĭată) (mn. șurguĭaț, șurguĭaće) (prid.) — 1. (color) šaren ◊ șurguĭat ĭe śuava śe are fărburĭ măĭ mulće — šareno je ono što ima više boja 2. (fig.) (o karakteru) prevrtljivac, namazanko ◊ uom șurguĭat ĭe sprimit să fakă đi tuaće, numa să fiĭe în dobînda a luĭ — prevrtljavac je spreman da uradi svašta, samo da ima koristi [Por.]		[Vidi]
5084	șurumpău	șarampău	шарампов	șurumpău (mn. șurumpăĭe) [akc. șurumpău] (i. s.) — trag, šanac; niz ◊ a ploĭat țapîn, șî apa a fakut numa ńișći șurumpăĭe pista drum — padala je jaka kiša, i napravila je samo neke šančeve preko puta ◊ kînd am fuost miś, paduki ń-a mĭers șurumpău pista frunće — kad smo bili male, vaške su nam išle u nizu preko čela [Por.] ♦ dij. var. șarampoĭ (Malajnica) [Pad.]		[Vidi]
4026	șușa	drum	пут	șușa (mn. șușele) (i. ž.) — put ◊ pănă la oraș să merğ tot pe șușa, să nu daĭ de drept pe potekă — do varoši da ideš samo putem, nemoj da ideš prečicom [Tim.] ♦ sin. drum, kaļe [Por.] ∞ drum		[Vidi]
1024	țapîn	ţeapăn	снажан	țapîn (țapînă) (mn. țapiń, țapińe) [akc. țapîn] (prid.) — 1. snažan, jak ◊ uom țapîn, la trînćală ku tuoț a dat đi pomînt — jak čovek, na rvanju je svakoga tresnuo o zemlju 2. izdržljiv ◊ saśi aĭ țasuț în razbuoĭ sînt mult mîĭ țapiń đi kît aĭ kumparaț — džakovi koji su izrađeni od domaće tkanine, izdržljiviji su od kupovnih [Crn.] 3. dobar (po kvalitetu); dovoljan (po količini) ◊ mînkarăm țapîn, șă ńi pusărăm pi lukru — najedosmo se dobro, i legosmo na posao ◊ đi kosîtuorĭ trîăbe mînkare țapînă — za kosače treba jaka hrana [Por.] ∞ înțîpeńi		[Vidi]
4508	țapuoń	țăpoi	стожерчина	țapuoń (mn. țapuańe) [akc. țapuoń] (i. s.) — (augm.) stožerčina, grub, kriv ili neotesan stožer ◊ a taĭat un țapuoń, parke faśem klańe pănă-n śĭerĭ — isekao je jednu stožerčinu, kao da ćemo denuti stog do neba ◊ (u izr.) stă ka țapuońu sa ḑîśe đi vrunu kare stă-n piśuare, da trăbe sî sa apļiaśe să lukre śuava — stoji kao stožerčina kaže se za nekog koji stoji, a treba da se sagne da nešto radi [Por.] ∞ țapă		[Vidi]
5032	Țeremuoșńa	Țeremoșnea	Церемошња	Țeremuoșńa (i. ž.) — (ojk.) Ceremošnja ◊ Țeremuoșńa ĭe sat rumîńesk în țînutu Zvižduluĭ — Ceremošnja je vlaško selo u oblasti Zvižda ◊ Țeremuoșńa ĭe kunoskută dăparće pră o pĭeșćiră lungă — Ceremošnja je nadaleko poznata po jednoj dugačkoj pećini [Zvizd]		[Vidi]
1048	țîgan	ţigan	Циганин	țîgan (mn. țîgań) [akc. țîgan] (antr.) — (etn.) Ciganin, Rom, Bajaš, pripadnik romske nacionalne manjine ◊ in sat țîgańi a ogođit kuortu, ș-a porńit sî vindă marfă đi fĭer — u selu su Cigani postavili čergu, i počeli su da nude robu od metala ◊ komșîka pi o gaină a luvat đi la țîgań un bļid, ḑîaśe ļingurĭ, șî kîća fusă — za jednu kokošku, komšika je od Cigana kupila činiju, deset kašika, i nekoliko vretena [Crn.] ◊ în Porĭeśa, a fuost kunoskuț țîgan laĭeț, kare a lukrat la fĭer, șî țîgań rudarĭ, kare a lukrat la ļiemn — u Poreču su bili poznati „crni” Cigani, koji su se bavili gvožđem, i Cigani „rudari”, koji su obrađivali drvo ◊ kare guod a lukrat la fĭer, kare a fuost kovaś, fi-va țîgan, fi-va rumîn, a fuost poļikrit „țîgan” — kogod se bavio gvožđem, ko je bio kovač, bio Ciganin ili Vlah, dobijao je nadimak „ciganin” ◊ đi țîganu — severac, hladan vetar koji duva sa severa [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3473	țîgankă	ţigancă	Циганка	țîgankă (mn. țîgănś) [akc. țîgankă] (i. ž.) — (etn.) Ciganka, Romkinja ◊ țîganka ĭe fata or muĭarĭa lu țîgan — Ciganka je ćerka ili žena Ciganina ◊ țîgankuță — (demin.) Cigančica [Rom.] ∞ țîgan		[Vidi]
5111	țîgankuță	țigăncuță	Циганчица	țîgankuță (mn. țîgankuț) [akc. țîgankuță] (i. ž.) — (demin.) Cigančica ◊ kînd a fuost săśită amre, o țîgankă ku doă țîgankuță, a mĭers đi la ușă la ușa, ș-a žukat paparuda — kad je bila velika suša, jedna Ciganka sa dvema Cigančicama, išle su od vrata do vrata, i igrale dodolu ♦ var. țîgankușă (Tanda) [Por.] ∞ țîgan		[Vidi]
1121	țîgańamă	ţigănime	циганија	țîgańamă [akc. țîgańamă] (zb. i.) — ciganija, mnoštvo Cigana ◊ đi unđe a veńit atîta țîgańamă în satu nuostru? — odakle je došla tolika ciganija u naše selo? ◊ nu măĭ sa puaće traĭi đ-atîta țîgańamă — ne može se više živeti od tolike ciganije [Por.] ∞ țîgan		[Vidi]
5110	țîgańel	țigănel	Циганче	țîgańel (mn. țîgańeĭ) [akc. țîgańel] (i. m.) — (demin.) Ciganče ◊ a veńit ĭerĭ o țîgankă k-o țîgankuță șî ku-n țîgańel, șî kată să ļi dăm śuava đi mînkare — došla juče jedna Ciganka sa jednom Cigančicom i jednim Cigančetom, i traže da ima damo nešto za jelo [Por.] ∞ țîgan		[Vidi]
1049	țîgańesk	ţiganesc	цигански	țîgańesk (țîgańaskă) (mn. țîgańeșć) [akc. țîgańesk] (prid.) — ciganski ◊ koluo sî vĭađe kuortu țîgańesk — tamo se vidi ciganska čerga ◊ mîĭ marĭ kîăș în Lukuva sînt kîășîļi țîgańeșć — najveće kuće u Lukovu su ciganske kuće [Crn.] ∞ țîgan		[Vidi]
1122	țîța uoĭi	ţiţa-oii	арника	țîța uoĭi [akc. țîța uoĭi] (i. ž.) — (bot.) „ovčja sisa”, arnika, brđanka, veprovac, vrsta lekovite biljke (Arnica montana) ◊ frunḑa lu țîța uoĭi ĭe bună đi durĭare la burtă — list arnike je dobar za bolove u stomaku (Neresnica) [Zvizd] ◊ țîța uoĭi s-a mistakat ku măĭ mulće ĭerburĭ, ku kare la Sînźuorḑ, înainća mulsuluĭ, s-a uns țîțîļi la uoĭ — ova biljka se mešala sa drugim biljkama, kojima su se na Đurđevdan, pre prve muže, ovcama mazale sise (Krivelj, zapis. D. Dragić ) [Crn.] ∞ țîță		[Vidi]
1067	țofaĭală	țofăială ?	шљапкање	țofaĭală (mn. țofaĭelurĭ) [akc. țofaĭală] (i. ž.) — (onom.) šljapkanje, zvuk koji se čuje kada neko ili nešto ide kroz vodu, ili blato ◊ s-auđe o țofaĭală la rîu, ka kînd trĭaśe śeva rîu pin apă — čuje se neko šljapkanje na reci, kao da nešto prelazi reku kroz vodu [Por.] ∞ țofai		[Vidi]
1123	țuguĭat	ţuguiat	истањен	țuguĭat (țuguĭată) (mn. țuguĭaț, țuguĭaće) [akc. țuguĭat] (prid.) — istanjen, otanjen ♦ sin. supțîĭat ◊ śeva ĭe țuguĭat kînd ĭe la vrun luok supțîĭat, kînd nuĭe tuot una đarîndu — nešto je „cugujat” kada je na nekom mestu tanji, kada nije svuda jednak (Blizna) ♦ ? / < pițîguĭat — otanjen, stanjen; koji je tanji na nekim mestima (Tanda) [Por.]		[Vidi]