Reč ĭasă nije obrađena kao osnovna reč!

Reč ĭasă u karticama drugih reči
Br	Vlaški	Rumunski	Srpski	Gnezdo reči	Reč u umotvorinama	Akcija
89	aburiĭe	aburire	испарина	aburiĭe (mn. aburiĭ) (i. ž.) — a. isparina, para ◊ dupa pluaĭe kaldă vara, đin pomînt ĭasă multă aburiĭe — posle tople letnje kiše, iz zemlje izlazi mnogo pare b. magla na glatkim i providnim površinama, nastala hvatanjem pare na njima ◊ unđe sa fĭerb uaļiļi, dakă nu sa đeșkid ferĭeșćiļi, sa faśe mare aburirĭe, șî pi stîklă sa prinđe śĭață — gde se kuva jelo, nastaje velika isparina, i na staklo se hvata magla [Por.] ∞ abur		[Vidi]
470	aļi lunź	alea lungi	оне дуге (змије)	aļi lunź [akc. aļi lunź] (i. ž.) — (euf.) „one duge”, eufemistički naziv za zmije, koji se koristi u martu, kada je izgovaranje imena zmija zabranjeno ◊ în marta ńima nu kućaḑă să ḑîkă „nopîrkă” or „balaur”, kî aļiļi atunśa ĭasă đin pomînt, sînt flomînđe, șî kînd aud numiļi-luor, vin șî ći muśkă, numa ḑîś „aļi-lunź” — u martu niko ne sme da kaže „zmija” ili „smuk”, jer ale tada izlaze iz zemlje, gladne su, i kada čuju njihovo ime, dolaze i ujedaju te, nego kažeš „one duge” [Por.] ∞ lung		[Vidi]
412	arț	arţ	мрс	arț (mn. arțurĭ) (i. m.) — (kal.) mrs, mrsni dani, trapava nedelja, period kada sredom i petkom sme da se jede mrsna hrana ◊ kînd ĭe arț, nu sî postîașće — kad je trapava nedelja, ne posti se [Crn.] ◊ arț sa kĭamă ḑîļiļi dupa puosturĭ marĭ, în kare nu sa postîașće mĭerkurĭa șî vińirĭa — „arc” je naziv za dane posle velikih postova, kada se mrsi sredom i petkom [Por.] ◊ arțurĭ măĭ întîń kad dupa Kraśun, șî țîn pănă la Boćaḑă, pĭe urmă ĭastă dupa Pașć, kînd ĭasă puostu parĭasîmiluor — „arci” prvo padaju posle Božića i drže do Bogojavljanja, posle ih ima posle Uskrsa, kad istekne četrdesetodnevni post [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
969	bîzgoĭală	bâzgoială	кревељење	bîzgoĭală (mn. bîzgoĭaļe, bîzgoĭelurĭ) [akc. bîzgoĭală] (i. ž.) — kreveljenje, bečenje, krivljenje pri govoru, prenemaganje ◊ am șćut ĭuo kă o sî-ț ĭasă pi nas atîta bîzgoĭală — znao sam ja da će ti izaći na nos toliko kreveljenje ♦ sin. zgîĭală, zgaĭală [Por.] ∞ bîzgoĭa		[Vidi]
1005	boldăńi	boldânea	буљити	boldăńi (ĭuo boldańesk, ĭel boldаńеаșće) [akc. boldăńi] (gl. p.) — buljiti, blenuti, razrogačiti oči, neprijatno gledati ◊ atîta boldăńi uoki kînd ma vaḑu, đi ma spumîntaĭ kî o sî-ĭ ĭasă đin kap — toliko je razrogačio oči kada me je video, da mi se učinilo da će mu iskočiti iz glave ♦ var. buldańi ♦ sin. bļezńi [Por.]		[Vidi]
861	bungur	bulbuc	мехур	bungur (mn. bungurĭ) [akc. bungur] (i. m.) — 1. mehur, plik ◊ kînd pluaĭe, đin pikurĭ în baltă sî fak bungurĭ — kad pada kiša, od kapi se u bari stvaraju mehuri ♦ (dem.) bungurĭel — mehurić, plikčić 2. (med.) osip ◊ la kopil ĭasă bungurĭeĭ pi pĭaļe — detetu se na koži javljaju plikčići [Crn.] ◊ șî pi pĭeļe đi uom ĭasă bungurĭ — i na koži čoveka izbijaju plikovi (Tanda) ◊ tuot s-a umplut đi bunguri ruoșĭe — sav se osuo crvenim osipom (Rudna Glava) [Por.]		[Vidi]
685	butavĭelă	umflare ?	отеклина	butavĭelă (mn. butavĭaļе) [akc. butavĭelă] (i. ž.) — 1. (med.) otok, oteklina, naduto mesto na telu čoveka ili životinje, nastalo sakupljanjem tečnosti usled bolesti, ili starosti ◊ la bîtrîńață, ĭasă butavĭaļe măĭ mult pi supt uokĭ — u starosti, izbijaju otoci najviše ispod očiju 2 (fig.) naduvenko ◊ o butavĭelă đi uom, să n-aĭ trĭabă ku ĭel — neki naduvenko, da nemaš posla s njim ♦ var. butavĭală [Por.] ∞ butavi		[Vidi]
1117	Ţîgańiĭe	ţigănie	Циганија	Țîgańiĭe (mn. țîgańiĭ) [akc. Țîgańiĭe] (i. ž.) — 1. (top.) Ciganija, mahala u Rudnoj Glavi koja je bila naseljena Romima u vreme dok je u ovom selu bio aktivan rudnik magnetita ◊ akuma în Țîgańiĭe nus măĭ Țîgań, sa mutat tuoț la Ńigoćin, da uńi la Măĭdan — danas u Ciganiji nema više Roma, svi su se iselili u Negotin, a neki u Majdanpek 2. (fig.) nemoralnost i bezobrazluk u ponašanju, naročito sklonost ka svađi i psovanju na javnom mestu; ciganština, ciganluk ◊ o țîgańiĭe mare a tunat întra iĭ, n-o sî ĭasă la bińe — neki veliki ciganluk je ušao među njih, neće izaći na dobro [Por.] ∞ țîgan		[Vidi]
2770	țoapă	ţoapă	глупан	țoapă (mn. țoape) [akc. țoapă] (i. ž.) — (zast.) glupan, tupan ◊ țoapă grĭa, đin ĭel ĭasă num prostîĭ șî gruzaviĭ — težak glupan, iz njega izlaze samo prostote i bljuvotine [Por.]		[Vidi]
1116	țurfuruos	zdrenţăros	дроњав	țurfuruos (țurfuruasă) (mn. țurfuruoș, țurfuruasă) [akc. țurfuruos] (prid.) — dronjav, pocepan ◊ ș-akuma ĭasă-n lume tuot țurfuruos, dakă lukră, ș-are đin śe s-îș fakă țuaļe uomeńeșć — i sada ide sav dronjav, iako radi, i ima odakle da sebi napravi ljudsku odeću ♦ var. zdrĭențuruos [Por.] ∞ țurfură		[Vidi]
1160	ćirikaĭală	ciricăială	цвркутање	ćirikaĭală (mn. ćirikaĭelurĭ) [akc. ćirikaĭală] (i. ž.) — (onom.) (ornit.) 1. cvrkutanje, čijukanje ◊ đin padurĭe s-auđe ćirikaĭală tarĭe — iz šume se čuje glasno cvrkutanje 2. (fig.) a. čavrljanje, ćaskanje, brbljanje ◊ s-auđe ćirikaĭală ka la tuors — čuje se čavrljanje kao na prelu [Crn.] b. očijukanje, tepanje, domunđavanje ◊ lasîće đi ćirikaĭală, numa dakă țî drag đi mińe, spuńe đeșkis — mani se „čijukanja”, nego ako me voliš, kaži otvoreno ◊ o sî va ĭasă ćirikaĭala-ĭa pi nas — ima da vam izađe to domunđavanje na nos ♦ dij. var. ćirikaitu [Por.] ∞ ćirik!		[Vidi]
3419	dim	din	из	dim (predl.) — iz, od ◊ dim toate mărfiļi de lukrat în kîmp, če le-am adunat pin sat de muzeĭ, măĭ frumos ĭe săčeraru făkut dim lemn moale, kă pe ĭel no-l are nima altu în țara nostă — od svih stvari za poljoprivredu, koje smo sakupili po selu za muzej, najlepši je srparnik izrađen od mekog drveta, jer njega nema niko drugi u našoj zemlji ◊ a vazut ku oĭki luĭ, kum ĭasă dim kasa i — video je svojim očima kako izlazi iz njene kuće ♦ var. din [Tim.] ♦ dij. var. đin, đen [Por.][Pad.][GPek][Crn.] ♦ dij. var. dăn, dîn [Bran.][Hom.][Mlava][Mor.][Pom.][Res.][Stig][Zvizd]		[Vidi]
1289	drîn!	drân! ?	дрн!	drîn! (uzv.) — (onom.) drn! zvuk koji, usled trzaja, nastaje podrhtavanjem tankog i dugačkog predmeta, koji je čvrst i napet na jednom ili oba kraja, kao što je struna, tetiva luka, prut i slično ◊ „drîn!” șî „drr!” nuĭe tuot una: đin „drr!”, or kă „dîrr!” ĭasă dîrpońală, glas urît șî grĭeu đi urĭekĭ, da „drîn” ĭe măĭ frumuos, măĭ đeșkis, rasună ... — „drn!” i „drr!” nije isto: „drr!” daje škripu, zvuk ružan i neprijatan za uši, a „drn!” je lepši, otvoreniji, zvučniji glas ... [Por.] ∞ drr!		[Vidi]
1288	drînd	drând ?	дрндало	drînd2 (mn. drîndurĭ) [akc. drînd] (i. m.) — 1. drndalo, štap kojim se rastresuje vuna ◊ drîndu sî faśe đin ļiemn tarĭe, đi sî nu să frîngă — drndalo se pravi od tvrdog drveta, da se ne bi polomilo [Crn.] ◊ ku drîndu sa skutură lîna, să ĭasă đin ĭa luomurĭ, imală kare s-a prins pi lîna uoĭi pănă uaĭa a paskut — drndalom se trese vuna, da izađe iz nje trunje, prljavština koja se uhvatila za ovčje runo dok je ovca pasla 2. drveni luk sa koncem, kojim se seče kačamak ◊ dakă vrĭeĭ sî faś koļașă, îț trîabe fańină đi kukuruḑ, feruaĭkă, koļeșîărĭ, drînd șî fund — ako hoćeš da praviš kačamak, treba ti kukuruzno brašno, kotao, kačamalo, luk i lopar [Por.] 3. (muz.) drombulja ◊ kîntă-n drînd — svira u drombulje (Plavna) [Pad.] ♦ dij. sin. zdrîmbuoļ (akc. zdrîmbuoļ) (Valakonje) [Crn.] ∞ drîn!	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1269	dudă	dudă	цев	dudă2 (mn. duḑ) [akc. dudă] (i. m.) — 1. a. cev; duguljast šupalj predmet ◊ lula la kazan ĭe fakută ka duda — lula na kazanu je u obliku cevi ◊ duļaćiļi la kovrag are dudă, șî kopiĭi fak fluir đin ĭa — dulek na vreži ima cevku, i deca prave frulu od nje b. tvor cevi ◊ masură țaua-ĭa, sî vĭeḑ kît ĭe đi largă la dudă — izmeri tu cev, da vidiš koliko joj je otvor širok (Rudna Glava) 2. čunak; dimnjak ◊ duda la șporĭet ĭe pļină đi fuńiźină — čunak na šporetu pun je gareži 3. sirena u borskom rudniku ◊ sa-uḑe duda-n Buor, ĭasă lukratuori đi la lukru — čuje se sirena u Boru, izlaze radnici s posla (Tanda) ♦ (augm.) duduļan ♦ (demin.) duduļiță [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1336	dumińikă	duminică	недеља	dumińikă (mn. dumińiś) [akc. dumińikă] (i. ž.) — (kal.) nedelja, poslednji dan u sedmici ◊ dumińika ĭe ḑîuă đi ođină șî đi dus la fameļiĭe — nedelja je dan za odmor i obilazak rodbine ♦ (kal.) Dumińika marĭe — (dosl.) „velika nedelja”; Trojice, Pedesetnica; Duhovi ◊ Dumińika marĭe sî kađe la șapće saptamîń dupa Pașć — Trojica pada na sedam nedelja posle Uskrsa ♦ (kal.) Dumińika mikă — (dosl.) „mala nedelja"; Petrove poklade ◊ atunșa ĭasă Rusaļiļi șî sî puńe puostu lu Sîm-Pĭetru — tada se završava Rusalna nedelja i počinje Petrov post [Crn.] ◊ dumińika trĭekută — prošla, protekla nedelja ◊ dumińika śe vińe — iduća, naredna nedelja [Por.] ∞ stamînă		[Vidi]
1285	dupa	după	после	dupa [akc. dupa] (predl.) — posle, iza (nekoga ili nečega), za (nekim ili nečim) ◊ dupa pluaĭe ĭasă suariļi — posle kiše izlazi sunce [Crn.] ◊ dupa prînḑ — posle ručka ◊ dupa amńaḑîț — posle podne [Por.] ◊ ĭel mĭarźe înainće, da muĭarĭa dupa ĭel — on ide napred, a žena za njim [Crn.] ◊ a dat dunga dupa skapît — zbrisao je iza prevoja (nestao sa vidika) [Por.]		[Vidi]
1614	đizloka	disloca	изместити	đizloka (ĭuo ma đizluok, ĭel sa đizluokîĭe) [akc. đizloka] (gl. p. ref.) — izmestiti (se); pomeriti (se); ispasti iz ležišta ◊ śeva sa đizluokîe kînd ĭasă đin luok — nešto se „izmešta” kad ispadne iz ležišta ♦ sin. muta, miśka [Por.]		[Vidi]
2199	făduļiĭe	fudulie	хвалисање	făduļiĭe (mn. făduļiĭ) [akc. făduļiĭe] (i. ž.) — 1. (pej.) hvalisanje ◊ kată lukru tĭeu, n-askulta făduļiĭļi luor, kă nau marźină — gledaj svoja posla, ne slušaj njihova hvalisanja, jer nemaju granicu 2. pohvala, hvala, dika, ponos ◊ a gaćit șkuala șă puaće ku făduļiĭe să ĭasă-n lume — završio je školu, i može s ponosom da izađe u svet ◊ nu țîńerîț lukrușală ku ĭel, kî ĭel ĭe baĭat đi tuata făduļiĭa — ne zbijajte šalu s njim, jer je on momak za svaku pohvalu ♦ var. făduļitură ◊ făduļitură guală — golo hvalisanje ♦ sin. labdatură [Por.] ∞ făduļi		[Vidi]
1861	fļonkańiĭe	fleancănir	лапрдање	fļonkańiĭe (mn. fļonkańiĭ) [akc. fļonkańiĭe] (i. ž.) — (pej.) laprdanje, blebetanje, lupetanje ◊ rar kare va puća sî măĭ sufire fļonkańiĭe kare ĭasă đin gura iĭ — retko ko će moći da podnese laprdanje koje izlaze iz njenih ustiju ♦ var. fļonkańială, fļonkaĭală [Por.] ∞ fļonkańi		[Vidi]
3109	fuĭuor	fuior	повесмо	fuĭuor (mn. fuĭuară) [akc. fuĭuor] (i. s.) — 1. povesmo konoplje ◊ fuĭuor ĭe aĭa śe sa kapîtă kînd sa traźe kîńipa pin drîgļiaće, șî ĭe sprimit đi tuors — povesmo je ono što se dobija kada se konoplja provuče kroz grebenm i spremno je za predenje 2. nit, konac ◊ fuĭuor đi lînă — vuneni konac 3. mlaz; talas; niz; stroj; stub ◊ fumu mĭarźe fuĭuor pi kuoș — tanak stub dima izlazi kroz odžak ◊ la muĭare smolao mĭerg paduki fuĭuor pista frunće — smolavoj ženi vaške idu u stroju preko čela ◊ kînd zmău a zburat pista śierĭ, dupa ĭel s-a tras fuĭuor đi skinćiĭ — kada je zmaj leteo preko neba, iza njega se vukao mlaz iskrica ♦ (augm.) fuĭoruagă 4. (antr.) nadimak ◊ fuĭuor sa poļikrĭaḑă uomu kare ĭe nalt șî supțîrĭe — „fujor” se kao nadimak daje čoveku koji je visok i mršav ◊ đin poļikră fuĭuor, ĭasă prezimiļi rumĭńesk sîrbizat Fuĭorić or Fuĭuorović — od nadimka „fujor” (povesmo) nastaje posrbljeno vlaško prezime Fujorić ili Fujorović [Por.] ∞ kîńipă		[Vidi]
2249	furńikuță	furnicuţe	мравић	furńikuță (mn. furńikuț) [akc. furńikuță] (i. ž.) — (demin.) (ent.) mravić, mali mrav ◊ a ĭeșît đi-ntr-o gaură în oźak ńișći furńikuță galbińe, am turnat apă fĭartă pi ĭaļe, șî ńimika, ĭaļe ĭasă șî ĭasă — izašli su iz jedne rupe u kaminu nekakvi žuti mravići, sipao sam vrelu vodu na njih, i ništa, oni izlaze pa izlaze [Por.] ∞ furńikă		[Vidi]
2716	gîlśauă	gâlceavă	свађа	gîlśauă (mn. gîlśevĭ) [akc. gîlśauă] (i. ž.) — svađa ◊ gîlśaua ĭe kînd duoĭ or măĭ mulț uamiń, zbĭară mîńiuos uńi pi alțî — svađa je kad dvoje ili više ljudi, viču ljutito jedni na druge ◊ gîlśauă ĭe kînd sînt uamińi mîńiuoș șî vorbĭesk intro vrĭame; atunśa zbĭară unu pi altu kă ńima pi ńima nu askultă — svađa je kad su ljudi ljuti i govore u isto vreme, tada viču jedan na drugog, jer niko nikog ne sluša ◊ đi mulće uorĭ, đin gîlśauă uomu ĭasă ku kapu spart, kî dupa ĭa vińe bataĭa — više puta, čovek iz svađe izađe sa razbijenom glavom, jer iza nje dolazi tuča ♦ var. gîlśavă ♦ sin. zgomît, sfadă, śartă, śarkă [Por.]		[Vidi]
2666	gîrļiu	gârliciu	обор	gîrļiu (mn. gîrļiĭe) [akc. gîrļiu] (i. s.) — (tehn.) obor, ograda oko svinjca ◊ gîrļiu ĭe gardu ănainća lu kośina puorśilor — obor je ograda ispred svinjca (Tanda) [Por.] ◊ gîrļiu ĭe traușa kuośińi, îngrađită ku parĭ să nu ĭasă puorśi afară — obor je dvorište svinjca, ograđeno koljem da svinje ne izađu napolje (Topla) [Crn.] ♦ up. kośină		[Vidi]
3462	grab	grabă	журба	grab ([akc. grab] (i. m.) — žurba, jurnjava ◊ l-aĭ găzdoćiń tuot s-a lukrat ku grab — kod bogataša sve se radilo u žurbi ◊ kînd lukri đin grab îț ĭasă pi nas, kî śuava-ț skapă, șă ći mînă să-l faś pĭadauară — kad brzaš u poslu izađe ti na nos, jer nešto ispustiš, pa te tera da ga radiš nanovo ◊ (u izr.) nu mi đi grab — nije mi hitno; ne žuri mi se ♦ sin. zort, vuraĭală [Por.] ∞ grabi	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4641	grĭeu	greu	тешко	grĭeu2 [akc. grĭeu] (pril.) — teško ◊ la muoș nuĭe bun: grĭeu suflă șî grĭeu vorbĭașće — čiči nije dobro: teško diše, i teško govori ◊ grĭeu o sî ĭasă ku ĭel în kîpatîń — teško će izaći s njim na kraj [Por.]		[Vidi]
4154	guangă	goangă	буба	guangă (mn. guonź) [akc. guangă] (i. ž.) — (ent.) buba, insekt ◊ đintr-o vrĭame sara ĭasă ńișći guonź ńagre, đimińața nus — od nekog vremena uveče izlaze neke crne bube, ujutru ih nema ◊ puomi sînt pļiń đi guonź, s-a dus muoș să-ĭ afume — voćke su pune buba, otišao je čiča da ih zadimi [Por.]		[Vidi]
5148	imuos	imos	прљав	imuos (imuosă) (mn. imuoș, imuasă) [akc. imuos] (prid.) — prljav; blatnjav ◊ apa nuĭe skumpă, șă n-ar trăbuĭa ńima să ĭasă imuos în lume — voda nije skupa, i ne bi trebalo niko da izlazi prljav među ljude ♦ var. imat [Por.] ∞ imală		[Vidi]
2	înainće	înainte	напред	înainće [akc. înainće] (pril.) — 1. (za kretanje) napred ◊ ĭel luvă înainće, pin namĭeț pănă-n brîu, da alalț dupa ĭel — on je krenuo napred, kroz smetove do pojasa, a ostali za njim ◊ la prazńik stapînu kășî sa înkină sî đa tuot înainće — na slavi domaćin metaniše da krene sve napred 2. (za položaj) pred, ispred ◊ sa ćiame rău đi ĭel, nu kućaḑă sî ĭasă înainća luĭ — boji ga se strašno, ne sme da izađe pred njega 3. (za vreme) a. pre, ranije; nekad ◊ a veńit la lukru înainća lu tuoț — došao je na posao pre svih ◊ s-a luvat đi gît pintru vro luază śe s-a întîmplat înainće — uhvatili se za gušu zbog neke gluposti koja se desila ranije b. ubuduće, na tamo ◊ m-am žurat la lumanarĭe kă đi astîḑ înainće nu măĭ bĭeu — zakleo sam se na sveću da od danas na tamo više neću piti ♦ var. nainće [Por.] ♦ dij. var. înăinťe [Kmp.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1716	înđirĭepta	îndrepta	исправити	înđirĭepta (ĭuo înđirĭept, ĭel înđirĭaptă) [akc. înđirĭepta] (gl. p. ref.) — ispraviti ◊ kînd ĭasă đin kļanță, ogașu sa-nđirĭaptă, ș-așa țîńe đirĭept pănă la rîu în vaļe — kada izađe iz klisure, potok se ispravlja, i tako teče pravo sve do reke u dolini ◊ înđirĭaptî-će, nu mĭerźa kokoșat ka muoșo-l batrîn — ispravi se, nemoj ići pogrbljen kao starac ♦ / în — u + đirĭept — prav [Por.]		[Vidi]
5061	îngalḑît	încălzit	загрејан	îngalḑît (îngalḑîtă) (mn. îngalḑîț, îngalḑîće) [akc. îngalḑît] (prid.) — 1. (o toploti) zagrejan, topao ◊ nuĭe bun să laș kopilu, îngalḑît lînga fuok, să ĭasă afară, kî sa bulnavĭașće — nije dobro da pustiš dete, zagrejano pored vatre, da izađe napolje, jer će se razboleti 2. (fig.) zainteresovan; zaljubljen ◊ am fuost ĭuo mult îngalḑît đi ĭa, ama m-a trekut kînd am vaḑut ku kare am trĭabă — bio sam ja jako zagrejan za nju, ali me je prošlo kad sam video s kim imam posla [Por.] ∞ kald		[Vidi]
6145	îngrižît	îngrijit	забринут	îngrižît (îngrižîtă) (mn. îngrižîț, îngrižîće) [akc. îngrižît] (prid.) — zabrinut ◊ s-a dus ćińerișu în rat, aĭ batrîń a ramas sîngurĭ la kasă, tare îngrižîț la śe o să ĭasă beļaua-ĭa — mladići su otišli u rat, a stari su ostali sami kod kuće, jako zabrinuti na šta će izaći taj belaj [Por.] [Por.] ∞ grižă		[Vidi]
2792	îngropamînt	îngropamânt	погреб	îngropamînt (mn. îngropamînturĭ) [akc. îngropamînt] (i. s.) — (rel.) pogreb, sahrana, ukop ◊ la tuot îngropamîntu baće arîngu la bisîarikă, șî ĭasă puopa ku litiĭļi — na svakom pogrebu lupa crkveno zvono, i izlazi pop sa litajama [Por.] ∞ gruapă		[Vidi]
2398	înuntru	înuntru	унутра	înuntru [akc. înuntru] (pril.) — unutra ◊ s-a-nkis înuntru, în kasă, șă nu ĭasă — zatvorio se unutra, u kući, i ne izlazi ◊ fuź înuntru, nu sta la pluaĭe afară — beži unutra, ne stoj napolju na kiši ◊ kum aĭ tunat înuntru, kînd ĭuo am înkis kasa đinuntru ku kĭaĭa? — kako si ušao unutra, kada sam ja zaključao kuću iznutra ključem? ♦ supr. afară [Por.] ♦ var. înluntru [Crn.]		[Vidi]
5459	înžuratură	înjuratură	псовка	înžuratură (mn. înžuraturĭ) [akc. înžuratură] (i. ž.) — psovka ◊ înžuratura ĭe vuorbă urîtă kare ușuor ĭasă đin gura lumi, șî kînd trăbe, șî kînd nu trăbe — psovka je ružna reč koja lako izlazi iz ljudskih usta, i kad treba, i kad ne treba ◊ ĭastă înžuratură omeńaska, muĭerĭskă, kopilarĭaskă șî babĭaskă, tot nat înžură đi trĭaba luĭ — ima psovka muška, ženska, dečja i bapska, svako psuje na svoj način ♦ var. înžuramînt ♦ sin. suduĭală [Por.] ∞ sudui		[Vidi]
4883	karuță	căruță	каруце	karuță (mn. karuță) [akc. karuță] (i. ž.) — (demin.) karuce ◊ karuța ĭe kar ușuor ku patru ruoț, kare-l trag kaĭi, unu or duoĭ, șî ku kare sa kară gîzdoćińiļi kînd ĭasă la vro visaļiĭe — karuce su lagana kola sa četiri točka, koje vuku konji, jedan ili dva, i kojim se voze bogataši kad izlaze na neku svetkovinu ♦ / (demin.) < kar ♦ sin. kośiĭe [Por.] ∞ kar		[Vidi]
5544	koțkarĭ	coțcar	варалица	koțkarĭ (mn.) [akc. koțkarĭ] (i. m.) — varalica, prevarant ◊ mare koțkarĭ a fuost, ama ńima n-a putut să ĭasă ku ĭel în kîpatîń — bio je velika varalica, ali niko nije mogao da izađe na kraj sa njim ◊ koțkarĭ ĭe uom kare are narau aldrakuluĭ, nu puoț ńiśkum să-l prinḑ śe ginđașće — varalica je čovek koji ima đavolju narav, ne možeš nikako dokučiti šta misli [Por.]		[Vidi]
5297	kolovuoz	colovoz ?	коловоз	kolovuoz (mn. kolovuozurĭ) [akc. kolovuoz] (i. s.) — (ret.) kolovoz, kolski put ◊ kolovuoz ĭe drum đi kar đi buoĭ pista vrun krak lung — kolovoz je put za volovksa kola preko neke duge kose ◊ luok kare sa kĭamă ’kolovuoz’ ĭastă la Bļizńe în kotunu Arnaglăvi, șî-n Țîrnaĭka, kînd sa ĭasă đin sat la kulmĭa Vîrbi — mesto koje se zove ’kolovoz’ ima u Blizni, zaseoku Rudne Glave, i u Crnajki, kad se iz sela izlazi na kosi Vrbe [Por.]		[Vidi]
6031	kuardă	coardă	основа ткања	kuardă2 (mn. kuorḑ) [akc. kuardă] (i. ž.) — (tehn.) osnova ◊ kuarda đi țasut la razbuoĭ sa urḑîașće pi gard đi parĭ ku aļergatuarĭa đi pi kare sa đizvîrḑăsk mosuarîļi pļińe đi tuors — osnova za tkanje na razboju snuje se na ogradi od kolja pomoću motovila sa kojeg se odmotavaju kalemovi puni pređe ◊ grosîmĭa șî lunźimĭa kuorḑî ĭasă đin lukru kare trăbe fi gaćit în razbuoĭ, ăće, đi o pătură kuardă sa lasă patru mĭetîrĭe șî žumataće — debljina i dužina osnove zavisi od posla koji treba da se odradi u razboju, za jednu ponjavu, na primer, osnova se pušta do četiri i po metara ◊ đimult lunźimĭa kuorḑî s-a sokoćit la rîșkituorĭ, da akuma la mĭetîrĭe — dužina osnove se nekad određivala prema motovilu, a sada na metar ◊ kuarda sa adună đi pi gard în bîrță, pazîndu-să să nu sa învîrḑaskă, șî sa puńe bășka pănă nu vińe vrĭamĭa șî sa pună pi sul ku învaļituarĭa — osnova se skida sa ograde u pletenice, vodeći računa da se ne umrsi, i skloni se u stranu dok ne dođe vreme da se snuje na vratilo preko snovaljke [Por.] razbuoĭ		[Vidi]
4929	kuastă	coastă	косина	kuastă2 (mn. kuașće) [akc. kuastă] (i. ž.) — (geogr.) kosina, padina; nagnuta strana brda ◊ kusta ĭe pođina alu kulmĭe — kosina je padina kose ◊ drumu đi kar într-o vrĭame mĭarźe pi kuastă, pĭeurmă ĭasă la kulme șă pi vîru kulmi țîńe pănă la baśiĭe la munće — kolski put jedno vreme ide kosinom, posle izlazi na kosu i grebenom kose vodi do bačije u planini ◊ (u izr.) đa kuasta — ukoso, kosinom ♦ sin. kostîș [Por.]		[Vidi]
3830	kukumĭelk	cucumelcĭ	пуж	kukumĭelk (mn. kukumĭelś) [akc. kukumĭelk] (i. m.) — (zool.) puž (Gastropoda) ◊ kukumĭelśi ĭasă dupa pluaĭe — puževi izlaze posle kiše [Por.] ∞ mĭelk	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4938	kuoș	coș	кош	kuoș1 (mn. kuoșurĭ) [akc. kuoș] (i. s.) — 1. dimnjak ◊ tuota kasa are kuoș pin kare ĭasă fumu — svaka kuća ima dimnjak kroz koji izlazi dim 2. koš za kukuruz ◊ kuoșu ĭe đi țînut kukuruḑu, da ambarĭu ĭe đi grîu — koš je za držanje kukuruza, a ambar je za žito 3. vodenični koš ◊ kuoșu mori ĭe un sanduk ka tolśerĭu în patru muke, în kare sa tuarnă măśińișu — vodenični koš je četvorostrani sanduk, sužen na dnu kao levak, u koji se sipa mlivo [Por.]		[Vidi]
2861	kurkubău	curcubău	дуга	kurkubău (mn. kurkubăĭe) [akc. kurkubău] (i. s.) — duga, pojava u atmosferi posle kiše ◊ kurkubău ĭasă numa dupa pluaĭe — duga se javlja samo posle kiše ◊ kurkubău are doă kapiće, șî ku amîndoă bĭa apă đin doă ogașă or doă rîurĭ — duga ima dve glave, i sa obe pije vodu sa dva potoka ili dve reke ◊ kurkubău are noă fărburĭ: vînît, bilovink, galbin băl, galbin înkis, vĭarđe băl, vĭarđe înkis, ruoșu, ruoșu măĭ băl șî ruoșu înkis — duga ima devet boja: plavu, ljubičastu, svetlo žutu, tamno žutu, svetlo zelenu, tamno zelenu, crvenu, svetlo crvenu i tamno crvenu [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
6370	lulă	lulă	лула	lulă (mn. luļe) (i. ž.) — lula ◊ 1. lulă sa ḑîśe la tuata țauă strîmbă — lulom se naziva svaka iskrivljena cev 2. lula la kazan — kazanska lula ◊ lula lu kazan ĭe o țauă đi aramă, lungă șî strîmbă, pin kare rakiu ĭasă đin kazan ka aburu, șă trĭaśe pin kada ku apă rîaśe, unđe đin abur sa faśe bĭeutură, śe kure pi luļiu în źuban — kazanska lula je jedna bakarna cev, duga i kriva, kroz koju rakija izlazi iz kazana kao para, i koja prolazi kroz kadu sa hladnom vodom, gde se iz pare pretvara u piće, koje kroz lulište curi u žban 3. lula đi tutuńit — pušačka lula ♦ var. luļiu — lulište [Por.]		[Vidi]
3000	ļimbă	limbă	језик	ļimbă (mn. ļimbĭ) [akc. ļimbă] (i. ž.) — jezik 1. (anat.) govorni organ ◊ ļimbă ĭe un parśel đi karńe, lunguĭat, kare îmblă pin gură, ș-ažută la uom să vorbĭaskă înțaļes — jezik je duguljasto parče mesa, koje se kreće po ustima, i pomaže čoveku da govori razgovetno 2. (tehn.) delovi naprava nalik na jezik, jezičak ◊ ļimbă la kîtaramă, la kĭaĭa đi bîtrîńață đi koļibă șî đi muară, la kîrļig đi lanț đi fĭer, șî alta — jezičak na kopči kaiša, na starinskim ključevima za kolibe i vodenice, na kukama metalnih lanaca, i dr. 3. (bot.) jezikolike biljke ◊ ļimba-uoi — bokvica (Plantago major) 4. (fig.) sredstvo komunikacije ◊ în strinataće, zauĭț ĭuta șî ļimba mumi — u tuđini, brzo zaboraviš i maternji jezik ◊ ļimba nuastră sa kĭamă, đi kînd ĭe vaku șî aminu, ļimba rumîńaskă — naš jezik se zove, od kad je sveta i veka, vlaški jezik ◊ ļimba ĭe viĭe numa păn’ sa vorbĭașće ku ĭa — jezik je živ samo dok se njime govori ◊ rumîńi aĭ nuoștri s-a kakat pi ļimbă, ļi rușîńe s-o vorbĭaskă, ș-a lasato s-o pisaḑă ļimba sîrbĭaskă — naši Vlasi su posrali svoj jezik, srame se da ga govore, pa su pustili da ga pregazi srpski jezik [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5560	marźină	margină	обала	marźină (mn. marźiń) [akc. marźină] (i. ž.) — 1. obala ◊ rîu a sapat supt marźină șî s-a fakut mare rađină — rekao je potkopala obalu, i napravila duboku redinu 2. strana ◊ kînd s-a luvat la bataĭe, ĭel s-a tras la marźină — kad su počeli da se biju, on se povukao u stranu ♦ sin. parće 3. okrajak ◊ a fakut învățu sî taĭe kodru mare đin marźina pîńi — navikao je da odseče veliko parče od okrajka hleba 3. granica, mera ◊ atîta ĭe puork đi mare, đi puort ļuĭ n-are ńiś-o marźină kînd ĭasă-n lumĭe — toliko je velika svinja da njegovo ponašanje nema nikakvu granicu kad izađe među ljude [Por.]		[Vidi]
4198	mormodală	siluetă	силуета	mormodală (mn. mormodaļe) [akc. mormodală] (i. ž.) — (mit.) silueta, priviđenje; utvara ◊ mormodală măĭ đes ĭasă kînd ĭe śață, kap đi murg, or nuapća pin sańin — silueta se priviđa samo kad je magla, sumrak ili po vedroj noći ◊ mormodala auḑ kă vińe kîtra ćińe ka o gramadă, da nu vĭeḑ kalumĭa śi ĭe — siluetu čuješ da se kreće ka tebi kao neka gomila, ali ne nazireš jasno šta je ♦ sin. mugunđață, nalukă [Por.]		[Vidi]
4027	muakă	moacă	ђока	muakă (mn. muaśe) [akc. muakă] (i. ž.) — (hip.) (vulg.) đoka, izgovor uz pokazivanje lakta ◊ e, muaka ăl măĭ prinđe, ĭut ĭe ka sfulđeru — e, đoka će ga uhvatiti, brz je kao munja ◊ ăći-ț muaka! — evo ti kurac! ♦ sin. pulă, pulaĭkă, mokafel, mokar, ńetku [Por.] ∞ pulă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3508	muarće	moarte	смрт	muarće (mn. muorț) [akc. muarće] (i. ž.) — smrt ◊ muarća ĭa uomu kînd iĭ ĭasă sufļitu — smrt uzima čoveka kad mu izađe duša ◊ muarće ușuară are uomu kare n-a fakut ńiś un pakaće, ș-a krĭeḑut în dumńeḑîu — laku smrt ima čovek koji nije počinio ni jedan greh, i verovao je u boga ◊ muarće grĭa are pîkatuosu — tešku smrt ima grešnik ◊ muarće fîră lumanarĭe ĭe mare pakat đi aĭ viĭ, kare nu l-a pazît pĭ-al muort, sî-ĭ aprindă lumanarĭa kînd a vaḑut kî-ĭ ĭasă sufļitu — smrt bez sveće je veliki greh za žive, jer nisu čuvali samrtnika, da mu upale sveću kad su videlu da mu duša izlazi ◊ muarće ku zuort — brza, naprasna smrt ◊ (u izr.) kobĭașće la muarće — priziva smrt [Por.]		[Vidi]
6099	ńegru	negru	црнина	ńegru2 [akc. ńegru] (i. m.) — (rel.) crnina ◊ ńegru ĭe țuală ńagră kare înbrakă žăļniku dupa vrun ńam muort — crnina je crna odeća koju oblači ožalošćeni za nekim umrlim rođakom ◊ ńegru muĭerĭesk ĭe kîrpă ńagră, da barbațăsk kimĭașă ńagră— ženska crnina je crna marama, a muška crna košulja ◊ ńegru sa puartă un an đi ḑîļe, da dupa kopiĭ ćińirĭ mumîńiļi puartă șî pană la triĭ ań, or, kîćodată, pănă la muarće — crnina se nosi godinu dana, a za mladom decom majke nose i do tri godine, ili, ponekad, do smrti ◊ în Porĭeśa kînd sa înkĭaĭe anu, ńegru sa lapîdă dupa ușă, șî sa lasă să putraḑaskă a koluo — u Poreču kad istekne godina, crnina se baca iza vrata, i ostavi tamo da istrune ◊ (ver.) pănă ńamu duśe ńegru, șă al muort pi lumĭa-ĭa ĭe žăļnik — dok rodbina nosi crninu, i pokojnik je u žalosti na onom svetu ◊ (ver.) kînd žăļńiku labîdă ńegru șă înbrakă alb, ăl muort kapîtă uokĭ șă đin ńigurĭață ĭasă la viđarĭe — kad ožalošćeni baca crninu i oblači belo, pokojnik dobija oči, i iz tame izlazi na videlo [Por.] ∞ ńegru1		[Vidi]
3103	ńinźe	ninge	снежити	ńinźe (ĭuo ńing, ĭel ńinźe) [akc. ńinźe] (gl. p.) — (o snegu) snežiti, padati ◊ kađe zapada, ńinźe, dragu kopiilor đ-al mare — pada sneg, sneži, velika dečja radost ◊ n-a ńins đemult — nije padao sneg odavno ◊ nu ńinźe zapadă, numa mĭarźe đin śierĭ o șļapiță — ne pada sneg, nego ide s neba neka bljuzgavica [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3230	oćeșî	oteși	отићи	oćeșî (ĭuo oćeșăsk, ĭel oćeșîașće) (gl. p. ref.) — otići, napustiti, skloniti ◊ tuma kînd Mńamțî s-a oćeșît đ-akoluo, iĭ a kućeḑat sî ĭasă đin borugă, unđ-a fuost pitulaț — tek kad su Nemci otišli odande, oni su smeli da izađi iz potoka, gde su bili skriveni ◊ stau, șî ma ruog la dumńeḑîu să-l oćeșaskă đin drumu mĭeu, sî puot sî trĭek — stojim, i molim se bogu da mi ga skloni s puta, da mogu da prođem ♦ up. oćinśi ♦ sin. duśa [Por.]		[Vidi]
6318	ofta	ofta	уzдисати	ofta (ĭuo ofćeḑ, ĭel ofćaḑă) [akc. ofta] (gl.) — uzdisati ◊ dupa muarće fĭeći, muma atîta a oftat grĭeu đi iĭ sa-m parut kă o sî-ĭ krîape ińima — posle smrti ćerke, majka je toliko teško uzdisala da joj se činilo da će joj srce prepući ◊ kînd iĭ la uom pintru śeva grĭeu la ińimă, ĭel trabe nuapća să ĭasă afară, să rađiśe mîńiļi în sus, șî slubaḑîndu-ļi, sî ofćaḑă se guod măĭ adînk puaće — kad je čoveku zbog nečega teško na srcu, treba noću da izađe napolje, podigne ruke i spuštajući ih, uzdahne najdublje što može ♦ sin. suspina, șușńi [Por.]		[Vidi]
2452	ogluoń	grămadă	гомила	ogluoń (mn. ogloańe) [akc. ogluoń] (i. s.) — 1. gomila, hrpa ◊ a lasat ogluoń dă ļeamńe-n mižluoku drumuluĭ — ostavili gomilu drva na sred puta 2. (fig.) klada ◊ stă ogluoń la umbră, nu ĭasă la suare să lukrĭe — leži kao klada u hladu, ne izlazi na sunce da radi ◊ bolnăv, ḑaśe ogluoń pră pat — bolestan, leži kao klada u krevetu [Mlava]		[Vidi]
24	pîtpalak	liliac	слепи миш	pîtpalak2 (mn. pîtpalaś) [akc. pîtpalak] (i. m.) — (ornit.) slepi miš (Plecotus auritus, Nyctalus noctula) ◊ pîtpalaśi traĭesk pin pĭeșćire, ḑîua duorm da sara ĭasă șî zbuara să prindă mușć — slepi miševi žive po pećinama, danju spavaju a uveče izlaze i lete da hvataju mušice (Rudna Glava, Crnajka) [Por.] up. iļiļak, potrńiśe	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
3219	pĭenđiră	fereastră	прозор	pĭenđiră (mn. pĭenđirĭ) [akc. pĭenđiră] (i. ž.) — prozor ◊ đișkiđe pĭenđira sî ĭasă fumu đin kasă — otvori prozor da izađe dim iz kuće ◊ înkiđe pĭenđira sî nu să baźe bîzîĺi în luntru — zatvori prozor da ne uđu muve unutra [Crn.] ♦ dij. sin. ferĭastă [Por.] ♦ dij. sin. ğam [Kmp.] ∞ ferĭastă		[Vidi]
4917	puarnă	poarnă	уранак	puarnă (i. ž.) — (izob.) stočarski uranak ◊ la Sînźuorḑ pîkurari mînă uoiļi la puarnă, să aĭbă măĭ mult lapće la mîsurat — na Đurđevdan čobani teraju ovce na uranak, da bi imale više mleka na merenju ◊ puarna ĭe kînd la Sînźuorḑ pîkurari ĭasă ku uoiļi la pașuńe pănă nu sa faśe ḑîua, înga pănă ĭe nuapća — uranak je kada pastiri na Đurđevdan izlaze sa ovcama na pašu pre svanuća, još dok je noć [Por.] ∞ Sînźuorḑ		[Vidi]
5813	ras	ras	обријан	ras2 (rasă) (mn. raș, rasă) (prid.) — 1. obrijan ◊ tuot barbatu kare nu duśe barbă, kînd ĭasă-n lume trăbe să fiĭe ras — svaki muškarac koji ne nosi bradu, kad izlazi u svet treba da bude obrijan 2. (o koži) odran ◊ pĭaļa rasă a fuost înćinsă pi gard sî sa ușće, ama ažunso kîńi ș-a rupto tuată — odrana kože je bila raširena na ogradi da se sušu, ali su je dohvatili psi i svu rastrgli ♦ supr. ńiras [Por.] ∞ rađe		[Vidi]
5355	rîmă	râmă	глиста	rîmă (mn. rîmĭe) [akc. rîmă] (i. ž.) — glista (Lumbricus terrestris) ◊ rîmiļi sa fak în pomînt apuos, da đin pomînt ĭasă dupa pluaĭe — gliste nastaju u vlažnoj zemlji, a iz zemlje izlaze posle kiše [Por.] ∞ rîmuĭa		[Vidi]
4047	rînduit	rânduit	уређен	rînduit (rînduită) (mn. rînduiț, rînduiće) [akc. rînduit] (prid.) — uređen, sređen; doteran ◊ koļibiļi alu rumîń pi munće nu sînt rînduiće ka kășîļi đin sat — vlaške kolibe na planini nisu uređene kao kuće u selu ◊ tuată fata mare la visaļiĭe trăbe sî ĭasă rînduită frumuos — svaka devojka na veselje treba izađe lepo doterana ♦ sin. sîruit, rostît ♦ supr. ńirînduit [Por.] ∞ rînd		[Vidi]
6519	rîsarit	răsărit	исток	rîsarit2 (mn. rîsariturĭ) (i. ž.) — istok ◊ Suarļi, đi kînd ĭe lumĭă șî pomîntu, ĭasă đi la rîsarit — Sunce, otkad je sveta i veka, izlazi na istoku ♦ sin. la vaļe ♦ supr. zovîrńit [Por.]		[Vidi]
5869	rusaļe	rusalie	русаље	rusaļe (i. ž.) — (demon.) rusalje ◊ sa krĭađe în Porĭeśa kî rusaļiļi sînt șapće însă vîlvuasă kare în sîptamîna luor ĭasă đin vilaĭtu luor șî mĭerg pin lumĭa nuastră — veruje se u Poreču da su rusalje sedam natprirodnih bića koja u njihovoj sedmici izlaze iz svoga sveta i kreću se među ljudima ◊ rusaļiļi kînd dau pista uom kare duarme în drumu luor, or la raspînćiśe pi unđe trĭek, or supt vrun ļemn, ĭaļe ăl ĭau șî ĭel nu sa măĭ pumeńașće ńiśkînd — kad rusalje naiđi na čoveka koji im spava na putu, ili na raskrsnici kroz koju prolaze, ili pod nekim drvetom, one ga uzmu i on se više nikad ne probudi ◊ rusaļiļi sînt la nuoĭ în Porĭeśa mult măĭ puțîn kunoskuće đikît șoĭmańiļi, șă mulće povĭeșć đi ĭaļe sînt luvaće đin povĭeșćiļi lu șoĭmańe — rusalje su kod nas u Poreču mnogo manje poznate nego šojmanke, i mnoge priče o njima su uzete iz priča o šojmankama [Por.]		[Vidi]
3981	Sîmĭedru	Sâmedru	Митровдан	Sîmĭedru (i. s.) — (kal.) Mitrovdan ◊ Sîmĭedru skimbă ḑîua da datumu nu, în tuot anu ĭe a uopćiļa ḑî pi marćiń — Mitrovdan menja dan ali datum ne, svake godine pada osmog dana novembra ◊ la Sîmĭedru s-a đizļegat sluźiļi, kare a fuost ļegaće la Sînźuorḑ, șă ļi s-a dat sîmbriĭa — na Mitrovdan su se otpuštale sluge koje su bile unajmljene na Đurđevdan, i isplaćivao im se najam [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4455	skîrțaĭală	scârțâială	шкрипа	skîrțaĭală (mn. skîrțaĭaļe) [akc. skîrțaĭală] (i. ž.) — škripa, škripanje ◊ uom mare, blăńiļi în patus uskaće, numa skîrțaĭala s-auđe pănă ĭel mîńiuos trăiră pin suobă — čovek kupan, daske u podu suve, samo se škripanje čuje dok on ljutit šeta po sobi ◊ đin skîrțîĭe ĭasă skîrțaĭală, da đin skîrțuańe, skîrțońală — od „škripi” dolazi reč „škripa”, a od „škripnje” ĭe „škripanje” ♦ var. skîrțońală [Por.] ∞ skîrț		[Vidi]
3919	slući	sluti	унаказити	slući (ĭuo slućesk, ĭel slućașće) [akc. slući] (gl. p. ref.) — unakaziti ◊ a batut muĭarĭa pănă n-a slućito — tukao je ženu dok je nije unakazio ◊ nu la ratuns, numa la slućit đi nu kućaḑă sî ĭasă-n lumĭe — nije ga podšišao, nego ga je unakazio da ne sme da izađe u svet ♦ sin. strămuta [Por.]		[Vidi]
2235	solomîzdră	solomâzdră	даждевњак	solomîzdră (mn. solomîzdrĭe) [akc. solomîzdră] (i. ž.) — (zool.) daždevnjak (Salamandra salamandra) ◊ solomîzdra ĭe o žuavină ka șopîrla, ama ńagră ku pĭaće galbińe; ĭasă dupa pluaĭe pi lînga boruź — daždevnjak je životinja nalik na guštera, ali je crna sa žutim pegama; javlja se posle kiše pored potoka [Por.] ♦ dij. var. zolomîzdră (Bučje) [Crn.] ♦ dij. var. salamîzdră (Gradskovo) [Tim.] ♦ dij. var. șolomîzdră (Radenka) [Zvizd]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4854	spîrloșat	spârloșat	накострешен	spîrloșat (spîrloșată) (mn. spîrloșaț, spîrloșaće) [akc. spîrloșat] (prid.) — (o kosi, dlaci, perju) nakostrešen, naježen; neočešljan, čupav ◊ păru la vakă ĭe spîrloșat đi źer — dlaka na kravi je nakostrešena od mraza ◊ are ađet urît să ĭasă-n lumĭe tuată spîrloșată, ńipipćenată — ima ružan običaj da izađe među ljude sva čupava, neočešljana [Por.] ∞ spîrloșa		[Vidi]
4505	sufļit	suflet	дах	sufļit (mn. sufļiće) [akc. sufļit] (i. s.) — 1. dah, udisaj i izdisaj ◊ aļergat, pănă nu ĭ-a ĭeșît sufļitu — trčao je, dok nije ostao bez daha 2. (rel.) duša ◊ la pomană, sa dă la al muort i nume, șă la sufļitu luĭ — na pomani se namenjuje pokojniku po imenu, i njegovoj duši ◊ kînd uomu are pakaće, la muarće grĭeu iĭ ĭasă sufļitu — kad čovek ima grehove, na samrti teško ispušta dušu ♦ dem. sufļețăl [Por.] ∞ sufla		[Vidi]
2623	suiș	suiș	пењање	suiș (mn. suișă) [akc. suiș] (i. s.) — 1. penjanje ◊ đi la un luok înśape suișu đi uoki-ț ĭasă pănă nu ći suĭ la vîru śuośi — od nekog mesta počinje penjanje da ti oči izađu dok se ne popneš na vrh brda 2. (geog.) uspon; uzbrdica ◊ mare suiș — velika uzbrdica ◊ nu puoț să skuoț karu akolo, ńiś ku duauă parĭekĭ đi buoĭ, kî ĭe prĭa mare suiș — ne možeš tamo da izvučeš kole ni sa dva para volova, jer je preveliki uspon ♦ sin. pripur ♦ supr. kubarîș [Por.] ∞ sui	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
73	śińe	cine	неко	śińe [akc. śińe] (zam.) — neko, ko, koji ◊ uĭtă, śińe ĭasă đin padure? — gle, neko izlazi iz šume? (ili: gledaj, ko to izlazi iz šume? ) ♦ sin. kare? — ko? koji? ♦ var. śińiva, śińeva ◊ fug, kă vińe śińeva — bežim, jer neko dolazi ♦ up. vereśińe [Por.]		[Vidi]
1541	śorobară	ciorcobară	сврака	śorobară (mn. śorobărĭ) [akc. śorobară] (i. ž.) — (ornit.) svraka (Pica pica) ◊ śorobara a mînkat uavăļi lu mĭerlă dîn kuĭb — svraka je pojela kosu jaja iz gnezda [Hom.] ♦ dij. var. koțofană [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
5848	trăĭera	treiera	вршити	trăĭera (ĭuo trăĭer, ĭel trăĭeră) [akc. trăĭera](gl. p.) — 1. (o žitu) vršiti ◊ grîu đimult s-a trăĭerat ku kalu, pănă n-a ĭeșît mașîń đi trîĭerat — žito se dugo vršilo konjima, dok se nisu pojavile vršalice 2. (o kretanju) trčkarati okolo, ići u krug ◊ baĭatu đi kînd trăiră pi lînga koļiba fĭeći, ama iĭ nu-ĭ dă-n gînd să ĭasă la-ntîńală ku ĭel — momak otkad trčkara oko devojčine kolibe, ali njoj ne pada na pamet da izađe na sastanak s njim ♦ var. trîĭera [Por.]		[Vidi]
2958	uou	ou	јаје	uou (mn. uauă) [akc. uou] (i. s.) — (ornit.) (ent.) jaje ◊ tuaće păsîrļi fak uauă — sve ptice nose jaja ◊ uauļi gaińi îs buńe đi mînkare — kokošja jaja su dobra za jelo ◊ uou gaińi are giuakă, albușu șî gîlbinușu — kokoșiĭe ĭaĭe ima ljusku, belanac i žumuanac ◊ la Vińirĭa mare sa fărbuĭe uauļi đi Pașć — na Veliki Petak se farbaju jaja za Uskrs ◊ uauļi sa klośesk, șî đin ĭaļe ĭasă puĭ — jaja se leže, i iz njih se legu pilići ◊ la Pașć lumĭa sa baće ku uauļi fărbuiće — na Uskrs se ljudi tucaju farbanim jajima ◊ păsîrļi uauă-n kuĭb — ptice nose jaja u gnezdu [Por.]		[Vidi]
3190	urđińiș	urdiniș	лето	urđińiș1 (mn. urđińișurĭ) [akc. urđińiș] (i. s.) — (tehn.) leto, otvor na košnici ◊ urđińiș ĭe gaura la kuoșńiță, or la sanduk, pi kare tună șî ĭasă albińiļi — leto je otvor na košnici, ili sanduku, kroz koji ulaze i izlaze pčele ♦ var. urđinatuare [Por.]		[Vidi]
5502	uruĭală	uruială	јарма	uruĭală (mn. uruĭaļe) [akc. uruĭală] (i. ž.) — jarma ◊ uruĭala ĭe mînkarĭa đi viće kare sa faśe đin tuot śi ĭe bobat, șî śe sa măśină la muară ku pĭatră rîđikată, sî ĭasă măĭ mare — jarma je hrana za stoku koja se pravi od zrnastih namirnica, i koja se melje na vodenici sa dignutim kamenom, da ispadne krupno ◊ uruĭala sa maśînă la muară — jarma se melje u vodenici [Por.]		[Vidi]
6039	verźauă	vergea	узлењача	verźauă1 (mn. verźaļe) [akc. verźauă] (i. ž.) — (tehn.) uzlenjača, uzlenak, privržanj ◊ verźaua ĭe bît đi ļemn bagat în žgĭabu sululuĭ đinapuoĭ a razbuoĭuluĭ, đi kare ĭe ku ață gruasă ļegată urḑala ku kîpatîńiļi al đinapuoĭ — uzlenjača je drveni štap umetnut u žljeb zadnjega vratila razboja, za koji je debelim koncima vezana osnova svojim zadnjim krajem ◊ kînd sa gaćașće țasutu, verźaua pikă șî fĭaćiļi marĭ o prind ku đințî șî ĭasă a fară, să audă śe nume măĭ întîń o sî sa pumeńaskă, kă dupa așa baĭat o sî sa mariće — kad se tkanje svrši, uzlenjača ispadne, i devojke je hvataju zubima i izlaze napolje da čuju koje će se prvo muško ime pomenuti, jer će se za takvoga momka udati [Por.] ∞ razbuoĭ		[Vidi]
782	zgură	zgură	згура	zgură (mn. zgurĭ) [akc. zgură] (i. ž.) — 1. zgura, gar, smolasta materija koja ostaje iza sagorevanja ◊ dupa śe faś fuoku ku ćumuru dîn maĭdan, să faśe multă zgură în ćionk or în șporiĭet — kada se loži vatra drvenim ugljem iz rudnika, u čunku ili šporetu nahvata se mnogo zgure ◊ zgura nuĭe ka fuńiźina, ĭa ĭe ka smuala ńiagră șî ļipiśuasă — zgura nije kao gar, ona je crna i lepljiva kao smola ◊ kînd să skutură ćuonku, fuńiźina ĭasă kî ĭe ușuară, dar zgura uđiașće, șî ćuonku trăabuĭe ćistît k-un bît — kada se čunak trese, gar izlazi jer je lagan, a zgura ostaje, pa čunak treba da se čisti nekim štapom [Hom.] 2. otpadak ili sporedni proizvod pri topljenju, paljenju metalne rude; šljaka, troska, drozga (Речник МС) 3. čest toponim u rudarskim mestima istočne Sbije ♦ (top.) Zgurĭ, luok pi Kulmĭa mikă, în Arnaglaua, unđe vrodată s-a topit ruda — Zgure, zvano mesto na Maloj kulmi u ataru Rudne Glave, gde se nekada topila ruda 4. zagorelo mesto na dnu kuhinjske posude ◊ muĭarĭa a zuĭtat ćigańa pi fuok, șî s-a prins zgură pi fund — žena je zaboravila tiganj na vatri, i tiganj je zagoreo [Por.]		[Vidi]