Reč adînsă nije obrađena kao osnovna reč!

Reč adînsă u karticama drugih reči
Br	Vlaški	Rumunski	Srpski	Gnezdo reči	Reč u umotvorinama	Akcija
372	apă înpușkată	apă-înpușcată	упуцана вода	apă înpușkată (sint.) — (mag.) upucana, ubijena voda ◊ apă kurgatuare în kare vrîžîtuorĭu pokńașće ku pușka, s-o „omuară” đi sî fakă ku ĭa đeskînćiśiļi aļi măĭ tarĭ — tekuća voda u koju vrač puca puškom, da je „ubije” da bi njome spremao najjače vradžbine ♦ (skr.) apă-npușkată [Por.] ∞ apă	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
1871	fata	făta	рађати	fata (ĭuo fîăt, ĭ-a fată) (gl.) — a. (za životinje) (vet.) rađati, donositi mladunče na svet ◊ fată tuata žuavina: vaka, skruafa, ĭapa, ursuaĭka, lupuaĭka; rumîńi nau vuorbĭe adînsă đi tuata suartă đi viće — rađa svaka životinja: krava, krmača, kobila, medvedica, vučica; Vlasi nemaju posebne reči za pojedine životinje b. (za ljude) (med.) (pej.) rađati; porađati (se) ◊ đi la žuaviń, vuorba a trĭekut la muĭerĭ, ama aĭ batrîń a vorbit kî ĭe rușîńe șî pakat sî sa ḑîkă đi vro muĭarĭe kî fată, a ḑîs: „Vaka fată, da muĭarĭa sa nașće!” — sa životinja, reč se prenela na žene, ali su stari govorili da je sramota i greh reći tako za neku ženu, govorili su: „Krava se teli, a žena se porađa!” ◊ feĭma a fatat a sară, a fakut duoĭ kopiĭ đi źiamîn — ćerka mi se sinoć porodila, dobila je dva deteta blizanaca ♦ sin. faśa, nașće [Por.]		[Vidi]
1844	fărbariĭe	fărbarie	фарбара	fărbariĭe (mn. fărbariĭ) [akc. fărbariĭe] (i. ž.) — (color) farbara, mesto gde se prave ili prodaju boje ◊ a lukrat mulț ań în Mńemțîĭe, într-o fărbariĭe mare — radio je mnogo godina u Nemačkoj, u nekoj velikoj farbari ◊ oraș mik, nare ńiś o fărbariĭe adînsă, ku tuaće fărburļi kare ar trăbui la lume — mala varoš, nema ni jednu specijalnu prodavnicu boja, sa svim farbama koje bi zatrebale ljudima ♦ var. farbarńiță [Por.] ∞ farbă		[Vidi]
2213	gaļețuĭkă	găleţușă	ципун	gaļețuĭkă (mn. gaļețuĭś) [akc. gaļețuĭkă] (i. ž.) — (zast.) (tehn.) cipun, cifun, manja cev, šupalj drveni trupac koji se uglavljuje u kablinu na dnu vodeničkog badnja kada treba da se umanji protok vode koja bije u vitlo ◊ gaļețuĭka ĭe o țauă tolśerată la butuońu đi muară — cipun je levkasta cevka na vodeničnom badnju ◊ gaļețuĭkă sa skobĭașće ku o skuabă adînsă kare sa kĭamă gin — cipun se dubi jednim posebnim dletom koje se zove gin ♦ / (demin.) < gaļiată = gaļ[iată] + -ețuĭkă [Por.] ∞ gaļiată		[Vidi]
3012	garđin	gardin	жљеб	garđin (mn. garđin) [akc. garđin] (i. m.) — 1. (tehn.) žljeb, utor ◊ garđin la butuoń ĭe žgĭab, însamnat ku garđinarĭu, șî skobit ku rĭenda adînsă — utor na bureti je žljeb obeležen podutorom, i iskopan specijalnom rendom 2. ograda; pregrada; ograđeni prostor ◊ garđin la źuban ĭe luoko-l guol đi la fundo-l đisupra pănă la vîru daoźilor — garđin na žbanu je prazan prostor od gornjeg danca do vrhova doga 3. mera za kvaliet komine i količinu rakije ◊ kînd ĭe komina bună, sa faśe rakiĭe multă đi trĭaśe pista źuban șă umpļe garđinu, atunśa sa ḑîśe kă s-a fript doă or kă triĭ garđińe đi rakiĭe — kad je komina dobra, peče se dosta rakije koja prelije žban, pa se kaže da je ispečeno dva ili tri „garđina” rakije 4. (fig.) mera, obzir ◊ vorbĭașće fara garđin la gură — govori bez mere (bez „ograde” na ustima) [Por.] ∞ gard		[Vidi]
2495	gîrliță	gârliţă	гушобоља	gîrliță (mn. gîrliț) [akc. gîrliță] (i. ž.) — (vet.) gušobolja, upala grla kod svinja ◊ gîrliță ĭe buală porśaskă — „grlica” je svinjska bolest ◊ puorku bolnau đi gîrliță nu manînkă, nu măĭ mĭarźe, kađe žuos, are fuok, suflă grĭeu, fîrfuanje, șî la urmă ļipsîașće — svinja obolela od „grlice” ne jede, ne kreće se, pada, ima temperaturu, teško diše, krklja, i na kraju lipše ◊ puorśi bolnavi s-a ļikuit ku o buĭađe adînsă, kare a kĭemato „buĭađe đi gîrliță” — bolesne svinje lečile su se posebnom travom, koja se zvala „trava za grlicu” [GPek] ∞ puork		[Vidi]
4663	kăńi	căni	црнити	kăńi (ĭuo kăńesk, ĭel kăńașće) [akc. kăńi] (gl. p. ref.) — (zast.) (color) crniti, farbati u crno ◊ țîgańi a dus kăńală ku kare muĭeriļi a kăńit lîna în ńegru — Cigani su donosili crnilo kojim su žene farbale vunu u crno ◊ a fuost kăńală adînsă ku kare muĭeriļi a kăńit păru în ńegru — bilo je posebno crnilo kojim su žene farbale kosu u crno ♦ sin. śerńi [Por.]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
55	konđeĭ	condei	писаљка	konđeĭ (mn. konđaĭe) [akc. konđeĭ] (i. m.) — (zast.) pisaljka; kondelj [Crn.] ◊ ku konđeĭu babiļi înkonđeĭe uauļi đi Pașć, da ĭastă muĭerĭ adînsă kare șî-n ḑî đi astîḑ șćiu să-nkonđeĭe bîće đi alun kare sa dau l-aĭ muorț đi pomană — kondeljom su babe šarale uskršnja jaja, a ima posebnih žena koje i danas znaju da šaraju leskove štapove, koji se na daćama namenjuju pokonicima (Jasikovo) [GPek]	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4230	kukiță	ţiţeică	љуљашка	kukiță (mn. kukiț) [akc. kukiță] (i. ž.) — ljuljaška ◊ kukița a fuost un fĭeļ đi žukariĭe, đi kopiĭ da șă đi baĭeț ku fĭaće marĭ — ljuljaška je bila vrsta zabave za decu, ali i za mladiće i devojke ◊ sa puvestîașće kă vrodată a fuost o ḑî adînsă în kapu primovĭeri, kînd s-a fakut kukița șî s-a ļiganat ćińerișu kî ĭe bun đi birekĭet — priča se da je nekad bio poseban dan na početku proleća, kad se pravila ljuljaška i ljuljala se omladina za dobar rod u polju [Por.] ♦ var. kukă (Jasikovo) [GPek] ♦ sin. țițăĭkă, dădăuș (Šipikovo) [Tim.] ∞ kukă		[Vidi]
6107	kurațat	curățat	комишање	kurațat2 (mn. kurațaturĭ) [akc. kurațat] (i. s.) — komišanje ◊ dupa śe s-a kuļes kukuruḑu, lumĭa a fakut șăḑîtuorĭ adînsă, la kare la kurațat đi giž, da kare s-a kĭemat „kurațat” — posle berbe kukuruza, ljudi su pravli posebne sedeljke, na kojima se on čistio od kumušine, a koje su se zvale komišanje [Por.] ∞ kurața		[Vidi]
3319	Marțuĭka	Marţuica	Уторкиња	Marțuĭka [akc. Marțuĭka] (i. ž.) — (zast.) (mit.) Utorkinja, krava rođena u utorak ◊ Marțuĭka ĭe poļikră bătrîńaskă đi vakă, fakută într-o marță adînsă pi an, ama nu sa măĭ țîńe minće śe marța ĭe aĭa, șî kînd kađe — Utorkinja je starinski naziv za kravu, rođenu u neki posebni utorak u toku godine, ali se više ne pamti koji je to utorak, niti kad pada (Rudna Glava) [Por.] ◊ uńi ginđesk kî ĭe „marțuĭka” vakă kare mult n-a ļins sare, vakă tare mărțînuasă — jedni misle da je „utorkinja” krava koja nije dugo lizala so, koja je jako željna soli (Topla) [Crn.] ♦ up. mărțînuos ∞ marț	(Ima umotvorina!)	[Vidi]
4308	matană	unealtă	алат	matană (mn. matańe) [akc. matană] (i. ž.) — (tehn.) alat, pribor, oprema ◊ maĭsturu s-a dus mîńios, ș-a lasat matańiļi luĭ sprînžîće în tuaće părțîļi — majstor je otišao ljut, i ostavio svoj alat rasturen na sve strane ◊ spuńe maĭsturu kă puaće să ogođaskă, ma n-a luvat vro matană adînsă fara kare nu puaće să lukre — kaže majstor da može da popravi, ali nije poneo neku posebnu alatku bez koje ne može da radi [Por.] ∞ mîtańi		[Vidi]
5715	pipćiĭ	piftie	пихтије	pipćiĭ (mn. pipćiĭe) [akc. pipćiĭ] (i. ž.) — (nutr.) pihtije ◊ pipćiĭi sînt un fĭeļ đi mînkarĭe kare sa faśe măĭ đes ĭarna — pihtije su vrsta jela koje se najčešće spremaju zimi ◊ pipćiĭļi sa fak đin piśuariļi puorkuluĭ, kare sa fĭerb șî sa lasă sî sa raśiaskă — pihtije se spremaju od svinjskih nogica, koje se skuvaju i ostave da se ohlade ◊ ĭastă o ḑî adînsă în an kînd sa sprimĭesk pipćiĭli sî sa đa đi pomană la-ĭ muorț — ima poseban dan u godini kada se spremaju pihtije da bi se namenile mrtvima [Por.]		[Vidi]
4689	skulă	sculă	старудија	skulă (mn. skuļe) [akc. skulă] (i. ž.) — (tehn.) 1. starudija, stara upotrebljavana, polovna stvar ◊ skulă ĭe vrun alat or vrun vas kare ĭe batrîn, ma nu-l lapiḑ numa-l puń sus kă-ț va măĭ fi dă trĭabă — stara stvar je neki alat ili sud koji je star, ali ga ne bacaš već ga sklanjaš na stranu, jer ti može zatrebati ◊ ma duk să goļesk podrumu dă skuļe, kă nu ma-ĭiastă luok guol dă ĭiaļe — idem da ispraznim podrum od starih stvari, jer više nema slobodnog mesta od njih [Mor.] ♦ dij. sin. budonuasă, bodonoasă [Por.] 2. alatka ◊ sakurĭa ĭe skulă dă lukrat la ļemn — sekira je alatka za obradu drveta ◊ ferarĭu arĭe skuļiļi luĭ adînsă dă lukrat la fĭer — kovač ima svoje posebne alatke za obradu metala (Ranovac) [Mlava]		[Vidi]
4898	suđină	sudină	суђеник	suđină [akc. suđină] (i. ž.) — (rel.) suđenik; suđenica ◊ suđină ĭe voĭńik kare Ursa la ursat kînd s-a fakut să fiĭe barbatu alu vro muĭere adînsă — suđenik je muškarac kome su Suđaje prorekle kad se rodio da će biti muž neke određene žene ◊ baĭat kare moare ńinsurat, gasașće suđina luĭ pi lumĭa-ĭa — momak koji umre neoženjen, nalazi svoju suđenicu na onom svetu ♦ up. Ursă [Zvizd]		[Vidi]
6294	śirińe	șirină [Ban.]	црепуља	śirińe (mn. śiriń) [akc. śirińe] (i. ž.) — crepulja ◊ śirińa ĭe vas đi pomînt în kare sa kuaśe pîńa în vatra fuokuluĭ la kamin — crepulja je glineni sud u kome se peče hleb na vatri kamina ◊ śirińa sa astrukă ku țîăstu — crepulja se pokriva vršnikom ◊ śirińa fak muĭeriļi la o ḑî adînsă în an, kare kađe la doă stamîń înainća lu Sînźuorḑ — crepulje izrađuju žene jednog posebnog dana, koji pada na dve nedelje pre Đurđevdana ◊ ḑîua đi fakut śiriń sa kĭamă Marța draśaskă, da sa măĭ kĭamă șî Ropaćinu or Lupaćinu — dan za izradu crepulja zove se Đavolji utorak, a zove se još i Ropaćin ili Lupaćin [Por.]		[Vidi]
6462	vîlva pĭetri	vâlva pietri (grindini)	здухач	vîlva pĭetri (sint.) — (demon.) demon grȁda; zduhać ∎ pĭatra faśe mare șćietă la puomĭ, bașćiaļe șî lu verđiețur-ļi tuaće, da fînka baće ku rînd grĭeu đințaļies, lumĭa krĭađe kă pĭatra are vîlvă adînsă kare o puartă, șî kare ĭe tare rîa — grȁd nanosi veliku štetu voćkama, baštama i zelenišu uopšte, a pošto bije nekim redom koji je teško rezumeti, ljudi veruju da grȁd ima svog posebnog demona koji ga vodi, i koji je vrlo zao ∎ ḑîua lu vîlva pĭetri ĭe Sîmbîta albă, șî kare lukră pi ḑîua-ĭa, puaće fi sigurat k-o să-l bată pĭatra, ama puaće să fiĭe batut șî dakă a țînut sîrbatuarĭa, numa dakă ĭe otarźiu ku vrunu kare a lukrat, kă vîlva pĭetri nu sa do uĭta đi pi śierĭ kalumĭa la otară strîmbe pi pomînt, baće-n șîr șî-n larg să fiĭe sigurată k-a lovit pĭ tuoț aăĭa śe n-a țînut sîrbatuarĭa iĭ — praznik demona grȁda je Bela subota, i ko radi tog dana može biti siguran da će ga grȁd tući, ali, može biti pogođen iako je praznovao dan, samo ako je bio sused nekoga ko je radio, jer demon grȁda gleda s neba i ne obraća naročitu pažnju na krivudave međe na zemlji, samo bije uzduž i popreko da bude siguran da je pogodio sve one koji nisu slavili njegov dan ∎ gata n-a fuost sat rumîńiesk în kare veśińi n-a vrut să bată komșîĭa kare a lukrat la Sîmbîta albă — gotovo da nije bilo vlaškog sela u kome susedi nisu pretili batinama svom komšiji koji je radio na Belu subotu ∎ (ver.) kînd sa puńe pĭatra fara vĭastă, dakă vrĭeĭ să apirĭ kasa, građińiļi șă vićiļi pin obuor, ĭuta aprinḑ lumanarĭa đi la prazńik, zbuorĭ ku ĭa-ntraușă, ș-o rađiś kîtră nuvărol măĭ mare, s-o spomînț pi vîlva pĭetri să đa-n okuol, or ĭaĭ kuțîtu, kuasa or sîaśira, șă înțăpĭ la luok đeșkis în avļiĭe ku taișu-n sus, șî pĭatra ĭuta stă, kă vîlva pluoĭ, śikă, tare sa ćiame đi askuțîșă — kad grȁd počne da tuče iznenada, ako hoćeš da zaštitiš kuću, bašte i stoku u oboru, brzo upališ slavsku sveću, izletiš sa njom u dvorište i digneš je prema najvećem oblaku, da zaplašiš demona grȁda i da ga nateraš da te zaobiđe, ili uzmeš nož, kosu ili srp i nabiješ ga u sred dvorišta sa oštricom na gore, i grȁd će ubrzo prestati jer se demon grȁda, vele, jako boji oštrih predmeta [Por.] ∞ vîlvă		[Vidi]