Rezultat pretrage:
| Br | Vlaški | Rumunski | Srpski | Gnezdo reči | Reč u umotvorinama | Mesto | Vidi |
| 1008 | aćeĭa | atea | облачити (се) | aćeĭa (ĭuo ma aćeĭ, ĭel sa aćeĭe) [akc. aćeĭa] (gl. p. ref.) — oblačiti (se) ◊ nu aćeĭa kopilu în țoļiță supțîre, kî ĭe afară tare frig — nemoj oblačiti dete u tanko odelce, jer je napolju jako hladno ♦ sin. înbraka [GPek] ♦ dij. var. aćiĭa [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 303 | aĭnă | haină | хаљетак | aĭnă (mn. aĭńe) [akc. aĭnă] (i. ž.) — a. haljetak, gornji deo ženski odeće, bez rukava, izrađen od sukna ◊ aĭna s-a purtat pistă kamașă șî pistă oprĭeź — haljetak se oblačio preko košulje i preko kecelja ♦ sin. kĭebă [Crn.] b. haljina, deo odeće koji se nosi preko rublja [Por.] c. široka, teška odeća (Leskovo, D. Marković) [GPek] ∞ țuală | Osnić | [Vidi] | |
| 4982 | arang | rangă | ћускија | arang [akc. arang] (i. m.) ● v. rang [GPek] ∞ rang | Leskovo | [Vidi] | |
| 108 | avļiĭe | avlie | авлија | avļiĭe (mn. avļiĭ) [akc. avļiĭe] (i. ž.) — avlija, dvorište ◊ la loko-l batrîn, unđe ń-a fuost kasa, am avut măĭ mare avļiĭe — na starom mestu, gde nam je bila kuća, imali smo veće dvorište ♦ sin. traușă, pîrvaļiĭe, prîvaļiĭe, obuor ◊ avļiĭa îngrađită s-a kĭemat șî la nuoĭ đemult obuor, ș-a fuost obuoru kășî, oboru puorśilor, obuoru vićilor — ograđeno dvorište se i kod nas nekada zvalo obor, pa je bio kućni obor, obor svinjca, stočni obor [Por.] ♦ dij. sin. bătătură (Samarinovac, Prahovo) [Kmp.] | Pojmovi za dvorište, i njihov areal (obrada u toku) ◊ avļiĭe, traușă, pîrvaļiĭe, obuor [Por.] ◊ avļiĭe (Majdanpek) [Buf.], Porodin [Pom.] ◊ prăvaļiĭe — dvorište ◊ traușă: aĭa śe ĭe măĭ apruape đi kasă kînd ĭeș în prăvaļiĭe (Topolnica) [Por.] ◊ prăvăļiĭe — dvorište, traușă — predvorje ◊ mătur întraușă (Tanda) [Por.] ◊ obuor: Ranovac, Rašanac [Mlava], Krepoljin [Hom.], Osnić [Crn.], Isakovo [Mor.], Debeli Lig [GPek] ◊ traușă: uodma aśiĭa, kum pașășć đin kasă afară (Leskovo) [GPek] ◊ prăvăļiĭe i obuor: Malajnica [Pad.] ◊ prăvaļiĭe ◊ đi traușă n-auḑît (Urovica) [Pad.] ◊ pîrvaļiĭe — dvorište ♦ sin. avļiĭe ◊ traușă — predvorje, prostor neposredno uz vrata kuće ◊ obuor ĭe numa luok îngrađit đi viće (Plavna) [Pad.] ◊ bătătură [Kmp.] ◊ traușă ◊ tunarăm în traușă — uđosmo u dvorište (Radenka) [Zvizd] ◊ obuoru ĭe tuot înokuol, da întraușă ĭe aĭa aproape dă ușa kășî (Rašanac) [Mlava] ◊ traușa ĭe luok aproape dă ușa kășî; obuoru ĭe tuot înokuol, da dă prîvaļiĭe n-am auḑît (Ševica) [Zvizd] ◊ traușă ĭe o parće dă kasă, pi sîrbĭașće sar ḑîśe „trem” (Laznica) [Hom.] ◊ avļiĭe — dvorište ◊ obuor, gard dă viće ◊ în traușă — ispred kuće (Rečica) [Stig] | Rudna Glava | [Vidi] |
| 1452 | ăla | ăla | онај | ăla (mn. ăĭa) [akc. ăla] (zam.) — onaj ◊ ăće, ăla uom vrĭa să vină la nuoĭ — eno, onaj čovek hoće da dođe kod nas [GPek] ∞ aăla | Leskovo | [Vidi] | |
| 1451 | ăsta | ăsta | овај | ăsta (mn. ășća) [akc. ăsta] (zam.) — ovaj, ova, ovo ◊ ăsta lukru nuĭe grĭeu — ovaj posao nije težak ♦ / skr. < aăsta [GPek] ♦ dij. var. asta [Por.] ∞ aăsta | Leskovo | [Vidi] | |
| 1178 | banḑari | banzari ? | басирати | banḑari (ĭuo banḑarĭesk, ĭel banḑarĭașće) [akc. banḑari] (gl.) — (muz.) basirati, svirati na pratećem instrumentu ◊ kînd ĭastă duoĭ lautarĭ, unu ḑîśe đi žuok, da al alalt banḑarĭașće — kad sviraju dvojica violinista, jedan svira kolo, a drugi basira [Crn.] ♦ dij. var. băsări (ĭuo băsărĭesk, ĭel băsărĭașće) [akc. băsări] ◊ Ĭanku ku Dinu a fuost lăutarĭ kunoskuț, parĭake bună: Ĭanku ĭe primaș, da Dinu băsărĭașće dupa ĭel — Janko i Dinu su bili lautari, dobar par: Janko je bio primaš, a Dinu je basirao za njim (Leskovo) [GPek] ♦ dij. var. băsui (ĭuo băsuĭesk, ĭel băsuĭașće) [akc. băsui] ◊ ń-am spart taĭfa, kî ĭel n-a putut să băsuĭaskă kum trîabe — rasturili smo grupu, jer on nije mogao dobro da basira (Rudna Glava) [Por.] | Osnić | [Vidi] | |
| 1443 | bankĭet | ? | камара | bankĭet (mn. bankĭeț) [akc. bankĭet] (i. m.) — kamara složene cigle ◊ am un bankĭet đi țîglă, măĭ întrîabe triĭ đi kasă — imam jedan „banket” cigala, treba mi još tri za kuću (Leskovo) [GPek] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 3407 | biglă | baltă ? | локва | biglă (mn. bigļe) [akc. biglă] (i. ž.) — lokva, barica ◊ akoluo unđe s-a luvat la kuțîće uńi ku alțî, a ramas numa biglă đi sînźe uskat — tamo gde su potegli noževe jedni na druge, ostala je samo lokva sasirene krvi [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 2110 | bilovink | bilovinc | ружичаст | bilovink (bilovinkă) (mn. bilovinś, bilovinśe) [akc. bilovink] (prid.) — (color) ružičast, roze ◊ dakă vrĭeĭ sî faś farbă bilovinkă, mĭastîś ruoșu ku vînît, șă-ĭ dodaĭ koźa albă sî sa đeškidă mistakatura-ĭa — ako hoćeš da dobiješ ružičastu boju, mešaš crvenu i plavu, i dodaješ dosta bele, da se ta mešavina prosvetli [Por.] ◊ bilovinkă ĭe fluarĭa đi bužuor, đi śerĭeș, đi pĭarsîkă ... — ružičasti su cvetovi božura, trešnje, breskve ... [Pad.] ♦ var. bilovin, bilovină (Tanda) [Por.] ◊ n-am uḑît đi bilovink, nu șću śi ĭe, da đi fluarĭa lu bužuor ḑîśem kî ĭe rozăvă — nisam čuo za „bilovink”, ne znam šta je, a za božurev cvet kažemo da je rozav ♦ dij. sin. rozăvă (Debeli Lug), rîgobană (Leskovo) ♦ dij. var. belovink (Jasikovo) [GPek] | (kom.) U Homolju i Zviždu reč je nepoznata. Nepoznata i u Topli. [Hom.][Zvizd][Crn.](Durlić, juni 2013) | Rudna Glava | [Vidi] |
| 1568 | bļau | bleau | левча | bļau1 (mn. bļeĭś) [akc. bļau] (i. s.) — (tehn.) levča, kriva ugnuta poluga sa osloncem na osovini sa spoljne strane kolskog sanduka (РечникМС3) (Leskovo) ♦ var. bļaukă ◊ bļauka ļagă karu đi la osîĭe pănă la stupăț la kotur, înțîpeńașće karu kînd duś vrun tovar mare șî grĭeu — levča spaja osovinu kola i stubac na sanduku, ojačava kola kada se prevozi velik i težak teret (Jasikovo) [GPek] ◊ bļau s-a kĭemat un parśel la plugol dă ļeamn kare a mĭers prăn pomînt — bljau se zvao deo drvenog pluga koji je išao kroz zemlju (Ranovac) [Mlava] ♦ dij. sin. ļeukă (Tanda), ļoĭkă (Blizna) [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1569 | bļau | bleau | тупав | bļau2 (bļaură) (mn. bļaurĭ, bļaure) [akc. bļau] (prid.) (pril.) — 1. (tehn.) tupav, neoštar; loš, neupotrebljiv ◊ sakurĭa bļaură: fakută ka sakurĭa, da nuĭe sakurĭe, nuĭe đi ńimika — tupasta sekira: liči na sekiru, ali nije sekira, nije ni za šta 2. (za ljude) tupav, glupav, priprost ◊ uom batrîn da bļau, fara minće — star čovek a glupav, bez razuma (Tanda) 3. (za narav) lajav, praznorek ◊ vuorba luĭ ĭe bļau în vînt — njegova priča je pišanje uz vetar (Rudna Glava) 4. (u izr.) nimalo, malo, povremeno; retko, slabo ◊ ĭuo vorbĭesk, da ĭel bļau n-a ḑîs — ja govorim, a on nije ni beknuo (Rudna Glava) ◊ kîń-ļi bļeuĭe, ka kînd ĭe bolnau, latră numa kînd șî kînd — pas slabo laje, kao da je bolestan, kevče samo kat-kad (Tanda) [Por.] 5. (onom.) bļau! — vau! onomatopeja lajanja (D. Marković, Leskovo) [GPek] | Tanda | [Vidi] | |
| 1896 | buonț | bulz | шароње | buonț (mn. buonțurĭ) [akc. buonț] (i. s.) — 1. (nutr.) šaronje,1) šaruljća,2) parče toplog kačamka, sa uvaljanim sirom ◊ buonțu ĭe măĭ dulśe kînd un parśiel đi brînḑă tare șî sarată baź într-un vîžmîk đi koļașă kaldă, fakută đin kukuruḑ alb, șî laș kîta sî șćia pănă brînḑa-ĭa nu sa muaĭe — „bonc” je najslađi kada krišku slanog i tvrdog sira uvaljaš u parče toplog kačamka, naopravljenog od belog kukuruza, i pustiš malo da stoji dok se sir ne smekša ♦ sin. popuțoĭ (Tanda), pupuțuoĭ (Topolnica) [Por.] ♦ dij. sin. kukoluoș (Leskovo) ♦ dij. sin. puțuoĭ (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. guguluoĭ (Slatina, Bor) ♦ sin. pupuoĭ (Topla) [Crn.] ♦ dij. sin. gîskă (Šipikovo) [Tim.] 2. (psih.) ljutito dete, koje se duri ◊ la kopilo-sta śeva nuĭe pi vuoĭe, prĭa mult stă buonț în kuot, șî nu vorbĭașće ku ńima — ovom detetu nešto nije po volji, dugo stoji u ćošku nadureno i ne govori ni sa kim [Por.] | (kom.) 1)šaronje, izraz preuzet od Srba iz golubačkog sela Dobra, kojima je ova poslastica poznata, 2)šaruljća - izraz preuzet iz timočkog dijalekta srpskog jezika (шаруљћа ж комад средине хлеба и сира сједињен гњечењем у шаци (Јакша Динић, Тимочки дијалекатски речник, Београд, 2008, s.v.) Sursa: JakšaDinić | Rudna Glava | [Vidi] |
| 1562 | bușćoruagă | boșorog | страћара | bușćoruagă (mn. bușćoruaźe) [akc. bușćoruagă] (i. ž.) — straćara, oronula kuća ◊ bușćoruagă ĭe koļibă batrînă, urńită — straćala je stara oronula kuća (Tanda) [Por.] ♦ up. bușćuruog [Crn.] ◊ bușćoruog, koļibă batrînă, spartă, în kare traźe în toaće părțîļi — stara oronula koliba, u kojoj duva na sve strane (Leskovo) [GPek] | Tanda | [Vidi] | |
| 1089 | țak! | ţac! | цак! | țak! (uzv.) — (onom.) cak! caktanje, zvuk koji se čuje kada se nešto preseče (makazama), prelomi ili pukne ◊ veńi ku fuarfiśiļi-n mînă, și - țak! - taĭe ața — došao je sa makazama u rukama, i - cak! - preseče konac [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1091 | țakaĭală | ţăcăială | цактање | țakaĭală (mn. țakaĭaļe) [akc. țakaĭală] (i. ž.) — (onom.) caktanje, čukanje; kuckanje; zveckanje ◊ am un śas batrîn, ăl țîn pi parĭaće în suobă, da țakaĭala iĭ s-auđe tumu obuor — imam jedan stari sat, držim ga na zidu u sobi, a kucanje mu se čuje čak u dvorištu [GPek] ♦ dij. var. țîkaĭală [Por.] ∞ țîkai | Leskovo | [Vidi] | |
| 1100 | țapin | ţapină | цепин | țapin (mn. țapińe) [akc. țapin] (i. s.) — (tehn.) cepin, alatka koju drvoseče koriste za cepanje oblica, naročito pri izrade šindri kojima su se ranije pokrivale kuće ◊ țapinuĭe fakut đi fĭer, are kuadă lungă, șî taiș întuors în źuos — cepin je napravljen od gvožđa, ima dugačku dršku, i sečivo okrenuto na dole [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1092 | țălui | ? | лајати | țălui (ĭuo țăluĭesk, ĭel țăluĭașće) [akc. țălui] (gl.) — lajati, kevtati ◊ đestul, nu măĭ țălui la lume — dosta, nemoj više lajati na ljude (Leskovo) [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1080 | țîăst | ţest | вршник | țîăst (mn. țîăsturĭ) [akc. țîăst] (i. m.) — vršnik, sač, predmet od pečene gline kojim se pokriva crepulja ◊ țîăstu đi bîtrîńață s-a fakut đi pomînt — vršnik se nekada izrađivao od zemlje ◊ țîăstu sa astrukă ku spuḑă — vršnik se pokriva žeravicom [Por.] ♦ dij. sin. vîrșńik [akc. vîrșńik] (Jasikovo), tînaćauă [akc. tînaćauă] (Leskovo, zapis: J. Trifunović, 2012) ◊ puńe tînaćaua pi śirińe — stavi vršnik na crepulju [GPek] ♦ up. śirińe, čirińe | (opis) „Вршнике [Влахиње] израђују трећег уторника по Ускрсу, а тај дан називају „рапотин цестило” а и за сам вршник кажу да je ђаволова капа. [...] Вршник je сферичног облика, као калота. Унутрашња површина je издубљена. Прави се на следећи начин: већа груда глине стави се прво на савијено колено и како се помоћу колена издуби, а потом се натакне на набијену иловачу, налик на кртичњак. Ова набијена глина, врста калупа, поспе се пепелом или покрије лишћем, како се умешана глина не би залепила. Према овом калупу моделира се вршник. Кад се глина стави на „калуп” на врху се направи купасто узвишење које се скроз пробуши, да би могла да се провуче гвоздена шипка, односно жарач и вршник са ватре одигне (сл. 2 вршник набављен у селу Дупљану 1969. године). У неким селима купасто узвишење на самом врху се заравни, па се и испод заравњеног дела пробуши (сл. 3, вршник из села Манастирице код Кладова, набављен 1966. године; таквих има у Кобишници и Буковчу). Вршник се прави и без калупа. Направи се масиван вршник, па се изнутра малим будаком издуби. Зидови вршника су дебели, по 5 см, он je веома тежак, око 25 кг, а пречник му je око 50 см. Суши се на „калупу”, и да не би испуцао у току сушења, покрива се травом „бурјаном” (има велике листове). У току сушења и вршнике да не би пуцали, премазују водом у којој je размућена и прокувана коњска балега. Обично жене праве непаран број црепуља и вршника. И у јужној и југозападној Румунији — у Трансилванији (средњем делу), у Олтенији и у јужној Монтенији и у румунском делу Баната жене израђују црепуље и вршнике („test”) од глине истога састава, истог облика и уз веома сличне мађије као у североисточној Србији. У Олтенији их израђују у уторак по Ускрсу, на дан „rapotinul testelor”.” Citat preuzet iz rada: Персида Томић, Црепуље и вршници у североисточној Србији, „Развитак” 4-5, Зајечар 1973, стр. 89. Sursa: Persida1973 | Rudna Glava | [Vidi] |
| 1074 | țîporaz | ? | бодљика | țîporaz (mn. țîporază) [akc. țîporaz] (i. m.) — 1. bodljika, kočanj, deo stabljike žita, kukuruza ili krupnije travke koji ostaje da viri iz zemlje posle žetve ili kosidbe ◊ sîśararîm grîu, ramasîră numa țîporază — požnjeli smo žito, ostadoše samo bodljike [Crn.] 2. dlačice zaostale u koži svinje posle šurenja ♦ dij. var. mn. țîporaḑă (s. Leskovo, zapis: D. Marković ) [GPek] ♦ dij. var. țîporag (mn. țîporaź) [akc. țîporag] ◊ ma-nbrukaĭ în tr-un țîporag — nagazio sam na jednu bodljiku [Por.] ∞ spińe | Osnić | [Vidi] | |
| 3147 | ćeĭkă | ceică | тетка | ćeĭkă (mn. ćeĭke) [akc. ćeĭkă] (i. ž.) — tetka ◊ ćeĭkă ĭe suora lu tata ș-alu muma — tetka je očeva i majčina sestra ◊ uomu lu ćeĭka ĭe mutușuoń — tetkin muž je tetak (teča) [GPek] ◊ am ramas sarak đi mik, pî m-a krĭeskut ćeĭkă ku mutușuońu ka pi kopilu luor — ostao sam od malena siroče, pa su me podigli tetka i teča kao svoje dete [Por.] ♦ dij. var. ćeće ◊ ćeće, unđe mutușuońu? — tetka, gde je teča? (Zlot, zapadna polovina) [Crn.] ∞ ńam | RASPÎNĐITU VUORBILOR, ĻEGAĆE ĐI SORA LU TATA: (Raširenost naziva za očevu sestru) I — Rîu Porĭeśi (Porečka Reka) [Por.] ◊ ćeĭkă, suora lu tata ș-alu muma (cela) ♦ muž, svuda: mutușuoń II — Pĭeko-l đi Sus (Gornji Pek) [GPek] ◊ ćeĭkă, suora lu tata ș-alu muma (Jasikovo) III — Ćimoko-l Ńegru (Crnorečje) [Crn.] ◊ ćeĭkă, suora lu tata ș-alu muma (Topla, Luka, Bučje, Krivelj, Brestovac, istočna polovina sela Zlot, prema Podgorcu) ♦ u Brestovcu „ćeĭkin” muž: moșuoń ◊ ćeće, suora lu tata; suora lu muma: mamikă (Zlot, zapadna polovina sela); ovde muž „ćeće”: mutușuoń IV — Padureńi [Pad.] ◊ mătușă (Malajnica, Jabukovac) V — Kîmpeńi (Negotinska Krajina) [Kmp.] ◊ mătușă (Prahovo) VI — Zvižd [Zvizd] ◊ ćeĭkă, suora lu muma ș-alu tata (Duboka, Ševica) VII - Mlava ◊ ćeĭkă, suora alu muma ș-alu tata (Ranovac, Manastirica) VIII - Omuoļ - Homolje [Hom.] ◊ ćeĭkă (Medveđiță) IX - Stig ◊ ćeĭkă, suora lu muma (Kobilje) ◊ ćeće, suora lu tata, uomu-su: matušuoń (Kobilje), | Leskovo | [Vidi] |
| 1158 | ćivigare | civig | пречаница | ćivigare (mn. ćivigîărĭ) [akc. ćivigare] (i. ž.) — prečanica, verižnjača, motka o koju su okačene verige ◊ ćivigarĭa țîńe lanțu la kamin — prečanica drži verige na kaminu (Osnić) [Crn.] ♦ dij. var. ćivigarĭ (i. m.) — motka o koju se kače verige (D. Marković) ♦ var. ćirigarĭ (Leskovo) [GPek] ◊ ćivigarĭa la kamin țîńe ḑalarĭu — prečanica na kaminu drži verige (Manastirica, Mlava) [Mlava] ♦ dij. sin. ḑalarĭ (Rudna Glava, Crnajka, Tanda) [Por.] ∞ ḑalarĭ | Osnić | [Vidi] | |
| 1444 | ćoraļiĭa | cioralia ? | маштарија | ćoraļiĭa (mn. ćoraļiĭ) [akc. ćoraļiĭa] (i. ž.) — maštarija, izmišljotna (dečja ili detinjasta) ◊ lasî-ćie đi ćoraļiĭ, kă nuĭeș măĭ kopil mik — mani se maštarija, jer više nisi malo dete [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1445 | ću! | ciu! ? | ту! | ću! (uzv.) — tu! uzvik, izraz čuđenja i iznenađenja ◊ ću! ardîće fuoku! — tu! vatra te spalila! [GPek] ◊ ću, brĭe! kum puaće sî fakă așa nîroḑîĭ?! — tu, bre, kako može da pravi takve ludosti?! [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1404 | ćuakă | coacă | штап | ćuakă (mn. ćuoś) [akc. ćuakă] (i. ž.) — štap sa kukom kojim se poštapaju stariji ljudi ◊ mĭarźe-n ćuakă — poštapa se ♦ sin. kîržîĭe ◊ ćuaka ĭe fakută đin bît pruost ku kîrļig, da kîržîĭa ĭe bît đi rîḑîmat, fakut frumus, đi maĭsturĭ kîržań — „ćuaka” je napravljena od običnog štapa sa kukom, a „krža” je štap za poštapanje, lepo izrađen od strane majstora „kržana” [Por.] ♦ dij. var. ćuankă (Leskovo) [GPek] (Ranovac) [Mlava] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 3078 | ćuok | ciuc | копица ? | ćuok4 (mn. ćuokurĭ) [akc. ćuok] (i. m.) — (tehn.) kopica ? ◊ ćuok ĭe sapă mikă, ku kuarńe or fara ĭaļe, đi sapat în bașćauă — kopica je mala motika, sa rogovima ili bez njih, za kopanje u bašti [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1370 | daĭnai | dăinai | љуљати | daĭnai (ĭuo dîăĭnîĭ, ĭel dîăĭnîĭe) [akc. daĭnai] (gl. p. ref.) — ljuljati (se), klatiti (se) ◊ kopilu șîađe pi punće șî dîăĭnîĭe piśuariļi — dete sedi na brvnu i klati noge [Crn.] ♦ dij. var. dăĭnai (Leskovo) [GPek] | Osnić | [Vidi] | |
| 1441 | dăĭnăitură | ? | љуљање | dăĭnăitură (mn. dăĭnăiturĭ) [akc. dăĭnăitură] (i. ž.) — klaćenje, ljuljanje, njihanje ◊ kopilo-la sa bulnavĭașće đ-atîta dăĭnăitură — ono dete će se razboleti od tolikog ljuljanja [GPek] ∞ daĭnai | Leskovo | [Vidi] | |
| 1208 | dîrză | dârză | одећа | dîrză [akc. dîrză] (i. ž.) — odeća a. iznošena, pocepana, odrpana odeća; dronjci ◊ am fuost sarak, n-am avut țuaļe nuoĭ, numa-m mĭers în ńiśći dîrză — bio sam siromah, nisam imao novo odelo, nego sam išao u nekim dronjcima ♦ sin. rîză, trĭanță, zdrĭanță [Por.] b. (zast.) devojačka sprema, odeća koju je mlada unosila u mladoženjin dom na dan svadbe; dar ◊ dîrză a kuprins țuaļiļi đi purtat, kapatîńe, așćernut șî astrukamînt — devojačka sprema je obuhvatala radnu odeću, jastuke, prostirku i pokrivače [Crn.] ◊ la nuntă, guovĭa a skuos dîrzîļi a iĭ tuaće, să ļi vadă lumĭa — na svadbi, mlada je iznosila sve svoje darove, da ih ljudi vide [GPek] | Raspînđitu vuorbi KRAJINA [Kmp.] ♦ nepoznato: Dupljana, PADURENI [Pad.] Jabukovac, Plamna, Malajnica POREČ [Por.] ♦ nepoznato: Topolnica ♦ dronjci, stara odeća: Rudna Glava, Crnajka, Tanda GORNJI PEK [GPek] ♦ mladini darovi: Jasikovo, Leskovo CRNA REKA [Crn.] ♦ mladini darovi: Topla, Bučje, Bor, Osnić MLAVA [Mlava] ♦ mladini darovi: Rašanac, Ranovac ZVIŽD [Zvizd] ♦ mladini darovi: Duboka HOMOLJE [Hom.] ♦ dronjci, stara odeća: Medveđica ĆUPR. MORAVA [Mor.] ♦ dronjci, stara odeća: Beljajka STIG [Stig] ♦ nepoznato: Rečica | Rudna Glava | [Vidi] |
| 1439 | doratură | dorătură | маћеха | doratură (mn. doraturĭ) [akc. doratură] (i. ž.) — (ret.) maćeha, druga majka ◊ muma mĭa murit la nașćire, șî ĭuo am kreskut ku mumă doratură — majka mi je umrla na porođaju, i ja sam odras’o sa maćehom ♦ sin. mașćuaĭkă [GPek] ♦ dij. var. (u izr.) mumă adoorată [Por.] ∞ adourat | Leskovo | [Vidi] | |
| 1353 | dramiĭe | alic | драмлија | dramiĭe (mn. dramiĭ) [akc. dramiĭe] (i. ž.) — dramlija, vrsta sačme za lov na divljač ◊ ku puțîńe dramiĭ, nu puoț lovi pasîrĭa în zbuor — sa malo dramlija ne možeš pogoditi pticu u letu [Crn.] ♦ dij. var. dăramiĭe (Leskovo) [GPek] / < srb. dramlija < tur. dirhemli (dirhem-li) — krupna sačma, krupno zrno za metke lovačkih pušaka (Sursa: Škaljić, exp. Durlić) ∞ drĭam | Osnić | [Vidi] | |
| 1442 | draśină | dracină ? | ђаволија | draśină (mn. draśiń) [akc. draśină] (i. m.) — đavolija, vragolija; đavolska stvar, vražji posao ◊ șîađe đi źaba, șî numa skuaće la draśiń — sedi badava i samo smišlja đavolije [GPek] ♦ dij. var. drîkovină [Por.] ∞ drak | Leskovo | [Vidi] | |
| 1378 | drîgalaș | drăgălaș | драг | drîgalaș (drîgalașă) (mn.) [akc. drîgalaș] (i. m.) — a. ljubavnik, udvarač ◊ a noroḑît, mĭarźe a ĭevi ku drîgalașu-ĭeĭ đi supt mînă — poludela je, ide javno sa svojim ljubavnikom ruku pod ruku ♦ var. drăgalaș (Tanda) [Por.] b. mezimac, miljenik (Leskovo) (zapis: D. Marković ) [GPek] ∞ drag | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 1338 | duguĭală | duhoare | задах | duguĭală (mn. duguĭelurĭ) [akc. duguĭală] (i. ž.) — zadah, neprijatan miris; vonj ◊ đin țuaļiļi luĭ mĭarźe duguĭală ka kînd a durmit în ștală — iz njegovog odela širi se zadah kao da je spavao u štali ♦ (skr.) dug (mn. dugurĭ) ◊ vinu đin baśivă arĭe dug urît — vino iz bačve ima neprijatan miris ♦ up. putuarĭe — smrad [Crn.] ♦ dij. var. dug, duguare — zapah, težak miris (Leskovo) [GPek] | Osnić | [Vidi] | |
| 1374 | dumńișuor | domnișor ? | царић | dumńișuor1 (mn. dumńișuorĭ) [akc. dumńișuor] (i. m.) — (ornit.) carić (Troglodythes troglodythes) ◊ dumńișuoru ĭe măĭ mikă pasîrĭe la nuoĭ — carić je najmanja ptica kod nas [GPek] ♦ dij. sin. pituļik [Por.] ∞ duomn | Leskovo | [Vidi] | |
| 1438 | duorśa | dorcea ? | дорат | duorśa (mn. duorś) [akc. duorśa] (i. m.) — (zool.) 1. (izob.) dorat, konj tamnoriđe boje ◊ duorśa ĭe un feļ đi kal, ama aăĭa kare ĭ-avut, așa șî ļ-a ḑîs pi nume — dorat je vrsta konja, ali oni koji su ih imali, tako su ih zvali i po imenu (Leskovo) [GPek] 2. (izob.) krupan ovčarski pas; često ime za takvog psa ◊ am avut duoĭ kîń la baśiĭe, unu la kĭemat Duorśa, da unu Murźa — imao sam dva psa na bačiji, jedan se zvao Dorča a drugi Murdža (Tanda) [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1440 | dura! | dura ? | дура | dura! [akc. dura!] (uzv.) — dura! uzvik kjim se teraju konji ◊ kînd kalu mĭarźe-n śiet, da tu vrĭeĭ să-l ĭuțășć, tu iĭ daĭ ku zengiĭļi în burtă, șî-ĭ zbĭerĭ: „Dura! Dura!” — kada konj ide lagano, a ti hoćeš da ga poteraš, udariš ga uzengijama po stomaku, i vikneš mu: „Dura! Dura!” [GPek] ∞ kal | Leskovo | [Vidi] | |
| 1460 | Durļa | Durlea | Дурлић | Durļa (mn. Durluoń) [akc. Durļa] (i. m.) — Durlić, vlaško prezime familija u Rudnoj Glavi [Por.], Debelom Lugu, Leskovu i Jasikovu [GPek] ◊ Durļa al măĭ batrîn a veńit đin Raśița-n Banato-l rumîńesk — najstariji Durlić je došao iz Rečice u rumunskom Banatu ◊ đin Banat, Durļa a veńit în Sîrbiĭe, s-a kăsătorit în Buśa supt Stuol — iz Banata, Durlić je došao u Srbiju, naselio se u Bučje pod Stolom ◊ đin Buśa, đi rîău lu turś, ńepuoțî luĭ a fuźit în Ļiskuauă, đ-akolo, kînd s-a mulțît, uńi s-a mutat pin saćiļi đin okuol — iz Bučja, Durlićevi potomci su zbog turskoga zla prebegli u Leskovo, a kada su se tamo vremenom namnožili, neki su otišli u obližnja sela [Por.] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 2005 | ḑalarĭ | zalari | верижњача | ḑalarĭ (mn. ḑalare) [akc. ḑalarĭ] (i. s.) — verižnjača, prečanica, poprečna motka na kaminu o koju su okačene verige ◊ ḑalarĭu a fuost fakut đin krĭangă đi kuorn, gruasă — verižnjača je bila napravljena od debele drenove grane ◊ đi ḑalarĭ a fuost atîrnaće ḑîaļiļi, kare a putut sî sa skurćaḑă, or sî sa lunźaskă, kît a trîbuit vasu sî fiĭe rîđikat đi la fuok — za verižnjaču su bile okačene verige, koje su mogle da se produžuju ili skraćuju, prema tome koliko je sud morao biti udaljen od vatre [Por.] ♦ sin. ćivigare (Leskovo) [GPek], (Osnić) [Crn.], (Manastirica, Mlava) [Mlava] ∞ ḑală | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 1414 | đasńață | d-azneaţă | јутрос | đasńață [akc. đasńață] (pril.) — jutros ◊ đasńață n-am putut sî manînk, ș-akuma mis flomînd — jutros nisam mogao da jedem, pa sam sada gladan ♦ var. đesńațâ [Crn.] ◊ đasńață m-am amînatat la lukru — jutros sam zakasnio na posao (Leskovo, Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. đesńață [Por.] | Osnić | [Vidi] | |
| 1905 | đesfrînt | desfrânt | скршен | đesfrînt (đesfrîntă) (mn. đesfrînț, đesfrînće) [akc. desfrînt] (prid.) — 1. skršen, slomljen, skrljan ◊ m-am kulkat în pat tuot đesfrînt đi la sapat, șî nu puot să aduorm — legao sam u krevet sav skršen od kopanja, i ne mogu da zaspim [GPek] ◊ ma uĭt la lastari-șća, đesfrînț đi pĭatră, ș-ăm kađe grĭeu la ińimă — gledam ove mladice, skrljane od grada, i teško mi je na srcu 2. (psih.) klonuo duhom, skrhan osećanjima; krahnuo ◊ ĭa perit kopilu đi vina luĭ, șî ĭel tuot đesfrînt, s-a spînḑurat — dete mu je poginulo njegovom krivicom, i on se, sav skrhan, obesio [Por.] ∞ đesfrînźa | Leskovo | [Vidi] | |
| 1904 | đesfrînźa | desfrânge | скршити (се) | đesfrînźa (ĭuo ma đesfrîng, ĭel sa đesfrînźe) [akc. đesfrînźa] (gl.) — 1. skršiti (se), prelomiti (se), skrljati (se) ◊ kaḑuĭ pi gĭață, șî ma đesfrînsîăĭ tuot — padoh na led, i sav se skrših [GPek] ◊ vižuļiĭa a đesfrînt krĭanźiļi la puomĭ — oluja je skršila granje na voćkama 2. (psih.) klonuti duhom; krahnuti ◊ fara lukru, uomu sa đesfrînźe ĭuta — bez posla, čovek brzo krahne [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 1928 | ferkeđeu | ferchedeu | ждрепчаник | ferkeđeu (mn. ferkeđiaļe) [akc. ferkeđeu] (i. s.) — (ret.) ždrepčanik, poprečna motka na kolima za koju se vezuju amovi ◊ o dorîngă skurtă pusă la karuță đinainće, đi kare sa prinđe amu kaluluĭ — jedna kratka motka, postavljena na prednjoj strani karuca, za koju se vezuje konjski am ◊ ferkeđeu sa atîrnă la am șî kînd kalu traźe-n plug, or kînd skuoț la tutuśe đin padure — ždrepčanik se kači na am i kad konj vuče plug, ili kada izvlačiš trupce iz šume [Por.] ♦ dij. sin. kobilkă (Leskovo) [GPek] ∞ kal | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 1915 | fĭară | capcană | клопка | fĭară (mn. fĭară) [akc. fĭară] (i. ž.) — klopka, kljusa, zamka, gvožđe, metalna stupica za hvatanje krupne divljači ◊ fĭară șî miś șî marĭ a fakut țîgańi la fuaļe — klopke i male i velike pravili su Cigani kovači ◊ a pus fĭarîļi în urma lupuluĭ — zapeo je kljuse na vučjem tragu ◊ a dat în fĭară — upao u zamku [Por.] ∞ fĭer | (izr.) Vulpĭa-n fĭară đevină ĭe đe tuot. — Lisica u klopci kriva je za sve. (Kaz. Milutin Durlić, zapis: Durlić, Leskovo 1985) [GPek] | Rudna Glava | [Vidi] |
| 1900 | flomînd | flămând | гладан | flomînd (flomîndă) (mn. flomînḑ, flomînđe) [akc. flomînd] (prid.) — gladan ◊ saraku ĭe flomînd đi tuaće — siromah je gladan svega ◊ la-l flomînd sînt uoki marĭ — u gladnog su velike oči ◊ flomînd ka lupu — gladan kao vuk [Por.] ♦ dij. sin. ńemînkat (Slatina) [Crn.] ∞ fuame | I Porečka Reka ◊ flomînd (Rudna Glava) ◊ flămînd (Tanda) ◊ flamînd (Crnajka, Topolnica, Boljetin) II Crna Reka ◊ flomînd (Zlot, Osnić, Šarbanovac, Lubnica, Dobro Polje) ◊ flămînd (Krivelj, Valakonje, Slatina) ◊ flamînd (Šarbanovac, Gamzigrad, Metovnica, Mali Izvor, Podgorac) III Mlava ◊ flamînd (sva sela ?) IV Homolje ◊ flamînd (Sige) IV Braničevo ◊ flămînd (Žitkovica) V Negotinska Krajina ◊ flămînd (Prahovo) VI Gornji Pek ◊ flamînd (Jasikovo) ◊ flomînd (Leskovo) VII Zvižd ◊ flamînd (Voluja, Duboka) VIII Padurenji ◊ flamînd (Plavna) IX Ključ ◊ flămînd (Davidovac) | Rudna Glava | [Vidi] |
| 2165 | fonfiu | fonfiu | винка | fonfiu (mn. fonfiĭe) [akc. fonfiu] (i. s.) — (bot.) vinka, vinčica, baštensko cveće (Vinca major) ◊ fonfiu ĭe fluare đin građină, ku fluorĭ vînîće șî ku frunḑă tare ka alu ĭađiră — vinka je baštensko cveće, sa plavim cvetovima i tvrdim listovima kao kod bršljana ♦ var. foĭonfiu (istočni deo Tande) ◊ țîn minće kă a fuost mult foĭonfiu pi lînga gard întraușa șkuoļi, da șî sa kînta un kînćik „Frunḑă vĭarđe, foĭonfiu” — sećam se da je mnogo vinke bilo pored ograde školskog dvorišta, a i pevala se jedna pesma „Zelen listak od vinčice”. [Por.] ♦ dij. var. foĭenfiu (Leskovo) [GPek] | (opis) Fonfiu, or foĭonfiu, s-a țînut buĭađe maruasă: avuto pin građiń numa găzdoșćińi, aĭ saraś nu; pi ĭa a kunoskut drumașî pi lînga śe kasă trĭek. — Vinka ili vinčica, smatrala se gospodskom bljkom: imali su je po baštama samo bogataši, siromasi ne; po njoj su putnici znali pored kakvih kuća prolaze. (Kaz. Paun Ilić, 1952; zapis: Durlić, Tanda 26. VI 2013) [Por.] | Tanda | [Vidi] |
| 2984 | fućelkă | futelcă | јебуља | fućelkă (mn. fućeļke) [akc. fućelkă] (i. ž.) — (vulg.) jebulja ◊ fućelkă ĭe muĭere fućeluasă, iĭ skapîră pula đin uokĭ, da ĭa sa faśe sumĭarńikă — jebulja je žena jebežljiva, seva joj kurac iz očiju, a ona se pravi nevina [GPek] ∞ fuće | Leskovo | [Vidi] | |
| 3587 | gasăļńiță | găselniţă | восков мољац | gasăļńiță (mn. gasăļńiț) [akc. gasăļńiță] (i. ž.) — (zool.) voskov moljac (Caleria mellonela) ◊ gasăļńița ĭe vĭarme kare sa faśe în śară, șî puaće să zatrĭaskă stupu — voskov moljac je crv koji se leže u vosku, i može da uništi pčelinje leglo [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4099 | ikļan | viclean | мудар | ikļan (ikļană) (mn. ikļeń, ikļańe) [akc. ikļan] (prid.) — mudar, bistar; promućuran ◊ uom ikļan pazĭașće bińe śe vorbĭașće — mudar čovek pazi dobro šta govori [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 25 | iļiļak | liliac | јоргован | iļiļak (mn. iļiļaś) [akc. iļiļak] (i. m.) — 1. (bot.) jorgovan (Syringa) ◊ muĭerļi s-a dus să kuļagă iļiļak — žene su otišle da beru jorgovan 2. (ornit.) slepi miš (Plecotus auritus, Nyctalus noctula) ◊ kopiĭi s-a dus în pĭeșćiră, să prindă iļiļaś — deca su otišla u pećinu, da hvataju slepe miševe [Por.] up. pîtpalak | Područje reči iļiļak = jorgovan: Poreč [Por.] ◊ Rudna Glava, Tanda Crna Reka [Crn.] ◊ Topla, Krivelj, Lubnica, Šarbanovac Ključ [Dun.] ◊ Korbovo Padurenji ◊ Jabukovac [Pad.] Homolje ◊ Sige, Laznica [Hom.] Mlava [Mlava] ◊ Kladurovo, Ranovac Stig [Stig] ◊ Vrbnica, Porodin Resava [Res.] ◊ Bobovo (ļiļak) Gornji Pek [GPek] ◊ Leskovo Morava [Mor.] ◊ Vlaška | Tanda | [Vidi] |
| 5189 | înćinźe | întinde | пружити | înćinźe (ĭuo înćing, ĭel înćinźe) [akc. înćinźe] (gl. p. ref.) — 1. pružiti se ◊ nu vrĭa ńiś mîna să înćingă, să ĭa sîngur, numa așćată altu să-ĭ đa mînkare— neće ni ruku da pruži, da se sam posluži, nego čeka drugi da ga hrani [GPek] ◊ în luok să latre kînd vińe vrunu, mîrțuaga-ĭa đi kîńe sa-nćins kît ĭe đi lungă șî ḑaśe supt ļemn la umbră gruasă — umesto da laje kad neko dođe, ona mrcina od psa se ispružila koliko je duga, i leži pod drvetom u debelom hladu ◊ kînd ĭeșîră đin padure, ĭeșîră la drum larg kare sa-nćinźe pănă la oraș — kad su izašli iz šume, izašli su na širok put koji se pružao sve do varoši 2. prostirati, postavljati ◊ muma înćinźe skimburļi pi gard — majka prostire veš na ogradi ◊ đi vrĭamĭa đi prînḑ, muĭeriļi înćing masa — za vreme ručka, žene postavjaju sofru (Rudna Glava) 3. nastaviti, produži ◊ đestul đi astîḑ, lukru ś-a ramas ănćinźem mîńe đinuapće — dosta za danas, preostali posao nastavićemo sutra rano (Tanda) 4. (nutr.) umakati, umočiti ◊ mare dulśață ĭe kînd înćinź ku koļașa în ćigańe ku pîržîtură đi karńe — velika je poslastica kad umačeš kačamak u tiganj sa močom od isprženog mesa [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 6061 | înkondora | închiondora | намргодити се | înkondora (ĭuo înkondorĭeḑ, ĭel înkondorĭaḑă) [akc. înkondora] (gl. p.) — (o pogledu) namrgoditi se, mrko ili preteće gledati ◊ s-a mîńiĭat rău, da uoki a înkondorat đi numa sfulđiră — naljutio se žestoko, a pogled namrgodio da samo seva [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 6062 | înkondorat | închiondorat | намргођен | înkondorat (înkondorată) (mn. înkondoraț, înkondoraće) [akc. înkondorat] (prid.) — (o pogledu) namrgođen ◊ uom înkondorat ĭe tare mîńios, sa uĭtă kĭorđiș, gata să sară la bataĭe — namrgođen čovek je jako ljut, gleda ispod oka, spreman da započne tuču [GPek] ∞ înkondora | Leskovo | [Vidi] | |
| 3454 | kaśur | căcior | црно-сив | kaśur (kaśură) (mn. kaśurĭ, kaśure) [akc. kaśur] (prid.) — (o stoci) crno-siv, ovca crno-sive vune ◊ oaĭe kaśură sa kunuașće în stîna-ntrĭagă — sivo-crna ovca prepoznaje se u celom stadu [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5326 | kobilkă | cobilcă | вагир | kobilkă2 (mn. kobilś) [akc. kobilkă] (i. ž.) — (tehn.) vagir, ždrepčanik ◊ kobilka đe tras la trușă în padurĭe ĭe un ļemn în patru muke, ku kîrļiźe l-amîndoă kîpatîńe đ-atîrnat tînžala — vagir za izvlačenje trupaca iz šume je četvrtasto drvo sa kukama na oba kraja, za koje se kači potegljica ◊ đe kobilkă ĭe atîrnat un kîrļig kare traźe doă pĭańe śe sa-nțapă în truș — o vagir je zakačena kuka koja vuče dva klina što se zabijaju u trupac [GPek] ♦ dij. sin. ferkeđeu (Rudna Glava) [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4228 | kokiĭe | cochie | кокија | kokiĭe (mn. kokiĭ) [akc. kokiĭe] (i. ž.) — kokija, obredni hleb sa motivom svastike ◊ kokiĭa ĭe kolak đi pomană, fakut ka kruśa ku vîrurĭ înkîrśuraće — kokija je obredni hleba na pomanama, napravljen kao krst sa uvojitim vrhovima ◊ (ver.) sa krĭađe kă kokiĭa puartă pĭ-al muort đi pi lumĭa-sta pi lumĭa-ĭa — veruje se da kokija vodi pokojnika sa ovoga sveta na onaj svet ◊ ku kokiĭe mikă fakută đi śară în mînă, đemult s-a-ngropat tuot muortu — sa malom kokijom od voska u ruci, nekada se sahranjivao svaki pokojnik ◊ în Peko-l đe Sus la pomana đe patruḑăś sa fak patruḑăś șî patru đe kokiĭ — u Gornjem Peku na pomanama četrdesetnicama pravi se četrdeset i četiri kokija ◊ în Ļiskuauă kokiĭa la pomĭeń sa kĭamă șî patruḑăśiļi, kă atunśa ĭa petrĭaśe pĭ-al muort pista punća raĭuluĭ în raĭ — u Leskovu se kokija na pomanama zove i četrdesetnica, jer tada ona prevodi pokojnika preko rajskog brvna u raj [Por.] ∞ kukă | Leskovo | [Vidi] | |
| 2965 | kurĭańik | curelnic | кокошарник | kurĭańik (mn. kurĭańiś) [akc. kurĭańik] (i. m.) — kokošarnik, kokošinjac ◊ kurĭańik ĭe koćeț đi gaiń, kulkuș, kasuță în traușă, fakută đi blăń, đi bîrńe, or înplećită đi nuĭaļe — kokošarnik je kutak za kokoške, legalo, kućica u dvorištu izgrađena od dasaka, greda, ili ispletena od pruća ◊ đimult, lumĭa n-a fakut kurĭańiśe, kă gaińiļi vor să duarmă sus, pi krĭanźiļi lu vrun puom, în aritu kășî — nekada, ljudi nisu pravili kokošarnike, jer kokoške hoće da spavaju gore, na granama neke voćke, u blizini kuće [Por.] ◊ ńiś în kurĭańik gaińiļi nu duorm žuos, numa pi bîće, țînîndu-sa ku gĭarîļi đi ĭeaļe — ni u kokošinjcu kokoške ne spavaju dole, već na prečkama, držeći se kandžama za njih ◊ koćețu kurĭańikuluĭ ku kuĭburļi, unđe gaińiļi uauă, đisparțît ĭe đi kulkuș, or ĭe la o parća lu kurĭańik, or ĭe supt puodu luĭ — deo kokošarnika sa gnezdima, u koja koke nose jaja, odvojen je od legala, ili je sa strane kokošarnika, ili je pod njegovim krovom ◊ vulpĭa a tunat în kurĭańik, ș-a mînkat gaińiļi — lisica je upala u kokošarnik, i pojela kokoške [GPek] ♦ dij. var. kuńerik (Voluja) [Zvizd] ♦ sin. kulkuș ♦ up. gaină [Por.] | I - Ključ ◊ kurĭańik (Davidovac) II Krajina ◊ gainarĭ, gainarńik (Prahovo) III Padurenji ◊ kulkuș (Jabukovac) IV Porečka Reka ◊ kurĭańik (Rudna Glava) V Majdanpek (Bufani) ◊ kurĭaļńik VI Gornji Pek ◊ kurĭańik (Jasikovo, Leskovo) VI Homolje ◊ kuńerik (Sige) VII Zvižd ◊ kuńerik (Voluje) ◊ kurĭańik (Radenka) VIII Mlava ◊ kurĭańik (Rašanac)◊ kuńerik (Ždrelo) IX Stig ◊ kureńik (Rečica) IX Crna Reka ◊ kurĭańik (Osnić, Krivelj) ◊ kurĭaļńik (Lubnica) X Pomoravlje ◊ kurĭańik (Isakovo) XI Timok ◊ kočină de gaiń (Šipikovo) | Rudna Glava | [Vidi] |
| 4632 | lokșuor | locșor | постељица | lokșuor (mn. lokșuară) [akc. lokșuor] (i. s.) — (anat.)(izob.) posteljica, placenta ◊ lokșuoru sa faśe în ruodu muĭeri, kînd ĭa ramîńe greuańe — posteljica se formira u ženinoj materici, kad ona zatrudni ◊ în lokșuor în burta mumi traĭașće șî krĭașće kopilu pănă la noă luń — u posteljici u majčinoj utrobi živi i raste dete do devetog meseca ◊ (ver.) ĭastă kopiĭ kare s-a fak în lokșuor, đi iĭ sa ḑîśe kî sînt fakuț „în kimĭașă”, șă sa krĭađe kă sînt vîlvuoș — ima dece koja se rađaju u posteljici, za njih se kaže da su rođeni „u košulji”, i veruje se da imaju natprirodnu moć ◊ vita are suarće, da muĭarĭa lokșor — stoka ima „soarće” a žena „lokšor” ♦ sin. suarće, kimĭașă [Por.] ◊ (mag.) dupa nașćire, lokșuoru să-ngruapă supt vrun puom rođituorĭ, muĭarĭa sî măĭ rođaskă ka pomo-la, da kopîĭi să krĭaskă sînatuoș — posle porođaja, posteljica se zakopa pod nekom rodnom voćkom, da žena rađa i dalje, a da deca rastu zdrava (Leskovo, kaz. Milica Adamović, r. 1954) [GPek] ♦ dij. var. lokșor [Buf.] | Tanda | [Vidi] | |
| 2797 | ļiskovĭan | liscovean ? | Лесковљанин | ļiskovĭan (mn. ļiskovĭeń) [akc. Ļiskovĭan] (i. m.) — (etn.) Leskovljanin, stanovnik sela Leskovo u opštini Majdanpek ◊ ļiskovĭeńi au vuoz, ku kare puot să drumîĭe đi Măĭdan, or đi Buor — Leskovljani imaju voz, kojim mogu da putuju za Majdanpek, ili Bor ◊ mulț ļiskovĭeń au kăș șî-n sat, șî pi śuoś — mnogi Leskovljani imaju kuće i u selu, i po brdima ♦ up. ļiskovĭană — Leskovljanka [GPek] ∞ Ļiskuauă | Leskovo | [Vidi] | |
| 2796 | Ļiskuauă | Liscoa ? | Лесково | Ļiskuauă [akc. Ļiskuauă] (i. ž.) — (ojk.) Leskovo, vlaško selo u opštini Majdanpek ◊ Ļiskuaua ĭe sat mik, răsfirat, în vaļa Pĭekuluĭ al đi Sus — Leskovo je malo, raštrkano selo, u dolini Gornjeg Peka ◊ la popiso-l đi la urmă (2011.) avut numa 348 đi inș, đin kare s-a skris kă sînt sîrbĭ 88, da rumîń 189; 22 nu s-a skris śe sînt, dakă sa șćiĭe kă ĭe satu gata tuot rumîńesk — na zadnjem popisu (2011.) imalo je samo 348 stanovnika, od kojih su se kao Srbi upisali 88, a kao Vlasi 189; 22 se nisu izjasnili šta su, iako se zna da je selo gotovo celo vlaško ◊ numiļi satuluĭ ĭe sîrbĭesk, đi la ļiemn „leska” kare ĭe pi rumîńașće „alun” — ime sela je srpsko, od drveta „leska”, koje je na vlaškom „alun” ♦ var. inov. Ļiskuavă [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5331 | maĭkă | maică | свекрва | maĭkă [akc. maĭkă] (i. ž.) — (srod.) svekrva ◊ maĭka mĭ-a fuost muĭare rîa, n-am putut ńiśkînd să ma ogođesk ku ĭa — svekrva mi je bila zla žena, nisam mogla nikad da se složim sa njom ◊ (u izr.) taĭkă șî maĭkă — svekar i svekrva ◊ ku maĭkî-sa nu s-a ogođit, da ku taĭkî-su s-a ogođi tare bińe — sa svekrvom se nije slagala, a sa svekrom se slagala jako dobro ♦ (hip.) maĭa ♦ up. mumă ♦ sin. suakră [Por.] ∞ ńam | Leskovo | [Vidi] | |
| 2492 | mećao | putere | моћ | mećao (mn. mećeļe) [akc. mećao] (i. ž.) — (med.) moć, snaga, osećaj ◊ mĭ-a fuost mîna frîntă, ș-akuma n-am mećao în ĭa, n-o sîmt — bila mi je ruka polomljena, i sada nemam moć u njoj, ne osećam je ♦ sin. pućere [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 3183 | miriśikă | miericică | шећер | miriśikă (mn. miriśikă) [akc. miriśikă] (i. ž.) — (nutr.) šećer ◊ miriśika ĭe dulśață ku kare sa îndulśesk kolaśiĭi șî kafa — šećer je sladilo kojim se slade kolači i kafa ◊ grunđin đi miriśikă — kocka šećera ◊ đemult, în vrĭamĭa lu stramuoșî nuoștri, ku un grunđin đi miriśikă aĭ putut să țuś fata măĭ frumuasă-n sat — nekad, u vreme naših pradedova, za jednu kocku šećera mogao si da poljubiš najlepšu devojku u selu ♦ / (demin.) < mĭare + -ićikă [Por.] ♦ dij. var. mireśikă (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. zar (Majdanpek) [Buf.] ∞ mńare | NAZIVI ZA ŠEĆER ♦ miriśikă (Rudna Glava, Crnajka) ♦ mireśikă (Jasikovo) ♦ mńeriśikă (Leskovo) ♦ mńeriśikă, mńereśikă (Tanda) ♦ șîkir (Tanda, Gornjane) ♦ mńeriśikă (Topla), mńereśikă (Luka) ♦ zar (Majdanpek) [Buf.], (Plavna) [Pad.] ♦ șaćir (Duboka) [Zvizd], (Laznica, Selište) [Hom.] | Rudna Glava | [Vidi] |
| 5780 | Mĭerkurĭa șubĭaļilor | Mercurea șubialilor | Шибљина среда | Mĭerkurĭa șubĭaļilor [akc. Mĭerkurĭa șubĭaļilor] (sint.) — (kal.) Šibljina sreda ◊ Mĭerkurĭa șubĭaļilor ĭe ḑîua înainća lu Žuoĭ marĭ, kînd muĭeriļi adună șubĭaļe đi mîńeḑî đi fuok la morminț — Šibljina sreda je dan uoči Velikog četvrtka, kada žene sakupljaju šiblje za sutrašnju vatru na groblju ◊ s-a frîng numa uskaturĭ đi buož, đ-alun or đi fag, șî s-a pun pe traĭstă kă nuĭe bun să ažungă đe pomînt — lome se samo suvarci od burjana, leske ili bukve, i stavljaju na torbu, jer nije dobro da dođu u dodir sa zemljom ◊ sarśina đe șubĭaļe s-atîrnă supt strĭešîn, șî đ-akolo muĭeriļi o ĭau pe traĭstă mîńeḑî đimińața đinuapće, ș-o duk la morminț — naramak šiblja okači se pod nadstrešnicu, i odande je žene uzimaju sutradan rano ujutru, i na torbi nose na groblje ♦ up. Žuoĭ marĭ [GPek] ∞ mĭerkurĭ | Leskovo | [Vidi] | |
| 3579 | mulgașă | mulgaș | мужљива | mulgașă (mn. mulgașă) [akc. mulgașă] (prid.) — (o muznoj stoci) mužljiva, koja se lako muze ◊ uaĭe mulgașă — ovca mlekulja, koja se lako muze ♦ supr. vîrtuasă [GPek] ∞ mulźe | Leskovo | [Vidi] | |
| 2831 | mulguasă | mulgătoare | лакомужна | mulguasă (mn. mulguașă) [akc. mulguasă] (prid.) (samo u ž. r.) — lakomužna, koja se lako muze (obično za kravu, ovcu ili kozu) ◊ vaka nuastră ĭe mulguasă, puot kopiĭi s-o mulgă — naša krava je lakomužna, mogu deca da je muzu ◊ mulguasă ĭe vaka kare are mare sfîrk la pulpĭe — lakomužna je krava koja ima veliku rupicu na vimenu ♦ supr. vîrtuasă ♦ up. vîrtuos [Por.] ♦ var. mulgașă (Leskovo) [GPek]∞ mulźe | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 5716 | muoșî đi pipćiĭ | moși ? | пихтијне задушнице | muoșî đi pipćiĭ [akc. muoșî đi pipćiĭ] (sint.) — (kal.) pihtijne zadušnice; mesopusna subota ◊ muoșî đi pipćiĭ ĭe sîrbatuare kînd đ-aĭ muorț sa fĭerb pipćiĭļi — pihtijne zadušnice su praznik kad se za mrtve spremaju pihtije ◊ muoșî đi pipćiĭ kad întođeuna sîmbîtă înainća lu zîpostîtu đi karńe — pihtijne zadušnice padaju uvek u subotu, pre mesnih poklada ◊ pi lînga pipćiĭ, đ-aĭ muorț sa fĭarbe șî grîu ku lapće, đ-aĭa în ḑîua-sta kad șî muoșî đi grîu — pored pihtija, za pokojnike se kuva i žito sa mlekom, pa na ovaj dan padaju i žitne zadušnice ◊ la muoșî đi pipćiĭ nu sa lukră pintru viće — na pihtijne zadušnice ne radi se zbog stoke [GPek] ∞ pipćiĭ | Leskovo | [Vidi] | |
| 2450 | mustafĭeļńik | mostofâlcă | чапкало | mustafĭeļńik (mn. mustafĭeļńiś) [akc. mustafĭeļńik] (i. m.) — (tehn.) čapkalo ◊ mustafĭeļńik ĭe un bît skurt, ku krîpatură la vîr, în kare ĭe înțapat un darap đi rîză — čapkalo je jedan kratak štap, sa procepom na vrhu, u koji je uvučeno parče krpe ◊ ku mustafĭeļńiku sa mînžiașće untura pi pripaș păn’ sa friźe pi frigarĭe — čapkalom se maže mast na pečenici, dok se vrti na ražnju [Por.] ♦ sin. rîzîaļńik (Leskovo) [GPek] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 5204 | padure | pădure | шума | padure (mn. padurĭ) [akc. padure] (i. ž.) — šuma, gora ◊ s-a dus la padure să taĭe frunḑă đi ĭernaćik đi viće — otišli su u šumu da krešu lisnik za zimnicu za stoku [GPek] ♦ dij. var. padurĭe ◊ padurĭe gruasă — velika gusta šuma ♦ dij. sin. kuodru, krîng, dumbrauă, munće ♦ up. Muma Paduri [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5221 | paļață | păleacă | палица | paļață (mn. paļeț) [akc. paļață] (i. ž.) — palica, motka ◊ paļața ĭe un fĭeļ đi pražînă — palica je vrsta motke [GPek] ♦ dij. sin. pražînă [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 3181 | parĭa | părea | чинити се | parĭa (?) [akc. parĭa] (gl.) — (zast.) 1. činiti se, pričiniti se; svideti se, dopadati se; ◊ mi sa-m pare kă nu sa ogođiașće una ku alta — čini mi se da se ne slaže jedno s drugim ◊ ĭel aĭa a fakut, ama miĭe nu mi s-a-m parut ńiśkum — on je to uradio, ali se meni nije dopalo nikako ◊ tare mi sa-m pare — jako mi se sviđa 2. radovati se, biti srećan, zadovoljan; tugovati, žaliti ◊ mult îm pare bińe pintru ĭa — mnogo se radujem zbog nje ◊ iĭ pare rău đi feĭ-sa, kă nu traĭașće bun ku uomî-su — žali ćerku, jer ne živi dobro sa mužem ◊ uom fara ińimă, nu-ĭ pare rău đi ńima — čovek bez srca, ne žali ni za kim [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5205 | pastra | păstra | штедети | pastra (ĭuo pastrĭeḑ, ĭel pastrĭaḑă) [akc. pastra] (gl. p.) — štedeti, sačuvati ◊ kopiĭi nu șćiu pastra ńimika, parințî trăbe să-ĭ învĭață — deca ne umeju štedeti ništa, roditelji treba da ih nauče [GPek] ◊ n-am pastrat ńimika đin bătrîńață, tuot am pĭerdut śe ń-a lasat stramuoșî — nismo sačuvali ništa od starine, sve smo izgubili što su nam ostavili preci ♦ sin. kruța [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 2491 | păĭmîńe | poimâine | прексутра | păĭmîńe [akc. păĭmîńe] (pril.) — preksutra, prekosutra, drugog dana od danas ◊ păĭmîńe kopiĭi pļiakă la șkuală — preksutra deca polaze u školu [GPek] ♦ dij. var. poĭmîńe (Rudna Glava) [Por.] ∞ mîńe | Leskovo | [Vidi] | |
| 5220 | pătrînșăl | pătrunjel | першун | pătrînșăl (mn. pătrînșăĭ) [akc. pătrînşăl ] (i. m.) — (bot.) peršun (Petroselinum crispum) ◊ pătrînșăl sa krĭașće pin građină, kă ĭe bun đi mînkare — peršun se gaji u bašti, jer je dobar za jelo [GPek] ♦ dij. var. perșîn (Topolnica) [Por.]ș | Leskovo | [Vidi] | |
| 5223 | piguļi | piguli | чупкати | piguļi (ĭuo piguļesk, ĭel piguļașće) [akc. piguļi] (gl. p.) — čupkati, čerupati ◊ a taĭat gaina ș-o piguļașće đi pĭańe — zaklala je kokošku, i čupka joj perje [GPek] ♦ dij. sin. śuguļi [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4095 | pinga | pingă | поред | pinga [akc. pinga] (predl.) — (o položaju) pored, kraj, pokraj; oko ◊ ĭa a statut pinga ĭel tuota noapća — ona je stajala pored njega cele noći ♦ var. pingă [GPek] ◊ pinga lukro-la ĭe multă mîraśală — oko tog posla mnogo je petljancije ◊ a mĭers tot pinga ogaș, pănă n-ažuns la rîu — išli su sve pored potoka, dok nisu stigli do reke (Rudna Glava) [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5222 | pipîtă | pipotă | бубац | pipîtă (mn. pipîće) [akc. pipîtă] (i. ž.) — (anat.) bubac ◊ pipîta ĭe rînḑa la păsîrĭ șî la uoră — bubac je želudac kod ptica i živine ◊ (izr.) vînît ka pipîta — modar od besa [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4096 | pîngańi | spurca | опоганити | pîngańi (ĭuo pîngańesk, ĭel pîngańașće) [akc. pîngańi] (gl. p. ref.) — (ver.) opoganiti, obesvetiti; oskrnaviti ◊ sa pîngańașće ku vuorbe urîće, śeva śe ĭe sprimit sî sa đa đe pomană — oskrnavi se ružnim rečima nešto što je spremno da se deli za dušu ♦ sin. spurka, pogovori [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 24 | pîtpalak | liliac | слепи миш | pîtpalak2 (mn. pîtpalaś) [akc. pîtpalak] (i. m.) — (ornit.) slepi miš (Plecotus auritus, Nyctalus noctula) ◊ pîtpalaśi traĭesk pin pĭeșćire, ḑîua duorm da sara ĭasă șî zbuara să prindă mușć — slepi miševi žive po pećinama, danju spavaju a uveče izlaze i lete da hvataju mušice (Rudna Glava, Crnajka) [Por.] up. iļiļak, potrńiśe | Lingvistički atlas S r b i j a Ključ [Dun.] ◊ piftalak (Korbovo) ◊ pîtpalak (neka kladovska sela) Padureńi [Pad.] ◊ iļiļak (Plamna, Jabukovac) ◊ plutogarĭ (Plamna) Poreč [Por.] ◊ pîtpalak (Rudna Glava, Crnajka, Klokočevac, Topolnica) ◊ iļiļak (Tanda) ◊ potlogarĭ (Boljetin) Gornji Pek [GPek] ◊ pîtlaźan (Leskovo) ◊ iļiļak (Debeli Lug) Homolje [Hom.] ◊ potlogarĭ (Sige) ◊ liliak (Laznica) Crna Reka [Crn.] ◊ potlogarĭ (Krivelj, Brestovac, Šarbanovac) ◊ iļiļak (Lubnuca, Topla, Dobro Polje, Osnić) ◊ șokîće uorb (Bučje) Mlava [Mlava] ◊ potlogarĭ (Ranovac, Kladurovo) ◊ potlagarĭ (Rašanac) Braničevo [Bran.] ◊ potlogarĭ (Snegotin, Doljašnjica) Zvižd [Zvizd] ◊ potlogarĭ (Turija, Radenka, Voluja) ◊ putlogarĭ (Neresnica) Stig [Stig] ◊ îrće kĭuor (Vrbnica) ◊ potlogarĭ (Porodin) Resava [Res.] ◊ îrće uorb (Jasenovo) ◊ ļiļak (Bobovo) Morava [Mor.] ◊ bradîăț kĭuor (Vlaška) R u m u n i j a ◊ pâtpălac (Borloveni Vechi, Almăj) / dr Petrica Zamelca B u g a r s k a, V i d i n ◊ lililiu (Rabova) / Danail Bricău | Rudna Glava | [Vidi] |
| 4093 | poaće | poate | можда | poaće [akc. poaće] (pril.) — možda ◊ poaće o fi șî așa, kum ĭel spuńe — možda je i tako kako on kaže ◊ poaće fi — može biti [GPek] ♦ dij. var. puaće ◊ puaće kă nu puaće, kî ĭe batrîn — možda ne može, jer je star (Rudna Glava) [Por.] ∞ puća | Leskovo | [Vidi] | |
| 5258 | potlađină | pătlagină | боквица | potlađină (mn. potlađiń) (i. ž.) — (bot.) bokvica (Plantago major) ◊ potlađina ĭe tare bun ļak đi mulće buaļe, da măĭ bun đi mînkarime — bokvica je jako dobar lek za mnoge bolesti, a najbolji je za svrabež [GPek] ◊ ku potlađina viĭe a învăluit înkeĭaturiļi kînd ĭ-a durut — živom bokvicom previjali su bolesne zglobove (Tanda) ♦ sin. ļimba uoi [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 45 | potrńiśe | potârniche | препелица | potrńiśe (mn. potrńiś) [akc. potrńiśe] (i. ž.) — (ornit.) prepelica (Lat. Coturnix communis) ◊ potrńiśe ĭe pasîrĭe mikă ka golîmbu, nume kunoskut în Arnaglaua șî Țîrnaĭka — prepelica je ptica mala kao golub, ime je poznato u selima Rudna Glava i Crnajka [Por.] ♦ sin. pîtpalak | Lingvistički atlas Poreč [Por.] ◊ potrńiśe (Rudna Glava, Crnajka) Padurenji [Pad.] ◊ potîrńik (Jabukovac) Gornji Pek [GPek] ◊ pîtpalak (Leskovo) Mlava [Mlava] ◊ pîtpălak (Ranovac, Kladurovo, Rašanac) Crna Reka [Crn.] ◊ pîtpălak (Krivelj) ◊ pîtpalak (Slatina, Bor; Šarabanovac) ◊ pitpalak (Lubnica, Osnić, Gamzigrad, Dobro Polje) ◊ gainușă (Brestovac, Bor) Braničevo [Bran.] ◊ pitpalak (faśe pit-pit!) (Snegotin) Stig [Stig] ◊ pitpalak (Porodin) Bugarska, Vidin ◊ prepeliță, pituliče (Rabova) | Rudna Glava | [Vidi] |
| 4933 | rang | rangă | ћускија | rang (mn. rangurĭ) [akc. rang] (i. s.) — (tehn.) ćuskija, štangla, poluga ◊ rangi ĭe o șćangă lungă șî supțîre đi oțăl, ku un kîpatîń askuțît đi sapat, șî ku unu tîmpit đi batut ku boruosu — ćuskija je poduža štanga od čelika, sa jednim oštrim krajem za kopanje i jednim tupim u koji se udara maljem ◊ ku rangu măĭ mult sa sapă găurļi adînś đi șćumpĭ điu gard — ćuskijom se najčešće kopaju duboke rupe za stubove za ogradu ♦ sin. șćangă [Por.] ♦ dij. var. arang (Leskovo) [GPek] ♦ dij. sin. surgiĭe (Ranovac) [Mlava] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 5631 | roĭbă | roibă | броћ | roĭbă (mn. roĭbe) [akc. roĭbă] (i. ž.) — (bot.) broć (Rubia tinctorum) ◊ roĭbă ĭe buĭađe ku kare s-a fîrbuit uauļi la Pașć — broć je biljka kojom su se farbala jaja za Uskrs ◊ uauļi la Pașć s-a fîrbuit ku rîdaśina roĭbi kare s-a fĭert în apă, în kare s-a pus șă kîta ćipsă, sî sa ļipĭaskă farba măĭ bun đi uoj — jaja su se na Uskrs farbala korenom broća koji se kuvao u vodi, u koju se stavljalo i malo i stipse da bi se boja bolje lepila za jaje ◊ đin roĭbă fĭartă s-a kîpatat farbă rîgovană — iz broća se dobijala boja jorgovana [GPek] ♦ dij. var. ruoĭbă [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4589 | săkatură | secatură | шепртља | săkatură (mn. săkaturĭ) [akc. săkatură] (i. ž.) — šeprtlja, trapavko ◊ săkatură ĭe uom ļenuos, kare n-are vuoĭe đi ńimika, kare nu șćiĭe să lukre ńimika, da ńiś nu vrĭa să-nvĭață vrun lukru — šeprtlja je lenj čovek, koji nema volje ni za šta, koji ne zna ništa da radi, niti želi da nauči neki posao [GPek] ♦ dij. var. sîkatură [Por.] ∞ săk | Leskovo | [Vidi] | |
| 4493 | Sîmțî | Sâmți | Младенци | Sîmțî [akc. Sîmțî] (i. m.) — (kal.) Mladenci ◊ Sîmțî sa sîrbĭaḑă ka pomana lu patruḑăś đi kopiĭ kare ĭ-a omorît ĭemrei pintru śe s-a dus în koļindrĭeț în śinsta lu Dumńeḑîu — Mladenci se slave kao pomen na četrdesetoro dece koje su ubili Jevreji zbog učešća u kolindrecima u čast Boga (Leskovo) [GPek] ◊ la Sîmț sa întîńesk ĭarna ku vara, șî sa ĭau la bataĭe: vară dă žos ku ĭarna, ama iĭ pĭer patruḑăś șî patru đi baĭeț — na Mladence se sreću zima i leto, i započinju rat: leto pobeđuje, ali joj ginu četrdeset i četiri mladića (Rudna Glava) [Por.] ◊ la Sîmț s-a bat „babiļi”, ḑîļiļi rîaļe đi ĭarnă, ku „muoșî”, ḑîļiļi buńe đi vară; muoșî frîng babiļi șă ļi bagă-n pomînt, șă đi-ńaļe pomîntu pista vară kapîtă rîveńală — na Mladence se biju „babe”, zli zimski dani, sa „starcima”, dobrim letnjim danima; starci pobeđuju i nabiju babe u zemlju, i od njih zemlja preko leta dobije vlagu (Debeli Lug) [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 3981 | Sîmĭedru | Sâmedru | Митровдан | Sîmĭedru (i. s.) — (kal.) Mitrovdan ◊ Sîmĭedru skimbă ḑîua da datumu nu, în tuot anu ĭe a uopćiļa ḑî pi marćiń — Mitrovdan menja dan ali datum ne, svake godine pada osmog dana novembra ◊ la Sîmĭedru s-a đizļegat sluźiļi, kare a fuost ļegaće la Sînźuorḑ, șă ļi s-a dat sîmbriĭa — na Mitrovdan su se otpuštale sluge koje su bile unajmljene na Đurđevdan, i isplaćivao im se najam [Por.] | (opis) Kum ĭe vrĭamĭa la Sîmĭedru, așa o să fiĭe tuota ĭarna. — Kakvo je vreme na Mitrovdan, takvo će biti cele zime. ◊ Dupa Sîmĭedru ĭe bun sî sa samîńe grîu, kă ažunźe primovara, dupa śe trĭek źerurļi. — Posle Mitrovdana je dobro da se seje žito, jer niče u proleće kad prođu mrazevi. ◊ Multă lume faśe prazńik la Sîmĭedru; sa krĭađe kă pi iĭ Sîmĭedru ăĭ pazîașće đi buaļe, șă iĭ sînt măĭ sînatuoș đi kît aĭlalț. — Mnogi ljudi slave Mitrovdan; veruje se da njih Mitrovdan čuva od bolesti, i da su oni zdraviji od drugih. (Kaz. Biljana Pavlović, Leskovo, 9. XI 1992.) ◊ Đimińața-n zorĭ la Sîmĭedru lumĭa ĭasă afară șî sa uĭtă kum ĭe vrĭamĭa: dakă burîĭe đin śerĭ, o să fiĭe rîveńală, ș-o să fiĭe anu ku birekĭet, da dakă ĭe sańin, o să fiĭe sîaśită. — Na Mitrovdan u zoru ljudi izlaze napolje da vide kakvo je vreme: ako sipi sa neba, biće vlage i godina će biti berićetna, a ako je vedro, godina će biti sušna. (Kaz. Jorgovan Filipović, Debeli Lug, 6. IX 2001.) ◊ La Sîmĭedru la mižluoku nuopțî sa đeșkiće raĭu, șî ĭe bun în zuorĭ sî sa fakă privĭegurĭ đ-aĭ muorț șî sî ļi sa đa pomană, kî iĭ atunśa đirĭept primĭesk tuot śe ļi dau aĭ viĭ. — Na Mitrovdan u ponoć otvara se raj, i dobro je da se u zoru pale vatre za mrtve i daju pomane, jer oni tada primaju direktno sve što im živi namenjuju. (Kaz. Mila Kušlić, Debeli Lug, 18. II 1998.) [GPek] ◊ Sîmĭedru ĭe kuratuorĭu apilor, șî ĭe bun în ḑîua luĭ să sa ĭa apă đi la luok unđe s-anprenă doă ogașă đi la doă izvuară; aĭa apă ĭe sfîntă șî kurată, bună đi mulće đeskĭnćiśe. — Mitrovdan je čistilac voda, i na njegov dan je dobro da se zahvati voda sa mesta gde se sastaju dva potoka sa dva izvora; ta voda je sveta i čista, dobra za mnoge bajalice. (Kaz. Jelena Rajković, Rudna Glava, 12. XI 2000.) [Por.] | Rudna Glava | [Vidi] |
| 4734 | skimosî | schimosi | унередити | skimosî [akc. skimosî] (gl.) ● v. skimotoșî [Por.] ∞ skimotoșî | Leskovo | [Vidi] | |
| 4737 | skimotoșală | schimonoseală | неред | skimotoșală (mn. skimotoșăļe) [akc. skimotoșală] (i. ž.) — nered ◊ s-a dus, da skimotoșala mĭ-a lasat miĭe să sîruĭ — otišli su, a nered su ostavili meni da sredim ♦ skr. skimoșală ♦ var. skimotosală [GPek] ∞ skimotoșî | Leskovo | [Vidi] | |
| 4735 | skimotoșî | schimonosi | унередити | skimotoșî (ĭuo skimotoșăsk, ĭel skimotoșașće) [akc. skimotoșî] (gl. p. ref.) — unerediti, ispreturiti, razbaciti, izobličiti ◊ ś-a fi katat draku va șći, mĭ-a skimotoșît țuaļiļi nuoĭ pin orman șî kînd n-a gasît ńimika, tuot mĭ-a sprînžît pin suobă — šta li je tražio đavo će znati, ispreturio mi je novu odeću po ormanu i kad nije našao ništa, sve mi je razbacio po sobi ♦ skr. skimoșî, skimosî [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4736 | skimotoșît | schimonosit | разбацан | skimotoșît (skimotoșîtă) (mn. skimotoșîț, skimotoșîće) [akc. skimotoșît] (prid.) — razbacan, ispreturen ◊ iĭ nu șćiu đi rînd, la iĭ ĭe tuot skimotoșît în tuaće părțîļi — oni ne znaju za red, kod njih je sve razbacano na sve strane [GPek] ♦ dij. var. skimotosît (Tanda) [Por.] ∞ skimotoșî | Leskovo | [Vidi] | |
| 4590 | skinśońa | scânci | скичати | skinśońa (ĭuo skinśuon, ĭel skinśuańe) [akc. skinśońa] — (o psu) skičati, cvileti ◊ kînîļi đi đesńață skinśuańe una-ntruuna, puaće-fi bolnau, kă nu l-a batut ńima, da mînkare are đestulă — pas od jutros neprestano skiči, možda je bolestan, jer ga niko nije tukao, a hrane ima dovoljno [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4591 | skinśońală | scâncieală | скичање | skinśońală (mn. skinśońal) [akc. skinśońală] (i. ž.) — (o psu) skičanje, cviljenje ◊ n-a măĭ putut să sufire skinśońala kîńiluĭ, pî s-a skulat đi pi pat șî s-a pus ku pĭetre pi ĭel — nije više mogao da podnosi pseće skičanje, pa se digao sa kreveta i počeo da ga gađa kamenjem [GPek] ∞ skinśońa | Leskovo | [Vidi] | |
| 4705 | skuarță | scoarță | кора | skuarță (mn. skuorț) [akc. skuarță] (i. ž.) — (zast.) (bot.) kora drveta ◊ tuot ļemnu are skuarță, măĭ supțîre, măĭ gruasă, măĭ aspură or măĭ ńaćidă — svako drvo ima koru, tanju, deblju, rapaviju ili glatkiju ◊ đin skuarță đi ćiĭ pîkurari fak buśin — od lipove kore čobani prave rikalo ♦ sin. kuažă ◊ (top.) Kraku skuarță — Korina kosa, top. u Majdanpečkoj šumi [Por.] ◊ đin skuarță đi ćiĭ s-a fakut skulă adînśa đi prins pĭeșć — od lipove kore pravile se poseban pribor za hvatanje ribe (Leskovo) [GPek] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 5188 | strapuns | străpuns | прободен | strapuns (strapunsă) (mn. strapunș, strapunsă) [akc. strapuns] (prid.) — proboden, probušen ◊ gaura-n blană n-a fuost strapunsă đi tuot — rupa u dasci nije bila skroz probušena [GPek] ∞ strapunźe | Leskovo | [Vidi] | |
| 5187 | strapunźe | străpunge | пробости | strapunźe (ĭuo strapung, ĭel strapunźe) [akc. strapunźe] (gl. p. ref.) — probosti, probiti; probušiti ◊ kînd bou înpunźe uomu, puaće să-l strapungă ku kuarńiļi — kad vo bode čoveka, može da ga probije rogovima ◊ ku șîla sa strapung găurļi la opinka đi puork — sa šilom sa buše rupe na svinjskim opankama [GPek] ♦ dij. var. strapunźa (Rudna Glava) [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5185 | străbaća | străbate | пробити | străbaća (ĭuo strabat, ĭel strabaće) [akc. strabaće] (gl. p. ref.) — probiti se; prodreti ◊ pin namĭeț pănă-n brîu, abĭa s-a străbatut pănă la koļibă — kroz smetove do pojasa, jedva su se probili do kolibe ◊ a fakut ușa đin blană tare, să n-o poată străbaća ńimika — pravili su vrata od tvrde daske, da je ne može probiti ništa [Por.] ♦ dij. var. strabaća (Leskovo) [GPek] | Rudna Glava | [Vidi] | |
| 3577 | strungarĭață | strungăreaţă | сирница | strungarĭață (mn. strungarĭeță) [akc. strungarĭață] (i. ž.) — (zast.) sirnica ◊ strungarĭață a fuost o vadră đe doăḑăś đe oka, în kare la baśiĭe s-a adunat brînḑa — sirnica je bilo vedro od dvadeset oka, u koje se na bačiji skupljao sir [GPek] ∞ strungă | Leskovo | [Vidi] | |
| 5747 | sugituare | plămânăriță | плућњак | sugituare (mn. sugituorĭ) [akc. sugituare] (i. ž.) — (bot.) plućnjak (Pulmonaria officinalis) ◊ sugituarĭa dă pinga ape la boruź, șî-nfluare primovara în vrĭame — plućnjak raste pored vode potoka i cveta rano u proleće ◊ kopiĭi kînd află sugituarĭa, iĭ rup floarĭa ș-o sug kî are tare dulśață — deca kad nađu plućnjak, kidaju mu cvet i sišu ga, jer je jako sladak ◊ sugituarĭa la nuoĭ sa fĭarbe kî ĭe bun sî sa bĭa ka ļak pintru tușît — plućnjak se kod nas kuva i pije jer je dobar lek za kašalj [GPek] | Leskovo | [Vidi] | |
| 5241 | toprak | toprac ? | станиште ? | toprak (mn. topraśe) [akc. toprak] (i. s.) — (izob.) stanište ◊ toprak kuprinđe luoku șă konaśiļi unđe sa verĭaḑă ku vićiļi — toprak obuhvata mesto i objekte gde se letuje sa stokom [GPek] ◊ toprak ĭe kasa în kare traĭeșć — toprak je kuća u kojoj živiš (Tanda) ♦ sin. konak [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4587 | trĭam | tream | стаја | trĭam (mn. trĭamurĭ) [akc. trĭam](i. s.) — staja, zimovnik ◊ trĭamu ĭe o bîrnarĭață mikă astrukată ku paĭe, rîđikată la koļibă đi ĭernat vićiļi — staja je jedna mala brvnara pokrivena slamom, podigunta na salašu radi zimovanja stoke (Leskovo) ◊ trĭamu s-a fakut la munće, unđe lumĭa a ĭernat ku vićiļi — staja se dizala u planini, gde se zimovalo sa stokom (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. toblarĭ [Por.] | Leskovo | [Vidi] | |
| 4713 | tusă mîgarĭaskă | tuse măgărească | магарећи кашаљ | tusă mîgarĭaskă [akc. tusă mîgarĭaskă] (sint.) — (med.) magareći kašalj, hripavac (Pertusis) ◊ tusa mîgarĭaskă ĭe tușît grĭeu đi kare sa bulnavĭesk kopiĭi, kare, kînd tușăsk, suflă grĭeu ka magarĭu kînd rîžașće — magareći kašalj je težak kašalj od koga obolevaju deca, koja, kad kašlju, dišu teško kao kad rže magare ◊ kopiĭi kare a ḑakut đe tusa mîgarĭaskă, s-a afumat ku păr đi magarĭ — deca koja su obolela od magarećeg kašlja, dimila su se magarećom dlakom [Por.] ◊ pănă nu s-a gasît ļak, đi tusa măgarĭaskă a murit mulț kopiĭ, la uńi luokurĭ kîći doĭ-triĭ đintr-o kasă — dok nije pronađen lek, od magarećeg kašlja je umrlo mnogo dece, u nekim mestima i po dvoje-troje iz jedne kuće (Leskovo) [GPek] ∞ tusă | Tanda | [Vidi] | |
| 4111 | Urḑîkuońi | Urziconi | Урзикићи | Urḑîkuońi [akc. Urḑîkuońi] (i. m.) — (antr.) Urzikići ◊ stramuoșî a Urḑîkuońilor în Ĭesîkuva a veńit đin Gradskuva lînga Zaĭśerĭ — preci Urzikića iz Jasikova došli su iz Gradskova pored Zaječara ◊ ńișći Urḑîkuoń đin Ĭesîkuva s-a mutat în Ļiskuauă, da alțî în Arnaglaua — neki Urzikići su se iz Jasikova preselili u Leskovo a neki u Rudnu Glavu [GPek] ∞ urḑîkă | Jasikovo | [Vidi] | |
Lista kazivača iz mesta: Leskovo
 Id | Ime | Prezime | Nadimak | Godište | Zanimanje | Selo | Oblast | Telefon |
| 46 | dr Desimir | Marković | prof. univ. | Leskovo | Gornji Pek | |||
| 47 | Milan | Marković | Leskovo | Gornji Pek | |||
| 48 | Stana | Martinović | Leskovo | Gornji Pek | |||
| 180 | Milica | Adamović | Leskovo | Gornji Pek | |||
| ||||||||
|
aa ăă bb țț čč ćć dd ḑḑ ğğ đđ ďď ee ff gg hh ii îî ĭĭ kk ll ļļ mm nn ńń oo pp rr ss şş śś tt ťť uu vv zz žž źź |
||||
 |
 |
|||
|
|
||||
 |
||||