VORBAR - REČNIK
(separat)

țak! (uzv.) — (onom.) cak! caktanje, zvuk koji se čuje kada se nešto preseče (makazama), prelomi ili pukne ∎ veńi ku fuarfiśiļi-n mînă, și - țak! - taĭe ața — došao je sa makazama u rukama, i - cak! - preseče konac  [GPek] ♦ rum. ţac!

țakaĭală (mn. țakaĭaļe) [akc. țakaĭală] (i. ž.) — (onom.) caktanje, čukanje; kuckanje; zveckanje ∎ am un śas batrîn, ăl țîn pi parĭaće în suobă, da țakaĭala iĭ s-auđe tumu obuor — imam jedan stari sat, držim ga na zidu u sobi, a kucanje mu se čuje čak u dvorištu [GPek] ♦ dij. var. țîkaĭală [Por.] ♦ rum. ţăcăială

țaklă (mn. țîăkļi) [akc. țaklă] (i. ž.) — staklo, prozorsko ∎ mi s-a spart țakla la pĭenđeră — razbilo mi se staklo na prozoru [Res.] ♦ dij. var. stîklă [Por.] [Crn.]

țambalău (mn. țambalăĭ) [akc. țambalău] (i. s.) — gužva, haos ∎ ńișći bĭețîuoș la bîlś s-a luvat la bataĭe, uńi a sarit să-ĭ đispartă, alțî sî sa bată, șî s-a fakut un țambalău ku tuot đi žîndari abĭa la spart — neke pijanice su se potukle na vašaru, jedni su skočili da ih razdvoje, drugi da se biju, pa se stvorila opšta gužva koju su žandari jedva rasturili (Tanda) ♦ var. țîmbalău (Rudna Glava) ♦ var. tămbalău ∎ asară la uoră s-a luvat la gîlśao ńișće baĭaț, a fakut tămbalău ș-a strîkat visaļiĭa — sinoć su se na igranci posvađali neki momci, napravili su gužvu i pokvarili veselje (Topolnica) [Por.] ♦ rum. tămbălău ♦ etim. < mađ. tomboló

țamtaļe [akc. țamtaļe] (uzv.) — pozdrav, skr. oblik od mulțamtaļe, (dosl.) „mnogo hvala”, koji je opet nastao skraćivanjem složene fraze titulacije u odnosima sa sagovornikom kome je nužno izraziti poštovanje: „mulț ań la duamńa-tĭaļe” — u smislu: „da mi dugo poživite, vaše gospodstvo!” ∎ kînd sa-ntîńiesk duoĭ kunoskuț în drum, unu ḑîśe „Bună kaļa!”, da alalalt iĭ mulțamĭașțe ku „Țamtaļe!” — kad se sretnu dva poznanika na putu, jedan kaže „Buna kalja!” (=Sretan put!), a drugi mu se zahvaljuje sa „Camtalje!” [Por.] up. dumitaļe

țandîră (mn. țăndîrĭ) [akc. țandîră] (i. ž.) — treska, iverica ∎ kînd a spart la ļamńe, a sarit o țandîră șî ĭ-a dat în uokĭ — kad je cepao drva, iskočila je jedna treska i udarila ga u oko ♦ sin. ĭașkĭe [Por.] ♦ rum. țandără ♦ etim. < nem. Zunder

țangiu (mn. țangiĭ) [akc. țangiu] (i. m.) — kicoš, lepo obučen čovek ∎ țangiu, marĭeț, kare ka ĭel — kicoš, doteran, ko je kao on [Por.] ♦ rum. ţanțoș

țankuș (mn. țankușurĭ) [akc. țankuș] (i. m.) — klin, zaglavak, podložak, drveni ili metalni umetak kojim se učvršćuju spojevi ∎ a batut un țankuș sî înțapeńaskă sakurĭa în držală — nabio je jedan klin da pričvrsti sekiru za držalje [Crn.] ♦ rum. ţăncușă

țap1 (mn. țăpe) (i. s.) — (bot.) bodlja, šiljak; trn ∎ am mĭers đeskulț pista kîmp, șî m-am înbrukat într-un țap — išao sam bos preko polja, i nagazio sam na jedan šiljak [Buf.] ♦ dij. var. țapă (mn. țăpe) [Kmp.] ♦ dij. var. țapuș, țapușă [Por.] ♦ rum. ţep

țap2 (mn. țapĭ) (i. m.) — (zool.) jarac ∎ asta vuorbă s-auđe la nuoĭ pin kînćiśe, nuĭe a nuastră, kî nuoĭ la țap iĭ ḑîśem pîrś; puaće fi kă ń-a veńit đi la Kraĭna, țarańi așa kĭamă pîrśu — ova reč se kod nas čuje u pesmama, nije naša jer mi jarca zovemo „prč”; možda nam je došla iz Krajine, jer Carani tako zovu jarca (kaz. iz Tande u Gornjem Poreču) ♦ sin. pîrś [Por.] ♦ rum. ţap

țapańiță (mn. țapîăńiț) [akc. țapańiță] (i. ž.) — cepanica, deo drveta koji se odvaja cepanjem, prirodno, ili uz pomoć sekire ∎ a spart la ļamńe-n padurĭe, ș-a fakut țapîăńiț đi vinḑare — cepao je drva u šumi, i pravio je cepanice za prodaju ♦ sin. țapļigă [Por.] ♦ etim. < srb. cepanica (exp. Durlić)

țapare (mn. țapărĭ) [akc. țapare] (i. s.) — am koji se stavlja preko ramena da bi se olakšalo guranje kolica ∎ țaparĭa ĭe ma kare mult ușurĭaḑă kînd sa înpinźe vrun tovar grĭeu — capare je am koji mnogo olakšava kada se gura neki težak teret [Bran.] ♦ rum. ţepar ?

țapă (mn. țîаpĭe) [akc. țapă] (i. ž.) — ① stožer ∎ țapa ĭe par lung karĭe sî baće în pomînt, șî pi lînga kare sa gramađiașće klańa — stožer je dugačak kolac koji se nabije u zemlju, i oko koga se dene stog ♦ sin. brukă (Tanda) ② os, osje, bodljika na klasu žitarica ∎ spiku đi grîu arĭe țîapĭe lunź, da uorḑu șî mîĭ lunź — klas pšenice ima dugačke osti, a ječam još duže [Crn.] ∎ s-a rîsturnat klańa ku fîn, k-a grîmađito la o pođină, da țapa a fuost supțîrĭe, șî đin ļiemn putrîd, șî s-a kurmat pista mižluok — preturio se plast sena, jer je bio sadenut na padini, a stožer je bio tanak, od trulog drveta, i prelomio se po sredini ♦ (augm.) țapuoń [Por.] ♦ rum. ţeapă ♦ etim. < slov. čepati

țapeńiĭe (mn. țapeńiĭ) [akc. țapeńiĭe] (i. ž.) — ① snaga ∎ marĭe țapeńiĭe ĭe în buoĭ karĭe puot sî tragă tovar grĭeu — velika je snaga u volovima koji mogu da povuku težak teret ∎ țapeńiĭa ĭepuruluĭ ĭe-n pișuarĭe — snaga zeca je u nogama [Crn.] ♦ dij. var. țîpeńiĭe ∎ kînd îș flomînd, or bolnau, n-aĭ ńiś o țîpeńiĭe — kad si gladan, ili bolestan, nemaš nikakvu snagu [Por.] ② jačina, izdržljivost ∎ sfuara gruasă arĭe mîĭ marĭe țapeńiĭe đi kît a supțîrĭe — debeo konopac ima veću jačinu od tankog [Crn.] ∎ măĭ mare țîpeńiĭe avut lumĭa đemilt, đi kît nuoĭ akuma — veću izdržljivost su imali ljudi nekada, nego mi sada [Por.] ♦ rum. ţepenie

țapin (mn. țapińe) [akc. țapin] (i. s.) — (tehn.) cepin, alatka koju drvoseče koriste za cepanje oblica, naročito pri izrade šindri kojima su se ranije pokrivale kuće ∎ țapinuĭe fakut đi fĭer, are kuadă lungă, șî taiș întuors în źuos — cepin je napravljen od gvožđa, ima dugačku dršku, i sečivo okrenuto na dole [GPek] ♦ rum. ţapină ♦ etim. < nem. Zappin

țapiș (țapișă) (mn. țapiș) [akc. țapiș] (prid.) — uspravan, krut; štrkljast ∎ ḑîśem đi śeva kî ĭe țapiș kînd ĭe țapîn, șî stă đirĭept în sus — kažemo za nešto da je „capiš” kada je čvrsto i stoji uspravno [Por.] ♦ rum. ţăpiș

țapļigă (mn. țapļiź) [akc. țapļigă] (i. ž.) — ① cepanica ∎ am spart ļamńiļi, am fakut țapļiź șî ļ-am vindut — iscepao sam drva, napravio sam cepanice, i prodao [Crn.] ∎ în tuota ḑîu vińe fiu-mĭu, șî-n skurtă țapļiźiļi sî ļi puot baga-n șporĭet — svaki dan mi dolazi sin, i krati mi cepanice da ih mogi ubaciti u šporet [Por.] ② cepljika ∎ mi s-a înțapat o țapļigă supt ungiĭe — zabola mi se cepljika pod nokat [Crn.] ♦ dij. var. țapańiță [Por.] ♦ rum. ţăpligă ♦ etim. < srb. cepljika (exp. Durlić)

țapuos (țapuasă) (mn. țapuoș, țapuasă) [akc. țapuos] (prid.) — bodljikav ∎ am samînță đi grîu, ama nu l-aș samana kî ĭe prĭa țapuos ș-amunkă sî ļagă snuopi — imam seme pšenice, ali ga ne bih sejao jer ima duge osti, pa se teško vezuje u snopove [Crn.] ♦ rum. ţepos

țapuș (mn. țapușă) [akc. țapuș] (i. s.) — bodljika ∎ țapuș ĭe un loman ku vîru askuțît — bodljika je neki predmet sa šiljatim vrhom ♦ sin. țaruș [Por.] ♦ rum. țepușă

țaran (mn. țarań) [akc. țaran] (i. m.) — (etn.) Caran, Vlah iz Negotinske Krajine ∎ țaranuĭe rumîn đi la Kraĭna — Caran je Vlah iz Krajine ∎ țarań sînt pomînćeń, da aĭ đi pi lînga Dunîrĭe sînt șî peșkarĭ — Carani su zemljoradnici, a oni pored Dunava su i ribari ♦ (ž. r.) țarankă [Por.] ♦ rum. ţăran

țarankă (mn. țaranś) [akc. țarankă] (i. ž.) — (antr.) Caranka, Vlahinja iz Negotinske Krajine ∎ țaranśiļi puțîn lukră ku viće, ĭaļe sînt măĭ mult pomînćiańe — Caranke malo rade sa stokom, one su većinom zemljoradnice ∎ mulț baĭeț đi la nuoĭ sînt însuraț ku țarănś — mnogi naši momci oženjeni su Carankama ♦ (m. r.) țaran [Por.] ♦ rum. ţărancă

țară1 (mn. țîărĭ) [akc. țară] (i. ž.) — država, zemlja ∎ đi șasă ań am trekut triĭ raturĭ, pistă triĭ țîărĭ, ș-am ažuns đi unđe am pļakat — za šest godina prošao sam kroz tri rata, preko tri države, i vratio se odakle sam krenuo [Crn.] ∎ țară strină — tuđa zemlja, druga država; inostranstvo ∎ Țara rumîńaskă — Vlaška [Por.] ♦ rum. ţară ♦ etim. < lat. terra

țară2 (mn. țîărĭ) [akc. țară] (i. ž.) — (rel.) daća koja se priređuje u kući pokojnika posle povratka sa njegove sahrane ∎ țara ĭe pomană kare sa dîă la-l muort în ḑîua-ĭa kînd ăl îngruapă — „cara” je daća koja se namenjuje pokojniku na dan kada ga ukopaju [Por.]

Țarină (mn. țariń) [akc. țarină] (i. ž.) — (top.) Carina je zvano mesto u selu Sige, opština Žagubica, koje označava granicu između naselja i površina sa obradivim zemljištem i salašima ∎ la Țarină nu ma-ĭastă kăș, d-aśĭa pļiakă luokuriļi — na Carini više nema kuća, odande počinju njive ∎ la Țarină în tuotdăuna ĭarna ĭastă naĭmĭeț, da vara luokuriļi îs pļińe dă apă — na Carini su svake zime veliki smetovi, a leti su njive pune vode [Hom.] ♦ dij. var. țarînă ∎ țarînă s-a kĭemat ușa lu gard đi stobuorĭ, ku kare đi vrodată a fuost îngrađit tuot satu — carina je naziv za vrata kroz koja se ulazilo u ogradu od kolja, kojom je nekada bilo ograđeno celo selo [Por.] ♦ rum. ţarină ♦ etim. < ? srb. carina < lat. terra

țarînă (mn. țarîń) [akc. țarînă] (i. ž.) — zemlja, sitna zemlja ∎ kînd faś mușuruoń la kukuruḑ, gramađașće țarînă la radaśină — kad zagrćeš kukuruz, nagomilaj zemlju oko korena [Crn.] ∎ kînd sa-ngruapă al muort, sa lapîdă kîta pomînt pi ļagînu luĭ, șî sa ḑîśe să-ĭ fiĭe țarîna ușuară — kada se pokojnik spušta u grob, baca se malo zemlje na njegov sanduk, i kaže se neka mu bude laka zemlja ♦ sin. pomînt [Por.] ♦ rum. ţărână ♦ etim. < lat. terrina

țark (mn. țarkurĭ) [akc. țark] (i. m.) — ① senik, ograda oko plastova sa stočnom hranom; senjak; senarnik; kotar ∎ am îngrađit klańa ku țarku, sî nu manînśe vićiļi fînu — ogradio sam plast senikom, da stoka ne pojede seno [Crn.] ② ograda, obor u koju se zatvaraju jagnjići ∎ bagă mńiĭi-n țark, să nu sugă uoiļi pănă nu ļi mulźem — zatvori jagnjiće u obor, da ne sišu ovce dok ih ne pomuzemo [Por.] ♦ rum. ţarc ♦ etim. < alb. cark; grč. tsárkos

țaruș (mn. țarușurĭ) [akc. țaruș] (i. m.) — ① šiljak, trn, bodlja ∎ am mĭers điskulț, șî ma-nbrukat într-un țaruș đi spińe — išao sam bos, i naboo sam se na jedan šiljak od trna ② patrljak, ostatak posečene ili slomljene grane, ili kukuruzovine ∎ đin kîta s-îm skuată uoki un țaruș đin krĭangă frîntă — umalo da mi izbije oči patrljak jedne slomljene grane [Crn.] ♦ dij. sin. spińe, brukă ∎ krĭanga alu spińe pļină ĭe đi țarușă — trnova grana puna je bodlji [Por.] ♦ rum. ţăruș

țasa (ĭuo țîăs, ĭel țîasă) [akc. țasa] (gl. p.) — ① tkati, raditi na razboju ∎ muma ĭe akas, numa śe n-anśeput țasa — majka je kod kuće, samo što nije počela tkati ∎ șćiu sî țîăs kî ma-nvațat muma — znam da tkam jer me naučila majka ② (psih.) biti nemiran, ispoljiti nervozu ∎ nu stîă pi luok, numa țîasă-n tuaće părțîļi — ne drži ga mesto, samo se frćka na sve strane [Crn.] ♦ dij. var. țăsa [Por.] ♦ rum. ţese ♦ etim. < lat. texere

țasîtură (mn. țasîturĭ) [akc. țasîtură] (i. ž.) — tkanina, proizvod tkanja ∎ țasîtură đin kîńipă ĭe koźa aspră — tkanina od konoplje je prilično oštra ∎ țasîtură đi śuarik muara sî fiĭe batută bińe — tkanina za sukno mora da bude dobro sabijena [Crn.] dij. var. țîsatură (Rudna Glava), țăsătură (Tanda) [Por.] ♦ rum. ţesătură

țasut1 (mn. țasuturĭ) [akc. țasut] (i. m.) — tkanje ∎ la nuoĭ muĭeriļi s-apukă đi țasut dupa Sveći Ńikuola đi ĭarnă, orĭe dupa Sveći Ĭovan — kod nas žene počinju da tkaju posle Svetog Nikole, ili posle Svetog Jovana ∎ țasutu puaće sî fiĭe în duauă, ore-n patru iță — tkanje može biti u dve ili u četiri niti [Crn.] ♦ rum. ţesut

țasut (țasută) (mn. țasuț, țasuće) [akc. țasut] (prid.) — tkan, otkan, izatkan ∎ nu măĭ kată ńima păturĭ țasuće — ne traži više niko tkane ponjave [Por.]

țauă (mn. țîăvĭ) [akc. țauă] (i. ž.) — (tehn.) cev ∎ ĭerĭ mi s-a frînt o țauă la pĭađika đi traktur — juče mi se polomila jedna cev na kočnici traktora ∎ fakuĭ kîća țîăvĭ đi suok, k-o sî-ĭ trîabĭe mumi sî pună baćala kînd va țasa — napravio sam nekoliko cevi od zove, jer će trebati majci da namotava potku kada bude tkala ♦ (augm.) țavuańe ♦ (demin.) țavuță [Crn.] ∎ țaua s-a fakut đin bît đi suok, da modua a skuos ku razbiku đi kuor uskat — cev se pravila od zove, a srž se vadila arbijom od suve drenovine ∎ țauă đi ļiemn — drvena cev ∎ țauă đi fĭer — metalna cev ∎ țauă đi sovĭaĭkă đi razbuoĭ — cevka za tkački čunak ♦ up. razbuoĭ ♦ (demin.) țauļikă ♦ var. țîuļikă — cevčica ♦ sin. dudă [Por.] ♦ rum. ţeavă ♦ etim. < slov. cĕvĩ

țaurikă (mn. țauriś) [akc. țaurikă] (i. ž.) — čaura, deo metka ∎ gasîĭ o țaurikă đi plumb đi pușkă — našao sam čauru od puščanog metka ∎ da kît va fi țaurika đi tun? — kolika li je topovska čaura? ♦ / (demin.) < țauă — cev [Crn.]

țălui (ĭuo țăluĭesk, ĭel țăluĭașće) [akc. țălui] (gl.) — lajati, kevtati ∎ đestul, nu măĭ țălui la lume — dosta, nemoj više lajati na ljude (Leskovo) [GPek]

Țăļigrad [akc. Țăļigrad] (i. m.) — (ojk.) Carigrad, staro ime Istambula ∎ Țăļigradu a fuost oraș turśiesk — Carigrad je bio turska varoš ♦ var. Țărigrad [Por.] ♦ etim. < srb. Carigrad

țăļină (mn. țăļiń) [akc. țăļină] (i. s.) — (geogr.) ① krčevina, zemljište koje se krčenjem čisti i pretvara u obradivu površinu ∎ am un lukratuorĭ, îm tîrsîașće țăļina — imam jednog radnika, trsi mi krčevinu [Por.] ② ledina, zemljište koje se prvi put obrađuje ∎ țăļină ĭe kînd sa ară ļivađa măĭ întîń; arĭ la țăļină — „celina” je kada oreš livadu prvi put; oreš „celinu” (Jasikovo) [GPek] ♦ rum. ţelină ♦ etim. < srb. bug. celina

țăļinuos (țăļinuasă) (mn. țăļinuoș, țăļinuosă) [akc. țăļinuos] — ledinast, koji je kao ledina, neobrađen ∎ în moșîĭa-mĭa, pomîntu ĭe țăļinuos — na mom posedu, zemljište je ledinasto [Por.] ♦ rum. ţelinos

țăļińiș (mn. țăļińișă, țăļińișurĭ) [akc. țăļińiș] (i. s.) — (ped.) ledinište, područje sa zemljištem koje je zapušteno, koje se dugo ne obrađuje ∎ s-a pirasît saćiļi, a ramas țăļińiș guol în tuaće părțîļi — sela su opustela, ostale su gole ledine na sve strane [Por.] ♦ rum. ţeliniș

țăńik (mn. țăńiś) [akc. țăńik] (i. m.) — cediljka ∎ țăńik a fuost un parśel đi kîrpă pin kare sa străkurat śanușa — cediljka je bila parče platna kroz koje se cedila ceđ ♦ sin. strîkatuare [Por.] ♦ rum. țănic ♦ etim. < bug. сенник

țărmur (mn. țărmurĭ) [akc. țărmur] (i. m.) — (geog.) uzvišenje, brežuljak; uspon ∎ pi drumu kîtra munće, ĭastă un țărmur ku pripur mare, no-l trĭeś ku karu fara doa parĭekĭ đi buoĭ — na putu prema planini, ima jedno uzvišenje sa velikim usponom, ne možeš da ga pređeš kolima bez dva para volova ♦ var. țîrmur [akc. țîrmur] (s. Tanda, Crnajka) [Por.] ♦ rum. ţărmure ♦ etim. < lat. termĕn

țărmuri (ĭuo țărmurĭesk, ĭel țărmurĭașće) [akc. țărmuri] (gl. p. ref.) — (za zemljište) uzdizati se, narastati, pretvarati se u brežuljak (obično usled nanosa vode) ∎ dupa pouod sa țărmurĭașće pomîntu unđe a dus apa namuol — posle poplave stvore se brežuljci tamo gde je voda nanela mulj ♦ var. țîrmuri (Tanda) [Por.] ♦ rum. ţărmuri

Țărovana [akc. Țărovana] (i. ž.) — (top.) Carovana, mesto u ataru Crnajke, na levoj obali Porečke reke, na potesu između Miloševe Kule i reke Radovice ∎ sa puvestîașće kî la Țărovana în vrĭamĭa lu rimļeń a fuost rudnik, or kă kuzńiță — priča se da je na Carovani u vreme Rimljana bio rudnik, ili kovačnica (Crnajka) [Por.]

Țărovana (i. ž) — (top.) Carovana, zvano mesto u ataru Crnajke ∎ Țărovana în Țîrnaĭka ĭe luok la marźina stînga alu Rîu porĭeśi, ku mulće sîamńe kare arată kă aśiĭa đimult s-a sapat șî s-a topit ruda — Carovana je mesto na području Crnajke, na levoj obali Porečke reke, sa mnogo tragova koji ukazuje na staro kopanje i topljenje rude [Por.]

țăsa (ĭuo țîăs, ĭel țîăsă) [akc. țăsa] (gl. p.) — tkati I. (tehn.) ① izrađivati tkaninu na razboju ∎ ar fi bun kînd muĭerļi nuaștre ar puća țăsa ka babiļi nuaștre vrodată — bilo bi dobro kad bi naše žene mogle tkati kao naše bake nekad II. (fig.) ② šetkati nervozno ∎ stîăĭ în luok, nu-m țăsa înkuaś-înkoluo — smiri se, nemoj mi šetkati tamo-amo ③ udariti, tući, lupiti (kao brdilom) ∎ kopiļe, fi mĭarńik, să nu-ț țîăs una dupa kap — dete, budi mirno, da ti ne lupim jednu zavrat [Por.] ♦ dij. var. țasa [Crn.] ♦ rum. ţese

țăsatuare (mn. țăsatuorĭ) [akc. țăsatuare] (i. ž.) — tkalja ∎ țăsatuarĭa ĭe muĭare kare țîasă în razbuoĭ — tkalja je žena koja tka na razboju [Por.] ♦ rum. țesătoare

țăuok (mn. țăuoś) [akc. țăuok] (i. m.) — (muz.) kaval ∎ țăuok ĭe fluĭer fara duop — kaval je frula bez čepa ∎ țăuoku are uopt găurĭ, șasă dă parća dă sus, ka la fluĭer, a șapćiļa ĭe dă źuos la đeađito-l mare, a dă uopt ĭară dă źuos, la urmă, dă đeađito-l mik — kaval ima osam rupa, šest sa gornje strane, kao kod frule, sedma je s donje strane za palac, a osma je opet sa donje strane, ali na kraju, za mali prst [Mlava]

țăvuakă (mn. țăvuaśe) [akc. țăvuaśe] (i. ž.) — (augm.) ① (tehn.) cevčina, velika cev ∎ a skobit o țăvuakă în ļiemn, ĭuo iĭ spun kî ĭe țaua prĭamare, ĭel nu ma krĭađe — izbušio je jednu cevčinu u drvetu, ja mu kažem da je cev prevelika, on mi ne veruje ② (anat.) (mn.) velike stidne dlake kod žene ∎ am avut trĭabă ku una, frumuasă muĭarĭe, ama n-avut fluaśe numa țăvuaśe — imao sam odnos sa jednom, lepa žena, ali nije imala dlake neko cevčine [Por.]

țițăĭkă (mn. țițăĭč) [akc. țițăĭkă] (i. ž.) — ljuljaška, njihalica ∎ sora a mami kînd s-a dat îm țițăĭkă, a dato prĭa tare și a kazut dupa ĭa și ș-a frînt grumazi, ș-a murit — majčina sestra kad se popela na ljuljašku, prejako se zanjihala i pala je iza nje, polomila vrat i umrla ♦ sin. dădăuș [Tim.] ♦ dij. sin. kukiță [Por.] ♦ dij. sin. kukă [GPek] ♦ rum. ţiţeică ♦ etim. < ? lat. tindeche

țirkuz (mn. țirkuzurĭ) (i. s.) — (pej.) skandal, bruka ∎ śe uamiń sînt iĭ, numa fak la țirkuzurĭ, sa rîđe tuot satu đi iĭ — kakvi su to ljudi, samo prave skandale, smeje im se celo selo ∎ fi uom đi trĭabă, nu faśa țirkuz đin tuot lukru — budi čovek na svom mestu, nemoj da se brukaš kod svakog posla ♦ var. țirfuz ♦ sin. răzîl, rușîńe [Por.] ♦ etim. < mađ. cirkusz, lat. circus

țîańik (mn. țîańikurĭ) [akc. țîańik] (i. m.) — ① stolnjak ∎ înćinźe țîańiku, șî puńe prînḑu — prostri stolnjak, i postavi ručak [Crn.] ♦ dij. var. țîăńik ② cediljka ∎ pin țîăńik a strîkurat ļeșîĭa kînd a spalat skimburļi la albe — kroz „cenik” su cedili ceđ, kada su prali veš na valovu (Tanda) [Por.] ♦ / < ță [dîl] ńik < țedilnik < srb. cedilnik (exp. Durlić) ♦ rum. ţănic ♦ etim. < srb. cedilnik (exp. Durlić)

țîăst (mn. țîăsturĭ) [akc. țîăst] (i. m.) — vršnik, sač, predmet od pečene gline kojim se pokriva crepulja ∎ țîăstu đi bîtrîńață s-a fakut đi pomînt — vršnik se nekada izrađivao od zemlje ∎ țîăstu sa astrukă ku spuḑă — vršnik se pokriva žeravicom [Por.] ♦ dij. sin. vîrșńik [akc. vîrșńik] (Jasikovo), tînaćauă [akc. tînaćauă] (Leskovo, zapis: J. Trifunović, 2012) ∎ puńe tînaćaua pi śirińe — stavi vršnik na crepulju [GPek] ♦ up. śirińe, čirińe ♦ rum. ţest ♦ etim. < lat. *testum

țîțai (ĭuo țĭțîĭ, ĭel țîțîĭe) [akc. țîțai] (gl.) — ① skakutati, poskakivati ∎ kopiļe, nu țîțai atîta, sî nu sparź śaua — dete, ne skakući toliko, da nešto ne razbiješ ∎ kînd auḑî kî baba o sî vină pi la nuoĭ, țîțai đi drag — kad je čuo da će baka da nas poseti, poskočio je od radosti ② drhtati, tresti se (od emocija) ∎ kînd vaḑu kî-ĭ s-a bagat uoĭiļi mĭaļe în viĭe, porńi sî țîțîĭe đi śudă — kad je video da su mu moje ovce ušle u vinograd, počeo je da se trese od besa [Crn.] ♦ dij. sin. dîrdîĭe [Por.] ♦ rum. țîțîí ♦ etim. < lat. *titῑna

țîță (mn. țîță) [akc. țîță] (i. ž.) — ① sisa, dojka ∎ ku așa țîță ar puća sî krĭaskă źemanarĭ — sa takvim sisama mogla bi da doji blizance ∎ îĭ mĭarźe lapćiļi đin țîță ka apa đin urśuor, đi aĭa ĭe kopilu marĭe șî kreskut — teče joj mleko iz dojki kao voda iz testije, zato je dete zdravo i napredno ② usnik na testiji ∎ đin urśuor apă bĭeĭ pi țîță — iz testije vodu piješ na usniku [Crn.] ∎ dă țîță — doji ∎ dă țîță la kopil — doji dete ∎ dă țîță la sapă — „doji motiku”: zabušava na poslu, ne kopa, već stoji grudima naslonjen na držalje motike ♦ (demin.) țîțîșuară (mn. țîțîșuare) [akc. țîțîșuară] ∎ țîțîșuare boldorĭaļe — jedre, nabrekle, oštre, istaknute sise [Por.] ♦ rum. ţâţă ♦ etim. < lat. titia

țîțînă (mn. țîțîń) [akc. țîțînă] (i. ž.) — šarka na vratima ∎ đață ku kraku, șî skuasă ușa đin țîțînă — udario je nogom i izbio je vrata iz šarki ∎ (rel.) đemult, kînd s-a-nkinat lumĭa la prazńik, s-a-nkinat în kuot, dupa ușă, întuorș kîtra țîțînă — nekada, kada su ljudi metanisali na slavi, metanisali su u ćošku, iza vrata, okrenuti ka šarkama [Por.] ♦ rum. ţâţână ♦ etim. < lat. *titina

țîțîșuară (mn. țîțîșuare) [akc. țîțîșuară] (i. ž.) — (demin.) sisica, siska, dojkica ∎ măĭ dulśe ĭe țîțîșuara kînd krĭașće numa kît s-o kuprinḑ ku mîna — najslađa je sisica kad poraste samo koliko da je poklopiš rukom ∎ țîțîșuară ćinîră, boldorĭauă, ažuns fećița đi țukat — mlada i tvrda sisica, dorasla devojčica za ljubljenje ♦ var. țîțuĭkă [Por.] ♦ rum. țîțișoară

țîțuos (țîțuasă) (mn. țîțuoș, țîțuasă) [akc. țîțuos] (prid.) — ① sisat, koji ima velike sise ∎ țîțuasă ka vaka — sisata kao krava ② koji je u obliku sise; šiljat ∎ fakut ĭe prĭa țîțuos, șî ma ćĭem kî atîrnă vrunđiva — napravljen je previše šiljasto, i bojim se da će negde da zakači [Por.] ♦ rum. ţâţos

țîfnă (mn. țîfńe) [akc. țîfnă] (i. ž.) — ① (geog.) a. izbočina, uzvišica na terenu, brežuljak ∎ dupa țîfna-ĭa ĭe kasa mĭa — iz one uzvišice je moja kuća [Crn.] b. uzvišeni šiljak na sastavu dva potoka ∎ țîfnă sa ḑîśe la țărmur askuțît unđe sa-npreună doă ogașurĭ — „cifna” se kaže za šiljak brežuljka koji se javlja na sastavu dva potoka ∎ kînd vĭeḑ o pĭatră mare sîngură pi kîmp, ḑîś: „Ăće o țîfnă-n mižluoku kîmpuluĭ!" — kada vidiš veliki usamljeni kamen na poljani, kažeš: „Evo jedne ’cifne’ na sred poljane!” (Jasikovo) [GPek] c. velika strmina, uspon ∎ ći prinḑ ku nasu đi pomînt pănă ĭeș pi țîfnă-n sus — hvataš se nosom za zemlju dok izađeš uz striminu na gore (Tanda, Rudna Glava) [Por.] ② (psih.) prznica, prgavac, osoba koja se lako i brzo ljuti i duri bez nekog posebnog razloga ∎ țîfnă ĭe uom kare sa mîńiĭe đi fiĭe-śe — „cifna” je čovek koji se ljuti za bilo šta [GPek][Por.] ♦ rum. ţâfnă ♦ etim. < Ngrč. tsífna

țîfnuos (țîfnuasă) (mn. țîfnuoș, țîfnuasă) [akc. țîfnuos] (prid.) — ① (psih.) prgav, koji se lako i brzo ljuti; przničav ∎ numa m-am glumit ku ĭa, n-am șćut kî ĭe atîta đi țîfnuasă — samo sam se našalio sa njom, nisam znao da je toliko prgava [Crn.] ∎ nu kućeḑ s-îĭ ḑîś ńimika, ĭuta sa mîńiĭe, atîta ĭe đi țîfnuos — ne smeš ništa da mu kažeš, brzo se naljuti, toliko je przničav [Por.][GPek] ② (geog.) neravan teren, teren sa izbočinama, šiljcima ili velikim usponom ∎ luok țîfnuos, nuĭe đi ńimika — mesto puno izbočina, nije ni za šta [Por.][GPek] ♦ rum. ţâfnos

țîfńală (mn. țîfńaļe) [akc. țîfńală] (i. ž.) — (psih.) przničavost, osobina nekoga ko se bez razloga lako i brzo ljuti; prgavost; drčnost ∎ s-a pus o țîfńală pi fata-sta, numa frkuańe ka mîța naruoadă, sigurat a lasat-o baĭatu — ova devojka je postala przničava, samo frkće kao luda mačka, sigurno ju je ostavio momak [Por.]

țîfńitură (mn. țîfńiturĭ) [akc. țîfńitură] (i. s.) — (psih.) prznica, prgavko, osoba koja se bez razloga lako i brzo ljuti ∎ đi kînd s-a goļit butońu în podrum, moșu s-a fakut o țîfńitură đi uom, numa fîrfuańe, sa zbĭară pi tuoț đi fiĭe śe, da slab șî manînkă — otkad se ispraznilo bure u podrumu, čiča je postao prava prznica, samo frkće, viče na sve za bilo šta, a slabo i jede [Por.][GPek]

Țîgan laĭaće (mn. Țîgań laĭеț) [akc. Țîgan laĭaće] (sint.) — crni Ciganin ∎ Țîgań laĭeț a fuost ferarĭ, a lukrat la ńikovală șî la fuaļe, a șćut să vorbĭaskă țîgańiașće — crni Cigani su bili kovači, radili su sa nakovnjem i mehom, znali su da govore ciganski ∎ parințî a spumîntat kopiĭi ku Țîgań laĭeț, k-o să-ĭ fure dakă nu va fi kuminț — roditelji su plašili decu sa crnim Ciganima, da će ih uzeti ako ne budu bila dobra ∎ Țîgań laĭeț a trait supt kuort, șî s-a mutat đin sat în sat, katînd đi lukru — crni Cigani su živeli pod čergom, i selili se iz sela u selo, tražeći posao ∎ muĭeriļi alu Țîgań laĭeț a fuost kuprinsă ku đeskînćiśe, ku minśuń șă ku furaluku — žene crnih Cigana bavile su se vražbinama, prevarama i krađom [Por.]

țîgańașće [akc. țîgańașće] (pril.) — ciganski, romski, kao Romi ∎ țîgańi đin Lukuva nu șćiu țîgańașće — Romi iz Lukova neznaju romski [Crn.] ∎ dakă vrĭeĭ sî faś kimîtă kî vorbĭeșć țîgańașće, ḑîś ku gîtu strîns: „Kar nou, par nou; sok avĭem, sok arđem!” — ako hoćeš da imitiraš ciganski govor, kažeš stegnutog grla: „Kola nova, kolac nov; zovu imamo, zovu ložimo!” ♦ var. țîgańiuluĭ [Por.] ♦ rum. ţigănește

Țîgańiĭe (mn. țîgańiĭ) [akc. Țîgańiĭe] (i. ž.) — ① (top.) Ciganija, mahala u Rudnoj Glavi koja je bila naseljena Romima u vreme dok je u ovom selu bio aktivan rudnik magnetita ∎ akuma în Țîgańiĭe nus măĭ Țîgań, sa mutat tuoț la Ńigoćin, da uńi la Măĭdan — danas u Ciganiji nema više Roma, svi su se iselili u Negotin, a neki u Majdanpek ② (fig.) nemoralnost i bezobrazluk u ponašanju, naročito sklonost ka svađi i psovanju na javnom mestu; ciganština, ciganluk ∎ o țîgańiĭe mare a tunat întra iĭ, n-o sî ĭasă la bińe — neki veliki ciganluk je ušao među njih, neće izaći na dobro [Por.] ♦ rum. ţigănie

țîgare (mn. țîgărĭ) [akc. țîgare] (i. ž.) — cigara ∎ rumîń-aĭ batrîń n-a șćut đi țîgărĭ, tuoț tutunźiĭi a fuost lulaș — stari Vlasi nisu znali za cigare, svi pušači su bili lulaši [Por.] ♦ rum. țigară ♦ etim. < nem. Zigarre

țîĭe [akc. țîĭe] (zam.) — ① tebi ∎ ĭuoće țîĭe o pară, da șî țîĭe una, sî nu ći mîńiĭ — evo tebi jedna kruška, a i tebi jedna, da se ne ljutiš [Crn.] ② ti ∎ țîĭe țî śudă pi mińe, ama n-aĭ đi śe, kă nu mis đevină — ti si ljut na mene, ale nemaš zašto, jer nisam kriv ♦ up. îț [Por.] ♦ rum. ţie

țîkai (ĭuo țăkîĭ, ĭel țăkîĭe) [akc. țîkai] (gl.) — (onom.) čukati, kucati ∎ uĭće la śaso-la în parĭaće, n-a fi statut, kă nu-l măĭ aud să țăkîĭe — pogledaj onaj zidni sat, da nije stao, jer ga više ne čujem da kuca ♦ sin. baća [Por.] ♦ rum. tăcăi

țîkă (mn. țîś) [akc. țîkă] (i. ž.) — ① sorta, vrsta (za ljude) ∎ așa țîkă đi lume rîa, n-a măĭ vaḑut ńima — takvu sortu loših ljudi, još nije video niko ② poreklo; loza; rod, svojta; familija ∎ draku va șći đi unđe sa traźe țîka luor — đavo će ga znati odakle se vuče njihova loza ∎ nu sînt iĭ đin țîka nuastră — nisu oni iz naše loze ③ (psih) narav (obično se odnosi na decu) ∎ kopiļe, trasńirĭa-n țîka-tĭa, draśaskă — dete, grom ti spalio đavolsku narav [Por.] ♦ rum. ţâcă

țîkļiaće (mn. țîkļieț) [akc. țîkļiaće] (i. m.) — (ornit.) brgljez (Sitta europaea) ∎ țîkļiaće ĭe pasîrĭe mikă, ku ćiku lung șî ku pĭańe vînîće, faśe gaură în ļiemn șî-n gaura-ĭa faśe kuĭb — brgljez je mala ptica sa dugim kljunom i plavim perjem, pravi rupu u drvetu i u toj rupi pravi gnezdo [Por.] ♦ rum. ţiclete

țîļiļiu [akc. țîļiļiu] (uzv.) — (onom.) cmizdrenje, izaz kojim se oponaša dete koje cmizdri, s ciljem da se odobrovolji ∎ śe drak ĭe, mă, la kopilo-la, đi țîńe „țîļiļiu” una-ntruuna? — šta je, kog vraga, onom detetu, da jednako cmizdri? ♦ var. tîļiļiu [Por.]

țîmboĭa (ĭuo ma țîmbuoĭ, ĭel sa țîmbuaĭe) (gl. ref.) — duriti se ∎ urît narau are kopilu kare sa țîmbuaĭe đî fiĭe śe śe nu-ĭ pi vuoĭe — ružnu narav ima dete koje se duri za bilo ta što mu nije po volji ♦ sin. îmbufna [Por.]

țîmboĭat (țîmboĭată) (mn. țîmboĭaț, țîmboĭaće) (prid.) — a. ljutit, naduren, natmuren, namrgođen ∎ śе ć-aĭ înțîmboĭat atîta? — što si se toliko nadurio? (Topolnica) b. iskrivljen, koji se krevelji, beči (Rudna Glava) ∎ kum ĭe kopilo-sta đi țîmboĭat, parke ĭe fiu drakuluĭ — kakvo je ovo dete izbečeno, liči na vraga c. ♦ var. înțîmboĭat ∎ uom înțîmboĭat — nadmen, naduvan, prepotentan (Tanda) [Por.]

țîmĭentă (mn. țîmĭenće) [akc. țîmĭentă] (i. ž.) — (ret.) cimenta, čaša, šolja, posuda kojom se zahvata voda za piće ∎ lînga fîntînă am lasat o țîmĭentă, atîrnată într-o krĭangă, să aĭbă drumașî ku śe să bĭa apă — pokraj izvora sam ostavio cimentu, okačenu o jednu granu, da putnici imaju čime da piju vodu (Rudna Glava) [Por.] / < lat. cimenta — a. limeni sud za piće b. veći limeni sud, kofa, Sursa: РечникМС⑥ (exp. Durlić) ♦ rum. ţiment

țîmpur (mn. țîmpurĭe) [akc. țîmpur] (i. s.) — ① a. šibica, kutija ∎ adu kućiĭa đi țîmpur — daj mi kutiju šibice b. palidrvce od šibice ∎ dăm un bît đi țîmpur — daj mi jedno palidrvce [Buf.] ② sumpor ∎ am kumparat țîmpur đi țîmpurit butuańiļi đi vin — kupio sam sumpor za sumporisanje buradi za vino ∎ în Buor nu sî puaće sufla đi fum đi țîmpur — u Boru se ne može disati o sumprnog dima [Crn.] ♦ rum. ţâmpor

țîmpuri (ĭuo țîmpurĭesk, ĭel țîmpurĭașće) [akc. țîmpuri] (gl.) — sumporisati, dimiti burad sumpornim dimom ∎ mîńe oĭ țîmpuri butuańiļi đi vin — sutra ću sumporisati burad za vino [Crn.] ♦ dij. var. (ĭuo țîmpurĭeḑ, ĭel țîmpurĭaḑă) [Por.] ♦ rum. ţămpori

țînatuorĭ (țînatuarĭe) (mn. țînatuorĭ, țînatuarĭe) [akc. țînatuorĭ] (prid.) — držeći, koji je još u snazi, koji se dobro drži uprkos godinama ∎ înkă ĭe ĭel țînatuorĭ, dakă arĭe mulț ań — još je on držeći, iako ima mnogo godina [Crn.]

țînțarĭ1 (mn. țînțarĭ) [akc. țînțarĭ] (i. m.) — (ent.) komarac (Culex pipiens) ∎ țînțarĭu suźe sînźiļi, șî fuźe — komarac siše krv, i beži [Por.] ♦ rum. ţânţar ♦ etim. < lat. zinzalus

țînțarĭ (mn. țînțarĭ) [akc. țînțarĭ] (i. m.) — Cincarin, nadimak za ljude armanskog porekla ∎ la nuoĭ đemult a veńit în sat triĭ fraț, țînțarĭ, a fuost marĭ ńigustuorĭ; ĭastă đin țîka-luor ș-akuma vro duauă-triĭ kăș — kod nas u selo davno su došla tri brata, Cincarina, bili su veliki trgovci; ima i danas od njihove loze dve-tri kuće [Por.] ♦ rum. ţânţar

țîndîră (mn. țîndîrĭе) [akc. țîndîră] (i. ž.) — ① iver, treska koja se odlomi kada se drvo teše ili obrađuje nekim alatom ∎ pănă am śopļit kuadă đi sakurĭe, sari o țîndîră, șî ma lovi în frunće, đin kîta s-îm skuată uokĭu — dok sam deljao dršku za sekiru, odbio se jedan iver i udario me u čelo, umalo da mi izbije oko ② (fig.) kad se neko ljuti ∎ îĭ sari o țîndîră, șî să dusă — otkači mu se jedan iver, i ode ③ poreklo, deo rodoslova ∎ Marinkuońi au o țandîră đin Voĭńeșći — Marinkovići vode poreklo od Vojnješći ♦ dij. var. țandîră [Crn.] ♦ dij. var. țandră (mn. țîăndre) [akc. țandră] ∎ adun țîăndre sî fak fuoku — skupljam treske da naložim vatru [Por.] ♦ rum. ţandără ♦ etim. < nem. Zunder

țîntă (mn. țînturĭ) [akc. țîntă] (i. ž.) — ① (zast.) cent, stoti deo stranog novca ili neke celine ∎ o țîntă a fuost kît o parauă — cent je bio koliko jedna para ② sasvim malo, neznatno ∎ đ-o țîntă mĭ-a skapat vuozu — za malo mi je voz pobegao [Crn.] ♦ dij. var. țintă ∎ o țintă ďe om — mali čovek ♦ (vulg.) ĭa ramas o țintă-n kur — (fig.) nije se dobro „olakšao” (Prahovo) [Kmp.] ♦ rum. cent

țînut (mn. țînuturĭ) [akc. țînut] (i. s.) — (izob.) oblast, područje, teritorija ∎ țînutu alu Rîu porĭeśi kuprinđe marźina Dunîri ku Đerdapu, Miruośu, Guolu, Șașka ku Arnaglaua șî Gorńana ku Kîrșĭa mare — oblast Porečke Reke zahvata obalu Dunava sa Đerdapom, Miroč, Deli Jovan, Šašku sa Rudnom Glavom i Gornjane sa Velikim kršom ∎ țînutu kîsîtorit ku Rumîń țîńe đila Muraua la zovîrńit, pănă la Ćimuok la rîsarit — oblast naseljena Vlasima zahvata od Morave na zapadu do Timoka na istoku [Por.] ♦ rum. ţinut ♦ etim. < lat. tenere

țîńa (ĭuo țîn, ĭel țîńe) [akc. țîńa] (gl.) — ① držati, pridržavati ∎ muĭarĭa a țînut frîu, da uomu ku umîru supus a țînut karu sî nu să rastuarńe — žena je držala uzde, a muž je podmetnutim ramenom pridržavao kola da se ne preture ② posedovati, imati ∎ Vuoĭna Duman țîńe muĭarĭe đin Vaļakuańa — Vojin Duman ima ženu iz Valakonja ③ zadržavati ∎ ma țînu la vuorbă pînă-n zavrńitu suariluĭ — zadržao me u razgovoru do zalaska sunca ④ pratiti, ići za nekim ∎ sî țînură kîńi đi mińe pîn nu trekuĭ konvĭeĭu — psi su me pratili dok ne pređoh krivinu ⑤ pamtiti ∎ tata-muoș a țînut minće mulće povĭeșć — moj pradeda je pamtio mnogo priča ⑥ držati nekome stranu, braniti ga ∎ muma mi-a țînut parće kînd a vrut tata sî ma bată — majka me branila kad je otac hteo da me bije ⑦ pratiti nekoga ili nešto pogledom ∎ țîńe uoki la ĭa pînă trăśe pi drumu — prati je pogledom dok prolazila putem ⑧ čuvati ∎ țîńe dăćinļi aļi batrîńe — čuva stare običaje [Crn.] ⑨ biti u vanbračnoj ljubavnoj vezi ∎ aldrakuluĭ uom a fuost, s-a țînut ku mulće muĭerĭ — vragolast čovek je bio, imao je mnogo ljubavnica [Por.] ♦ rum. ţinea ♦ etim. < lat. tenere

țîońa (ĭuo țîuon, ĭel țîuańe) [akc. țîońa] (gl. n.) — (onom.) cijukati, pištati, šištati; ispuštati tanak zvuk ∎ o pasarikă țîuańe în salkă — neka ptičica cijuče na vrbi [Crn.] ∎ îm țîuańe urĭakĭa, sigurat ma vorbĭașće vrunu đi rîău — pišti mi uvo, sigurno me neko ogovara [Por.] ♦ rum. ţiui

țîońală (mn. țîońaļе) [akc. țîońală] (i. ž.) — (onom.) cijukanje, cika ∎ ļesńe surḑășć, đ-atîta țîońală — lako ogluviš, od tolikog cijukanja ♦ sin. piońală — pijukanje [Por.]

țîpa (ĭuo țîp, ĭel țîpă) [akc. țîpa] (gl. p. ref.) — (onom.) cičati, skičati, vrištati; jaukati; ispuštati visok piskav glas ∎ śe va țîpa puorśi atîta, kî ļ-am dat đi mînkare? — zašto li svinje toliko skiče, kad sam ih nahranio? ∎ nu țîpa kopiļe, kă vińe mum-ta sî-ț đa țîță — ne vrišti, dete, jer dolazi majka da te podoji ♦ sin. kirai [Por.] ♦ rum. ţipa ♦ etim. < ? srb. cika (exp. Durlić)

țîpăt (mn. țîpăće) [akc. țîpăt] (i. s.) — cika, vrisak, jauk; krik; graja, vika ∎ în țara surdă, ńima n-auđe țîpîtu-n lume, ma kît đi tare sî fiĭe — u gluvoj državi niko ne čuje jauk u narodu, ma koliko jak da bude [Por.] ♦ rum. ţipăt

țîpeńiĭe (mn. țîpeńiĭ) [akc. țîpeńiĭe] (i. ž.) — ① jačina, snaga, moć ∎ muĭarĭa n-are țîpeńiĭe în mîń ka uomu, șî nu puaće să bată la parĭ în gard ku boruosu; aăla ĭe lukru voĭńiśiesk — žena nema snagu u rukama kao muškarac, i ne može maljem da nabija kočeve u ogradi; to je muški posao ② čvrstina; krutost ∎ țapa nuĭe batută bińe, șî nare ńiś o țîpeńiĭe, are klańa ĭuta sî kadă — stožer nije dobro nabijen i nema nikakvu čvrstinu; plast ima brzo da padne [Por.] ♦ dij. var. țapeńiĭe [Crn.] ♦ rum. ţepenie

Țîpeńor (mn. Țîpeńori) [akc. Țîpeńor] (i. m.) — (antr.) Cepenjor, porodični nadimak i prezime bufanske familije u Majdanpeku ∎ đin Boșńak în Banatu rumîńesk, în prĭežba Golumbățuluĭ la Dunăre, ar vińit în Măĭdan doĭ fraț: Trailă ku Ńikolaĭe Đura; Ńikolaĭe ar fost om țapîn, tare la pućare, șî în Măĭdan a kautat poļikră „țîpeńor”, șî đin ĭel sînt toț Țîpeńori, da alu Trailă Đura ar rămas Đurońi — iz Bošnjaka u rumunskom Banatu, u pravcu Golupca na Dunavu, došla su u Majdanpek dva brata: Trailo i Nikola Đura; Nikola je bio čovek jak i snažan, i u Majdanpeku je dobio nadimak „cepenjor” (= srb. „jakić”), i od njega su svi Cepenjori, a od Traila Đure ostali su Đuronji (= srb. Đurići) ♦ / < țapîn — jak, snažan [Buf.]

țîperig [akc. țîperig] (i. m.) — nišador (amonijakov hlorid) ∎ ku țîperig a ļekuit gîlśiļi la kopiĭ kînd s-a obrinćit — nišadorom je lečena upala krajnika kod dece [Crn.]

țîpîrlan [akc. țîpîrlan] (i. m.) ● v. țopîrlan [Por.] ♦ rum. ţopârlan

țîpĭel (mn. țîpĭeļ) [akc. țîpĭel] (i. s.) — cipela, vrsta obuće  ∎ am kumparat la muĭere țîpĭeļ nuoĭ — kupio sam ženi nove cipele [Bran.] ♦ dij. sin. papuk  [Por.] ♦ etim. < srb. cipela

țîporaz (mn. țîporază) [akc. țîporaz] (i. m.) — ① bodljika, kočanj, deo stabljike žita, kukuruza ili krupnije travke koji ostaje da viri iz zemlje posle žetve ili kosidbe ∎ sîśararîm grîu, ramasîră numa țîporază — požnjeli smo žito, ostadoše samo bodljike [Crn.] ② dlačice zaostale u koži svinje posle šurenja ♦ dij. var. mn. țîporaḑă (s. Leskovo, zapis: D. Marković ) [GPek] ♦ dij. var. țîporag (mn. țîporaź) [akc. țîporag] ∎ ma-nbrukaĭ în tr-un țîporag — nagazio sam na jednu bodljiku [Por.]

țîr (uzv.) — (onom.) crr! onomatopeja za zveckanje, zrikanje ∎ nu puoț sî duorm đi griĭirĭ: tuota nuapća numa „țîr-țîr” supt ferĭasta-mĭa — ne mogu da spavam od zrikavaca, celu noć samo „zri-zri!” pod mojim prozorom ♦ up. ćur! [Por.] ♦ rum. ţâr

țîrai (ĭuo țîrîi, ĭel țîrîĭe) [akc. țîrai] (gl. p.) — (onom.) zveckati, škripati ∎ sî baź sama: kînd va țîrai śuava pin kuoș, să șćiĭ kă s-a varsat saku ku buobiļi — da paziš dobro: kada bude nešto zveckalo u košu, da znaš da se odvezao džak sa zrnevljem ∎ baće pĭatra đi rupĭe, numa țîrîĭe pi puod — bije grad pa cepa, samo zvecka po krovu [Por.] ♦ rum. ţârâi

țîraĭală (mn. țîraĭaļe) [akc. țîraĭală] (i. ž.) — (onom.) zveckanje, škripanje ∎ țîraĭală s-auđe kînd kad țîrțari, kînd baće pĭatra, or kînd sa varsă buobiļi đin sak — zveckanje se čuje kada pada krupa, kada bije grad, ili kada se prospu zrna iz džaka ♦ var. țîraitu [akc. țîraitu] [Por.] ♦ rum. ţârâială

țîră [akc. țîră] (pril.) — (ret.) malo, u vrlo maloj količini ∎ (u izr.) o țîră — nešto malo ∎ a lukrat o țîră la rudńik, șî s-a lasat — radio je nešto malo u rudniku, pa je napustio ∎ nu puot să fak koļașa, kî mĭ-a ramas numa o țîră đi fańină — ne mogu da napravim kačamak, jer mi je ostalo vrlo malo brašna ∎ śarkă o țîră — probaj malo, pokušaj ♦ (demin.) o țîrikiță — malecno, majušno [Por.] ♦ rum. ţâră ♦ etim. < ? alb. cërre

țîrțarĭ1 (mn. țîrțari) [akc. țîrțarĭ] (i. m.) — krupa, vrsta atmosferske padavine u obliku sitnog igličastog leda ∎ kînd kad țîrțari, zapada sa korožîașće, șî kopiĭi puot să mĭargă pi ĭa, șă sî nu sa skufundă — kada pada krupa, na snegu se stvara kora, po kojoj deca mogu da idu a da ne propadnu ∎ sa kĭamă țîrțarĭ, kî sînt marunț, șî țîrîĭe kînd kad — z ovu se „circari” jer su sitni, i zveckaju kad padaju ♦ var. țînțarĭ [Por.] ♦ (demin.) țîrțarikă (țîrțariś) [akc. țîrțarikă] (i. ž.) — „cigančići”, sitan grad ∎ ku pluaĭa a batut șî țîrțarikă — uz kišu padali su i „cigančići” [Crn.]

țîrțarĭ2 (mn. țîrțarĭe) [akc. țîrțarĭ] (i. m.) — (bot.) grah, vrsta mahunarke čija zrna služe za ishranu ∎ o uală đi țîrțarĭ, prînḑ đi tuoț — grne graha, ručak za sve [Crn.]

țîrikiță [akc. țîrikiță] (pril.) — (demin.) (o količini) majušno, malecno ∎ a mînkat tuot, a lasat numa o țîrikiță đi pîńe — pojeo je sve, ostavio je samo majušni komad hleba [Por.] ♦ rum. țirichiță [Olt.]

țîrk [akc. țîrk] (uzv.) ● v. țîr [Por.] ♦ rum. ţârc

țîrkońa (ĭuo țîrkuon, ĭel țîrkuańe) [akc. țîrkońa] (gl. p. ref.) — izmusti, malo musti, muznuti, domusti ∎ vaka, uaĭa or kapra sa țîrkuańe kînd ĭe bolnauă, șî nu sa puaće mulźa kalumĭa, numa kîćikîta — krava, ovca ili koza se izmuzuje kad je bolesna, i ne može dobro da se muze, nego samo pomalo ∎ s-a dus baba să țîrkuańe vaka, kî kopilașu kată lapćișuor — otišla baka da muzne kravu, jer detence traži mlekce [Por.] ♦ rum. ţârcâi ♦ etim. < ? slov. curkati (exp. Durlić)

țîrmuri [akc. țîrmuri] (gl. p. ref.) ● v. țărmuri [Por.] ♦ rum. ţărmuri

țîrmuruos (țîrmuruasă) (mn. țîrmuruoș, țîrmuruasă) [akc. țîrmuruos] (prid.) — ① strmo, vrletno zemljište ∎ akoluo ĭe așa đi țîrmuruos đi ńiś kapra nu puaće sî paskă — tamo je toliko strmo da ni koza ne može da pase [Crn.] ♦ dij. var. țărmuruos ② uzdignuto, neravno, brežuljkasto zemljište [Por.] ♦ rum. ţărmuros

Țîrna [akc. Țîrna] (i. ž.) — (hidr.) Crna, ime planinske rečice u Gornjem Peku ∎ Țîrna izvorĭaḑă supt Brĭeza, primĭașće la đirĭaptă ogașîaļe Bigru șî Ogașul mare, da đi la stînga pi Fiļișana, șî sa împreună ku Pĭeku la Dîbiļug — Crna izvire ispod Breze, sa desne strane prima potoke Bigar i Veliki potok, a s leve Filišanu, i uliva se u Pek kod Debelog Luga [GPek] ♦ etim. < srb. crna

Țîrnaĭka (mn. Țîrnăĭś) [akc. Țîrnaĭka] (i. ž.) — (ojk.) Crnajka, selo u Gornjem Poreču u opštini Majdanpek ∎ Țîrnaĭka ĭe sat rumîńesk, supt puala lu Guol — Crnajka je vlaško selo u podnožju Deli Jovana ∎ Țîrnaĭka sa otarîașće ku Arnaglaua, Gorńana, Tanda, Klokośuouțu șî Plamna — Crnajka se graniči sa Rudnom Glavom, Gornjanom, Tandom, Klokočevcem i Plavnom [Por.]

țîrnaśan (mn. țîrnaśeń) [akc. țîrnaśan] (i. m.) — Crnajčanin, žitelj sela Crnajke u Gornjem Poreču ∎ am un prĭaćin, țîrnaśan — imam prijatelja, Crnajčanina ♦ var. țîrnaśĭan, țîrnaśĭeń ♦ up. țîrnaśană [Por.]

țîrnaśană (mn. țîrnaśeńe) [akc. țîrnaśană] (i. ž.) — Crnajčanka, stanovnica Crnajke, sela u Gornjem Poreču ∎ țîrnaśană ĭe însă muĭerĭaskă kare traĭașće în sat Țîrnaĭka, supt Guol, în Rîu Porĭeśi đi Sus — Crnajčanka je ženska osoba koja živi u selu Crnajka, ispod Deli-Jovana, u Gornjem Poreču ♦ up. țîrnaśan [Por.]

țîsatuor (mn. țîsatuorĭ) [akc. țîsatuor] (i. m.) — tkalac, tkač ∎ ĭuo nu șćiu ńiś un uom s-a fi fuost țîsatuorĭ, aăla ĭe numa lukru muĭerĭesk — ja ne znam ni jednog muškarca da je bio tkač, to je samo ženski posao ∎ țîsatuarĭa ĭe muĭarĭe kare țîasă în razbuoĭ — tkalja je žena koja tka na razboju ∎ mama a fuost tare bună țîsatuare — baka je bila jako tobra tkalja [Por.] ♦ rum. ţesător

țîsatură (mn. țîsaturĭ) [akc. țîsatură] (i. ž.) — tkanina, tkanje, tkivo, ono što je izatkano na razboju ∎ a ramas đi la mama o gramadă đi țîsaturĭ, am đi gînd să ļi vind, să nu ļi manînśe muoļi — ostala je od bake gomila tkanja, imam nameru da ih prodam, da ih ne izjedu moljci ♦ var. țăsătură (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. țasatură [Crn.] ♦ rum. ţesătură

țîș! (uzv.) — (onom.) šik! onomatopeja za snažno izbijanje tečnosti, za šikljanje, mlaz; štrk ∎ nuoĭ șađem la umbră, da drako-la đi kopil veńi ku un maț, șî - țîș! - ńi udă șî fuźi — mi sedimo u hladu, a ono đavolje dete dođe sa nekim crevom, i - šik! - poprska nas i pobeže ♦ sin. fîș! [Por.]

țîșńi (ĭuo țîșńesk, ĭel țîșńașće) [akc. țîșńi] (gl.) — šikljati, izbijati u mlazu ∎ sari śĭepu, șî đin butuoń țîșńi vinu — izbi čep, i iz bureta šiknu vino [Crn.] ∎ lukraĭ pi-n zapușală mare, pănă nu-m țîșńi sînźiļi pi nas — radio sam po elikoj vrućini, dok mi krv nije šiknula iz nosa ∎ kopiļe, dakă ći măĭ prind kă furĭ, o să ći bat pănă kakățî nu va țîșńi đin ćińe — dete, uhvatim li te još jednom u krađi, ima da te bijem dok govna ne budu šiknula iz tebe ♦ sin. bîșńi [Por.] ♦ rum. ţâșni

țîșńituarĭe (mn. țîșńituorĭ) [akc. țîșńituarĭe] (i. ž.) — prskalica, dečja igračka ∎ đi fakut țîșńituarĭe îm trîabĭe brîśag, bît đi suok, bîćiśel đi razbik, șî kîlț — za izradu prskilice treba mi britva, zovin štap, štapić za klip, i kučina [Crn.] ♦ dij. var. țîșńituare (Rudna GLava) [Por.] ♦ rum. ţâșnitoare

țîșńitură (mn. țîșńiturĭ) [akc. țîșńitură] (i. ž.) — ① mlaz ∎ la nađitura lu mațîļi đi apă, a bîșńit o țîșńitură marĭe — na sastavku creva za vodu, izbio je veliki mlaz ② (fig.) prznica, naprasit, nadmen ili neobuzdan čovek ∎ țîșńitura-ĭa nu mîĭ askultă pi ńima — taj nadmenko ne sluša više nikog [Crn.] ③ (med.) proliv, sraćkavica ∎ la lovit țîșńitură — dobio je proliv (Tanda) [Por.] ♦ rum. ţâșnitură

țîu! (uzv.) — (onom.) ciu! zvuk ciukanja ∎ kopiî, sî taśeț, țîu sî n-aud!  — deco, ućutite, „ciu” da ne čujem! [Por.]

țoapă (mn. țoape) [akc. țoapă] (i. ž.) — (zast.) glupan, tupan ∎ țoapă grĭa, đin ĭel ĭasă num prostîĭ șî gruzaviĭ — težak glupan, iz njega izlaze samo prostote i bljuvotine [Por.] ♦ rum. ţoapă

țoță (mn. țoțe) [akc. țoță] (i. ž.) — kopa, kupasta gomila kukuruzne šaše ∎ au kuļes porumbu șî astădz au đe gînd să taie tuļeńi șî să fakă țoță — obrali su kukuruz i danas planiraju da poseku šašu i naprave kope ♦ var. țuță (Plavna) [Pad.] ♦ up. glugă [Mlava], [Crn.], stup [Por.] ♦ rum. ţoţă

țof! (uzv.) — (onom.) šljap! zvuk udaranja o vodenu površinu; kretanje kroz vodu ∎ sa đisparțî đi nuoĭ, șî - țof! țof! - trĭeku pin apă, da nuoĭ rîmasîărîm la marźină — odvoji se od nas, i - šljap! šljap! - prođe kroz vodu, a mi ostadosmo na obali [Por.]

țofai (ĭuo țuofîĭ, ĭel țuofîĭe) [akc. țofai] (gl.) — (onom.) šljapati, hodati po vodi ili blatu, gacati ∎ gîșćiļi s-a dus la baltă, șî kînd înśepură a țofaĭa pin apă, sa spumîntară kîńi, șî-n śepură a latra, parke lupi tună pista iĭ — guske su otišle na baru, i kada su počele šljapati po vodi, psi se uplašiše, i počeše lajati kao da kurjaci kidišu na njih ♦ var. ĭel țuafîĭe ∎ țuafîĭe pin morśilă — gaca po blatu [Por.] ♦ rum. tofăi

țofaĭală (mn. țofaĭelurĭ) [akc. țofaîală] (i. ž.) — lapavica, sitna kiša sa snegom ∎ kînd înprauna ńinźe șî pluaĭe, sî faśe țofaĭală — kada zajedno padaju sneg i kiša, nastaje lapavica [Crn.] ♦ dij. sin lapoviță [Kmp.] ♦ sin. fļeșkău [Por.]

țoļiță (mn. țoļiță) [akc. țoļiță] (i. ž.) — odelce (dem. od țuală) ∎ a fakut țoļiță đi kopilaș kare a pļekat la șkuală — izradio je odelce za mališana koji je pošao u školu [Por.] ♦ rum. ţoliţă

țopîrlan (mn. țopîrlań) [akc. țopîrlan] (i. m.) — (demin.) momčić, dečarac; pubertetlija ∎ țopîrlan ĭe kopilandru, ńiś kopil, ńiś baĭat, numa śuaua pintra ĭaļe — „coprlan” je dečarac, ni dete, ni momak, nego nešto između ♦ var. țîpîrlan, śopîrlan, śokîrlan, śukîrlan ♦ sin. kopilandru [Por.] ♦ rum. ţopârlan

țrepană (mn. țrepăń) [akc. țrepană] (i. ž.) — crepana, crepara, mesto gde se peče crep ∎ într-o vrĭamĭe am lukrat la țrepană — jedno vreme sam radio na crepani ♦ var. țrĭepană [Por.] ♦ etim. < srb. crepana

țreparĭ (mn. țreparĭ) [akc. țreparĭ] (i. m.) — crepar, radnik na crepani ∎ veńi un țreparĭ, șî ńi-n trabă dar ńi trîabe țrĭep — došao je jedan crepar, i pitao nas je da li nam treba crep [Por.] ♦ etim. < srb. crepar

țrĭep (mn. țrĭepĭ) [akc. țrĭep] (i. m.) — nedostaje mi oko dve stotine crepova, da pokrijem celu kuću ∎ vîntu mĭ-a luvat țrĭepu đi pi ștală — vetar mi je odneo crep sa štale [Crn.] ♦ dij. var. (mn. țrĭepurĭ) [akc. țrĭepurĭ] ∎ a dus o gramadă đi țrĭepurĭ, șî ĭa lasat l-înga gard — doneo je gomilu crepova, i ostavio ih je pored ograde ∎ țrĭepu ĭe astrukamînt nuou, a ĭeșît înkuaśa, pi dupa ratu-sta ku ńamțî — crep je nova vrsta pokrivača, pojavio se ovamo, posle rata sa Nemcima [Por.] up. astrukamînt, kîramidă, kiramiḑîĭe

țuală (mn. țuaļе) [akc. țuală] (i. ž.) — odelo ∎ țuala sa-nbrakă șî sa puartă — odeća se oblači i nosi ♦ (demin.) țoļiță ♦ sin. îmbrîkamînt, skimbură, țurfură [Por.] ♦ rum. ţoală

țuțur (mn. țuțurĭe) [akc. țuțur] (i. s.) (prid.) — I. (i. s.) ① točur; česma, slavina ∎ la țuțur kurĭe apa, moara sî kumparăm nuou — na slavini curi voda, moramo da kupimo novu (s. Topolnica) ② visuljak; ledenica ∎ s-a fakut țuțurĭe supt strĭeșîna kășî — napravile su se ledenice ispod nadstrešnice II. (prid.) (nepr.) ① šiljat, oštar predmet; šiljak ∎ bagă sama, să nu ći-nbruś în țuțuro-la — pazi, da se ne nabodeš na taj šiljak ② (za položaj) uspravan, čvrst; štrkljast ∎ stă țuțur — štrči; stoji uspravno ♦ (augm.) țuțuruoĭ [akc. țuțuruoĭ] ♦ (demin.) țuțurĭel [akc. țuțurĭel] ♦ up. śuśur (Rudna Glava) [Por.] ♦ rum. ţuţur

țuțuruoĭ (mn. țuțuruaĭe) [akc. țuțuruoĭ] (i. s.) — mlaz ∎ s-a taĭat la piśuor ș-a sînźiļi la tośit ku țuțuruoĭu — posekao se na nozi, i krv je šiknula u mlazu [Por.] ♦ rum. țuțuroi

țug1 (mn. țugurĭ) (i. s.) — ① promaja, cug ∎ a fakut borđiu la luok înkis, n-a fuost țug đestul să tragă fumu, șî ma mir kum nu ĭa kĭorît gluaćiļi đ-atîta fumaćeu — napravio je zemunicu na zaklonjenom mestu, nije bilo dovoljno promaje da povuče dim, i čudim se kako mu glota nije oslepela kod tolike dimčine? ② deo šporeta kojim se podešava strujanje vazduha ∎ kuoșu nu mi bun, pî muara kînd kuok la șporĭet să țîn țugu đeșkis — dimnjak mi nije dobar, pa moram kad pečem na šporetu da cug držim otvorenim ♦ sin. raśială [Por.] ♦ rum. ţug ♦ etim. < nem. Zug

țug2 (mn. țugurĭ) (i. s.) — (tehn.) spojnica, naprava od zakrivljene šipke u obliku slova „U” ili „П” ∎ la kar đi buoĭ a fuost măĭ puțîn patru țugurĭ, la tuata uosîĭa kî ći duauă; a țînut uosîĭa ļegată đi drik — na volovskim kolima bilo je najmanje četiri cuga, na svakoj osovini po dva; držali su osovinu vezanu za trap [Por.]

Țugińeșći [akc. Țugińeșći] (i. m.) — (antr.) (top.) Cuginješći, nadimak porodica Simeonović, Petrović, Pavlović, Nikolić, Jovanović, Mladenović i Trailović (Žurkić) u Osniću, nastao od imena zajedničkog pretka, Cugina; zbog njihove brojnosti, i deo sela na kome ove porodice žive, nazvan je Cuginješći ∎ alu Țugină — Cuginovi [Crn.]

țuĭkă (mn. țuĭś) [akc. țuĭkă] (i. ž.) — (ret.) rakija ∎ kopsăĭ kuomina, șî fakuĭ țuĭkă numa kît đi kasa nuastră — ispekao sam kominu, i napravio sam rakije tek koliko za našu kuću [Crn.] ∎ nuoĭ la rakiĭe iĭ ḑîśem țuĭka numa kînd ńis kîta-n voĭa bună — mi rakiju zovemo cujkom, samo kada smo malo pod gasom [Por.] ♦ rum. ţuică ♦ etim. < srb. cujka

țuka (ĭuo țuk, ĭel țukă) [akc. țuka] (gl. p. ref.) — ljubiti ∎ asară s-a țukat ku furiș đi parinț — sinoć su se ljubili krišom od roditelja [Crn.] ∎ đimult kopiĭi a țukat mîna l-aĭ batrîń — nekada su deca ljubila ruku starijima ♦ sin. săruta [Por.] ♦ dij. sin. pupa [Tim.][Buf.] ♦ rum. ţuca

țukat (mn. țukaturĭ) [akc. țukat] (i. s.) — ljubljenje ∎ a krĭeskut fećița, bună ĭe đi țukat — odraslo je devojče, dobro je za ljubljenje ♦ sin. (ret.) sărutat, sîrutat [Por.] ♦ sin. pupat [Buf.] ♦ rum. ţucat

Țuośa (mn. Țośuońi) [akc. Țouśa] (i. m.) — Coka, Cokići rod u Gornjani, opšt. Bor ∎ Țośuońi traĭesk în Saļișće, la luok kare-l kĭamă Mînastîrĭe — Cokići žive u Selištu, na mestu zvanom Manastirište ∎ muĭarĭa đin ńamu-luor sa kĭamă Țośuańe — žena iz njihove familije zove se Cokićka ∎ măĭ batrîn, đi kare s-a puvestît, a fuost vrunu Stan Țuośa, kare avut pi Fluorĭa Țuośu șî pi Marćin Țuośa — najstariji o kome se pričalo, bio je neki Stan Cokić, koji je imao Floru Cokića i Martina Cokića ∎ Țośuońi a fuźit în Gorńana đin munțîļi orașuluĭ — Cokići su izbegli u Gornjane iz porečkih planina [Por.] ♦ rum. Țoca

țup (uzv.) — cup, hop ∎ țup-țup, op-op! — cup-cup, hop-hop! ∎ kopuoĭi răđikară ĭepuru, da ĭel, saraku, țup koļa, țup koļa, șî skapă — kerovi podigoše zeca, a on, siroma, cup onde, cup onde, i uteče [Por.] ♦ rum. ţup

țupai (ĭuo țupîĭ, ĭel țupîĭe) [akc. țupai] (gl. p. ref.) — cupkati, skakutati ∎ kopilu a pļekat în piśuare, șî numa țupîĭe đi drag — dete je prohodalo, i samo skakuće od radosti ∎ țupîĭe în luok sî sa îngalḑîaskă — skakuće u mestu da se zagreje [Por.] ♦ rum. ţupăi

țupaĭală (mn. țupaĭelurĭ) [akc. țupaĭală] (i. ž.) — cupkanje, skakutanje; trupkanje ∎ am kopiĭ tare ńimĭarńiś, șî đi mulće uorĭ îm vińe sî noroḑîăsk đi țupaĭala-luor pin kasă — imam jako nestašnu decu, i ponekad mi dođe da poludim od njihovog cupkanja po kući [Por.] ♦ rum. ţopăială

țurfură (mn. țurfurĭ) [akc. țurfură] (i. ž.) — dronjak; pocepana ili pohabana odeća ∎ će uĭtă, în śe țurfurĭ sa îmbrakat, kum nu-ĭ rușîńe? — gledaj, u kakve se dronjke obukla, kako je nije stid? ∎ atîta đi sarak am fuost, đ-a-nmĭers numa-n ńișći țurfurĭe, adunaće đi pin gunuaĭe — toliko sam bio siromašan, da sam iašao samo u nekim dronjcima, sakupljenim sa đubrišta ♦ sin. zdrĭanță ♦ up. țuală [Por.]

țurfuruos (țurfuruasă) (mn. țurfuruoș, țurfuruasă) [akc. țurfuruos] (prid.) — dronjav, pocepan ∎ ș-akuma ĭasă-n lume tuot țurfuruos, dakă lukră, ș-are đin śe s-îș fakă țuaļe uomeńeșć — i sada ide sav dronjav, iako radi, i ima odakle da sebi napravi ljudsku odeću ♦ var. zdrĭențuruos [Por.]

țurik! [akc. țurik!] (uzv.) — curik! uzvik kojim se konj tera da ide unazad ∎ kînd vrĭeĭ kalu să mĭargă înapuoĭ, zbĭerĭ „țurik-napuoĭ!”, da pi vaś zbĭerĭ „stu-napuoĭ!” — kada hoćeš konja da teraš unazad, vičeš „curik-nazad!”, a na krave vičeš "stu-nazad!" [Por.] ♦ rum. ţuruc! ♦ etim. < srb. curik < nem. zurück