VORBAR - REČNIK
(separat)

ńa (zam.) — eno, eto, evo ∎ ńa kolo — eno tamo, onamo ♦ up. ńe [Pom.] ♦ rum. na

ńaćid (ńaćidă) (mn. ńaćiḑ, ńaćiđe) (prid.) — (o površi) ravan, gladak ∎ blana ĭe ńiaćidă, fara nuodurĭ — daska je ravna, bez čvorova ∎ fusără în furaluk, șă trekură ńaćid, fara ńiśun nakaz — bili su u krađi, i prošli su glatko, bez ijednog problema ♦ var. ńiaćid[ Por.] ♦ etim. < lat. nitidus

ńam1 (mn. ńamurĭ) [akc. ńam] (i. s.) — rod, rođak; srodnik, srodstvo; familija ∎ la nuoĭ ĭastă ńam apruape, ńam đipartat șî ńam đi bătrîńață — kod nas ima blizak rod, dalek rod i rod od starina ∎ ńamu sa sokoćiașće pi brîńe, kare înśep đi la kopiĭi alu un uom ku o muĭarĭe — srodstvo se računa po pasovima, koji počinju od dece jednoga muža i žene ∎ kopiĭi kare-ĭ fak uomu ku muĭari-sa sînt fraț, or kă ńam đin brîu al đintîń — deca koju rađaju muž i žena su braća, ili rod u prvom kolenu ∎ ńepuoțî đi la kopiĭi luor sînt vĭerĭ đin fraț, or brîu adoĭļa — unuci od rođene dece su braća od stričeva, ili drugo koleno ∎ ńepuoț đi ńepuoț sînt vĭerĭ a doĭļa, or brîu a triĭļa — praunuci su srodnici u trećem kolenu ∎ pănă la vĭerĭ adoĭļa sa țîńe ńam apruape — do trećeg kolena računa se blizak rod ♦ var. (zast.) ńemeńa ♦ sin. fîmeļiĭe, țîkă, vîăr [Por.] ♦ dij. sin. rudă [Kmp.] ♦ rum. neam ♦ etim. < mađ. nem

ńam2 (pril.) — nimalo ∎ fuamiće mare, nuĭe mînkare ńam — velika glad, nema hrane nimalo ♦ sin. ńimik, ńiśkum, pik [Por.] ♦ rum. neam

Ńamț (mn. Ńemț) [akc. Ńamț] (i. m.) — Nemac, pripadnik nemačkog naroda ∎ đi vramĭa đi ratu-sta, nuoĭ am fuźit đi tuoț: vin Ńamțî - fuź, vin flokańi - fuź, vin partizańi - ĭară fuź — za vreme ovog rata, mi smo bežali od svih: dođu Nemci - beži, dođu četnici - beži, dođu partizani - opet beži ♦ var. Mńamț ♦ sin. Gĭermîn ♦ up. Ńemțîĭe, Ńemțuaĭkă [Por.] ♦ rum. neamţ ♦ etim. < slov. nĕmĩcĩ

ńavă (mn. ńevĭ) [akc. ńavă] (i. ž.) — sneg ∎ ńinźe ńavă albă — pada beli sneg ∎ spulbură ku tuot, vîntu rađikă ńava șî faśe naĭmĭeț pră drum — veje uveliko, vetar podiže sneg i pravi smetove na putu ♦ up. zapadă [Zvizd] [Por.] ♦ dij. var. ńao [Mlava] ♦ rum. nea ♦ etim. < lat. nix, nivis

ńe1 (zam.) — ① se ∎ ńe adunăm — skupljamo se ∎ ńe faśem kî ĭe tuot bun — pravimo se da je sve u redu ♦ var. ńi ∎ ńi veđem mîńe — vidimo se sutra ∎ ńi proîmblîăm pin bîăĭ — provodimo se po banjama ∎ ńi đipartăm đi kasă — udaljavamo se od kuće ② nas, nam ∎ fuź, kă ńi prinđe — beži, jer će nas uhvatiti ♦ var. ńa, ńi a, ń-a ∎ nu ń-a fuost đestul — nije nam bilo dosta ∎ nu ń-a batut đestul — nisu nas tuklo dovoljno [Por.] ♦ rum. ne

ńe2 (zam.) — eno, eto, evo ∎ ńe kolore, supt ļiemno-la — eno tamo, ispod onog drveta ∎ ńe aiśa, unđe stăm akuma — evo ovde, gde stojimo sada [Zvizd] ♦ dij. sin. ăće, ăći [Por.] ♦ up. ńa [Pom.]

ńeaćins (ńeaćinsă) (mn. ńeaćinș, ńeaćinșă) [akc. ńeaćins] (prid.) — netaknut ∎ mara ĭe ńeaćinsă, kuļasă ku mîna đe-n pom — jabuka je netaknuta, uzbrana je rukom sa voćke ♦ supr. aćins [Kmp.] ♦ rum. neatins

ńeapļekat (ńeapļekată) (mn. ńeapļekaț, ńeapļekaće) [akc. ńeapļekat] (prid.) — (folk.) nepodojen ∎ muma a lasat kopilu ńeskaldat șî ńeapļekat — majka je ostavila dete neokupano i nepodojeno [Crn.] ♦ rum. neaplecat

ńeaverĭe (mn. ńeaverĭ) [akc. ńeaverĭe] (i. ž.) — nemaština, siromaštvo; oskudacija ∎ dupa rat tuoț a trait în mare ńeaverĭe — posle rata svi su živeli u velikoj nemaštini ♦ sin. sîraśiĭe [Por.] ♦ rum. neavere

ńegină (mn. ńegiń) [akc. ńegină] (i. ž.) — (bot.) kukolj (Agrostema githag) ∎ ńegina ĭe buĭađe kare krĭașće pin grîu, șî dakă grîu nu sa kurîță đi ĭa numa sa maśină la un luok, fańina ĭe tare amară — kukolj je biljka koja raste u žitu, i ako se žito ne očisti od njega nego se samelje zajedno, brašno je veoma gorko ∎ buobiļi đi ńegină sa kunuosk pin buobiļi đi grîu kă sînt ńagre — seme kukolja se prepoznaje u zrnevlju žita po crnoj boji ∎ pin kînćiśiļi rumîńeșć, uoki lu fĭaće frumuasă sînt ńegri ka ńegina — u vlaškim pesmama, oči lepih devojaka su crne kao kukolj [Por.] ♦ rum. neghin ♦ etim. < lat. *nig(e)llina < nigella

ńegraĭkă (mn. ńegrăĭś) [akc. ńegraĭkă] (i. ž.) — (ornit.) crna žuna (Dryocopus martius) ∎ ńegraĭkă ĭe un fĭeļ đi vîrdarĭe, ku trup ńegru întrĭeg, numa are în vîru kapuluĭ un muoț ruoșu — crna žuna je jedna vrsta detlića, čije je telo celo crno, samo ima na vrh glave crvenu ćubu ∎ ńegraĭka sa arańașće ku vĭermĭ kare, ku ćuok tare, skuaće đi supt kuaža ļemnuluĭ — crna žuna se hrani crvima koje, snažnim kljunom, vadi ispod kore drveta ∎ ńegraĭka sa kuĭbĭaḑă pin butuorś — crna žuna se gnezdi po šupljim stablima [Por.] ♦ rum. negraică

ńegri (ĭuo ńegrĭesk, ĭel ńegrĭașće) [akc. ńegri] (gl.) — (color) crneti, tamniti ∎ kînd auḑîĭ ś-a fakut kopilu, tuot îm ńegri înainća uokiluor — kad sam čuo šta je dete uradilo, sve mi je pocrnelo pred očima ∎ baĭat frumuos, ama kam ńegru la fire, puaće-fi a fi ńegrit lukrînd la suare — lep momak, al je malo tamnije puti, možda je pocrneo radeći na suncu [Por.] ♦ rum. negri

ńegritură (mn. ńegriturĭ) [akc. ńegritură] (i. ž.) — (color) zacrnjenje, crnilo ∎ pi parĭaće lînga kamin a ĭeșît koļa-koļa o ńegritură, kakînd nuĭe văruit bińe parĭaćiļi kare a fuost pļin đi fuńiźină — po zidu kraj kamina izbilo je ovde-onde neko zacrnjenje, kao da nije dobro okrečen zid koji je bio pun gareži ♦ sin. ńegrĭață, ńegrĭală [Por.] ♦ rum. negritură

ńegrișuor (ńegrișuară) (mn. ńegrișuorĭ, ńegrișuarĭe) [akc. ńegrișuor] (prid.) — (color)(demin.) crnomanjast, crnkast ∎ avut baĭat frumuos, ńegrișuor, ku mustîață ńegrișuare — imala je momka, crnomanjastog, s brčićima crnkastim ♦ sin. ńegruț [Por.] ♦ rum. negrișor

ńegru1 (ńagră) (mn. ńegri, ńagre) [akc. ńegru] (prid.) — (color) crn ∎ a veńit o muĭare ńagră ku un om ńegru, șî ku duoĭ kopiĭ ńegri, katînd đi lukru — došla je jedna crna žena sa crnim mužem, i dvoje crne dece, tražeći posao ∎ n-a putut ńimik țasuț în razbuoĭ, sî sa fărbuĭe în ńegru, pănă n-a ĭeșît kîrabuoĭu — nije se mogli ništa tkano na razboju da se oboji u crno, dok se nije pojavila zelena galica [Por.] ♦ rum. negru ♦ etim. < lat. nigrum

ńegru2 [akc. ńegru] (i. m.) — (rel.) crnina ∎ ńegru ĭe țuală ńagră kare înbrakă žăļniku dupa vrun ńam muort — crnina je crna odeća koju oblači ožalošćeni za nekim umrlim rođakom ∎ ńegru muĭerĭesk ĭe kîrpă ńagră, da barbațăsk kimĭașă ńagră— ženska crnina je crna marama, a muška crna košulja ∎ ńegru sa puartă un an đi ḑîļe, da dupa kopiĭ ćińirĭ mumîńiļi puartă șî pană la triĭ ań, or, kîćodată, pănă la muarće — crnina se nosi godinu dana, a za mladom decom majke nose i do tri godine, ili, ponekad, do smrti ∎ în Porĭeśa kînd sa înkĭaĭe anu, ńegru sa lapîdă dupa ușă, șî sa lasă să putraḑaskă a koluo — u Poreču kad istekne godina, crnina se baca iza vrata, i ostavi tamo da istrune ∎ (ver.) pănă ńamu duśe ńegru, șă al muort pi lumĭa-ĭa ĭe žăļnik — dok rodbina nosi crninu, i pokojnik je u žalosti na onom svetu ∎ (ver.) kînd žăļńiku labîdă ńegru șă înbrakă alb, ăl muort kapîtă uokĭ șă đin ńigurĭață ĭasă la viđarĭe — kad ožalošćeni baca crninu i oblači belo, pokojnik dobija oči, i iz tame izlazi na videlo [Por.] ♦ rum. negru

ńegura (ĭuo ńegurĭeḑ, ĭel ńegurĭaḑă) [akc. ńegura] (gl. ref.) — smrkavati, smračiti se ∎ s-a amînatat, ș-ažuns la kasă dupa śe a ńegurat bińe — zakasnio je, i stigao je kući tek kad se dobro smračilo ∎ uoțî nu pļakă în furaluk pănă nu ńegurĭaḑă — lopovi ne polaze u pljačku dok se ne smrkne ♦ var. ńigura [Por.] ♦ rum. negura

ńegură (mn. ńigurĭeț) [akc. ńegură] (i. ž.) — ① tama, tmina, pomrčina; mrak ∎ đintr-odată sa nuvară, șî sa pusă o ńegură grĭa, parke a kaḑut nuapća pi pomînt — iznenada se naoblači, i nastade teška tama, kao da je noć pala na zemlju ∎ adu lumanarĭa, kă în podrum ĭe ńegura, nu sa vĭađe ńimik — donesi sveću, jer je u podrumu mrak, ne vidi se ništa ② (fig.) neznanje, beda, teško siromaštvo, slepilo ∎ nu m-a dat tata la șkuală, am krĭeskut în ńegura — nije me dao otac u školu, odras’o sam u mraku ③ (fig.) (psih.) teška tuga, bol, patnja — kînd am-uḑît kî mĭ-a perit tata, mĭ-a kaḑut o ńegură grĭa pi kap — kad sam čuo da mi je poginuo otac, neki težak mrak mi je pao na glavu ④ (rel.) umiranje bez sveće ∎ kînd uomu muare fara lumanare aprinsă în mînă, sa ḑîśe k-a murit în ńegura, șî pi lumĭa-ĭa đi veśiĭe o să traĭaskă în ńegura — kad čovek umre bez upaljene sveće u ruci, kaže se da je umro u mraku, i na onome svetu će večno boraviti u mraku ♦ sin. ńegurĭață ♦ var. ńagură [Por.] ♦ dij. sin. întuńerik [Zvizd] ♦ rum. negură ♦ etim. < lat. nébula

ńemțăsk (ńemțăskă) (mn. ńemțăsć, ńemțășć) [akc. ńemțăsk] (prid.) — nemački ∎ lukru ńemțăsk are mare rînd — nemački posao veoma je uredan ∎ muĭarĭa ńemțaskă are pĭaće pi față — nemačka žena ima pege na licu ∎ kopiĭ ńemțășć đi miś sa-nvață să lukre — nemačka deca se od malena uče da rade ∎ ađeturļi ńemțășć nu sînt ka ’ļi nuaștre — nemački običaji nisu kao naši [Por.] ♦ rum. nemţesc

ńemțîașće [akc. ńemțîașće] (pril.) — nemački ∎ a-nvațat ńemțîașće parke l-a fakut ńemțuaĭka — naučio je nemački kao da ga je rodila Nemica ∎ dakă sînt aiśa aĭ nuoștri kam ļenuoș, în Ńemțîĭe ĭuta skimbă narau, șî tuoț lukră pi ńemțîașće đi tuot pîrîĭe — iako su ovde naši kao lenji, u Nemačkoj brzo menjaju navike, i svi rade po nemački da sve pršti [Por.] ♦ rum. nemţește

Ńemțîĭe (mn. Ńemțîĭ) [akc. Ńemțîĭe] (i. ž.) — Nemačka ∎ Ńemțîĭa ĭe mare țară, da ńamțî sînt lumĭe tare vrĭańikă — Nemačka je velika zemlja, a Nemci su jako vredni ljudi ∎ pănă đi kurînd a fuost duauă Ńemțîĭ, șî ĭaļe s-a adunat, ș-akuma ĭe numa una — do skoro su bile dve Nemačke, i one su se ujedinile, i sada je samo jedna [Por.]

ńemțuaĭkă (mn. ńemțuaĭke, ńemțuoĭś) [akc. ńemțuaĭkă] (i. ž.) — Nemica ∎ ńemțuaĭka ĭe muĭarĭa ńemțaskă — Nemica je nemačka žena ∎ ĭastă astîḑ mulț rumîń đ-aĭ nuoștri kare multă vrĭame lukră în Ńemțîĭe, șî kare s-a însurat ku ńemțuoĭș — ima danas dosta naših Vlaha koji dugo rade u Nemačkoj, i koju se oženili Nemicama [Por.] ♦ rum. nemţoaică

ńemînkat (ńemînkată) (mn. ńemînkaț, ńemînkaće) [akc. ńemînkat] (prid.) — gladan ∎ sărak, đes să kulkă ńemînkat — siromah, često legne gladan ♦ sin. flomînd [Crn.] ♦ rum. nemâncat

ńemui (ĭuo ma ńemuĭ, ĭel sa ńemuĭe) [akc. ńemui] (gl. p. ref.) — (zast.) ① orođavati se, postati srodnik ∎ kînd s-ansuară baĭatu ku fata, fîmeļiĭiļi luor sa ńemuĭe — kada se oženi momak sa devojkom, njhove familije se orode ② računati, paziti srodstvo ∎ đemult sa ńemuit lumĭ pănă la vĭerĭ a triĭļa — nekad su ljudi pazili na srodstvo sve do četvrtog kolena [Por.] ♦ dij. sin. ruđi [Crn.]

ńenarokuos (ńenarokuasă) (mn. ńenarokuoș, ńenarokuasă) [akc. ńenorokuos] (prid.) — nesrećan ∎ śe gud dă să lukrĭe, nu mĭarźe, parke ĭe blîstamat să fiĭe ńenarokuos — što god pokuša da uradi, ne ide, kao da je proklet da bude nesrećan ♦ var. ńenorokuos ♦ supr. narokuos [Por.] ♦ rum. nenorocos

ńentorkatuor (ńentorkatuare) (mn. ńentorkatuori, ńentorkatuarĭe) [akc. ńentorkatuor] (prid.) — nepovratan ∎ apa ĭe ńentorkatuare kă kure tuot înainće — voda je nepovratna jer stalno teče napred ∎ kaļe ńentorkatuare — put bez povratka ♦ supr. întorkatoare [Por.] ♦ rum. neîntorcător

ńepază (mn. ńepazălurĭ) [akc. ńepază] (i. ž.) — nepažnja ∎ nu sa puaće trĭeśa bun ku ńepază — ne može se dobro proći sa nepažnjom [Por.] ♦ rum. nepază

ńeprĭaćin (mn. ńeprĭaćiń) [akc. ńeprĭaćin] (i. m.) — neprijatelj ∎ đi kînd lumĭa iĭ duoĭ a fuost ńeprĭaćiń grĭeĭ — od pamtiveka njih dvoica su bili teški neprijatelji ∎ traĭașće într-o kasă ku ńeprĭaćinu — živi u istoj kući sa neprijateljem [Por.] ♦ rum. neprieten

ńetku (mn. ńetkurĭ) [akc. ńetku] (i. s.) — (vulg.) „đoka”, „stojko”, euf. za muški polni organ ∎ a lukrat ka kalu ḑîua-nuapća, da la urmă a kîpatat pi ńetku — radio kao konj danju-noću, a na kraju dobio „đoku” ∎ śe gođe uomu iĭ spuńe, sa faśe kă n-auđe, or ăl duare ńetku — što god mu čovek kaže, pravi se da ne čuje, ili ga boli „stojko” ♦ sin. pulă [Por.]

ńevastă (mn. ńevĭașće) [akc. ńevastă] (i. ž.) — ① supruga; udata žena ∎ s-a kîsatorit ćinîr, ama ku ńevasta luĭ s-a ogođit bun — oženio se mlad, ali se sa svojom suprugom slagao dobro ② (u titulisanju među jetrvama) snaja ∎ „ńevastă” ḑîśe kumnata măĭ ćinîră la a măĭ batrînă — „snaja” kaže mlađa jetrva starijoj [Por.] ♦ rum. nevastă ♦ etim. < slov. nevĕsta

ńevastuĭkă (mn. ńevastuĭś) [akc. ńevastuĭkă] (i. ž.) — (zool.) lasica (Mustela nivalis) ∎ ńevastuĭka ĭe o žuavină mikă, samînă mult la viveriță — lasica je mala životinja, mnogo liči na vevericu ♦ / ńevastuĭkă < (demin.) ńevastă [Por.] ♦ rum. nevăstuică

ńevinuit (ńevinuită) (mn. ńevinuiț, ńevinuiće) [akc. ńevinuit] (prid.) — (ret.) nevin ∎ ńevinuit ĭe uom fara vină — nevin je čovek bez krivice ♦ up. vină [Por.] ♦ rum. nevinovat

ńevuoĭe (mn. ńevuoĭ) [akc. ńevuoĭe] (i. ž.) — nevolja, nesreća; zlo; muka ∎ s-a pus mare ńevuoĭe pi mîńe, m-am bulnavit rău, da n-am bań đi ļekurĭ — stigla me je velika nevolja, teško sam oboleo, a nemam para za lekove ♦ sin. nakaz [Por.] ♦ rum. nevoie ♦ etim. < slov. nevolja

ńiarat (ńiarată) (mn. ńiaraț, ńiaraće) [akc. ńiarat] (prid.) — nepooran ∎ s-a pîrasît saćiļi șă mulće lokurĭ a ramas ńiarače — sela su zapustela, i mnoge njive su ostale nepoorane ♦ supr. arat [Por.] ♦ rum. nearat

ńibaut (ńibaută) (mn. ńibauț, ńibauće) [akc. ńibaut] (prid.) — (o tečnosti) nepopijen ∎ a fuost guoșć măĭ puțîń đikîț śe s-a așćetat, ș-a ramas multă bĭare ńibaută — bilo je manje gostiju nego što se očekivalo, pa je ostalo dosta pića nepopijeno ♦ supr. baut [Por.] ♦ rum. nebăut

ńibun (ńibună) (mn. ńibuń, ńibuńe) [akc. ńibun] (prid.) — zao, rđav, loš ∎ uom ńibun ku muĭare ńibună — zao čovek sa zlom ženom ♦ var. ńebun ♦ sin. rău ♦ supr. bun [Por.] ♦ rum. nebun

ńićeḑat (ńićeḑată) (mn. ńićeḑaţ, ńićeḑaće) (prid.) — poravnat, ravan ∎ lumĭa ku kuluku nu śe drumu a-nđireptat, numa șî la ńićeḑat kalumĭa, nu ma-ĭastă dîmpur-ļa ka-nainće — ljudi su kulukom ne samo ispravili put, nego su ga dobro i poravnali, više nema onih džombi kao ranije [Por.]

ńićeḑî (ĭuo ńićeḑăsk, ĭel ńićeḑîașće)(gl. p. ref.) — poravnati, glačati ∎ s-a adunat veśińi să ńićeḑaskă drumu pintra gardurĭ, kă așa la rupt apa đi nu sa măĭ puaće treśa ńiś pi piśuare — skupile se komšije da poravnaju put između ograda, jer ga je tako razrovala voda da si više ni pešice ne može ići [Por.]

ńidośopļit (ńidośopļită) (mn. ńidośopļiţ, ńidośopļiće) (prid.) — (psih.) neotesan, nevaspitan, tupav, glup ∎ uom ńidośopļit nu bagă sama śe vorbĭașće, șă nu-ĭ sa pasă dar aĭa śe faśe ĭe la luok or nu — neotesan čovek ne vodi računa šta govori, i nije ga briga da li je to što čini na mestu, ili nije [Por.]

Ńiđelku [akc. Ńiđelku] (i. m.) — (antr.) l.i. Nedeljko ∎ Ńiđelku ĭe nume sîrbĭesk, kare aĭ nuoștri l-a dat la kopiĭ naskuț dumińika — Nedeljko je srpsko ime, koje su naši davali dečacima rođenim u nedelju ∎ Ńiđelku Draguoĭ ĭe bun lîutarĭ — Nedeljko Dragoj je dobar violinista [Por.] ♦ etim. < srb. Nedeljko

ńigrižă (mn. ńigriž) [akc. ńigrižă] (i. ž.) — nebriga ∎ ńimik nuĭe măĭ urît đikît ńigriža fiśuorilor đi parinț-aĭ batrîń, kare ĭ-a lasat să traĭaskă sîngurĭ — ništa nije ružnije nego nebriga sinova za stare roditelje, koje su ostavlili da žive sami [Por.] ♦ rum. negrijă

ńigurĭață (mn. ńigurĭeț) [akc. ńigurĭață] (i. ž.) — pomrčina, tama, zamračenje ∎ dupa śe zovîrńe suariļi, sa puńe ńigurĭața, kađe nuapća pi pomînt — posle zalaska sunca, nastaje pomrčina, noć pada na zemlju ♦ var. ńegurĭață, ńigurĭală [Por.] ♦ rum. negureață

ńigustoriĭe (mn. ńigustoriĭ) [akc. ńigustoriĭe] (i. ž.) — trgovina ∎ Țînțari a fuost kuprinș ku ńigustoriĭa: đi la nuoĭ a kumparat marfă ĭepćină, ș-a provinduto în orașă unđe ĭa a fuost skumpă — Cincari su se bavili trgovinom: kod nas su kopovali jeftinu robu, i preprodavali je u varošima gde je ona bila skupa [Por.] ♦ rum. negustorie

ńigustuorĭ (mn.) [akc. ńigustuorĭ] (i. m.) — trgovac stokom; preprodavac; nakupac ∎ ńigustuori vin đin lumĭa albă la nuoĭ pi la bîlśurĭ, kumpîră viće ĭepćin, șă ļi mînă unđe ļi va mîna, unđe ļi vind măĭ skump — trgovci dolaze iz belog sveta kod nas na vašare, kupuju stoku jeftino, i teraju je ko zna gde, gde je prodaju skuplje ♦ var. ńegustuorĭ [Por.] ♦ rum. negustor ♦ etim. < lat. negotiatorius

ńikĭemat (ńikĭemată) (mn. ńikĭemaț, ńikĭemaće) [akc. ńikĭemat] (prid.) — nepozvan ∎ nu ći duśa ńiśunđe ńikĭemat — ne idi nigde nepozvan ♦ supr. kĭemat [Por.] ♦ rum. nechemat

ńikovală (mn. ńikovaļe) [akc. ńikovală] (i. m.) — (tehn.) nakovanj, kovačka alatka ∎ đi la tata mĭ-a ramas numa ńikovala șî śokanu — od oca mi je ostao samo nakovanj i čekić [Por.] ♦ rum. nicovală ♦ etim. < slov. nakovalo

ńikurațat (ńikurațată) (mn. ńikurațaț, ńikurațaće) [akc. ńikurațat] (prid.) — neočišćen ∎ nuś ńikurațaće sa vind mult măĭ ĭepćin đikît aļi kurațaće — neočišćeni orasi se prodaju mnogo jeftinije nego očišćeni ♦ supr. kurațat [Por.] ♦ rum. necurățat

ńikurat (ńikurată) (mn. ńikuraț, ńikuraće) [akc. ńikurat] (prid.) — ① (o higijeni) nečist, prljav ∎ lukru ńikurat — prljav posao ♦ sin. imuos ② (demon.) (hip.) đavo ∎ nu pumeńi pĭ-al ńikurat pi nume, kă vińe șă-ț faśe vrun rău — ne pominji nečistog po imenu, jer će doći i učiniće ti neko zlo ∎ (mag.) đeskînćik ku al ńikurat — bajanje sa nečistim, vrsta bajalica u kojima se đavo priziva u pomoć ♦ sin. ńikruśat ♦ supr. kurat [Por.] ♦ rum. necurat

ńiļiu (mn. ńiļiĭ) [akc. ńiļiu] (i. m.) — veliki levak ∎ ńiļiu ĭe tolśerĭ mare đi ļemn, fakut ka postaua ku țauă la fund, șî ku ĭel sa împlă butuoĭ mare ku vin or ku rakiu — veliki levak je napravljen od drveta u obliku korita sa cevkom na dnu, i služi da se u veliko bure sipa vino ili rakija [Por.] ♦ dij. var. ńeleĭ (Korbovo) [Dun.] ♦ rum. nelei ♦ etim. < slov. nalej

ńima [akc. ńima] (zam.) — a. niko ∎ ńima nuĭe đevină — niko nije kriv ∎ ńima n-a veńit — niko nije došao b. nikog ∎ nuĭe ńima akolo — nema nikog tamo c. nikom ∎ nu ĭ-am spus la ńima — nisam rekao nikom [Por.] ♦ dij. var. ńimeńa [Crn.] ♦ dij. var. ńime (Dupljana) [Kmp.] ♦ rum. nima

ńimik [akc. ńimik] (zam.) — ništa, nimalo ∎ ĭuo mis mik, nu șćiu ńimik — ja sam mali, ne znam ništa ∎ ĭa zatrit đi tuot, n-a măĭ ramas ńimik đin iĭ — zatrli su ih sasvim, nije ostali ništa od njih ∎ ńimik, ńimik, vorbim đi aĭa altadată — ništa, ništa, pričaćemo o tome drugi put ♦ var. ńimika ∎ bauș tuot, ńimika nu lasaș đi mińe — sve si popio, ništa nisi ostavio za mene [Por.] ♦ rum. nimic ♦ etim. < lat. nemica

ńinumarat (ńinumarată) (mn. ńinumaraţ, ńinumaraće) (prid.) — (ret.) *bezbrojan* ∎ ♦ rum. nenumărat ♦ etim. < ńi+numarat

ńinvațat (ńinvațată) (mn. ńinvațaț, ńinvațaće) [akc. ńinvațat] (prid.) — neuk, neobrazovan; neiskusan; nedoučen ∎ nu m-a dat a aĭ miĭ la șkuală, ș-am ramas ńinvațată — nisu me moji dali u školu, i ostala sam neuka [Por.] ♦ rum. neânvăţat

ńinźe (ĭuo ńing, ĭel ńinźe) [akc. ńinźe] (gl. p.) — (o snegu) snežiti, padati ∎ kađe zapada, ńinźe, dragu kopiilor đ-al mare — pada sneg, sneži, velika dečja radost ∎ n-a ńins đemult — nije padao sneg odavno ∎ nu ńinźe zapadă, numa mĭarźe đin śierĭ o șļapiță — ne pada sneg, nego ide s neba neka bljuzgavica [Por.] ♦ rum. ninge ♦ etim. < lat. ningere

ńiomeńiĭe (mn. ńiomeńiĭ) (i. ž.) — neljudskost, nečoveštvo ∎ đi vrĭamĭa đi rat ńiomeńiĭa înfluare în tuaće părțîļi — za vreme rata neljudskost cveta na sve strane [Por.] ♦ rum. neomenie

ńipipćenat (ńipipćenată) (mn. ńipipćenaț, ńipipćenaće) [akc. ńipipćenat] (prid.) — neočešljan ∎ ńiś pipćenată nuĭe frumuasă, da ńipipćenată ĭe urîtă ka muarća — ni očešljana nije lepa, a neočešljana je ružna kao smrt ∎ lînă ńipipćenată — neočešljana vuna [Por.] ♦ rum. nepieptănat

ńiprorupt (ńiproruptă) (mn. ńiprorupţ, ńiprorupće) (prid.) — neprekidan, dugotrajan ∎ uara a țînut un śas ńiproruptă — kolo je trajalo jedan sat neprekidno [Por.]

ńipućare (mn. ńipućerĭ) [akc. ńipućare] (i. ž.) — nemoć, slabost ∎ sa vaĭtă muoșu kî s-a pus vro ńipućare pi ĭel, șî n-are poptă ńiś đi mînkare — žali se čiča da ga je uhvatila neka nemoć, i da nema apetit ni za jelo ∎ ńipućare în tuaće părțîļi, uomu sîngur nu puaće ńimika — nemoć na sve strane, čovek sam ne može ništa ♦ supr. pućare [Por.] ♦ rum. neputere

ńipumeńit (ńipumeńită) (mn. ńipumeńiț, ńipumeńiće) [akc. ńipumeńit] (prid.) — (demon.) nepomenik, đavo ∎ ńiśkînd nuĭe bun sî sa ḑîkă „draku” pi nume, kî ĭel auđe numiļi luĭ șă vińe, numa sa ḑîśe al ńipumeńit — nikad nije dobto da se kaže „đavo” po imenu, jer on čuje svoje ime i dođe, nego se kaže nepomenik ♦ sin. drak, ńikruśat, al mik, ńikurat [Por.] ♦ rum. nepomenit

ńiras (ńirasă) (mn. ńiraș, ńirasă) [akc. ńiras] (prid.) — ① (o bradi) neobrijan ∎ baĭat ńiras ĭe urît, șî fĭaćiļi nu sa uĭta la ĭel — neobrijani momak je ružan, i devojke ga ne gledaju ② (o životinjskoj koži) neodran ∎ đimult sa purtat opinś đi pĭaļe đi puork ńirasă — nekad su se nosile opanke od neodrane svinjske kože ♦ supr. ras [Por.] ♦ rum. neras

ńisarat (ńisarată) (mn. ńisaraț, ńisaraće) [akc. ńisarat] (prid.) — (nutr.) neslan ∎ ńisarată ĭe mînkarĭa în kare nu sa puńe sare kît trăbe — neslano je jelo u koje se ne stavlja so koliko treba ∎ brînḑă ńisarată — neslani sir ♦ supr. sarat [Por.] ♦ rum. nesărat

ńisîmanat (ńisîmanată) (mn. ńisîmanaț, ńisîmanaće) [akc. ńisîmanat] (prid.) — (agr.) neposejan ∎ s-a bulnavit, șî ļ-a ramas lokurļi ńisîmanaće — razboleli se, i ostale im njive neposejane ♦ supr. sîmanat [Por.] ♦ rum. nesemănat

ńiskaĭ [akc. ńiskaĭ] (zam.) — neki, nekakvi ∎ a veńit ńiskaĭ uamiń ńikunoskuț, ș-a-npuļito — došli su neki nepoznati ljudi, i silovali je ∎ duor nu sînt iĭ ńiskaĭ uamiń kum ar trăbuĭa să fiĭe, numa sînt ńișće pugańiĭ kum nu ĭastă pi lume — ma nisu oni nekakvi ljudi kakvi bi trebalo da budu, nego su poganci kakvih nema na svetu ♦ var. ńiskar ♦ up. ńișći [Por.] ♦ rum. niscai ♦ etim. < lat. nescio qualis

ńispalat (ńispalată) (mn. ńispalaț, ńispalaće) [akc. ńispalat] (prid.) — neopran, neumiven; prljav ∎ nu daț la kopiĭ puame ńispalaće — ne dajte deci neoprano voće ∎ nu ĭ-a fuost rușîńe să mĭargă în țuaļe ńispalaće — nije se stideo da ide u prvljavom odelu ∎ a ĭeșît în lumĭe ńispalat pi uokĭ — izašao je među ljude neumiven [Por.] ♦ rum. nespălat

ńistoțală (mn. ńistoțăļe) [akc. ńistoțală] (i. ž.) — nestašica, nemaština ∎ ńimik nuĭe pin dugăĭ, mare ńistoțală în tuaće părțîļi — ničeg nema po prodavnicama, velika je nestašica na sve strane ♦ sin. sîraśiĭe [Por.] ♦ rum. niștotă ♦ etim. < srb. nestašica, slov. ništeta

ńiś (pril., veznik) — ni, niti ∎ ńiś una, ńiś alta — ni jedno, ni drugo [Por.] ♦ etim. < lat. neque

ńiśđikît [akc. ńiśđikît] (pril.) — nikoliko, nimalo ∎ n-a marit ńiśđikît k-o s-o bată uomu, a mînat tuot pĭ-a iĭ — nije marila nikoliko da će je muž prebiti, terala je sve po svom ♦ var. ńiśkît [Por.] ♦ rum. nicidecât

ńiśkare [akc. ńiśkare] (zam.) — niko ∎ spuńe kă n-a vaḑuto ńiśkare, șî đ-aĭa n-are đi śe să-ĭ fiĭe frikă — kaže da je niko nije video, i zato nema čega da se boji ♦ var. ńișkare ♦ sin. ńima Por.] ♦ rum. nicicare

ńiśkînd [akc. ńiśkînd] (pril.) — nikad ∎ șî sî ma frîngă đi bataĭe, ńiśkînd n-o să-l spun — i da me polome od batina, nikad ga neću odati ♦ sin. ńiśodată [Por.] ♦ rum. nicicănd

ńiśkît [akc. ńiśkît] (pril.) — nimalo ∎ nu mi drag ńiśkît đi ĭa — nimalo je ne volim ∎ nu sa ogođesk ńiśkît — ne slažu se nimalo ♦ var. ńiśkîta ♦ up. ńiśđikît [Por.] ♦ rum. nicicât

ńiśkotrĭabă [akc. ńiśkotrĭabă] (pril.) — nepotrebno, bez potrebe, badava, džabe ∎ s-a dus în sat ńiśkotrĭabă, numa điźaba a pĭerdut vrĭamĭa — otišao je u selo nepotrebno, samo je badava gubio vreme ♦ / ńiśkotrĭabă < ńiś + ku + o + trĭabă [Por.]

ńiśkum [akc. ńiśkum] (pril.) — nikako ∎ ńiśkum nu-nțaļieg kum a putut sî fakă așa śeva — nikako ne razumem kako je mogao tako nešto da uradi ∎ pluaĭe doă ḑîļe una-ntruuna, ńiśkum sî șća — pada kiša dva dana neprekidno, nikako da stane ♦ var. ńișkum ♦ up. ńiśđikum [Por.] ♦ rum. nicicum

ńiśodată [akc. ńiśodată] (pril.) — nijednom, nikad ∎ vrodată a fi șî fuost așa, ama đi kînd ĭuo țîn minće, n-a fuost ńiśodată — nekad je možda i bilo tako, ali otkako ja pamtim, nije bilo nijednom ♦ / ńiś + odată [Por.] ♦ rum. niciodată

ńiśun (pril.) [akc. ńiśun] — nijedan ∎ kînd a tunat Bugari, tuoț a fuźit, n-a ramas ńiśun saćan — kad su ušli Bugari, svi su pobegli, nije ostao nijedan seljak [Por.] ♦ rum. niciun

ńiśunđe [akc. ńiśunđe] (pril.) — nigde ∎ ku așa lukru n-aźunź ńiśunđe — sa takvim poslom ne stižeš nigde ∎ ńiśunđe nuĭe așa frumuos ka la nuoĭ — nigde nije tako lepo kao kod nas ♦ / < ńiś + unđe [Por.] ♦ rum. niciunde ♦ etim. < lat. nec aliubi

ńiśunu [akc. ńiśunu] (zam.) — nijedan, niko ∎ pi mulț ĭ-a kĭemat, ama ńiśunu na veńit — mnoge je zvao, ali nijedan nije došao ∎ tuoț ĭ-a-ntuors kuru, ńiśunu nu s-a uĭtat la ĭel — svi su mu okrenuli leđa, niko ga nije pogledao [Por.] ♦ rum. niciunul

ńitrîbuit (ńitrîbuită) (mn. ńitrîbuiț, ńitrîbuiće) [akc. ńitrîbuit] (prid.) — *lenčuga, džabalebaroš* ∎ ♦ rum. netrebuit

ńiuom (mn. ńiuamiń) (i. m.) — nečovek, izrod ∎ ńiuom n-are ńiś ińimă, ńiś milă, ńiś fire, ĭel ĭe ka žuavina sîrbaćikă — nečovek nema ni srca, ni milosti, ni obraza, on je kao divlja zver [Por.] ♦ rum. neom

ńivaḑut (ńivaḑută) (mn. ńivaḑuț, ńivaḑuće) [akc. ńivaḑut] (prid.) — neviđen ∎ a fuost o ală ńivaḑută pi lumĭa-sta — bio je ala neviđena na ovom svetu ♦ supr. vaḑut [Por.] ♦ rum. nevăzut

ńiźel (mn. ńiźiĭ) [akc. ńiźel] (i. m.) — (med.) bradavica, oboljenje kože u obliku krastave izrasline (Verruca vulgaris) ∎ ńiźelu măĭ ļesńe sa ļekuĭe ku lapćiļi lu ĭarbă kare o kĭamă peśinźină — bradavica se najlakše leći sokom od trave koja se zove rusa ♦ var. ńiźiel ♦ (demin.) ńiźeluț, ńiźeluș [Por.] ♦ rum. negel ♦ etim. < lat. naevus

ńișći [akc. ńișći] (čl.) — neki ∎ veńiră ńișći uamiń ńikunoskuț, șă luvară pi tata fara vĭastă — dođoše neki nepoznati ljudi, i odvedoše oca bez najave ∎ ńișći uamiń, ńișći muĭerĭ șî ńișći kopiĭ, tuoț la gramadă a mĭers pi drum — neki ljudi, neke žene i neka deca, svi su u gomili išli putem ♦ var. ńișće ♦ var. ńișća (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. nușće (Šarbanovac) [Crn.] ♦ rum. niști ♦ etim. < lat. nescio quid „nu știu ce (ne znam šta)”