VORBAR - REČNIK
(separat)

žagă (mn. žage) [akc. žagă] (i. ž.) — (tehn.) žaga, dugačka dvoručna testera ∎ žagă ĭe firiz mare đi doă mîń, ku doă parĭekĭ đi đinț: o parĭake taĭe, da una skuaće rugumatura — žaga je velika dvoručna testera, sa dva para zubaca: jedan par seče, a drugi vadi strugotinu ∎ ku žagă lukră duoĭ inș, ku ĭa sa taĭe ļiamńe gruasă — žagom testerišu dve osobe, njome se seku debeli trupci ∎ žagă la nuoĭ a ĭeșît dupa ratu-sta ku mńamț, măĭ întîń la rudńik în Măĭdan, unđe ku ĭa am sprimit građe đi uokńe — žaga se kod nas pojavila posle rata sa Nemcima, najpre u rudniku u Majdanpeku, gde smo sa njom spremali podgrađu za okna ∎ pănă am lukrat la rudńik, la žagă ĭ-am ḑîs „amerikaner” — dok smo radili u rudniku, žagu smo zvali „amerikaner” [Por.] ♦ rum. joagăr ♦ etim. < nem. Säger

Žaļežńik [akc. Žaļežńik] (i. m.) — (ojk.) Železnik ∎ Žaļežńik ĭe numiļi lu un sat pîrasît rudarĭesk, în komuna Kućeva — Železnik je ime jednog napuštenog rudarskog mesta u opštini Kučevo [Zvizd] ♦ etim. < srb. Železnik

žaļi (ĭuo žaļesk, ĭel žaļașće) [akc. žaļi] (gl. p. ref.) — (psih.) žaliti, osećati žalost ∎ ĭuo žaļesk lumĭa tuată, kum đi rău traĭesk astăḑ — ja žalim ceo svet, kako loše živi danas ∎ numa la muma ći puoț žaļi kînd țî grĭeu — samo se majci možeš žaliti kad ti je teško ∎ (ver.) puartă ńegru kî ĭ-a murit muma đi kurînd, șî trăbe s-o žaļaskă pănă la anu — nosi crninu jer joj je majka skoro umrla, pa treba da je žali godinu dana ∎ pănă nu s-a skuos sî sa puarće ńegru, dupa ńam muort đi žăļ s-a purtat numa žăļu: un parśel đi kîrpă ńagră — dok se nije pojavilo nošenje crnine, za umrlim rođakom se u žalosti nosio samo flor: jedno parče crne tkanine [Por.] ♦ rum. jeli ♦ etim. < slov. žaliti

žaļit (mn. žaļiturĭ) [akc. žaļit] (i. s.) — (psih.) (rel.) žaljenje, tugovanje ∎ măĭ grĭeu žaļitu ĭe dupa uomo-l muort — najteže žaljenje je za umrlim čovekom ∎ žaļitu dupa al muort, kînd ĭe ńam apruape, țîńe un an đi ḑîļe, atîta žaļașće șă al muort pi lumĭa-ĭa — žaljenje za pokojnikom traje godinu dana, toliko žali i pokojnik na onom svetu ∎ sămnu žaļituluĭ ĭe ńegru, astîḑ să înbrakă în țuaļe ńagre, da đemult s-a dus numa un pĭaćik ńegru, kare s-a kĭemat žăļ — znak žaljenje je crno, danas se oblači crno odelo, a nekad se nosio samo komad crne tkanine, koji se zvao flor ∎ kît țîńe žaļitu, uomu puartă ńegru, șă nu sa duśe la visaļiĭ — dok traje žaljenje, čovek nosi crninu, i ne ide na veselja [Por.] ♦ rum. jelit

žap (uzv.) — (onom.) žap, zvuk udarca ∎ žap! žap! s-auđe kînd ăl bat pi uom ku bîtu pi șîaļe — žap! žap! se čuje kad biju čoveka štapom po leđima [Por.] ♦ rum. jap

žapină (mn. žapiń) [akc. žapină] (i. ž.) — udubljenje, vododerina ∎ s-a surupat pomîntu pi pođină dupa pluaĭe, ș-a ramas numa žapiń guaļe — odronila se zemlja posle kiše na padini, pa su ostale samo gole vododerine ♦ sin. gaură, borugă, žoampă [Por.] ♦ rum. japină

žăgĭ (mn. žăgurĭ) [akc. žăgĭ] (i. s.) — žeravica ∎ nu s-a stîns fuoku đi tuot, a măĭ ramas žăgĭ pin śanușă — nije se vatra ugasila sasvim, ostale su žeravice po pepelu ♦ up. žîgaraĭ [Por.] ♦ rum. jeghi

žăļ1 (mn. žăļe) [akc. žăļ] (i. s.) — žalost, žal, patnja, bol ∎ žăļ mare, a perit baĭat ćinîr — velika žalost, poginuo mlad momak ∎ žăļu dupa ĭel ńiś în ḑî đi astîḑ nu s-a stîmparat — žal za njim se ni dan-danas nije ugasio ∎ žăļu arđe în ińimă — žalost peče u srcu [Por.] ♦ rum. jale ♦ etim. < slov. žalĩ

žăļ2 (mn. žăļe) [akc. žăļ] (i. s.) — (ver.) flor, znak žalost ∎ pănă nu s-a dus ńegru dupa-ĭ muorț, sămnu kî ĭe uomu žăļńik a fuost o șļîngă îngustă ńagră kare s-a kĭemat žăļ — dok se nije nosila crnina za pokojnicima, znak žalost je bila crna uska traka koju su zvali flor ∎ barbațî a dus žăļu ļegat đirĭept pista kaśulă albă, da muĭeriļi atirnat la kîrpă în vîru kapuluĭ — muškarci su flor nosili vezanog rano preko bele šubare, a žene prikačenog na marami povrh glave ∎ dakă a žaļit voĭńik, muĭeriļi a prins žăļu pi kîrpă la vîru kapuluĭ đi parća đirĭaptă, slubaḑît înapuoĭ, da dupa muĭare, la prins đi parća stîngă — ako su žalile muškarca, žene su flor nosile prikačenog na marami povrh glave sa desne strane, a za ženom, kačile su ga sa leve strane ∎ pănă a žaļit ku kapu guol, barbațî a duś žăļu ļegat la gît — dok su žalili gologlavi, muškarci su flor nosili oko vrata [Por.] ♦ rum. panglică neagră

žăļńik (žăļńikă) (mn. žăļńiś, žăļńiśe) [akc. žăļńik] (prid.) — ožalošćen, koji žali ∎ kînd are muort đi la ińimă, șî kînd ĭe în mare žăļ, đi mulće uorĭ muma ĭe žăļńikă pănă la muarće — kad ima umrlu decu, i kad je u velikoj žalosti, majka je često ožalošćena do smrti [Por.] ♦ rum. jalnic

žđier (mn. žđierĭ) (i. m.) — (zool.) kuna (mustela martes ∎ žđier ĭe žuavină sîrbaćika, samînă kîta la virveriță — kuna je divlja životinja, slična veverici [Por.] ♦ etim. < srb. ждера

žđiuor (mn. žđiuorĭ) (i. m.) — (zool.) ① kuna zlatica (Martes martes) ∎ ② tvor (Putorius putorius) ∎ ńişći vînaţ batrîń đi supt Guol a puvestît kî ĭe žđioru žuavină puturuasaă — neki stari lovci ispod Deli Jovana govorili su da je žđior smrdljivi tvor [Por.]

žgĭab (mn. žgĭaburĭ) [akc. žgĭab] (i. s.) — ① žleb ∎ žgĭab sa faśe în ļemn kînd sa skobĭașće adînkatură lungă în ĭel — žleb se pravi u drvetu kada se u njemu iskopa uzdužno udubljenje ② valov ∎ în žgĭab skobît adînk în ļemn gruos sa adapă vićiļi — u valovu duboko izdubljenom u deblu drveta poji se stoka [Por.] ♦ rum. jghiab ♦ etim. < slov. JLĬEBŬ

žgĭebui (ĭuo žgĭebuĭ, ĭel žgĭebuĭe) [akc. žgĭebui] (gl. p.) — užljebiti ∎ aļes un gruos bun đi žgĭebuit žgĭabu đi adapat vićiļî în ĭel — odabrao je deblo dobro da se u njemu užljebi valov za pojenje stoke [Por.] ♦ rum. jghebui

žîgaraĭ (mn. ≈) [akc. žîgaraĭ] (i. zb.) — žar ∎ dupa śe trĭek ļamńiļi, în kamin ramîńe numa žîgaraĭu — kad izgore drva, na kaminu ostaje samo žar ♦ up. žăgĭ [Por.] ♦ rum. jegăráĭ

žîglă (mn. žîgļe) [akc. žîglă] (i. ž.) — žaglja, drvena prečka koja spaja gornji i donji deo jarma ∎ la źug ĭastă duauă žîgļe — na jarmu ima dve žaglje ∎ žîglă are duauă gîăurĭ la vîr, ku kare sa larźiașće or sa skurtă źugu, sî sa adukă dupa kum ĭe gîtu lu viće — žaglja ima dve rupe pri vrhu, kojima se širi i skuplja jaram, da bi se podesio prema vratu životinje ♦ up. źug, rastîău, fiulare [Por.] ♦ rum. jâglă ♦ etim. < bug. žegla

žîgńală (mn. žîgńaļe) [akc. žîgńală] (i. ž.) — (med.) žiganje ∎ sa vaĭtă kă sîmće vro žîgńală în pĭept — žali se da oseća neko žiganje u grudima [Por.] ♦ rum. jignire

žîgńi (ĭuo žîgńesk, ĭel žîgńiașće) [akc. žîgńi] (gl. p. ref.) — ① (med.) žignuti ∎ s-a vaĭtă kă-l žîgńașće vro durĭare pista șîaļe, đi kînd a-nkarkat karu ku ļiamńe — žali se da ga žiga neka bol preko leđa, otkad je tovario kola sa drvima ② (tehn.) beliti, označavati zasecanjem ∎ ļemnu kare vreĭ să însămń đi vro trĭabă, numa ăl žîgńeșć kîta ku sakurĭa đintro parće — stablo koje hoćeš da obeležiš za neku potrebu, samo malo obeliš sekirom s jedne strane [Por.] ♦ rum. jigni ♦ etim. < srb. žignuti

žîguare (mn. žîguorĭ) [akc. žîguare] (i. ž.) — ① džukela, mršav pas ∎ ńi s-a bulnavit kîńiļi, nu manînkă, a slabit, iĭ sa vîăd usaîļi pin pĭaļe, s-a fakut o žîguare kare nu-ț măĭ trabe în traușă — razboleo nam se pas, ne jede, oslabio je, vide mu se koske kroz kožu, postao je jedna džukela koja ti više ne treba u dvorištu ② (fig.) (za čoveka) (pej.) džukela, mrcina ∎ așa žîguare đi uom kum ĭe Trailă, n-a măĭ vaḑut ĭuo pănă akuma — takvu džukelu od čoveka kakav je Trailo, ja do sada nisam video [Por.] ♦ rum. jigoare

žîguĭală (mn. žîguĭelurĭ) [akc. žîguĭală] (i. ž.) — (med.) žgaravica, gorušica ∎ kînd dupa vro mînkare or bĭare će arđe-n pĭept, sa ḑîśe kă ć-astupă žîguĭala — kada te posle nekog jela ili pića peče u grudima, kaže se da te davi gorušica ♦ var. žuguĭală [Por.] ♦ rum. jeguială

žîp (mn. žîpĭ) (i. m.) — prut, štap ∎ žîp ĭe krĭangă guală, fara krĭanźe șî fara frunḑă — prut je gola grana, bez grančica i bez lišća ∎ s-a luvat dupa kopiĭ ku un žîp đi kuorn — pojurio je decu jednum drenovim prutom ∎ (izr.) guol ka žîpu — go ko prut (siromašan) [Por.] ♦ rum. jip

žîpai (ĭuo žîpîĭ, ĭel žîpîĭe) [akc. žîpai](gl. p.) — mlatiti, batinati, tući štapom ∎ luvară un žîp ku tot, șă-l frînsiră ku bataĭa, să nu-ĭ mă-ĭ đa-n gînd să fure — uzeše jednu motku, i polomiše ga od batina, da mu više ne padne na um da krade [Por.] ♦ rum. jăpăi

žîpan (mn. žîpań) [akc. žîpan] (i. m.) — (augm.) močuga ∎ žîpan ĭe žîp mare — močuga je dugačka motka [Por.] ♦ rum. jipan

žîr (mn. žîrurĭ ?) (i. s.) — (bot.) žir, plod hrasta ili bukve ∎ đemult a fuost duos kît vrĭeĭ, șî tuot pļin đi žîr — nekad je bilo šume koliko hoćeš, i sva je bila puna žira ∎ ku žîru s-a arańit puorśi, da șî lumĭa la mînkat kînd ĭ-a razbit fuamića — žirom su se hranile svinje, a i ljudi su ga jeli kad bi ih savladala glad ♦ sin. gindă [Por.] ♦ rum. jâr ♦ etim. < bug. srb. žir

žîrpeļi (ĭuo žîrpeļiesk, ĭel žîrpeļiașće)(gl. p. ref.) — (o odeći) *pocepati se, otrcati se*

žîvînă (mn. žîvîń) [akc. žîvînă] (i. ž.) — (med.) rana, ozleda ∎ la luok unđe sa lovĭașće uomu, sa faśe žîvînă — na mestu gde se čovek povredi, napravi se rana ∎ žîvînă viĭe — živa rana [Por.]

žîžgan (žîžgană) (mn. žîžgań, žîžgańe) [akc. žîžgan] (prid.) — žgoljav ∎ uom žîžgan ĭe slab, uskat ka žîpu, șî đes bolnaviśuos — žgoljav čovek je mršav, usukan kao motka i često bolešljiv [Por.]

žńap (mn. žńepĭ) [akc. žńap] (i. m.) — krnjak, odlomljen deo tanje grane koji služi kao motka ∎ pusă mîna pi un žńap, șî ma luvă pi dupa kap, șî dăĭ, șî dăĭ, pănă nu kaḑuĭ tuot sînźaruos — dohvati jedan krnjak, pa počne da me mlati, pa udri, pa udri, dok ne padoh sav krvav ♦ var. žńiap ♦ up. žńapîn [Por.] ♦ rum. jneap

žńapîn (mn. žńapiń) (i. m.) — (izob.) (bot.) kleka (Juniperus communis) ∎ la nuoĭ s-a şćut đi žńapîn numa pi vuorbă, ļemnu n-a fuost kunoskut, kî śuośiļi nuaştre n-au nalţîme kare kată žńapînu — kod nas se za kleku znalo samo po imenu, biljka nije bla poznata, jer naša brda nemaju tu visinu koju kleka traži ♦ up. žńap [Por.] ♦ etim. < lat. juniperus

Žoĭeń (jed. Žoĭan) [akc. Žoĭeń] (i. m.) — (antr.) Četvrtkari, nadimak koji su Vlasi Carani dali zapadnim Vlasima, Munćanima, zato što nisu radili četvrkom ∎ rumîń țarańi đi la Kraĭna a ḑîs l-aĭ nuoștri „žoĭeń”, kă aĭ nuoștri n-a lukrat žuoĭa, đi la Žuoĭ-Marĭ pănă la Ispas, karĭe kađe tuot žuoĭa — Vlasi Carani iz Krajine, zvali su naše „četvrtkari”, jer naši nisu radili četvrtkom od Velikog Četvrtka do Spasovdana, koji uvek pada u četvrtak ♦ var. Žoĭańi [Por.]

žordaļiĭe (mn. žordaļiĭ) [akc. žordaļiĭe] (i. ž.) — (bot.) kajsija (plod) ∎ žordaļiĭa ĭe puamă dulśe, ku kuaža galbină șî ńaćidă — kajsija je slatko voće, sa žutom i glatkom korom ♦ var. zorzoļiĭe (Tanda, Crnajka) [Por.] dij. var. zărzăļiĭe (Topla) [Crn.] ♦ rum. zărzălie ♦ etim. < bug. zarzala < tur. zerdalu < Pers. zerd „žut”

žordaļiu (mn. žordaļiĭ) [akc. žordaļiu] (i. m.) — (bot.) kajsija (drvo), (Prunus armeniaca) ∎ žordaļiu ĭe puom mik, ku fluorĭ albe șî puamă galbină — kajsija je niska voćka sa belim cvetom i žutim plodom ∎ žordaļiu ĭe puom kare la nuoĭ sa pĭarđe mirekuț, sa măĭ gasîașće unđe-unđe, al tuot măĭ rar — kajsija je voćka koja se kod nas polako gubi, još se može naći tu i tamo, ali sve ređe ♦ var. zorzoļiu (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. zărzaļiu (Novi Sip) [Dun.] ♦ dij. var. zărzăļiu (Topla) [Crn.] ♦ rum. zărzălui

žordar (mn. žordarĭ) [akc. žordar] (i. m.) — (izob.) prutar, gonič ∎ žordar a fuost uom sarak kare n-avut plugu luĭ, șî s-a dus în prumut la ăla kare l-a avut, să-ĭ mîńe ku žuarda buoĭi la arat, da pĭe urmă ĭel iĭ întuarśe înprumutu kînd vińe ku plugu șî-ĭ are luoku lu sarak — prutar je bio siromašan čovek koji nije imao svoj plug, pa je odlazio u zajam kod onoga ko ga je imao, da mu prutom goni volove na oranju, a posle mu ovaj vraća zajam kad dođe sa plugom i siromahu izore njivu ∎ đemult s-a arat ku triĭ parĭekĭ đi buoĭ, șî žordarĭu a purtat griža đi tuaće parĭeki-ļa sî tragă plugu kum trîabe — nekada se oralo sa tri para volova, i gonič je vodio računa o njima da vuku plug kako treba [Por.]

žorđiță (mn. žorđiț) [akc. žorđiță] (i. ž.) — (demin.) prutić, štapić ∎ kopiĭi miś fļuțîĭ ku o žorđiță pi kur, sî sa învĭață la bataĭe, kînd fak vro drăkovină — malu decu fićkaš nekim prutićem po dupetu, da se naviknu na batine, kada učine neki nestašluk [Por.] ♦ rum. jordiţă

žuampă (mn. žuampe) [akc. žuampă] (i. ž.) — rupa, udubljenje ∎ n-a bagat sama, a dat ku ruata în vro žuampă, ș-a kaḑut înkurișkapiće — nije pazio, udario je biciklom u neku rupu, i pao naglavačke ∎ a luvat pluaĭa drumu, a ramas numa žuampă lînga žuampă — odnela kiša put, ostala je samo rupa do rupe ♦ sin. gaură, žapină [Por.] ♦ rum. joampă

žuardă (mn. žuorḑ) [akc. žuardă] (i. ž.) — prut ∎ žuardă ĭe nuĭauă, lungă șî supțîrĭe, frîntă or taĭată đin krĭangă lu vrun ļiemn žîlau, ku kare s-a mînat vićiļi — prut je tanka i dugačka šiba, izlomljena ili isečena od grane nekog žilavog drveta, kojom se terala stoka ∎ ku žuarda supțĭre đi bătrîńață, daskîļi a batut kopiĭi la șkuală — tankim prutom su nekada uičitelji tukli decu u školi ∎ ku žuarda șî parințî a fļuțait pi kur kopiĭi a luor aĭ ńimĭarńiś — prutom su i roditelji šibali po dupetu svoju nemirnu decu [Por.] ♦ rum. joardă ♦ etim. < mađ. zsorda

žuđeka (ĭuo žuđik, ĭel žuđikă) [akc. žuđeka] (gl. p. ref.) — ① grditi, prekorevati ∎ a žuđekato șî parințî da șî prĭaćińi, ama ĭa a fuost tare đi kap, șă n-askultat pi ńima — grdili je i roditelji i prijatelji, ali je ona bila tvrdoglava, i nije slušala nikoga ② (zast.) suditi ∎ đimult, pintru śe gođe napastă, uomu s-a dus la kińezu să-l žuđiśe întra marturĭ, să sa vadă fiva đevină or nu — nekada, za bilo koju sumnju, čovek je išao kod kneza da mu se sudi pred svedocima, da se vidi da li je kriv ili ne [Por.] ♦ rum. judeca ♦ etim. < lat. judicare

žuđekat (žuđekată) (mn. žuđekaț, žuđekaće) [akc. žuđekat] (prid.) — kritikovan ∎ n-a trekut ḑîua să n-a fi fuost žuđekată đi la suakra fara ńiśkotrĭabă — nije prošao dan da nije bila kritikovana od strane svekrve bez ikakvog razloga [Por.] ♦ rum. judecat

žug (i. s.) ● v. źug [Por.] ♦ rum. jug

žuka [akc. žuka] (gl. p. ref.) ● v. źuka [Por.] ♦ rum. juca

žukariĭe [akc. žukariĭe] (i. ž.) ● v. źukariĭe [Por.] ♦ rum. jucărie

žukatuorĭ [akc. žukatuorĭ] (i. m.) ● v. źukatuorĭ [Por.] ♦ rum. jucător

žumaće (mn. žumăț) [akc. žumaće] (i. ž.) — pola, polovina ∎ ĭ-a skris ta-su numa o žumaće đe moșiĭe — prepisao mu je otac samo polovinu imanja ♦ / (skr.) < žumataće [Dun.] ♦ rum. jumate

žumataće (mn. žumatăț) [akc. žumataće] (i. ž.) — polovina, pola ∎ śuava śe ĭe întrĭeg are doă žumatăț — nešto što je celo, ima dve polovine ∎ žumatățîļi sînt întođeuna tot una — polovine su uvek jednake ♦ supr. întrĭeg [Por.] ♦ dij. var. źumataće (Rečica, Požarevac) [Bran.] ♦ rum. jumătate ♦ etim. < lat. dimidietatem

žumit (mn. žumiće) [akc. žumit] (i. s.) — (zast.) žmurke, vrsta dečje igre ∎ kînd am fuost mikă, măĭ mult ń-am žukat la žumit — kad sam bila mala, najviše smo igrali žmurke [Por.] ♦ rum. jumit

žumuļală (mn. žumuļelurĭ) [akc. žumuļală] (i. ž.) — čerupanje, čupanje ∎ s-a dus muma la ćeĭka, să-ĭ ažuće la žumuļală, kă ćeĭka are mulće gaiń đi taĭat — otišla je mati kod tetke da joj pomogne u čerupanju, jer tetka ima mnogo živine za klanje ∎ sfadă mare întra muĭerĭ, o să fiĭe akușa vro žumuļală — velika svađa među ženama, biće skoro neko čupanje ♦ var. žumuļit ♦ var. žumuļitură [Por.] ♦ rum. jumuleală

žumuļi (ĭuo žumuļiesk, ĭel žumuļiașće) [akc. žumuļi] (gl. p. ref.) — čerupati, čupati ∎ am taĭat gaina, șî ma pun s-o žumuļiesk đi pĭańe — zaklao sam kokošku, i počinjem da joj čerupam perje ∎ kînd muĭer-ļi sa bat, ĭaļe numa sa žumuļiesk đi păr — kad se žene biju, one se samo čupaju za kosu [Por.] ♦ rum. jumuli ♦ etim. < mađ. gyomlálni

žumuļit (žumuļită) (mn. žumuļiț, žumuļiće) [akc. žumuļit] (prid.) — očerupan, raščupan ∎ gaina a skapat đin gĭarîļu uļuluĭ, ama a fuost tuată žumuļită — kokoška je utekla iz orlovih kandži, ali je bila sva očerupana ∎ fata nu s-a pipćenat, numa s-a dus dupa viće imuasă șî žumuļită — devojka se nije očešljala, nego je otišla za stokom prljava i raščupana ∎ ń-a furat uoțî tuot, șî ń-a lasat žumuļiț păn-la pĭaļa guală — ukrali nam lopovi sve, i ostavili nas očerupane do gole kože [Por.] ♦ rum. jumulit

žumuļitură (mn. žumuļiturĭ) [akc. žumuļitură] (i. ž.) — ① čerupanje ∎ vînatuori a dat pista urmă đi žumuļitură, unđe uļi a mînkat gaińiļi furaće — lovci su naišli na trag čerupanja, gde su orlovi pojeli ukradene kokoške ② (fig.)(pej.) aljkavuša, neočešljana, neuredna žena ∎ žumuļitura ĭe muĭare imuasă, ńipipćenată, ruptă — aljkavuša je prljava, neočešljana i pocepana žena [Por.] ♦ rum. jumulitură

žungĭ (mn. žungĭurĭ) (i. ž.) — (med.) probodi u grudima (Angina pektoris) ∎ uomu sa vaĭtă đi žungĭ kînd ăl duare-n pĭept, ka kîd vrunu ăl înpunźe ku kuțîtu — čovek se žali na probode kad ga boli u grudima kao da ga neko probada nožem [Por.]

žunk (mn. žunś) [akc. žunk] (i. m.) — (zool.) june ∎ žunku ĭe boișuor ćinîr, kare n-a măĭ sarit pi vaś — june je mladi vočić koji još nije naskakao krave ♦ var. źunk ♦ augm. žunkan ♦ up. žuńinkă [Por.] ♦ rum. junc ♦ etim. < lat. iŭvĕncus

žuńinkă (mn. žuńinś) [akc. žuńinkă] (i. ž.) — (zool.) junica ∎ žuńinkă ĭe vițaoă kare înga n-a fatat — junica je goveče koje se još nije telilo ♦ var. źuńinkă ♦ up. žunk [Por.] ♦ rum. juninca ♦ etim. < lat. junix, -cis.

žuoĭ (mn. žuoĭe) [akc. žuoĭ] (i. ž.) — (kal.) četvrtak ∎ žuoĭ ĭe ḑîuă în stamînă întra mĭerkuĭ șî vińirĭ — četvrtak je dan u nedelji između srede i petka ♦ up. Žuoĭ marĭ, Žuoĭa vĭarđe, Žuoĭa ĭepilor ♦ var. žuoĭa (i. ž.) ♦ var. (zast.) źuoĭ [Por.] ♦ rum. joi ♦ etim. < lat. [dies] Jovis

žuos [akc. žuos] (pril.) — dole, na zemlji ∎ nuĭe bun tuamna sî sa șadă žuos, pi pomînt guol, kî ĭe pomîntu uđiluos șă uomu raśeșćă ļesńe — nije dobro u jesen da se sedi dole, na goloj zemlji, jer je zemlja vlažna pa se čovek lako prehladi ∎ ļemnu taĭat a kaḑut žuos — posečeno drvo palo je na zemlju ♦ supr. sus [Por.] ♦ rum. jos ♦ etim. < lat. pop. jussum, jossum

župui (ĭuo župuoĭ, ĭel župuaĭe) [akc. župui] (gl. p. ref.) — ① (o koži) drati, odrati, skinuti kožu ∎ kînd sa taĭe vro žuavină pintru karńe, ĭa măĭ întîń sa župuaĭe, îĭ sa dubuare pĭaļa — kad se kolje neka životinja radi mesa, ona se prvo odere, skine joj se koža ② (o kori) guliti ∎ čiĭu or salka sa župuaĭe đi kuažă, să ramînă numa albățu đi lukru — lipa ili vrba se gule od kore, da ostane samo beljika za obradu [Por.] ♦ rum. jupui ♦ etim. < bug. župia

župuit (župuită) (mn. župuiț, župuiće) [akc. župuit] (prid.) — ① (o koži) odran ∎ s-a dus ku pĭaļa župuită, sî śarkă s-o vindă la kožokarĭ — otišao je sa odranom kožom, da proba da je proda ćurčiji ② (o kori) oguljen ∎ a veńit apa đi la munće, a tîvaļit petruańe kare a župuit tuoț puomi pinga rîu — nadošla je reka sa planine, valjala je kamenje koje je ogulilo sve voćke pored reke [Por.] ♦ rum. jupuit

župuitură (mn. župuiturĭ) [akc. župuitură] (i. ž.) — ① (med.) oderotina ∎ župuitură ĭe rană pi trupu uomuluĭ or a žuavińi unđe ļi sa dubuare un parśel đi pĭaļa — oderotina je rana na telu čoveka ili životinje gde im se skine deo kože ② (o kori) oguljotina ∎ župuitură pi ļemn ĭe luok unđe iĭ s-a dubarît kuaža — oguljotina na drvetu je mesto gde mu je skinuta kora [Por.] ♦ rum. jupuitură

župuĭală (mn. župuĭelurĭ) [akc. župuĭală] (i. ž.) — ① (o koži) dranje ∎ n-o sî gaćaska župuĭala îndată, kă a taĭat mulće viće — neće završiti dranje skoro, jer ima mnogo zaklane stoke ② (o kori) guljenje ∎ kînd s-a tîvaļit bikuań-aĭ marĭ pin puomĭ, unđe guod atîrnat puomi, a ramas urmă đi župuĭală — kad su se valjale kamenčine po voćnjaku [Por.] ♦ rum. jupuială