Kartica sela:

Vitovnica Vitońiţa [125]

(m. sg.) Vitońiśan • (m. pl.) Vitońiśeń • (f. sg.) Vitońiśană • (f. pl.) Vitońiśeńe •

pi/pe/pĭe/pră/pă	đi/đe/ďe/dă	klańe/klaĭe	ḑău/zău	śe/će/če/ťe	ź/đ/ď/ğ

VITOVNICA (319 CT.), ratarsko (45,5% agrarnog st.), ranije stočarsko, seosko naselje zbijenog tipa, na (230 m) obalama Vitovničke reke (48 km), kod njenog izlaza iz tesne klisure, i padinama uzvišenja Faca Manastira, Urlaja i Čukara (380 m), 12 km istočno od Petrovca. Površina atara iznosi 2.717 ha. U selu i ataru se nalaze šest jačih izvora, Vasiljin, Budimirov, Simeonov kladenac, Crni izvor, Priod i Banja, od kojih se poslednji smatra lekovitim. Naselje je ovalnog oblika. Arheološki nalazi (komadi zgure, stare rudarske alatke i dr.) na lokalitetima Letište i Pojana Kušenj ukazuju na znatnu rudarsku aktivnost (srebro, olovo, gvožđe) u antičko doba. Nastanak i ime sela vezuje se za manastir Vitovnicu, koji je, po predanju, podigao kralj Milutin. Ugarske povelje iz 1390. beleže gradić - utvrđenje (castmm Vytiniche), a kasniji izvori (1557, 1661, 1718. i 1733) samo manastir. Selo se kao prnjavor ("soderži do 30 domova i žitelji jesu ponajviše Vlasi, koji manastiru rabotaju") pominje tek početkom XIX v. St. je vlaško (slavi Sv. Nikolu, Sv. Aranđela, Sv. Jovana, Verižice, Petkovicu, Đurđic, Mitrovdan i dr.; zavetine Trojice i Sv. Ilija), poreklom iz Timočke krajine, Resave, Crne Reke, Vlaške, Erdelja (Almaš, Karansebeš i Sokol) i Morave. Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,8 (1961) do 1,8 (1991). Crkva manastira Vitovnice posvećena je Uspenju Presvete Bogorodice, čiji dan je i crkvena slava. Iznad njenih severnih vrata nalazi se kamena ploča iz 1218. sa natpisom na starojermenskom i staroslovenskom jeziku. Električno osvetljenje dobija 1950, asfaltni put krajem 80-ih god. XX v., telefonske veze 1989, a vodovodnu mrežu 1995. god. Ima četvororazrednu OŠ (počela sa radom 1862), dom kulture, manifestaciju "Sabor gorana", koja se održava svake god. 4. jula na Trestu - izletištu sa planinskim domom i lugarskom kućom, i dr. Pečenje kreča je tradicionalna aktivnost meštana. Posle II svetskog rata postojao je manji rudnik lignita.

• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Vitovnica

O poreklu stanovništva:

(U pripremi!)

S T A T I S T I K A

1850.¹⁾ (Vlasi)

1866.²⁾ (Vlasi)

1921. (Rumuni)³⁾

2011. (Vlasi)

Kuća

Duša

Svega

Srba

Vlaha

% Vl.

Svega

Srba

Rumuna

% Rum.

Svega

Srba

Vlaha

% Vlaha

Rumuna

372

459

453

98.69

520

246

107

33.33

G E O G R A F I K A

Fizionomske karakteristike			Nadmorska visina u m.		Površina	Tradicionalna
Tip	Oblik	Reljef	Centar	Visinski pojas	ha	privreda
zbijeno			230		2717	stočarstvo (ranije)

GRAĐA U REČNIKU:

Etnogr. oblast: Mlava

LEGENDA:

= vlaško

= Vlasi i povlašeni Srbi

= mešovito

= romska mahala

= bajaško (Romi)

^{1) Prvi popis u Srbiji u kome se beleže Vlasi kao posebna etnička kategorija
sproveden je 1850. godine.
Broj njihovih "kuća" i "duša" obradio je i objavio Jovan Gavrilović, vidi
Гласник Друштва србске словесности, св. 4, Београд, 1852}

²⁾Broj Vlaha na popisu iz 1866. obradio i objavio statističar Vladiomir Jakšić, u delu: В. Якшич, О племенном составе населенiя в Княжестве сербском, Типографiя Майкова, С. Петербург, 1872

³⁾Od Berlinskog kongresa (1878. g.) do kraja II sv. rata, sve administracije Srbije, Kraljevine SHS i Jugoslavije, smatrale su Vlahe Rumunima, i tako su ih tretirale u svojim zvaničnim državnim popisima!

x u rubrikama popisa iz 2011. godine o značava mesta u kojima je broj popisanih lica bio manji od 3 (Strategija, p. 19)

Broj pogleda : 784

aa ăă bb țț čč ćć dd ḑḑ ğğ đđ ďď ee ff gg hh ii îî ĭĭ kk ll ļļ mm nn ńń oo pp rr ss şş śś tt ťť uu vv zz žž źź