Kartica sela:

Brza Palanka Brza [020]

Istočni Vlasi • Carani • Narečje: oltensko

pi/pe/pĭe/pră/pă	đi/đe/ďe/dă	klańe/klaĭe	ḑău/zău	śe/će/če/ťe	ź/đ/ď/ğ

BRZA PALANKA (1.557 st.). pogranično (ka Rumuniji) gradsko naselje (po pravnom kriterijumu) zbijenog tipa, pored (40-80 m) desne obale Dunava, s obe strane savremenog puta Kladovo-Negotin, 24 km JZ od Kladova. Površina katastarske teritorije iznosi 6.429 ha. Fizionomski povezuje nekoliko "krajeva" (Gornje Hacelje, Ungrjani, Koritari, Planinica i dr.). Tokom izgradnje HE "Đerdap”, 80-ih god. XX v.: potopljena su dva "kraja": Čaršija i Suvaja. Gornje naselje nastalo je na mestu rimskog utvrđenja Egete iz II v.; gde su pronađeni mnogobrojni arheološki nalazi (mermerne skulpture. bronzana ploča Jupiterovog svetilišta, srebrni šlem i dr.). Spada u starija naselja. Pominje se na austrijskim kartama iz HVIII v., u turskom popisu harača 1740/41. (13 žitelja), katastarskom popisu 1741. kao selo Brza kod Slatine kasnije. Oslobođena je za vreme Karađorđa (1810) uz pomoć ruske vojske. Nakon toga, Vuk Karacić je od 1811. do sloma 1813. bio starešina đumruka, sudija i upravitelj. Kao granično naselje dobija važnu ulogu u ustaničkoj Srbiji. Proglašena je za varošicu 1885. god. U B.P. knez Miloš Obrenović dolazi tri puta posle konačnog oslobođenja 1833, Sima Milutinović dva puta: 1833. kao carinik za Ključ i 1835. u pratnji kneza Miloša. God. 1836. B.P. ima mezulhanu, đumruk, pristanište i glavno brodogradilište u Srbiji. Jedan brod - korvetica, izgrađen je 1834, a od 1840. do 1842. izgrađen je brod tipa brig sa dve katarke i 300 hilj. oka nosivosti za pomorsku plovidbu. St. je srpsko (slavi Veliku Gospojinu, Petkovicu, Ce. Arhanđela, Se. Nikolu i dr.; mesna slava Trojice, a u Koritarima Đurđevdan; vašar Sabor sv. arhangela Gavrila), a ima i drugih nacionalnosti (Vlasi, Crnogorci, Romi i dr.). Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,3 (1961) do 0,7 (1991). U naselju se nalazi pravoslavni hram Sv. Trojice. Vodosnabdevanje je kolektivno (73% domaćinstava) i individualno (kopani bunari - 10,9%, uređeni n neuređeni izvori i dr.). Ima dve OŠ "Stefanija Mihajlović” (osmorazrednu i četvororazrednu; 1999/2000. - 177 učenika), zdravstvenu stanicu, zemljoradničku zadrugu, lokalnu pijacu (pijačni dan - petak) i dr. Mnogi meštani su na privremenom radu u inostranstvu (Danskoj, Švedskoj, Nemačkoj i dr.).

• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Brza Palanka

O poreklu stanovništva:

Klik ovde!

S T A T I S T I K A

1850.¹⁾ (Vlasi)

1866.²⁾ (Vlasi)

1921. (Rumuni)³⁾

2011. (Vlasi)

Kuća

Duša

Svega

Srba

Vlaha

% Vl.

Svega

Srba

Rumuna

% Rum.

Svega

Srba

Vlaha

% Vlaha

Rumuna

409

616

169

442

71.75

1757

566

1011

57.54

860

790

2.56

G E O G R A F I K A

Fizionomske karakteristike			Nadmorska visina u m.		Površina	Tradicionalna
Tip	Oblik	Reljef	Centar	Visinski pojas	ha	privreda
zbijeno		ravničarski			6429

GRAĐA U REČNIKU:

Etnogr. oblast: Ključ

LEGENDA:

= vlaško

= Vlasi i povlašeni Srbi

= mešovito

= romska mahala

= bajaško (Romi)

^{1) Prvi popis u Srbiji u kome se beleže Vlasi kao posebna etnička kategorija
sproveden je 1850. godine.
Broj njihovih "kuća" i "duša" obradio je i objavio Jovan Gavrilović, vidi
Гласник Друштва србске словесности, св. 4, Београд, 1852}

²⁾Broj Vlaha na popisu iz 1866. obradio i objavio statističar Vladiomir Jakšić, u delu: В. Якшич, О племенном составе населенiя в Княжестве сербском, Типографiя Майкова, С. Петербург, 1872

³⁾Od Berlinskog kongresa (1878. g.) do kraja II sv. rata, sve administracije Srbije, Kraljevine SHS i Jugoslavije, smatrale su Vlahe Rumunima, i tako su ih tretirale u svojim zvaničnim državnim popisima!

x u rubrikama popisa iz 2011. godine o značava mesta u kojima je broj popisanih lica bio manji od 3 (Strategija, p. 19)

Broj pogleda : 1150

aa ăă bb țț čč ćć dd ḑḑ ğğ đđ ďď ee ff gg hh ii îî ĭĭ kk ll ļļ mm nn ńń oo pp rr ss şş śś tt ťť uu vv zz žž źź