VELIKA JASIKOVA (1.239 st.), ratarsko-stočarsko (57,5% agrarnog st.) seosko naselje razbijenog tipa, na (150-280 m) dolinskim stranama Glogovičke reke, leve pritoke Timoka, 2 km istočno od puta Zaječar-Negotin, 28 km SI od Zaječara. Površina atara, kojim teku Salaška reka, Krasnički potok i dr., iznosi 3.463 ha. Naziv je fitogeografskog porekla - po mnogobrojnim velikim jasikama. Podeljena je na šest "mala" ("rejona"), Zmajevac, Vrtop, Sredinu naselja; Arnautsku, Gornju i Crkvenu. Od tragova starije naseljenosti značajem se ističu ruševine rimskog grada na lokalitetu Gradište (2 km od sela) i temelji stare crkve na mestu Manastir. Smatra se da je prvobitno naselje bilo u Gavanu (gde se nalazi Neznano Groblje), odakle je premešteno na mesto Bunar, potom na levu stranu Jasikovačke reke u Veliku dolinu (Valja Mare) ispod Čukare (Ilijeva brda), pa na današnju lokaciju. U narodu je prisutno mišljenje da je V.J. pre 200 god. bila pusta i da su je obnovili rodovi koji su došli iz "Arnautluka". Smatra se da do druge polovine XVIII v. sa Malom Jasikovom čini jedno naselje, na mestu današnje V.J., u kome su stanovale "arnautske" porodice. Pominje se početkom XVIII v. na Langerovoj karti kao Jasikoeac. St. je pravoslavno (slavi Petkovicu, Mitrovdan, Sv. Nikolu i dr.; zavetina Spasovdan), srpsko (93,1%) i vlaško (5,2%), doseljeno sa Kosova, iz Makedonije i Rumunije. Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,7 (1961) do 1,8 (1991). Pravoslavni hram posvećen Sv. Paraskevi, čiji dan je i crkvena slava, izgrađen je 1868, a u selu se nalazi i adventistička crkva. Električnu energiju dobija 1957, a vodom se snabdeva preko seoskog vodovoda. Ima četvororazrednu OŠ, dva spomenika borcima palim u I i II svetskom ratu, spomen-česmu rodoljubima poginulim u II svetskom ratu, MK i zdravstvenu ambulantu. Poznata je po razvijenom govedarstvu.
• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Velika Jasikova
|
