Lepenski Vir - Dragoslav Srejovic - Giovanni Caselli

NA PRVOM KORAKU IZ ŽIVOTINJSKOG U LJUDSKI SVET

Crtica o lokalitetu Lepenski Vir -
najpoznatijem nalazištu na teritoriji opštine Majdanpek

Budjenje kulture Lepenskog Vira i uspostavljanje njene svojevrsne umetnosti, otpočinje oko 7000. g. stare ere. Tri faktora - izolacija, promena klime i uvećanje lokalne populacije - bili su odlučujući za ovaj preobražaj. Đerdap - ta najveca klisura Evrope - odvajkada je predstavljala svet za sebe, a posebno u ranom holocenu kad su opustela sva okolna ravničarska područja. U ovom svetu velika reka se neposredno vezuje za razigrani planinski reljef zbog čega se na malim rastojanjima naglo menjaju nadmorske visine (od 50 do 800 m) i otuda na ograničenim prostorima sučeljava i po nekoliko ekoloških zona. Veliki broj mikroekoloških staništa, rasporedjenih u "spratove" izmedju reke i obližnjih planinskih površi, omogućava da se brzo, na kratkom putu nadje sve što je potrebno za život: u vodi - obilje ribe, na obali - najraznovrsnije stene i minerali, a u šumi - divljač, plodonosno drveće i gorivo. Ova prirodna bogatstva još više su se uvećala u prvim stolećima 7. milenijuma stare ere, kad je otopljenje opšte klime (početak boreala) izazvalo novo bujanje vegetacije, a čoveku omogućilo stalni boravak pod vedrim nebom.

Jedini "materijal" za arhitektonsko stvaralaštvo kojim je populacija Đerdapa raspolagala u trenutku naseljavanja prostorno ograničenih dunavskih terasa bio je naviknutost na pecinski prostor u vidu polulopte ili polulevka sa ukošenim zidovima i svetlošcu koja se od ulaza probija prema suženom, mračnom dnu. U svim fazama ove kulture grade se isključivo staništa čije su osnove izvedene iz kruga ili trougla (zarubljeni kruzni isečak) s ukošenim "zidovima", tj. krovom koji neposredno naleže na osnovu. To znači da je populacija ove kulture živela u staništima šatorskog izgleda, odnosno da je stambeni prostor uvek shvatala kao pećinu.

Na Lepenskom Viru se u vremenu 6500-4500 godine stare ere, izdvajaju četiri osnovne faze razvoja (Proto-Lepenski Vir, Lepenski Vir I, Lepenski Vir II i Lepenski Vir III). Prve tri faze predstavljaju lovosakupljačke zajednice, dok je u četvrtoj fazi zastupljen period prvih zemljoradnika i stočara (od 5300. do 4500. godine pre nove ere).
	Lepenski Vir - umetnička vizija svakodnevnog života u selu kojim počinje istorija civilizovane Evrope.
	Autir slike: Giovanni Caselli sa Malte http://www.gcaselli.com
	mailto:giovanni@maltanet.net

Oko 5300. godine pre nove ere stanovnici Lepenskog Vira doživeli su tzv. neolitsku revoluciju. Pripitomili su prve životinje i počeli da se bave zemljoradnjom. Ova najmladja faza na Lepenskom Viru pripada kulturi Starčeva. Zivot na Lepenskom Viru zamro je oko 4500. godine pre nove ere, kada su stanovnici krenuli u potragu za većim obradivim površinama.

[D. Srejović, Lj. Babović, Umetnost Lepenskog Vira, Beograd, 1983, s. 37-39]

Za više detalja o Lepenskom Viru, vidi sajt:
http://www.yurope.com/people/nena/Vir/

Vidi i stranice posvecene lokalitetu Vlasac!