Home
Bibliografija objavljenih radova Pauna Es Durlica

Za potpuno ispravan izgled tekstova koristite IE.5x, CP 1251 i rezoluciju 800x600!

Napomena: dostupni samo tekstovi čekirani znakom Ostali su u pripremi.

 

Paun Es Durlić, diplommirani etnolog i likovni pedagog, kustos Muzeja u Majdanpeku u penziji

2020

33 .

 Rumînji în zovîrnjit đi suare * Vlasi na zalasku sunca

UG Pekus, Majdanpek, 2020

  • Narodna književnost Vlaha Poreča, Gornjeg Peka i susednih oblasti

  • free download: Vlasi na kraju puta (uvod u knjigu sa pregledom osnovnih teorija o poreklu Vlaha istočne Srbije i njihovom argumentovanom kritikom; razmatra se i pitanje kojom se naučnom metodom jedino može ojektivno utvrditi poreklo Vlaha i njihova etnička i nacionalna pripadnost)

2010

32 .

 Sveti jezik vlaškog hleba. Slikovnica sa rečnikom u 40 slika

BalkanKult Fiondacija, Beograd, 2010

  • Knjiga o vlaškim obrednim hlebovima sačuvanih u običaju pomana, koji se praktikuje u posmrtnom ciklusu zasnovanom na veri u večni život i kultu besmrtnosti. (PDF format, direktan download klikom na link).

2006

31 .

 Elementi titanomahije u vlaškim mitološkim pesmama

Razvitak 223-224, Zaječar, 2006, str. 105-117

  • Poniranje u najdublje slojeve arhaicne vlaske kulture, kroz temeljnu naucnu analizu mitoloskih pesama sakupljenih 2005. godine u okviru autorskog projekta "Poslednji Orfeji Balkana". U prilogu su tekstovi pesama, u izvornom obliku, i s prevodom na srpski jezik, kao i njihova melografska transkripcija.

30 .

 Čudesni svet kamene kapije

Web izdanje (odlomak)

  • Arheologija i etnologija Prerasta, geomorfološke retkosti, koja se nalazi na putu Majdanpek-Rudna Glava i od davnina je okružena mistikom.

2005

29 .

 Vlaška mitološka pesma o poreklu zla, iz Rašanca na Mlavi

(koautor Biljana Bojković)

Razvitak 221-222, Zaječar, 2005, str. 138-144

  • U okviru projekta "Poslednji orfeji Balkana" ekipa Muzeja u Majdanpeku je u mlavskom selu Rašanac od starog laptara Milana Petrovića snimila više dragocenih etnomuzikoloških bisera, od kojih je za ovaj prikaz izdvojila pesmu neobične mitološke sadržine ... Pesma se daje u izvornom, dijalektološkom obliku, i sa paralelnim prevodom na srpski jezik. Priložen je i notni zapis, kao i nekoliko fotografskih snimaka kojima se ilustruje terensko istraživanje, i prikazuju detalji običaja za koje se u nauci verovalo da su odavno nestali iz narodnog života ...

2004

28 .

 Vlasac - vaskrs potopljenog arheološkog lokaliteta

Razvitak 216-217, Zaječar, 2004, str. 4-10

  • Detaljan opis okolnosti slučajnog otkrića novih nalaza na potopljenom arheološkom lokalitetu Vlasac u Đerdapu, konačan izveštaj sa rekognosciranja i terenskih merenja koja su omogućila vrlo preciznu ubikaciju nalaza u situacioni plan lokaliteta iz 1971. godine, muzeološki podaci o predmetima i opis grafizama na jednom od žrtvenika koji se mogu smatrati najstarijom pisanom porukom na svetu!  

27 .

 Vlaška pesma o Hajduk Veljku iz Topolnice u Porečkoj Reci

(koautor Biljana Bojković)

Razvitak 215-216, Zaječar, 2004, str. 58-64

  • Rad je napisan specijalno za Razvitak, povodom jubileja "Dvesta godina od Prvog srpskog ustanka". Pored kratke komparativne studije o Hajduk Veljku u narodnim pesmama, s posebnim osvrtom na stanje u vlaškom narodnom pevanju, opisan je neobičan način kako se došlo do pesme, dat je njen izvorni vlaški tekst i paralelni, srpski prevod. Uz etnomuzikološku analizu, donosi se i notni zapis pesme.  

26 .

 Tanda - selo koga nema

Rad napisan specijalno za internet

  • Tanda je jedno od najmanjih sela Porečke Reke, u literaturu je ušlo kroz radove Jovana Cvijića i putopis Tihomira Đorđevića, koji je 1905. godine prošavši kroz njega primetio da "Tanda nije selo već je sastavljeno od samih torova". Tekst je napisan na osnovu sopstvenih terenskih i bibliografskih istraživanja, a publikovan je povodom 220 godina od prvog pomena ovo neobičnog naselja u Gornjem Poreču.

2003

25 .

Nebeska tela i obred "marturija" u kultu mrtvih kod Vlaha severoistočne Srbije

Razvitak 213-214, Zaječar, 2003, str. 122-146

  • Proširena verzija rada saopštenog na IV međunarodnom etno-kulturološkom simpozijumu održanog u Svrljigu 1998. godine, u kome se na osnovu nove i nauci potpuno nepoznate građe otkriva dominanta uloga uranske mitologije u kultu mrtvih kod Vlaha severoistočne Srbije, i ista se osvetljva na originalan naučni način. Rad je propraćen sa 26 primera marturijske molitve, koji su prezentirani dvojezično: na vlaškim dijalektima i na srpskom jeziku.

2002

24 .

Rajska sveća u kultu mrtvih kod Vlaha u istočnoj Srbiji

Razvitak 209-210, Zaječar, 2002, str. 124-143

  • Etnografska studija o posebnoj sveći koju izrađuju Vlasi (Rumînji) Istočne Srbije u slučajevima kada se umire "u mraku", tj. kada čovek u samrtnom času nije imao upaljenu sveću u svojoj ruci. Pošto takav pokojnik boravi u mraku, neophodno je da se napravi i da mu se pošalje naročiti svećnjak koji će mu omogućiti prelezak u raj.

2001

23

.

Rokovnik za 2002. godinu sa etno-kalendarom Vlaha istočne Srbije

Majdanpek, 2001

  • Rokovnik sadrži, između ostalog, tradicionalne i u velikoj meri već zaboravljene vlaške nazive za mesece i pojedine praznike (srbatuorj). Pored planera za svaki mesec, rokovnik ima poseban list za beleške za svaki dan u godini. Praznici su ilustrovani kratkim opisom najvažnijeg verovanja vezanog za taj dan, a ostali, obični dani, ilustrovani su nekom izrekom: poslovicom, pitalicom ili zagonetkom. Prvi put se u ovom rokovniku publikuje pregledna karta govora Vlaha istočne Srbije, kao i gotovo nepoznat popis Vlaha Srbije sačinjen 1850. godine. Popis poimence sadrži sva sela u kojima su tada živeli Vlasi, broj njihovih kuća, kao i broj "duša" koji u tim selima "vlaški govore". Kao prava poslastica, u prilogu je dat tekst slavske zdravice koje je Dragan Demić zapisao u Rašancu ... Zdravia ima gotovu biblijsku lepotu! Rokovnik je priređen dvojezično, a izvorni vlaški tekst dat je u srpskoj redakciji.

1999

22 . 150 godina obnovljenog rudarstva u Majdanpeku (web izdanje, nedovršeno)
     
21 . Magijska statistika i alibi - dva aspekta dugovečnosti magije kod Vlaha
"Za zdravlje", Zbornik radova, Zaječar, 1999, 281-288
  • Prolegomena za uvodjenje novih etnoloških pojmova - magijske statistike i magijskog alibija, koji bi pomogli da se lakše objasni životnost i dugovečnost magije kod Vlaha severoistočne Srbije. Rad je saopšten na V naučnom skupu o narodnoj medicini i zdravstvenoj kulturi, održanog u Zaječaru 1997. godine.
20 . Istraživanje horologiomantike - saradnja etnologije i psihologije
"Za zdravlje", Zbornik radova, Zaječar, 1999, 172-181
  • Članak prezentira nalaze zajedničkog rada etnologa i psihologa na istraživanju jednog slučaja horologiomantike (gatanja u sat) koji se iznenada, kao inovacija u magijskoj praksi Vlaha, pojavio u Blizni kod Rudne Glave. Rad je napisan u koautorstvu sa psihologom Jovicom Ćirićem i saopšten je na V naučnom skupu o narodnoj medicini i zdravstvenoj kulturi, održanog u Zaječaru 1997. godine.

1998

19 . Slava ("praznjik") kod Vlaha Porečke Reke
Etno-kulturološki zbornik, knj. IV, Svrljig, 1998, 253-262;
  • Osnovna etnografska gradja o slavi kod Vlaha prikupljena je sedamdesetih i osamdesetih godina XX veka na području Gornjeg Poreča (s. Rudna Glava, Crnajka, Gornjane i Tanda), i u ovom radu se prvi put objavljuje. Njena svežina omogućila je autoru da rekonstruiše starije elemente obreda, koji su bili u funkciji do polovine XX veka a danas se na terenu mogu sve redje i sve teže videti. Rad je saopšten na IV medjunarodnom etno-kulturološkom simpozijumu održanog u Svrljigu 1998. godine. Vidi i verziju u PDF formatu!
18 . Porodični priveg u Laznici  
Razvitak br. 200, Zaječar, 1998, 157-164;
  • Na jednostavan i pristupačan način autor saopštava gradju prikupljenu na terenu u jednom od najzanimljivijih vlaških sela Srbije - Laznici u Homolju. Priveg, najkompleksniji običaj iz kulta mrtvih kod naših Vlaha, prikazan je u 14 faza, pomoću 14 odabranih fotografija snimljenih in situ 1990. godine.

1997

17 . Nebeska tela u kultu mrtvih kod Vlaha Porečke Reke
Etno-kulturološki zbornik, knj. III, Svrljig, 1997, 153-158
  • Novom empirijskom gradjom popunjava se etnološka praznina u poznavanju uranske mitologije Vlaha severoistočne Srbije, kao i odgovarajućih oblika religijskog mišljenja i religijskog ponašanja, koji su se razvili iz te mitologije. Rad je saopšten na IV medjunarodnom etno-kulturološkom simpozijumu održanog u Svrljigu 1998. godine.
16 . Leska kao muški apotropejon porečkih Vlaha 
    "Trag", Lovački magazin, broj 33/34/, Novi Sad, 2002, str. 68-71
"Razvitak" br. 198-199, Zaječar 1997, 112-116 <proširena verzija>
Glas Etnografskog instituta SANU, XLV, Beograd 1996, <osnovna verzija>
  • Ekskluzivno nova etnografska gradja otkriva dugo čuvane tajne pripremanja amajlije "jarba fjeruluj", koja štiti muškarce od metka, otvara brave i katance, pomaže pri otkrivanju zakopanog blaga ... Saopštavaju se i tajni recepti za pripremanje druge, izuzetno moćne amajlije - "magijskog lešnika" ... Referat je podnet na XXII naučno-stručnom skupu Sekcije za lekovito bilje Farmaceutskog društva Srbije, održanog u Donjem Milanovcu septembra 1995. godine. Ovaj rad štampan je u Glasniku Ei SANU. Autor je kasnije, za potrebe časopisa "Razvitak" uradio i proširenu verziju ovoga referata.

15 . Pokladni priveg
Etno-kulturološki zbornik, knj. II, Svrljig, 1996, 110-115
  • Pokladni priveg je običaj koji se u vlaškim selima izvodio na Mesne i Bele poklade i koji se ogledao u paljenju zajedničke vatre za sve pokojnike sela. Rad je zasnovan na terenskoj gradji prikupljenoj u Debelom Lugu kod Majdanpeka, gde je običaj obnovljen 1991. godine posle tri decenije pauze, i u Rakovoj Bari kod Kučeva, gde, sticajem okolnosti, izvodjenje obreda nikada nije bilo prekinuto.
14 . Majdanpečka crkva 1856-1996.
Katalog izložbe, Majdanpek 1996
  • Na sažet i pregledan način, primeren katalogu, prikazani su najznačajniji momenti iz istorije majdanpečke crkve, od njenog utemeljenja 1856. do 1996. godine, kada je, prigodnom izložbom, obeležen jubilej. Rad je rezultat autorovog višegodišnjeg istraživanja obimne arhivske gradje o ovoj temi.

1995
13 . Kult mrtvih kao osnova za odredjenje religije Vlaha
Etno-kulturološki zbornik, knj. I, Svrljig, 1995, 232-240
  • Polazište ove teoretske rasprave jeste teza da su narodne religije osnovne odrednice etnosa, i da je njihovo precizno odredjenje ključ za razumevanje bića jedne kulture. Preko kulta mrtvih, koji je centralni sadržaj takvih religija - ali i preko drugih područja verovanja, u radu se traga za definicijom religije Vlaha severoistočne Srbije. Razmatra se, u većem delu nova etnografska gradja, i zaključuje da je ova religija u osnovi animatističko-fatalistička. Kao takva, može se smatrati jednom od najarhaičnijih religija na tlu savremene Evrope. 
12 . "Duoj frac" - vlaška verzija mitološke priče o Usudu
Razvitak br. 194-195, Zaječar 1995, 113-119
  • Rad donosi izvorni (vlaški) tekst i prevod mitološke priče o Usudu, zapisane od Pauna Rucića, kazivača iz Majdanpeka. U kraćem uvodu ukazuje se na paralele ovoga motiva koje nalazimo u zapisima Vuka Karadžića. Ukazuje se i na osnovne karakteristike jezika pripovedanja i daje pregled grafema koje su korišćene u ortografiji ovog izvornog vlaškog teksta. Istovremeno, objašnjavaju se načela na kojima počiva zapisivanje vlaških umotvorina u celini, a do kojih se došlo tokom rada na ovom materijalu u muzejskoj jedinici u Majdanpeku.  
11 . Arheometalurška istraživanja na Prauriji 
(koautor, prvi autor je mr. Duško Mrkobrad)
Glasnik srpskog Arheološkog društva, br. 10, Beograd 1995, 79-88
  • Pored prikaza rezultata arheološkog iskopavanja na novootkrivenom arheometalurškom lokalitetu Praurija, u radu se iznose argumenti kojima se  ukazuje na mogućnost da je Majdanpek a ne Brskovo bio prvi rudnik srednjevekovne Srbije u koji su došli Sasi i postavili temelje našem nacionalnom rudarstvu.

1993

10 . Kameni rudarski bat - slučajni nalaz sa Praurije u Majdanpeku
Glasnik srpskog Arheološkog društva, br. 9, Beograd 1993, 149-152
  • Lokalitet Praurija (vl. barutana) nalazi se u samom Rudniku bakra u Majdanpeku, tačnije: to je narodni naziv za andenzitski prst koji razdvaja Južni i Severni revir rudnika. Kameni bat, koji se u ovom saopštenju publikuje, nesporno dokazuje postojanje rano eneolitskog rudarstva i na području samoga Majdanpeka. S obzirom na blizinu eponimnog arhemetalurškog lokaliteta Rudna Glava - ovaj nalaz upućuje na tezu da je praistorijsko rudarstvo ovde, u svojoj evropskoj kolevci, bilo vrlo širokih razmera.

1989

9 . Čija je kula Miloševa kula?
Razvitak br. 2, Zaječar 1989, 74-86
  • Istorijska rasprava o datovanju razvalina staroga utvrdjenja u blizini sela Crnajke, koje lokalna tradicija vezuje za Miloša Obilića. U radu se iznose dokazi da Miloš Obilić nije istorijska ličnost već mitološko biće, tvorevina folklora, a da je sama kula dobila atribut "miloševa" tek polovinom XVIII veka. Download PDF
8 . Legende i predanja o Milošu Obiliću kod Vlaha severoistočne Srbije
Razvitak br. 2, Zaječar 1989, 66-73
  • Rad sadrži desetak legedni o Milošu Obiliću i/ili Milošu Čobaninu, zabeleženih u selima Porečke Reke i selima u okolini Golupca. Tekstovi su na srpskom jeziku.   Download PDF

1988

7 . Prokazivanje knjige "Veliki koraci" ili skazka o dve babice
Razvitak br. 1, Zaječar 1988, 79-93
  • Kritički osvrt na knjigu "Veliki koraci" donjomilanovačkih prosvetnih radnika Jovice Orlovića i Vena Stoimenova, u kojoj se, zbog nepoznavanja stručne i naučne metodologije istraživanja i prezentovanja istoriografske gradje - iznosi mnoštvo pogrešnih, netačnih, neistinitih, izmišljenih pa i falsifikovanih činjenica iz istorije školstva u tome mestu.

1987

6 . Basme iz Gornjeg Poreča
Razvitak br. 4-5, Zaječar 1987, 105-118
  • Prilog je omaž Vuku Karadžiću, napisan povodom jubileja "2 veka Vuka". Uvodni deo rada sadrži kratak esejistički zapis o metodologiji sakupljanja basmi u savremenim ruralnim uslovima, a glavni deo rada donosi tekstove 13 odabranih vlaških basmi, sa paralelnim prevodom na srpski jezik. Sve basme su propraćene odgovarajućim objašnjenima, a poneke i iscrpinijim komentarima, kao što je vanredno zanimljiva i izuzetno razvijena forma bajanja protiv "šojmana". Download PDF
5 . Vlaške poslovice, izreke, kletve i pitalice iz Porečke Reke 
Razvitak br. 3, Zaječar 1987, 72-83
  • Rad sadrži 60 poslovica i izreka, 30 kletvi i psovki i 25 pitalica, zapisanih u raznim vlaškim mestima Porečke Reke. Tekstovi su dati dvojezično.

1985

4 . Tri vlaške narodne pripovetke iz Rudne Glave
Razvitak br. 1, Zaječar 1985, 56-60
  • Pripovetke su: "Pršju muošuluj" ("Čičino jarče", pandan srp. Jarcu živodercu, ali u mnogo razvijenijoj formi), "Mujare - noprka" ("Žena - zmija") i "Lupu ku p'kurarju" ("Čobanin i vuk"). Tekstovi su štampani dvojezično.

1984

3 . Vlaške poslovice i izreke iz Rudne Glave i okoline 
Razvitak br. 6, Zaječar 1984, 73-78
  • Prilog sadrži 100 poslovica i izreka zapisanih u Rudnoj Glavi i okolnim mestima (Tanda, Gornjane, Leskovo). U kratkom uvodu objašnjava se ortografija izvornog vlaškog teksta.
2 . Vlaške zagonetke iz Rudne Glave i okoline
Razvitak br. 2, Zaječar 1984, 97-105
  • Rad sadrži 150 vlaških zagonetki, štampanih dvojezično, na vlaškom i srpskom jeziku. 

1982

1 . Djurdjevdan u Rudnoj Glavi
Zbornik radova Muzeja rudarstva i metalurgije, Bor, 1982, 197-200
  • Etnografska gradja o drevnom stočarskom običaju Djurdjevdanu, nastala na osnovu ličnog iskustva autora (bio sluga na bačiji u detinjstvu), i kazivanja starijih ljudi koji su ovaj običaj sačuvali do druge plovine XX veka.  

Nikola Gavrilović, akademik, Novi Sad

1 . Rumunski izvori o Baba Novaku

"Starina novak i njegovo doba", Zbornik radova, Beograd 1988, str. 65-77, (ćirilica)

  • Baba Novak u rumunskim izvorima (Starina Novak u srpskom narodnoj poeziji) rođen je oko 1530. godine u Poreču (današnjem Donjem Milanovcu) na Dunavu. Hajdukujući protiv Turaka, dospeo je do generala u ustaničkoj vojsci Mihajla Hrabrog (Mihai Viteazul). Ovaj preteča Karađorđa, umoren je užasnom smrću januara 1601. godine u Klužu, gde mu je rumunski narod podigao zaslužan spomenik.  

Tatjana Katić, Istorijski institut SANU Beograd

1 . Suvozemni put od Beograda do Vidina, prema dnevniku pohoda Mustafa-paše Ćuprilića 1690. godine  

"Istorijski časopis", XLVII (2000), Beograd, 2002, str. 103-115

  • Na osnovu dnevnika Abdulaha Uskudarija o povratku osmanske vojske iz Beograda u Jedrene novembra 1690. godine, utvrđena je trasa puta kroz Istočnu Srbiju, i saopšteni su podaci o Kuliču, Požarevcu, Kučajni, Majdanpeku i Poreču i o rudarskoj proizvodnji majdanpečkog kraja u to vreme.

Srdjan Katić, Filozofski fakultet Beograd

2 . Tursko utvrdjenje Kučajna od osnivanja 1552/53. do astrijskog osvajanja 1718. godine

"Istorijski časopis", knj. XLVIII (2001), Beograd, 2002, str. 137-146

  • Originalan naučni rad koji donosi nove i do sada nepoznate istoriografske podatke o rudarskom naselju Kučajni i njegovoj okolini, u vremenu od XVI do XVIII veka. Vidi i verziju u PDF formatu!
1 .

Uloga Jevreja u otvaranju i razvoju rundika Kučajna i Majdanpek u drugoj polovini XVI veka

"Godišnjak za društvenu istoriju", VIII/1-2, Beograd, 2001, 7-17

  • Tema rada je otvaranje i razvoj rudnika Kučajna i Majdanpek u drugoj polovini XVI veka. Posebna pažnja posvećena je Jevrejskoj zajednici koja je posle perioda državne uprave uložila kapital u rudarsku proizvodnju i znatno je unapredila.

Dragan Demić, student prava iz Rašanca

1 . Gradja za poznavanje slave ("praznjika") kod Vlaha u Mlavi

"VIMINACIVM", 12, Zbornik radova Narodnog muzeja u Požarevcu, Požarevac, 2001, str. 255-261, glavni i odgovoni urednik Miroljub Manojlović (ćirilica)

  • Etnografska gradja za ovaj rad prikupljena je tokom 2000. godine u vlaškim selima Rašanac, Dubočka, Ranovac i Orljevo na teritoriji opštine Petrovac na Mlavi, a u okviru projekta "Slava kod Vlaha istočne Srbije, kojim rukovodi etnolog Paun Es Durlić iz Muzeja u Majdanpeku. Po saznanju sakupljača, praznjik je manje više isti i u ostalim petrovačkim selima, pa se, stoga, rad može smatrati prilogom za poznavanje osnove ovoga običaja kod Vlaha na širem području Mlave.

© Paun Es Durlić

20-01-2021

Flag Counter