ZLOT (4.280 st.), ratarsko (ranije stočarsko-ratarsko) naselje (23,8% agrarnog st.) razbijenog tipa, na (265 m) obalama Zlotske reke, leve pritoke Crnog Timoka, 18 km JZ od Bora. Površina atara iznosi 22.985 ha (K.O. Zlot I 1.278 ha, K.O. Zlot II 13.789 ha, K.O. Zlot III 4.384 ha, K.O. Zlot IV 3.175 ha i K.O. Zlot V 359 ha). U ataru ima mnogobrojnih i interesantnih kraških oblika reljefa. Zlotska (Lazareva) pećina (1540 m) nalazi se SZ od naselja. U njoj su otkriveni ostaci (ognjišta, radni prostori, sudovi, oruđe i oružje od kamena, kosti i sl.) trajnijeg boravka ljudi (naselje iz doba eneolita - salkuca kultura). Ispod pećine izbija Zlotsko vrelo (1,5 m3/sek.), a iznad nje je kanjon Lazareva dolina - najdublji i najuži u istočnoj Srbiji, koji proseca istočni obod Kučaja (1284 m). Pećina Vernjikica (1-3 km uzvodno od Zlotske pećine) bogata je raznovrsnim nakitom i jedna je od najdubljih u Srbiji, sa strmim ulaznim kanalom (150 m iznad dna kanjona). Osnivači naselja doselili su se iz Poljske, pa naselje, po predanju, dobija ime po poljskoj valuti - zloti. Obuhvata všpe fizionomskih delova, Centar, s obe strane Srpskog potoka (Ogašu Srbuluj), i 19 udaljenih (do 13 km) zaselaka (Dubravu, Manastirište, Kpov, Obrež, Devecel, Galonju, Zlaću, Beljevinu, Selište, Gornju i Donju stopanju, Smolnicu, Krljinac, Oblež, Kobilu, Tilva njagru, Dosu banji ili Banjski osoj, Valja ku frasn ili Jasenovu dolinu i Ćetaće). Pripada starim srpskim naseljnma, sa značajnim tragovnma ranije naseljenosti (potesi Selište i Manastirište, razvaline starog grada, stara groblja i sl.). Pominje se sredinom XV v. kao i kasnije, kada nma status varošice (1910). Navodi se i pod nazivima Sladsche (na austrijskim kartama iz 1718), Zlače i Zglot. Tokom XIX v. u ataru su otkrivena nalazišta gvožđa i zlatonosnih žica. U okolini naselja nalaze se stari pravoslavni manastir Sv. Arhanđela i istoimena odbrambena kula. St. je srpsko i vlaško (vašari - 8. maj, 12. juli i 24. avgust), starosedelačko i doseljeno (Vlasi iz Homolja i Aljmaša u Erdelju). Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,5 (1961) do 1,1 (1991). Pravoslavna crkva posvećena Sv. proroku Iliji podignuta je 1867. (po drugim izvorima 1837). Vodovod dobija 1948. god. Ima osmorazrednu OŠ "Petar Radovanović" (počela sa radom 1839), MK, dom kulture sa bioskopom, čitaonicu (osnovanu 1869), zdravstvenu i veterinarsku ambulantu, poštu, banku, zemljoradničku zadrugu, mnogobrojne zanatske radnje, motel kod Zlotske pećine i dr.
• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Zlot
|
