CRNAJKA (1.256 st.), ratarsko-stočarsko (37,1% agrarnog st.) seosko naselje razbijenog tipa; na dolinskim stranama zlatonosne Crnajke i SI padinama Deli Jovana (1137 m), 28 km JI od Majdanpeka. Površina atara iznosi 5.151 ha. Naziv je, po predanju, fitogeografskog porekla - od crnog bora (crnogorica). Prostorno se razvija u visinskom pojasu 160-480 m. Povezuje 10 fizionomskih celina: "kulmja" - vlaška reč sa značenjem kosa: vis, breg, padina i sl. (Gol, Bondok, Leva reka, Celo vrba, Peru, Paljevac, Radovica, Šaška - Cerovana, Durač i Ljubovo). Severno od sela: između sastava Šaške i Crnajke u Porečku reku, nalaze se ostaci tzv. Miloševe kule (po predanju, izgrađena u vreme Miloša Obilića). Smatra se da su rudu bakra kod sela eksploatisali još Mavri, a potom je rudnik ponovo bio aktivan za vreme austrougarske okupacije od 1718. do 1739. god. Na austrijskim kartama od 1718. do 1739. označena je nazivom Szernestiza, a u srpskim crkvenim izveštajima kao Crnajšnica. Pominje se 1893, kada broji 194 žitelja. St. je srpsko (slavi Sv. Jovana, Cvete, Sv. Nikolu i dr.; seoska slava Spasovdan; vašari 19. juli. 28. avgust i 1. okgobar), doseljeno krajem XVIII i početkom XIX v. IZ Plavna (Negotin), Bučja (Bor) i Rudne Glave, a ima i Vlaha. Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,3 (1961) do 0,9 (1991). Pravoslavna crkva Uspenja Sv. Bogorodice podignuta je 1896. god. Struju dobija 1963. a telefonske veze i vodovod 80-ih god. XX v. Ima četvororazrednu OŠ, dom kulture, na čijoj zgradi je postavljena spomen-ploča žrtvama fašističkog terora u selu 1943. spomen-česmu borcima palim u I i II svetskom ratu, MK, zdravstvenu ambulantu, benzinsku pumpu i dr. Meštani su uglavnom zaposleni u Majdanpeku i Mosni (Rudarsko-topioničarski basen "Bor", "Megaplast". "FEP", drvna industrija "Poreč" i dr.).
• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Crnajka
|
